ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- MEMOIRE

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟ ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: «ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ. ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ» UNIVERSITE DU MAINE U.F.R. DE LETTRES, LANGUES ET SCIENCES HUMAINES Master 2 FRANCO-HELLENIQUE COMMUN «DIDACTIQUES DU PLURILINGUISME ET POLITIQUES EDUCATIVES.DIFFUSSION DES LANGUES ET DES CULTURES EN CONTEXTES MULTILUNGUE ET MULTICULTURELS» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- MEMOIRE Αξιοποίηση περιεχομένου και υπηρεσιών επικοινωνίας ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών πυλών από νηπιαγωγούς: μια μελέτη περίπτωσης.-mise en œuvre de contenu et des services de communication des portails éducatifs en ligne par des enseignantes de l école maternelle: une étude de cas. ΧΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΡΓΙΝΙΑ (ΑΕΜ: 78) CHANTZOPOULOU VIRGINIA ΕΠΟΠΤΗΣ-DIRECTEUR DU MEMOIRE : ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ Γ.-YPSILANTIS G. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ THESSALONIQUE 2014

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 5 RESUME... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΠΕ στην εκπαίδευση ΤΠΕ και στάσεις εκπαιδευτικών Αρχικά Συμπεράσματα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ Εκπαιδευτικές πύλες Διαδικτυακά Εκπαιδευτικά Κοινωνικά Δίκτυα Σχολικά δίκτυα Κοινότητες μάθησης Δίκτυα συνεργασίας εκπαιδευτικών ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ Το νησί των Φαιάκων-Οδύσσεια ΜΕΘΟΔΟΣ Σχεδιασμός Αναμενόμενα αποτελέσματα Διαδικασία Υποκείμενα Εργαλεία ΑΝΑΛΥΣΗ Ανάλυση απαντήσεων Συμπεράσματα ΕΠΙΛΟΓΟΣ

3 6 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ξενόγλωσση Ελληνική Ιστότοποι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Απομαγνητοφώνηση συνεντεύξεων

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω πρώτα από όλα τους γονείς μου που μου έδωσαν τη δυνατότητα να υλοποιήσω το όνειρό μου και να μεταβώ στη Θεσσαλονίκη και το Le Mans για να παρακολουθήσω το κοινό ελληνο-γαλλικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Φυσικά ευχαριστώ τον κ. Υψηλάντη για την πολύτιμη βοήθειά του, τις επισημάνσεις του και το χρόνο που διέθεσε, ώστε να αποκτήσει την τελική της μορφή αυτή η διπλωματική. Έπειτα θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΤΕΠΑΕ για την επιλογή του συγκεκριμένου προγράμματος. Χωρίς τη δική του επιλογή δε θα είχαμε κάνει τίποτα από όσα κάναμε και δε θα είχαμε μάθει τίποτα από όλα όσα μάθαμε. Η εμπειρία μου ήταν μοναδική και οι γνώσεις θεμελιώδεις για τη σχολική και μη κοινωνία του σήμερα. Έμαθα να σκέφτομαι διαφορετικά και να αντιμετωπίζω τη διαφορετικότητα και τους ανθρώπους με διαφορετική ματιά. Ανυπομονώ να εφαρμόσω στην πράξη όσα έμαθα και να μεταλαμπαδεύσω τις γνώσεις μου και σε άλλους συναδέλφους, αλλά και μαθητές. Η καινοτομία αυτού του προγράμματος δυστυχώς μένει ανεκμετάλλευτη από το κράτος και το Υπουργείο Παιδείας. Εύχομαι αυτό να αλλάξει σύντομα. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τις νηπιαγωγούς που συμμετείχαν με χαρά στην έρευνα μου και όσους ανθρώπους με βοήθησαν κατά τη διάρκεια της, είτε με τις συμβουλές τους, είτε με τη στήριξη και την κατανόηση που έδειξαν όλο αυτό το σημαντικό για εμένα διάστημα. Τέλος θα ήθελα να εκφράσω και τις ευχαριστίες μου, στο Πανεπιστήμιο του Le Mans που μας βοήθησε τόσο, κατά την εκεί παραμονή μας και όλους τους καθηγητές για τη στήριξή τους. 4

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας έχουν κατακλύσει τη ζωή μας σε καθημερινή βάση. Η εφαρμογή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ολοένα και αυξάνεται. Παρατηρείται αυτό σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης; Ας δούμε τι θέση έχουν στις προτιμήσεις των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα στο νηπιαγωγείο. Η παρούσα διπλωματική εργασία είναι μια πιλοτική σπουδή εθνογραφικού χαρακτήρα. Είναι μια μελέτη περίπτωσης γιατί τα υποκείμενα επιλέχθηκαν όλα μόνο από νηπιαγωγεία του Βόλου. Έχει ως σκοπό να μελετήσει τον τρόπο και τι είδους χρήση των εκπαιδευτικών πυλών κάνουν. Δηλαδή αφορά το λειτουργικό μέρος ή την επικοινωνία. Θέλει να ελέγξει αν αφορά λόγους ενημέρωσης εκπαιδευτικών θεμάτων, αναζήτησης υλικού ή επικοινωνίας με άλλους συναδέλφους. Επιπλέον θέλει να ελέγξει το επίπεδο της επιμόρφωσης των νηπιαγωγών στις ΤΠΕ κι αν αυτό επηρεάζει το επίπεδο της αξιοποίησης των υπηρεσιών που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αποσκοπεί να βοηθήσει στο στήσιμο μιας εκπαιδευτικής πύλης βασισμένης στις ανάγκες των νηπιαγωγών και να παρουσιάσει την αναγκαιότητα της συνεργασίας και της επικοινωνίας των εκπαιδευτικών με τη χρήση του διαδικτύου. Για να ελεγχθούν τα περαιτέρω ερωτήματα επιλέχθηκαν ως εργαλείο το ερωτηματολόγιο και η ημι-δομημένη συνέντευξη. Οι συνεντεύξεις έγιναν σε νηπιαγωγούς και σε αυτήν την εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που διεξήχθηκαν. Λέξεις κλειδιά: ΤΠΕ και εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικές πύλες, επιμόρφωση στις ΤΠΕ, κοινότητες μάθησης, communities of practice, ITC and teachers, δίκτυα εκπαιδευτικών 5

6 RESUME Auparavant, l enseignant était sans appui au sujet du matériel de support qu il avait disponible pour son cours. Ses seules sources étaient les manuels scolaires. Sa vie est devenue plus facile avec l aide des TIC. Il peut maintenant communiquer avec d autres enseignants de tout coin de la terre soit directement soit indirectement. Certainement, la découverte du matériel d enseignement sur Internet présuppose la familiarité de l enseignant avec la recherche, la classification et le choix critique des résultats de la recherche. Autrement dit, les compétences dans l utilisation de l ordinateur sont considérées comme indispensables. Le manque de connaissance et d expérience sur les ordinateurs peut conduire à un déclin de la confiance et de l attrait par rapport à l usage des TIC en augmentant en même temps la peur et le stress dérivant par leur application (Bikos 1995, Roussos 2002, Vryzas & Tsitouridou 2002). D abord, dans ce mémoire il y a la présentation des TIC à l enseignement. Aujourd hui, les enseignants utilisent plus les Nouvelles Technologies qu auparavant. Les enseignants sont influencés quant à l utilisation des TIC en classe par rapport à leur connaissance sur un sujet et par rapport à la connexion de ce sujet aux TIC. Certains enseignants choisissent TIC pour puiser des sources sur un sujet particulier. En général, il est impératif d avoir une connaissance approfondie de TIC afin de pouvoir puiser les sources appropriées d une part et de comprendre d autre part comment incorporer leur utilisation en leçon. Il y a 3 conditions qui doivent être valables pour que les enseignants utilisent les TIC. Ils doivent croire: 1. Que la technologie peut aider plus efficacement ou avoir un objectif d un niveau plus élevé que celui-ci qui a été fixé jusqu à ce moment-là. 2. Que la mise en application de la technologie n empêche pas d atteindre d autres objectifs qui sont considérés comme plus importants que ceux-ci qui doivent être atteints. 3. Que la compétence aussi bien que les sources pour utiliser la technologie sont déjà acquises ou seront acquises dans l avenir. Les enseignants ont besoin de soutien d un expert afin d appliquer en classe tout ce qu ils apprennent aux divers programmes de formation. Ils essaient de collaborer par 6

