Prevention of campylobacteriosis. Μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων από το καμπυλοβακτηρίδιο REVIEW ΝOSILEFTIKI 2006, 45(2):

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Prevention of campylobacteriosis. Μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων από το καμπυλοβακτηρίδιο REVIEW ΝOSILEFTIKI 2006, 45(2):"

Transcript

1 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 2006, 45(2): REVIEW ΝOSILEFTIKI 2006, 45(2): Μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων από το καμπυλοβακτηρίδιο Κασσιανή Μέλλου Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc Δημόσιας Υγείας, Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ΚΕΕΛΠΝΟ, Αθήνα Εμμανουήλ Βελονάκης Καθηγητής Πρόληψης και Υγιεινής Περιβάλλοντος, Τομέας Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Νοσηλευτικής, Αθήνα Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Prevention of campylobacteriosis Kassiani Mellou RN, MSc in Public Health, PhD Student, Hellenic Centre for Diseases Control and Prevention, HCDCP, Athens, Greece Emmanouel Velonakis MD, Professor of Prevention and Environmental Hygiene, Public Health Sector, University of Athens, Nursing Department, Athens, Greece Nursing Department, University of Athens Περiληψη Η καμπυλοβακτηριδίωση είναι ένα τροφιμογενές νόσημα με υψηλή συχνότητα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Η πρόληψή της βασίζεται στη λήψη μέτρων σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας, από την παραγωγή έως και την κατανάλωση των τροφίμων. Η εφαρμογή του συστήματος HACCP, που αποδίδεται στα ελληνικά ως «ανάλυση κινδύνων και κρίσιμα σημεία ελέγχου», και η χρήση της ακτινοβολίας για τη μείωση του μικροβιακού φορτίου των τροφίμων ζωικής προέλευσης μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του αριθμού των μολυσμένων τροφίμων στην αγορά. Ακρογωνιαίος λίθος για την πρόληψη της καμπυλοβακτηριδίωσης είναι η αγωγή υγείας των καταναλωτών, καθώς και η εκπαίδευση των εργαζομένων σε χώρους εκτροφής ζώων. Η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων μέσω κατάλληλα οργανωμένων προγραμμάτων αγωγής υγείας σχετικά με τον ασφαλή χειρισμό των τροφίμων είναι αποτελεσματική για την προστασία από τα τροφιμογενή νοσήματα. Απλές πρακτικές, όπως το επιμελές πλύσιμο των χεριών και Abstract Campylobacteriosis is a foodborne disease of high frequency in Greece and abroad. Prevention of campylobacteriosis is based on measures taken through all stages of the food chain. The implementation of Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP), and the use of irradiation for reducing the microbial load of animal origin foods can contribute to the reduced number of contaminated foods in the market. The corner-stone of the prevention of campylobacteriosis is the health education of consumers and workers at farms. Acquiring knowledge and skills through appropriately organised health education programs regarding safe food handling has found to be effective against foodborne diseases. Simple practices, like thorough hand-washing and avoidance of crosscontamination inside the kitchen, can protect consumers considerably. Furthermore, the existence of an effective surveillance system for the registration of isolated cases and epidemics of campylobacterio

2 216 Κ. ΜΕλλου και Ε. ΒελονΑκηΣ η αποφυγή επιμόλυνσης των τροφίμων στο χώρο της κουζίνας, μπορούν να προφυλάξουν σε ικανοποιητικό βαθμό τους καταναλωτές. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα αποτελεσματικό σύστημα επιτήρησης για την καταγραφή των μεμονωμένων περιπτώσεων και των επιδημικών εξάρσεων της καμπυλοβακτηριδίωσης, που να επιτρέπει την άμεση λήψη μέτρων ελέγχου για την αντιμετώπισή τους. Λέξεις-κλειδιά: Τροφιμογενές νόσημα Eπίπτωση Παράγοντας κινδύνου Aκτινοβολία Aγωγή υγείας Eπιδημιολογική επιτήρηση sis would allow a more prompt implementation of control measures. Key words: Foodborne disease Ιncidence Risk factor Irradiation Health education Epidemiologic surveillance Υπεύθυνος αλληλογραφίας Κασσιανή Μέλλου Αιγιαλείας 11, Κολωνός, Αθήνα Τηλ , kmellou@gmail.com Corresponding author Kassiani Mellou 11 Egialias street, GR Kolonos, Athens, Greece Tel , kmellou@gmail.com ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι λοιμώξεις από καμπυλοβακτηρίδιο αποτελούν πρόβλημα δημόσιας υγείας και η σημασία τους έχει επισημανθεί εδώ και 100 και πλέον έτη. 1 Το καμπυλοβακτηρίδιο (Campylobacter) μαζί με το τοξοβακτηρίδιο (Arcobacter) περιλαμβάνονται στην οικογένεια των καμπυλοβακτηριδιοειδών (Campylobacteriaceae). 2 Το γένος καμπυλοβακτηρίδιο αποτελείται από 19 τουλάχιστον είδη, μεταξύ των οποίων το Campylobacter jejuni και το Campylobacter coli, που αποτελούν δύο από τα συχνότερα αίτια γαστρεντερίτιδας. 3 Το νοσολογικό φάσμα της εντερίτιδας από καμπυλοβακτηρίδιο ποικίλλει από υδαρή, μη αιμορραγική, μη φλεγμονώδη διάρροια έως σοβαρή φλεγμονώδη διάρροια με κοιλιακό άλγος και πυρετό. 4 Οι κύριες επιπλοκές της νόσου είναι το σύνδρομο Reiter, 5 η μηνιγγίτιδα, το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο, καθώς και το σύνδρομο Guillain-Barrè (Guillain-Barrè Syndrome, GBS), 6,7 ενώ είναι επίσης δυνατόν να προκαλέσει αποβολή του εμβρύου σε γυναίκες που κυοφορούν. 8 Υπολογίζεται πως σε περιπτώσεις καμπυλοβακτηριδίωσης αντι στοιχεί μία περίπτωση συνδρόμου Guillain- Barrè, 9 ενώ περίπου 3% των περιπτώσεων εντερίτιδας από Campylobacter jejuni ακολουθούνται από το σύνδρομο Reiter ή αντιδραστική αρθρίτιδα. 10 Η λήψη μέτρων για την πρόληψη των λοιμώξεων από καμπυλοβακτηρίδιο είναι σημαντική, κυρίως λόγω της υψηλής συχνότητάς τους σε διεθνές επίπεδο. Σε αρκετές από τις οικονομικά «αναπτυγμένες» χώρες του κόσμου, όπως είναι η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, το καμπυλοβακτηρίδιο αποτελεί το συχνότερα δηλούμενο βακτηριακό αίτιο της οξείας γαστρεντερίτιδας, ξεπερνώντας τη σαλμονέλα. 11,12 Υπολογίζεται πως μόνο το Campylobacter jejuni προκαλεί 5 14% της διαρροϊκής νόσου παγκοσμίως. 13 Όσον αφορά στις οικονομικά «αναπτυσσόμενες» χώρες στις οποίες το καμπυλοβακτηρίδιο ενδημεί, η λοίμωξη συνήθως περιορίζεται στα παιδιά κάτω των 2 ετών και ιδιαίτερα στα βρέφη Αντίθετα, στις οικονομικά «αναπτυγμένες» χώρες νοσούν άτομα όλων των ηλικιών και η μεγαλύτερη συχνότητα του νοσήματος εμφανίζεται στα παιδιά (κάτω των 5 ετών) και στους νεαρούς ενήλικες. 15 Στην Ελλάδα, με βάση τα δεδομένα του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), τα κρούσματα καμπυλοβακτηριδίωσης που δηλώθηκαν ήταν 413 το 2004 και 309 το 2005 και αφορούσαν κυρίως παιδιά. Υπολογίζεται πως η επίπτωση της καμπυλοβακτηριδίωσης, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όλα τα τροφιμογενή νοσήματα, είναι στην πραγματικότητα σημαντικά

