Εικόνα 14 Figure 14 Εικόνα 15 Figure 15

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εικόνα 14 Figure 14 Εικόνα 15 Figure 15"

Ιδουμα Καραβίας
7 χρόνια πριν
Προβολές:

Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος. Η εικόνα των σπερµατοφόρων σωληναρίων είναι χαρακτηριστική. Οι σπερµατίδες έχουν ωριµάσει µαζικά και πέφτουν στον αυλό ως σπερµατοζωάρια.

Με τα βέλη ξεχωρίζουν οι γαµετικές κύστεις µε σπερµατογόνια. Κλίµακα = 0,125 mm. Figure 14. Cross section of testis in March showing free sperm in the seminiferous tubules lumen.

1 Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος. Η εικόνα των σπερµατοφόρων σωληναρίων είναι χαρακτηριστική. Οι σπερµατίδες έχουν ωριµάσει µαζικά και πέφτουν στον αυλό ως σπερµατοζωάρια. Έτσι ο αυλός είναι γεµάτος µε σπερµατοζωάρια (εικόνες 14,15). Εικόνα 14. Τοµή όρχεος το Μάρτιο όπου φαίνονται οι αυλοί των σπερµατοφόρων σωληναρίων γεµάτοι µε σπερµατοζωάρια. Με τα βέλη ξεχωρίζουν οι γαµετικές κύστεις µε σπερµατογόνια. Κλίµακα = 0,125 mm. Figure 14. Cross section of testis in March showing free sperm in the seminiferous tubules lumen. Arrows show germinal cysts of spermatogonia. Bar = mm. Εικόνα 15. Σπερµατοφόρο σωληνάριο γεµάτο σπερµατοζωάρια τον Απρίλιο. Κλίµακα = 0,05 mm. Figure 15. Cross section of testis in April showing free sperm in the seminiferous tubules lumen. Bar = 0.05 mm. 49

2 Ιούνιος. Είναι µπορούµε να πούµε ο µεταβατικός µήνας µεταξύ της έντονης σπερµιογένεσης (δηµιουργία σπερµατοζωαρίων) και της «αναστολής» της σπερµατογένεσης. Τα σπερµατογόνια αρχίζουν και καταλαµβάνουν αρκετό χώρο στα σπερµατοφόρα σωληνάρια, ενώ τα σπερµατοζωάρια µειώνονται αν και αποτελούν ακόµα το κύριο στοιχείο στον αυλό. Όρχεις Ο αριστερός όρχις στην πλειοψηφία των ατόµων (143) είναι πιο βαρύς από το δεξιό. Παρ όλα αυτά η διαφορά αυτή δεν είναι στατιστικώς σηµαντική για κανένα µήνα (πίνακας 9). Για αυτόν το λόγο εξετάσαµε τους όρχεις µαζί, προσθέτοντας το βάρος του αριστερού µε το δεξιό. Πίνακας 9. Αποτελέσµατα του Student s t test για τη σύγκριση του βάρους αριστερών και δεξιών όρχεων (Ρ = πιθανότητα, βε = βαθµοί ελευθερίας, n = αριθµός ατόµων). Τable 9. Results of Student s t test between weights of left and right testes (Ρ = probability, βε = degrees of freedom, n = sample size). Μήνες Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάιος Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοέµ εκ Ρ 0,059 0,38 0,051 0,20 0,89 0,54 0,72 0,26 0,30 0,051 0,15 0,19 βε n Το βάρος των όρχεων δείχνει µηνιαία διακύµανση (ANOVA, F 11,139 = 2,891, P < 0,05). Η ελάχιστη τιµή του γοναδοσωµατικού δείκτη παρατηρείται το εκέµβριο (ΓΣ = 0,129) (σχήµα 1). Ακολουθεί µια πολύ µικρή αύξηση η οποία συνεχίζεται µέχρι τον Μάρτιο (ΓΣ = 0,146). Τον Απρίλιο (0,137) έχουµε µια µικρή πτώση, αλλά το Μάιο (0,140) παρατηρούµε µια ελάχιστη άνοδο. Τη µείωση της τιµής του Ιουνίου (0,136) ακολουθεί µια µεγάλη αύξηση. Έτσι τον Ιούλιο οι όρχεις έχουν το µεγαλύτερο βάρος (0,185). Οι τιµές κυµαίνονται σε υψηλά επίπεδα για τους µήνες Ιούλιο-Νοέµβριο (0,185-0,179), ενώ το εκέµβριο έχουµε µια απότοµη πτώση του βάρους. Η αύξηση που παρατηρούµε τους µήνες Ιούλιο-Νοέµβριο είναι στατιστικώς σηµαντική (Tukey s test, P < 0,05, σχήµα 1 - παράρτηµα Β, πίνακας 25). 50