7 distance en utilisant le courriel à travers duquel ils échangent des messages, de différentes archives de texte, d image etc. Le programme d études des Facultés Pédagogiques devrait être restructuré afin de changer le point de vue des enseignants à propos de l usage des TIC. C est à dire il pourrait inclure des leçons concernant la mise en application de nouvelles technologies sur le processus d enseignement et les incorporer à la didactique des cours. En outre, il fallait exister l infrastructure convenable - des laboratoires, des ordinateurs etc. - pour appliquer les nouvelles technologies à l expérience scolaire sans oublier le développement perpétuel et l évaluation de la compétence des enseignants en ce qui concerne l utilisation de nouvelles technologies. Des recherches ont montré que les enseignants choisissent d être formés sur les TIC parce qu ils le considèrent important au processus d apprentissage, à l enseignement et à leurs activités professionnelles quotidiennes. Les enseignants ont dans leur plupart un ordinateur chez-eux qu ils utilisent chaque jour. Cette utilisation sert notamment à des fins éducatives comme la préparation du matériel pour les élèves, la recherche des sources, la maintenance d une archive de progrès et à être informés, à communiquer et se souvenir de leurs obligations professionnelles. Ce qui fait impression c est que tandis qu ils savent utiliser un ordinateur ils n ont pas de confiance en eux-mêmes pour le faire. Auparavant de pareilles recherches ont été réalisées par Mylona (2005) et Becker (1999). Leur échantillon était des enseignants de l école maternelle et primaire. Toutes les deux recherches aboutissent à la conclusion que les enseignants choisissent Internet surtout pour trouver du matériel visuel et des sujets selon leurs intérêts et moins pour être informés. De différents moyens de communication et de coopération entre les enseignants sont présentés au-dessous. Les Portails Éducatifs consistent en un recueil des liens qui concernent les sources électroniques. De cette manière toutes les personnes qui les utilisent ont un accès large à beaucoup de sources par matière. Elles peuvent créer leur profil personnel selon leurs besoins et leurs intérêts. Souvent les portails offrent des services, une bibliothèque, une interdistribution du matériel éducatif aussi bien que des moyens de communication pour encourager la coopération. 7

8 Les Réseaux Sociaux Éducatifs sur Internet peuvent être multidimensionnels. Il s agit soit des communautés d apprentissage soit des communautés d échange d opinions, d idées, de connaissances, de méthodologies, d outils, de matériel éducatif soit tous les deux ensemble. Néanmoins, ils ont toujours comme objectif la coopération à travers la distribution de leur matériel, l information et le rétrocontrôle. D habitude, ils se composent des personnes de la communauté éducative comme des professeurs, des étudiants, des conseillers d école, des élèves etc. qui communiquent en échangeant des idées, des points de vue et des réflexions aussi bien que du matériel utile pour la classe. Les réseaux scolaires ont été créés pour fournir de différents services éducatifs comme l éducation par distance, l accès au matériel éducatif etc. Il s agit d un outil important pour développer la coopération entre les pays européens et non européens. À travers cette coopération les institutions éducatives forment leur structure organisationnelle et leur fonctionnement. Les réseaux donc offrent la possibilité d avoir accès au matériel éducatif et à leurs services non seulement à la communauté éducative mais à toute la société. Les communautés d apprentissage. Il s agit du processus de l apprentissage social qui est réalisé quand certaines personnes ayant des intérêts en commun sur un sujet ou affrontant les mêmes problèmes, se coopèrent pour beaucoup de temps afin de partager des idées, de trouver des solutions et de promouvoir des innovations. Ses membres sont des volontaires et ne consistent pas en un groupe selon le terme officiel. En tout cas, elles doivent partager le même objectif. Au sous-chapitre réseaux de coopération entre les enseignants il y a les descriptions et les caractéristiques de 16 réseaux. Ces réseaux sont adressés à des enseignants de l école maternelle et primaire et proviennent de diverses régions de la planète, p.ex. Canada, Europe, Grèce etc. À la troisième unité il y a la présentation de la formation des enseignants sur les TIC aussi bien que certains programmes de formation. Les enseignants ont rarement le temps libre ou la possibilité financière pour rendre visite à d autres écoles ou assister à des congrès ou à des laboratoires éducatifs afin de s instruire sur de nouvelles pour euxmêmes pratiques. Après avoir reçu une certaine formation les enseignants peuvent gérer avec succès les sources des TIC tandis qu au début ils n en avaient pas la connaissance. 8

9 De cette façon ils sont arrivés plus tard à incorporer les TIC en classe. En Grèce même si la formation est à niveau volontaire et non obligatoire un pourcentage fort élevé d enseignants participe à ces programmes de formation. Aujourd hui, il est mis en œuvre le programme de formation TIC 2ème niveau. Le but final est de promouvoir la communication et la coopération entre les enseignants eux-mêmes et entre les enseignants et leurs élèves en utilisant les moyens technologiques. Un autre programme de formation était Odyssée. La partie qui concernait l école maternelle et primaire avait l appellation l île de Feakes. L objectif de cette oeuvre était de: a) améliorer les connaissances fournies par l intermédiaire de l introduction de nouveaux modèles d enseignement et d apprentissage b) faciliter d une part la communication et encourager la coopération entre les écoles (en créant des réseaux scolaires) et apporter d autre part l école près de la société et près des innovations technologiques c) renforcer la formation des enseignants et des élèves sur des sujets concernant les technologies d information contemporaines. La quatrième partie de ce projet est l analyse sur le processus de recherche. L objectif c est d examiner si les enseignants de l école maternelle choisissent de naviguer sur un portail en ligne ou sur Internet simplement pour être informés ou pour communiquer entre eux à des fins professionnelles. De cette façon la recherche dans ce projet sera réalisée dans deux axes. Le premier concerne le contenu et le second la communication. Sur le premier l internet joue le rôle de un entrepôt, sur le deuxième l internet est un canal de communication. De plus, on va voir si les enseignants de l école maternelle ont assisté à un programme de formation sur les TIC et si celui-ci les aident à mettre en œuvre ou non les susmentionnés services. Dans ce mémoire quand on mentionne les enseignants de l école maternelle, on se réfère aux 6 enseignantes, qui consiste l échantillon. Le contenu contient deux parties: a) l information sur divers renseignements éducatifs, sur la législation etc. et b) le contenu éducatif i.e. le matériel des cours, le plan de l enseignement, les images, les feuilles de projet etc. La communication concerne les forums où des conversations en groupe peuvent avoir lieu en même temps ou non, les 9

10 blogs où un enseignant, une classe, une école etc. peuvent présenter leur travail et exposer leurs réflexions en ayant le courriel en tant que moyen de communication. Le but de ce projet pilote de type ethnografique, c est de faire une recherche pour voir le mode avec lequel les enseignantes de l école maternelle utilisent de différents services qui sont fournis par les portails éducatifs et Internet et que-ce qu elles y cherchent. C est à dire quand un enseignant décide d y avoir recours que-ce qu il cherche. En plus ce mémoire veut aider à la construction d une plateforme basée sur les besoins des enseignantes de l école maternelle et de cette façon, promouvoir la coopération et la communication parmi les enseignants à travers l usage d internet. Analyse La recherche qualitative a été choisie dans ce projet par l intermédiaire de la méthode de l étude de cas. L entrevue semi-structurée a été choisie en tant qu outil parce qu elle peut être adaptée selon le cas. Il s agit d une étude pilote aven en caractère ethnographique. Échantillon: 6 enseignantes grecques des écoles maternelles publiques, seulement de Volos, ont été choisies, lesquelles connaissaient utiliser les TIC. Il n a pas été examiné comment elles ont appris à utiliser TIC mais nous avons mis l accent sur leur compétence à utiliser l ordinateur indépendamment du degré de leur compétence car autrement il n y avait pas de raison à participer à cette recherche. Il y a aussi le questionnaire des entrevues qui a été utilisé comme base. Il est fondé sur 3 axes: concentrer des informations concernant le contenu, concentrer de la communication et examiner le niveau de la formation sur les TIC. Les résultats sont présentés à la suite. Tout ce qui a été dit par chaque enseignante de l école maternelle est présenté en détail et est réuni à la fin dans un tableau. Les conclusions sont présentées juste après. En analysant les résultats nous constatons qu une seule enseignante navigue rarement sur Internet et sur les portails éducatifs et utilise plutôt les livres. La majorité recherche du matériel visuel et en même temps de l information, une enseignante recherche seulement du matériel et une autre de l information. Les raisons pour lesquelles elles le choisissent sont différentes, deux enseignantes le choisissent car c est un moyen économique, une enseignante le choisit 10

