Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου ΣΔΟ. (Τμήμα Λογιστικής) Το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος, οι Ελλειμματικοί Προϋπολογισμοί

Transcript

1 Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου ΣΔΟ (Τμήμα Λογιστικής) Το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος, οι Ελλειμματικοί Προϋπολογισμοί και η Δημοσιονομική Προσαρμογή-Βιωσιμότητα ΟΝΟΜ/ΝΥΜΟ:ΤΣΙΑΚΑΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α.Μ. (12613) ΟΝΟΜ/ΝΥΜΟ:ΜΑΝΤΖΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α.Μ. (12422) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΝΑΞΑΚΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ ''ΔΕΙ ΔΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΕΥ ΤΟΥΤΩΝ ΟΥΔΕΝ ΕΣΤΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ ΤΩΝ ΔΕΟΝΤΩΝ'' -ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ- (Επειδή χρειάζονται τα χρήματα που δίχως αυτά, όσα είναι ανάγκη να γίνουν, δεν γίνονται)

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Κεφάλαιο Δημόσια Έσοδα Διάκριση εσόδων σε φορολογικά και μη 1.2 Δημόσιες Δαπάνες Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού Δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων Δαπάνες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) 1.3 Δημοσιονομικό Έλλειμμα Ακαθάριστο Έλλειμμα Γενικού Προϋπολογισμού του Κράτους Ακαθάριστο Έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης Καθαρό Ταμειακό Δημόσιο Έλλειμμα 1.4 Δημόσιο Χρέος Βραχυπρόθεσμο, Μεσομακροπρόθεσμο και Πάγιο Δημόσιο Χρέος 1.5 Έννοια και σημασία Προϋπολογισμού Ιδιότητες Προϋπολογισμού Πτυχές Προϋπολογισμού Νομική φύση Προϋπολογισμού Χαρακτηριστικά Προϋπολογισμού Φάσεις εκτέλεσης κρατικού Προϋπολογισμού Περιπτώσεις Προϋπολογισμών Αναμόρφωση του ελληνικού κρατικού Προϋπολογισμού Τομείς Αναμόρφωσης

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 (Ιστορική Αναδρομή) Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος ΔΟΕ Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος Οικονομική Περίοδος ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τα δημοσιονομικά μεγέθη της δεκαετίας του 80 ( ) Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον του Η εξέλιξη των εσόδων, των δαπανών του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους στην Ελλάδα ( ) Πίνακας Η εξέλιξη των εσόδων, των δαπανών του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. την περίοδο ( ) Πίνακας Η εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών κατά τη δεκαετία του 90 ( ) Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον της δεκαετίας του Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 90 ( ) Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στις χώρες της Ε.Ε. κατά τη δεκαετία του 90

4 Πίνακας 5 Πίνακας Έσοδα Πίνακας Δημόσιες Δαπάνες Πίνακας Δημοσιονομικό Έλλειμμα και Δημόσιο Χρέος Δημοσιονομικό Έλλειμα Πίνακας Δημόσιο Χρέος Πίνακας Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού και Προϋπολογισμού Δημόσιων Επενδύσεων(ΠΔΕ) Διάγραμμα 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Περιεχόμενο πρώτου πακέτου στήριξης και μέτρα Αποκλίσεις από τους στόχους του πρώτου πακέτου και οριζόντια μέτρα 4.2 Η αναγκαιότητα για το δεύτερο πακέτο και νέα μέτρα Η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους (P S I) 4.3 Η τρίτη δανειακή σύμβαση-σποπ-επιβολή νέων μέτρων Διάγραμμα Η δημοσιονομική προσαρμογή Διαγραμμα 3 Πίνακας 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5(Συμπεράσματα)

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι <<Το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος>> αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα, τον μεγάλο πονοκέφαλο που από την πορεία του και την εξέλιξή του απειλείται ακόμα αυτή καθαυτή η ύπαρξή της νομισματικής οντότητας, η λεγόμενη οικονομική Ευρωζώνη. Το χρέος ήταν αποτέλεσμα που απορρέει από την άτακτη πορεία που ακολούθησε η χώρα για να κατορθώσει να συμπλεύσει με τους ευρωπαϊκούς οικονομικούς και κοινωνικούς θεσμούς.το αρχικό λάθος ήταν ότι ενώ δεν ήταν ακόμα έτοιμη συμμετείχε σε διεργασίες για να επιτύχει θεωρητικά την ομαλή ένταξή της στην ΟΝΕ. Όμως ενώ η οικονομική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο εξελισσόταν με ραγδαίους ρυθμούς και βασιζόμενη σε τρεις βασικές συνιστώσες Α) Την πλήρη απελευθέρωση της διακίνησης αγαθών και υπηρεσιών και φυσικά κεφαλαίων, Β) Την κατάργηση των συνόρων μεταξύ των κρατών και Γ) Την επίτευξη της παγκόσμιας οικονομίας (παγκοσμιοποίηση), για να υλοποιηθεί ο πρώτος στόχος, έπρεπε να καταργηθεί ουσιαστικά η προστασία της εγχώριας παραγωγής και να αυξηθεί ο ανταγωνισμός. Δυστυχώς αυτός επεκτάθηκε και στις οικονομικές πολιτικές των κρατών. Τα κράτη στην προσπαθειά τους να προσελκύσουν κεφάλαια και επενδύσεις προσάρμοσαν την πολιτική τους ιδιαίτερα την φορολογική ώστε να έχουν προβάδισμα έναντι των άλλων χωρών και ουσιαστικά να επωφελειθούν οι οικονομικά ισχυρότερες. Η φορολογική πολιτική κάθε χώρας παίζει σημαντικό ρόλο ιδαίτερα για τις επιχειρήσεις, που αισθάνονται καλύτερα σε ένα σταθερό και μη ευμετάβλητο φορολογικό περιβάλλον. Έτσι πολλές από αυτές μετακινήθηκαν σε χώρες που πρόσφεραν αυτή την δικλείδα ασφαλείας και φυσικά μεγαλύτερα κέρδη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να αλλάζουν έδρα και μετακινηθούν σε γειτονικές ανεπτυγμένες χώρες. Η Ελλάδα, λοιπόν, αποδείχθηκε ότι τις παραπάνω εξελίξεις δεν ήταν έτοιμη να τις διαχειριστεί ιδιαίτερα στους τομείς της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής. Η ένταξη της στην ΟΝΕ οδήγησε στην κατάργηση του Εθνικού Νομίσματος (Δραχμή) και στην αντικατάστασή του από το ΕΥΡΩ. Έχασε έτσι το δικαίωμα η Τράπεζα της Ελλάδος να εκδίδει χρήμα, το οποίο παραχωρήθηκε αυτοδίκαια στην Ε.Κ.Τ.. Η αδυναμία όμως άσκησης εθνικής νομισματικής πολιτικής κατέστησε την

6 δημοσιονομική πολιτική πιο σοβαρή για την διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας την ανάπτυξη της οικονομίας και μεσοπρόθεσμα την αύξηση της απασχόλησης και των εισοδημάτων. Άρα διαμορφώθηκε ένας εντελώς διαφορετικό περιβάλλον τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και στο σκέλος των εξόδων. Πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε: -Τα έσοδα πρέπει να φτάνουν σε τέτοιο ύψος ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργία των κρατικών υπηρεσιών και να διασφαλίζονται τα απαραίτητα κοινωνικά αγαθά που παρέχονται στους πολίτες με το μικρότερο δυνατό κόστος. -Μια σταθερή οικονομία οδηγεί στην προώθηση της ανάπτυξης, ενισχύεται η απασχόληση και τα εισοδήματα των πολιτών. -Οι κρατικές ανάγκες πρέπει να διαχειρίζονται έτσι ώστε να μην υπερβαίνουν το ύψος των εσόδων γιατί μόνο τότε μακροπρόθεσμα επιτυγχάνεται δημοσιονομή σταθερότητα. Στον αντίποδα η κατάλληλη οικονομική πολιτική να μην έρχεται σε αντίθεση με την αδυναμία άσκησης εθνικής νομισματικής πολιτικής. Για να γίνει αυτό πρέπει: -Να τηρούνται οι κανόνες ανταγωνισμού και το κοινωνικό δίκαιο -Να εφαρμόζονται οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο συμβούλιο της Ε.Ε. Δυστυχώς εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε αδύνατο για την Ελλάδα. Δεν ακολουθήθηκε η κατάλληλη δημοσιονομική πολιτική και δεν προσαρμόστηκε όσο γρήγορα χρειαζόταν στις συνθήκες που επέβαλαν οι νέες παγκόσμιες και ευρωπαϊκές οικονομικές μεταβολές και αυτό είχε ως συνέπεια την δημιουργία υψηλών δημοσιονομικών και παραγωγικών ελλειμμάτων. Άρχισε δηλαδή ένας φαύλος κύκλος αλληλοτροφοδοτούμενων ελλειμμάτων που ήταν η αιτία και που οδήγησε στην σημερινή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Την περίοδο, λοιπόν, που εξετάζουμε η οικονομία μας ακολούθησε φθίνουσα πορεία, η παραγωγικότητα βάδιζε με ρυθμούς ''χελώνας'', έναντι των άλλων ανταγωνιστριών χωρών. Ο ατυχής αυτός συνδυασμός έχει σαν συνέπεια, την διόγκωση του δημοσίου χρέους καθώς και το κόστος εξυπηρέτησής του. Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε δραματικά τόσο σαν απόλυτο μέγεθος όσο και σαν ποσοστό του Α.Ε.Π.. Οι κρατικοί προϋπολογισμοί ήταν ελλειμματικοί και είχαν σαν αφετηρία το έτος του 2000 και ένα ντόμινο οικονομικών εξελίξεων που είχε ως

7 κατάληξη τον οικονομικό απολογισμό του 2010 με συσσωρευμένο δημόσιο χρέος δις ευρώ και το ποσοστό του ΑΕΠ να φτάνει σε δισθεόρατα ύψη της τάξης του 161,7% που αποτελεί ομολογουμένως το μεγαλύτερο της Ευρωζώνης και ένα από τα μεγαλύτερα του Ο.Ο.Σ.Α. Μοιραία η χώρα οδηγήθηκε εκτός χρηματικών αγορών το 2010 και προσέφυγε σε έναν προσωρινό μηχανισμό στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας στον οποίο συμμετέχουν: α) η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) β) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και γ) το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) Στόχος της προσφυγής αυτής ήταν να μπορέσει να εξασφαλιστεί η ομαλή εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους με δάνεια από την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ., να υποβοηθηθεί η ρευστότητα της οικονομίας από την Ε.Κ.Τ. και τέλος να δημιουργηθεί τέτοια οικονομική πολιτική ώστε μεσοπρόθεσμα να υπάρξει δημοσιονομική σταθερότητα. Το έτος 2010 αποτελεί κομβικό σταθμό που οδήγησε την σημερινή κρίσιμη κατάσταση αφού εφαρμόσθηκαν σκληρά δημοσιονομικά και διαρθρωτικά μέτρα που στοχεύουν να επαναφέρουν την χώρα σε συνθήκες ισορροπίας και σταθερότητας και να ανακόψουν την αυξητική τάση του δημοσίου χρέους και πρόδειλα να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Το πρόγραμμα αυτό ονομάστηκε Μεσοπρόθεσμο. Αλλά το δυστύχημα είναι ότι πρέπει να ακολουθηθεί απαράκλιτα και με ''θρησκευτική ευλάβεια''. Στην παρούσα εργασία θα παρουσιάσουμε τα στοιχεία της ελληνικής οικονομίας που αφορούν την περίοδο , τους ελλειμματικούς κρατικούς προϋπολογισμούς αυτής της περιόδου και φυσικά, τα δυσβάστακτα δημοσιονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν. Αναλυτικά θα αναφερθούμε στους κρατικούς προϋπολογισμούς και απολογισμούς που θα περιλαμβάνουν: Τα δημόσια έσοδα Τις δημόσιες δαπάνες Τα ετήσια αποτελέσματα των προϋπολογισμών (έλλειμμα ή πλεόνασμα) και τέλος

8 Την εξέλιξη του δημοσίου χρέους κυρίως σε ποσοστό του ΑΕΠ Η εργασία αυτή αναπτύχθηκε σε 5 κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο θα παρουσιάσουμε τον ορισμό και την έννοια του προϋπολογισμού, θα αναλύσουμε το περιεχόμενο των διαφόρων εννοιών και θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένες περιπτώσεις προϋπολογισμών. Στην πορεία, στο δεύτερο κεφάλαιο θα γίνει παρουσίαση και ιστορική αναδρομή σε ελλειμματικούς προϋπολογισμούς και περιπτώσεις που αναγκάστηκε η Ελλάδα να στηριχθεί σε δανειοδοτήσεις ξένων χωρών καθώς και περιπτώσεις πτωχεύσεως. Στο τρίτο κεφάλαιο θα γίνει εκτενής ανάλυση στους συγκεκριμένους προϋπολογισμούς ( ). Στο ίδιο κεφάλαιο θα αναλυθούν τα αίτια των ελλειμμάτων, οι αποκλίσεις των εσόδων και οι οικονομικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν και φυσικά στα αποτελέσμα που επέφεραν. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα εστιάσουμε στα δημοσιονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν, στον απώτερο σκοπό που είναι η μείωση του ελλείμματος και η εμφάνιση πρωτογενούς πλεονάσματος, αλλά και στις αιτίες συρρίκνωσης της πραγματικής οικονομίας που θα επιτευχθεί από την μείωση των κρατικών εσόδων. Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο, θα παραθέσουμε αναλυτικά τα συμπεράσματα, θετικά και αρνητικά, από την επιβολή των απαιτούμενων δημοσιονομικών μέτρων, την βιωσιμότητα του χρέους, καθώς και ενδεικτικούς τρόπους ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας, ενώ θα επιχειρήσουμε και μια συνοπτική αξιολόγηση των συνεπειών των ελλειμματικών προϋπολογισμών που οδήγησαν σε ένδεια την ελληνική οικονομία, την μηδενική οικονομική ανάπτυξη, την μείωση της απασχόλησης της παραγωγικότητας και των εισοδημάτων τόσο σε επίπεδο κράτους όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δημόσια Έσοδα Ως δημόσια έσοδα μπορούμε να ορίσουμε κάθε είδους έσοδα που εισπράτονται από το κράτος, τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α' και β' βαθμού, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης (ΟΚΑ) και από τα υπόλοιπα Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ). Το σύνολο των εσόδων αυτών αποτελούν τα κρατικά δημόσια έσοδα Διάκριση εσόδων σε φορολογικά και μη Τα δημόσια έσοδα ανάλογα με την προελευσή τους και την επιβολή τους και φυσικά την εισπραξή τους διακρίνονται σε φορολογικά και μη. Ως φορολογικά ορίζονται τα έσοδα που καρπώνονται ως φόροι, δασμοί και τέλη που επιβάλονται με νόμο ή άλλη πράξη την κεντρική διοίκηση, τη τοπική Αυτοδιοίκηση, τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης και τα λοιπά ΝΠΔΔ. Στον αντίποδα τα ΜΗ φορολογικά είναι αυτά που λαμβάνονται από την Επιχειρηματική δράση, την ''σωστή'' διαχείρηση της κρατικής περιουσίας (κινητή και ακίνητη), τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ. Σε αυτά ακόμα (ΜΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ) έσοδα συμπεριλαμβάνονται και αυτά που προέρχονται από τα διάφορα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 1.2 Δημόσιες Δαπάνες Ως δημόσια δαπάνη μπορούμε να ορίσουμε κάθε είδους δαπάνη που πραγματοποιείται από το Δημόσιο (Κεντρική Διοίκηση), τους ΟΤΑ, τους ΟΚΑ και τα λοιπά Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Οι δαπάνες της Κεντρικής Διοίκησης εντάσονται στον Ετήσιο Τακτικό προϋπολογισμό (ΤΠ) του κράτους και στον ετήσιο προϋπολογισμό του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού Ο Τακτικός Προϋπολογισμός περιλαμβάνει τις δαπάνες που ακολουθούν : Για την εξασφάλιση της λειτουργίας της Κεντρικής Διοίκησης (Υπουργεία κτλ.) Σε αυτές τις δαπάνες είναι : Μισθοδοσία προσωπικού, συντάξεις πολιτικών υπαλλήλων και σωμάτων ασφαλείας, η πληρωμή των λειτουργικών δαπανών των φορέων της κεντρικής διοίκησης