3 Γοναδοσωµατικός δείκτης % Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Μήνες Σχήµα 1. Μεταβολή του γοναδοσωµατικού δείκτη κατά τη διάρκεια του χρόνου. Οι τιµές δίνονται ως µέση τιµή ± διακύµανση. Graph 1. Monthly changes of the testis somatic index. Data are expressed as means ± s. Συσχέτιση (πίνακας 10). Το βάρος των όρχεων µε το βάρος των λιπωδών σωµάτων παρουσιάζουν θετική συσχέτιση όλο το χρόνο εκτός από τον Απρίλιο και το Μάιο. Η συσχέτιση αυτή είναι σηµαντική τους 6 από τους 12 µήνες (Ιανουάριος, Μάρτιος, Αύγουστος, Σεπτέµβριος, Οκτώβριος και Νοέµβριος). Οι όρχεις και το ήπαρ συσχετίζονται θετικά όλον το χρόνο και µόνο τον Απρίλιο η συσχέτιση δεν είναι στατιστικώς σηµαντική. Κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου οι µεταβολές του βάρους του σώµατος συµβαδίζουν µε τις αντίστοιχες µεταβολές του βάρους των όρχεων και η συσχέτιση είναι σηµαντική όλους τους µήνες εκτός από το Φεβρουάριο και τον Απρίλιο. Το Μάρτιο το µήκος του σώµατος (SVL) και το βάρος των όρχεων συσχετίζονται αρνητικά και από τον Ιούνιο µέχρι και το Νοέµβριο η συσχέτιση αυτή είναι θετική και σηµαντική. 51

4 Λιπώδη σώµατα Το βάρος των λιπωδών σωµάτων παρουσιάζει διακύµανση κατά τη διάρκεια του χρόνου (ANOVA, F 11,127 = 2,238, P < 0,05). Η µικρότερη τιµή του λιπωδοσωµατικού δείκτη παρατηρείται το Μάιο (ΛΣ = 0,129). Ακολουθεί απότοµη αύξηση και ο δείκτης φτάνει στο µέγιστο τον Ιούλιο (1,075). Μέχρι το Νοέµβριο το βάρος των λιπωδών σωµάτων µειώνεται (ΛΣ = 0,372). Το εκέµβριο έχουµε µια µικρή αύξηση (ΛΣ = 0,492) και τον Ιανουάριο παρατηρούµε τη δεύτερη κορυφή αύξησης (0,76) Στη συνέχεια το βάρος των λιπωδών σωµάτων µειώνεται µέχρι το Μάιο (σχήµα 2) Λιπωδοσωµατικός δείκτης % Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Μ ήνες Σχήµα 2. Μεταβολή του λιπωδοσωµατικού δείκτη κατά τη διάρκεια του χρόνου. Οι τιµές δίνονται ως µέση τιµή ± διακύµανση. Graph 2. Monthly changes of the fat bodies somatic index. Data are expressed as means ± s. 52