11 parce qu il a de la diversité, une autre le choisit parce qu il est rapide et capable d évaluer son travail et deux enseignantes pour trouver quelque chose de frais. La moitié de cellesci l utilise quotidiennement et l autre moitié au moyen deux fois par semaine. En plus, la moitié cherche du matériel visuel, 4/6 cherchent à être au courant, une enseignante cherche des informations et une enseignante cherche des photos et des opinions d autres personnes. La majorité utilise Google tandis qu une seule enseignante ne cherche pas de renseignements aux portails éducatifs. Quatre sur six enseignantes de l école maternelle préfèrent des sites sur Internet auprès desquels ils prennent conseil et l une n a pas recours à Internet parce que ce n est pas sa priorité. Une enseignante de celles-ci qui l utilisent n est pas satisfaite par le matériel qu elle trouve sur Internet mais ce n est pas le cas en ce qui concerne le domaine de l information où elle est complètement satisfaite. La moitié voulait également proposer quelque chose, par exemple la première enseignante voudrait trouver du matériel pour l utiliser avec les enfants en classe puisque maintenant elle ne trouve que du matériel concernant elle-même en tant qu enseignante de l école maternelle. La 5ème enseignante a proposé en plaisantant de filtrer tout ce qui est accroché par les enseignants et le matériel inapproprié d être rejeté. Pourtant la plupart des enseignantes ne prennent pas de conseil auprès d autres enseignants à travers Internet, elles préfèrent le contact direct. Elles savent toutes qu il y a cette occasion mais elles ne veulent pas en profiter. Deux seulement en profitent pour des questions concernant le travail et l éducation. En revanche, toutes les enseignantes sont positives pour partager avec d autres collègues leur matériel et les programmes qui sont mis en œuvre en classe. En fait, seulement deux l ont réalisé, l une par l'intermédiaire de facebook et l autre en envoyant du courriel. Les quatre qui restent disent qu elles ne savent pas comment accrocher leur matériel sur Internet même si toutes ont assisté au moins à un séminaire de formation sur Internet. L une de celles-ci ne considère pas ce qu elle fait tellement important pour le partager avec d autres. Toutes utilisent le courriel sinon quotidiennement au moins très souvent. À une école de Nouvelle Ionie la directrice promeut la correspondance de l école au reste des enseignantes par courriel. Dans une autre école l enseignante est inscrite à un site s adressant à des enseignants de l école maternelle qui lui envoie toute information courante par courriel. 11

12 Il est important que toutes les enseignantes ont participé à des séminaires de formation. Certaines de celles-ci ont participé à deux séminaires, une enseignante a participé à trois et la plupart voudrait participer à plusieurs séminaires. Seulement une enseignante est négative et ne le ferait qu obligatoirement pour avoir un atout aux évaluations des enseignants. Quatre sur six ont dit qu après le séminaire leur confiance en elles-mêmes par rapport à l utilisation des TIC a été augmentée. L hypothèse que le niveau de la formation influe sur le degré de la mise en application des services d information et de communication a été vérifiée pour la 1ère hypothèse mais non pour la 2ème hypothèse. Toutes les enseignantes de l école maternelle ont participé à des séminaires. Cependant seulement deux enseignantes communiquent avec d autres collègues à travers Internet. En plus, toutes les enseignantes ont un ordinateur chez-elles. 12

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κάποτε ο εκπαιδευτικός ήταν αβοήθητος από πλευράς υποστηρικτικού υλικού για τη διδασκαλία του. Οι μόνες του πηγές ήταν τα σχολικά εγχειρίδια του Υπουργείου Παιδείας και διάφορων εκδοτικών οίκων. Οργάνωνε λοιπόν το πλάνο του βασιζόμενος κυρίως στον εαυτό του. Στην καλύτερη των περιπτώσεων λάμβανε υπόψη του και τη γνώμη κάποιου συναδέλφου, καθώς τα μέσα που είχε στη διάθεσή του ήταν σαφώς περιορισμένα σε σύγκριση με το παρόν. Σήμερα ζούμε τον αιώνα της συνεχούς πληροφόρησης κι έτσι δε θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος ο τρόπος με τον οποίο ο σημερινός εκπαιδευτικός οργανώνει τις εκπαιδευτικές του δραστηριότητες. Με τη βοήθεια των ΤΠΕ η ζωή του έγινε πιο εύκολη. Ο όρος ΤΠΕ αναφέρεται στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών και αφορά τις τεχνολογίες που επιτρέπουν την επεξεργασία και τη μετάδοση μιας ποικιλίας μορφών αναπαράστασης της πληροφορίας, όπως εικόνες,βίντεο, ήχο, σύμβολα αλλά και τα μέσα που είναι φορείς αυτών των άυλων μηνυμάτων.(κόμης, 2004) Άλλοτε ανέτρεχε σε εγχειρίδια, βιβλιοθήκες κ.α.,σήμερα συνδέεται στο διαδίκτυο όπου έχει τη δυνατότητα, πολύ εύκολα να αναζητήσει προτάσεις διδασκαλίας ή σχέδια εργασίας που έχουν εκπονήσει προηγουμένως άλλοι συνάδελφοί του. Ακόμη και αν κάποιος χρησιμοποιούσε ηλεκτρονικό υπολογιστή, αυτό περιορίζονταν στο να επεξεργαστεί τις βαθμολογίες των μαθητών, τη μισθοδοσία των άλλων εκπαιδευτικών ή τη δημιουργία ενός εγγράφου ή ενός ωρολογίου προγράμματος ή κι ως πηγή πληροφόρησης από το διαδίκτυο. (Ράπτης & Ράπτη, 1999) Πλέον μπορεί να επικοινωνήσει με άλλους εκπαιδευτικούς από οποιοδήποτε γεωγραφικό μήκος και πλάτος της γης, άμεσα μέσω chat ή έμμεσα με ή forum. Με αυτόν τον τρόπο έχει την ευκαιρία να συγκρίνει, να εμπλουτίσει και να αξιολογήσει τα δικά του πλάνα εργασίας με τα αντίστοιχα άλλων. Προάγεται λοιπόν η συνεργασία με την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών διδασκαλίας και διευρύνονται οι ορίζοντες του εκπαιδευτικού. Φυσικά η εύρεση εκπαιδευτικού υλικού στο διαδίκτυο, προϋποθέτει την εξοικείωση του εκπαιδευτικού με την αναζήτηση, την ταξινόμηση και την κριτική επιλογή των αποτελεσμάτων της αναζήτησης. Με άλλα λόγια οι δεξιότητες της χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και των εργαλείων του ιντερνέτ κρίνονται αναγκαίες. Κύριες πηγές 13