3 ΜΕτρα προληψης των λοιμωξεων απο το καμπυλοβακτηριδιο 217 μεγαλύτερη, αφού λόγω της ηπιότητας των συμπτωμάτων πολλοί ασθενείς δεν προσφεύγουν στις υπηρεσίες φροντίδας υγείας. 17 Για την απομόνωση, μάλιστα, του καμπυλοβακτηριδίου στα κόπρανα απαιτείται ειδική τεχνική, γι αυτό και συχνά διαφεύγει της προσοχής στις κοινές καλλιέργειες. 18 Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου των σποραδικών περιπτώσεων καμπυλοβακτηριδίωσης είναι η κατανάλωση ατελώς μαγειρεμένου κοτόπουλου, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος σε barbecue, 22 η κατανάλωση ατελώς μαγειρεμένου χοιρινού 21 και η κατανάλωση μη παστεριωμένου γάλακτος. 23 Τέλος, έχουν αναφερθεί επιδημίες καμπυλοβακτηριδίωσης λόγω κατανάλωσης ατελώς μαγειρεμένου κοτόπουλου, μη παστεριωμένου μολυσμένου γάλακτος 24,25 και μη χλωριωμένου πόσιμου νερού, 26 γεγονός που καθιστά ακόμα σημαντικότερη τη λήψη προληπτικών μέτρων έναντι της καμπυλοβακτηριδίωσης. ΜΕτρα προληψης της καμπυλοβακτηριδιωσης Η πρόληψη της καμπυλοβακτηριδίωσης βασίζεται στη λήψη μέτρων σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας, αφού τα τρόφιμα μπορεί να μολυνθούν κατά την παραγωγή, την επεξεργασία, την αποθήκευση, τη διακίνηση και την προετοιμασία τους προς κατανάλωση. 27 Επειδή η κύρια πηγή της λοίμωξης από καμπυλοβακτηρίδιο είναι η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων και ιδιαίτερα η κατανάλωση μολυσμένων πουλερικών, η μείωση του ποσοστού των μολυσμένων πουλερικών που διατίθενται στην αγορά αποτελεί προτεραιότητα. 28 Πιο συγκεκριμένα, τα μέτρα πρόληψης είναι τα ακόλουθα: Εμβολιασμός Είναι γνωστό πως δεν έχει αναπτυχθεί έως σήμερα εμβόλιο για την προστασία των ανθρώπων από την καμπυλοβακτηριδίωση, κυρίως επειδή μέχρι πρόσφατα οι βασικοί μηχανισμοί μολυσματικότητας του βακτηρίου και η αντιγονική του πολυπλοκότητα δεν ήταν πλήρως κατανοητά, καθώς επίσης και λόγω του θεωρητικού κινδύνου πρόκλησης του συνδρόμου Guillain-Barrè. 27 Παρόλ αυτά, ένα εμβόλιο με νεκρά βακτήρια που δοκιμάστηκε σε ζώα βρέθηκε ασφαλές και αποτελεσματικό σε ικανοποιητικό βαθμό. 29 Θηλασμός Το ανθρώπινο γάλα περιέχει αντισώματα IgA έναντι ενός αντιγόνου του καμπυλοβακτηριδίου, με αποτέλεσμα τα βρέφη που θηλάζουν να έχουν μικρότερη πιθανότητα να νοσήσουν από καμπυλοβακτηριδίωση σε σχέση με τα βρέφη που δεν θηλάζουν. 30 Ανάπτυξη συστημάτων υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων Σημαντική εξέλιξη στη βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων ήταν η εισαγωγή του συστήματος HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points), που στα ελληνικά αποδίδεται ως «ανάλυση κινδύνων και κρίσιμα σημεία ελέγχου». 31 Πρόκειται για μια «συστηματική προσέγγιση για την αναγνώριση, την αξιολόγηση και τον έλεγχο των κινδύνων που σχετίζονται με τα τρόφιμα», η οποία προλαμβάνει τους κινδύνους και προσδιορίζει τα κρίσιμα σημεία ελέγχου (Critical Control Points, CCPs) στα οποία μπορούν οι πιθανοί αυτοί κίνδυνοι να ελεγχθούν. 32 Το σύστημα αυτό πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής του προϊόντος, από την πρωτογενή παραγωγή έως την κατανάλωση (farmto-table procedure) και να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία. 33,34 Για τον καθορισμό των ορίων ελέγχου των κρίσιμων σημείων και την εφαρμογή των κατάλληλων προληπτικών μέτρων απαιτείται η κατανόηση της συμπεριφοράς των παθογόνων μικροοργανισμών. 35 Όσον αφορά το καμπυλοβακτηρίδιο, είναι γνωστό ότι η επιβίωσή του στα τρόφιμα είναι δυσχερής και ότι δεν πολλαπλασιάζεται σε αυτά, 34 ενώ πολύ μικρός αριθμός μικροοργανισμών είναι αρκετός για να προκαλέσει εντερικές λοιμώξεις (ελάχιστη μολυσματική δόση, υπό φυσιολογικές συνθήκες, ίση περίπου με 500 βακτήρια). 36 Παράλληλα, οι βέλτιστες συνθήκες για την ανάπτυξή του είναι 3 5% οξυγόνο (μικροαερόφιλος μικροοργανισμός) και 2 10% διοξείδιο του άνθρακα, ενώ είναι ευαίσθητο στο όξινο περιβάλλον και δεν αναπτύσσεται σε ph 5,5. 35 Το εύρος των θερμοκρασιών μέσα στο οποίο αναπτύσσεται είναι o C, με βέλτιστη θερμοκρασία για την ανάπτυξή του τους 42 o C. 35 Ακτινοβολία Η ακτινοβόληση των τροφίμων θεωρείται τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα χρήσιμη για τη μείωση των υψη-

