Περιεχόμενα Περίληψη 2 Abstract 3 1 Εισαγωγή Οζον Μηχανισμοί παραγωγής, καταστροφής και μεταφοράς του στρ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Περιεχόμενα Περίληψη 2 Abstract 3 1 Εισαγωγή Οζον Μηχανισμοί παραγωγής, καταστροφής και μεταφοράς του στρ"

Transcript

1 Αριστοτελειο Πανεπιστημιο Θεσσαλονικης ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μακροχρόνιες μεταβολές του στρατοσφαιρικού όζοντος στην περιοχή της Ανταρκτικής Παπακωνσταντίνου Πρεσβέλου Ιρις Επιβλέπων Καθηγητής: Μπαλής Δημήτριος Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2017

2 Περιεχόμενα Περίληψη 2 Abstract 3 1 Εισαγωγή Οζον Μηχανισμοί παραγωγής, καταστροφής και μεταφοράς του στρατοσφαιρικού όζοντος Τρύπα του όζοντος Εξέλιξη του πολικού όζοντος Περιγραφή διατάξεων και σταθμού Φασματοφωτόμετρο Dobson Οζοντοβόλιση Σταθμός Amundsen-Scott Ανάλυση δεδομένων Δεδομένα από το όργανο Dobson Δεδομένα από τις οζοντοβολίσεις Συμπεράσματα 54 Βιβλιογραφία 56 1

3 Περίληψη Στην παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματοποιήθηκε μελέτη των μακροχρόνιων μεταβολών του στρατοσφαιρικού όζοντος στην περιοχή της Ανταρκτικής. Η εργασία βασίστηκε σε μετρήσεις από το φασματοφωτόμετρο Dobson και τις ο- ζοντοβολήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο σταθμό Amundsen-Scott στο Νότιο Πόλο. Εναυσμα για τη μελέτη αποτέλεσε η ύπαρξη του φαινομένου της τρύπας του όζοντος, το οποίο συμβαίνει στην Ανταρκτική κάθε άνοιξη και προκαλεί σοβαρές μειώσεις στο πολικό όζον. Το φαινόμενο είναι μοναδικό για τη συγκεκριμένη περιοχή λόγω των ιδιαίτερων μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν εκεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η σημασία του φαινομένου είναι μεγάλη, διότι επηρεάζει την ισορροπία του όζοντος σε παγκόσμια βάση. Στο πρώτο κεφάλαιο θα γίνει μια μικρή εισαγωγή για το όζον και το σημαντικό ρόλο που κατέχει στη ζωή μας. Εν συντομία θα αναφερθούν οι μηχανισμοί παραγωγής και καταστροφής του, καθώς και η διαδικασία μεταφοράς του πάνω στη Γη. Επειτα, θα δωθεί έμφαση στο φαινόμενο της τρύπας του όζοντος και στην εξέλιξή του κατά τη διάρκεια των ετών. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα περιγραφούν οι διατάξεις από τις οποίες προήλθαν τα δεδομένα της εργασίας και ο σταθμός στον ο- ποίο πραγματοποιήθηκαν οι μετρήσεις. Στο τρίτο κεφάλαιο θα γίνει πλήρης ανάλυση των δεδομένων και θα παρουσιαστούν οι μακροχρόνιες μεταβολές του πολικού όζοντος. Τέλος, θα σχολιαστούν οι μεταβολές και θα εξαχθούν βασικά συμπεράσματα για το φαινόμενο. 2

4 Abstract This B.Sc thesis constitutes a study on long-term changes in stratospheric ozone in the Antartic region. The project was based on measurements from Dobson spectrophotometer and ozonesondes, that took place in Amundsen- Scott South Pole Station. The reason that led to the conduction of the study was the ozone hole phenomenon. This phenomenon happens in Antartica every spring and as a consequence it provokes serious depletion in polar ozone. Due to special meteorological conditions that exist there during winter, it is unique in this specific region. Its significance is great, because it affects the balance of global ozone. In the first chapter there will be an introduction to the basics of ozone and its important role for people s lives. The mechanisms of production, destruction and distribution of ozone will be referred in brief. Subsequently, emphasis will be given in the ozone hole phenomenon and its evolution during years. In the second chapter, the station and the measurement techiques will be described. In chapter three data will be analysed and the long-term changes in polar ozone will be presented. Finally, the ozone changes will be clarified and some basic conclusions will be extracted. 3

5 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 1.1 Οζον Το όζον αποτελεί βασικό αέριο της ατμόσφαιρας. Κάθε μόριο όζοντος απαρτίζεται από τρία άτομα οξυγόνου και συμβολίζεται με O 3. Η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία λέξη όζειν που σημαίνει μυρίζει, λόγω της χαρακτηριστικής οσμής που το διακρίνει. Η συγκέντρωση του όζοντος μετράται σε Dobson Units (DU). Ενα DU αντιπροσωπεύει τον αριθμό των μορίων όζοντος που χρειάζεται για να δημιουργηθεί στρώμα όζοντος πάχους 0.01 mm σε θερμοκρασία 0 C και πίεση 1 atm. Το συνολικό όζον που βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια της Γης υπολογίζεται ότι είναι περίπου 300 DU. Το 90% του συνολικού όζοντος βρίσκεται στη στρατόσφαιρα και αναφέρεται συχνά ως στρώμα του όζοντος. Εκτείνεται από τη βάση της στρατόσφαιρας, μεγιστοποιείται κοντά στα 20 km και φτάνει μέχρι τα 50 km υψόμετρο. Το ύψος της βάσης της στρατόσφαιρας διαφοροποιείται με το γεωγραφικό πλάτος και βρίσκεται υψηλότερα στους τροπικούς (16 km), ενώ χαμηλότερα στους πόλους (10 km). Το υπόλοιπο 10% του όζοντος εντοπίζεται στην τροπόσφαιρα, τη χαμηλότερη περιοχή μεταξύ της επιφάνειας της Γης και της στρατόσφαιρας (Σχήμα 1.1). Το τροποσφαιρικό όζον αποτελεί ρύπο και σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στους έμβιους οργανισμούς και τα φυτά. Κύρια πηγή του είναι οι αντιδράσεις οξειδίων του αζώτου με υδρογονάνθρακες. Εκθεση σε μεγάλες ποσότητες τροποσφαιρικού όζοντος μπορεί να προκαλέσει βήχα ή πόνο στο στήθος και να χειροτερέψει καταστάσεις υγείας που συνδέονται με την καρδιά και τους πνεύμονες. Επιπλέον, σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσει στη θέρμανση της επιφάνειας της Γης, συμμετέχοντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. 4

6 Σχήμα 1.1: Μεταβολή του όζοντος με το υψόμετρο στους τροπικούς (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Στον αντίποδα, το στρατοσφαιρικό όζον είναι απαραίτητο για τη ζωή στον πλανήτη, γιατί σχηματίζει ένα στρώμα που προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Συγκεκριμένα, απορροφά τη UV-c ακτινοβολία ( nm), ένα μεγάλο μέρος της UV-b ( nm) και σχεδόν το μισό της UV-a ακτινοβολίας ( nm). Η UV-b ακτινοβολία που δεν απορρροφάται μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνη, γιατί αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος και καταρράκτη των ματιών. Αντίστοιχα, η UV-a ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για την πρόωρη γήρανση του δέρματος και τα εγκαύματα. 1.2 Μηχανισμοί παραγωγής, καταστροφής και μεταφοράς του στρατοσφαιρικού όζοντος Το στρατοσφαιρικό όζον σχηματίζεται μέσα από διαδοχικές χημικές διαδικασίες στην ατμόσφαιρα που απαιτούν ηλιακή ακτινοβολία. Οι εξισώσεις παραγωγής του όζοντος περιγράφονται παρακάτω: O 2 + hv O + O (1.1) O + O 2 + M O 3 + M (1.2) 5

7 όπου Μ είναι κάποιο ατμοσφαιρικό μόριο (π.χ N 2, O 2 ) Η παραγωγή του στρατοσφαιρικού όζοντος εξισορροπείται από τις διαδικασίες καταστροφής του. Το όζον καταστρέφεται όταν αντιδρά με μόρια (Χ) που περιέχουν υδρογόνο, άζωτο, χλώριο ή βρώμιο. Κάποια από αυτά υπάρχουν φυσικά στην ατμόσφαιρα, ενώ άλλα προέρχονται από ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι εξισώσεις καταστροφής του όζοντος περιγράφονται παρακάτω: O 3 + hv O 2 + O (1.3) X + O 3 XO + O 2 (1.4) XO + O X + O 2 (1.5) O + O 3 2O 2 (1.6) Τα ποσά του όζοντος στη στρατόσφαιρα ποικίλουν ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος (Σχήμα 1.2). Παρότι περισσότερο όζον παράγεται στους τροπικούς, μεγαλύτερες τιμές παρατηρούνται στα μέσα και μεγάλα πλάτη. Αυτό είναι αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας στη στρατόσφαιρα, η οποία μεταφέρει τον πλούσιο σε όζον αέρα από τους τροπικούς προς τους πόλους. Επιπλέον, οι ποσότητες όζοντος παρουσιάζουν και εποχική διακύμανση. Το όζον μεταφέρεται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, την άνοιξη παρουσιάζει μέγιστο στα μεγάλα πλάτη, ενώ το καλοκαίρι η μεταφορά εξασθενεί. Ο εποχικός κύκλος παρατηρείται και στα δύο ημισφαίρια, με διαφορά ότι στο Νότιο Ημισφαίριο η μεταφορά είναι ασθενέστερη. Η ισορροπία του ολικού όζοντος καθώς και ο εποχικός του κύκλος μπορούν να διαταραχθούν υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Οταν οι διαδικασίες καταστροφής του υπερισχύουν και οι μετεωρολογικές συνθήκες το επιτρέπουν μπορεί να δημιουργηθεί αραίωση στο στρώμα του όζοντος για κάποιο χρονικό διάστημα. Ενα τέτοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 80 στο Νότιο Πόλο και αποτέλεσε έναυσμα για περαιτέρω μελέτη πάνω στο όζον. Το φαινόμενο ονομάστηκε τρύπα του όζοντος και θα επεξηγηθεί αναλυτικά στην επόμενη παράγραφο. 6

8 Σχήμα 1.2: Εποχική και κατά γεωγραφικό πλάτος κατανομή του ολικού όζοντος στην ατμόσφαιρα ( de/umwelt/umweltatlas/ed306_04.htm) 1.3 Τρύπα του όζοντος Η τρύπα του όζοντος είναι το φαινόμενο στο οποίο παρατηρούνται χαμηλές συγκεντρώσεις όζοντος στη στρατόσφαιρα, πάνω από την περιοχή της Ανταρκτικής. Ο όρος αυτός αποδώθηκε στο φαινόμενο, λόγω του σφαιρικού σχήματος της περιοχής των χαμηλών τιμών όζοντος που απεικονίζεται στις δορυφορικές εικόνες της Ανταρκτικής. Οι τιμές αναφοράς που ορίζουν την περιοχή είναι τα 220 DU. Το φαινόμενο λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της άνοιξης του Νοτίου Ημισφαιρίου και οφείλεται σε συνδυασμό μετεωρολογικών και χημικών διεργασιών. Στη συνέχεια, θα αναλυθούν οι συνθήκες οι οποίες συντελούν στη δημιουργία του. Σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο παίζουν ορισμένες αέριες αλογονούχες ε- νώσεις που περιέχουν χλώριο ή βρώμιο. Αυτές ονομάζονται και Ozone Depleting Substances (ODS), δηλαδή ουσίες που εξαντλούν το όζον. Εκλύονται στην τροπόσφαιρα από φυσικές ή ανθρώπινες δραστηριότητες και μεταφέρονται μέσω των ανέμων και των ανοδικών κινήσεων στη στρατόσφαιρα. Εκεί κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου μετασχηματίζονται μέσω χημικών αντιδράσεων σε ενεργά αλογονούχα αέρια, με τη βοήθεια της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Παραδείγματα στρατοσφαιρικών αλογονούχων αερίων παρουσιάζονται στο σχήμα

9 Από τα παρακάτω, το υδροχλωρικό οξύ (HCl) και το νιτρικό χλώριο (ClONO 2 ) βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία. Αυτά τα δύο αέρια επειδή δεν αντιδρούν άμεσα με το όζον συσσωρεύονται στη στρατόσφαιρα και σχηματίζουν αποθήκες. Σχήμα 1.3: Στρατοσφαιρικά αλογονούχα αέρια (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Κατά τη διάρκεια της πολικής νύχτας του χειμώνα η ηλιακή ακτινοβολία δε φτάνει στο Νότιο Πόλο. Επιπλέον, στο μέσο της κατώτερης στρατόσφαιρας πνέουν ισχυροί άνεμοι που περικυκλώνουν το Νότιο Πόλο, σχηματίζοντας έναν πολικό στρόβιλο (Σχήμα 1.4). Ο αέρας εγκλωβίζεται στο εσωτερικό του στροβίλου και ως αποτέλεσμα παρεμποδίζεται η διανταλλαγή του με τις γειτονικές περιοχές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σχήμα 1.4: Πολικός στρόβιλος ( space/aarddvark_nox_background.htm) 8