5 Πίνακας 10. Συσχέτιση Pearson (τιµές r Ρ και P µέσα στις παρενθέσεις) µεταξύ των βαρών των οργάνων και του µήκους του σώµατος (*δείχνει P > 0,05 και n = µέγεθος δείγµατος). Πίνακας 10. Pearson correlation (values of r Ρ and P in parethenses) between different variables during the year (*indicates P > 0,05 and n = sample size). Μήνας Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Οκτώβριος Νοέµβριος εκέµβριος n Μεταβλητή Όρχεις Λιπ. σώµατα 0,87(0,00) 0,71(0,07)* 0,90(0,00) -0,53(0,08)* -0,66(0,15)* 0,41(0,15)* 0,67(0,09)* 0,67(0,04) 0,70(0,00) 0,57(0,00) 0,86(0,00) 0,59(0,16)* Ήπαρ 0,79(0,00) 0,78(0,03) 0,70(0,00) 0,21(0,51)* 0,90(0,01) 0,83(0,00) 0,70(0,03) 0,81(0,00) 0,73(0,00) 0,82(0,00) 0,85(0,00) 0,76(0,04) Βάρος σώµατος 0,58(0,03) 0,51(0,24)* 0,82(0,00) 0,51(0,08)* 0,86(0,02) 0,93(0,00) 0,79(0,01) 0,93(0,00) 0,73(0,00) 0,86(0,00) 0,83(0,00) 0,56(0,19)* Μήκος (SVL) 0,18(0,54)* 0,36(0,44)* -0,17(0,53)* 0,66(0,01)* 0,79(0,06)* 0,91(0,00) 0,86(0,00) 0,93(0,00) 0,65(0,00) 0,80(0,00) 0,71(0,02) 0,17(0,71)* Λιπ. σώµατα Ήπαρ Βάρος σώµατος Μήκος (SVL) Ήπαρ Βάρος σώµατος Μήκος (SVL) Βάρος σώµατος Μήκος (SVL) 0,90(0,00) 0,92(0,00) 0,59(0,03) 0,41(0,21)* -0,67(0,14)* 0,53(0,05)* 0,99(0,00) 0,96(0,00) 0,95(0,00) 0,75(0,00) 0,99(0,00) 0,64(0,11)* 0,65(0,01) 0,80(0,02) 0,65(0,01) 0,24(0,47)* -0,63(0,18)* 0,55(0,04) 0,92(0,00) 0,86(0,00) 0,82(0,00) 0,66(0,00) 0,88(0,00) 0,90(0,00) 0,26(0,37)* 0,73(0,06)* -0,41(0,16)* -0,03(0,92)* -0,48(0,33)* 0,45(0,10)* 0,87(0,01) 0,73(0,02) 0,64(0,00) 0,54(0,01) 0,69(0,02) 0,62(0,13)* 0,76(0,00) 0,91(0,00) 0,83(0,00) 0,75(0,00) 0,97(0,00) 0,77(0,00) 0,93(0,00) 0,89(0,00) 0,86(0,00) 0,96(0,00) 0,92(0,00) 0,68(0,09)* 0,45(0,12)* 0,84(0,01) 0,07(0,79)* 0,59(0,04) 0,92(0,00) 0,75(0,00) 0,91(0,00) 0,81(0,00) 0,64(0,00) 0,91(0,00) 0,73(0,01) 0,33(0,46)* 0,81(0,00) 0,97(0,00) 0,92(0,00) 0,82(0,00) 0,97(0,00) 0,97(0,00) 0,69(0,00) 0,97(0,00) 0,87(0,00) 0,97(0,00) 0,88(0,00) 0,85(0,01) 53

6 Συσχέτιση. Το Μάιο παρατηρούµε ότι το βάρος των λιπωδών σωµάτων συσχετίζεται αρνητικά µε το βάρος των όρχεων, ήπατος, σώµατος και το µήκος σώµατος (SVL). Η συσχέτιση των λιπωδών σωµάτων µε το ήπαρ δεν είναι σηµαντική τους µήνες Απρίλιο, Μάιο, Ιούνιο, εκέµβριο όπως επίσης και η συσχέτιση των λιπωδών σωµάτων µε το βάρος του σώµατος τον Απρίλιο, Μάιο. Το µήκος σώµατος (SVL) συσχετίζεται αρνητικά µε το βάρος των λιπωδών σωµάτων από το Μάρτιο µέχρι και το Μάιο ενώ η συσχέτιση τους είναι θετική από τον Ιούλιο µέχρι και το Νοέµβριο (πίνακας 10). Ήπαρ To βάρος του ήπατος παρουσιάζει εποχιακή διακύµανση (ANOVA, F 11,139 = 3,083, P < 0,005, σχήµα 3). Η µέγιστη τιµή του ηπατοσωµατικού δείκτη το Νοέµβριο (ΗΣ = 3,66) διαφέρει στατιστικώς από τις τιµές των περισσότερων µηνών (Tukey s test, P < 0,05, σχήµα 3 - παράρτηµα Β, πίνακας 26). Μετά το Νοέµβριο, το βάρος του ήπατος ελαττώνεται µέχρι το Φεβρουάριο (ΗΣ = 2,49). Παρατηρούµε µια µικρή άνοδο ξανά µέχρι τον Απρίλιο (ΗΣ = 2,71) και το Μάιο παίρνει τη µικρότερη τιµή (2,34). Ξαναέχουµε µια µικρή άνοδο (παρόµοια µε την προηγούµενη) µέχρι τον Ιούνιο (ΗΣ =2,70) και έπειτα µια πτώση τον Αύγουστο (2,49) που την ακολουθεί µια απότοµη αύξηση µέχρι το Νοέµβριο. Ηπατοσωµατικός δείκτης % Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Μήνες Σχήµα 3. Μεταβολή του ηπατοσωµατικού δείκτη κατά τη διάρκεια του χρόνου. Οι τιµές δίνονται ως µέση τιµή ± διακύµανση. Graph 3. Monthly changes of the liver somatic index. Data are expressed as means ± s. 54