4 218 Κ. ΜΕλλου και Ε. ΒελονΑκηΣ λών επιπέδων καμπυλοβακτηριδίων στα κοτόπουλα. 26,37 Υπάρχουν τρεις διαφορετικές τεχνολογίες ακτινοβόλησης, που χρησιμοποιούν διαφορετικού είδους ακτίνες. Η πρώτη από αυτές χρησιμοποιεί την ιονίζουσα ακτινοβολία γάμα (συχνότητα >10 20 Hz), που εκπέμπεται από το ραδιενεργό Κοβάλτιο-60 ή Καίσιο-137, 26,34 η δεύτερη την ακτινοβολία βήτα (ηλεκτρόνια), ενώ η τρίτη, που αποτελεί και την πιο πρόσφατη τεχνολογία, τις ακτίνες Χ (συχνότητα> Hz). 26 Η υψηλή δόση ακτινοβολίας βλάπτει άμεσα το DNA των ζωντανών μικροοργανισμών, προκαλώντας αλλαγές που δεν τους επιτρέπουν να αναπτυχθούν ή να αναπαραχθούν. 26 Παράλληλα, όταν οι ακτινοβολίες αυτές αλληλεπιδρούν με τα μόρια του νερού, παράγουν πρόσκαιρες ελεύθερες ρίζες, που μπορούν να προκαλέσουν επιπρόσθετη έμμεση βλάβη στο DNA του μικροοργανισμού. 26 Παρά τα πλεονεκτήματά της, η ακτινοβόληση δεν απολαμβάνει πλήρως της αποδοχής του κοινού, όπως συνέβη άλλωστε και όταν άρχισε να εφαρμόζεται η παστερίωση του γάλακτος και η κονσερβοποίηση των τροφίμων στο παρελθόν. 26 Εκτεταμένες μελέτες, που έχουν πραγματοποιηθεί παγκοσμίως, δεν έχουν αναγνωρίσει κάποιο κίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών ως απόρροια της συγκεκριμένης διαδικασίας, γι αυτό και έχει λάβει έγκριση σε αρκετές χώρες του κόσμου. 38 Παρόλ αυτά, έχει βρεθεί πως μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητη αλλοίωση της γεύσης του κρέατος ή ανεπιθύμητη υφή στα λαχανικά. 39 Αγωγή υγείας Εκπαίδευση των εργαζομένων σε χώρους εκτροφής ζώων και στα σφαγεία Η σημασία της εκπαίδευσης των εργαζομένων στους χώρους εκτροφής ζώων, όσον αφορά τα βασικά μέτρα βιοασφάλειας που πρέπει να λαμβάνονται, είναι μεγάλη. 40 Το επιμελές πλύσιμο των χεριών, η αλλαγή υποδημάτων και ρούχων μετά την επαφή με τα ζώα και το προσεκτικό καθάρισμα και η απολύμανση των χώρων είναι κάποια από τα μέτρα που προτείνονται. 41 Συστήνεται, επίσης, η χρήση απολυμαντικού για την εμβάπτιση των υποδημάτων κατά την είσοδο στους χώρους σίτισης των ζώων και των πουλερικών και η αλλαγή του απολυμαντικού δύο φορές την εβδομάδα. 41 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελετών, η πιθανότητα ανεύρεσης θετικών δειγμάτων καμπυλοβακτηριδίου σε ένα αγρόκτημα αυξάνεται όταν δεν χρησιμοποιείται στεγνή κοπριά στις φωλιές των πουλερικών, καθώς και όταν δεν καθαρίζονται επαρκώς τα κιβώτια μεταφοράς τους. 42 Παράλληλα, υψηλότερη συχνότητα λοίμωξης από καμπυλοβακτηρίδιο παρουσιάζουν τα πουλερικά με έναν τουλάχιστον θετικό γονέα, καθώς και αυτά που φιλοξενούνται σε παραγωγικές μονάδες με μεγάλο αριθμό πουλερικών. 41 Δεδομένου ότι υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι το καμπυλοβακτηρίδιο μπορεί να διασπαρεί στα ζώα μέσω του δικτύου ύδρευσης, η παροχή καθαρού, χλωριωμένου νερού στις κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες κρίνεται ότι συμβάλλει στην πρόληψη των λοιμώξεων από καμπυλοβακτηρίδιο και με τον τρόπο αυτό στη μείωση του αριθμού των μολυσμένων προϊόντων που διατίθενται στην αγορά. 40 Τέλος, η διαδικασία σφαγής των ζώων πρέπει να ακολουθεί κάποιους κανόνες, όπως είναι η ανάπαυση των ζώων πριν τη σφαγή, προκειμένου να μειωθεί το stress, και ο καλός καθαρισμός και η απολύμανση των επιφανειών εργασίας και του εξοπλισμού. 43 Τα σφαγμένα ζώα πρέπει να πλένονται καλά πριν από την εκδορά και όσα τμήματα του σφαγείου έχουν λερωθεί (π.χ. με κόπρανα από τον εντερικό σωλήνα) πρέπει να καταστρέφονται. 43 Τα ασθενή ή ύποπτα ζώα πρέπει να σφάζονται σε ειδικούς χώρους και μόνο μετά τη σφαγή των υγιών. 43 Αγωγή υγείας των καταναλωτών Παρότι οι περισσότεροι καταναλωτές αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα της νόσησης από τροφιμογενή νοσήματα, έχει βρεθεί ότι είναι ελλιπώς πληροφορημένοι σχετικά με τις ασφαλείς πρακτικές χειρισμού και αποθήκευσης των τροφίμων. 44 Φαίνεται, επίσης, πως δεν είναι κατανοητός στα περισσότερα άτομα ο κίνδυνος μόλυνσης εντός του οικιακού τους περιβάλλοντος. 45 Τα συχνότερα λάθη στο χειρισμό των τροφίμων είναι: (α) το σερβίρισμα μολυσμένων ωμών τροφίμων, (β) το ανεπαρκές μαγείρεμα ή ζέσταμα, (γ) η προμήθεια τροφίμων από μη ασφαλείς πηγές, (δ) η ανεπαρκής ψύξη, (ε) η παρέλευση 12 ή και περισσότερων ωρών μεταξύ προετοιμασίας και κατανάλωσης, (στ) ο χειρισμός των τροφίμων από φορείς μικροβίων και (ζ) η επιμόλυνση από μη διαχωρισμό των μαγειρεμένων από τα ωμά τρόφιμα. 46

5 ΜΕτρα προληψης των λοιμωξεων απο το καμπυλοβακτηριδιο 219 Προτείνεται η ενημέρωση του κοινού και ιδιαιτέρως των παιδιών της σχολικής ηλικίας σχετικά με τις βασικές αρχές χειρισμού των τροφίμων μέσω κατάλληλα οργανωμένων προγραμμάτων αγωγής υγείας. 36 Τα κύρια σημεία στα οποία πρέπει να εστιάζεται η ενημέρωση είναι: (α) οι ασφαλείς πρακτικές προετοιμασίας των τροφίμων, (β) οι συνθήκες υγιεινής στο χώρο της κουζίνας και η αποφυγή επιμολύνσεων, (γ) η υγιεινή των χεριών, (δ) η αποθήκευση των τροφίμων και (ε) το σερβίρισμα των γευμάτων. 47 Κάποια απλά μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν σε ατομικό επίπεδο για την προστασία από την καμπυλοβακτηριδίωση είναι: 1. Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό πριν από την προετοιμασία του φαγητού και αμέσως μετά το χειρισμό ωμών πουλερικών ή άλλου κρέατος, καθώς και πριν από την επαφή με οτιδήποτε άλλο στο χώρο της κουζίνας Επιμελές πλύσιμο με σαπούνι και ζεστό νερό όλων των επιφανειών προετοιμασίας τροφίμων (επιφάνειες κοπής, πάγκοι) και των μαγειρικών σκευών που ήρθαν σε επαφή με ωμό κρέας πριν χρησιμοποιηθούν για τρόφιμα που είναι ήδη μαγειρεμένα ή καταναλώνονται ωμά Επιμελές μαγείρεμα όλων των τροφίμων που αποτελούνται από ζωικά προϊόντα. 12 Το κρέας θα πρέπει να μαγειρεύεται έως ότου τα υγρά του να είναι καθαρά και το χρώμα του στο κέντρο να μην είναι πλέον ρόδινο, ενώ η θερμοκρασία ψησίματος πρέπει να φθάνει εσωτερικά στους 82 ο C Χρήση διαφορετικών επιφανειών κοπής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης και αποφυγή χρήσης του ίδιου μαχαιριού για το κόψιμο του κρέατος και στη συνέχεια για την ετοιμασία της σαλάτας Κατανάλωση μόνο παστεριωμένου γάλακτος και χλωριωμένου νερού. Αποφυγή κατανάλωσης τυριού και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων εκτός ελεγχόμενου εμπορίου, καθώς και νερού που προέρχεται από πηγάδια, ρυάκια ή άλλες μη ασφαλείς πηγές Επιμελές πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι μετά: (α) τη χρήση της τουαλέτας, (β) την αλλαγή πάνας μωρού, (γ) την επαφή με κατοικίδια ζώα και πτηνά, (δ) το χειρισμό κοπράνων ζώων και (ε) την επίσκεψη σε ζωολογικούς κήπους/μαγαζιά πώλησης μικρών ζώων κ.ά. 48 Οι ταξιδιώτες σε χώρες όπου οι συνθήκες υγιεινής δεν είναι καλές και ενδημούν οι τροφιμογενείς λοιμώξεις πρέπει να τηρούν αυστηρά τα παραπάνω μέτρα και, επιπλέον, να αποφεύγουν την κατανάλωση παγοκύβων και ακαθάριστων φρούτων. 50 Στην ενημέρωση του κοινού μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά και οι ετικέτες με οδηγίες προς τους καταναλωτές σχετικά με τον ασφαλή χειρισμό των τροφίμων, που ανευρίσκονται πάνω στις συσκευασίες των προϊόντων. 36 Οι ετικέτες αυτές πρέπει να είναι αναγνώσιμες ακόμη και από ηλικιωμένα άτομα και να χρησιμοποιούν κατανοητά σύμβολα για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του μηνύματος. 36 Σύμφωνα με μελέτη, 65% των καταναλωτών που διάβασαν τις ετικέτες ανέφεραν ότι αυξήθηκε η γνώση τους σχετικά με τους κινδύνους και 43% ότι τροποποίησαν τη συμπεριφορά τους ως αποτέλεσμα της προσληφθείσας πληροφορίας. 51 ΕπιδημιολογικΗ επιτηρηση και ληψη μετρων ελεγχου Εκτός από τα μέτρα πρόληψης της καμπυλοβακτηριδίωσης, υπάρχουν και κάποια μέτρα ελέγχου (control measures) που λαμβάνονται σε περίπτωση εμφάνισης ενός ή περισσοτέρων κρουσμάτων για την αποφυγή περαιτέρω μετάδοσης της λοίμωξης. Για να είναι δυνατή η άμεση λήψη μέτρων, απαιτείται η καταγραφή των περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται μέσω ενός καλά οργανωμένου δικτύου επιδημιολογικής επιτήρησης. 13 Σε περίπτωση μεμονωμένου κρούσματος, τα άτομα που φροντίζουν τον ασθενή (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, συγγενείς) πρέπει να τηρούν τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής κατά τη διαχείριση και την απομάκρυνση των κοπράνων, ενώ απαιτείται επιμελής απολύμανση των χώρων και των αντικειμένων που έρχονται σε επαφή με τα κόπρανα και απομάκρυνση των αναλώσιμων υλικών με ασφάλεια. 13 Παράλληλα, οι ίδιοι οι νοσούντες πρέπει να τηρούν τα μέτρα ατομικής υγιεινής και, ιδιαίτερα όσον αφορά στα παιδιά, πρέπει να διασφαλίζεται ότι πλένουν τα χέρια τους προσεκτικά με νερό και σαπούνι μετά τη χρήση της τουαλέτας, για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης. 48 Εφόσον η οδός μετάδοσης είναι η κοπρανοστοματική, μόνο τα άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν τη λειτουρ-