10 Για την επιχορήγηση φορέων του δημοσίου. Εδώ εντάσονται οι επιχορηγήσεις πολλών οργανισμών και επιχειρήσεων του δημοσίου, με κύριες : Τις επιχορηγήσεις των Ασφαλιστικών Ταμείων (ΟΚΑ) Τις επιχορηγήσεις των Μέσων Μεταφοράς για κάλυψη ελλειμμάτων Τις επιχορηγήσεις σε άλλους φορείς με σκοπό την κάλυψη τυχόν ελλειμμάτων Για τη χρηματοδότηση των μεταβιβαστικών πληρωμών σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Που αφορούν κυρίως : φυσικών προσώπων : Οικογενειακή κατάσταση (επιδόματα), εργασιακή κατάσταση (επίδομα ανεργίας) ή δυνατότητα εργασίας (αναπηρικά επιδόματα κτλ.) Για καταβολή τόκων του δημοσίου χρέους Άλλες δαπάνες δευτερεύουσας σημασίας Δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων Οι δαπάνες αυτές περιλαμβάνουν : Την κατασκευή δημοσίων έργων (οδικά, λιμενικές, αεροπορικές κτλ) που υλοποιούνται είτε αποκλειστικά με χρήματα του δημοσίου, είτε με σύμπραξη και του ιδιωτικού παράγοντα. Τη χρηματοδότηση μελετών για την κατασκευή έργων ή συντίρησης Την επιχορήγηση επενδύσεων του Ιδιωτικού και Δημοσίου τομέα στην Έρευνα και την Τεχνολογία Την επιχορήγηση μικρών και μεγάλων σχεδίων βελτίωσης των βιομηχανικών και βιοτεχνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων Την επιχορήγηση για ενίσχυση των ιδιωτών στην δημιουργία νέων μονάδων παραγωγής Δαπάνες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Στις δαπάνες αυτές εντάσεται το σύνολο των δαπανών των ΟΤΑ αφού αποκοπεί το μέρος που αντιστοιχεί στα έσοδα που προέρχονται από κάθε επιχείρηση ή απόδοση πόρων από τον Τακτικό Προϋπολογισμό. 1.3 Δημοσιονομικό Έλλειμμα Ως δημοσιονομικό έλλειμμα ορίζουμε όταν προκύπτει διαφορά των συνολικών εσόδων του δημοσίου και των συνολικών δαπανών. Ανάλογα με την μέθοδο μέτρησης των δημοσίων δαπανών και εσόδων προκύπτει και η ανάλογη μορφή ελλείμματος. Η μέθοδος μέτρησης των κρατικών ελλειμμάτων αποτελεί κομβικής

11 σημασίας και σοβαρό αντικείμενο έρευνας της εφαρμοσμένης οικονομίας. Σε διάφορες οικονομικές εργασίες, οι οποίες διερευνούν την σχέση μεταξύ των ελλειμμάτων και διαφορών μακροοικονομικών μελετών όπως επιτόκιο, προσφορά ή ζήτηση χρήματος, έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου ή έλλειμμα ισοζυγίου τρέχουσων συναλλαγών κτλ. Τρεις είναι οι κατηγορίες κρατικού ελλείμματος που υιοθετούνται. Το Πραγματικό Έλλειμμα, το Διαθρωτικό Έλλειμμα πλήρους απασχόλησης και το Κυκλικό Έλλειμμα. Στην περίπτωση βέβαια που έχουμε πλεόνασμα οι θεωρίες ορίζονται ως πραγματικό πλεόνασμα, διαθρωτικό πλεόνασμα και κυκλικό πλεόνασμα Ακαθάριστο Έλλειμμα Γενικού Προϋπολογισμού του Κράτους Το ακαθάριστο έλλειμα του ΓΠΚ προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ συνολικών δαπανών και των συνολικών εσόδων του ΓΠΚ. Ο όρος ''ακαθάριστο'' χρησιμοποιείται για να τονίζει ότι στις δαπάνες του ΓΠΚ περιλαμβάνονται και οι δαπάνες τοκοχρεολύσιων για την πληρωμή του δημοσίου χρέους Ακαθάριστο Έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης Με τον ορισμό ''Γενική Κυβέρνηση'' νοείται η κεντρική διοίκηση, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι ΟΚΑ, τα ΝΠΔΔ, καθώς και οι οργανισμοί και επιχειρήσεις του κράτους (ΔΕΚΟ). Οι ΔΕΚΟ που εντάσονται στην Γ.Κ. είναι αυτές που η διοίκησή τους ορίζεται από το δημόσιο ή η επιχορήγησή τους υπερβαίνει το 50% των εσόδων τους. Το ακαθάριστο έλλειμμα της Γ.Κ. είναι αυτό που προκύπτει αν στο ακαθάριστο έλλειμμα του ΓΠΚ υπολογιστεί και το αποτέλεσμα (θετικό ή αρνητικό) των φορέων αυτών Καθαρό Ταμειακό Δημόσιο Έλλειμμα Το καθαρό ταμειακό δημόσιο έλλειμμα ή καθαρό ταμειακό έλλειμμα επί ταμειακής βάσης, προκύπτει από το συνολικό έλλειμμα του ευρύτερου δημοσίου τομέα, αφού αφαιρεθούν τα χρεολύσια για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους. 1.4 Δημόσιο Χρέος Με τον όρο ''Δημόσιο Χρέος'' νοείται το μέγεθος που αναφέρεται στο υφιστάμενο σύνολο δανεισμού σε δεδομένο χρονικό σημείο. Γενικά ο ημερολογιακός σταθμός αναφοράς είναι η 31 η Δεκεμβρίου κάθε έτους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπολογίζεται σύμφωνα με την μεθοδολογία του European system Accounts (ESA 95). Το ισοζύγιο της Γ.Κ. που καταρτίζεται σύμφωνα με αυτή τη μεθοδολογία περιλαμβάνει τα ετήσια ελλείμματα του ΤΠ και του ΠΔΕ καθώς και τα αποτελέσματα των ΟΤΑ, ΟΚΑ, ΝΠΔΔ και ΔΕΚΟ που υπολογίζονται στην Γενική Κυβέρνηση.

12 1.4.1 Βραχυπρόθεσμο, Μεσομακροπρόθεσμο και Πάγιο Δημόσιο Χρέος Με βάση το χρόνο αποπληρωμής, το δημόσιο χρέος ταξινομείται σε βραχυπρόθεσμο το οποίο συνιστάται σε δάνεια που η αποπληρωμή του είναι εντός του τρέχοντος έτους, σε μεσομακροπρόθεσμο που ορίζονται τα δάνεια που έχουν ως αποπληρωμή τα 5 έτη και σε πάγιο δημόσιο χρέος που η ληκτικότητα των δανείων είναι πάνω από 5 έτη αποπληρωμής. 1.5 Έννοια και σημασία Προϋπολογισμού Ο ορισμός του Κρατικού προϋπολογισμού βρίσκεται διατυπωμένος στο άρθρο 5 παραγ.1 του ισχύοντος νόμου 2362/95 περί Δημόσιου Λογιστικού,σύμφωνα με το οποίο <<Προϋπολογισμός είναι ο νόμος με τον οποίο προσδιορίζονται τα δημόσια έξοδα και καθορίζονται τα όρια των εξόδων του κράτους (πιστώσεων) για κάθε οικονομικό έτος>>. Οικονομικό έτος είναι η περίοδος που περιλαμβάνει τις διοικητικές πράξεις και τα γεγονότα που σχετίζονται με την διαχείριση του δημοσίου χρήματος και την κίνηση της περιουσίας του κράτους. Αρχίζει την 1 η Ιανουαρίου και λήγει την 31 η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, όπως ορίζει το άρθρο 4 του ίδιου νόμου. Ο κρατικός προϋπολογισμός είναι νόμος και ψηφίζεται από την Βουλή Ιδιότητες Προϋπολογισμού Οι κύριες ιδιότητες ενός προϋπολογισμού είναι οι εξής: α) Πράξη περιοδική: Επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα β) Πράξη πρόβλεψης: Δηλαδή προβλέπει το μέλλον για το οικονομικό έτος των δημόσιων εσόδων και των ορίων εξόδων του κράτους γ) Πράξη προκαταβουλικής εξουσιοδότησης: Δηλαδή παρέχει την απαιτούμενη από τον νόμο άδεια στην εκτελεστική εξουσία να προβεί στα έσοδα και στα έξοδα που προβλέπονται από έναν προϋπολογισμό. (ΠΗΓΗ: Μ.Στασινόπουλος ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1966 Σελ.32,33)

13 1.5.2 Πτυχές Προϋπολογισμού Ένας προϋπολογισμός έχει τις βασικές πτυχές: α) Λογιστική σημασία: Έγγκειται στην χάραξη της οικονομικής πορείας του κράτους για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. β) Πολιτική σημασία: Συνίσταται στο ότι αποτελεί το μέσο για την πραγμάτωση του πολιτικού προγράμματος της κυβέρνησης, δηλαδή τα οικονομικά μεγέθη που προβλέπονται σε αυτόν καθορίζουν τους στόχους της κυβέρνησης. γ) Νομική σημασία: Πηγάζει από την συνταγματική καθιέρωση αυτού του όρου για τη νομική διενέργεια των δαπανών και για την είσπραξη των εσόδων του κράτους από την εκτελεστική εξουσία Νομική φύση Προϋπολογισμού Ο προϋπολογισμός είναι ένας ιδιότυπος τυπικός νόμος και αυτό γιατί δεν ψηφίζεται με την συνηθισμένη διαδικασία ψήφισης των νόμων όπως προβλέπει το σύνταγμα αλλά με την ειδική διαδικασία του άρθρου 88 του ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ της Βουλής. (ΠΗΓΗ: Ελένη Κυργιακοπούλου ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 2001 Σελ.60) Χαρακτηριστικά Προϋπολογισμού Ο προϋπολογισμός διακρίνεται σε τακτικό προϋπολογισμό και προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων. Ο διαχωρισμός έγινε και χρησιμοποιείται ως δικλείδα ασφαλείας ώστε τα κονδύλια που εισήλθαν στην Ελλάδα από την Ε.Ε. ή άλλες πηγές θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για την ανάπτυξη υποδομών του κράτους και όχι για να καλυφθούν τρέχουσες λειτουργικές ανάγκες. Όμως ο διαχωρισμός αυτός δημιουργεί προβλήματα καθώς οι δύο αυτοί τομείς δεν συλλειτουργούν αλλά λειτουργούν ανεξάρτητα.

14 1.5.5 Φάσεις εκτέλεσης κρατικού Προϋπολογισμού -ΦΑΣΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ: Η κατάρτιση του προϋπολογισμού αποτελεί αρμοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας και συγκεκριμένα του Υπουργείου Οικονομικών μέσω του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Κάθε Υπουργείο αφού λάβει οδηγίες, συντάσσει σχέδιο των εσόδων και των εξόδων και το καταθέτει στην υπηρεσία δημοσιονομικού ελέγχου που εδρεύει σε κάθε Υπουργείο. Το τελικό σχέδιο το εγκρίνει ο Υπουργός και αυτό καταρτίζεται στο Γ.Λ.Κ και ορίζεται το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού για το επόμενο οικονομικό έτος. -ΦΑΣΗ ΕΓΚΡΙΣΗΣ: Αρμόδιο όργανο για την έγκριση του προϋπολογισμού είναι η ολομέλεια της βουλής και μάλιστα κατά την τακτική ετήσια σύνοδό της, όπως ορίζεται στα άρθρα 72 και 79 του συντάγματος. Το νομοσχέδιο περί κυρώσεως του προϋπολογισμού πρέπει να κατατεθεί το αργότερο μέχρι 30 Νοεμβρίου δεδομένου ότι το οικονομικό έτος αρχίζει την 1 η Ιανουαρίου. -ΦΑΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ: Κύριος αρμόδιος για την εκτέλεση και την διαχείριση είναι ο Υπουργός Οικονομικών σύνφωνα με την διάταξη του άρθρου 2 του ΚΩΔΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΥ. Ένα μέρος της εκτέλεσης ενός προϋπολογισμού είναι η διενέργεια των δημόσιων εσόδων, ενώ το άλλο είναι η πραγματοποίηση των δημόσιων δαπανών. -ΦΑΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ: Στην φάση αυτή εμφανίζονται τα αποτελέσματα της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, δηλαδή των εσόδων-εξόδων του κράτους κάθε οικονομικού έτους και εγκρίνονται οι σημιωθίσες υπερβάσεις πιστώσεων.ο απολογισμός καταρτίζεται μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου και υποβάλλεται για επεξεργασία στο ελεγκτικό συνέδριο. Στη συνέχεια υποβάλλεται στην Βουλή για επικύρωση μαζί με τον ισολογισμό ως το τέλος Νοεμβρίου. (ΠΗΓΗ: Απόστολος Γέροντας ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 2005 Σελ ) Περιπτώσεις Προϋπολογισμών Με την φάση του απολογισμού διαπιστώνεται κατά πόσο ήταν εφικτή η πραγμάτωση του παρελθόντος προϋπολογισμού. Από τα αποτελέσματα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε και να κατατάξουμε τον προϋπολογισμό σε τρεις βασικές κατηγορίες:

15 Α) ΙΣΟΣΚΕΛΙΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Θεωρείτε ένας προϋπολογισμός στον οποίο τα δημόσια έσοδα και τα δημόσια έξοδα έχουν αρμονική αντιστοιχία. Β) ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Ονομάζεται αυτός στον οποίο τα δημόσια έσοδα υπερκελίζουν τα αντίστοιχα δημόσια έξοδα. Γ) ΕΛΛΕΙΜMΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Eίναι αυτός που τα δημόσια έξοδα υπερτερούν των εσόδων με αποτέλεσμα να γίνεται δύσκολη η χάραξη, ο προγραμματισμός και η υλοποίηση του προϋπολογισμού του επόμενου οικονομικού έτους Αναμόρφωση του ελληνικού κρατικού Προϋπολογισμού Ένα ουσιώδες και σημαντικό πρόβλημα που εμφανίζουν οι Ελληνικοί Κρατικοί Προϋπολογισμοί είναι η ύπαρξη πληθώρας ειδικών λογαριασμών σε πολλά υπουργεία. Η ύπαρξη αυτών δυσκολεύει την παροχή ορθής πληροφορίας σύμφωνα με τους δείκτες διαφάνειας κρατικών προϋπολογισμών, η Ελλάδα έλαβε πανηγυρικά την τελευταία θέση ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι παρέχουν πολλές μη χρήσιμες πληροφορίες, ενώ άλλες απαραίτητες πληροφορίες δεν μπορούν να σταχυολογηθούν καθώς είναι διάχυτες. Άλλος σημαντικός παράγοντας που αποδεικνύεται προβληματικός είναι η υπερσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων και ευθυνών του Υπουργείου Οικονομικών. Σήμερα διεθνώς επικρατεί η τάση στην τάξη των φορολογουμένων να γνωρίζουν πως αξιοποιούνται οι πόροι που αποδίδουν στο κράτος και πως συνδέεται η διαχείριση αυτών των πόρων με το επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι η μείωση του δημόσιου χρέους και η πολυπόθιτη ανάπτυξη της οικονομίας. Συνεπώς οδηγούμαστε σε μια μετάβαση από τους συνήθεις προϋπολογισμούς σε ένα νέο μοντέλο προϋπολογισμών που διακρίνονται σε: Α) Προϋπολογισμοί προγραμμάτων και Β) Προϋπολογισμοί απόδοσης Με απλά λόγια η προσοχή πλέον εστιάζεται όχι στο τι πόρους έχει πρόσβαση το κράτος αλλά τι παράγεται με αυτούς τους πόρους. Οδηγούμαστε δηλαδή από το σύστημα στη ''θεωρία'' του αποτελέσματος του λεγόμενου Ντετερμινισμού. Ο μόνος δρόμος σωτηρίας (οικονομικής) της Ελλάδας είναι να προσανατολιστεί στην αναδόμηση, διαμορφωποίηση και αναμόρφωση των κρατικών προϋπολογισμών και να ταυτιστεί με το νέο λογιστικό σύστημα σύμφωνα με το οποίο το δημόσιο θα λειτουργεί με κανόνες χρηματοοικονομικής λογιστικής.