10 Χωρίς ηλιακή ακτινοβολία η θερμοκρασία εντός του στροβίλου πέφτει αρκετά χαμηλά, επιτρέποντας το σχηματισμό νεφών κάτω από τους -78 C. Τα νέφη αυτά ονομάζονται πολικά στρατοσφαιρικά νέφη (P SCs) (Σχήμα 1.5) και σχηματίζονται από τη συμπύκνωση νιτρικού οξέος (HNO 3 ) και θειούχων αερίων με υδρατμούς. Σχήμα 1.5: Πολικά στρατοσφαιρικά νέφη ( understanding-climate/arctic s-first-ozone-hole) Πάνω στην επιφάνεια των πολικών στρατοσφαιρικών νεφών το υδροχλωρικό οξύ και το νιτρικό χλώριο μετασχηματίζονται σε πιο ενεργά αέρια, όπως το χλωριούχο μονοξείδιο (ClO), το βρωμιούχο μονοξείδιο (BrO) και τα άτομα χλωρίου (Cl) και βρωμίου (Br). Η παρουσία αυτών των αερίων είναι καταστροφική για το όζον, γιατί λειτουργούν ως καταλύτες στις αντιδράσεις καταστροφής του. Συγκεκριμένα, κάθε άτομο χλωρίου ή βρωμίου μπορεί να καταστρέψει χιλιάδες μόρια όζοντος, πρωτού αντιδράσει με κάποιο άλλο μόριο. Οι καταλυτικοί κύκλοι των ενώσεων του χλωρίου και του βρωμίου φαίνονται στα σχήματα 1.6 και 1.7. Οι μηχανισμοί είναι κυρίαρχοι στις πολικές περιοχές, εξαιτίας των μεγάλων ποσοτήτων μονοξειδίου του χλωρίου που έχει παραχθεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Για την ολοκλήρωση και τη συντήρησή τους απαραίτητη είναι η ηλιακή ακτινοβολία. Κατ επέκταση, οι κύκλοι δε μπορούν να πραγματοποιηθούν το χειμώνα στην πολική στρατόσφαιρα και ενεργοποιούνται στις αρχές της άνοιξης. Το χλώριο και το βρώμιο δρουν καταλυτικά σε κάθε κύκλο, δηλαδή αντιδρούν και ξανασχηματίζονται, παραμένοντας στη στρατόσφαιρα έπειτα από τις αντιδράσεις τους. Το τελικό αποτέλεσμα των καταλυτικών κύκλων είναι η καταστροφή μορίων όζοντος με την παράλληλη παραγωγή μορίων οξυγόνου. 9

11 Σχήμα 1.6: Καταλυτικός κύκλος Cl (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Σχήμα 1.7: Καταλυτικοί κύκλοι Cl και Br στις πολικές περιοχές (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Συμπερασματικά, ο συνδυασμός των πολικών στρατοσφαιρικών νεφών, του στροβίλου και των καταλυτικών κύκλων των ενώσεων χλωρίου και βρωμίου έχει σοβαρές συνέπειες για το όζον στην περιοχή αυτή. Αποτέλεσμα είναι η παρατήρηση της τρύπας του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική κατά τους μήνες Σεπτέμβριο μέχρι Δεκέμβριο. Μετά το πέρας της άνοιξης της Ανταρκτικής, ο πολικός στρόβιλος καταρρέει και άφθονος αέρας μεταφέρεται από τα μέσα γεωγραφικά πλάτη, αναπληρώνοντας το όζον που χάθηκε κατά τη διάρκεια της άνοιξης. 10

12 Παρόμοιο φαινόμενο με αυτό της τρύπας του όζοντος στην Ανταρκτική εμφανίζεται και στην Αρκτική στο Βόρειο Πόλο, κατά τους μήνες Ιανουάριο μέχρι Απρίλιο (Σχήμα 1.8). Ωστόσο, το φαινόμενο εκεί δεν είναι τόσο έντονο και δεν παρουσιάζονται τόσο μεγάλες απώλειες όζοντος. Ενας λόγος είναι ότι στο Βόρειο Πόλο οι θερμοκρασίες δεν παραμένουν χαμηλά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Συγκεκριμένα, οι θερμοκρασίες παραμένουν κάτω από τους -78 C για μέρες, σε αντίθεση με το Νότιο Πόλο που μπορεί να παραμείνουν μέχρι και για 5 μήνες. Άλλοι εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι οι διαφορές μεταξύ μορφολογίας του τοπίου, δηλαδή οι εναλλαγές ξηράς, θάλασσας και βουνών στα δύο ημισφαίρια που έχουν ως αποτέλεσμα διαφορετικά συστήματα ανέμων. Η διαφορά της δράσης του φαινομένου στις δύο περιοχές απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα. Σχήμα 1.8: Μεταβολή του όζοντος σε Ανταρκτική και Αρκτική (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Οπως φαίνεται, οι τιμές του όζοντος στην Αρκτική είναι πολύ μεγαλύτερες για το διάστημα από τις αντίστοιχες στην Ανταρκτική για το διάστημα Ακόμη, ελάχιστες τιμές όζοντος στην Αρκτική όπως το Μάρτιο του 1996 και τον Απρίλιο του 2011, δεν μπορούν να συναγωνιστούν σε καμία περίπτωση τις πολύ χαμηλές τιμές του Οκτώβριου του 2006 στην Ανταρκτική. 11

13 1.4 Εξέλιξη του πολικού όζοντος Πριν από την παρατήρηση της τρύπας του όζοντος, τα ποσά των ουσιών που εξαντλούν το όζον δεν ήταν αρκετά για να προκαλέσουν σοβαρή καταστροφή. Κατά τη δεκαετία όμως του 80, οι μέσες τιμές όζοντος άρχισαν να μειώνονται σταθερά. Οι τιμές που παρατηρήθηκαν ήταν κατά 37% μικρότερες από εκείνες στα χρόνια πριν την εμφάνιση της τρύπας του όζοντος, γεγονός που οδήγησε στην κινητοποίηση των οργανισμών και των κρατών για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Το 1985 υπογράφηκε η σύμβαση της Βιέννης με την οποία έγινε ένα πρώτο βήμα για την προστασία του στρώματος του όζοντος. Το 1987 ακολούθησε η υ- πογραφή της διεθνούς συνθήκης Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ που επικυρώθηκε από όλα τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών και τέθηκε σε ισχύ το Σκοπός της ήταν να μειωθεί η παγκόσμια παραγωγή ουσιών που συμβάλλουν στην εξάντληση του στρώματος του όζοντος. Στη συνέχεια, το πρωτόκολλο ενισχύθηκε με τροποποιήσεις (Λονδίνο 1990, Κοπενχάγη 1992 κ.α), οι οποίες πρόσθεσαν ελέγχους και μέτρα, καθώς και τη σταδιακή κατάργηση κάποιων αερίων. Οι ενέργειες αυτές απέβησαν τελικά καθοριστικές για την εξέλιξη της τρύπας του όζοντος. Η επιρροή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ μπορεί να φανεί από τις μακροχρόνιες αλλαγές στο ισοδύναμο ενεργό στρατοσφαιρικό χλώριο (EESC) (Σχήμα 1.9). Ο δείκτης περιλαμβάνει τις ποσότητες χλωρίου και βρωμίου που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα και μπορούν να προκαλέσουν καταστροφή του όζοντος σε μια συγκεκριμένη στρατοσφαιρική περιοχή, σε ετήσια βάση. Σχήμα 1.9: Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ και μακροχρόνιες αλλαγές στο EESC ( 12

14 Τις επόμενες δεκαετίες του 1990, 2000 και αρχές του 2010, η καταστροφή του όζοντος ήταν περίπου σταθερή (Σχήμα 1.10). Εξαίρεση αποτελεί το 2002, όπου ένα ασυνήθιστο μετεωρολογικό γεγονός χώρισε το στρόβιλο στα δύο και προκάλεσε μικρότερη μείωση στο όζον. Μέχρι και σήμερα το φαινόμενο της τρύπας του όζοντος εξακολουθεί να υπάρχει, καθώς οι συγκεντρώσεις των αερίων που συμμετέχουν στις αντιδράσεις καταστροφής του όζοντος είναι ακόμα σε υψηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, οι συγκεντρώσεις έχουν μειωθεί μόνο κατά 10% σε σχέση με τις μέγιστες τιμές που παρατηρήθηκαν στις αρχές του αιώνα. Σχήμα 1.10: Δορυφορικές εικόνες της τρύπας του όζοντος ( esa.int/our_activities/preparing_for_the_future/space_for_ Earth/Antarctic/Satellite_observations_monitor_ozone_hole) Οι αλλαγές στο μέγεθος της τρύπας του όζοντος στην Ανταρκτική κατά τη διάρκεια των ετών οφείλονται κυρίως σε μετεωρολογικούς παράγοντες και δυναμικές διεργασίες. Τα δύο αυτά στοιχεία επηρεάζουν τις θερμοκρασίες που επικρατούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τη μεταφορά ανέμου από και προς την Ανταρκτική. Στο σχήμα 1.11 απεικονίζονται οι αλλαγές στο εμβαδόν της τρύπας του όζοντος, σε σύγκριση με την ελάχιστη τιμή του ολικού όζοντος κατά τη διάρκεια των ετών, μέχρι και το

15 Σχήμα 1.11: Εμβαδόν της τρύπας του όζοντος και ελάχιστες τιμές ολικού όζοντος (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Μελλοντικές προβλέψεις για την εξέλιξη του φαινομένου βασίζονται σε προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων (Σχήμα 1.12). Προβλέψεις αναφέρουν ότι τα ποσά όζοντος θα αυξηθούν στην Ανταρκτική, ως αποτέλεσμα της μείωσης των καταστροφικών ουσιών για το όζον. Επιστροφή σε τιμές όζοντος στα μεγάλα πλάτη παρόμοιες με εκείνες του 80 είναι πιθανόν να έχουμε κατά τη διάρκεια του αιώνα, με το πολικό όζον να επανέρχεται στην Ανταρκτική μέχρι το Η κλιματική αλλαγή θα είναι σημαντικός παράγοντας για το φαινόμενο, καθώς αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου θα ενισχύσουν τη μεταφορά αέρα πλούσιου σε όζον στα μεγάλα πλάτη. Ωστόσο, ουσιώδης μείωση στο στρώμα του όζοντος μπορεί να υπάρξει από την ενίσχυση των εκπομπών αερίων που περιέχουν θείο. Αυτό προέρχεται είτε από φυσικές πηγές (π.χ εκρήξεις ηφαιστείων), είτε από ανθρώπινους παράγοντες (π.χ καύση ορυκτών καυσίμων) και παίζει ρόλο στην ενεργοποίηση του χλωρίου. 14

16 Σχήμα 1.12: Προσωμοιώσεις για το στρατοσφαιρικό όζον (Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update) Στόχος της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη των μακροχρόνιων μεταβολών του στρατοσφαιρικού όζοντος πάνω από την περιοχή της Ανταρκτικής στη διάρκεια των ετών και η επικαιροποίησή τους για τα έτη 2015 και Η μελέτη βασίστηκε σε μετρήσεις από το όργανο Dobson και τις οζοντοβολίσεις. Στο επόμενο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί λεπτομερής ανάλυση του τρόπου λειτουργίας των διατάξεων που χρησιμοποιήθηκαν και περιγραφή του σταθμού στον οποίο πραγματοποιήθηκαν οι μετρήσεις. 15

17 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή διατάξεων και σταθμού 2.1 Φασματοφωτόμετρο Dobson Το φασματοφωτόμετρο Dobson κατασκευάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1920 από τον Gordon Dobson, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας. Πρόκειται για ένα επίγειο όργανο που μετρά τη στήλη όζοντος με την τεχνική της διαφορικής απορρόφησης υπεριώδους ακτινοβολίας. Κύρια πηγή φωτός αποτελεί ο ήλιος, ενώ μπορεί να λειτουργήσει και με φως από το φεγγάρι ή από το ζενίθ το ουρανού. Συγκρίνοντας την ένταση του υπεριώδους φωτός σε μήκη κύματος που απορροφώνται έντονα και ασθενώς από το όζον μπορεί να βρεθεί επακριβώς η στήλη του όζοντος στην ατμόσφαιρα. Ενα τυπικό φασματοφωτόμετρο Dobson απεικονίζεται παρακάτω: Σχήμα 2.1: Φασματοφωτόμετρο Dobson ( Η αρχή λειτουργίας του φασματοφωτομέτρου Dobson εξηγείται καλύτερα σε συνδυασμό με το σχήμα 2.2. Το όργανο αποτελείται από διπλό μονοχρωμάτορα που το δεξιό του μέρος αναλύει την ακτινοβολία, ενώ το αριστερό την επανασυνθέτει. Η χρήση του διπλού μονοχρωμάτωρα είναι σημαντική, γιατί ελαττώνει την ακτινοβολία 16