6 220 Κ. ΜΕλλου και Ε. ΒελονΑκηΣ γία του εντέρου τους, όπως είναι τα νεογνά, τα μικρά παιδιά και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, πρέπει να απέχουν από το σχολείο ή την εργασία τους. Τα περισσότερα άτομα μπορούν να επιστρέψουν στην εργασία τους μετά την υποχώρηση της διάρροιας, με την προϋπόθεση ότι θα πλένουν επιμελώς τα χέρια τους μετά τη χρήση της τουαλέτας. 48 Τέλος, τα μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση επιδημιών εξαρτώνται από τα αποτελέσματα της επιδημιολογικής διερεύνησης, που στοχεύει στον εντοπισμό του υποδόχου, της πηγής και του αγωγού διασποράς της λοίμωξης. 52 ΣυμπερΑσματα Η αυξημένη επίπτωση της λοίμωξης από καμπυλοβακτηρίδιο και το υψηλό ετήσιο κόστος της 53 καθιστούν ιδιαίτερα σημαντική τη λήψη μέτρων πρόληψης. Η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως είναι η ακτινοβόληση των κρεάτων και των πουλερικών και η διεύρυνση της εφαρμογής του συστήματος HACCP, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αύξηση της ασφάλειας των τροφίμων, ενώ η ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης του νοσήματος είναι απαραίτητη για την άμεση λήψη μέτρων σε περίπτωση εμφάνισης κρουσμάτων καμπυλοβακτηριδίωσης. Παρόλ αυτά, βαρύνουσας σημασίας για την πρόληψη παραμένει ο ρόλος των απλών καταναλωτών και η υιοθέτηση ασφαλών πρακτικών στο χώρο της κουζίνας. ΒιβλιογραφΙα 1. Kist M. The historical background of Campylobacter infection: new aspects. In: Pearson AD (eds) Proceedings of the 3rd International Workshop on Campylobacter Infections. Ottawa, London, Public Health Laboratory Service, 1985: Kayser FH, Bienz KA, Eckert J, Lindenmann J. Ιατρική Μικροβιολογία. Ανοσολογία, Βακτηριδιολογία, Μυκητολογία, Ιολογία, Παρασιτολογία. Αθήνα, Επιστημονικές Εκδόσεις Γρ. Παρισιάνος, 1995: Λεγάκης Ν. Ελικοβακτηρίδια-Καμπυλοβακτηρίδια. Στο: Αντωνιάδης Α, Αντωνιάδης Γ, Λεγάκης Ν, Τσελέντης Ι (Συντ.) Ιατρική Μικροβιολογία. Τόμος ΙΙ. Αθήνα, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδης, 1999: Allos BM. Campylobacter jejuni infections: update on emerging issues and trends. Clin Infect Dis 2001, 32: Weir W, Keat AC, Welsby PD, Brear G. Reactive arthritis associated with Campylobacter infection of the bowel. J Infect 1979, 1: Rees JH, Soudain SE, Gregson NA, Hughes RA. Campylobacter jejuni infection and Guillain-Barrè syndrome. N Engl J Med 1995, 333: Jacobs BC, Rothbarth PH, van der Meche FG, Herbrink P, Schmitz PI, de Klerk MA et al. The spectrum of antecedent infections in Guillain-Barrè syndrome: a case-control study. Neurology 1998, 51: Selander B, Rydberg SJ, Lenner C, Hagerstrand I. Campylobacter coli gave spontaneous abortion. Lakartidningen 1993, 90: Allos BM. Association between Campylobacter infection and Guillain-Barrè syndrome. J Ιnfect Dis 1997, 176: Keat A. Reiter s syndrome and reactive arthritis in perspective. N Engl J Med 1983, 309: Blumer C, Roche P, Spence J, Lin M, Milton A, Bunn C et al. Australia s Notifiable Diseases Status, 2001: annual report of the National Notifiable Diseases Surveillance System. Commun Dis Intell 2003, 27: Bowman C, Flint J, Pollari F. Canadian integrated surveillance report: Salmonella, Campylobacter, pathogenic E. coli and Shigella, from 1996 to Can Commun Dis Rep 2003, 29: Τριχόπουλος Δ, Καλαποθάκη Β, Πετρίδου Ε. Προληπτική Ιατρική και Δημόσια Υγεία. Αθήνα, Ιατρικές εκδόσεις Ζήτα, 2000: Blaser MJ. Epidemiologic and clinical features of Campylobacter jejuni infections. J Infect Dis 1997, 176(Suppl): Calva JJ, Ruiz-Palacios GM, Lopez-Vidal AB, Ramos A, Bojalil R. Cohort study of intestinal infection with Campylobacter in Mexican children. Lancet 1988, i: Chin J. Control of Communicable Diseases Manual. 17th ed. Washington, DC, American Public Health Association, 2000: Wheeler JG, Sethi D, Cowden JM, Wall PG, Rodrigues LC, Tompkins DS et al. Study of infectious intestinal disease in England: rates in the community, presenting to general practice, and reported to national surveillance. BMJ 1999, 318: Χαλεβελάκης ΓΕ, Λεγάκης ΝΙ, Περόγαμβρος ΤΗ. Αντιβιοτικά και συνήθεις λοιμώξεις. Οξεία μολυσματική γαστρεντερίτιδα. Αθήνα, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδης, 1997: Neal KR, Slack RCB. Diabetes mellitus, anti-secretory drugs and other risk factors for Campylobacter gastroenteritis in adults: a case-control study. Epidemiol Infect 1997, 119: Neimann J, Engberg J, Molbak K, Wegener HC. A case-control study of risk factors for sporadic Campylobacter infections in Denmark. Epidemiol Infect 2003, 130: Evans MR, Ribeiro CD, Salmon RL. Hazards of healthy living: bottled water and salad vegetables as risk fa ctors