16 1.5.8 Τομείς Αναμόρφωσης Η προαναφερθείσα αναμόρφωση για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί θα πρέπει να αξιοποιηθεί με μια νέα αναπτυξιακή δομή που θα προβλέπει: α) Οργανική ταξινόμηση: Στην οργανική ταξινόμηση θα λαμβάνετε υπόψη από κάθε υπηρεσία η εξής παράμετρος: ''Τι χρήματα δαπανώνται'', δηλαδή θα έχει προσανατολισμό προς τα κέντρα κόστους (Λογιστική Κόστους και Αναλυτική Λογιστική, Ομάδα 9) β) Οικονομική ταξινόμηση: Σε αυτή προβλέπεται προσανατολισμός σε λογαριασμούς Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (Γ.Λ.Σ.) γ) Λειτουργική ταξινόμηση: Η πρόβλεψη σε αυτή την περίπτωση είναι η καλύτερη επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων και συνιστωσών που αφορούν την οικονομία

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Όταν μιλάμε για την μακρόχρονη δημιουργία του Ελληνικού χρέους ουσιαστικά έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα πολύ απλό και συνάμα ουσιαστικό ερώτημα.είναι δυνατόν μια τέτοια ''φυσική επιχείρηση'' με τέτοιο ουρανό, γη και θάλασσα να έχει ανάγκη δανεισμού, ο οποίος τελικά θα την καταχρεώσει αντί να προχωρήσει σε μια τέτοια ανάπτυξη, η οποία κυριολεκτικά θα την απογειώσει και όχι μόνο; Η μελέτη της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας μας βοηθάει να ερμηνεύσουμε πιο αποτελεσματικά και να προβλέψουμε τις επερχόμενες εξελίξεις. Η εμπλοκή του διεθνούς παράγοντα στην εσωτερική ζωή της Ελλάδας, οικονομικής και πολιτικής, εμφανίζεται από τα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης και συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Μπροστά στις σύγχρονες συνθήκες που εμπεριέχουν το ενδεχόμενο μιας πτώχευσης εξαιτίας του τεράστιου εξωτερικού δημοσίου χρέους είναι ανάγκη να αναμοχλεύσουμε τις αντίστοιχες περιπτώσεις του 19ου και 20ου αιώνα. Η πρώτη επίσημη Ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο 1827 πριν ακόμα αναγνωριστεί το λεγόμενο Βασίλειον της Ελλάδος. Όταν η Ελληνική Διοίκηση του Ανδρέα Ζαϊμη αδυνατεί να πληρώσει τα τοκοχρεολύσια των δανείων ανεξαρτησίας, εκτότε το Ελληνικό Κράτος θα κυρήξει πτώχευση τρεις ακόμα φορές το 1843, το και το Εδώ ισχύει φυσικά, αυτό που λέμε σε ανάλογες περιπτώσεις ''αρχή και πέρας επί κύκλου κοινόν'' (Ηράκλειτος), 187 χρόνια η ίδια ιστορία. Όλες τις φορές τα δάνεια και οι πτωχεύσεις οφείλονταν σε κακοδιαχείριση, εσφαλμένες επιλογές και ιδιοποίηση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο των χρημάτων των δανείων από τους επιτήδειους.

18 -Οικονομική Περίοδος : Στην δεύτερη εθνοσυνέλευση του Άστρους, το Ελληνικό Κράτος καταθέτει τον πρώτο στιχιώδη προϋπολογισμό, συγκεκριμένα στις 12 Απριλίου Τα έσοδα φτάνουν μόλις τα 12 εκατ. γρόσια τα οποία προέρχονται από τελωνειακούς δασμούς, εισφορές ντόπιων και φιλελλήνων, λείες, πολεμικά λάφυρα κτλ.. Τα έξοδα όμως υπερσκελίζουν και αναθεματίζουν τον πρώτο προϋπολογισμό καθώς ανέρχονται σε 38 εκατ. Γρόσια. Από το 1824 μέχρι το 1826 η Ελλάδα πρόλαβε και έλαβε δύο εξωτερικά δάνεια από Αγγλικές Τράπεζες, το πρώτο στις 2 Φλεβάρη 1824 ύψους λιρώτις εξής προϋποθέσεις: Τόκος δανείου 5%, Προμήθεια 2% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή των δανείων ήταν η υποθήκευση των εθνικών κτημάτων και τα δημόσια έσοδα. Στις 31 Ιουλίου 1824 λάβαμε το δεύτερο δάνειο ονομαστικής αξίας λιρών. Οι χρηματοοικονομικοί οίκοι του Λονδίνου ονόμασαν αυτά τα περιβόητα δάνεια ως δάνεια ανεξαρτησίας με επαχθείς όρους για τους επαναστατημένους Έλληνες, ωστόσο ένα μόνο μικρό ποσό δαπανήθηκε για τις ανάγκες της Επανάστασης λίρες. Το δάνειο σπαταλήθηκε σε αποπληρωμή τόκων και προμηθειών στα χρηματιστήρια της Ευρώπης ή σε παραγγελίες πολεμικού υλικού που δεν έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή οδηγούσε στην χρεοκοπία και υλοποιήθηκε το 1827, όπoυ η κυβέρνηση Ζαϊμή παρέλαβε ταμείο 16 γρόσια ούτε δηλαδή μια λίρα. Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι το χρήμα την περίοδο αυτή κινείται συσσωρευτικά, το δάνειο έχει την έννοια ότι ο οφειλέτης δεν παίρνει ακριβώς χρήματα, αλλά δεσμεύεται βάση οικονομικών δανείων, ότι θα εξαρτάται για πάντα από τον δανειστή του. -Οικονομική Περίοδος νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους: Ο εμπνευσμένος κυβερνήτης Ι.Καποδίστριας εστίασε στην καθιέρωση νέων οικονομικών θεσμών. Ίδρυσε νομισματοκοπείο στην Αίγινα και καθιέρωσε ως νόμισμα τον φοίνικα που αντικατέστησε το τούρκικο γρόσι. Στράφηκε στην γεωργία και το εμπόριο προκειμένου η Ελλάδα να αποκτήσει δικό της πλούτο. Έδωσε δάνεια στους νησιώτες προκειμένου να προχωρήσουν στην αγορά πλοίων. Κατασκεύασε ναυπηγεία σε Πόρο και Ναύπλιο. Ίδρυσε την γεωργική σχολή στην Τύρινθα και εμποροδικείο στην Ερμούπολη. Το σπουδαιότερο όμως ήταν που ίδρυσε την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα η οποία καταργήθηκε από την αντιβασιλεία. Κατέθεσε τον πρώτο ουσιαστικό με προοπτικές υλοποίησης προϋπολογισμό. Δυστυχώς όμως δολοφονήθηκε, ο πρώτος κυβερνήτης που προσπάθησε να οικοδομήσει την αυτοανάπτυξη στην Ελλάδα.

19 -Οικονομική Περίοδος : Η αντιβασιλεία ουσιαστικά είναι μια συνέχεια της Ευρώπης προκειμένου η Ελλάδα ως γέφυρα από την ανατολή να περάσει από τον τουρκικό ζυγό στο άρμα των Δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Αυτός είναι και ο πρώτος στόχος της αντιβασιλείας. Το άλλο είναι ο αστικός τρόπος ανάπτυξης της Ελλάδας (το τέλος αυτού του μοντέλου βιώνουμε σήμερα). Ακόμα σημαντικό γεγονός έχουμε την κατάργηση του φοίνικα ως επίσημο νόμισμα του κράτους και την εισαγωγή ενός νέου νομίσματος, τη δραχμή. Κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα σύναψε δάνειο γαλλικών φράγκων που εγγυήθηκαν οι τρεις μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία,Γαλλία,Ρωσία) καρπώνοντας όμως η κάθεμια το 1/3. Η τρίτη δόση των γαλλικών φράγκων ουδέποτε κατεβλήθει στην Ελλάδα. Καταργήθηκε από την δανειοδότρια τράπεζα για την εξυπηρέτηση του δανείου. Από τις υπόλοιπες δύο δόσεις γαλλικών φράγκων το 56,8% κατακρατήθηκε στο εξωτερικό, το υπόλοιπο κατά τον Θ.Κολοκοτρώνη ''σπαταλήθηκε από την αντιβασιλεία σε έξοδα Βαβαρικού στρατού''. Το έτος 1835 στο δημόσιο ταμείο υπήρχαν δραχμές και από αυτά τα χρήματα έπρεπε να καλυφθούν οι ελλειματικοί προϋπολογισμοί των ετών και η παράλληλη εξυπηρέτηση του δανείου που ήταν δραχμές. Τελικά η καθαρή πρόσοδος από το δάνειο για την Ελλάδα ήταν 14,2%. Στο τέλος του 1859 η Ελλάδα έναντι του δανείου χρωστούσε υπερτριπλάσια των όσων λογιστικά είχε επωφεληθεί από το δάνειο. Το έτος 1843 είχαμε την δεύτερη πτώχευση-χρεοκοπία, που είχε σαν απόρροια το κίνημα της 3 Σεπτεμβρίου. -Οικονομική Περίοδος : Από την δεκαετία του 1860 και μετά η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας, βιομηχανίας και τραπεζών οδηγούν στην πολιτική αφύπνιση της αστικής τάξης. Τα νέα κοινωνικά στρώματα θα στρατευτούν γύρω από τον Χ.Τρικούπη, ενώ οι παραδοσιακές κοινωνικές κάστες γύρω από τον Δηλιγιάννη. Ο Τρικούπης αναλαμβάνει πρωθυπουργός το 1881 και παρά τις προσπάθειές του για τον εξορθολογισμό δυσλειτουργίας του κράτους στην οικονομική του πολιτική υπηρετεί πιστά τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου. Την ίδια χρονιά στην Ελλάδα προσαρτάται η Θεσσαλία και η Άρτα. Το εξωτερικό χρέος μεγαλώνει καθώς πρέπει να καταβληθούν μεγάλες πολεμικές δαπάνες για τον Αγώνα απελευθέρωσης της Ελλάδας. Το 1880 έως το 1890 η χώρα δανείζεται αλόγιστα, ενώ αναγκάζεται να εκχωρεί σε δάνεια το 40% με 50% των εσόδων του κράτους. Ο κρατικός προϋπολογισμός είναι μονίμως ελλειμματικός και το ισοζύγιο πληρωμών αρνητικό. Υπάρχει ραγδαία πτώση του κύριου εξαγωγικού προϊόντος της σταφίδας εξαιτίας της

20 ανάκαμψης των Γαλλικών εξαγωγών. Στράφηκε επίσης στην εσωτερική ανασυγκρότηση της χώρας (σιδηροδρομικό δίκτυο, οδικό δίκτυο, αποξήρανση Κωπαϊδας, διάνοιξη διώρυγας Κορίνθου και γενικά εκβιομηχανοποίηση της χώρας). Λογιστικά έναντι του αστρονομικού χρέους χρυσών φράγκων προσπάθησε να μειώσει στο 1/3 τον δημόσιο τομέα, αλλά δυστυχώς οδηγηθήκαμε σε στάση πληρωμών. Το 1893 ο Τρικούπης αναφωνίζει στη βουλή το ιστορικό ''Κύριοι, δυστυχώς, επτωχεύσαμεν''. Μια ακόμα πτώχευση έχει σαν απόρροια την επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ). -Οικονομική Περίοδος ΔΟΕ: Μετά το θάνατο του Χ.Τρικούπη ακολούθησε ο καταστροφικός ελληνοτουρκικός πόλεμος του Η κατάσταση για την Ελλάδα γινόταν όλο και πιο συγκεχυμένη εξαιτίας των αντικρουόμενων συμφερόντων των Μεγάλων Δυνάμεων και των πιέσεων που ασκούσαν οι ομολογιούχοι. Βγήκαμε από τον πόλεμο νικημένοι και ταπεινωμένοι και μας επιβλήθηκε πολεμική αποζημίωση και ΔΟΕ. Μάλιστα για να εξασφαλιστούν οι δανειστές ότι θα εισπράξουν τα χρήματά τους, επέβαλαν μεταξύ των άλλων και την απευθείας είσπραξη των κερδών από τρία βασικά προϊόντα: το πετρέλαιο, τα σπίρτα και τα τραπουλόχαρτα. Τα οποία διακινούσε μόνο το ελληνικό μονοπώλιο. Η Ελλάδα μέχρι τότε ( ) πήρε 10 εξωτερικά δάνεια συνολικά γαλ. φράγκων. Κατά μέσο όρο η τιμή έκδοσης κυμάνθηκε στο 72,54% δηλαδή χρεώθηκε γαλ. φράγκων αλλά παρέλαβε , τα υπόλοιπα ήταν τιμή έκδοσης και άλλα διάφορα έξοδα. -Οικονομική Περίοδος : Την περίοδο αυτή συνομολογήθηκαν 4 εξωτερικά δάνεια συνολικού ύψους γαλ. φράγκων. Τα δύο πρώτα γαλ.φράγκων μέχρι το έτος 1910 και το τρίτο και τέταρτο γαλ. φράγκων το έτος Τα δάνεια αυτά χορηγήθηκαν για την εξυπηρέτηση των ήδη υπαρχόντων δανείων. Η ελληνική οικονομία διαγράφει ανοδική πορεία ακολουθώντας την διεθνή τάση. Η πορεία όμως φαντάζει οξύμωρο σχήμα αφού για να ανακάμψει η εθνική κυριαρχία είχε ανάγκη κηδεμόνα (χρηματικό). Το έτος έγινε ο Α και Β Βαλκανικός Πόλεμος και ενσωματώθηκαν νέες περιοχές όπως η Ήπειρος, η Μακεδονία και η Θράκη. Ενώ η Ελλάδα είχε λάβει μεγάλη στρατιωτική αποζημίωση, έλαβε οικονομική βοήθεια σε δάνεια που αύξησαν το χρέος της. Ο νόμος περί ΔΟΕ που τηρείται ευλαβικά επί δύο δεκαετίες ''παραβιάζεται'' πρώτη φορά το 1920 με την έκδοση δραχμών που ακολουθούνται από δραχ. το 1921 και από ακόμα δραχ. το Ήταν όλα για τις ανάγκες του πολέμου παρά την ήττα στην Μικρά Ασία