18 που προέρχεται από τα σκεδαζόμενα φωτόνια. Η ακτινοβολία εισέρχεται μέσω ενός παραθύρου στο πάνω μέρος του οργάνου και κατευθύνεται προς το δεξιό τμήμα. Τα απαιτούμενα μήκη κύματος που θα μετρηθούν επιλέγονται από τη θέση δύο πλακών χαλαζία. Με τη βοήθεια πρίσματος στο δεξιό τμήμα του οργάνου το φως αναλύεται στα χρώματα του φάσματος, τα οποία προβάλλονται πάνω σε δύο σχισμές. Η περιστροφή ενος μοχλού επιτρέπει ένα μήκος κύματος να περνάει κάθε φορά α- πό τις σχισμές. Ενα δεύτερο πρίσμα επανασυνθέτει την ακτινοβολία στο αριστερό τμήμα και την κατευθύνει προς τη σχισμή εξόδου, όπου μετράται από το φωτοπολλαπλασιαστή. Στη διάταξη υπάρχει μια οπτική σφήνα που μειώνει την ένταση της ακτινοβολίας του μεγαλύτερου μήκους κύματος, μέχρι η διαφορά των δύο εντάσεων να γίνει μηδέν. Σε αυτή τη θέση πραγματοποιείται η ανάγνωση του οργάνου που οδηγεί στον υπολογισμό της σχετικής έντασης των ακτινοβολιών. Σχήμα 2.2: Οπτικό σύστημα του φασματοφωτομέτρου Dobson (Operations Handbook - Ozone Observations with a Dobson Spectrophotometer) Τα ζεύγη ακτινοβολιών που χρησιμοποιούνται φαίνονται στον πίνακα 2.1. Πίνακας 2.1: Ζεύγη μηκών κύματος ακτινοβολίας Ζεύγη ακτινοβολιών Μήκη κύματος A nm, nm B nm, nm C nm, nm D nm, nm 17

19 Σημαντική παράμετρος για τον προσδιορισμό της συγκέντρωσης του όζοντος αποτελεί το φάσμα απορρόφησής του. Πρόκειται για ένα διάγραμμα που δείχνει τη μεταβολή της διατομής απορρόφησης του όζοντος συναρτήσει του μήκους κύματος. Στο σχήμα 2.3 απεικονίζεται το φάσμα απορρόφησης του όζοντος για έντεκα διαφορετικές θερμοκρασίες ( Κ) στην περιοχή nm. Στο διάγραμμα φαίνονται επίσης κάποια μήκη κύματος που χρησιμοποιούνται στις μετρήσεις με το Dobson και άλλα όργανα. Σχήμα 2.3: Φάσμα απορρόφησης του όζοντος στην περιοχή nm για θερμοκρασίες Κ (Absorption Cross-Sections of Ozone (ACSO) Status Report as of December 2015) Τελικά, το ποσό του όζοντος μπορεί να υπολογιστεί από τη γενική εξίσωση: X = [N (β β ) mp (δ δ )sec(sza)] p 0 (α α )µ (2.1) όπου Χ είναι το ολικό ποσό όζοντος σε DU N = L L 0 = log(i 0 /I 0) log(i/i ) I 0, I 0 οι εντάσεις των ακτινοβολιών του μικρού και του μεγάλου μήκους κύματος 18

20 αντίστοιχα έξω από την ατμόσφαιρα I, I οι εντάσεις των ακτινοβολιών του μικρού και του μεγάλου μήκους κύματος αντίστοιχα στο έδαφος β, β οι συντελεστές Rayleigh στο μικρό και μεγάλο μήκος κύματος αντίστοιχα m η αναλογία της πραγματικής προς την κάθετη διαδρομή της ηλιακής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα, λαμβάνοντας υπόψιν τη διάθλαση και την καμπυλότητα της Γης p η παρατηρούμενη πίεση στο σταθμό p 0 η πίεση στη μέση στάθμη της θάλασσας δ, δ οι συντελεστές σκέδασης των αιωρούμενων σωματιδίων στο μικρό και μεγάλο μήκος κύματος αντίστοιχα SZA η ζενίθια γωνία του ηλίου α, α οι συντελεστές απορρόφησης του όζοντος στο μικρό και μεγάλο μήκος κύματος αντίστοιχα µ η αναλογία της πραγματικής προς την κάθετη διαδρομή της ηλιακής ακτινοβολίας στο στρώμα του όζοντος Ο παράγοντας σκέδασης στην εξίσωση (2.1) είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Γι αυτό οι παρατηρήσεις γίνονται συνήθως σε διπλά ζεύγη ακτινοβολιών (π.χ AD), ώστε το αποτέλεσμα της σκέδασης να είναι μηδενικό. Ετσι, η απορρόφηση από το όζον γίνεται ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη σχετική ένταση των ακτινοβολιών. Η νέα εξίσωση που προκύπτει από τον συνδυασμό των ζευγών ακτινοβολιών είναι: X 12 = [(N 1 N 2 ) [(β β ) 1 (β β ) 2 ] mp [(δ δ ) 1 (δ δ ) 2 ]sec(sza)] p 0 [(α α ) 1 (α α ) 2 ]µ (2.2) όπου τα 1,2 αναφέρονται στα ζεύγη ακτινοβολιών και το (δ δ ) 1 (δ δ ) 2 ισούται με μηδέν. 19

21 2.2 Οζοντοβόλιση Η διάταξη της οζοντοβόλισης αποτελείται από ένα μπαλόνι που συνοδεύεται από μια συμβατική μετεωρολογική ραδιοβολίδα, έναν αισθητήρα όζοντος και μία αντλία αέρα. Η διάταξη αφήνεται να ανέλθει στην ατμόσφαιρα και κατά τη διάρκεια της ανάβασής της μεταδίδει στον επίγειο σταθμό πληροφορίες για το όζον και τις μετεωρολογικές συνθήκες, όπως πίεση, θερμοκρασία και υγρασία. Το μπαλόνι μπορεί να ανέβει σε υψόμετρο περίπου 35 km πρωτού εκραγεί. Στα σχήματα 2.4 και 2.5 απεικονίζεται η διάταξη της οζοντοβόλησης. Σχήμα 2.4: Διάταξη οζοντοβόλισης ( wordpress.com/category/arctic/greenland/science-greenland/) Σχήμα 2.5: Διάταξη οζοντοβόλισης ( 20

22 Ο αισθητήρας όζοντος αποτελείται από μία ηλεκτροχημική διάταξη, στην ο- ποία λαμβάνει χώρα μια οξειδοναγωγική αντίδραση. Η διάταξη αποτελείται από δύο ηλεκτρόδια από πλατίνα, εμβαπτισμένα σε διαλύματα ιωδιούχου καλίου διαφορετικής συγκέντρωσης. Αυτά βρίσκονται σε ξεχωριστούς καθοδικούς και ανοδικούς θαλάμους, κατασκευασμένους από τεφλόν. Μια γέφυρα ιόντων ενώνει τους θαλάμους και επιτρέπει στα ιόντα να περάσουν, χωρίς όμως να αναμειγνύονται τα διαλύματα. Η χημική αντίδραση ξεκινά όταν αέρας που περιέχει όζον διέρχεται από τον θάλαμο της καθόδου. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μορίων ιωδίου, σύμφωνα με την αντίδραση: 2KI + O 3 + H 2 O 2KOH + I 2 + O 2 (2.3) Η αντίδραση (2.3) ακολουθείται από τις παρακάτω αντιδράσεις στο θάλαμο της καθόδου και της ανόδου αντίστοιχα, οι οποίες παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα: 3I I 3 + 2e (2.4) I 2 + 2e 2I (2.5) Τελικά, η συνολική οξειδοαναγωγική αντίδραση είναι: 3I + I 2 I 3 + 2I (2.6) Συνολικά, για κάθε μόριο όζοντος παράγεται ρεύμα δύο ηλεκτρονίων. μερική πίεση του όζοντος σε (mp a) υπολογίζεται από την εξίσωση: Η P 3 = (I I BG ) T p t C ef C ref (2.7) όπου I το μετρούμενο ρεύμα λόγω όζοντος σε (μα), I BG το ρεύμα που οφείλεται σε άλλους οξειδωτές σε (μα), T p η θερμοκρασία που διαρρέει την αντλία σε (K), t ο χρόνος άντλησης 100ml αέρα σε (s), και C ef, C ref διορθωτικοί παράγοντες για τη ροή της αντλίας. 21

23 2.3 Σταθμός Amundsen-Scott Ο σταθμός Amundsen-Scott είναι η αμερικανική βάση έρευνας στο Νότιο Πόλο, στο νοτιότερο μέρος της Γης (Σχήμα 2.6). Οι συντεταγμένες του σταθμού είναι νότια και δυτικά (Σχήμα 2.7). Είναι τοποθετημένος σε υψόμετρο m πάνω από τη στάθμη της θάλασσας πάνω σε ένα στρώμα πάγου με πάχος m. Ο ήλιος ανατέλει κατά την φθινοπωρινή ισημερία (21 Σεπτεμβρίου) και δύει κατά την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από C το καλοκαίρι σε C το χειμώνα, με μέση ετήσια θερμοκρασία -49 C. Η ονομασία του προήλθε από τον Roald Amundsen και τον Robert Scott, τους πρώτους ανθρώπους που έφτασαν στο Νότιο Πόλο κατά τα έτη 1911 και 1912 αντίστοιχα. Σχήμα 2.6: Σταθμός Amundsen-Scott ( Ο σταθμός άρχισε να χτίζεται το έτος 1956 στο πλαίσιο του Διεθνούς Γεωφυσικού Ετους και ολοκληρώθηκε το Η έρευνα στο σταθμό περιλαμβάνει τομείς όπως γεωφυσική, επιστήμη μελέτης των παγετώνων, μετεωρολογία, φυσική της ανώτερης ατμόσφαιρας, αστρονομία, αστροφυσική και βιολογία. Εκεί στεγάζονται διάφορα όργανα για την παρατήρηση της κατώτερης και ανώτερης ατμόσφαιρας. Συγκεκριμένα, υπάρχει το ατμοσφαιρικό ερευνητικό παρατηρητήριο και το παρατηρητήριο Martin A.Pomerantz για την αστροφυσική. Μέχρι τώρα στο σταθμό έχουν συλλεχθεί τα πιο πολλά συνεχή μετεωρολογικά δεδομένα για την Ανταρκτική, ωφελόντας σε μεγάλο βαθμό την έρευνα πάνω στη μείωση του πολικού όζοντος. 22

24 Σχήμα 2.7: Τοποθεσία σταθμού Amundsen-Scott ( Στο επόμενο κεφάλαιο ακολουθεί η ανάλυση των δεδομένων για το όζον από το όργανο Dobson και τις οζοντοβολίσεις. Οι μετρήσεις του Dobson αναφέρονται στην περίοδο και προσφέρουν μια συνολική εικόνα για τις μεταβολές του στρατοσφαιρικού όζοντος. Αντίθετα, οι μετρήσεις από τις οζοντοβολίσεις αφορούν μόνο τα πιο πρόσφατα έτη , δηλαδή την περίοδο κατά τη διάρκεια της εμφάνισης της τρύπας του όζοντος. 23

25 Κεφάλαιο 3 Ανάλυση δεδομένων 3.1 Δεδομένα από το όργανο Dobson Τα δεδομένα από το όργανο Dobson του σταθμού Amundsen-Scott αφορούν τιμές ολικού όζοντος για τα έτη Τα στοιχεία είναι ταξινομημένα ανά ημερομηνία και ώρα και αναφέρονται τόσο τα ζεύγη μηκών κύματος που χρησιμοποιήθηκαν, όσο και η πηγή ακτινοβολίας σε κάθε περίπτωση. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επεξεργασία των στοιχείων αναλύεται παρακάτω. Πρώτο βήμα ήταν η εύρεση των μέσων μηνιαίων τιμών ολικού όζοντος για κάθε έτος, από όλες τις ημέρες μετρήσεων. Επόμενο βήμα ήταν η εύρεση των μέσων μηνιαίων τιμών από όλα τα έτη και τέλος, η εύρεση των μέσων ετήσιων τιμών. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το πρόγραμμα Matlab που χειρίζεται μαζικά αρχεία δεδομένων. Οι μεταβολές των μέσων ετήσιων τιμών απεικονίστηκαν σε διάγραμμα που χωρίστηκε σε δύο βασικές περιόδους (Σχήμα 3.1). Την περίοδο που χρονολογείται πριν από την εμφάνιση της τρύπας του όζοντος και την περίοδο , μετά την εμφάνισή της. Επιπλέον, έγινε ένα διάγραμμα που δείχνει τις επί τοις εκατό (%) μεταβολές του ολικού όζοντος, σε σχέση με την περίοδο αναφοράς (Σχήμα 3.2). Οι ποσοστιαίες μεταβολές υπολογίστηκαν με βάση την παρακάτω σχέση: Annual(y) AnnualM ean( ) AnnualM ean( ) 100% (3.1) όπου Annual(y) η μέση τιμή ολικού όζοντος για κάθε έτος και AnnualMean( ) η μέση τιμή ολικού όζοντος για την περίοδο αναφοράς Τέλος, παρουσιάζονται οι μέσες εποχικές διακυμάνσεις του ολικού όζοντος σε διάγραμμα αποτελούμενο από τρεις κλάδους (Σχήμα 3.3). Οι κλάδοι αντιπροσωπεύουν τις περιόδους πριν και μετά της εμφάνισης της τρύπας του όζοντος, καθώς και τη συνολική. 24