14 πληροφόρησης τέτοιου υλικού είναι οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης εκπαιδευτικών και οι ιστοσελίδες των σχολείων. Παρόλα αυτά φαίνεται πως η αξιοποίηση διαδικτυακών υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης στην ελληνική εκπαίδευση είναι σε πρώιμο στάδιο, ενώ η επιτυχία της εξαρτάται από την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών, καθώς και από το βαθμό με τον οποίο μπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες υπηρεσίες της τεχνολογίας. (Κατερίνα Γλέζου, Μαρία Γρηγοριάδου, 2010) Όμως όσο περισσότερο εξοικειώνονται οι εκπαιδευτικοί με τις διαδικτυακές πρακτικές, τόσο μεγαλώνει η συμμετοχή τους στις διαδικτυακές κοινότητες. (Prestridge, 2010) Παρόλο που ο ρόλος των ΤΠΕ στην εκπαίδευση έχει αυξηθεί σημαντικά, η αντίσταση στη χρήση της τεχνολογίας, παγκοσμίως, από τους εκπαιδευτικούς των δημόσιων σχολείων, παραμένει υψηλή. (Paul Jen-Hwa Hu, Theodore H.K. Clark, Will W. Ma, 2003) Η έλλειψη γνώσης και εμπειρίας σε υπολογιστές μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της εμπιστοσύνης και της ελκυστικότητας στη χρήση των ΤΠΕ αυξάνοντας αντίστοιχα τους φόβους και το άγχος για την εφαρμογή τους (Bikos 1995, Roussos, 2002, Vryzas & Tsitouridou, 2002) Όσον αφορά τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το σχολείο, θα λέγαμε ότι είναι απαραίτητο εργαλείο και πια αναγκαίο, καθώς η διδασκαλία όλων των γνωστικών αντικειμένων, γίνεται πιο αποτελεσματική και ελκυστική. Στόχος είναι να εξετάσουμε αν οι νηπιαγωγοί επιλέγουν να πλοηγηθούν μέσα σε μια ηλεκτρονική πύλη και στο διαδίκτυο, απλά για να ενημερωθούν ή και για επικοινωνήσουν μεταξύ τους, για επαγγελματικό σκοπό. Όταν αναφέρεται η λέξη νηπιαγωγοί, στο ερευνητικό κομμάτι αυτής της πιλοτικής σπουδής, εννοούμε τις 6 νηπιαγωγούς που αποτέλεσαν τα υποκείμενα της έρευνας. Έτσι η διερεύνηση σε αυτήν την εργασία θα γίνει σε δύο άξονες. Ο πρώτος αφορά το περιεχόμενο και ο δεύτερος την επικοινωνία. Επίσης θα ελέγξουμε αν οι νηπιαγωγοί έχουν παρακολουθήσει κάποια επιμόρφωση στις ΤΠΕ κι αν αυτό τις βοηθάει να αξιοποιήσουν τις παραπάνω υπηρεσίες ή όχι.(υπόθεση) Θα καταγραφούν οι στάσεις των νηπιαγωγών, θα εξεταστεί το είδος των πληροφοριών που αναζητούν στις εκπαιδευτικές πύλες και αν επιζητούν την επικοινωνία μεταξύ τους. Τέλος θα δούμε αν υπάρχει κάποια διαχρονική αλλαγή στον τρόπο χρήσης των εκπαιδευτικών πυλών από τους εκπαιδευτικούς. Το περιεχόμενο αποτελείται από το λειτουργικό μέρος και λειτουργεί σαν αποθήκη πληροφοριών. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο αφορά την πληροφόρηση, για διάφορα εκπαιδευτικά νέα, για τη νομοθεσία, για τις προκηρύξεις κ.α. και το δεύτερο αφορά το 14

15 εκπαιδευτικό περιεχόμενο, όπως είναι το υλικό των μαθημάτων, τα σχέδια διδασκαλίας, το ψηφιακό περιεχόμενο πχ εικόνες, φύλλα εργασίας κ.α., τους υπερσυνδέσμους ή άλλο παιδαγωγικό υλικό. Η επικοινωνία αναφέρεται στα forums όπου μπορούν να γίνουν ομαδικές συζητήσεις σύγχρονα ή ασύγχρονα, στα blogs όπου ένας εκπαιδευτικός, μια τάξη, ένα σχολείο κ.α. μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και να εκθέσουν τους προβληματισμούς τους, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ) ως μέσω επικοινωνίας και τέλος αναφέρεται στο chat, όπου πρόκειται για σύγχρονη επικοινωνία συνήθως μεταξύ δύο ατόμων. Σε αυτή την περίπτωση το ίντερνετ λειτουργεί σαν κανάλι επικοινωνίας. Το πρώτο επίπεδο της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών (λειτουργικό) αφορά τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, το δεύτερο τους μαθητές και το τρίτο τους εκπαιδευτικούς. Θέλουμε να μάθουμε αν ενημερώνεται σχετικά με την ισχύουσα νομοθεσία πάνω σε επαγγελματικά θέματα, αν θέλει να βρει πληροφορίες για κάποια επιμόρφωση, να συμβουλευτεί πλάνα εργασίας άλλων συναδέλφων του, γενικότερα να βρει υλικό για τη διδασκαλία του στην τάξη ή αν επιδιώκει να επικοινωνήσει είτε σύγχρονα, είτε ασύγχρονα με τους συναδέλφους του, ώστε να λύσει κάποια απορία του ή να ζητήσει μια δεύτερη γνώμη σε κάτι που τον απασχολεί. Επίσης θέλουμε να μάθουμε αν έχει επιμορφωθεί στις ΤΠΕ, αν ωφελήθηκε απ αυτό κι αν επηρέασε τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον υπολογιστή στην εκπαιδευτική πράξη. Σκοπός αυτής της πιλοτικής σπουδής εθνογραφικού χαρακτήρα, είναι να διερευνήσει τον τρόπο και τι ψάχνει να βρει μέσα στις διάφορες υπηρεσίες που παρέχονται από τις εκπαιδευτικές πύλες και το διαδίκτυο. Ο όρος εκπαιδευτικές πύλες χρησιμοποιείται σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στο κεφάλαιο 1.3. Όταν ένας εκπαιδευτικός αποφασίζει να ανατρέξει σε αυτές, τι ψάχνει εκεί και για ποιο λόγο το κάνει. Σε αυτήν την εργασία αρχικά παρουσιάζονται οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος τους στην εκπαιδευτική διαδικασία, οι συνθήκες που πρέπει να ισχύουν. Μετά αναλύονται οι ΤΠΕ και οι στάσεις των εκπαιδευτικών. Δηλαδή πως αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί τις ΤΠΕ, τι πιστεύουν, ποιοι παράγοντες τους επηρεάζουν για τη χρήση τους ή μη. Πως μπορούν να αλλάξουν οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ. 15

16 Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στους εκπαιδευτικούς ιστότοπους. Γίνεται αναφορά στις εκπαιδευτικές πύλες. Ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των διαδικτυακών εκπαιδευτικών κοινωνικών δικτύων, των σχολικών δικτύων και μια εκτενέστερη περιγραφή των κοινοτήτων μάθησης. Τέλος παρατίθεται μια λίστα με χρήσιμες εκπαιδευτικές πύλες, ελληνικές αλλά κυρίως ξενόγλωσσες, όπου δίνονται και τα βασικά χαρακτηριστικά τους, ώστε να μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να ανατρέξει σε αυτές και λάβει όποια μορφής βοήθεια του ταιριάζει καλύτερα κι επιθυμεί. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ. Γίνεται αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί στο πανεπιστήμιο, όπου φοιτούν οι εν δυνάμει εκπαιδευτικοί, στους εν ενεργεία εκπαιδευτικούς και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν για να καταφέρουν να επιμορφωθούν. Το τέταρτο κομμάτι αφορά τη μέθοδο που ακολουθήθηκε στην παρούσα διπλωματική εργασία. Ποιος είναι ο σχεδιασμός, τα ερευνητικά ερωτήματα, τα υποκείμενα, τα εργαλεία, ποια μέθοδος ακολουθήθηκε και για ποιους λόγους επιλέχθηκε. Μετά γίνεται η ανάλυση των αποτελεσμάτων αυτής της έρευνας και τα συμπεράσματα. Ακολουθεί ο επίλογος. Τέλος υπάρχει η βιβλιογραφία και το παράρτημα, όπου βρίσκονται οι απομαγνητοφωνήσεις των συνεντεύξεων. 16