21 (1922). Η πτώχευση αποφεύγεται με το πρώτο αναγκαστικό δάνειο που επιβάλλεται από τον Υπουργό Οικονομικών Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος κόβει στη μέση τα χαρτονομίσματα. Κρατά το ένα μέρος στην κυκλοφορία και το άλλο το ανταλλάσσει με τίτλους εσωτερικού δανείου. Στην αποφυγή της πτώχευσης το 1922 συμβάλλει και το δάνειο ύπο την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες. -Οικονομική Περίοδος : Η εποχή του μεσοπολέμου ήταν μια περίοδος σταδιακής ανόρθωσης της Ελληνικής Οικονομίας. Το 1924 συνήφθει το προσφυγικό δάνειο ύψους λιρών Αγγλίας με απεχθείς όρους (τιμή έκδοσης 88%, ονομαστικό επιτόκιο 7% και πραγματικό 8,6%). Το 1925 νέο δάνειο για ύδρευση από την Αμερικάνικη εταιρεία Ulen et Co, με ονομαστικό ποσό δολλαρίων και διάρκεια απόσβεσης 27 χρόνια. Το 1925 επίσης πήραμε το δάνειο των σιδηροδρόμων, ύψους δολλάρια (τιμή έκδοσης 92%, ονομαστικό επιτόκιο 8% και πραγματικό 8,69%). Το 1926 ''εισβάλει'' το Σουηδικό δάνειο το οποίο κατά τον καθηγητή Δ.Στεφανίδη αποτέλεσε ''την μελανωτέραν κηλίδαν της δανειακής του κράτους πολιτικής''. Το 1928 διαφαίνεται το λεγόμενο τριμερές δάνειο. Την περίοδο το σύνολο των εξωτερικών δανείων ήταν: Ονομαστικό κεφάλαιο χρυσά φράγκα και πραγματικό κεφάλαιο χρυσά φράγκα. Συνεπώς από το 1821 έως τι 1932 το σύνολο του εξωτερικού χρέους ανερχόταν σε χρυσά φράγκα και το σύνολο του εσωτερικού χρέους ανερχόταν σε δραχμές. Η κρίση του 1929 δεν γίνεται άμεσα αισθητή στην Ελλάδα, ενώ ο προϋπολογισμός ήταν πλεονασματικός και με καλές προοπτικές για το επόμενο έτος. Εν τούτης το 1930 η μείωση του μεταναστευτικού εμβάσματος συμπιέζει τους αδήλους πόρους, βασική συνιστώσα της ελληνικής οικονομίας και η πτώση των τιμών στον πρωτογενή τομέα συνοδεύει τη μείωση των εξαγωγών το Εν τω μεταξύ το εξωτερικό χρέος διακιδεύει τη νομισματική σταθερότητα που μέσα από τον κυκέωνα της διεθνούς οικονομικής ύφεσης απομυζά τα αποθεματικά της Τράπεζας Της Ελλάδος. Το χρέος αντιπροσώπευε το 150 % του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Μέχρι το 1932 είχαμε αποσβέσει χ.φ. δηλαδή 183 δις παραπάνω από αυτά που είχαμε δανειστεί και πάλι χρωστούσαμε 2 δις χρυσά φράγκα. Σύμφωνα με την γνώμη του καθηγητή Α.Ανδριάδη η πτώχευση ήταν εκ των πραγμάτων και εκ των συμβάντων αναμενόμενη. ''Η ιστορία του δημόσιου χρέους της Ελλάδας είναι η ιστορία της οικονομικής εξέλιξης''.

22 -Οικονομική Περίοδος : Στην περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ένα από τα επακόλουθα της κατοχής ήταν η καταστροφή των παραγωγικών δομών και ο λιμός. Πριν την κυρίευση της Ελλάδας από τις Δυνάμεις του Άξονα ο ελληνικός χρυσός της Τράπεζας της Ελλάδος είχε φυγαδευτεί στο Κάιρο. Η υποτίμηση της δραχμής ήταν καθημερινή και αισθητή και στις πιο μικρές συναλλαγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της μηδενικής αξίας του νομίσματος είναι ότι ένας καφές κόστιζε δραχμές (πληθωρισμός), ενώ μια λίρα Αγγλίας ισοδυναμούσε με 7 δις δραχμές. Το τραγελαφικό της υπόθεσης ήταν ότι η χώρα σπαταλούσε για στρατιωτικές δαπάνες, προπολεμικά, 27,5% του ΑΕΠ (Το μεγαλύτερο της Ευρώπης). -Οικονομική Περίοδος : Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου έγιναν προσπάθειες από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ζολώτα για παραγραφή του εξωτερικού χρέους ως συμβολή της Ελλάδας στην νίκη των συμμαχικών δυνάμεων. Οι εκλίσεις απέβησαν άκαρπες. Έτσι οδηγούμαστε και πάλι στο προ αλλά και μετάπολεμικό χρέος, που αντιμετωπίζεται με αλληλεπάλληλες υποτιμήσεις της δραχμής αφού η στάση της διεθνής κεφαλαιαγοράς είναι αρνητική απέναντί μας. Από το η Ελληνική Οικονομία ορθοποδεί με την βοήθεια του προγράμματος ανοικοδόμησης Marshall (Plan Marshall) επιδιανύοντας μάλιστα επί σειρά ετών πλεονασματικούς προϋπολογισμούς εώς το 1967 και μετά την ρύθμιση προπολεμικών δανείων (1964) το εξωτερικό χρέος έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Στην ουσία εξαλειφθεί δεν σημαίνει εξοφληθεί αλλά ότι έχει πέσει στο 20-25% του ΑΕΠ που θεωρείτε κανονική τιμή, σε αριθμούς μάλιστα είναι 6,41 δις δραχμές. Το ίδιο διάστημα έχουμε ένα μεταναστευτικό ρεύμα. Τα βασικά υποστηρίγματα της Ελληνικής Οικονομίας στην μεταπολεμική περίοδος ήταν τα λεγόμενα 4 πόδια: 1) Ναυτιλιακό Συνάλλαγμα: η Ελληνική ναυτιλία κατατάσσεται πρώτη στον κόσμο. Έρρεε συνάλαγμα από τους Έλληνες ναυτικούς. 2) Μεταναστευτικό Συνάλλαγμα: Οι μετανάστες Έλληνες έστελναν τις οικονομίες τους για την ενίσχυση της οικονομίας. 3) Τουριστικό Συνάλλαγμα: Η Ελλάδα άρχισε να αποκτά τουριστική υποδομή και να γίνεται πόλος έλξης χιλιάδων τουριστών. 4) Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων: Όπως λάδι, ελιές, σταφίδα κτλ.. Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο ήταν η δεύτερη χώρα σε ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη μετά από την Ανατολική Γερμανία.

23 -Οικονομική Περίοδος : Στην χρονική αυτή περίοδο η οικονομική ανάπτυξη διατήρησε τις ταχύτητες και τη δυναμική της προηγούμενης περιόδου. Μοχλοί ανάπτυξης αναδεικνύονται ο κατασκευαστικός τομέας (οικοδομή) και οι άδηλοι πόροι (εμβάσματα, τουρισμός, ναυτιλία). Το διάστημα αυτό τα χρέη διευθετούνται με τρόπο εξωλογιστικό (κάτω από το τραπέζι) και η κυβέρνηση των συνταγματαρχών εμφανίζεται με χαμηλά ποσοστά χρέους. Το η διεθνής πετρελαϊκή κρίση βρίσκει την Ελλάδα σε περίοδο οικονομικής παραζάλης αλλά καταφέρνει χάρη στους άδηλους πόρους να κλείνει ελλείμματα τρέχουσων συναλλαγών. Στο επίπεδο δημοσιονομικών μεγεθών ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνετε, η ανεργία αυξάνεται και ο πληθωρισμός είναι σε υψηλά επίπεδα. Από το 1981 και μετά με την βοήθεια των μεσογειακών προγραμμάτων το ελληνικό χρέος φτάνει το 25% του ΑΕΠ, φυσικά εώς το 1989 όπου το χρέος τώρα φτάνει τστο 61,5% του ΑΕΠ. Την δεκαετία του 1990 το 25% του συνολικού δημόσιου χρέους ήταν εξωτερικό. Οι τρέχουσες δαπάνες του Τακτικού Προϋπολογισμού και εκείνες για την εξυπηρέτηση των χρεολυσίων ανέρχονταν στο 50% του ΑΕΠ, φτάνοντας το 1993 το 110% του ΑΕΠ. Το 1995 το εξωτερικό χρέος ήταν ή το 22% του ΑΕΠ. Το 1997 το χρέος ήταν πάνω από 120% του ΑΕΠ, ενώ αν συμπεριληφθούν και τα χρέη των δημόσιων επιχειρήσεων υπέρβαινε το 150% του ΑΕΠ. Φτάνοντας το 2004 το εξωτερικό χρέος διογκώθηκε και έφτασε το δισθεόρατο ύψος των 25 δις ευρώ, ενώ οι τόκοι εξυπηρέτησης του χρέους ήταν 7 δις ευρώ. Η συνέχεια δεν χρήζει ερμηνείας και ιστορικής τακτοποίησης. Ως γνωστό για άλλη μια φορά η οικονομική πορεία της Ελλάδας, μετά την χαμένη δεκαετία του 1980 χαράζει μια φθίνουσα πορεία ακολουθώντας την καθοδική διακυμαινόμενη πορεία την διεθνούς οικονομίας μέχρι την τελική ύφεση του 2008 όπου η στρόφυγγα του παχτολού χρήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε) άρχισε να στερεύει και να αλλάζει άρδην το κοινωνικοοικονομικοπολιτικό τοπίο της Ελλάδας. Η ιστορική αυτή αναδρομή δικνύει ότι όλη αυτή η διακυμενόμενη πορεία δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με το οικονομικό ανάστημα της Ελλάδας, αλλά σχετίζεται με την πολιτική ''χάραξη'' και ειδικότερα την σώφρονα οικονομική πολιτική όπου και παρουσιάζει διαχρονικό έλλειμμα. Τέλος η παρούσα κρίση είναι παρόμοια με αυτές του παρελθόντος διότι πλέον η οικονομία της χώρας υπόκειται σε ελέγχους από διεθνή οικονομικά λόμπυ όπως αυτό της ΟΝΕ και του ΔΝΤ.

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Σε αυτό το κεφάλαιο θα γίνει εκτενώς η ανάλυση στις τελευταίες δεκαετίες της περιόδου με σκοπό την κατανόηση αλλά και εμφάνιση της οικονομικής πολιτικής της χώρας. 3.1 Τα δημοσιονομικά μεγέθη της δεκαετίας του 80 ( ) Όπως είναι αντιληπτό και κοινά αποδεκτό, οι εξελίξεις στα δημόσια οικονομικά της χώρας επηρεάστηκαν σημαντικά από τις εξελίξεις της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και από την περιρρέουσα δημοσιονομική πολιτική που είχε χαραχτεί στην Ελλάδα. Ακόμα σημαντικός επηρεασμός υπήρξε από την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. και στις σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο που υποχρεώθηκε να υλοποιήσει. Δεδομένου ακόμα στην μεγαλύτερη έκθεση της Ελληνικής οικονομίας στον αυξημένο Ευρωπαϊκό ανταγωνισμό που είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον του 80 Ένα από τα βασικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας κατά τη δεκαετία του 80 ήταν ο αρκετά υψηλός πληθωρισμός που απασχολεί σχετικά το σύνολο των οικονομιών, ο οποίος σε πολλές χώρες του κόσμου εκδηλώνεται με υψηλά ποσοστά ανεργίας (στασιμοπληθωρισμός). Μέσα σε το κλίμα οι αναπτυγμένες οικονομίες κλήθηκαν να διαχειριστούν την κρίση χρέους των αναπτυσσόμενων οικονομιών που έλαβε χώρα περί τα μέσα της δεκαετίας του 80. Μέσα σε αυτό το οικονομικό αδιέξοδο πολλά κράτη επέλεξαν να εφαρμόσουν πολιτικές μείωσης των δημοσίων δαπανών και βελτίωση της αποδοτικότητας των φορολογικών τους συστημάτων, ώστε να ελέγχουν τα επίπεδα των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Για την Ελλάδα όμως προτεραιότητα ήταν οι αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της χώρας για την ένταξή της ως πλήρες μέλος στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), όπως ονομαζόταν η Ε.Ε την εποχή αυτή. Η Ελλάδα με την εισαγωγή της στην Ε.Ο.Κ ανάλαβε να συμπλεύσει στο κοινοτικό δίκαιο σε πολλούς τομείς, μεταξύ των οποίων και η φορολογία, ο ανταγωνισμός, η κατάργηση πολλών εμποδίων στην ελεύθερη οικονομία, καθώς και στην κυκλοφορία των κεφαλαίων κτλ.

25 3.1.2 Η εξέλιξη των εσόδων, των δαπανών του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους στην Ελλάδα ( ) Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί διαγράφεται η πορεία των εσόδων, των δαπανών, του ελλείμματος και του χρέους του Γενικού Προϋπολογισμού του κράτους την περίοδο ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η παρουσίαση των μεγεθών αυτών ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι ενδεικτικότερη γιατί επιτρέπει την σύγκριση της αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής διαφόρων κρατών. Ακόμα και η ανάλυση της εξέλιξης αυτών των μεγεθών σε απόλυτους αριθμούς είναι, επίσης, χρήσιμη. Άξιο αναφοράς είναι ότι, όπως προκύπτει από τον πίνακα, η ετήσια μεταβολή του ύψους του δημοσίου χρέους δεν αντιστοιχεί ακριβώς στο ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος κάθε έτους, αλλά στην ετήσια αύξηση του Δημοσίου χρέους που είναι σχετικά μικρότερη από το ύψος του ελλείμματος. Ο λόγος είναι ότι στο Δ.χ καταγράφεται ο καθαρός δανεισμός του δημοσίου, ο οποίος μπορεί να είναι μικρότερος από το ετήσιο έλλειμμα.