26 Σχήμα 3.1: Μέσες ετήσιες μεταβολές ολικού όζοντος Σχήμα 3.2: Ποσοστιαίες μεταβολές ολικού όζοντος σε σχέση με την περίοδο αναφοράς

27 Στο σχήμα 3.1 κατά την περίοδο φαίνεται ότι τα μέσα επίπεδα ολικού όζοντος ήταν περίπου σταθερά στα 300 DU. Υπήρχε ωστόσο, μια γενική τάση μείωσης που υποδεικνύεται από την αρνητική κλίση της ευθείας ελαχίστων τετραγώνων που είναι ίση με -1.6 DU/year. Η μέγιστη τιμή όζοντος της περιόδου ήταν DU το 1972, ενώ η ελάχιστη ήταν 284 DU το Την περίοδο παρατηρείται γενική μείωση στα ποσά του όζοντος, με εξαίρεση το Η σημαντική μείωση των επιπέδων όζοντος οφείλεται στην εμφάνιση της τρύπας του όζοντος. Κατά την περίοδο τα μέσα επίπεδα σταθεροποιούνται στην τιμή 245 DU, με μικρές διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Η κλίση της ευθείας της περιόδου είναι λιγότερο απότομη από το διάστημα και είναι ίση με -0.7 DU/year. Σε αυτή την περίοδο η μέγιστη τιμή όζοντος ήταν 310 DU το 1983, ενώ η ελάχιστη ήταν 215 DU το Οι μεταβολές του μέσου ολικού όζοντος σε σύγκριση με την περίοδο μπορούν να φανούν καλύτερα στο σχήμα 3.2. Είναι προφανές ότι οι μεταβολές είναι πολύ κοντά στο μηδέν για την περίοδο , πλην ορισμένων εξαιρέσεων. Για την περίοδο οι μεταβολές αυξάνονται και οι μειώσεις φτάνουν μέχρι και 20% σε σχέση με την περίοδο αναφοράς. Από κει και έπειτα, οι τιμές παραμένουν μειωμένες κατά 20%, με μικρές διακυμάνσεις της τάξης του ±5%. Σχήμα 3.3: Εποχικές μεταβολές ολικού όζοντος 26

28 Στο σχήμα 3.3 είναι φανερό ότι τα μέσα ποσά ολικού όζοντος έχουν μεγαλύτερες τιμές κατά την περίοδο , απ ότι κατά την περίοδο και τη συνολική. Για την πρώτη χρονολογικά περίοδο, τα μέσα επίπεδα είναι περίπου σταθερά στην τιμή των 280 DU από το Φεβρουάριο μέχρι τον Οκτώβριο και το Δεκέμβριο ανεβαίνουν απότομα στην τιμή των DU. Από τον Ιανουάριο αρχίζουν να πέφτουν γύρω στα 300 DU. Αντίθετα, για τη δεύτερη περίοδο τα μέσα επίπεδα είναι περίπου σταθερά στην τιμή 250 DU από το Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο, αλλά από τον Αύγουστο αρχίζουν να έχουν καθοδική πορεία. Τον Οκτώβριο φτάνουν την ελάχιστη τιμή που είναι DU και στη συνέχεια ανακτούν ανοδική πορεία και φτάνουν μέχρι τα DU το Δεκέμβριο. Από τον Ιανουάριο αρχίζουν να κατεβαίνουν πάλι, μέχρι να συναντήσουν τα επίπεδα του Μαρτίου. Η συνολική καμπύλη επηρεάζεται κυρίως από την περίοδο , δεδομένου ότι περιέχει περισσότερα χρόνια. Τα μέσα επίπεδά της είναι γύρω στα 250 DU, τον Οκτώβριο παρουσιάζει ελάχιστη τιμή τα 199 DU, ενώ το Δεκέμβριο μέγιστη τα DU. Με σκοπό τη μελέτη των μηνιαίων διακυμάνσεων του ολικού όζοντος κατά τη διάρκεια των ετών, κατασκευάστηκαν τα διαγράμματα που ακολουθούν στις επόμενες σελίδες (Σχήματα ). Οι μεταβολές των μέσων μηνιαίων τιμών όζοντος έχουν σχεδιαστεί για κάθε μήνα ξεχωριστά, για το χρονικό διάστημα μελέτης. Τα διαγράμματα έχουν χωριστεί ανά στήλες, σύμφωνα με τις εποχές του Νοτίου Ημισφαιρίου που φαίνονται στον επόμενο πίνακα: Καλοκαίρι Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Δεκέμβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος Εκτός από τα διαγράμματα των μηνιαίων διακυμάνσεων έχουν απεικονιστεί και οι ποσοστιαίες μεταβολές τους σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς (Σχήματα ), σύμφωνα με τη σχέση: Monthly(y) MonthlyMean( ) M onthlym ean( ) 100% (3.2) όπου Monthly(y) η μέση μηνιαία τιμή ολικού όζοντος και MonthlyMean( ) η μέση μηνιαία τιμή ολικού όζοντος για την περίοδο αναφοράς

29 Σχήμα 3.4 Σχήμα 3.5 Σχήμα 3.6 Σχήμα 3.7 Σχήμα 3.8 Σχήμα

30 Σχήμα 3.10 Σχήμα 3.11 Σχήμα 3.12 Σχήμα 3.13 Σχήμα 3.14 Σχήμα

31 Σχήμα 3.16 Σχήμα 3.17 Σχήμα 3.18 Σχήμα 3.19 Σχήμα 3.20 Σχήμα

32 Σχήμα 3.22 Σχήμα 3.23 Σχήμα 3.24 Σχήμα 3.25 Σχήμα 3.26 Σχήμα

33 Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού τα ποσά όζοντος είναι σχετικά υψηλά. Το Δεκέμβριο τα μέσα επίπεδα όζοντος είναι περίπου 300 DU, τον Ιανουάριο 280 DU και το Φεβρουάριο 270 DU (Σχήματα 3.4, 3.6 και 3.8). Οι μεταβολές από έτος σε έτος είναι μεγάλες για το Δεκέμβριο, μικρότερες για τον Ιανουάριο και ακόμα μικρότερες για το Φεβρουάριο. Από τα σχήματα 3.16, 3.18 και 3.20 μπορούν να παρατηρηθούν οι μεταβολές του κάθε μήνα σε σχέση με την περίοδο αναφοράς. Η μεγαλύτερη μείωση σε σχέση με τα επίπεδα της περιόδου συμβαίνει το Δεκέμβριο. Συγκεκριμένα, οι μεταβολές του Δεκεμβρίου μετά το 1980 κυμαίνονται κοντά στο -20%, για τον Ιανουάριο κοντά στο -10% και για το Φεβρουάριο κοντά στο -5%. Το φθινόπωρο τα μέσα επίπεδα όζοντος και για τους τρεις μήνες είναι 250 DU (Σχήματα 3.5, 3.7 και 3.9). Ο Μάρτιος δεν έχει ιδιαίτερες μεταβολές στη διάρκεια των ετών, ιδιαίτερα την περίοδο μετά το 1994 που έχουμε περισσότερες μετρήσεις. Ο Απρίλιος και ο Μάιος παρουσιάζουν ελαφρώς πιο έντονες μεταβολές. Οι ποσοστιαίες μεταβολές και των τριών μηνών σε σχέση με την περίοδο αναφοράς κυμαίνονται κοντά στο -10% για τα έτη μετά το 1980 (Σχήματα 3.17, 3.19 και 3.21). Ωστόσο, σε κάποια χρόνια οι μειώσεις φτάνουν το 25%. Το χειμώνα δεν υπάρχουν ιδιαίτερες διακυμάνσεις των ποσών όζοντος (Σχήματα 3.10, 3.12 και 3.14). Και τους τρεις μήνες τα μέσα επίπεδα είναι 250 DU. Στα σχήματα 3.22, 3.24 και 3.26 φαίνεται η μείωση του ολικού όζοντος μετά το 1980 σε σχέση με τα έτη Οι τιμές όζοντος είναι μικρότερες και για τους τρεις μήνες κατά 20% σε σχέση με την περίοδο αναφοράς. Τέλος, αξιοσημείωτες αλλαγές λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της άνοιξης (Σχήματα 3.11, 3.13 και 3.15). Οι μεταβολές από έτος σε έτος του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου είναι πολύ μεγάλες, ενώ για το Σεπτέμβριο οι λίγες μετρήσεις δεν δίνουν συνολική εικόνα. Ωστόσο, και στις τρεις περιπτώσεις είναι φανερή η κάθοδος των επιπέδων όζοντος σε σχέση με την περίοδο αναφοράς. Πριν το 1980 τα επίπεδα για το Σεπτέμβριο ήταν 270 DU, για τον Οκτώβριο DU και για το Νοέμβριο DU. Μετά το 1980, τα μέσα επίπεδα κατέβηκαν στα 214.2, και DU αντίστοιχα. Οι μεταβολές το Σεπτέμβριο έχουν τιμή κοντά στο -20%, τον Οκτώβριο κοντά στο -40% και το Νοέμβριο κοντά στο -30% (Σχήματα 3.23, 3.25 και 3.27). 32

34 Στη συνέχεια θα ακολουθήσει μελέτη των μεταβολών του στρατοσφαιρικού όζοντος μέσω των μετρήσεων από τις οζοντοβολίσεις. Το ολικό όζον θα χωριστεί σε επιμέρους στρώματα ανάλογα με το ύψος, τα οποία θα διερευνηθούν ξεχωριστά και σε συνδυασμό με τις θερμοκρασίες. 3.2 Δεδομένα από τις οζοντοβολίσεις Τα δεδομένα των οζοντοβολίσεων περιλαμβάνουν καθημερινές μετρήσεις για στην περίοδο που πραγματοποιήθηκαν στο Νότιο Πόλο. Τα στοιχεία εμπεριέχουν μεταξύ άλλων πληροφορίες για το υψόμετρο, τη θερμοκρασία, την υ- γρασία, την πίεση και το ποσό του όζοντος. Ωστόσο, για τη συγκεκριμένη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν μόνο η θερμοκρασία και οι τιμές όζοντος. Για την καλύτερη διερεύνηση των μεταβολών έγινε διαχωρισμός σε στρώματα αέρα πάχους 5 km. Το πρώτο στρώμα εκτείνεται από 10 έως 15 km, το δεύτερο από 15 έως 20 km και το τρίτο από 20 έως 25 km. Αρχικά, βρέθηκε για κάθε ημέρα η μέση τιμή θερμοκρασίας και το μέσο ποσό όζοντος του στρώματος. Για την τιμή του όζοντος έγινε μετατροπή από atmcm σε DU, δεδομένου ότι 1atmcm = 1000DU. Το μέσο ποσό όζοντος του στρώματος σε DU υπολογίστηκε από τον τύπο: O 3(layer) = (O 3(upperlimit) O 3(lowerlimit) ) 1000 (3.3) Επειτα, υπολογίστηκαν για κάθε χρόνο οι μέσες μηνιαίες τιμές θερμοκρασίας και όζοντος για όλα τα στρώματα. Τέλος, βρέθηκαν οι μέσες μηνιαίες τιμές θερμοκρασίας και όζοντος από όλα τα χρόνια για κάθε στρώμα, καθώς και οι τυπικές τους αποκλίσεις. Οπως και πριν, η επεξεργασία έγινε με το πρόγραμμα Matlab. Οι μεταβολές των μέσων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας και όζοντος από όλα τα χρόνια απεικονίστηκαν σε διαγράμματα για κάθε στρώμα (Σχήματα ). 33

35 Σχήμα 3.28 Σχήμα 3.29 Σχήμα 3.30 Σχήμα 3.31 Σχήμα 3.32 Σχήμα

36 Και στα τρία στρώματα παρουσιάζεται αρμονική εποχική μεταβολή των θερμοκρασιών, με μέγιστα τους καλοκαιρινούς μήνες και ελάχιστα τους χειμερινούς. Αντίστοιχα, τα ποσά όζοντος παρουσιάζουν εποχική μεταβολή, με το όζον να μειώνεται τους εαρινούς μήνες και να παρουσιάζει ελάχιστο συνήθως τον Οκτώβριο. Οι τυπικές αποκλίσεις από τις μέσες θερμοκρασίες ποικίλουν, αλλά είναι συνήθως μεγαλύτερες κατά την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού. Παρόμοια κατάσταση ισχύει και για τις τυπικές αποκλίσεις των μέσων τιμών όζοντος για κάθε στρώμα. Πιο συγκεκριμένα, στο στρώμα km (Σχήματα 3.28, 3.29) παρατηρείται ελάχιστο στη θερμοκρασία τον Αύγουστο με τιμή C και μέγιστο τον Ιανουάριο με τιμή -45 C. Τα ποσά όζοντος παρουσιάζουν ελάχιστο τον Οκτώβριο με τιμή 20.1 DU και μέγιστο τον Ιούλιο με τιμή 47.1 DU. Στο στρώμα km (Σχήματα 3.30, 3.31) παρατηρείται ελάχιστη θερμοκρασία C και μέγιστη C κατά τους μήνες Αύγουστο και Ιανουάριο αντίστοιχα. Για το όζον, το ελάχιστο έχει τιμή μόλις 8.8 DU και το μέγιστο 95.9 DU για τους μήνες Οκτώβριο και Ιούλιο αντίστοιχα. Τέλος, για το στρώμα km (Σχήματα 3.32, 3.33) το ελάχιστο της θερμοκρασίας βρίσκεται στην τιμή C τον Ιούλιο, ενώ το μέγιστο στην τιμή C το Δεκέμβριο. Οι τιμές όζοντος παρουσιάζουν ελάχιστο 38.1 DU το Σεπτέμβριο και μέγιστο 74.7 DU το Δεκέμβριο. Είναι φανερό ότι μεγαλύτερη μείωση στο όζον υφίσταται το στρώμα km, διότι εκεί λαμβάνουν χώρα σε μεγαλύτερο βαθμό οι καταλυτικοί κύκλοι καταστροφής του. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα διαγράμματα θερμοκρασίας και όζοντος για κάθε ένα από τα στρώματα km, km και km. Η ανάλυση γίνεται για κάθε εποχή, παρουσιάζοντας τις μεταβολές ανά μήνα στη διάρκεια των ετών (Σχήματα ). Τα σχήματα που ακολουθούν αφορούν το στρώμα km. 35