7 ΜΕτρα προληψης των λοιμωξεων απο το καμπυλοβακτηριδιο 221 for Campylobacter infection. Emerg Infect Dis 2003, 9: Kapperud G, Espeland G, Wahl E, Walde A, Herikstad H, Gustavsen S et al. Factors associated with increased and decreased risk of Campylobacter infection: a prospective case-control study in Norway. Am J Epidemiol 2003, 158: Studahl A, Andersson Y. Risk factors for indigenous Campylobacter infection: a Swedish case-control study. Epidemiol Infect 2000, 125: Kornblatt AN, Barrett T, Morris GK, Tosh FE. Epidemiologic and laboratory investigation of an outbreak of Campylobacter enteritis associated with raw milk. Am J Epidemiol 1985, 122: harris NV, Kimball TJ, Bennett P, Johnson Y, Wakely D, Nolan CM. Campylobacter jejuni enteritis associated with raw goat s milk. Am J Epidemiol 1987, 126: Taylor DN, McDermott KT, Little JR, Wells JG, Blaser MJ. Campylobacter enteritis from untreated water in the Rocky Mountains. Ann Intern Med 1983, 99: Tauxe RV. Food safety and irradiation: Protecting the public from foodborne infections. Emerg Infect Dis 2001, 7(Suppl 3): Crushell E, Harty S, Sharif F, Bourke B. Enteric Campylobacter: Purging its secrets? Pediatr Res 2004, 55: Scott DA. Vaccines against Campylobacter jejuni. J Infect Dis 1997, 176(Suppl 2): Ruiz-Palacios GM, Calva JJ, Pickering LK. Protection of breast-fed infants against Campylobacter diarrhea by antibodies in human milk. J Pediatr 1990, 116: ραφτόπουλος Β. Ανάπτυξη και εφαρμογή συστήματος υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων σε κουζίνα νοσοκομείου. Νοσηλευτική 2005, 44: National Advisory Committee on Microbiological Criteria for Foods. The role of regulatory agencies and industry in HACCP. Int J Food Microbiol 1994, 21: Βελονάκης Μ, Τσαλίκογλου Φ. Σύστημα διαχείρισης υγείας και ασφάλειας κατά την εργασία στο νοσοκομείο. Αθήνα, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου, 2005: Τζιά Κ, Τσιαπούρης Α. Ανάλυση επικινδυνότητας στα κρίσιμα σημεία ελέγχου (HACCP) στη βιομηχανία τροφίμων. Αθήνα, Εκδόσεις Παπασωτηρίου, 1996: Robinson DA, Edgar WJ, Gibson GL, Matchett AA, Robertson L. Campylobacter enteritis associated with consumption of unpasteurised milk. BMJ 1979, 1: Bruhn CM. Consumer concerns: Motivating to action. Emerg Infect Dis 1997, 3: Steele JH. Food irradiation: a public health opportunity. Int J Infect Dis 2000, 4: Liang AP, Koopmans M, Doyle MP, Bernard DT, Brewer CE. Teaming up to prevent foodborne disease. Emerg Infect Dis 2001, 7(Suppl 3): Pattison M. Practical intervention strategies for Campylobacter. J Appl Microbiol 2001, 90: Gibbens JC, Pascoe SJ, Evans SJ, Davies RH, Sayers AR. A trial of biosecurity as a means to control Campylobacter infection of broiler chickens. Prev Vet Med 2001, 48: Jeffrey JS, Atwill ER, Hunter A. Farm and management variables linked to fecal shedding of Campylobacter and Salmonella in commercial squab production. Poult Sci 2001, 80: Χαρίσης Ν, Σακαγιάννη Λ, Θεοχαράκου Ε. Οι σαλμνελλώσεις και οι επιπτώσεις τους στη Δημόσια Υγεία. Αθήνα, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Μεσογειακό Κέντρο Καταπολέμησης, Ζωοανθρωπονόσων, Institute of Food Technologists Expert Panel on Food Safety and Nutrition. Scientific status summary, foodborne illness: role of home food-handling practices. Food Technology 1995, 49: humphrey T. The spread and persistence of Campylobacter and Salmonella in the domestic kitchen. J Infect 2001, 43: Bryan F. Risks associated with vehicles of foodborne pathogens and processes that lead to outbreaks of foodborne diseases. J Food Protection 1988, 51: Dawkins HC, Bolton FJ, Hutchinson DN. A study of the spread of Campylobacter jejuni in four large kitchens. J Hyg (Lond) 1984, 92: Abt Associates Inc. Trends in the United States, consumer attitude and the supermarket Washington, DC, Food Marketing Institute, Μέλλου Κ. Διερεύνηση επιδημίας τροφιμογενούς νο σήματος. Νοσηλευτική 2005, 44: Buzby JC, Allos BM, Roberts T. The economic burden of Campylobacter-associated Guillain-Barrè syndrome. J Infect Dis 1997, 176: Yποβλήθηκε: 9/3/2005 Εγκρίθηκε: 30/5/2005

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ. Πρόληψη λοιμώξεων γαστρεντερικού συστήματος

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ. Πρόληψη λοιμώξεων γαστρεντερικού συστήματος ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Πρόληψη λοιμώξεων γαστρεντερικού συστήματος Τροφογενείς λοιμώξεις Α. Χατζηευστρατίου RN, MSc, PhD (c) Ορισμός Οι τροφογενείς λοιμώξεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ασθενειών που οφείλονται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η σιγκέλλωση; Η σιγκέλλωση είναι ένα λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από μια ομάδα βακτηρίων με το

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013

ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013 ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013 Κ. Μέλλου, Θ. Σιδερόγλου, Μ. Ποταμίτη-Κόμη, Θ. Γεωργακοπούλου, Χ. Χατζηχριστοδούλου Γραφείο Τροφιμογενών

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΚΑΜΠΥΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΣΗ - ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΚΑΜΠΥΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ (ICD-10 Β86): ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ 1. Λοιμογόνος παράγοντας Το γένος καμπυλοβακτηρίδιο αποτελείται από

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΙΟΓΕΝΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΙΟΓΕΝΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΙΟΓΕΝΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η ιογενής γαστρεντερίτιδα; Η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι μια εντερική λοίμωξη που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Οδηγίες για την πρόληψη και τον αποτελεσματικό χειρισμό εμφάνισης γαστρεντερίτιδας σε κατασκήνωση Η εμφάνιση κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας σε κατασκηνώσεις δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΡΡΟΕΣ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΟΥΣ/ΥΔΑΤΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2010, ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Κύρια σημεία Η συχνότητα των συρροών κρουσμάτων τροφιμογενούς/υδατογενούς

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2015 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ Κύρια σημεία - Η δηλούμενη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΛΙΣΤΕΡΙΩΣΗ : ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΜΑΪΟΣ 2007 Τι είναι η Λιστερίωση; Η Λιστερίωση είναι µια σοβαρή λοίµωξη (ζωονόσος), η οποία προκαλείται από

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Κύρια σημεία Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2012 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) - Η δηλούμενη επίπτωση της σιγκέλλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2017 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ Κύρια σημεία - Η δηλούμενη

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Επιδημία λοίμωξης από κολοβακτηρίδιο που παράγει Shigaτοξίνη (STEC), Γερμανία, Μάϊος 2011 1. Εισαγωγή Ο όρος «κολοβακτηρίδια που παράγουν Shiga-τοξίνη (STEC)», χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2013 * ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Κύρια σημεία - Η δηλούμενη επίπτωση της σιγκέλλωσης στην Ελλάδα παρουσιάζει αύξηση τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ (ΜΗ ΤΥΦΟ-ΠΑΡΑΤΥΦΙΚΗ) ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2016 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ορθή Διαχείριση Τροφίμων. Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα ΕΣΔΥ για Ασφάλεια τροφίμων 27/4/2015

Ορθή Διαχείριση Τροφίμων. Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα ΕΣΔΥ για Ασφάλεια τροφίμων 27/4/2015 Ορθή Διαχείριση Τροφίμων Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα ΕΣΔΥ για Ασφάλεια τροφίμων 27/4/2015 Κανόνες Ορθής Διαχείρισης των Τροφίμων Προληπτικοί κανόνες-μέτρα που απαιτούνται για να έχουμε ασφαλή τρόφιμα. Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ (ΜΗ ΤΥΦΟ-ΠΑΡΑΤΥΦΙΚΗ) ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2013 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της σαλμονέλλωσης στην Ελλάδα έχει μειωθεί

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή στην κουζίνα του σπιτιού

Υγιεινή στην κουζίνα του σπιτιού Υγιεινή στην κουζίνα του σπιτιού H κουζίνα είναι ένας κοινόχρηστος χώρος του σπιτιού µε συνεχή χρήση, σε όλη την διάρκεια της ηµέρας. Είναι ο χώρος του σπιτιού όπου προετοιµάζονται τα γεύµατα. Το φυλλάδιο