26 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 80 ( ) (% του ΑΕΠ) Έτος Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα Χρέος ,2 31,8 2,6 28, ,1 34, ,9 38,7 6,8 41, ,9 40,5 7,6 41, ,9 42,4 8, ,9 45,6 11,7 54, ,6 44,1 9,5 55, ,2 46,4 9,2 62, ,6 42,2 11,6 66, ,2 43,6 14,4 69, ,1 48,2 16,1 80,7 ΠΗΓΗ: Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ''Η Ελληνική Οικονομία '' Από τα στοιχεία του Πίνακα 1 συνάγονται τα παρακάτω: α) Τα έσοδα του ΓΠΚ κυμάνθηκαν, καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου περίπου στο 31% του Α.Ε.Π. Το 1990 διαμορφώθηκαν στο 32,1% του Α.Ε.Π. έναντι 29,2% του ΑΕΠ το Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της δεκαετίας και ειδικότερα τη τριετία , έγιναν προσπάθειες για ενίσχυση των εσόδων με αποτέλεσμα να αυξηθούν κατά 4 περίπου μονάδες του Α.Ε.Π. τα έτη 1983, 1984 και 1985, κατά 5 μονάδες το 1986 και κατά 7 μονάδες του ΑΕΠ το 1987, στη συνέχεια εμφάνισαν σημαντική μείωση για να διαμορφωθούν το 1988, στα επίπεδα του 1980 (29,2% του Α.Ε.Π.). β) Οι δαπάνες του ΓΠΚ την περίοδο αυξήθηκαν κατά 16,4 ποσοστιαίες μονάδες του Α.Ε.Π. και διαμορφώθηκαν στο 48,2% του Α.Ε.Π., έναντι 31,8%, το Πρόκειται για τεράστια αύξηση του επιπέδου των δημοσίων δαπανών που πραγματοποιήθηκε μέσα σε μία δεκαετία. γ) Ως επακόλουθο των παραπάνω εξελίξεων στα έσοδα και τις δαπάνες, το ετήσιο έλλειμμα του ΓΠΚ παρουσίασε μεγάλη αύξηση. Ειδικότερα, με εξαίρεση το 1980 (2,6% του Α.Ε.Π.), το ετήσιο έλλειμμα του ΓΠΚ ξεπέρασε τις 6 εκατοςτιαίες μονάδες του

27 Α.Ε.Π. για να φτάσει τη μέγιστη τιμή του στο 16,1% το Γενικά όπως φαίνεται από τα στοιχεία του πίνακα το μέσο ετήσιο έλλειμμα του ΓΠΚ της περιόδου διαμορφώθηκε περίπου στο 10% του ΑΕΠ, ποσοστό που δεν συναντιέται, όπως θα δούμε παρακάτω, στις υπόλοιπες οικονομίες της Ε.Ο.Κ.. δ) Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους, το οποίο, ως ποσοστό του Α.Ε.Π. έφτασε το 80,7% το 1990, από 28,6% το Αυξήθηκε δηλαδή κατά περίπου 2,8 φορές κατά 280% περίπου. 3.2 Η εξέλιξη των εσόδων, των δαπανών του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. την περίοδο ( ) Στον πίνακα 2 έχουμε την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών σε άλλες χώρες της Ε.Ε κατά την δεκαετία του 80. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΕΣΟΔΑ, ΔΑΠΑΝΕΣ, ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ ΧΩΡΩΝ-ΚΡΑΤΩΝ ΤΗΣ Ε.Ε (ετήσιος μέσος όρος , % του Α.Ε.Π.) Έτος Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα Χρέος ,7 46,1 3,4 38, ,5 48,5 5 41, ,1 49,2 5,1 45, ,5 4,9 48, ,8 49,5 4,7 51, ,2 49,7 4,5 53, ,2 4,2 54, ,6 3,6 55, ,6 47,8 3,6 54, ,8 47,2 2,4 54, ,7 48,3 3,6 55,3 ΠΗΓΗ: Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας '' Η Ελληνική Οικονομία ''

28 Από τα στοιχεία του πίνακα 2 φαίνεται ότι: α) Ο μέσος ετήσιος όρος των εσόδων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκης Ένωσης της περιόδου κυμάνθηκε από το 42,7% του Α.Ε.Π. το 1980 μέχρι το 44,7% του Α.Ε.Π. το Παράλληλα φαίνεται ότι η αύξηση των εσόδων κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες του Α.Ε.Π. εξελίσσεται με ομαλό και σταθερό τρόπο γίνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου. β) Ο μέσος ετήσιος όρος των δαπανών των ίδιων χωρών την ίδια περίοδο κυμάνθηκε από το 46,1% του Α.Ε.Π. το 1980 μέχρι το 48,3% του Α.Ε.Π. το γ) Ο μέσος ετήσιος όρος του δημόσιου ελλείμματός τους παρουσίασε αποκλίσεις της τάξεως του 1,5 μονάδας του Α.Ε.Π. και κυμάνθηκε μεταξύ του 3,4% του Α.Ε.Π. (1980) και 4,7% του Α.Ε.Π. (1984) για να διαμορφωθεί στο 3,6% του Α.Ε.Π. το Παρουσίασε δηλαδή μια σχετική σταθερότητα και σε γενικές γραμμές η εξέλιξή του, σε αντίθεση με αυτό της Ελλάδας, φαίνεται ότι ήταν ελεγχόμενη από τις δημοσιονομικές αρχές. δ) Ως αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών, ο μέσος ετήσιος όρος του δημόσιου χρέους τους αυξήθηκε κατά 16,9 ποσοστιαίες μονάδες του Α.Ε.Π. και διαμορφώθηκε στο 55,3% του Α.Ε.Π. το 1990, από 38,4% του Α.Ε.Π. το Η εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών κατά τη δεκαετία του 90 ( ) Η Ελληνική Οικονομία μπαίνοντας στην δεκαετία του 90, είχε ένα σοβαρό πρόβλημα των μακροοικονομικών ανισορροπιών και των διαρθρωτικών δυσκαμψιών που συσσωρεύτηκαν κυρίως στην δεκαετία του 80. Αυτή τη δεκαετία η Ελληνική Οικονομία κλίθηκε να λάβει αυτά τα μέτρα ώστε να συμβάλει στην διόρθωση των στρεβλώσεων που είχαν συσσωρευτεί κατά την προηγούμενη δεκαετία και είχαν οδηγήσει: Σε χαμηλούς ρυθμούς αύξησης των επενδύσεων και του ΑΕΠ Στη σημαντική επέκταση της παρέμβασης του κράτους στην οικονομία με αποτέλεσμα τη διατήρηση αντιπαραγωγικών δραστηριοτήτων Και στην συνεχή αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων Οι εξελίξεις αυτές είχαν αποτέλεσμα τους κλιδονισμούς της Ελληνικής οικονομίας στην ένταξη της στην Ε.Ε με αποτέλεσμα αυτού η δεκαετία του 90 να χαρακτηρίζεται

29 με συγκράτηση των ελλειμμάτων του ΓΠΚ και την ταυτόχρονη μείωση του ρυθμού αύξησης του Δημοσίου χρέους που υπολογιζόταν εξάλου από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ που υπογράφηκε το Δεκέμβριο του 1991 με σκοπό την απόκτηση κοινού νομίσματος (ΕΥΡΩ) Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον της δεκαετίας του 90 Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον στις αρχές της δεκαετίας του 90 διακρίνεται από συναλλαγματικές αναταραχές που είχαν σαν αποτέλεσμα την περιδίνιση της παγκόσμιας οικονομίας σε ύφεση και τέλμα, η οποία διήρκεσε από το 1990 μέχρι το Η ανάκαμψη της κρίσης αυτής ξεπεράστηκε το Στην Ε.Ε την περίοδο αυτή διακρίνεται από τις πυρετοδούς προετοιμασίες για την δημιουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης (ΟΝΕ). Τον Ιούνιο του 1989 στο συμβούλιο της Μαδρίτης, οι αρχηγοί των κρατώνμελών της Ε.Ε ενέκριναν ένα σχέδιο για την ΟΝΕ που περιείχε 3 στάδια. Α)Τα τρία στάδια Το πρώτο στάδιο που άρχισε να υλοποιείται από 1 η Ιουλίου του 1990 προέβλεπε: Την απόλυτα ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων μέσα στην Ε.Ε. Την αύξηση των πόρων σε χαμηλότερα οικονομικά ανεπτυγμένες περιοχές της Ε.Ε με σκοπό την εξάλειψη των ανισοτήτων. Την οικονομική σύγκληση μέσω πολυμερούς εποπτίας των οικονομικών πολιτικών των κρατών. Το δεύτερο στάδιο που άρχισε την 1 η Ιανουαρίου 1994 προέβλεπε: Την δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (ΕΝΙ) στη Φρανκφούρτη Την ανεξαρτησία των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών Οδηγίες για την μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων των κρατών-μελών Το τρίτο στάδιο είναι η δημιουργία του Ευρώ. Την 1 η Ιανουαρίου 1999 οι χώρες

30 που αποδέχθηκαν το Ευρώ ήταν η Αυστρία, Βέλγιο, Φιλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία. Η Ελλάδα ακολούθησε την 1 η Ιανουαρίου 2001, όπου και τα ινία της κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας μεταλαμπαδεύτηκαν αυτοδίκαια στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Β) Τα κριτήρια σύγκλησης Κάθε κράτος-μέλος για να λάβει το κοινό νόμισμα έπρεπε να πληρεί 5 κριτήρια. Η σταθερότητα στις τιμές. Μικρότερος πληθωρισμός του 1,5% σε σχέση με τον πληθυσμό Επιτόκιο. Μικρό επιτόκιο δανεισμού που να μην υπερβαίνει το 2%. Έλλειμμα. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού των κρατών-μελών να μην υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ Δημόσιο χρέος. Το χρέος των κρατών-μελών να μην υπρεβαίνει το 60% του ΑΕΠ Σταθερότητα στην συναλλαγματική ισοτιμίας. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες να έχουν μείνει εντός ορίων της διακύμανσης των δύο τελευταίων ετών Γ) Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης Τον Ιούνιο του 1997 το Συμβούλιο ''έδωσε το πράσινο φως'' σε ένα κείμενο με τίτλο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Με το σύμφωνο αυτό τα κράτη-μέλη ανέλαβαν τη ρητή δέσμευση για δημοσιονομική σταθερότητα και άνοιξε το δρόμο για την επιβολή κυρώσεων σε οποιαδήποτε χώρα της ευρωζώνης της οποίας το έλλειμμα υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ, το οποίο αναθεωρήθηκε το 2005 με αφορμή την παραβίαση του συμφώνου από τους ποιο ισχυρούς εταίρους της ευρωζώνης όπως της Γαλλίας και της Γερμανίας.

31 3.4 Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 90 ( ) Με τις δεδομένες εξελίξεις στην Ελλάδα και την νεοσύστατη ενωμένη οικονομικά πλέον Ευρώπη, η δημοσιονομική πολιτική που έπρεπε πλέον να καθιερωθεί κατά την δεκαετία του 90, υποχρεούτω να είχε ως κύριο γνώμονα τη δραστική μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και τη σταθεροποίηση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Για να υλοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι, η προσπάθεια προσαρμογής στηρίχθηκε σε μέτρα που είχαν σαν επίκεντρο την ενίσχυση τόσο των εσόδων του προϋπολογισμού, όσο και των δαπανών. Τα μέτρα αυτά είχαν περισσότερο φορολογικό αποτύπωμα και λιγότερο διαρθρωτικό. Όπως αποκαλύπτουν και τα στοιχεία του πίνακα 2 η δημοσιονομική διαχείρηση την δεακετία του 90 υπήρξε επιτυχής, αφού: - Οδήγησε σε σταδιακή αύξηση των εσόδων ως ποσοστό του Α.Ε.Π. κατά περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες διαμορφώνοντας το 2000 τα έσοδα του γενικού προϋπολογισμου του κράτους στα επίπεδα του 43%, που είναι απολύτως συμβατά με τα επίπεδα του ίδιου δείκτη στις άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε. - Στον τομέα των δαπανών η πρόοδος εμφανίστηκε μετά το Μέχρι το έτος αυτό οι δημόσιες δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται ως ποσοστό στο Α.Ε.Π. για να διαμορφωθούν στα επίπεδα του 48,3% το 1995, οπότε άρχισαν να μειώνονται για να διαμορφωθούν ςτο 44,8% του Α.Ε.Π. το 2000, ποσοστό που είναι συμβατό με τα αντίστοιχα μεγέθη των άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. -Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε σημαντική μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, έτσι ώστε στο τέλος της δεκαετίας (2000) το μέγεθος αυτό να περιοριστεί στο 3,7% του Α.Ε.Π. από 11,5% το 1991 και 13,8% του Α.Ε.Π. το Η εξέλιξη αυτή επέτρεψε στην Ελλάδα να προσεγγίσει το κριτήριο του ελλείμματος που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης και να ενταχθεί στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, ως δωδέκατο μέλος, την 1 η Ιανουαρίου 2001.

32 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 90 ( ) Έτος Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα Χρέος ,9 44,4 11,5 83, ,7 46,5 12, ,8 13,8 111, ,6 46, , ,7 48,3 10,6 110, ,5 7,5 112, ,9 42, , ,8 43, , ,3 44,4 4,3 105, ,8 3,7 103,4 ΠΗΓΗ: Υπουργείο Οικονομίας ''Η Ελληνική Οικονομία '', Eurostat (στοιχεία 1998,1999 και 2000) Ως αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων, το δημόσιο χρέος άρχισε να σταθεροποιείται στο 110% του ΑΕΠ και από το 1997 να υποχωρεί σταδιακά φτάνοντας το 103,4% του ΑΕΠ το 2000 από 112,2% το Γνωρίζοντας ότι η Ελλάδα ήταν υποψήφια μεταξύ των χωρών που εποφθαλμιούσαν την ένταξη τους στην Ευρωζώνη, είναι προφανές ότι η επιτυχία σε αυτούς τους στόχους θα έκαμπταν κάθε εμπόδιο για την ένταξή της. Από την αντιπαραβολή των στοιχείων του πίνακα 2 και 3 προκύπτει ότι στην περίοδο του 90, οι δημοσιονομικοί δείκτες της Ελλάδας συμπλέουν σε μεγάλο βαθμό με τον μέσο όρο των δεικτών και των άλλων κρατώνμελών της Ε.Ε.. Συγκεκριμένα: α) Το ύψος των εσόδων της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας ως ποσοστό του Α.Ε.Π. πλησίασαν το 2000 τον αντίστοιχο δείκτη των χωρών-μελών της Ε.Ε.. Η απόκλιση μεταξύ της Ελλάδος και των υπολοίπων χωρών μειώθηκε κατά περίπου 10 μονάδες

33 του Α.Ε.Π. και διαμορφώθηκε το 2000 στο 39,43% του Α.Ε.Π. έναντι 46,2% του αντίστοιχου κοινοτικού μέσου όρου, από 32,9% και 45,1% του Α.Ε. Π. αντίστοιχα το Η απόσταση που καλύφθηκε είναι τεράστια και δείχνει το μέγεθος της προσπάθειας που καταβλήθηκε από τις φορολογικές αρχές για την επιτυχία του στόχου της δημοσιονομικής προσαρμογής στο σκέλος των εσόδων κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Δείχνει, επίσης, ότι το μεγαλύτερο μέρος της προσπάθειας που καταβλήθηκε στη δημοσιονομική διαχείριση για την επίτευξη του στόχου του ελλείμματος που προβλεπόταν στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, αφορούσε το σκέλος των εσόδων του προϋπολογισμού και δευτερεύοντως το σκέλος των δαπανών. β) Στο σκέλος των δαπανών η προσπάθεια που επιχειρίθηκε κατέληξε στη συγκράτησή τους, ως ποσοστό του Α.Ε.Π. στα επίπεδα του 1991 (44,8% του Α.Ε.Π. το 2000 έναντι 44,4% το 1991). γ) Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν να διαμορφωθεί το έλλειμμα του ΓΠΚ σε επίπεδα συμβατά με το αντίστοιχο κοινοτικό μέσο όρο και να σταθεροποιηθεί το δημόσιο χρέος, όπως φαίνεται στον πίνακα 3 που ακολουθεί Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στις χώρες της Ε.Ε. κατά τη δεκαετία του 90 ( ) Όπως προαναγγίλαμε από τα αποτελέσματα των πινάκων 2 και 3, τόσο το μέγεθος των εσόδων του Ελληνικού ΓΠΚ όσο και το μέγεθος των δαπανών, σύγκλιναν στο μέσο κοινοτικό όρο χωρίς όμως να μπορέσουν να ταυτιστούν με αυτά. Τα δημόσια έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ παρά τη μεγάλη και ραγδαία αύξησή τους διαμορφώθηκαν το 2000 σε πιο χαμηλά από τα αντίστοιχα του κοινοτικού δείκτη κατά 3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Στον αντίποδα οι δημόσιες δαπάνες διαμορφώθηκαν πλήρως στα επίπεδα του αντίστοιχου κοινοτικού μέσου δείκτη (44,8% του ΑΕΠ). Πάραυτα η διαφορά μεταξύ του κοινοτικού και Ελληνικού δημοσιονομικού Ελλείμματος μειώθηκε σημαντικά και από 7,2 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ που ήταν 1991 να μετριαστεί στις 3,1 εκατοστιαίες μονάδες το 2000.