37 Σχήμα 3.34 Σχήμα 3.35 Σχήμα 3.36 Σχήμα 3.37 Σχήμα 3.38 Σχήμα

38 Σχήμα 3.40 Σχήμα 3.41 Σχήμα 3.42 Σχήμα 3.43 Σχήμα 3.44 Σχήμα

39 Σχήμα 3.46 Σχήμα 3.47 Σχήμα 3.48 Σχήμα 3.49 Σχήμα 3.50 Σχήμα

40 Σχήμα 3.52 Σχήμα 3.53 Σχήμα 3.54 Σχήμα 3.55 Σχήμα 3.56 Σχήμα

41 Το καλοκαίρι (Σχήματα ) οι τιμές της θερμοκρασίας είναι περίπου σταθερές με επίπεδα -45 και C για τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο. Εξαίρεση αποτελεί ο Δεκέμβριος που έχει έντονες διακυμάνσεις από τα μέσα επίπεδα που είναι C. Οι διακυμάνσεις του όζοντος είναι έντονες επίσης για το Δεκέμβριο, λιγότερο έντονες για τον Ιανουάριο και ακόμη λιγότερο για το Φεβρουάριο. Τα μέσα επίπεδα όζοντος είναι για το Δεκέμβριο 29.8 DU, για τον Ιανουάριο 35.6 DU και για το Φεβρουάριο 38.8 DU. Κατά τους φθινοπωρινούς μήνες (Σχήματα ) οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας είναι εξαιρετικά μικρές. Τα μέσα επίπεδα θερμοκρασιών για το Μάρτιο είναι C, για τον Απρίλιο C και για το Μάιο C. Τα ποσά όζοντος έχουν μέτριες διακυμάνσεις και στους τρεις μήνες, με μικρότερες το Μάιο. Τα μέσα επίπεδα όζοντος είναι παρόμοια και έχουν τιμές 42.4, 44.3 και 43.5 DU αντίστοιχα. Το χειμώνα (Σχήματα ) οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας είναι πολύ μικρές. Τα μέσα επίπεδα είναι C τον Ιούνιο, C τον Ιούλιο και C τον Αύγουστο. Για το όζον, τα μέσα επίπεδα είναι αντίστοιχα 45, 47.1 και 43.1 DU, δηλαδή έχουν μικρές διαφορές. Οι διακυμάνσεις τους είναι λίγο πιο έντονες από αυτές τις θερμοκρασίας. Τέλος, τους εαρινούς μήνες (Σχήματα ) υπάρχουν μικρές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας για το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, ενώ για το Νοέμβριο παρατηρούνται αρκετά μεγαλύτερες. Τα μέσα επίπεδα βρίσκονται στις τιμές C, -75,7 C και C αντίστοιχα. Το όζον παρουσιάζει μέσα επίπεδα 30.2, 20.1 και 23.3 DU αντίστοιχα, τιμές φανερά μειωμένες σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες. Οι διακυμάνσεις των τιμών όζοντος είναι μέτριες και στις τρεις περιπτώσεις. Οι τάσεις των θερμοκρασιών και των ποσοτήτων όζοντος για το στρώμα DU φαίνονται στον Πίνακα 3.1. Πρόκειται για τις κλίσεις των ευθειών ελαχίστων τετραγώνων που έχουν σχεδιαστεί στα σχήματα Στις περισσότερες περιπτώσεις η θερμοκρασία έχει τάση ελαφράς μείωσης, εκτός από τους μήνες Μάρτιο, Οκτώβριο και Νοέμβριο όπου έχει τάση αύξησης. Αντίθετα, το όζον παρουσιάζει τάση μείωσης από το Φεβρουάριο μέχρι το Μάιο και τάση αύξησης από τον Ιούνιο μέχρι τον Ιανουάριο, με την πάροδο των ετών. Τα μέσα επίπεδα των θερμοκρασιών και των ποσών όζοντος αναφέρονται συγκεντρωτικά στον Πίνακα

42 Πίνακας 3.1: Κλίσεις ευθειών θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Κλίση Τ ( C/year) Κλίση O 3 (DU/year) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Πίνακας 3.2: Μέσα επίπεδα θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Μέση Τ ( C) Μέσο O 3 (DU) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Παρακάτω ακολουθούν τα διαγράμματα για το στρώμα km. 41

43 Σχήμα 3.58 Σχήμα 3.59 Σχήμα 3.60 Σχήμα 3.61 Σχήμα 3.62 Σχήμα

44 Σχήμα 3.64 Σχήμα 3.65 Σχήμα 3.66 Σχήμα 3.67 Σχήμα 3.68 Σχήμα

45 Σχήμα 3.70 Σχήμα 3.71 Σχήμα 3.72 Σχήμα 3.73 Σχήμα 3.74 Σχήμα

46 Σχήμα 3.76 Σχήμα 3.77 Σχήμα 3.78 Σχήμα 3.79 Σχήμα 3.80 Σχήμα

47 Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (Σχήματα ) οι θερμοκρασίες διατηρούνται περίπου σταθερές τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο, ενώ το Δεκέμβριο παρατηρούνται διακυμάνσεις. Αντίστοιχα, οι ποσότητες όζοντος του Δεκεμβρίου έχουν πολύ μεγάλες διακυμάνσεις, σε σύγκριση με τους άλλους δύο μήνες. Τα μέσα επίπεδα των θερμοκρασιών είναι C για το Δεκέμβριο, C για τον Ιανουάριο και C για το Φεβρουάριο. Τα μέσα επίπεδα όζοντος είναι εμφανώς μεγαλύτερα συγκριτικά με το πρώτο στρώμα και είναι αντίστοιχα 59.5, 71.5 και 73.6 DU. Κατά το φθινόπωρο (Σχήματα ) τα μέσα επίπεδα των θερμοκρασιών παραμένουν σχεδόν σταθερά στις τιμές -50, και C για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο. Τα μέσα επίπεδα του όζοντος παρουσιάζουν μικρές διακυμάνσεις γύρω από τις τιμές 80.7, 88.1 και 92.7 DU. Οι τιμές αυτές είναι περίπου διπλάσιες από τις αντίστοιχες στο στρώμα km. Το χειμώνα (Σχήματα ) οι θερμοκρασίες διατηρούνται σταθερές σε χαμηλά επίπεδα, χωρίς ιδιαίτερες διακυμάνσεις. Συγκεκριμένα, για τον Ιούνιο η μέση θερμοκρασία έχει τιμή C, για τον Ιούλιο -88 C και για τον Αύγουστο C. Τα μέσα επίπεδα όζοντος υφίστανται μικρές διακυμάνσεις γύρω από τις τιμές 95.3, 95.9 και 87.3 DU για τους τρεις μήνες αντιστοίχως. Τέλος, κατά τη διάρκεια της άνοιξης (Σχήματα ) υπάρχουν αξιοσημείωτες μεταβολές στις τιμές του όζοντος. Οι διακυμάνσεις των θερμοκρασιών του Νοεμβρίου είναι αρκετά μεγάλες, του Οκτωβρίου λίγο μικρότερες και του Σεπτεμβρίου ακόμη μικρότερες. Τα μέσα επίπεδα είναι για το Σεπτέμβριο C, για τον Οκτώβριο C και για το Νοέμβριο C. Οσον αφορά το όζον, μεγαλύτερες διακυμάνσεις στις τιμές του παρατηρούνται το Νοέμβριο. Το Σεπτέμβριο οι μέσες τιμές όζοντος είναι 37.9 DU, τον Οκτώβριο μειώνονται απότομα στην τιμή 8.8 DU και το Νοέμβριο ανακάμπτουν και φτάνουν τα 27.7 DU. Οι τάσεις των μεταβολών για το στρώμα km φαίνονται στον Πίνακα 3.3. Οι θερμοκρασίες έχουν την τάση να μειώνονται με την πάροδο των χρόνων για τους μήνες εκτός από το Φεβρουάριο, τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο. Τα ποσά του όζοντος μειώνονται ελαφρώς κατά τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο, ενώ τους υπόλοιπους παρουσιάζουν μικρή αύξηση. Τα μέσα επίπεδα θερμοκρασιών και όζοντος φαίνονται στον Πίνακα

48 Πίνακας 3.3: Κλίσεις ευθειών θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Κλίση Τ ( C/year) Κλίση O 3 (DU/year) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Πίνακας 3.4: Μέσα επίπεδα θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Μέση Τ ( C) Μέσο O 3 (DU) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Τα σχήματα αφορούν το τελευταίο στρώμα km. 47

49 Σχήμα 3.82 Σχήμα 3.83 Σχήμα 3.84 Σχήμα 3.85 Σχήμα 3.86 Σχήμα

50 Σχήμα 3.88 Σχήμα 3.89 Σχήμα 3.90 Σχήμα 3.91 Σχήμα 3.92 Σχήμα

51 Σχήμα 3.94 Σχήμα 3.95 Σχήμα 3.96 Σχήμα 3.97 Σχήμα 3.98 Σχήμα

52 Σχήμα Σχήμα Σχήμα Σχήμα Σχήμα Σχήμα

53 Το καλοκαίρι (Σχήματα ) οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας είναι μικρές και τα μέσα επίπεδα βρίσκονται στις τιμές -32.8, -36 και C για το Δεκέμβριο, τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο αντίστοιχα. Το όζον έχει μέτριες διακυμάνσεις γύρω από τις τιμές 74.7, 65.9 και 63.3 DU. Για το φθινόπωρο (Σχήματα ) η θερμοκρασία δεν έχει έντονες διακυμάνσεις, ενώ παρατηρούνται μέτριες διακυμάνσεις στο όζον. Οι μέσες τιμές θερμοκρασίας είναι -51.4, -68 και C για το Μάρτιο, τον Απρίλιο και το Μάιο, ενώ οι μέσες τιμές όζοντος είναι 61.1, 54.9 και 53 DU αντίστοιχα. Το χειμώνα (Σχήματα ) παρατηρούνται περίπου σταθερές θερμοκρασίες και ποσότητες όζοντος με πολύ μικρές διακυμάνσεις. Οι μέσες θερμοκρασίες διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα και είναι για τον Ιούνιο C, για τον Ιούλιο C και για τον Αύγουστο C. Οι μέσες τιμές όζοντος είναι αντίστοιχα 51.5, 52.3 και 52.1 DU, τιμές πολύ κοντά η μία στην άλλη. Κατά τους εαρινούς μήνες (Σχήματα ) παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις, τόσο θερμοκρασίας όσο και όζοντος. Μεγαλύτερες μεταβολές στο όζον έχουμε το μήνα Νοέμβριο. Τα μέσα επίπεδα των θερμοκρασιών είναι C το Σεπτέμβριο, C τον Οκτώβριο και C το Νοέμβριο. Κατ αντιστοιχία τα μέσα επίπεδα όζοντος είναι 38.1, 38.6 και 58.9 DU. Οι τάσεις των μεταβολών για το στρώμα km φαίνονται στον Πίνακα 3.5. Οι θερμοκρασίες έχουν την τάση να μειώνονται τους περισσότερους μήνες, εκτός από το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο. Το όζον επίσης έχει τάση μείωσης, αλλά τους μήνες Ιανουάριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο παρουσιάζει μικρή αύξηση. Τα μέσα επίπεδα θερμοκρασίας και όζοντος για όλους τους μήνες, για το ίδιο στρώμα φαίνονται στον Πίνακα

54 Πίνακας 3.5: Κλίσεις ευθειών θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Κλίση Τ ( C/year) Κλίση O 3 (DU/year) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Πίνακας 3.6: Μέσα επίπεδα θερμοκρασίας και όζοντος για το στρώμα km Μέση Τ ( C) Μέσο O 3 (DU) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος

55 Κεφάλαιο 4 Συμπεράσματα Οι μετρήσεις από το Dobson παρουσιάζουν μία συνολική εικόνα της εξέλιξης του πολικού όζοντος κατά τη διάρκεια των ετών. Την περίοδο τα μέσα επίπεδα ολικού όζοντος είναι περίπου σταθερά στα 300 DU, με μικρές διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Μετά το 1980 το ολικό όζον αρχίζει να μειώνεται απότομα και φτάνει μέχρι 20% μείωση. Η μέιωση οφείλεται στο φαινόμενο της τρύπας του όζοντος που άρχισε να δημιουργείται στην Ανταρκτική κάθε άνοιξη. Την παρουσία του οφείλει στις μεγάλες συγκεντρώσεις των ενώσεων του χλωρίου και του βρωμίου που καταστρέφουν το όζον και στις ιδιαίτερες μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στην Ανταρκτική κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Μετά το 1985 η τιμή του αρχίζει να σταθεροποιείται στα 245 DU, μέχρι και το έτος 2016 που εχουμε μετρήσεις. Οι εποχικές μεταβολές του όζοντος διαφέρουν για τις περιόδους πριν και μετά την εμφάνιση της τρύπας του όζοντος. Την περίοδο οι ποσότητες του όζοντος παραμένουν σταθερές τους περισσότερους μήνες στα 280 DU και μετά τον Οκτώβριο αρχίζουν να αυξάνονται. Αντίθετα, την περίοδο το ολικό όζον παραμένει σταθερό στα 250 DU μέχρι τον Αύγουστο και η μείωσή του ξεκινά με την εμφάνιση της ηλιακής ακτινοβολίας στις αρχές του Σεπτεμβρίου. Πιο συγκεκριμένα, για τους μήνες από Ιανουάριο μέχρι Αύγουστο δεν υπάρχουν ιδιαίτερες μεταβολές από έτος σε έτος στις ποσότητες όζοντος. Οι μειώσεις στο όζον συμβαίνουν τους εαρινούς μήνες και ιδιαίτερα τον Οκτώβριο και Νοέμβριο με πολύ μεγάλες διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Τον Οκτώβριο παρατηρούνται οι μεγαλύτερες μειώσεις της τάξης του -40%, με κάποια χρόνια να φτάνουν το -60% σε σχέση με την περίοδο Ο Σεπτέμβριος και ο Δεκέμβριος αποτελούν μεταβατικούς μήνες για το φαινόμενο και παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις, αλλά μεγαλύτερες τιμές όζοντος συγκριτικά με τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο. Οι μετρήσεις από τις οζοντοβολίσεις παρουσιάζουν μία λεπτομερή εικόνα του πολικού όζοντος για την πιο πρόσφατη περίοδο και συσχετίζουν τις με- 54

56 ταβολές της θερμοκρασίας και του όζοντος για τα στρώματα 10-15, και km. Η θερμοκρασία και το όζον παρουσιάζουν αρμονικές εποχικές μεταβολές. Η θερμοκρασία λαμβάνει ελάχιστη τιμή το χειμώνα και στα τρία στρώματα όζοντος, ενώ το όζον παρουσιάζει ελάχιστο την άνοιξη. Τη μεγαλύτερη μείωση υφίσταται το στρώμα km, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες έχει μεγαλύτερες συγκεντρώσεις όζοντος. Για τους μήνες Ιανουάριο μέχρι Αύγουστο δεν υπάρχουν ιδιαίτερες μεταβολές από έτος σε έτος στη θερμοκρασία και στο όζον και στα τρία στρώματα. Αντίθετα, τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο παρουσιάζονται έντονες διακυμάνσεις και οι τιμές όζοντος είναι ελάχιστες, έως μηδενικές κάποια χρόνια. Γενικότερα, σε όλα τα στρώματα υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ θερμοκρασίας και όζοντος. Χαμηλότερες θερμοκρασίες ευνοούν το σχηματισμό πολικών στρατοσφαιρικών νεφών, στην επιφάνεια των οποίων συμβαίνουν αντιδράσεις καταστροφής όζοντος. Συνεπώς, μικρότερες θερμοκρασίες συνδέονται με χαμηλότερες τιμές όζοντος και μεγαλύτερες με υψηλότερες τιμές όζοντος. Τέλος, από τις κλίσεις των ευθειών ελαχίστων τετραγώνων φαίνεται ότι δεν υπάρχουν αξιοσημείωτες μεταβολές, επομένως δεν είναι ξεκάθαρο αν υπάρχει τάση αύξησης ή μείωσης στο όζον κατά τη διάρκεια των ετών. 55

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΣΗΣΗ 2

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΣΗΣΗ 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΦΥΣΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΣΗΣΗ 2 Μελετη της κατακόρυφης κατανοµής του όζοντος µε τη µέθοδο της οζοντοβόλισης.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΑΘ ΥΨΟΣ (ΟΖΟΝΤΟΒΟΛΙΣΗ)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΑΘ ΥΨΟΣ (ΟΖΟΝΤΟΒΟΛΙΣΗ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΑΘ ΥΨΟΣ (ΟΖΟΝΤΟΒΟΛΙΣΗ) 8.1 Γενικά Η γνώση της κατακόρυφης κατανομής της συγκέντρωσης του ατμοσφαιρικού όζοντος είναι ιδιαίτερα σημαντική για την κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

Η «τρύπα» του όζοντος

Η «τρύπα» του όζοντος Η «τρύπα» του όζοντος Η διττή φύση του Ο 3 «Κακό» όζον Στην τροπόσφαιρα Κύριο συστατικό του φωτοχηµικού νέφους «Καλό» όζον Στη στρατόσφαιρα Προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία 1 Η αρχή της ιστορίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ - ΤΡΟΠΟΣΦΑΙΡΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ - ΤΡΟΠΟΣΦΑΙΡΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ - ΤΡΟΠΟΣΦΑΙΡΑ υψηλή ατμόσφαιρα Μεσόπαυση Θερμόσφαιρα Θερμοβαθμίδα: Γ=dT/dz (lapse rate) ΟΜΟΙΟΣΦΑΙΡΑ μεσαία ατμόσφαιρα χαμηλή ατμόσφαιρα Υ ψ όμ ετρ ο (K m ) Στρώμα Όζοντος Στρατόπαυση

Διαβάστε περισσότερα

Όξινη βροχή. Όξινη ονομάζεται η βροχή η οποία έχει ph μικρότερο από 5.6.

Όξινη βροχή. Όξινη ονομάζεται η βροχή η οποία έχει ph μικρότερο από 5.6. Όξινη βροχή Οξύτητα είναι η συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου σε μια ουσία όπως αυτή ορίζεται από τον αρνητικό λογάριθμο της συγκέντρωσης των ιόντων του υδρογόνου (ph). Το καθαρό νερό έχει ουδέτερο ph ίσο με

Διαβάστε περισσότερα

Η ατμόσφαιρα και η δομή της

Η ατμόσφαιρα και η δομή της 1 Η ατμόσφαιρα και η δομή της Ατμόσφαιρα λέγεται το αεριώδες στρώμα που περιβάλλει τη γη και το οποίο την ακολουθεί στο σύνολο των κινήσεών της. 1.1 Έκταση της ατμόσφαιρας της γης Το ύψος στο οποίο φθάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Οποιαδήποτε αλλοίωση της φυσιολογικής σύστασης του αέρα που μπορεί να έχει βλαβερές επιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Η λέπτυνση του στρώματος του όζοντος στην Ατμόσφαιρα και οι επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οφθαλμό.

Η λέπτυνση του στρώματος του όζοντος στην Ατμόσφαιρα και οι επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οφθαλμό. Γιώργος Ασημέλλης, Ph.D. Η λέπτυνση του στρώματος του όζοντος στην Ατμόσφαιρα και οι επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οφθαλμό. Πανελλήνια Ένωση Οπτικών Οπτομετρών Athens Plaza Hotel Τρίτη 24 Μαΐου 2010 Ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 2. Η ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας στο εξωτερικό όριο της ατµόσφαιρας Ra σε ένα τόπο εξαρτάται:

1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 2. Η ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας στο εξωτερικό όριο της ατµόσφαιρας Ra σε ένα τόπο εξαρτάται: 1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 1. επικίνδυνα για την υγεία. 2. υπεύθυνα για τη διατήρηση της µέσης θερµοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδο αρκετά µεγαλύτερο των 0 ο C. 3. υπεύθυνα για την τρύπα

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου.

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Ζαΐμης Γεώργιος Κλάδος της Υδρολογίας. Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Η απόκτηση βασικών γνώσεων της ατμόσφαιρας και των μετεωρολογικών παραμέτρων που διαμορφώνουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ A' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ Εργάστηκαν οι μαθητές:διαβάτη Ελπίδα(Δ'1) Νεχωρίτης Κωσταντίνος (Δ'2) Στις μέρες μας, ακούμε διαρκώς και από παντού(μμε, ενήλικες, σχολείο) για την κλιμάκωση

Διαβάστε περισσότερα

Μια εικόνα, από υπολογιστή, Ανταρκτική. µετρήθηκε.

Μια εικόνα, από υπολογιστή, Ανταρκτική. µετρήθηκε. Η τρύπα του όζοντος Η οροφή του ουρανού από κάπου µπάζει!!! Η τρύπα του όζοντος Μια εικόνα, από υπολογιστή, του νοτίου ηµισφαιρίου που αποκαλύπτει την τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική. Οι περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΟΖΟΝ ΥΠΕΡΙΩ ΗΣ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΟΖΟΝ ΥΠΕΡΙΩ ΗΣ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΟΖΟΝ ΥΠΕΡΙΩ ΗΣ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Στο κεφάλαιο αυτό θα διαπραγµατευθούµε το πάντα επίκαιρο θέµα του ατµοσφαιρικού (τροποσφαιρικού και στρατοσφαιρικού) όζοντος, καθώς και την αλληλεπίδρασή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ. Εισαγωγή στη Φυσική της Ατμόσφαιρας: Ασκήσεις Α. Μπάης

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ. Εισαγωγή στη Φυσική της Ατμόσφαιρας: Ασκήσεις Α. Μπάης ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ 1. Να υπολογιστούν η ειδική σταθερά R d για τον ξηρό αέρα και R v για τους υδρατμούς. 2. Να υπολογιστεί η μάζα του ξηρού αέρα που καταλαμβάνει ένα δωμάτιο διαστάσεων 3x5x4 m αν η πίεση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ MONOSTOP THERMO ΚΑΙ MONOSTOP THERMO ROOF ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ BERLING ΣΤΟΝ ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΤΟΜΕΑ Ιούλιος 2015 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στις μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών σε παγκόσμια κλίμακα που οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

καταστρέφουν το όζον και ανατρέπουν το ισοζύγιο φυσικής παραγωγής και φυσικής καταστροφής αυτού υπέρ της τελευταίας. Επειδή μάλιστα η καταστροφή

καταστρέφουν το όζον και ανατρέπουν το ισοζύγιο φυσικής παραγωγής και φυσικής καταστροφής αυτού υπέρ της τελευταίας. Επειδή μάλιστα η καταστροφή ΤΡΥΠΑ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ Όπως είναι γνωστό η Γη περιβάλλεται από την ατμόσφαιρά της η οποία αποτελείται από διάφορα στρώματα, αναλόγως με την σύστασή τους και τις συνθήκες πού επικρατούν. Έτσι το πρώτο στρώμα

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 5: Το Φαινόμενο της Καταστροφής του Ατμοσφαιρικού Όζοντος Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς.

είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. ΡΥΠΑΝΣΗ είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος ρβ ς (αέρα, νερού, εδάφους) με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. ΡΥΠΑΝΣΗ Κατηγορίες ρύπων: χημικές ουσίες μορφές ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Σταύρος Καραθανάσης

Δρ. Σταύρος Καραθανάσης Δρ. Σταύρος Καραθανάσης Γενικές Έννοιες Φωτοχημείας Ο σχηματισμός του όζοντος και γενικότερα της δευτερογενούς ρύπανσης στην ατμόσφαιρα των αστικών περιοχών είναι αποτέλεσμα φωτοχημικών διεργασιών. Όταν

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος -2 Δημήτρης Μελάς Καθηγητής ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠAΝΣΗ Ορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Ατμοσφαιρική ρύπανση ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Η θερμική υπέρυθρη εκπομπή της Γης

Η θερμική υπέρυθρη εκπομπή της Γης Η θερμική υπέρυθρη εκπομπή της Γης Δορυφορικές μετρήσεις στο IR. Θεωρητική θεώρηση της τηλεπισκόπισης της εκπομπήςτηςγήινηςακτινοβολίαςαπό δορυφορικές πλατφόρμες. Μοντέλα διάδοσης της υπέρυθρης ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη για την Ένταση και τη Διεύθυνση των Ανέμων στη Θαλάσσια Περιοχή της Μεσογείου.