17 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1.1 ΤΠΕ στην εκπαίδευση Οι Νέες Τεχνολογίες κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος στις δραστηριότητες του σχολείου. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι κομμάτι του μαθήματος και απαραίτητος. Στο νηπιαγωγείο έχει επίσης σημαντική θέση, αλλά εξαρτάται η χρήση του από την κάθε νηπιαγωγό. Οι παλαιότερες νηπιαγωγοί συνήθως δεν έχουν αποκτήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες, ώστε να μπορούν να χειρίζονται τον υπολογιστή και τις ΝΤ. Στα νηπιαγωγεία που είναι διορισμένες αυτές οι νηπιαγωγοί, δεν υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός. Αυτό εξηγείται. Το Υπουργείο Παιδείας επιχορηγούσε τον εξοπλισμό του κάθε σχολείου με την υποβολή μιας απλής αίτησης, όταν όμως σε ένα νηπιαγωγείο δεν ήξερε καμία νηπιαγωγός να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή, η διευθύντρια, δεν θεωρούσε απαραίτητο να εξοπλίσει το σχολείο της με κάτι που για την ίδια ήταν άχρηστο. Ως νηπιαγωγός, κατά την πρακτική μου άσκηση στο προπτυχιακό επίπεδο, συνάντησα πολλά τέτοια νηπιαγωγεία, που φυσικά αποτελούσαν πρόβλημα, γιατί δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω στο πρόγραμμα σπουδών της σχολής μου. Κατά την πρακτική έπρεπε να υλοποιήσουμε δραστηριότητες που να καλύπτουν όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Είναι κατανοητό ότι για τη δραστηριότητα στην Πληροφορική αυτό ήταν ανέφικτο. Πολλές φορές έπαιρνα μαζί μου τον φορητό υπολογιστή, ώστε να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι το μάθημα με τη βοήθεια του υπολογιστή, γίνεται πιο ελκυστικό. Τώρα πια τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν υπολογιστές, ακόμη και διαδραστικούς πίνακες. Οι νεότερες νηπιαγωγοί προσπαθούν να εντάξουν τις ΤΠΕ στην τάξη τους και πολλές το καταφέρνουν με επιτυχία. Από τη στιγμή που οι ΝΤ συμπεριλήφθηκαν στον οδηγό νηπιαγωγού και στο ΔΕΠΠΣ, αποτελούν επίσημα κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το ερώτημα είναι αν όλοι μπορούν να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές είναι πιο έτοιμοι από τους εκπαιδευτικούς και εθίζονται στη χρήση του υπολογιστή. Οι εκπαιδευτικοί επηρεάζονται για το αν θα χρησιμοποιήσουν τις ΤΠΕ μέσα στην τάξη, ανάλογα με τη γνώση τους πάνω σε ένα θέμα και κατά πόσο αυτό το θέμα συνδέεται με τις 17

18 ΤΠΕ. Μερικοί επιλέγουν τις ΤΠΕ για να αντλήσουν πηγές για ένα συγκεκριμένο θέμα. Γενικά απαιτείται εκτεταμένη γνώση των ΤΠΕ ώστε να μπορέσουν να αντλήσουν τις κατάλληλες πηγές και να κατανοήσουν πώς να ενσωματώσουν τη χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα τους. (Cox, Webb, Abbott, Blakeley, Beauchamp, Rhodes 2003) Επίσης όποια νέα επαγγελματική δεξιότητα αποκτούν πάνω στις τεχνολογίες, αυτή βασίζεται στις προϋπάρχουσες γνώσεις και πεποιθήσεις τους. (Marx, Phyllis, Blumenfeld, Krajcik, Soloway, 1998) Σύμφωνα με τους Zhao and Cziko (2001) για να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί τις ΤΠΕ θα πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω 3 συνθήκες: 1. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να πιστεύουν, ότι η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει πιο αποτελεσματικά ή να εμπεριέχει ένα υψηλότερου επιπέδου στόχο από αυτόν που χρησιμοποιούνταν ως τότε. 2. Θα πρέπει να πιστεύουν ότι χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, δεν θα εμποδιστεί η επίτευξη άλλων στόχων, τους οποίους θεωρούν σημαντικότερους, από αυτούς που πρέπει να επιτευχθούν. 3. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να πιστεύουν ότι έχουν ή ότι θα έχουν την ικανότητα και τις πηγές να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία. 18

19 1.2 ΤΠΕ και στάσεις εκπαιδευτικών Στην Ελλάδα οι μελέτες για τις νέες τεχνολογίες στο νηπιαγωγείο είναι λιγοστές (Χριστοδούλου, Γουργιώτου 2009). Υπάρχουν όμως μερικές μελέτες που επικεντρώνονται στις στάσεις και τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γενικότερα. Η Μυλωνά (2005) έκανε μια έρευνα στο 10% των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, της 1 ης περιφέρειας Θεσσαλονίκης, για να μελετήσει αν οι εκπαιδευτικοί είναι εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο, κατά πόσο το χρησιμοποιούν ως μέσο ενημέρωσης και τέλος αν το χρησιμοποιούν ως μέσο για τη διδασκαλία τους. Η έρευνα ενδιαφέρονταν ακόμη και για τις διαφορές στη χρήση του διαδικτύου ανάμεσα στα δύο φύλα. Με τη βοήθεια ερωτηματολογίων, έλεγξε, πρώτα τη χρήση του διαδικτύου και τους λόγους που το χρησιμοποιούν. Έπειτα έλεγξε τη χρήση του διαδικτύου ως μέσου ενημέρωσης και ως πηγής εκπαιδευτικού υλικού (βοηθητικό υλικό για το μάθημα). Από τις απαντήσεις που συνέλεξε προέκυψαν τα εξής: το 80% αναζητά πληροφορίες σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα του, το 70% αναζητά εποπτικό υλικό και μόνο το 20% αναζητά ειδήσεις και γενικές πληροφορίες. Οι απαντήσεις για το αν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ως πηγή ενημέρωσης ήταν μοιρασμένες σχεδόν ισόποσα. Οι περισσότεροι όμως θεωρούν το διαδίκτυο μια βιβλιοθήκη δεδομένων. Με λίγα λόγια οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να αντλήσουν εκπαιδευτικό υλικό για το μάθημα και για θέματα σχετικά με τα ενδιαφέροντα τους κι όχι για να μαθαίνουν την επικαιρότητα. Βλέπουμε λοιπόν πως ένα μεγάλο ποσοστό χρησιμοποιεί το διαδίκτυο ως εργαλείο για τη δουλειά του. Ο Becker (1999) στην έρευνά του μελέτησε μεταξύ άλλων το πόσο συχνά και με ποιον τρόπο οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Το δείγμα του αποτέλεσαν εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από δημόσια και ιδιωτικά σχολεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πρώτα απ όλα εξέτασε τη χρήση του διαδικτύου για την προετοιμασία στο μάθημα. Δηλαδή αν ο εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο για να βρει πληροφορίες, πηγές, να στείλει σε άλλους συναδέλφους του, να αναρτήσει πληροφορίες ή προτάσεις ή γνώμες χρήσιμες για άλλους. Το 68% των ερωτηθέντων απάντησε ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για να βρει πηγές με υλικό για το μάθημα στη τάξη και μάλιστα το 28% δήλωσε ότι το κάνει σε εβδομαδιαία βάση ή και πιο συχνά. Όμως μόνο το 16% είπε ότι χρησιμοποιεί το (πέντε φορές καθ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους) για να επικοινωνήσει με 19