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Κύρια σημεία Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΓΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2011 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) - Η δηλούμενη επίπτωση της σιγκέλλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ (ΜΗ ΤΥΦΟ-ΠΑΡΑΤΥΦΙΚΗ) ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2015 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Μέτρα πρόληψης και ελέγχου γαστρεντερίτιδας σε βρεφονηπιακό/παιδικό σταθμό (Απευθύνεται σε εργαζόμενους βρεφονηπιακών / παιδικών σταθμών) Μέτρα πρόληψης 1. Ακολουθούμε

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΥΡΡΟΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΟΥΣ/ΥΔΑΤΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ, 2004-2013 Κύρια σημεία Η συχνότητα των συρροών κρουσμάτων τροφιμογενούς/υδατογενούς

Διαβάστε περισσότερα

WORLD PRIDE, Μαδρίτη 23/6 2/7/2017 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΜΑΖΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ

WORLD PRIDE, Μαδρίτη 23/6 2/7/2017 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΜΑΖΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ WORLD PRIDE, Μαδρίτη 23/6 2/7/2017 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΜΑΖΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ Αγαπητοί φίλοι, Με την επιστολή αυτή το ΚΕΕΛΠΝΟ επιθυμεί να σας ευαισθητοποιήσει σχετικά με τα μέτρα

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΧΟΛΕΡΑ (ICD-10 Α00): ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ 1. Λοιμογόνος παράγοντας H χολέρα είναι μια οξεία διαρροϊκή νόσος που οφείλεται στην προσβολή του εντέρου από την

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η ηπατίτιδα Α; Η ηπατίτιδα Α είναι μια νόσος του ήπατος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Α.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2015 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της ηπατίτιδας Α είναι σχετικά σταθερή τα τελευταία χρόνια,

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΥΡΡΟΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΟΥΣ/ΥΔΑΤΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ, 2004-2011 Κύρια σημεία Η συχνότητα των συρροών κρουσμάτων τροφιμογενούς/υδατογενούς

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2017 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της ηπατίτιδας Α είναι σχετικά σταθερή στο γενικό πληθυσμό,

Διαβάστε περισσότερα

Προέλευση πόσιμου νερού

Προέλευση πόσιμου νερού Σημασία του νερού Χρειάζονται 35 cm 3 νερού ανά kg ανθρώπινου σώματος (~2lt) ημερησίως Χωρίς νερό ο άνθρωπος δεν ζει πάνω από 6-7 ημέρες Διαλύτης θρεπτικών συστατικών, δίνει ελαστικότητα στους ιστούς,

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Ενότητα 12 η - ΜΕΡΟΣ Β ΑΡΧΕΣ HACCP Όνομα καθηγητή: ΠΑΝ. Ν. ΣΚΑΝΔΑΜΗΣ Τμήμα: Επιστήμης τροφίμων και διατροφής του ανθρώπου ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εκμάθηση των αρχών

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2013 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Το 2013 σημειώθηκαν 3 επιδημίες ηπατίτιδας Α σε πληθυσμούς αθίγγανων. Η δηλούμενη

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΛΙΣΤΕΡΙΩΣΗ (ICD-10 A32): ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ 1. Λοιμογόνος παράγοντας Η λιστερίωση είναι μία βακτηριακή λοίμωξη που προκαλείται από το gram-θετικό βακτήριο

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2016 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της ηπατίτιδας Α είναι σχετικά σταθερή τα τελευταία χρόνια στον

Διαβάστε περισσότερα

- Η επαφή με αγροτικά ζώα (65%) και η κατανάλωση μη σωστά παρασκευασμένων

- Η επαφή με αγροτικά ζώα (65%) και η κατανάλωση μη σωστά παρασκευασμένων Τµήµα Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Παρέµβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΡΟΥΚΕΛΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Περίληψη Η δηλούμενη επίπτωση της βρουκέλλωσης στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΥΡΡΟΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΟΥΣ/ΥΔΑΤΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ, 2004-2015 Κύρια σημεία Η συχνότητα των συρροών κρουσμάτων τροφιμογενούς/υδατογενούς

Διαβάστε περισσότερα

Αντοχή τροφιμογενών βακτηρίων στα αντιβιοτικά

Αντοχή τροφιμογενών βακτηρίων στα αντιβιοτικά Δρ. Παναγιώτα Γούσια Κτηνίατρος Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων Περιφερειακή Διεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας pgousia@efet.gr Αντοχή τροφιμογενών βακτηρίων στα αντιβιοτικά Αντοχή στα αντιβιοτικά Η ικανότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων

Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.7: Κρίσιμα σημεία ελέγχου και ιχνηλασιμότητα στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης βιολογικών προϊόντων Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΥΡΡΟΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΟΥΣ/ΥΔΑΤΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ, 24-217 Κύρια σημεία Η συχνότητα των συρροών κρουσμάτων τροφιμογενούς/υδατογενούς

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΟΞΕΙΑ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α (ICD-10 B15): ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 1. Μέτρα προφύλαξης και ελέγχου για ασθενή με ηπατίτιδα Α εκπαίδευση του

Διαβάστε περισσότερα

BSc, MSc Πρόληψη και Έλεγχος Λοιμώξεων (University of Athens)

BSc, MSc Πρόληψη και Έλεγχος Λοιμώξεων (University of Athens) Προληπτικά μέτρα και Αντιμετώπιση της Λεγεωνέλλας σε Υπηρεσίες Υγείας 1.Φαίδωνος Ελένη Νοσηλευτική Λειτουργός Γενικό Νοσοκομείο Πάφου BSc, MSc Πρόληψη και Έλεγχος Λοιμώξεων (University of Athens) 2. Σαρόγλου

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΙΣΤΕΡΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004 2013 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της λιστερίωσης στην Ελλάδα είναι χαμηλή. Το διάστημα 2004-2013:

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Mοριακών Tεχνικών Real-Time PCR για την Aνίχνευση Eντεροαιμορραγικών Στελεχών E. coli, Campylobacter jejuni και Salmonella spp.

Ανάπτυξη Mοριακών Tεχνικών Real-Time PCR για την Aνίχνευση Eντεροαιμορραγικών Στελεχών E. coli, Campylobacter jejuni και Salmonella spp. Ανάπτυξη Mοριακών Tεχνικών Real-Time PCR για την Aνίχνευση Eντεροαιμορραγικών Στελεχών E. coli, Campylobacter jejuni και Salmonella spp. 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Βιοπαθολογίας Η εφαρμογή μοριακών

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ (Μη τύφο-παρατυφική) (ICD-10 A02.0): ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ 1. Λοιμογόνος παράγοντας Πρόκειται για ένα gram-αρνητικό βακτήριο, της οικογένειας

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟ/ΠΑΡΑΤΥΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2010 Περίληψη (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Η δηλούμενη επίπτωση του τυφοειδούς πυρετού και του παράτυφου παραμένει

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Τάνια Αρβανιτίδου-Βαγιωνά Καθηγήτρια, ΑΠΘ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Σημαντικά σημεία ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΩΤΙΤΙΔΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2016 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Η παρωτίτιδα είναι μία νόσος που προλαμβάνεται με εμβολιασμό που η συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Τροφογενείςή τροφιμογενείς νόσοι

Τροφογενείςή τροφιμογενείς νόσοι Τροφογενείςή τροφιμογενείς νόσοι Τροφογενείςή τροφιμογενείς νόσοιονομάζονται οι παθολογικές εκείνες καταστάσεις οι οποίες οφείλονται στην κατανάλωση τροφίμων που έχουν μολυνθεί με παθογόνους παράγοντες.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΙΣΤΕΡΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004 2015 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της λιστερίωσης στην Ελλάδα είναι χαμηλή. Το διάστημα 2004-2015:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ Ασθένεια που προκαλείται από τα είδη του γένους Salmonella,, Salmonella Προσβάλλει όλα τα ζωικά είδη και Χαρακτηρίζεται από ένα ή συνδυασμό από τα ακόλουθα τρία συμπτώματα: σηψαιμία,, οξεία