Μελέτη για την Ένταση και τη Διεύθυνση των Ανέμων στη Θαλάσσια Περιοχή της Μεσογείου. Μελέτη για την Ένταση και τη Διεύθυνση των Ανέμων στη Θαλάσσια Περιοχή της Μεσογείου. Στο πλαίσιο του προγράμματος INTERRREG IIIb/WERMED (Weatherrouting dans la Méditerranée Occidentale) το Εθνικό Αστεροσκοπείο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΕΡΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ. Βλυσίδης Απόστολος Καθηγητής ΕΜΠ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΕΡΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ. Βλυσίδης Απόστολος Καθηγητής ΕΜΠ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΕΡΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ Βλυσίδης Απόστολος Καθηγητής ΕΜΠ Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός 4 Θερμοκρασία 4.1 Εισαγωγή Η θερμοκρασία αποτελεί ένα μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος, δηλ. η θερμοκρασία εκφράζει το πόσο ψυχρό ή θερμό είναι το σώμα. Η θερμοκρασία του αέρα μετράται διεθνώς

Διαβάστε περισσότερα

Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών

Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών Για κάθε αέριο υπάρχουν μηχανισμοί παραγωγής και καταστροφής Ρυθμός μεταβολής ενός αερίου = ρυθμός παραγωγής ρυθμός καταστροφής Όταν: ρυθμός παραγωγής = ρυθμός καταστροφής

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1. Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον. Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης

Κεφάλαιο 1. Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον. Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον Κεφάλαιο 1 Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειτα

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH TZΕΜΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α.Μ. 3507 ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH Όλοι γνωρίζουμε ότι η εναλλαγή των 4 εποχών οφείλεται στην κλίση που παρουσιάζει ο άξονας περιστροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΩΣ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΡΙΒΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥ ΤΣΑΜΠΙΚΑ-ΡΟΖΑ ΧΑΡΙΤΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΚΟΥΡΑ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ-ΡΑΦΑΕΛΛΑ ΛΟΓΓΑΚΗ ΑΝΝΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΩΣ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΡΙΒΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥ ΤΣΑΜΠΙΚΑ-ΡΟΖΑ ΧΑΡΙΤΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΚΟΥΡΑ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ-ΡΑΦΑΕΛΛΑ ΛΟΓΓΑΚΗ ΑΝΝΑ ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΩΣ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΡΙΒΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥ ΤΣΑΜΠΙΚΑ-ΡΟΖΑ ΧΑΡΙΤΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΚΟΥΡΑ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ-ΡΑΦΑΕΛΛΑ ΛΟΓΓΑΚΗ ΑΝΝΑ Τ Ι Ε Ι Ν Α Ι Τ Ο Σ Ε Λ Α Σ ;

Διαβάστε περισσότερα

Lasers και Εφαρµογές τους στη Βιοϊατρική και το Περιβάλλον» ο ΜΕΡΟΣ. Lasers και Εφαρµογές τους στο Περιβάλλον» 9 ο Εξάµηνο

Lasers και Εφαρµογές τους στη Βιοϊατρική και το Περιβάλλον» ο ΜΕΡΟΣ. Lasers και Εφαρµογές τους στο Περιβάλλον» 9 ο Εξάµηνο ΣΕΜΦΕ Ε.Μ.Πολυτεχνείο Lasers και Εφαρµογές τους στη Βιοϊατρική και το Περιβάλλον» 2003-2004 2 ο ΜΕΡΟΣ Lasers και Εφαρµογές τους στο Περιβάλλον» 9 ο Εξάµηνο ιδάσκων: Α. Παπαγιάννης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. οµή και

Διαβάστε περισσότερα

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται:

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: την τροπική ζώνη, που περιλαμβάνει τις περιοχές γύρω από τον Ισημερινό. Το κλίμα σε αυτές τις περιοχές είναι θερμό και υγρό, η θερμοκρασία είναι συνήθως πάνω από 20 βαθμούς

Διαβάστε περισσότερα

Χαράλαμπος Φείδας Αν. Καθηγητής. Τομέας Μετεωρολογίας & Κλιματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.

Χαράλαμπος Φείδας Αν. Καθηγητής. Τομέας Μετεωρολογίας & Κλιματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. Χαράλαμπος Φείδας Αν. Καθηγητής Τομέας Μετεωρολογίας & Κλιματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. 1 η εικόνα της γης από δορυφόρο (Explorer 6) 14 Αυγούστου 1959 Νέφωση στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού 3.1

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον. Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης

Κεφάλαιο 3. Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον. Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Lasers και Εφαρμογές τους στο Περιβάλλον Κεφάλαιο 3 Αλέξανδρος Δ. Παπαγιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειτα

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος

Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος Π.Αρφάνης για ΕΠΑΛ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 2011 Περιγραφή/Ορολογία Αίτια. Συνέπειες. Λύσεις. Το φωτοχημικό νέφος Γενικές γνώσεις. Ορολογία Τι είναι η Ατμοσφαιρική Ρύπανση; Είναι η ποιοτική και ποσοτική αλλοίωση της

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία

Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Εργαστηριακή Άσκηση: Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία Σκοπός της Εργαστηριακής Άσκησης: Να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο μεταλλικά κουτιά με επιφάνειες διαφορετικού

Διαβάστε περισσότερα

Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε.

Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε. Θερμική νησίδα», το πρόβλημα στις αστικές περιοχές. Παρουσίαση από την Έψιλον-Έψιλον Α.Ε. Η ένταση της Θερμικής νησίδας στον κόσμο είναι πολύ υψηλή Ένταση της θερμικής νησίδας κυμαίνεται μεταξύ 1-10 o

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Με τον όρο ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Aτµόσφαιρα της Γης Ατµόσφαιρα είναι η αεριώδης µάζα η οποία περιβάλλει

Διαβάστε περισσότερα

ηλιακού μας συστήματος και ο πέμπτος σε μέγεθος. Ηρακλή, καθώς και στην κίνηση του γαλαξία

ηλιακού μας συστήματος και ο πέμπτος σε μέγεθος. Ηρακλή, καθώς και στην κίνηση του γαλαξία Sfaelos Ioannis 1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Η Γη είναι ο τρίτος στη σειρά πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος και ο πέμπτος σε μέγεθος. έ θ Η μέση απόστασή της από τον Ήλιο είναι 149.600.000 km.

Διαβάστε περισσότερα

Όπως έγινε κατανοητό, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, στις φυσικές του διαστάσεις, δεν είναι επιβλαβές, αντίθετα είναι ζωτικής σημασίας για τη

Όπως έγινε κατανοητό, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, στις φυσικές του διαστάσεις, δεν είναι επιβλαβές, αντίθετα είναι ζωτικής σημασίας για τη 2.12 Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Δεχόμενοι σχεδόν καθημερινά ένα καταιγισμό συγκεχυμένων πληροφοριών, πολλοί από μας έχουν ταυτίσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με την κλιματική αλλαγή. Όπως θα εξηγήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογική παρατήρηση της κατακόρυφης δομής της τροπόσφαιρας. Μελέτη, εξήγηση και συμπεράσματα»

Μετεωρολογική παρατήρηση της κατακόρυφης δομής της τροπόσφαιρας. Μελέτη, εξήγηση και συμπεράσματα» Μετεωρολογική παρατήρηση της κατακόρυφης δομής της τροπόσφαιρας. Μελέτη, εξήγηση και συμπεράσματα» Μαθητές που συνεργάστηκαν: Κουντουρίδου Ιωάννα Ξενοφώντος Μαρία Γυμνάσιο Γερίου «Ιωνά και Κολοκάση» Χριστοδούλου

Διαβάστε περισσότερα

Ατμόσφαιρα. Αυτό τo αεριώδες περίβλημα, αποτέλεσε την πρώτη ατμόσφαιρα της γης.

Ατμόσφαιρα. Αυτό τo αεριώδες περίβλημα, αποτέλεσε την πρώτη ατμόσφαιρα της γης. Ατμόσφαιρα Η γη, όπως και ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα, αναπτύχθηκε μέσα από ένα τεράστιο σύννεφο σκόνης και αερίων, πριν από 4,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Τότε η γη, περικλειόταν από ένα αεριώδες περίβλημα

Διαβάστε περισσότερα

Στέμμα. 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km. Χρωμόσφαιρα. 500 km. Φωτόσφαιρα. τ500=1. -100 km. Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

Στέμμα. 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km. Χρωμόσφαιρα. 500 km. Φωτόσφαιρα. τ500=1. -100 km. Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Στέμμα 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km Χρωμόσφαιρα 500 km -100 km Φωτόσφαιρα τ500=1 Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Η ΗΛΙΑΚΗ ΧΡΩΜΟΣΦΑΙΡΑ Περιοχή της ηλιακής ατμόσφαιρας πάνω από τη φωτόσφαιρα ( Πάχος της

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφέρεια Κρήτης Ημερίδα: «Κλιματική Αλλαγή και Γεωργία» Ηράκλειο, Παρασκευή 22 Μαρτίου 2019 Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα

Kεφάλαιο 9ο (σελ ) Η ατµόσφαιρα

Kεφάλαιο 9ο (σελ ) Η ατµόσφαιρα 1 Kεφάλαιο 9ο (σελ. 35 38) Η ατµόσφαιρα Στόχοι: - να γνωρίζουµε τι είναι η ατµόσφαιρα - να γνωρίζουµε τη σύσταση της ατµόσφαιρας - να περιγράφουµε τη δοµή της ατµόσφαιρας - να αξιολογούµε το ρόλο της ατµόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

8ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού θερμοκρασία

8ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού θερμοκρασία 8ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού θερμοκρασία Πηγές θέρμανσης του ωκεανού Ηλιακή ακτινοβολία (400cal/cm 2 /day) Ροή θερμότητας από το εσωτερικό της Γης (0,1cal/cm

Διαβάστε περισσότερα

Στέμμα. 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km. Χρωμόσφαιρα. 500 km. Φωτόσφαιρα. τ500=1. -100 km. Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

Στέμμα. 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km. Χρωμόσφαιρα. 500 km. Φωτόσφαιρα. τ500=1. -100 km. Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Στέμμα 2200 km Μεταβατική περιοχή 2100 km Χρωμόσφαιρα 500 km -100 km Φωτόσφαιρα τ500=1 Δομή της ΗΛΙΑΚΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Η ΗΛΙΑΚΗ ΧΡΩΜΟΣΦΑΙΡΑ Περιοχή της ηλιακής ατμόσφαιρας πάνω από τη φωτόσφαιρα ( Πάχος της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1 Η υπέρυθρη ακτινοβολία α συμμετέχει στη μετατροπή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας σε όζον β προκαλεί φωσφορισμό γ διέρχεται μέσα από την ομίχλη και τα σύννεφα δ έχει μικρότερο μήκος κύματος από την υπεριώδη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΚΤΗΣ ΥΠΕΡΙΩ ΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (UV-Index)

ΕΙΚΤΗΣ ΥΠΕΡΙΩ ΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (UV-Index) ΕΙΚΤΗΣ ΥΠΕΡΙΩ ΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (UV-Index) Τι είναι η υπεριώδης (ultraviolet-uv) ηλιακή ακτινοβολία Η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάδοσή της στη γήινη ατµόσφαιρα απορροφάται κυρίως από το στρατοσφαιρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΗΛΙΑΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Μάθημα 2o Διδάσκων: Επ. Καθηγητής Ε. Αμανατίδης ΔΕΥΤΕΡΑ 6/3/2017 Τμήμα Χημικών Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών Περίληψη Ηλιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εμμανουέλα Ιακωβίδου Επιβλέπων

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Β Β.1 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 8 Β.2 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 9

ΘΕΜΑ Β Β.1 Α) Μονάδες 4  Μονάδες 8 Β.2 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 9 Β.1 O δείκτης διάθλασης διαφανούς υλικού αποκλείεται να έχει τιμή: α. 0,8 β. 1, γ. 1,4 Β. Το ηλεκτρόνιο στο άτομο του υδρογόνου, έχει κινητική ενέργεια Κ, ηλεκτρική δυναμική ενέργεια U και ολική ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: 1 η - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 14/09/2014 ΘΕΜΑ Α

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: 1 η - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 14/09/2014 ΘΕΜΑ Α ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: 1 η - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 14/09/2014 ΘΕΜΑ Α Α1. Κατά την ανάλυση λευκού φωτός από γυάλινο πρίσμα, η γωνία εκτροπής του κίτρινου χρώματος είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια ρεύματα και Ωκεάνια κυκλοφορία Οι θαλάσσιες μάζες δεν είναι σταθερές ΑΙΤΙΑ: Υπάρχει (αλληλ)επίδραση με την ατμόσφαιρα (π.χ., ο άνεμος ασκεί τριβή στην επιφάνεια της θάλασσας,

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 16. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος. Η ρύπανση του αέρα

Μάθημα 16. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος. Η ρύπανση του αέρα Μάθημα 16 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ \ ΜΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και η τρύπα του όζοντος Στο μάθημα αυτό θα αναφερθούμε στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στις συνέπειές της. Επιπλέον,