20 άλλους εκπαιδευτικούς. Ελάχιστοι είπαν επίσης, ότι κάνουν οι ίδιοι αναρτήσεις στον Παγκόσμιο Ιστό, με τις απόψεις, τις ιδέες, τις προτάσεις και το υλικό τους. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η εξοικείωση των εκπαιδευτικών με το διαδίκτυο. Όσο μεγαλώνει η εμπειρία του στη χρήση του, τόσο περισσότερο το αξιοποιεί, αφού νιώθει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Άρα η γνώση των ΤΠΕ επηρεάζει το βαθμό της χρήσης τους από τους εκπαιδευτικούς. Η επιμόρφωση πάνω στο αντικείμενο, πιθανώς να αύξανε το ποσοστό των εκπαιδευτικών που χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ είτε πιο συχνά, είτε για να αναρτά υλικό. Σύμφωνα με την έρευνα των Βρύζα και Τσιτουρίδου (2002), που είχε ως σκοπό τη διερεύνηση των στάσεων των παιδιών και των εφήβων απέναντι στον Η/Υ, την τηλεόραση, το βιβλίο και τη γραφή, προκύπτει ότι ο Η/Υ είναι το μέσο που συγκεντρώνει τις περισσότερες προτιμήσεις. Αφορά άραγε αυτή η προτίμηση και τους εκπαιδευτικούς; Έπειτα από μια επιμόρφωση που είχαν οι εκπαιδευτικοί στις ΤΠΕ στα πλαίσια ενός προγράμματος 1 παρατηρήθηκε ότι αρχικά δε θέλησαν να κάνουν χρήση αυτών, διότι δεν είχαν την απαιτούμενη αυτοπεποίθηση για να το κάνουν, μόνοι τους, χωρίς τη βοήθεια των επιμορφωτών. Όμως με τη συνδρομή ενός βοηθού, τελικά κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν τις ΤΠΕ και μόνοι τους. Όπως θα περίμενε κανείς, μεγαλύτερη άνεση είχαν οι εκπαιδευτικοί που διέθεταν ήδη ηλεκτρονικό υπολογιστή σπίτι τους κι άρα ήταν πιο εξοικειωμένοι με τη χρήση του. Παρόλα αυτά οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να συνεργαστούν μεταξύ τους από απόσταση, με τη χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω του οποίου ανταλλάσουν μηνύματα, διάφορα αρχεία κειμένων, εικόνας, κ.α.(σολομωνίδου 2002). Επιπλέον στην έρευνα της Γιακουμάτου (2003), όπως φαίνεται από τις απαντήσεις των καθηγητών, αρχικά οι εκπαιδευτικοί, προσεγγίζουν τις ΤΠΕ ως μέσο διάδοσης και ανταλλαγής της πληροφορίας. Ακόμα, στη μελέτη τους οι Χαραλάμπους και Χρυσοστόμου (2002), αναφέρουν ότι κατά τα μέσα του 90 διάφορες έρευνες σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, έδειξαν ότι η πλειοψηφία των φοιτητών των Παιδαγωγικών Τμημάτων δεν ήταν αρκετά ικανή να χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ. Αλλά ακόμη κι όταν οι φοιτητές κατείχαν τις βασικές δεξιότητες πληροφορικής, αυτό δεν πιστοποιούσε την ικανότητά τους να αξιοποιήσουν τις ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία. Αυτή η ικανότητα αποκτάται έπειτα από την αλληλεπίδραση των παρακάτω τριών παραγόντων: 1) 1 Αφορά το πιλοτικό πρόγραμμα: Οδύσσεια Το Νησί των Φαιάκων, όπου έλαβαν μέρος τέσσερα δημοτικά σχολεία της Θεσσαλίας: 30ό Δ.σ. Βόλου, 3ο και 4ο Δ.σ. Νέας Ιωνίας Βόλου, 4ο Δ.σ. Λάρισας. (Σολωμονίδου, 2002) 20

21 την κατοχή δεξιοτήτων πληροφορικής, 2) τη θεωρητική κατάρτιση και 3) τη χρήση των ΤΠΕ σε πραγματικό περιβάλλον τάξης. Μέσα από τα ερωτηματολόγια τους σχετικά με την ικανότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών 2, προέκυψε ότι η πλειοψηφία των φοιτητών έχει χαμηλή ή ανύπαρκτη ικανότητα στη χρήση προγραμμάτων πληροφορικής, στη διδασκαλία και τη μάθηση. Όσοι από αυτούς δήλωσαν ικανοί να τα χρησιμοποιήσουν, είχαν παρακολουθήσει προηγουμένως μαθήματα πληροφορικής. Τέλος η ουσιαστική χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση κατά τη σχολική εμπειρία είναι ανύπαρκτη, καθώς δεν απαιτείται συστηματικά από το παιδαγωγικό τμήμα. Αντίστοιχα, οι Τούρκοι φοιτητές παιδαγωγικών και καθηγητικών σχολών χρησιμοποιούν προγράμματα επεξεργασίας κειμένου και παρουσίασης, ενώ έχουν μικρή γνώση σε modeling software. Όλοι όμως είχαν θετική στάση απέναντι στον υπολογιστή και το διαδίκτυο. Αυτό που απαιτείται ώστε να μπορούν μελλοντικά να εντάξουν τις ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι μια αλλαγή στα μαθήματα που παρακολουθούν στο πανεπιστήμιο, που να δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την κατανόηση της χρήσης των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς. Έπειτα η ενσωμάτωση τους θα φαντάζει κάτι το φυσικό. (Tezci, 2011) Οι έρευνες των Χαραλάμπους, Χρυσοστόμου (2002), Βοσνιάδου (2002), Καΐρη, Μακρυωνίτης, Προβελέγγιος, Τζιμόπουλος (2003), Χλαπάνης, Μπρατίτσης, Μηναΐδη, Δημητρακοπούλου (2003), Τσουρούλας, Ρες, Βαρσαμίδου (2008), καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι για να αποκτήσουν οι εκπαιδευτικοί την ικανότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών, θα πρέπει πρώτα απ όλα, τα παιδαγωγικά τμήματα να αναδιαμορφώσουν το πρόγραμμα σπουδών τους, ώστε: να εμπεριέχει μαθήματα που να αφορούν την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και να τις ενσωματώνει στη διδακτική των μαθημάτων. Επίσης να διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή - εργαστήρια, υπολογιστές κ.α., να εφαρμόζουν τις νέες τεχνολογίες στη σχολική εμπειρία και να υπάρχει συνεχώς ανάπτυξη και αξιολόγηση της ικανότητας των εκπαιδευτικών στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Μετά το πέρας των σπουδών ένας νέος εκπαιδευτικός θα πρέπει να συνεχίσει την κατάρτιση μέσω της υπηρεσίας του, με μαθήματα δεξιοτήτων, σεμινάρια και με στήριξη από ειδικούς του θέματος στο χώρο εργασίας του. Για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση αυτού 2 Έλαβαν μέρος οι φοιτητές του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου 21

22 του φαινομένου ιδανική θα ήταν η συνεργασία μεταξύ των παιδαγωγικών τμημάτων, του Υπουργείου Παιδείας και των φορέων επιμόρφωσης των διορισμένων εκπαιδευτικών. Από την πλευρά της, η Δημητρακοπούλου (2003) υποστηρίζει ότι όλα τα Παιδαγωγικά Τμήματα των Ελληνικών Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, προσπαθούν να διασφαλίζουν την ικανοποιητική εκπαίδευση των φοιτητών τους στη διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ, και φαίνεται πως βελτιώνουν διαρκώς τα επιμέρους προγράμματα σπουδών. Αυτό είναι σημαντικό αν λάβουμε υπόψη ότι το 1999 οι: Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου και Πολυδωρίδη, δήλωναν ότι η εκπαίδευση των μελλοντικών εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ είναι πολύ σημαντική, αλλά πολύ χαμηλή. Κι ότι αν οι νέες τεχνολογίες δεν αξιοποιηθούν, δεν θα ενταχθούν αποτελεσματικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι Tsitouridou and Vryzas το 2001 μελέτησαν τις στάσεις των φοιτητών νηπιαγωγών προς τους υπολογιστές και τις αντιπαράθεσαν με τις προηγούμενες γνώσεις στον υπολογιστή, την εμπειρία τους σε αυτόν και την ύπαρξη του στο σπίτι τους. Ενώ παρατήρησαν ότι οι φοιτητές είχαν θετική στάση, διαπίστωσαν ότι παράλληλα είχαν και κάποιο άγχος. Οι ίδιοι το 2003 εξέτασαν τις στάσεις των εν ενεργεία νηπιαγωγών και πως αυτές αλλάζουν στην πορεία ανάλογα με το αν έχουν επιμορφωθεί σχετικά, αν έχουν προηγούμενη εμπειρία και αν έχουν υπολογιστή στο σπίτι τους. Ως αποτέλεσμα, η έρευνα έδειξε ότι η επιμόρφωση επηρεάζει τη στάση που έχουν οι νηπιαγωγοί. Όσες επιμορφώθηκαν κατανόησαν τη χρησιμότητα των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο και ήταν πιο ενθουσιώδης για τη χρήση τους από ότι οι υπόλοιπες που δεν είχαν επιμορφωθεί. Άλλη έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί έχουν χαμηλή έως ανύπαρκτη ικανότητα να αξιοποιήσουν τις ΝΤ στην τάξη, διδάσκοντας για πρώτη φορά. Δηλαδή αισθάνονται ανεπαρκείς στον τομέα αυτό κι αυτό οφείλεται στην ελλιπή κατάρτιση τους, από το εκάστοτε ακαδημαϊκό ίδρυμα. (Τσουρούλας Θ., Ρες Γ., Βαρσαμίδου Α. 2008) Οι Χλαπάνης, Μπρατίτσης, Μηναΐδη, Δημητρακοπούλου (2003) μέσα από τα ερωτήματα της έρευνάς 3 τους διαπίστωσαν ότι πρώτα απ όλα οι εκπαιδευτικοί επέλεξαν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα επιμόρφωσης για να αποκτήσουν ή να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους (πάνω από το 90%). Ακόμα, το μεγαλύτερο μέρος αυτών απάντησε θετικά στην ερώτηση για το αν θέλουν να βελτιωθούν στη χρήση των νέων τεχνολογιών, πιστεύοντας στη 3 Προγράμματα επιμόρφωσης που πραγματοποιήθηκαν σε Κω και Ρόδο. Δείγμα: μόνιμοι καθηγητές, δάσκαλοι και νηπιαγωγοί. 22