34 ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Έσοδα, Δαπάνες, Έλλειμμα και Χρέος των χωρών-μελών της Ε.Ε. (ετήσιος μέσος όρος , % του Α.Ε.Π.) Έτος Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα Χρέος ,1 49,4 4,3 56, ,2 50,3 5,1 60, ,6 51,8 6,2 65, ,9 51,3 5, ,2 50,4 4, ,3 48,7 2,4 72, ,2 47,3 1,1 68, ,8 46,9 1, ,3 44,8 0,6 61,9 ΠΗΓΗ: 1. Υπουργείο Οικονομίας '' Η Ελληνική Οικονομία '' (στοιχεία μέχρι το 1997) 2. Eurostat (στατιστικά στοίχεια έτους 2011) Παρά το γεγονός ότι, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη των άλλων χωρών μελών, η απόσταση διευρύνθηκε, η εξέλιξη πρέπει να θεωρείται θετική διότι, όχι μόνον κατέστη δυνατός ο έλεγχος του ρυθμού αύξησης του δημόσιου χρέους, ενδεχόμενο το οποίο είναι πολύ δύσκολο σε περιπτώσεις με τα χαρακτηριστικά και το μέγεθος του ελληνικού δημόσιου χρέους, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί στα μέσα της δεκαετίας του 90, αλλά άρχισε και η μείωση του ως ποσοστό του Α.Ε.Π. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι η δημοσιονομική διαχείριση της δεκαετίας του 90 κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση και τα αποτελέσματά της υπήρξαν θετικά, γεγονός που επέτρεψε την ένταξη της χώρας στην Ο.Ν.Ε.

35 Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της οικονομικής πολιτικής σε αυτή τη δεκαετία, ήταν η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, που είχε επακόλουθο την κατάργηση του εθνικού νομίσματος (δραχμή) και την εισαγωγή του ευρώ ως επίσημο νόμισμα της χώρας. Αυτή η πράξη όμως σηματοδοτεί ότι η νέα νομισματική πολιτική έχει πλέον μεταλαμπαδευτεί στην ΕΚΤ και ότι από εδώ και πέρα η δημοσιονομική πολιτική θα αποκτούσε ζωτικής σημασίας για την οικονομική σταθερότητα και την αναπτυξιακής πορεία της χώρας αλλά και της οικονομίας. Ένας δεύτερος ουσιαστικός παράγοντας που χαρακτηρίζει τη δεκαετία του 2000 είναι η ανάληψη και διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το Το κόστος όμως αποπεράτωσης τους αποδείχθηκε δυσβάστακτο για το ανάστημα της οικονομίας και συνέβαλλε καταλυτικά, στην διατάραξη της δημοσιονομικής εξυγίανσης, που εξελισσόταν την δεκαετία του 1990 από το σύμφωνο σταθερότητας με τον σκοπό της ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ. Επικεντρωνόμαστε σε αυτά τα δύο γεγονότα για να αναδείξουμε τις δυσκολίες και τους αντικρουόμενους, από την ''σκοπιά'' δημοσιονομικής πολιτικής στόχους που επιχειρήθηκαν, αλλά και να υπογραμμίσουμε την ανεπαρκή γνώση από πλευράς των ελληνικών δημοσιονομικών αρχών, σχετικά με τις πολιτικές που έπρεπε να χαρτογραφιθούν στο πλαίσιο της νέας οικονομικής πραγματικότητας στην οποία καλούνται να συμπλεύσουν.

36 3.5 Έσοδα Στον πίνακα 1 που ακολουθεί, διαδραματίζεται η εξελικτική πορεία των εσόδων του γενικού προϋπολογισμού (Γ.Π.) του κράτους την δεκαετία του 2000 ( ), καθώς και την εξέλιξη των δεικτών στις άλλες χώρες της Ε.Ε. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΕΞΈΛΙΞΗ ΕΣΌΔΩΝ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΎ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΎ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΆΛΛΩΝ ΚΡΑΤΏΝ ΜΕΛΏΝ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΤΟΥ 2000 ( ). (% ΤΟΥ Α.Ε.Π.). (% του Α.Ε.Π.) Χώρα\Έτος Ε.Ε ,3 44, ,1 43,9 44,4 44,8 44,8 44,7 44,1 44,1 Ο.Ν.Ε ,1 45,3 44,9 44,9 44,6 44,9 45,4 45, ,7 44,6 Βελγιο 49 49,5 49,6 50,9 48,9 49,3 48, , ,8 Βουλγαρια 40,7 41,7 38,4 38,7 40,4 38,3 36,2 40, ,3 34,9 Τσεχια 38 38,3 39,1 43,3 40,4 39,8 39,6 40,3 38,9 39,1 39,3 Δανία 55,8 55,4 54, ,4 57,8 56,6 55,6 55,2 55,6 55,7 Γερμάνια 46,2 44,5 44,1 44,3 43,3 43,6 43,7 43, ,9 43,6 Εσθονία 35,9 34, ,5 35,6 35,2 36,1 36,4 36,5 43,2 40,9 Ιρλανδία 35, ,1 33,6 34,9 35,4 37,2 36,7 35,5 34,7 35,5 Ελλάδα 43 40,9 40, , ,2 40,8 40, ,5 Ισπανία 38,2 38,1 38, ,8 39,7 40,7 41, ,1 36,3 Γαλλία 50, ,6 49,3 49,6 50,6 50,6 49,9 49,9 49,2 49,5 Ιταλία 45 44, , , ,9 46,3 45,8 Κύπρος 34,7 35,7 35, ,3 40,7 41,4 44,8 43,1 40,1 41 Λετονία 34, ,7 33,3 34,9 35,4 37,8 35,6 34,9 34,6 36,1 Λιθουανία 35,7 33,1 32,7 31,8 31,7 32, ,6 33,9 34,3 33,8 Λουξεμβούργο 43,6 44,2 43,6 42,2 41,5 41,5 39,9 39,9 40,1 42,1 41,4 Ουγγαρία 44,7 43,7 42,5 42,4 42,6 42,2 42,7 45,6 45,5 46,9 45,2 Μάλτα 34, ,7 37,5 40,5 41,7 41,5 40,3 39,4 39,6 39,3 Ολλανδία 46,1 45,1 44,1 43,9 44,3 44,5 46,1 45,4 46, ,2 Αυστρία 50,1 51,1 49,8 49,7 49,2 48,2 47,5 47,6 48,3 48,7 48,1 Πολώνια 38,1 38,5 39,3 38,5 37,2 39,4 40,2 40,3 39,5 37,2 37,5 Πορτογαλία 38,2 38,2 39,4 40,7 41,3 39,9 40,5 41,1 41,1 39,7 41,6 Ρουμάνια 33,9 32, ,3 32,4 33,3 35,3 33,6 32,1 34 Σλοβενία 42,8 43,4 43,8 43,6 43,5 43,8 43,2 42,4 42,4 43,2 44,3 Σλοβακία 39, ,8 37,4 35,3 35,2 33,3 32,4 32,8 33,5 32,3 Φιλανδία 55,4 53,1 53,1 52,8 52, ,3 52,7 53,6 53,2 52,5 Σουηδία 58,7 56,1 54,1 54,4 54,6 55,8 54,9 54,5 53,9 54,1 52,8 Αγγλία 40,4 40, ,7 39,5 40,7 41,5 41,1 42,9 40,1 40,3 Ισλανδία 43,6 41,9 41,7 42, , ,7 44, ,5 Νορβηγία 57,7 57,4 56,3 55,5 56,6 57,2 58,9 58,6 59,7 56,8 56,5 Ελβετία 35,2 34, ,6 34,2 34,6 34, ,7 35,1 34,8 Πηγή: Eurostat (2011)

37 Από τα στοιχεία του πίνακα 1, αναγνωρίζεται σαφώς η φθίνουσα πορεία των εσόδων του ΓΠΚ της Ελλάδας σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε.. Στην Ελλάδα την περίοδο 2000 εώς 2010 τα δημόσια έσοδα αυτής της περιόδου παρουσιάζουν μείωση που εκτιμάται σε 3,5 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ (από 43% του ΑΕΠ το 2000 σε 39,5% το 2010), ενώ στις άλλες χώρες η μείωση που παρατηρήθηκε φθάνει το 1,5% του ΑΕΠ (44,6% το 2010 έναντι 46,1% το 2000). Η μείωση των εσόδων λοιπών που αντιστοιχεί περίπου σε 7 δις ευρώ ετησίως, ήταν και η βασική αιτία που διόγκωσε το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της τελευταίας δεκαετίας. Αν το ύψος των δημοσίων εσόδων είχε διατηρηθεί, ως ποσοστό του ΑΕΠ στα 43% που ήταν το 2000, οι δανειακές ανάγκες του δημοσίου, αλλά και το δημόσιο χρέος στο τέλος του 2010 θα ήταν μειωμένα κατά 70 δις ευρώ συνολικά. Κάτι που ενδεχομένως θα είχε συμβάλει στην αποφυγή της σημερινής κατάστασης και το πρόβλημα της βιοσημότητας του ελληνικού χρέους να ήταν διαφορετικό Δημόσιες Δαπάνες Από την παρουσίαση των στοιχείων του πίνακα 2, φαίνεται ότι οι δαπάνες του ΓΠΚ, ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσιάζουν αύξηση και ανοδική τάση της τάξης των 3,5 εκατοστιαίων μονάδων στην διάρκεια του 2000 έως το 2010 (50,2% του ΑΕΠ το 2010 έναντι 46,7% το 2000). Ωστόσο όμως η αύξηση αυτή είναι μικρότερη από αυτή των άλλων χωρών της Ευρωζώνης που έφτασε τις 4,7 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο. Σύμφωνα και με τον πίνακα 2, το μέγεθος των δημοσίων δαπανών στις χώρες της Ευρωζώνης ξεπέρασε το φράγμα του 50% του ΑΕΠ το 2009 και το 2010, με την Ιρλανδία να κατέχει την πρώτη θέση με 66,8% του ΑΕΠ σε δημόσιες δαπάνες.

38 ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΏΝ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΎ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΎ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΆΛΛΩΝ ΚΡΑΤΏΝ ΜΕΛΏΝ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΤΟΥ 2000 ( ). (% ΤΟΥ Α.Ε.Π.). Χώρα\Έτος Ε.Ε ,8 46,2 46,6 47,3 46,8 46,9 46,3 45,7 47, ,6 Ο.Ν.Ε ,2 47,3 47,6 48,1 47,5 47,4 46,7 46,1 47,1 51,1 50,9 Βελγιο 49,1 49,1 49, ,3 52,1 48,6 48,3 49,9 53,8 52,9 Βουλγαρια 41,3 40,6 39,6 39,1 38,6 37,3 34,4 39,8 38,3 40,7 38,1 Τσεχια 41,6 43,9 45, , ,1 44,9 44,1 Δανια 53,7 54,2 54,6 55,1 54,6 52,8 51,6 50,8 51,9 58,4 58,5 Γερμανια 45,1 47,6 47,9 48,5 47,1 46,9 45,3 43, ,1 47,9 Εσθονια 36,1 34,8 35,8 34, ,6 33, ,5 45,2 40,6 Ιρλανδια 31, ,4 33,1 33,5 33,8 34,3 36,6 42,8 48,9 66,8 Ελλαδα 46,7 45,3 45,1 44,7 45,5 44,6 45,2 47,6 50,6 53,8 50,2 Ισπανια 39,2 38,7 38,9 38,4 38,9 38,4 38,4 39,2 41,5 46,3 45,6 Γαλλια 51,7 51,7 52,9 53,4 53,3 53, ,6 53,3 56,7 56,6 Ιταλια 45,9 47,7 47,1 48,1 47,5 47,9 48,5 47,6 48,6 51,6 50,3 Κυπρος 37, ,6 42,4 43,1 42,6 41,3 42,1 46,2 46,4 Λετονια 37, ,9 35,9 35,8 38,3 35,9 39,1 44,2 44,4 Λιθουανια 38,9 36,6 34, ,2 33,2 33,5 34,6 37,2 43,8 40,9 Λουξεμβουργο 37,6 38,1 41,5 41,8 42,6 41,5 38,6 36,3 37, ,5 Ουγγαρια 47,8 47,8 51,5 49,7 49,1 50,1 52,1 50,6 49,2 51,4 49,5 Μαλτα 40,3 42,4 42,6 46,7 45,2 44,6 44,3 42, ,3 42,9 Ολλανδια 44,2 45,4 46,2 47,1 46,1 44,8 45,5 45,3 46,2 51,5 51,2 Αυστρια 51,9 51,3 50,7 51,3 53, ,1 48,6 49,3 52,9 52,5 Πολωνια 41,1 43,8 44,3 44,7 42,6 43,4 43,9 42,2 43,2 44,5 45,4 Πορτογαλια 41,1 42,5 42,3 43,8 44,7 45,8 44,5 44,4 44,8 49,9 51,3 Ρουμανια 38,6 36, ,5 33,6 33,6 35,5 38,2 39,3 41,1 40,9 Σλοβενια 46,5 47,3 46,2 46,2 45,7 45,3 44,6 42,5 44,2 49,3 50,1 Σλοβακια 52,1 44,5 45,1 40,1 37, ,5 34,2 34,9 41,5 40 Φιλανδια 48, ,3 50,2 50,4 49,2 47,4 49,3 55,9 55,3 Σουηδια 55,1 54,5 55,6 55,7 54,2 53,9 52, , ,9 Αγγλια 36,8 40,2 41,1 42, ,1 44,2 43,9 47,9 51,4 50,4 Ισλανδια 41,9 42,6 44,3 45, ,2 41,6 42,3 57, ,5 Νορβηγια 42,3 44,1 47,1 48,2 45,4 42,1 40,5 41,1 40,6 46,3 45,9 Ελβετια 35,1 34,8 36,2 36,4 35,9 35,3 33,5 32,3 32,4 34,1 34,2 Πηγή: Eurostat (2011)

39 Με την σύμφωνη γνώμη του πίνακα 2 φαίνεται να μην λαμβάνει ''πρόσφορο έδαφος'' η άποψη, που υιοθετείτε από πολλούς στην Ελλάδα ότι το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας οφείλεται στο υπερβολικό ύψος των δαπανών και όχι από το χαμηλό ύψος των εσόδων. Από τα στοιχεία του πίνακα τόσο του 1, όσο και του πίνακα 2, αποδεικνύουν περίτρανα ότι το πρόβλημα της χώρας οφείλεται περισσότερο στο διαχρονικά πολύ χαμηλό ύψος των φορολογικών εσόδων (φοροδιαφυγή) και λιγότερο στο ύψος των δαπανών Δημοσιονομικό Έλλειμμα και Δημόσιο Χρέος Σαν φυσικό επακόλουθο, στις εξελίξεις των εσόδων και τις δαπάνες του ΓΠΚ είχαν σαν συνέπεια την δραματική αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και ως ποσοστά επί του ΑΕΠ. Στους πίνακες 3 και 4 που ακολουθούν παρουσιάζονται οι εξελίξεις στα μεγέθη αυτά την περίοδο Δημοσιονομικό Έλλειμα Στον πίνακα 3 φαίνεται η πορεία των δημοσιονομικών ελλειμάτων της Ελλάδας και των άλλων χωρών της Ε.Ε.. Από τα στοιχεία του πίνακα φαίνεται ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και αμέσως μετά την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ διαγράφει συνεχή αύξηση. Παρά το γεγονός ότι το ονομαστικό ΑΕΠ της Ελλάδας κατά γενική ομολογία αυξανόταν όμως με ταχείς ρυθμούς (7% περίπου ετησίως). Το έλλειμμα αυξανόταν όμως με ρυθμούς ακόμη μεγαλύτερους. Έτσι από 3,7% του ΑΕΠ το 2000 φτάσαμε στο 9,8% του ΑΕΠ το 2008, το 15,8% το 2009 για να υποχωρήσει στο 10,6% το Την ίδια περίοδο ο μέσος όρος του ελλείμματος των χωρών της Ευρωζώνης ήταν κάτω του 3% του ΑΕΠ.