7 . Συσχέτιση. Το βάρος του ήπατος σχετίζεται θετικά και σηµαντικά (P < 0,05) µε το βάρος του σώµατος σε όλους τους µήνες εκτός από το εκέµβριο και µε το µήκος του σώµατος όλους τους µήνες εκτός από τον Ιανουάριο, Μάρτιο και εκέµβριο (πίνακας 10). 55

8 ΘΗΛΥΚΟ Μέγεθος δείγµατος Το µέγεθος του δείγµατος φαίνεται στον πίνακα 11. Για τη δηµιουργία ετήσιου κύκλου έχουµε συνδυάσει τις τιµές των δύο Απριλίων και των Μαΐων, καθώς στατιστικά δεν διαφέρουν οι µέσες τιµές τους µεταξύ τους (t test, P > 0.05) Ωογένεση Η µικροσκοπική µελέτη των τοµών των ωοθηκών έδειξε ότι υπάρχουν εποχιακές µεταβολές στη ωογένεση του R. epeirotica. Το Μάιο και Ιούνιο παρατηρούµε κυρίως ωογόνια και ωοκύτταρα µέσα στο βλαστικό στρώµα (εικόνες 16, 17). Τα ωοκύτταρα ξεχωρίζουν από τα ωογόνια (αν και έχουν το ίδιο µέγεθος περίπου) διότι οι πυρήνες τους βρίσκονται σε κάποιο στάδιο µειωτικής διαίρεσης. Εικόνα 16. Το βλαστικό στρώµα σε τοµή ωοθήκης το Μάιο, καθώς ξεχωρίζει ένα ωογόνιο (βέλος). Κλίµακα = 0,05 mm. Figure 16. Cross section of ovary in May showing oogonia (arrow). Bar = 0.05 mm. 56

9 Πίνακας 11. Μηνιαίες αλλαγές του µήκους (SVL) και του βάρους σώµατος, ωοθηκών, ωαγωγών, λιπωδών σωµάτων και ήπατος των θηλυκών ατόµων R. epeirotica. Οι τιµές δίνονται ως µέση τιµή±διακύµανση (n = αριθµός ατόµων). Table 11. Changes in the mean SVL, weights of body, ovaries, oviducts, fat bodies and liver during an annual reproductive cycle of R. epeirotica. Data are expressed as means ± s (n = sample size). Μήνας n Μήκος Βάρος Βάρος οργάνων (g) σώµατος (mm) σώµατος (g) Αριστερή ωοθήκη εξιά ωοθήκη Ωοθήκες (σύνολο) Ωαγωγοί Λιπώδη σώµατα Ήπαρ 1998 Απρίλιος 11 94,51±8,26 72,66±25,33 3,75±3,19 3,25±2,67 7,00±5,86 2,16±2,17 0,41±0,70 1,60±0,72 Μάιος 19 85,69±6,47 52,59±14,37 1,26±0,67 1,14±0,64 2,40±1,33 0,85±0,39 0,25±0,32 1,42±0,45 Ιούνιος 17 79,33±15,54 42,13±19,22 0,25±0,25 0,23±0,23 0,48±0,40 0,21±0,01 0,21±0,20 1,02±0,46 Ιούλιος 11 80,09±14,87 52,42±26,96 0,58±0,71 0,48±0,57 1,06±1,28 0,48±0,40 0,70±0,84 1,68±1,44 Αύγουστος 19 87,00±15,00 65,60±29,20 0,53±0,40 0,44±0,35 0,97±0,73 0,39±0,22 1,14±1,20 1,62±1,07 Σεπτέµβριος 17 81,26±15,37 57,66±37,82 1,62±1,74 1,29±1,61 2,91±3,35 1,02±0,93 0,48±0,56 1,67±1,28 Οκτώβριος 8 79,86±6,43 48,81±12,28 1,42±0,90 1,12±0,67 2,54±1,54 0,75±0,37 0,16±0,15 1,40±0,40 Νοέµβριος 9 78,40±13,00 48,01±17,84 1,51±1,39 1,39±1,40 2,90±2,76 0,83±0,67 0,13±0,08 1,72±0,63 εκέµβριος 13 87,60±5,54 68,67±10,80 3,17±1,15 2,90±1,02 6,08±2,14 1,70±0,50 0,18±0,15 1,82±0, Ιανουάριος 10 81,85±7,72 65,50±24,15 3,02±1,39 2,88±1,31 6,00±2,66 1,62±0,78 0,08±0,06 1,43±0,25 Φεβρουάριος 13 82,72±6,45 58,18±15,63 2,40±1,25 2,14±0,97 4,54±2,13 1,36±0,61 0,10±0,12 1,31±0,44 Μάρτιος 11 87,52±8,88 77,45±17,51 4,60±1,84 4,02±1,47 8,62±3,20 2,46±0,90 0,11±0,11 2,00±0,85 Απρίλιος 16 81,01±10,16 50,83±18,32 1,48±0,74 1,22±0,61 2,70±1,33 1,00±0,53 0,10±0,09 1,43±0,65 Μάιος 5 90,12±7,30 65,83±17,28 1,05±0,40 0,95±0,36 2,00±0,78 0,77±0,37 0,04±0,01 1,67±0,73 57