23 συμβολή που μπορούν να έχουν οι ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία (~76%) και στις καθημερινές επαγγελματικές δραστηριότητες (~67%). Το 92% θεωρεί το ρόλο του διαδικτύου στην εκπαίδευση αρκετά σημαντικό και το 97% ότι η χρήση των ΤΠΕ βελτιώνει τη διδασκαλία, είτε κατά τη διάρκεια, είτε κατά την προετοιμασία. Σημαντικό είναι ότι το 93% πιστεύει ότι οι ΤΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν γενικότερα στη διδασκαλία, ενώ το 51% από αυτούς πιστεύει ότι έχουν και θέση στα περισσότερα γνωστικά αντικείμενα. Παρόλα αυτά είναι πολύ μικρά τα ποσοστά των εκπαιδευτικών, που έχουν κάνει έστω και περιστασιακή χρήση τους στο μάθημα, λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν κατά την εκμάθηση των ΤΠΕ. Όλα τα ποσοστά συνοψίζονται στον Πίνακα 1 που δίδεται παρακάτω. 4 Τέλος οι εκπαιδευτικοί θεωρούν αναγκαιότητα της εποχής μας την εκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων των ΤΠΕ ακόμη και για τους μαθητές. Πίνακας 1: Στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι στις ΤΠΕ. Όταν οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η τεχνολογία θα λειτουργήσει μέσα στην τάξη και ταυτόχρονα έχουν βοήθεια, τότε έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, όσο αναφορά τη χρήση των ΤΠΕ στην τάξη. Σημαντικό παράγοντας λοιπόν προς την αλλαγή των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στις ΤΠΕ και την ενσωμάτωση τους στην τάξη, αποτελεί ο χρόνος (Schibeci et al. 2008) 4 Ο πίνακας είναι κομμάτι της ίδιας βιβλιογραφίας. 23

24 Ακόμα μια έρευνα 5 που είχε ως στόχο να διερευνήσει τις αναπαραστάσεις για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές γενικά, αλλά και σε σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εκπαιδευτικοί, έχουν κατά μεγάλο μέρος ηλεκτρονικό υπολογιστή σπίτι τους, τον οποίο και χρησιμοποιούν καθημερινά. Η χρήση αφορά και εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως η προετοιμασία υλικού για τους μαθητές, οι αναζήτηση πηγών, η διατήρηση αρχείου προόδου, αλλά αφορά κι άλλες χρήσης, ενημέρωση, επικοινωνία, επαγγελματικές υποχρεώσεις. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι, ότι ενώ ξέρουν να χειρίζονται τους υπολογιστές, δεν αισθάνονται την αυτοπεποίθηση να το κάνουν. (Καρατζά, Πιερράκου, Τζικόπουλος, Αποστολάκης 2005) 1.3 Αρχικά Συμπεράσματα Αρχικά οι ΤΠΕ προσεγγίζονται ως μέσο ανταλλαγής και μετάδοσης πληροφορίας. Οι έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν το διαδίκτυο, κυρίως για την εύρεση εποπτικού υλικού και για θέματα ανάλογα με τα ενδιαφέροντα τους και λιγότερο για να ενημερωθούν. Γενικά φαίνεται ότι η επιμόρφωση στις ΤΠΕ επηρεάζει το βαθμό χρήσης τους και τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντι τους. Όσο μεγαλώνει η εμπειρία τους στις ΤΠΕ, τόσο αυξάνεται η αξιοποίηση τους για εκπαιδευτικούς σκοπούς πάντα. Η ελλιπής γνώση της χρήσης των ΤΠΕ, δημιουργεί αίσθηση ανεπάρκειας. Ο χρόνος όμως είναι σημαντικός παράγοντας για την αλλαγή των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στις ΤΠΕ. Μεγάλο ρόλο στην εξοικείωση παίζει και η ύπαρξη υπολογιστή στο σπίτι. Όσοι έχουν έναν στο σπίτι, έχουν μεγαλύτερη άνεση στη χρήση του. Οι ΤΠΕ όμως χρησιμοποιούνται και για από απόσταση επικοινωνία, αλλά και για επιμόρφωση. Στη βιβλιογραφία, παλαιότερα η επικοινωνία με , φαίνεται να είναι περιορισμένη, παρόλα αυτά υπαρκτή. Στην παρούσα έρευνα θα δούμε αν αυτό αλλάζει. Υπάρχουν ερωτήσεις εστιασμένες σε αυτό. Φυσικά αλλαγές θα πρέπει να συντελεστούν και στα Τμήματα Σπουδών των Παιδαγωγικών Τμημάτων. Φαίνεται πως οι φοιτητές δεν είναι αρκετά ικανοί στις ΤΠΕ. Θα 5 Το δείγμα της έρευνας, αποτέλεσαν εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και μαθητές. Εδώ θα αναφερθούν μόνο τα αποτελέσματα για τους εκπαιδευτικούς. 24

25 πρέπει λοιπόν να παίρνουν από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα τις βασικές γνώσεις στις ΤΠΕ, ώστε να μπορούν να τις αξιοποιούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Άρα αναμένουμε να δούμε αν θα έχουμε παρόμοια αποτελέσματα στην έρευνα της παρούσας εργασίας. Καταρχήν ως προς το είδος της χρήσης του διαδικτύου. Μετά στο αν επηρεάζεται το επίπεδο της αξιοποίησης των ΤΠΕ, από το επίπεδο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών πάνω στις ΤΠΕ. 25