40 ΠΙΝΑΚΑΣ 3. ΈΛΛΕΙΜΜΑ/ΠΛΕΌΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΩΡΏΝ/ΜΕΛΏΝ Ε.Ε. ΤΗΝ ΠΕΡΊΟΔΟ (% ΤΟΥ Α.Ε.Π.) Χώρα\Έτος Ε.Ε. 27 0,6-1,5-2,6-3,2-2,9-2,4-1,5-0,9-2,4-6,9-6,6 Ο.Ν.Ε. 17-0,1-1,9-2,6-3,1-2,9-2,5-1,3-0,7-2,1-6,4-6,2 Βελγιο 0 0,4-0,1-0,1-0,3-2,7 0,1-0,3-1,3-5,8-4,1 Βουλγαρια -0,5 1,1-1,2-0,4 1,9 1 1,9 1,2 1,7-4,3-3,1 Τσεχια -3,6-5,6-6,5-6,7-2,8-3,2-2,4-0,7-2,2-5,8-4,8 Δανια 2,3 1,5 0,4 0,1 2,1 5,2 5,2 4,8 3,2-2,7-2,6 Γερμανια 1,1-3,1-3,8-4,2-3,8-3,3-1,6 0,2-0,1-3,2-4,3 Εσθονια -0,2-0,1 0,3 1,7 1,6 1,6 2,5 2,4-2,9-2 0,2 Ιρλανδια 4,7 0,9-0,4 0,4 1,4 1,7 2,9 0,1-7,3-14,2-31,3 Ελλαδα -3,7-4,5-4,8-5,6-7,5-5,2-5,7-6,5-9,8-15,8-10,6 Ισπανια -0,9-0,5-0,2-0,3-0,1 1,3 2,4 1,9-4,5-11,2-9,3 Γαλλια -1,5-1,5-3,1-4,1-3,6-2,9-2,3-2,7-3,3-7,5-7,1 Ιταλια -0,8-3,1-3,1-3,6-3,5-4,4-3,4-1,6-2,7-5,4-4,6 Κυπρος -2,3-2,2-4,4-6,6-4,1-2,4-1,2 3,5 0,9-6,1-5,3 Λετονια -2,8-2 -2,3-1,6-1 -0,4-0,5-0,4-4,2-9,7-8,3 Λιθουανια -3,2-3,5-1,9-1,3-1,5-0,5-0,4-1 -3,3-9,5-7 Λουξεμβουργο 6 6,1 2,1 0,5-1,1 0 1,4 3,7 3-0,9-1,1 Ουγγαρια -3-4,1-9 -7,3-6,5-7,9-9,3-5,1-3,7-4,6-4,2 Μαλτα -5,8-6,4-5,8-9,2-4,7-2,9-2,8-2,4-4,6-3,7-3,6 Ολλανδια 2-0,2-2,1-3,1-1,7-0,3 0,5 0,2 0,5-5,6-5,1 Αυστρια -1,7 0-0,7-1,5-4,4-1,7-1,5-0,9-0,9-4,1-4,4 Πολωνια -3-5,3-5 -6,2-5,4-4,1-3,6-1,9-3,7-7,3-7,8 Πορτογαλια -2,9-4,3-2,9-3 -3,4-5,9-4,1-3,1-3,6-10,1-9,8 Ρουμανια -4,7-3,5-2 -1,5-1,2-1,2-2,2-2,9-5,7-9 -6,9 Σλοβενια -3,7-4 -2,4-2,7-2,3-1,5-1,4 0-1,9-6,1-5,8 Σλοβακια -12,3-6,5-8,2-2,8-2,4-2,8-3,2-1,8-2,1-8 -7,7 Φιλανδια 6,9 5,1 4,1 2,6 2,5 2,8 4,1 5,3 4,3-2,5-2,5 Σουηδια 3,6 1,5-1,3-1 0,6 2,2 2,3 3,6 2,2-0,7 0,2 Αγγλια 3,6 0,5-2,1-3,4-3,5-3,4-2,7-2, ,5-10,3 Ισλανδια : : : : : 4,9 6,3 5,4-13, ,1 Νορβηγια : 13,5 9,3 7,3 11,1 15,1 18,5 17,5 19,1 10,5 10,6 Κροατια : : -4,1-4,5-4, ,5-1,4-4,1 : Τουρκια : ,9-11,3-4,5-0,6 0,8-1 -2,2-6,7 : Πηγή: Eurostat (2011) Με βάση τα παραπάνω στοιχεία μπορούμε να πούμε, με εξαίρεση την περίοδο προσπάθειας για ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ ( ) η δημοσιονομική διαχείριση της χώρας υπήρξε υποτυπώδης. Πράγμα που σημαίνει ότι οι

41 δημοσιονομικές αρχές είχαν ''παραγκωνίσει'' τον κίνδυνο του δημόσιου χρέους Δημόσιο Χρέος ΠΙΝΑΚΑΣ 4. ΧΡΈΟΣ ΧΩΡΏΝ ΜΕΛΏΝ Ε.Ε. ΚΑΙ ΟΟΣΑ (% ΤΟΥ Α.Ε.Π.). ΧΩΡΑ\ΕΤΟΣ Ε.Ε , ,4 61,9 62,3 62,8 61, ,5 74,7 80,2 Ο.Ν.Ε ,2 68,1 67,9 69,1 69,5 70,1 68,5 66,3 70,1 79,8 85,4 Βελγιο 107,8 106,5 103,4 98, ,1 89,3 95,9 96,2 Βουλγαρια 72, ,4 44, ,5 21,6 17,2 13,7 14,6 16,3 Τσεχια 17,8 23,9 27,1 28,6 28,9 28,4 28,3 27,9 28,7 34,4 37,6 Δανια 52,4 49,6 49,5 47,2 45,1 37,8 32,1 27,5 34,5 41,8 43,7 Γερμανια 60,2 59,1 60,7 64,4 66,3 68,6 68,1 65,2 66,7 74,4 83,2 Εσθονια 5,1 4,8 5,7 5,6 5 4,6 4,4 3,7 4,5 7,2 6,7 Ιρλανδια 37,5 35,2 31,9 30,7 29,4 27,2 24,7 24,9 44,3 65,2 94,9 Ελλαδα 103,4 103,7 101,7 97,4 98, ,1 107, ,3 144,9 Ισπανια 59,4 55,6 52,6 48,8 46,3 43,1 39,6 36,2 40,1 53,8 61 Γαλλια 57,3 56,9 58,8 62,9 64,9 66,4 63,7 64,2 68, ,3 Ιταλια 108,5 108,2 105,1 103,9 103,4 105,4 106,1 103,1 105,8 115,5 118,4 Κυπρος 59,6 61,2 65,1 69,7 70,9 69,4 64,7 58,8 48,9 58,5 61,5 Λετονια 12,4 14,1 13,6 14, ,5 10,7 9 19,8 36,7 44,7 Λιθουανια 23, , ,3 18,3 17,9 16,8 15,5 29,4 38 Λουξεμβουργο 6,2 6,3 6,3 6,1 6,3 6,1 6,7 6,7 13,7 14,8 19,1 Ουγγαρια 56,1 52,7 55,9 58,6 59,5 61,7 65, ,9 79,7 81,3 Μαλτα 54,9 60,9 59,1 67,6 71,7 69,7 64,1 62,1 62,2 67,8 69 Ολλανδια 53,8 50,7 50, ,4 51,8 47,4 45,3 58,5 60,8 62,9 Αυστρια 66,2 66,8 66,2 65,3 64,7 64,2 62,3 60,2 63,8 69,5 71,8 Πολωνια 36,8 37,6 42,2 47,1 45,7 47,1 47, ,1 50,9 54,9 Πορτογαλλια 48,5 51,2 53,8 55,9 57,6 62,8 63,9 68,3 71, ,3 Ρουμανια 22,5 25,7 24,9 21,5 18,7 15,8 12,4 12,8 13,4 23,6 31 Σλοβενια : 26,5 27,8 27,2 27,3 26,7 26,4 23,1 21,9 35,3 38,8 Σλοβακια 50,3 48,9 43,4 42,4 41,5 34,2 30,5 29,6 27,8 35,5 41 Φιλανδια 43,8 42,5 41,5 44,5 44,4 41,7 39,6 35,2 33,9 43,3 48,3 Σουηδια 53,9 54,7 52,5 51,7 50,3 50, ,2 38,8 42,7 39,7 Αγγλια 41 37,7 37, ,9 42,5 43,4 44,4 54,8 69,6 79,9 Ισλανδια 26 27,9 28,5 70,3 87,9 92,9 Νορβηγια 29,2 36,1 44,3 45,6 44,5 55,4 51,5 49,1 43,1 44 Κροατια 40 40,9 43,2 43,7 35,5 32,9 28,9 35,3 Τουρκια 104, ,1 59,2 52,3 46,1 39,4 39,5 45,4 Πηγή: Eurostat (2011)

42 Η πορεία του δημόσιου χρέους τη δεκαετία του 2000 ( ) παρουσιάζεται στον πίνακα 4. Στον ίδιο πίνακα παραθέτονται και στοιχεία των άλλων χωρών μελών της Ε.Ε.. Για την καλύτερη κατανόηση του προβλήματος του ελληνικού δημόσιου χρέους. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα το χρέος αυξήθηκε κατά 41,5% του ΑΕΠ, μέσα στην δεκαετία και άγγιξε το 144,9% του ΑΕΠ, από 103,4% το Επισημαίνεται ότι με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2012, το δημόσιο χρέος θα διαμορφωθεί στο αστρονομικό ύψος των 350,050 δις ευρώ, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ θα ανέλθει στο 161,7%. 3.6 Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού και Προϋπολογισμού Δημόσιων Επενδύσεων(ΠΔΕ) -Οι δαπάνες για τον τακτικό προϋπολογισμό είναι: Δαπάνες λειτουργίας του κράτους (π.χ. μισθοί δημόσιων υπάλληλων) Οι επιχορηγήσεις για κοινωνικές μεταβιβάσεις (συντάξεις, επίδομα ανεργίας, πολυτέκνων επιδόματα κτλ.) Δαπάνες για κάλυψη λοιπών λειτουργιών δαπανών δημοσίου Δαπάνες για διάφορες προμήθειες υλικών -Οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων είναι: Κατασκευή κοινωνικών υποδομών Δαπάνες για την εκπόνηση μελετών Δαπάνες για την Πραγματοποίηση ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων κτλ.

43 ΠΙΝΑΚΑΣ 5. ΕΞΈΛΙΞΗ ΔΑΠΑΝΏΝ Τ.Π. ΚΑΙ Π.Δ.Ε. ΠΕΡΊΟΔΟ (ΠΟΣΆ ΣΕ ΔΙΣ.ΔΡΑΧΜΈΣ ΜΈΧΡΙ ΤΟ 2001 ΚΑΙ ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ ΕΥΡΏ ΑΠΌ ΤΟ 2002 ΈΩΣ ΤΟ 2010). Έτος Τακτικός Προϋπολογισμός (Τ.Π.) Προϋπολογισμός Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) Σύνολο Δαπανών , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 ΕΥΡΩ ,00 ΕΥΡΩ ,00 ΕΥΡΩ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 (ΠΗΓΗ: έκθεση του διοικητή της τράπεζας της Ελλάδος)

44 ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 1. ΕΞΈΛΙΞΗ ΣΥΝΟΛΙΚΏΝ ΔΑΠΑΝΏΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΎ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΎ ΤΗΝ ΠΕΡΊΟΔΟ Το 1981 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμου έφτασαν τα εκατ. δρχ., ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ.. Η αύξηση των δαπανών έφτασε το 40,5%. Σε αυτή την αύξηση συνέβαλαν όλες οι κατηγορίες δαπανών και κυρίως η μεγάλη άνοδος των δαπανών για επιχορηγήσεις, για εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, για επιστροφές φόρων και εξαγωγικών επιτοκίων καθώς και των λοιπών καταναλωτικών δαπανών. Οι δαπάνες για μισθούς και συντάξεις αυξήθηκαν κατά 27,2%, ενώ οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους σημείωσαν αύξηση 23,9%. Στις δαπάνες του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων περιλήφθηκαν 9000 εκατ. δρχ. για τόκους δημοσίου χρέους και έτσι η αύξηση των συνολικών δαπανών για την

45 εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους έφτασε 53,9%. Μεγάλη αύξηση παρουσίασαν και οι δαπάνες για επιστροφές φόρων, δασμών, τελών χαρτοσήμου και εξαγωγικών επιτοκίων. Τέλος μεγάλη αύξηση σημείωσαν και οι λοιπές καταναλωτικές δαπάνες που οφείλεται κυρίως στις συναλλαγματικές διαφορές για προμήθεια πολεμικού υλικού. Το 1982 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκαν στα εκατ. δρχ. και οι δαπάνες των δημοσίων επενδύσεων στα εκατ. δρχ.. Το σύνολο των δαπανών έφτασε τα εκατ. δρχ. και παρουσίασαν αύξηση 28,6% σε σχέση με το Ιδιαίτερα, μεγάλες αυξήσεις εμφάνισαν οι δαπάνες προσωπικού και οι δαπάνες για αποδόσεις εσόδων σε τρίτους, ενώ όλες οι άλλες βασικές κατηγορίες δαπανών παρουσίασαν πτώση του ανοδικού ρυθμού ή και απόλυτη μείωση. Οι δαπάνες για μισθούς και συντάξεις αυξήθηκαν το 1982 κατά 35,9% και έφτασαν τα εκατ. δρχ. ή το 42,2% των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού. Ο σημαντικά υψηλότερος ρυθμός αύξησης των δαπανών αυτών το 1982 δείχνει ότι οι αυξήσεις που δόθηκαν στους μισθούς και τις συντάξεις των υπαλλήλων και των συνταξιούχων του δημοσίου όχι μόνο κάλυψαν, ιδιαίτερα για τα κλιμάκια, την αύξηση του τιμάριθμου αλλά συνέβαλαν και στη βελτίωση των πραγματικών εισοδημάτων. Σο σύνολο των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους διαμορφώνεται στα εκατ. δρχ.. Μεγάλη άνοδος σημειώθηκε στις δαπάνες για απόδοση εσόδων σε τρίτους. Επίσης αύξηση 24,7% παρουσίασαν το 1982 οι δαπάνες για επιχορηγήσεις. Τέλος μεγάλη άνοδο παρουσίασαν και οι λοιπές καταναλωτικές δαπάνες. Η αύξηση αυτή οφείλεται στις συναλλαγματικές διαφορές για την αγορά διαφόρων αγαθών από το εξωτερικό, στο διπλασιασμό των πληρωμών στην Ευρωπαϊκή κοινότητα για την απόδοση των εσόδων που εισπράττονται για λογαριασμό της καθώς και στην καθαρή συνεισφορά της χώρας μας με βάση το ακαθάριστο εθνικό προϊόν. Το 1983 οι δαπάνες αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το 1982, διατηρήθηκαν όμως σε επίπεδο κατώτερο από το σύνολο των πιστώσεων του προϋπολογισμού. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ. και των δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ. Ειδικότερα, ευνοϊκή επίδραση στις δαπάνες του προϋπολογισμού για μισθούς και συντάξεις είχε η εισοδηματική πολιτική που ακολουθήθηκε το Μεγάλη αύξηση σημείωσαν οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, οι οποίες επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Η μεγάλη αύξηση των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους ευθύνονται η ανατίμηση του δολαρίου και η αύξηση κατά μία μονάδα του επιτοκίου των εντόκων γραμματίων. Μεγάλη ήταν η αύξηση των δαπανών για επιστροφές φόρων,η οποία προήλθε από την αύξηση των πληρωμών για επιδότηση των εξαγωγικών επιτοκίων. Υψηλό ρυθμό αύξησης σημείωσαν και οι λοιπές καταναλωτικές δαπάνες στις οποίες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες για την άμυνα της χώρας. Οι δαπάνες για επιδοτήσεις μειώθηκαν ενώ οι δαπάνες για το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων αυξήθηκαν κατά 44,3% σε σχέση με το 1982.