Τον Ιούνιο τα ωοκύτταρα καθώς αναπτύσσονται, περιβάλλονται από ένα στρώµα επιµήκων-επίπεδων κυττάρων που δηµιουργούν τα ωοθυλάκια.

10 Εικόνα 17. Ωοκύτταρο στο βλαστικό στρώµα. Κλίµακα = 0,05 mm. Figure 17. Cross section of ovary in June showing oocyte (arrow). Bar = 0.05 mm. Τον Ιούνιο τα ωοκύτταρα καθώς αναπτύσσονται, περιβάλλονται από ένα στρώµα επιµήκων-επίπεδων κυττάρων που δηµιουργούν τα ωοθυλάκια. Στα αρχικά αυτά στάδια ο πυρήνας είναι σχετικά µεγάλος σε σχέση µε τη διάµετρο των ωοθυλακίων Ω1 (προλεκιθογένεση) (εικόνες 18, 19). Εικόνα 18. Τοµή ωοθήκης τον Ιούνιο, όπου φαίνονται τα προλεκιθικά ωοθυλάκια. Κλίµακα = 0,125mm. Figure 18. Cross section of ovary in June showing previtellogenic ovarian follicles. Bar = mm. 58

Εικόνα 19. Προλεκιθικό ωοθυλάκιο (βέλος). Π = πυρήνας. Κλίµακα = 0,05 mm. Figure 19. Cross section of ovary showing previtellogenic ovarian follicle (arrow). Π = nucleus.

Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού τα ωοθυλάκια έχουν αυξηθεί σε µέγεθος και ο πυρήνας φαίνεται πιο καθαρά µε πολλούς πυρηνίσκους (πρώιµα λεκιθικά ωοθυλάκια - Ω2, εικόνα 20).

11 Εικόνα 19. Προλεκιθικό ωοθυλάκιο (βέλος). Π = πυρήνας. Κλίµακα = 0,05 mm. Figure 19. Cross section of ovary showing previtellogenic ovarian follicle (arrow). Π = nucleus. Bar = 0.05 mm. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού τα ωοθυλάκια έχουν αυξηθεί σε µέγεθος και ο πυρήνας φαίνεται πιο καθαρά µε πολλούς πυρηνίσκους (πρώιµα λεκιθικά ωοθυλάκια - Ω2, εικόνα 20). Εικόνα 20. Πρώιµο λεκιθικό ωοθυλάκιο σε τοµή ωοθήκης τον Αύγουστο. Κλίµακα = 0,125mm. Figure 20. Cross section of ovary in August showing early vitellogenic ovarian follicle. Bar = mm. Το φθινόπωρο πολλά ωοθυλάκια βρίσκονται στο στάδιο των ώριµων λεκιθικών ωοθυλακίων (Ω3). Το κυτταρόπλασµά τους έχει αυξηθεί πολύ και στην περιφέρειά 59

Σχετικά έγγραφα

τους συγκεντρώνονται πολλά λιπίδια. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται ωοθυλάκια διαφορετικών διαµέτρων (εικόνα 21).

τους συγκεντρώνονται πολλά λιπίδια. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται ωοθυλάκια διαφορετικών διαµέτρων (εικόνα 21). Εικόνα 21. Τοµή ωοθήκης το Σεπτέµβριο, όπου κάνουν την εµφάνισή τους τα ώριµα λεκιθικά ωοθυλάκια