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα

Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα Διδάσκοντες: Αλκιβιάδης Μπάης, Καθηγητής Δημήτρης Μπαλής, Επίκ. Καθηγητής Γραφείο: 2 ος όρ. ανατολική πτέρυγα Γραφείο: Δώμα ΣΘΕ. Είσοδος από τον 4 ο όροφο δυτική πτέρυγα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΟΝΑ ΗΛΙΑΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ΕΝΤΟΝΑ ΗΛΙΑΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΕΝΤΟΝΑ ΗΛΙΑΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Διαστημικός καιρός. Αποτελεί το σύνολο της ηλιακής δραστηριότητας (ηλιακός άνεμος, κηλίδες, καταιγίδες, εκλάμψεις, προεξοχές, στεμματικές εκτινάξεις ηλιακής μάζας) που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 6 ΒΡΟΧΗ. 1. Βροχομετρικές παράμετροι. 2. Ημερήσια πορεία της βροχής

ΑΣΚΗΣΗ 6 ΒΡΟΧΗ. 1. Βροχομετρικές παράμετροι. 2. Ημερήσια πορεία της βροχής ΑΣΚΗΣΗ 6 ΒΡΟΧΗ Η βροχή αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες μετεωρολογικές παραμέτρους. Είναι η πιο κοινή μορφή υετού και αποτελείται από σταγόνες που βρίσκονται σε υγρή κατάσταση. 1. Βροχομετρικές παράμετροι

Διαβάστε περισσότερα

Η πραγματική «άβολη» αλήθεια. Φαινόμενο θερμοκηπίου, αύξηση της θερμοκρασίας της Γης

Η πραγματική «άβολη» αλήθεια. Φαινόμενο θερμοκηπίου, αύξηση της θερμοκρασίας της Γης Η πραγματική «άβολη» αλήθεια Φαινόμενο θερμοκηπίου, αύξηση της θερμοκρασίας της Γης 1 Βασικές παρερμηνείες 1.Συμπεριφέρεται η Γη σαν ένα πραγματικό θερμοκήπιο; 2.Είναι το αποκαλούμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα ακτινοβολίας Εργαλείο κατανόησης κλιματικής αλλαγής

Μοντέλα ακτινοβολίας Εργαλείο κατανόησης κλιματικής αλλαγής Κύκλος διαλέξεων στις επιστήμες του περιβάλλοντος Μοντέλα ακτινοβολίας Εργαλείο κατανόησης κλιματικής αλλαγής Χρήστος Ματσούκας Τμήμα Περιβάλλοντος Τι σχέση έχει η ακτινοβολία με το κλίμα; Ο Ήλιος μας

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Μερικές συμπληρωματικές σημειώσεις στη ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Ενεργειακό ισοζύγιο της Γης Εισερχόμενη και εξερχόμενη Ακτινοβολία Εισερχόμενη Ηλιακή Ακτινοβολία Εξερχόμενη Γήινη ακτινοβολία Ορατή ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Αλμπάνη Βάλια Καραμήτρου Ασημίνα Π.Π.Σ.Π.Α. Υπεύθυνος Καθηγητής: Δημήτριος Μανωλάς Αθήνα 2013 1 Πίνακας περιεχομένων ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ...2 Εξαντλούμενοι φυσικοί

Διαβάστε περισσότερα

Λύσεις: Τελική Εξέταση 28 Αυγούστου 2015

Λύσεις: Τελική Εξέταση 28 Αυγούστου 2015 Φ230: Αστροφυσική Ι Λύσεις: Τελική Εξέταση 28 Αυγούστου 2015 1. Ο Σείριος Α, έχει φαινόμενο οπτικό μέγεθος mv - 1.47 και ακτίνα R1.7𝑅 και αποτελεί το κύριο αστέρι ενός διπλού συστήματος σε απόσταση 8.6

Διαβάστε περισσότερα

Τροπόσφαιρα. Στρατόσφαιρα

Τροπόσφαιρα. Στρατόσφαιρα ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Το διαφανές στρώµα αέρος που περιβάλλει τη Γη σαν µια τεράστια προστατευτική ασπίδα, δίχως την οποία η ζωή στον πλανήτη µας θα ήταν αδιανόητη, ονοµάζεται ατµόσφαιρα. Η ατµόσφαιρα λοιπόν είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις ΓΓ/Μ2 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις 140 ΧΗΜΕΙΑ: Υδρογονάνθρακες- Πετρέλαιο - Προιόντα από υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ

ΡΥΠΑΝΣΗ. Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ ΡΥΠΑΝΣΗ Ρύπανση : η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα ( ρύπο ) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς ΡΥΠΟΙ χημικές ουσίες μορφές ενέργειας ακτινοβολίες ήχοι θερμότητα ΕΠΙΚΥΝΔΥΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ.. Όλα όσα πρέπει να μάθετε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πως δημιουργείται το πρόβλημα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από όλο αυτό. Διαβάστε Και Μάθετε!!! ~ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΗΛΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΗΛΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΗΛΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Γ. ΖΗΔΙΑΝΑΚΗΣ, Μ. ΛΑΤΟΣ, Ι. ΜΕΘΥΜΑΚΗ, Θ. ΤΣΟΥΤΣΟΣ Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση της Ηλιακής Ακτινοβολίας

Μέτρηση της Ηλιακής Ακτινοβολίας Μέτρηση της Ηλιακής Ακτινοβολίας Ο ήλιος θεωρείται ως ιδανικό µέλαν σώµα Με την παραδοχή αυτή υπολογίζεται η θερµοκρασία αυτού αν υπολογιστεί η ροή ακτινοβολίας έξω από την ατµόσφαιρα Με τον όρο ροή ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7: Ισοζύγιο ενέργειας στο έδαφος Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα''

''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα'' ''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα'' Ο Σεπτέμβριος ως μεταβατικός μήνας από το καλοκαίρι στο φθινόπωρο, ιδιαίτερα το πρώτο δεκαήμερο,

Διαβάστε περισσότερα

Ε λ Νίνιο (El Niño) ονοµάζεται το θερµό βόρειο θαλάσσιο ρεύµα που εµφανίζεται στις ακτές του Περού και του Ισηµερινού, αντικαθιστώντας το ψυχρό νότιο ρεύµα Humboldt. Με κλιµατικούς όρους αποτελει µέρος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟ: ''Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα. απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων''

ΕΡΓΟ: ''Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα. απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων'' ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΟ: ''Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων'' Π3.1_Ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ «Β ΘΕΜΑΤΑ ΦΩΣ» ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Χ. Δ. ΦΑΝΙΔΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 04-05 ΠΟΡΕΙΑ ΑΚΤΙΝΑΣ. Β. Στο διπλανό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ (πραγματική ατμόσφαιρα)

ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ (πραγματική ατμόσφαιρα) ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ (πραγματική ατμόσφαιρα) Υδροστατική εξίσωση: ( ρ = Nm) dp( ) = ρ( ) g( ) d N( ) m( ) g( ) d () Εξίσωση τελείων αερίων: p( ) = kn( ) T( ) (2) dp () + (2) ( )

Διαβάστε περισσότερα

Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών

Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών Το φως που έρχεται από τα άστρα είναι σύνθετο και καλύπτει ολόκληρο το εύρος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

Διαβάστε περισσότερα

Βγήκαν τα Μερομήνια Δείτε τι καιρό θα έχουμε τον ερχόμενο χειμώνα

Βγήκαν τα Μερομήνια Δείτε τι καιρό θα έχουμε τον ερχόμενο χειμώνα Τα Μερομήνια ή Ημερομήνια είναι μια πανάρχαια μέθοδος πρόβλεψης του καιρού για ολόκληρο τον χρόνο. Η μέθοδος είναι πολύ απλή για όσους γνωρίζουν τα μερομήνια. Όσοι γνωρίζουν παρατηρούν τον καιρό του Αυγούστου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

Ηλιακήενέργεια. Ηλιακή γεωµετρία. Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας Τ.Ε.Ι. Κρήτης. ηµήτρης Αλ. Κατσαπρακάκης

Ηλιακήενέργεια. Ηλιακή γεωµετρία. Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας Τ.Ε.Ι. Κρήτης. ηµήτρης Αλ. Κατσαπρακάκης Ηλιακήενέργεια Ηλιακή γεωµετρία Εργαστήριο Αιολικής Ενέργειας Τ.Ε.Ι. Κρήτης ηµήτρης Αλ. Κατσαπρακάκης Ηλιακήγεωµετρία Ηλιακήγεωµετρία Η Ηλιακή Γεωµετρία αναφέρεται στη µελέτη της θέσης του ήλιου σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα.

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ 1. Διευκρινίστε τις έννοιες «καιρός» και «κλίμα» 2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. 3. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα «Οικολογία για μηχανικούς» Θέμα: «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου»

Εργασία στο μάθημα «Οικολογία για μηχανικούς» Θέμα: «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου» Εργασία στο μάθημα «Οικολογία για μηχανικούς» Θέμα: «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου» Επιβλέπουσα καθηγήτρια: κ.τρισεύγενη Γιαννακοπούλου Ονοματεπώνυμο: Πάσχος Απόστολος Α.Μ.: 7515 Εξάμηνο: 1 ο Το φαινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Γενικά περί ατµόσφαιρας Τι είναι η ατµόσφαιρα; Ένα λεπτό στρώµα αέρα που περιβάλει τη γη Η ατµόσφαιρα είναι το αποτέλεσµα των διαχρονικών φυσικών, χηµικών και βιολογικών αλληλεπιδράσεων του

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα.

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. 1 Είναι η σταθερή και αδιάκοπη κίνηση του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της Γης, στο υπέδαφος

Διαβάστε περισσότερα

Η κατακόρυφη ενός τόπου συναντά την ουράνια σφαίρα σε δύο υποθετικά σηµεία, που ονοµάζονται. Ο κατακόρυφος κύκλος που περνά. αστέρα Α ονοµάζεται

Η κατακόρυφη ενός τόπου συναντά την ουράνια σφαίρα σε δύο υποθετικά σηµεία, που ονοµάζονται. Ο κατακόρυφος κύκλος που περνά. αστέρα Α ονοµάζεται Sfaelos Ioannis Τα ουράνια σώµατα φαίνονται από τη Γη σαν να βρίσκονται στην εσωτερική επιφάνεια µιας γιγαντιαίας σφαίρας, απροσδιόριστης ακτίνας, µε κέντρο τη Γη. Τη φανταστική αυτή σφαίρα τη λέµε "ουράνια

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ !Unexpected End of Formula l ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Παραδεισανός Αδάμ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε το ακαδημαϊκό έτος 2003 2004 στο μάθημα «Το πείραμα στη

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος Μέρος 5 ο Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Δημήτρης Μελάς Καθηγητής Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Al + He X + n, ο πυρήνας Χ είναι:

Al + He X + n, ο πυρήνας Χ είναι: ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 10 IOYNIOY 015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα Α

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φυσικά μεγέθη: Ονομάζονται τα μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Τέτοια μεγέθη είναι το μήκος, το εμβαδόν, ο όγκος,

Διαβάστε περισσότερα

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον;

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον; 3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ένα ανοικτό ηλεκτρικό κύκλωμα μετατρέπεται σε κλειστό, οπότε διέρχεται από αυτό ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρει ενέργεια. Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι

Διαβάστε περισσότερα

Παράκτια Ωκεανογραφία

Παράκτια Ωκεανογραφία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1η: Φυσικές Παράμετροι Θαλασσίων Μαζών Γιάννης Ν. Κρεστενίτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Α. Μια σύντοµη περιγραφή της εργασίας που εκπονήσατε στο πλαίσιο του µαθήµατος της Αστρονοµίας. Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Για να απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν αρκεί να επιλέξεις την ή τις σωστές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΦΥΣΙΚΗ Γ.Π. Γ Λυκείου / Το Φως 1. Η υπεριώδης ακτινοβολία : a) δεν προκαλεί αμαύρωση της φωτογραφικής πλάκας. b) είναι ορατή. c) χρησιμοποιείται για την αποστείρωση ιατρικών εργαλείων. d) έχει μήκος κύματος

Διαβάστε περισσότερα

Όλα τα θέματα των εξετάσεων έως και το 2014 σε συμβολή, στάσιμα, ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ανάκλαση - διάθλαση Η/Μ ΚΥΜΑΤΑ. Ερωτήσεις Πολλαπλής επιλογής

Όλα τα θέματα των εξετάσεων έως και το 2014 σε συμβολή, στάσιμα, ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ανάκλαση - διάθλαση Η/Μ ΚΥΜΑΤΑ. Ερωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Η/Μ ΚΥΜΑΤΑ 1. Τα ηλεκτροµαγνητικά κύµατα: Ερωτήσεις Πολλαπλής επιλογής α. είναι διαµήκη. β. υπακούουν στην αρχή της επαλληλίας. γ. διαδίδονται σε όλα τα µέσα µε την ίδια ταχύτητα. δ. Δημιουργούνται από

Διαβάστε περισσότερα

Το φαινόμενου του θερμοκηπίου. 3/12/2009 Δρ. Ελένη Γουμενάκη

Το φαινόμενου του θερμοκηπίου. 3/12/2009 Δρ. Ελένη Γουμενάκη Το φαινόμενου του θερμοκηπίου Μέση θερμοκρασία σε παγκόσμια κλίμακα Ατμόσφαιρα ονομάζεται το αέριο τμήμα του πλανήτη, το οποίο τον περιβάλλει και τον ακολουθεί στο σύνολο των κινήσεών του Τα αέρια της

Διαβάστε περισσότερα