Στην Κέρκυρα κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο γίνεται το έθιμο με τους μπότηδες. Οι Κερκυραίοι βάζουν νερό στους (στάμνες) και τους σπάνε.

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Στην Κέρκυρα κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο γίνεται το έθιμο με τους μπότηδες. Οι Κερκυραίοι βάζουν νερό στους (στάμνες) και τους σπάνε."

ἸωσαΦάτ Μήτζου
7 χρόνια πριν
Προβολές:

Στην Κέρκυρα κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο γίνεται το έθιμο με τους μπότηδες. Οι Κερκυραίοι βάζουν νερό στους (στάμνες) και τους σπάνε.

1 Όταν μια γυναίκα πάει να γεννήσει, ρίχνουν νερό για να κυλήσει το μωρό σα νεράκι. Στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Κατούνα, όταν κάποιος πάει ένα ταξίδι ρίχνουν πίσω του λίγο νερό για να κυλάει ο δρόμος του σα νερό. Στην Κέρκυρα κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο γίνεται το έθιμο με τους μπότηδες. Οι Κερκυραίοι βάζουν νερό στους (στάμνες) και τους σπάνε. Στο Πέτα της Άρτας, τους καλοκαιρινούς μήνες που δεν έβρεχε και η ξηρασία κρατούσε μέχρι το Νοέμβριο, κινδύνευαν να καταστραφούν οι σοδειές και τα δέντρα. Γι αυτό οι άνθρωποι σκαρφίζονταν αυτό το αστείο έθιμο για να συγκινήσουν το Θεό να στείλει βροχή. Ένας άνθρωπος ντυνόταν με πρασινάδες από ψάθες, φτέρες, μυρτιές και ότι άλλο διαθέτει η φύση. Μετά τον έδεναν με ένα σχοινί και τον γύριζαν στις γειτονιές του χωριού. Οι χωριανοί τον ακολουθούσαν με κανάτια νερό, τα οποία κατά διαστήματα άδειαζαν επάνω του. Το ίδιο έκαναν και οι νοικοκυρές όταν περνούσε έξω από τα σπίτια τους. Το νερό που έριχναν πάνω στις φτέρες της «Μπαρμπαρούσας» (έτσι ονόμαζαν το μασκαρεμένο άνθρωπο) συμβόλιζε το νερό της βροχής που θα έπεφτε για να ποτίσει τα δέντρα και τις καλλιέργειες των κατοίκων. Κάποιοι, αντί για νερό πετούσαν χρήματα και η «Μπαρμπαρούσα» πήδαγε ψηλά σαν αρκούδα και τα πιανε. Μερικοί γελούσαν με αυτό το θέαμα αλλά «αυτός» πίστευε πως έκανε έργο σωτήριο.

Όπως σε όλα τα μέρη της Ελλάδας έτσι και στον Πόντο πίστευαν, ότι το δωδεκαήμερο (από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα) βγαίνουν τα πίζηλα (οι καλικάντζαροι) και ενοχλούν τους ανθρώπους.

Για να προστατευθούν απέφευγαν να κάνουν νυχτερινές δουλειές έξω από το σπίτι και να πετάξουν νερά έξω το βράδυ. Επίσης για να μην πλησιάζουν έλεγαν ψιθυριστά διάφορες προσευχές.

Καλαντόνερο ονομαζόταν το πρώτο νερό που έπαιρναν τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς από την βρύση, την πηγή ή το πηγάδι από όπου προμηθεύονταν το πόσιμο νερό.