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΕΝΤΕΡΟΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΟ ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ (EHEC) ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ, ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΙ Shiga-ΤΟΞΙΝΗ (STEC) ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΙ Vero-ΤΟΞΙΝΗ (VTEC): ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

Παθογόνοι μικροοργανισμοί και Τροφικές ασθένειες

Παθογόνοι μικροοργανισμοί και Τροφικές ασθένειες Παθογόνοι Μικροοργανισμοί και Παράγοντες Gram- Βακτήρια - Salmonella species - Campylobacter species - Escherichia coli - Yersinia enterocolitica - Shigella species - Vibrio species Gram+ Βακτήρια - Listeria

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2010 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια Σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της ηπατίτιδας Α είναι σχετικά σταθερή και τείνει μειούμενη,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΥΡΑΚΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΠΙΣΚΕΠΤΡΙΑ ΥΓΕΙΑΣ

ΜΑΥΡΑΚΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΠΙΣΚΕΠΤΡΙΑ ΥΓΕΙΑΣ ΜΑΥΡΑΚΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΠΙΣΚΕΠΤΡΙΑ ΥΓΕΙΑΣ Ο χώρος του νοσοκομείου είναι ένας ιδιόμορφος χώρος, ο οποίος εξ ορισμού επιβάλλει αυστηρότερα μέτρα, αναφορικά με την υγιεινή των τροφίμων. Οι νοσηλευόμενοι ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

Shellfish-borne Viral Outbreaks: A Systematic Review

Shellfish-borne Viral Outbreaks: A Systematic Review Shellfish-borne Viral Outbreaks: A Systematic Review Μπέλλου Μαρία, Βανταράκης Γεώργιος, Κόκκινος Πέτρος, Βανταράκης Απόστολος 1 Μονάδα Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας, Εργαστήριο Υγιεινής, Τμήμα Ιατρικής,

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτες ύλες. Πιθανοί κίνδυνοι σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Καθορισµός πιθανότητας επιβίωσης µικροοργανισµών. Εκτίµηση επικινδυνότητας

Πρώτες ύλες. Πιθανοί κίνδυνοι σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Καθορισµός πιθανότητας επιβίωσης µικροοργανισµών. Εκτίµηση επικινδυνότητας 1 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ HACCP Αρχή 1η: Προσδιορισµός των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται µε την παραγωγή τροφίµων σε όλα τα στάδια, από την ανάπτυξη και τη συγκοµιδή των πρώτων υλών, την παραγωγική διαδικασία, την

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 1. Ελληνικά στοιχεία τροφολοιμώξεων τα οποία προωθήθηκαν στην EFSA από το Υπ.Γεωργίας Υπεύθυνα τρόφιμα

Πίνακας 1. Ελληνικά στοιχεία τροφολοιμώξεων τα οποία προωθήθηκαν στην EFSA από το Υπ.Γεωργίας Υπεύθυνα τρόφιμα 1 2 3 Genigeorgis, C. 2008. Epidemiologic trends in food safety. Round table. In: S Ramadanis, Proceedings, 1st Panellenic Congress on meat and products thereof. From stable to table. pp187-188. October

Διαβάστε περισσότερα

Λοιμώξεις στην Κοινότητα

Λοιμώξεις στην Κοινότητα Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής Τρίτη 07 Μαΐου 2019 12.00 14.00 9 η Θεματική Ενότητα Μάθημα: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ Ακαδ. Έτος: 2018 2019 Λοιμώξεις στην Κοινότητα Δρ. Ευτυχία Σ. Ευαγγελίδου ΠΕ

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟ/ΠΑΡΑΤΥΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια σημεία Η δηλούμενη επίπτωση του τυφοειδούς πυρετού και του παράτυφου παραμένει

Διαβάστε περισσότερα

(Πίκρισμα. αγγουριού)

(Πίκρισμα. αγγουριού) (Πίκρισμα αγγουριού) 1 (Πίκρισμα αγγουριού) Χημική ουσία κουκουρμπιτασίνη 1. Ποικιλίες που παράγουν πικρά αγγούρια. 2. Έλλειψη νερού (τραυματισμός φυτού σημεία του βλαστού που δεν κυκλοφορεί το νερό) Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων. Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ.

HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων. Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ. HPV εµβολιασµός εναντίον κονδυλωµάτων Α.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ. Η σηµασία των κονδυλωµάτων ως πρόβληµα υγείας Επίπτωση:

Διαβάστε περισσότερα

Τα σκίτσα φιλοτέχνησε ο Στάθης (Σταυρόπουλος)

Τα σκίτσα φιλοτέχνησε ο Στάθης (Σταυρόπουλος) Οι οδηγίες διαμορφώθηκαν από την ερευνητική ομάδα του Ευρωπαϊκού προγράμματος ECORAIP (www.ecoraip.eu) με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου Τα σκίτσα φιλοτέχνησε

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟ/ΠΑΡΑΤΥΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Κύρια σημεία 2004-2015 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟ/ΠΑΡΑΤΥΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Κύρια σημεία 2004-2016 ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΝ-ΣΙΓΚΕΛΛΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟ/ΠΑΡΑΤΥΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2011 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια σημεία Η δηλούμενη επίπτωση του τυφοειδούς πυρετού και του παράτυφου παραμένει

Διαβάστε περισσότερα

ΗΥΓΙΕΙΝΗΤΩΝΧΕΡΙΩΝ. Δρ. Μαίρη Ελευθεριάδου

ΗΥΓΙΕΙΝΗΤΩΝΧΕΡΙΩΝ. Δρ. Μαίρη Ελευθεριάδου ΗΥΓΙΕΙΝΗΤΩΝΧΕΡΙΩΝ Δρ. Μαίρη Ελευθεριάδου ΓΙΑΤΙ ΤΟΣΗ ΦΑΣΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ; ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Υγιεινή των χεριών Η πρώτη και πιο σημαντική

Διαβάστε περισσότερα

Για το νέο ιό της γρίπης

Για το νέο ιό της γρίπης Για το νέο ιό της γρίπης Μετά την ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι ανεβάζει τοσυναγερμό στο 6, για τον κίνδυνο πανδημίας από τη γρίπη των χοίρων (H1N1), η ανησυχία μας κορυφώνεται κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

Από το αγρόκτημα στο πιάτο Farm to fork. Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα για την Ασφάλεια Τροφίμων ΕΣΔΥ 27/4/2015

Από το αγρόκτημα στο πιάτο Farm to fork. Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα για την Ασφάλεια Τροφίμων ΕΣΔΥ 27/4/2015 Από το αγρόκτημα στο πιάτο Farm to fork Μαριέττα Κονταρίνη Ημερίδα για την Ασφάλεια Τροφίμων ΕΣΔΥ 27/4/2015 Να εμπιστευόμαστε την Τροφή μας?? Τα τρόφιμα και ο Καταναλωτής Τροφή είναι Διαθέσιμη? Προσιτή?

Διαβάστε περισσότερα

«Eργαστηριακή δυνατότητα απομόνωσης του καμπυλοβακτηριδίου στα νοσοκομεία της χώρας και αριθμός θετικών καλλιεργειών το έτος 2013»

«Eργαστηριακή δυνατότητα απομόνωσης του καμπυλοβακτηριδίου στα νοσοκομεία της χώρας και αριθμός θετικών καλλιεργειών το έτος 2013» «Eργαστηριακή δυνατότητα απομόνωσης του καμπυλοβακτηριδίου στα νοσοκομεία της χώρας και αριθμός θετικών καλλιεργειών το έτος 2013» 1] Εισαγωγή Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Γραφείου Τροφιμογενών Νοσημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή HACCP στη Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού

Εφαρμογή HACCP στη Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού Εφαρμογή HACCP στη Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού Μ.Α. Ευστρατίου Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τι είναι HACCP; Προβλήματα Υδατογενείς λοιμώξεις Ασφάλεια Διακίνησης Τροφίμων κατά μήκος

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Σημαντικά Σημεία ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΟΝΟΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Η δηλούμενη επίπτωση της ελονοσίας στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητική τάση. Για την πενταετία

Διαβάστε περισσότερα

Η Παιδική Παχυσαρκία στην Κύπρο. Σάββας Χρ Σάββα MD, PhD Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Υγεία του Παιδιού