26 2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ 2.1 Εκπαιδευτικές πύλες Οι ηλεκτρονικές πύλες αποτελούνται από μια συλλογή συνδέσμων που αφορούν ηλεκτρονικές πηγές. Έτσι ο κάθε χρήστης έχει ευρεία πρόσβαση σε μια πληθώρα πηγών ανά θεματολογία. Αυτές οι πηγές διευκολύνουν την πλοήγηση στον παγκόσμιο ιστό, λόγω των κοινών στοιχείων που τις συνδέουν (Woukeu, Arouna, Wills, Gary, Conole, Grainne, Carr, Les, Kampa, Simon and Hall, Wendy, 2003). Ο Ali Jafari (2003) συμπληρώνει λέγοντας ότι οι εκπαιδευτικές πύλες έχουν εκπαιδευτικό ενδιαφέρον, εμπεριέχουν εκπαιδευτικές πηγές και πληροφορίες. Επίσης μέσα σε αυτές τις πύλες, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βρουν συνδέσμους με υλικό για περαιτέρω γνώση και δημιουργικότητα. Μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους προφίλ σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα τους. Συχνά οι πύλες προσφέρουν υπηρεσίες βιβλιοθήκη, διαμοιρασμό εκπαιδευτικού υλικού και μέσα επικοινωνίας για συνεργασία. Οι πρώτες πύλες που δημιουργήθηκαν ήταν το Yahoo! και το Excite, έργα του Stanford University. Αρχικός στόχος και των δύο ήταν να φτιάξουν μια λίστα με όλες τις αγαπημένες προτιμήσεις και έναν τρόπο για να αναζητούν άλλες ιστοσελίδες, σύμφωνα με τα εκάστοτε κριτήρια επιλογής. Η επιτυχία τους ήρθε αμέσως και ήταν πολύ μεγάλη. Άλλο παράδειγμα εκπαιδευτικών πυλών είναι αυτές των πανεπιστημίων. Εκεί υπάρχουν ηλεκτρονικές τάξεις, , βιβλιοθήκες, όπου συμμετέχουν ενεργά οι φοιτητές με το λογαριασμό που τους παρέχει το πανεπιστημιακό ίδρυμα που ανήκουν. Σύμφωνα με την έρευνα των Rosanaini et al. (2012) οι εκπαιδευτικοί έχουν μέτρια γνώση των ΤΠΕ και οι δεξιότητές τους μπορεί να μην τους επιτρέπουν να αξιοποιούν στο μέγιστο, τις δυνατότητες των εκπαιδευτικών πυλών. Όμως έδειξε επίσης ότι η πλειοψηφία έχει θετική στάση απέναντι στις ΤΠΕ. 2.2 Διαδικτυακά Εκπαιδευτικά Κοινωνικά Δίκτυα Τα διαδικτυακά εκπαιδευτικά κοινωνικά δίκτυα μπορούν να είναι πολυδιάστατα. Αποτελούν είτε κοινότητες μάθησης, είτε κοινότητες ανταλλαγής απόψεων, ιδεών, γνώσεων, 26

27 μεθοδολογιών, εργαλείων, εκπαιδευτικού υλικού είτε και τα δύο μαζί. Πάντα όμως έχουν ως στόχο τη συνεργασία, μέσω του μοιράσματος του υλικού τους, της ενημέρωσης και της ανατροφοδότησης. Συνήθως απαρτίζονται από άτομα της εκπαιδευτικής κοινότητας, όπως καθηγητές, φοιτητές, σχολικούς συμβούλους, μαθητές κ.α. οι οποίοι επικοινωνούν, ανταλλάσοντας ιδέες, απόψεις, προβληματισμούς και χρήσιμο υλικό για την τάξη. Όμως το κατά πόσο θα χρησιμοποιήσει ένας εκπαιδευτικός ένα τέτοιο δίκτυο και θα συμμετέχει ενεργά σε αυτό, εξαρτάται από το πόσο έτοιμος αισθάνεται να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες και κυρίως με το web 2.0. Αντίστοιχα η επιτυχία και η εξέλιξη ενός δικτύου εξαρτάται από τη συμμετοχή των μελών της, αλλά και από το αν το περιεχόμενο του ικανοποιεί τις απαιτήσεις των μελών. (Γλέζου, Γρηγοριάδου, 2010) 2.3 Σχολικά δίκτυα Η τεχνολογία βοηθάει την επικοινωνία των σχολείων από όπου κι αν βρίσκονται, από όσο μακριά κι αν προέρχονται. Η ανταλλαγή πληροφοριών, υλικού και εμπειριών είναι πλέον μια εύκολη διαδικασία. Η διαδικασία αυτή γίνεται μέσα από τα σχολικά δίκτυα. Πρωτοεμφανίστηκαν στο πλαίσιο διάφορων εθνικών και Ευρωπαϊκών πιλοτικών προγραμμάτων. Τα σχολικά δίκτυα 6 δημιουργήθηκαν για να παρέχουν διάφορες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, όπως η εκπαίδευση από απόσταση, η πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό, η ενδοσχολική επιμόρφωση κ.α.. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών και μη χωρών. Μέσα από αυτή τη συνεργασία, διαμορφώνεται και η οργανωτική δομή και λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Τα δίκτυα λοιπόν προσφέρουν τη δυνατότητα πρόσβασης, στο εκπαιδευτικό υλικό και τις υπηρεσίες τους όχι μόνο στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία. Φυσικά για να λειτουργήσουν όλα αυτά θα πρέπει πρώτα να υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές και η απαραίτητη κατάρτιση. Θα πρέπει ακόμα να εξεταστούν οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών, τη φύση της σχολικής γνώσης, τη γνωστική δομή και το 6 Για το υλικό αυτής της ενότητας χρησιμοποιήθηκε ως πηγή: Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη (1998)Σχολικά δίκτυα & ανοιχτό σχολείο, Τομέας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, Αθήνα 27

28 περιεχόμενο των μαθημάτων, το ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνία, το σχολείο, ο πολιτισμός, η επιστήμη και η έρευνα. Πρόκειται για μια καινοτομία ουσιαστικά, που αλλάζει τον τρόπο διδασκαλίας και μάθησης. Ας δούμε πρώτα τα οφέλη που μας προσφέρει μια τέτοια δυνατότητα. Λύνει το πρόβλημα της δύσκολης πρόσβασης, λόγω απόστασης. Ακόμη κι αυτοί που δεν έχουν άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες και πηγές, μέσω των δικτύων, αποκτούν. Επιπλέον προάγουν τη συνεργασία, χωρίς να είναι απαραίτητη η σύγχρονη επικοινωνία. Για παράδειγμα μπορεί ο καθένας να δουλεύει από ξεχωριστά περιβάλλοντα, σε διαφορετικούς χρόνους, αλλά η δουλειά να εξελίσσεται. Η αυτονομία που προσφέρει καθιστά τα πράγματα πιο απλά και δίνει την ευκαιρία να εξελιχθούν συζητήσεις που θα ήταν δύσκολο να γίνουν, πρόσωπο με πρόσωπο. Ακόμη, επειδή όλα αυτά καταγράφονται, μπορεί κανείς να ανατρέξει οποιοδήποτε στιγμή, να συμπληρώσει κάτι ή να θυμηθεί κάτι. Τα δίκτυα καταργούν τα γεωγραφικά, οικονομικά και κοινωνικά όρια. Κανένας δε θα μπορεί να στερηθεί τη γνώση λόγω των παραπάνω παραγόντων. Οι μαθητές είναι οι άμεσοι επωφελούμενοι, καθώς μπορούν να έρθουν σε επαφή και με άλλους εκπαιδευτικούς ή ειδικούς και να συζητήσουν μαζί τους. Προάγεται ακόμα, η συνεργατική μάθηση. Η υλοποίηση των projects μεταξύ σχολείων, είτε από την ίδια, είτε από διαφορετική χώρα γίνεται εύκολη υπόθεση, μιας και η επικοινωνία είναι σχεδόν άμεση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, καλλιεργείται και το πνεύμα της διαπολιτισμικότητας και της επικοινωνίας. Φυσικά η χρήση των δικτύων προετοιμάζει τα παιδιά για το τεχνολογικό περιβάλλον που θα εργαστούν και θα ζήσουν, οι τεχνολογικές γνώσεις είναι πολύτιμες και απαραίτητες για τη σύγχρονη κοινωνία. Διευρύνεται το πεδίο έρευνας των μαθητών και των σχολείων, επειδή τα δίκτυα εξασφαλίζουν πρόσβαση σε πολιτιστικό υλικό, παιδαγωγικές πληροφορίες, ακαδημαϊκές πηγές, έρευνες, εκπαιδευτικό υλικό, αλλά και τη δυνατότητα να συμπεριλάβουν πρόσθετα γνωστικά αντικείμενα, σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς και ιδρύματα. Η διαδικασία της διδασκαλίας γίνεται πιο αυθόρμητη, πιο ενδιαφέρουσα και δημιουργική. Οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η επικοινωνία μέσω των δικτύων είναι τρεις. Πρώτον, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Καθένας μπορεί να στέλνει και να δέχεται μηνύματα από άτομα των οποίων κατέχει την ηλεκτρονική διεύθυνση. Τα μηνύματα είναι προσωπικά και μόνο ο ίδιος έχει πρόσβαση σε αυτά. 28