2 Όπως σε όλα τα μέρη της Ελλάδας έτσι και στον Πόντο πίστευαν, ότι το δωδεκαήμερο (από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα) βγαίνουν τα πίζηλα (οι καλικάντζαροι) και ενοχλούν τους ανθρώπους. Ιδιαίτερα ενοχλούσαν τα παιδιά και ιδίως τα αβάπτιστα, τις λεχώνες, τις νεόνυμφες και γενικά αδύναμα άτομα. Προκαλούσαν ζημιές στα πράγματα του σπιτιού, στα ζώα και στους αγρούς. Για να προστατευθούν απέφευγαν να κάνουν νυχτερινές δουλειές έξω από το σπίτι και να πετάξουν νερά έξω το βράδυ. Επίσης για να μην πλησιάζουν έλεγαν ψιθυριστά διάφορες προσευχές. Τα πίζηλα εξαφανίζονταν τα Φώτα με τον αγιασμό των υδάτων για να επιστρέψουν και πάλι τα Χριστούγεννα. Ανάλογα με την περιοχή ονομάζονται και πίζουλα, πίζελα και πιζήαλα. Καλαντόνερο ονομαζόταν το πρώτο νερό που έπαιρναν τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς από την βρύση, την πηγή ή το πηγάδι από όπου προμηθεύονταν το πόσιμο νερό. Της λήψης του καλαντόνερου προηγούνταν το καλαντίασμα της βρύσης. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα τοποθετούσαν κοντά στη βρύση διάφορα δώρα όπως ξηρούς καρπούς (λεφτοκάρα, καρύδα, σύκα) στάρι, γλυκά, μήλα, κυδώνια, κ.λ.π. λέγοντας την ευχή: «Κάλαντα και καλός καιρός, πάντα και του χρόνου». Αυτός που έπαιρνε το νερό, μέχρι να το πάει στο σπίτι δεν κοιτούσε πίσω του ούτε μιλούσε σε κανέναν. Έπινε όλη η οικογένεια από λίγο και ράντιζαν το σπίτι, την αυλή, τις αποθήκες, τα ζώα, τα χωράφια κ.λ.π.

Στην ελληνική λαογραφία, τα δωδεκαημερίτικα πνεύματα ή αλλιώς Καλικάντζαροι που βρίσκονται όλο το υπόλοιπο διάστημα του χρόνου κάτω από τη γη, βγαίνουν και κάνουν χίλιες δυο αταξίες.

Για το σκοπό αυτό οι νοικοκυρές ρίχνουν τον αγιασμό με τη βοήθεια κλαδιού από βασιλικό σε όλο το σπίτι για να τα διώξουν.

Εκτός από την εκκλησιαστική λιτανεία που κάνουν, ντύνουν ένα πολύ φτωχό ή ορφανό κορίτσι (για να το λυπάται ο θεός), με λουλούδια και χλωρά κλαδιά και το γυρίζουν στο χωριό καταβρέχοντάς το και

3 Στην ελληνική λαογραφία, τα δωδεκαημερίτικα πνεύματα ή αλλιώς Καλικάντζαροι που βρίσκονται όλο το υπόλοιπο διάστημα του χρόνου κάτω από τη γη, βγαίνουν και κάνουν χίλιες δυο αταξίες. Ενοχλούν τις νοικοκυρές, κλέβουν τηγανίτες, κάνουν θορύβους, αλλά στη γιορτή των Θεοφανίων με τον αγιασμό των υδάτων εξαφανίζονται στα έγκατα της γης. Για το σκοπό αυτό οι νοικοκυρές ρίχνουν τον αγιασμό με τη βοήθεια κλαδιού από βασιλικό σε όλο το σπίτι για να τα διώξουν. Η Περπερούνα είναι ένα έθιμο που τελείται σε πολλά χωριά του Έβρου για την εξουδετέρωση της ανομβρίας. Εκτός από την εκκλησιαστική λιτανεία που κάνουν, ντύνουν ένα πολύ φτωχό ή ορφανό κορίτσι (για να το λυπάται ο θεός), με λουλούδια και χλωρά κλαδιά και το γυρίζουν στο χωριό καταβρέχοντάς το και τραγουδούν. Το σημαντικότερο στοιχείο σε μια προίκα ήταν η στέρνα. Η «γλιστέρνα» όπως την έλεγαν, γιατί το νερό ήταν στην παλιά Μάνη ο θησαυρός. Υπάρχει μάλιστα η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει μια άσχημη γι αυτόν εξέλιξη με την πραγματοποίηση εξίσου παράλογων πράξεων. Όταν μια γυναίκα πάει να γεννήσει, ρίχνουν νερό για να κυλήσει το μωρό σαν νεράκι. Όταν φεύγει κάποιος ταξίδι, ρίχνουν από πίσω του νερό για να κυλάει ο δρόμος του σαν νερό. Υπάρχει η δοξασία ότι το νερό κοιμάται κάποιες ώρες. Αν βρεθεί κάποιος μπροστά σε κοιμισμένο νερό, δεν πρέπει να μιλήσει, γιατί μπορεί να πάθει μεγάλο κακό. Αν θέλει να πιει, πρέπει να το ταράξει να το ξυπνήσει.

Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού (23/6), οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο

4 Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού (23/6), οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, την υδροφόρο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο (μήλο πράσινο ή κόκκινο, κόσμημα, κλειδί κ.α.), το λεγόμενο ριζικάρι. Στη συνέχεια το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι ( κλειδώνεται ) και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων. Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο. Ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού, αλλά πριν βγει ο ήλιος -ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων-, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες. Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας. Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η υδροφόρος νεαρή ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο ριζικό κάθε κοπέλας και μια άλλη, κάποια που έχει ποιητικό ή μαντικό ταλέντο απαγγέλει ταυτόχρονα τυχαίες μαντινάδες. Μαντινάδες που είναι επηρεασμένες απλώς και μόνο από τη θέα του ριζικαριού, αφού η μαντιναδολόγος δεν ξέρει σε ποιον ανήκει το κάθε ριζικάρι. Η μαντινάδα που αντιστοιχεί στο αντικείμενο (ριζικάρι) της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνάει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Μετά, όταν το πούμε τρεις φορές αυτό, λέμε το «Πάτερ ημών». Όταν το πούμε και αυτό, βάζουμε το δάχτυλό μας μέσα στο φλιτζάνι με το λάδι και τις σταγόνες με το λάδι τις ρίχνουμε στο ποτήρι με το νερό.

5 Παίρνουμε ένα ποτήρι με νερό και ένα φλιτζάνι με λίγο λάδι. Σταυρώνουμε τον ματιασμένο, κρατώντας στο χέρι το ποτήρι με το νερό, ενώ συγχρόνως λέμε από μέσα μας τρεις φορές «Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά». Μετά, όταν το πούμε τρεις φορές αυτό, λέμε το «Πάτερ ημών». Όταν το πούμε και αυτό, βάζουμε το δάχτυλό μας μέσα στο φλιτζάνι με το λάδι και τις σταγόνες με το λάδι τις ρίχνουμε στο ποτήρι με το νερό. Όταν πέσουν πάνω στην επιφάνεια του νερού και όσο πάνε και ανοίγουν, τότε ξέρουμε ότι ο άλλος είναι ματιασμένος. Αν τις ρίξουμε και δεν ανοίξουν, τότε θα ξέρουμε ότι δεν είναι ματιασμένος. Είναι ένα έθιμο που υπάρχει στη Σκόπελο. Λέγεται και «πρωτοτρυγιτιά» επειδή από αυτή τη μέρα άρχιζε ο τρύγος. Θεωρείται η πρώτη μέρα του έτους. Έτσι η νοικοκυρά πολύ πρωί θα πάει στη βρύση μ' ένα κανάτι να το γεμίσει νερό και θα επιστρέψει σπίτι. Στην είσοδο του σπιτιού θα βάλει κάτω ένα ρόδι το οποίο και θα πατήσει. Με αυτό δηλώνεται το άνοιγμα προφανώς την καλοτυχίας με την πρώτη του νέου έτους. Πριν μπει στο σπίτι θα αναφωνήσει «Καλημέρα σπίτι». Στη συνέχεια εισέρχεται στο σπίτι με πρώτο το δεξί της πόδι και χύνει το νερό στις τέσσερις γωνίες του σπιτιού λέγοντας «Όπως τρέχει το νεράκι έτσι να τρέχει και το καλό στο σπίτι μας». Είναι δυνατόν επίσης να χύνεται και αγιασμός ο οποίος φυλάγεται όλο το χρόνο για τη στιγμή αυτή. Το «αμποδιακό» ( έτσι λέγεται το έθιμο αυτό) στην περίπτωση αυτή μπορεί να γίνεται και με εικόνα χωρίς τη χρήση ροδιού. Πρόκειται μάλλον για εκχριστιανισμό του εθίμου. Ακόμη παραλείπεται πολλές φορές ο πηγαιμός μέχρι τη βρύση, αλλά αφήνεται από το προηγούμενο βράδυ έξω ένα κανάτι με νερό για τον «αμποδιακό» της επόμενης μέρας. Παναγιώτα Κιοβρέκη Μελίνα Νάκου Βίκυ Κοκορόγιανη

Σχετικά έγγραφα

Θεός Ποσειδώνας Ο Ποσειδώνας ήταν στη μυθολογία ένας από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, κυρίαρχος και παντοδύναμος θεός της θάλασσας και όλων των νερώ

ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Θεός Ποσειδώνας Ο Ποσειδώνας ήταν στη μυθολογία ένας από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, κυρίαρχος και παντοδύναμος θεός της θάλασσας και όλων των νερών (ποταμών,λιμνών,πηγών). Ήταν θεός