Η Παιδική Παχυσαρκία στην Κύπρο. Σάββας Χρ Σάββα MD, PhD Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Υγεία του Παιδιού Η Παιδική Παχυσαρκία στην Κύπρο Σάββας Χρ Σάββα MD, PhD Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Υγεία του Παιδιού Επιδημία Παχυσαρκίας Source: IASOWebsite 2013 Αν δεν πάρουμε σύντομα αποτελεσματικά μέτρα,

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές εξετάσεις 2015. Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β

Γενικές εξετάσεις 2015. Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Φροντιστήρια δυαδικό 1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ δυαδικό Γενικές εξετάσεις 2015 Υγιεινή και Ασφάλεια Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Τα θέματα επεξεργάστηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων «δυαδικό» Μπουρδούνη Κ. ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΛΥΣΗ ΚΕΦ. 1ο ΟΜΑΔΑ Α 1. Ένας άνθρωπος μολύνεται από έναν ιό για πρώτη φορά. Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει τις συγκεντρώσεις αντιγόνων και αντισωμάτων αυτού του ανθρώπου κατά τη διάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Σημαντικά Σημεία ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΚΚΥΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2016 (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Ο κοκκύτης είναι μία νόσος που προλαμβάνεται με εμβολιασμό, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΥΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: 4 ΗΜ/ΝΙΑ: 11/10/2013 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥΣ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ Ένας μικροοργανισμός

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτες αναλυτικής επιδημιολογίας στηδιερεύνησηεπιδημιών

Μελέτες αναλυτικής επιδημιολογίας στηδιερεύνησηεπιδημιών Μελέτες αναλυτικής επιδημιολογίας στηδιερεύνησηεπιδημιών Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies) Πρόγραμμα εκπαίδευσης στην επιδημιολογική επιτήρηση και διερεύνηση επιδημιών ΕΣΔΥ ΚΕΕΛΠΝΟ, 2010

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Δρ Αμαλία Τσαγκάρη 2.3.2015 Με βάση το εγχειρίδιο Βασικής Εκπαίδευσης στην υγιεινή και τον χειρισμό των τροφίμων για τις επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης ΤΡΟΦΟΓΕΝΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

Η ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Ι. Ντότης- Ημερίδα Α Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ 2013 Η ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Ιωάννης Ντότης Παιδίατρος Εντατικολόγος Επιμελητής Α Π/Δ Κλινική Ι. Ντότης- Ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικούς ελέγχους σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς ξεκινά ο ΕΦΕΤ

Συστηματικούς ελέγχους σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς ξεκινά ο ΕΦΕΤ Συστηματικούς ελέγχους σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς ξεκινά ο ΕΦΕΤ Συστηματικούς ελέγχους στους βρεφονηπιακούς παιδικούς σταθμούς και στα κέντρα προσχολικής αγωγής ολόκληρης της χώρας ξεκινά

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Επιδημία είναι κάθε κατάσταση στην οποία παρατηρείται αυξημένη συχνότητα (επίπτωση) ενός νοσήματος

Διαβάστε περισσότερα

Τµήµα Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Παρέµβασης

Τµήµα Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Παρέµβασης Τµήµα Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Παρέµβασης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΪΣΜΑΝΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Κύρια σημεία Η δηλούμενη επίπτωση της λεϊσμανίασης στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εποχική γρίπη: Οδηγίες κατά το ταξίδι με πλοίο/κρουαζιερόπλοιο για τα μέλη του πληρώματος και τους ταξιδιώτες Δεκέμβριος 2010

Εποχική γρίπη: Οδηγίες κατά το ταξίδι με πλοίο/κρουαζιερόπλοιο για τα μέλη του πληρώματος και τους ταξιδιώτες Δεκέμβριος 2010 ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εποχική γρίπη: Οδηγίες κατά το ταξίδι με πλοίο/κρουαζιερόπλοιο για τα μέλη του πληρώματος και τους ταξιδιώτες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Η μόλυνση των φυτικών προϊόντων από γεωργικά φάρμακα μπορεί να είτε άμεση είτε έμμεση. ΣΩΣΤΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. β. Η μόλυνση των φυτικών προϊόντων από γεωργικά φάρμακα μπορεί να είτε άμεση είτε έμμεση. ΣΩΣΤΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Α ) & ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 15/04/2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων Ενότητα 4 : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΟΑΝΘΕΚΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Ιωάννης Σκούφος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Αγροτικών Ζώων Ενότητα 1 : ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΛΟΙΜΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ Ιωάννης Σκούφος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακοί στόχοι Μάθημα 1: Το Σύστημα HACCP

Μαθησιακοί στόχοι Μάθημα 1: Το Σύστημα HACCP Μαθησιακοί στόχοι Εκμάθηση των βασικών αρχών της μικροβιολογικής υγιεινής στη βιομηχανία παρασκευής τροφίμων, φαρμάκων και καλλυντικών. Στοιχεία των αρμοδίων αρχών που εποπτεύουν όλο το εύρος των διαδικασιών

Διαβάστε περισσότερα

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία»

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» Μερόπη Κοντογιάννη Επίκουρη Καθηγήτρια Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής ρ ήμ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Μεσογειακή δίαιτα

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Ενότητα 12 η - ΜΕΡΟΣ Γ ΑΡΧΕΣ HACCP Όνομα καθηγητή: ΠΑΝ. Ν. ΣΚΑΝΔΑΜΗΣ Τμήμα: Επιστήμης τροφίμων και διατροφής του ανθρώπου ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εκμάθηση των αρχών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΩΝ. Μαρία Τσερώνη Νοσηλεύτρια ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΩΝ. Μαρία Τσερώνη Νοσηλεύτρια ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΩΝ Μαρία Τσερώνη Νοσηλεύτρια ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ Δεκαετία 1950: σκέψη για κατασκευή εύκαμπτων ενδοσκοπίων Δεκαετία 1960: εφαρμογή εύκαμπτων ενδοσκοπίων στη γαστρεντερολογική

Διαβάστε περισσότερα

Hepatitis B virus infection and waste collection: prevalence, risk factors, and infection pathway. Rachiotis G, Papagiannis D, Markas D, Thanasias E, Dounias G, Hadjichristodoulou C. Source Medical Faculty,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ. Η Υγιεινή των Χεριών είναι η «καθαριότητα των χεριών», η οποία πραγματοποιείται με:

ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ. Η Υγιεινή των Χεριών είναι η «καθαριότητα των χεριών», η οποία πραγματοποιείται με: ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Τι είναι η Υγιεινή των Χεριών; Η Υγιεινή των Χεριών είναι η «καθαριότητα των χεριών», η οποία πραγματοποιείται με: 1. Νερό και κοινό σαπούνι

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Ενότητα 12 η - ΜΕΡΟΣ Α ΑΡΧΕΣ HACCP Όνομα καθηγητή: ΠΑΝ. Ν. ΣΚΑΝΔΑΜΗΣ Τμήμα: Επιστήμης τροφίμων και διατροφής του ανθρώπου ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εκμάθηση των αρχών

Διαβάστε περισσότερα

1] Εισαγωγή. Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης 1

1] Εισαγωγή. Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης 1 «Δυνατότητα των γενικών νοσοκομείων της χώρας για εργαστηριακή διάγνωση παθογόνων που προκαλούν τροφιμογενή νοσήματα. Αποτελέσματα της καταγραφής για το 2012» 1] Εισαγωγή Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων

Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Υγιεινή Εγκαταστάσεων Βιομηχανιών Τροφίμων Ενότητα 3 η - ΜΕΡΟΣ Α ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Όνομα καθηγητή: ΠΑΝ. Ν. ΣΚΑΝΔΑΜΗΣ Τμήμα: Επιστήμης τροφίμων και διατροφής του ανθρώπου ΣΤΟΧΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ. Ιανουάριος 2006 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ Ιανουάριος 2006 Τι είναι η γρίπη των πτηνών; Η γρίπη των πτηνών είναι µία µολυσµατική νόσος που προσβάλει τα

Διαβάστε περισσότερα