46 Τέλος, εφαρμόστηκε ειδικό πρόγραμμα καταπολέμησης της ανεργίας συνολικού ύψους 10 δισ δρχ. Το 1984 οι δαπάνες αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με το 1983, με τις δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού να φτάνουν τα εκατ. δρχ. και των δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ. Ιδιαίτερα υψηλός ήταν ο ρυθμός αύξησης των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους. Η αύξηση οφείλεται στην ανατίμηση του δολαρίου, στην άντληση περισσότερων σχετικά δανειακών κεφαλαίων με έκδοση εντόκων γραμματίων και στην αύξηση κατά 2,75 ποσοστιαίες μονάδες του επιτοκίου τους, αλλά και στην συνεχόμενη άνοδο του συνολικού υπολοίπου του υφιστάμενου δημόσιου χρέους. Υψηλός ήταν και ο ρυθμός αύξησης των δαπανών για μισθούς και συντάξεις. Οι δαπάνες του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων αυξήθηκαν με χαμηλότερο ρυθμό έναντι του Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε για τον τομέα κοινωνικών υπηρεσιών που απορρόφησε το 17% των συνολικών δαπανών. Παράλληλα, από το πρόγραμμα καταπολέμησης της ανεργίας δόθηκε το ποσό των 12 δισ δρχ. σε έργα για την αναβάθμιση του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ζωής στις αστικές περιοχές και στην περιφέρεια. Σο 1985 οι δαπάνες αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με το 1984, με τις δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού να φτάνουν τα εκατ. δρχ. και των δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ.. Η εξέλιξη αυτή ήταν αποτέλεσμα κυρίως της μεγάλης αύξησης των δαπανών για επιδότηση επιτοκίων και εξαγωγών, για επιδοτήσεις στη γεωργία και για αποδόσεις εσόδων και συνεισφορά στον προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων. Η άνοδος των δαπανών που αφορούν την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους συνεχίστηκε για τρίτο συνεχόμενο έτος. Επίσης αύξηση σημειώθηκε και στις δαπάνες για επιδοτήσεις. Ο ρυθμός ανόδου των δαπανών για μισθούς και συντάξεις έμεινε στο ίδιο επίπεδο με το Οι πληρωμές για το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων απορρόφησαν το σύνολο των προβλεπόμενων πιστώσεων του προϋπολογισμού και αυξήθηκαν με ρυθμό ελαφρά υψηλότερο από τον ρυθμό του πληθωρισμού αλλά χαμηλότερο από τον αντίστοιχο του Τέλος δόθηκε έμφαση στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα στους τομείς υγείας, πρόνοιας, έρευνας και τεχνολογίας και των συγκοινωνιακών έργων. Το 1986 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού, παρά τις αυξημένες πληρωμές για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους και τις αποδόσεις στον Κοινοτικό προϋπολογισμό, αυξήθηκαν με ρυθμό χαμηλότερο κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες από τον αντίστοιχο ρυθμό του 1985 και ίσο περίπου με τον ρυθμό του πληθωρισμού. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ. και των δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ.. Η άνοδος των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού περιορίστηκε από 31,2% το 1985 στο 14,2 % το Ειδικότερα, ο υψηλός ρυθμός ανόδου των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους οφείλεται στην πληρωμή ποσού 31 δισ δρχ. για την εξόφληση προαιρετικών επενδύσεων των τραπεζών σε έντοκα γραμμάτια, στην προπληρωμή ποσού 12 δισ. δρχ. περίπου για χρεολύσια εξωτερικού δημόσιου χρέους και στην

47 συνεχόμενη άνοδο του συνολικού μεγέθους του δημοσίου χρέους. Κάμψη σημείωσε ο ρυθμός ανόδου των δαπανών για επιστροφές φόρων, διατηρήθηκε όμως σε υψηλά επίπεδα. Ο ρυθμός ανόδου των δαπανών για μισθούς και συντάξεις συγκρατήθηκε κατά 11 περίπου ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον αντίστοιχο ρυθμό του Ο ρυθμός ανόδου δαπανών προσωπικού ήταν υψηλότερος κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες από την αρχική πρόβλεψη του προϋπολογισμού. Οι πληρωμές του προγράμματος των δημόσιων επενδύσεων ήταν κατώτερες κατά 8 δισ δρχ. από το σύνολο των προβλεπόμενων πιστώσεων του προϋπολογισμού. Στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών και ιδιαίτερα στους τομείς υγείας, πρόνοιας και εκπαίδευσης. Επίσης, υπερδιπλασιάστηκαν οι δαπάνες του τομέα βιομηχανίας-ενέργειας. Τέλος, μειώθηκαν κατά 10% περίπου οι πληρωμές για τοκοχρεολύσια των δανείων που εξυπηρετούνται από τον προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων. Το 1987 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αφού αφαιρεθούν τα ποσά που αφορούν την προπληρωμή χρεολυσίων του εξωτερικού δημοσίου χρέους και εξόφληση επενδύσεων των εμπορικών τραπεζών σε έντοκα γραμμάτια, αυξήθηκαν το 1987 κατά 26,8%, φτάνοντας τα εκατ. δρχ. και των δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ.. Ο μεγαλύτερος ρυθμός ανόδου των δαπανών οφείλεται κυρίως στη μεγάλη αύξηση των πληρωμών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, για επιχορηγήσεις, καταπτώσεις εγγυήσεων του δημοσίου και επιστροφής φόρων. Αντίθετα, αρνητικά συνέβαλαν οι μειωμένες αποδόσεις στις Ευρωπαϊκές κοινότητες και οι επιδοτήσεις επιτοκίων και εξαγωγών. Αν δεν ληφθεί υπόψη το σύνολο των πληρωμών για χρεολύσια του δημοσίου χρέους, οι ρυθμοί ανόδου των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού διαμορφώνονται στο 23,4% το 1987 και 18,9% το Σημειώνεται ότι η συνεχόμενη αύξηση των δαπανών για τόκους και χρεολύσια του δημοσίου χρέους κατά τη πενταετία που προηγήθηκε, είχε ως συνέπεια τον τριπλασιασμό του ποσοστού συμμετοχής τους στο σύνολο των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού που έφτασε στα 27,6% το 1987 από το 8,9% το Επίσης, υπήρξε αύξηση των δαπανών για επιχορηγήσεις και αύξηση των δαπανών για καταπτώσεις εγγυήσεων του δημοσίου. Ακόμα σημειώθηκε μεγάλη άνοδος των δαπανών για επιστροφές φόρων. Τέλος μείωση είχαμε στις δαπάνες για αποδόσεις κοινοτικών πόρων και για επιδότηση επιτοκίων και εξαγωγών. Το 1988 οι δαπάνες έφτασαν στα εκατ. δρχ., με των τακτικό προϋπολογισμό να φτάνει τα εκατ. δρχ. και οι δημόσιες επενδύσεις τα εκατ. δρχ.. Ο ρυθμός ανόδου των δαπανών ανήλθε στο 19,6 % το Η κάμψη όμως του ανοδικού ρυθμού των δαπανών το 1988 προήλθε αποκλειστικά από τις δαπάνες για χρεολύσια δημοσίου χρέους και οφείλεται κυρίως στις μικρότερες προπληρωμές χρεολυσίων εξωτερικού χρέους και εξοφλήσεις προαιρετικών τοποθετήσεων των εμπορικών τραπεζών σε έντοκα γραμμάτια. Αν αφαιρεθούν οι πληρωμές χρεολυσίων δημοσίου χρέους ο ρυθμός ανόδου των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού διαμορφώνεται στο 26,9%. Αυξημένες ήταν οι δαπάνες για εξυπηρέτηση του χρέους των ενόπλων δυνάμεων των επιχορηγήσεων και των δαπανών προσωπικού. Αυξημένες ήταν οι πληρωμές για αποδόσεις στις ευρωπαϊκές

48 κοινότητες. Αντίθετα μειώθηκαν οι δαπάνες επιδότησης των επιτοκίων, των εξαγωγών και της γεωργίας, όπως και η απόδοση εσόδων τρίτων και οι καταπτώσεις εγγυήσεων. Το 1989 οι δαπάνες αυξήθηκαν με ρυθμό 25,6% έναντι 19,1% το 1988 και έφτασαν εκατ. δρχ., με τον τακτικό προϋπολογισμό να φτάνει τα εκατ. δρχ. και τις δημόσιες επενδήσεις τα εκατ. δρχ.. Το ποσοστό στο ΑΕΠ ήταν 39,9% από 37,4 % το Η εξέλιξη αυτή προήλθε από τη σημαντική αύξηση των βασικών κατηγοριών δαπανών, με εξαίρεση τις δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους των ενόπλων δυνάμεων που διαμορφώθηκαν στο επίπεδό τους το 1988 και στις δαπάνες για επιδότηση επιτοκίων και εξαγωγών που σημείωσαν σημαντική μείωση. Οι πληρωμές του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων έφτασαν τα 430 δισ δρχ. και αυξήθηκαν κατά 17,6 %. Τέλος ο ρυθμός ανόδου των δαπανών για επιστροφές φόρων σημείωσε σοβαρή επιτάχυνση που προήλθε από τις φορολογικές ελαφρύνσεις που ίσχυσαν από τις αρχές του Το 1990 οι δαπάνες αυξήθηκαν με ρυθμό 33,8% και έφτασαν τα εκατ. δρχ., από τα οποία εκατ. δρχ. αφορούσαν τον τακτικό προϋπολογισμό και τα εκατ. δρχ., τις δημόσιες επενδύσεις, με αποτέλεσμα το ποσοστό συμμετοχής τους στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν να διαμορφωθεί σε 45,5%. Σημειώνεται ότι στις δαπάνες του 1990 έχει περιληφθεί ποσό 116 δισ δρχ. συμπεριλαμβανομένων χρεολυσίων 30 δισ δρχ., που αφορούσε τη δημοσιονομική διαχείρηση του προηγούμενου έτους και ποσό 32 δισ δρχ. για προπληρωμές χρεολυσίων δανείων του εξωτερικού. Αντίθετα, δαπάνες τοκοχρεολυσίων ποσού 99 δισ δρχ. μεταφέρθηκαν από τη δημοσιονομική χρήση του 1990 στο Μετά τη σχετική διόρθωση ο ρυθμός ανόδου των δαπανών το 1990 περιορίστηκε σε 28,2 % έναντι 29,1% το Το 1991 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού στο σύνολο τους κινήθηκαν μέσα στα προγραμματισμένα όρια των πιστώσεων του προϋπολογισμού και έφτασαν τα εκατ. δρχ., ενώ οι δαπάνες των δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ.. Ειδικότερα, οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμου αυξήθηκαν κατά 26,5%. Παρατηρήθηκε υπέρβαση στις δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους αλλά και μικρή υπέρβαση στις επιχορηγήσεις, η οποία όμως αντισταθμίστηκε από την κατανομή του αποθεματικού και τις υστερήσεις από το όριο των πιστώσεων όλων των άλλων κατηγοριών δαπανών. Το 1992 οι δαπάνες σημείωσαν υπέρβαση 13,4% έναντι των προϋπολογισθεισών. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην υπέρβαση των δαπανών για χρεολύσια του δημοσίου χρέους. Ειδικότερα οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ. και ο ρυθμός αύξησης τους ήταν 29%, ενώ οι δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις έφτασαν τα εκατ. δρχ. Το 1993 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ. και ο ρυθμός αύξησης τους ήταν 13,7%, ενώ οι δαπάνες των δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ. Η κάμψη στο ρυθμό αύξησης των δαπανών μεταστρέφεται σε επιτάχυνση μετά την αφαίρεση των χρεολυσίων τα

49 οποία μειώθηκαν κατά 23,6% έναντι υπερδιπλασιασμού το Έτσι οι καθαρές δαπάνες αυξήθηκαν με υπερδιπλάσιο ρυθμό 29,1%. Το 1994 οι συνολικές δαπάνες ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος διαμορφώθηκαν στα 9.058,4 δισ δρχ. ειδικότερα, οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ. και σημείωσαν υπέρβαση σε σχέση με την πρόβλεψη του προϋπολογισμού κατά εκατ. δρχ.. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις υπερβάσεις που σημειώθηκαν στις δαπάνες για τόκους και στις δαπάνες για χρεολύσια. Οι δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ.. Το 1995 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού εμφάνισαν περιορισμένη αύξηση και ο ρυθμός ανόδου επιβραδύνθηκε φτάνοντας στο 7,2 %. Ως ποσοστό του ΑΕΠ έφτασε στο 33,4%. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. δρχ., ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ.. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη συγκράτηση των πληρωμών για τόκους επί του δημοσίου χρέους οι δαπάνες αυτές που το 1995 αντιπροσώπευαν το 37,7 % του συνόλου εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών και να απορροφούν το 50% περίπου των εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού. Το 1996 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού ανήλθαν στα εκατ. δρχ. και σημείωσαν επιτάχυνση στο ρυθμό ανόδου τους με 9,8%, ενώ οι δαπάνες των δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκαν φτάνοντας το 33,0%. Ακόμα, οι πληρωμές για τόκους επί του δημόσιου χρέους παρά την κεφαλαιοποίηση ποσού εκατ. δρχ. και την ρύθμιση ενός άλλου σημαντικού ποσού εμφάνισαν μικρή επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου τους (3,3%). Αξιοσημείωτη εξέλιξη κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού το 1997 αποτελεί η συγκράτηση των δαπανών σε επίπεδο χαμηλότερο από τις προβλέψεις του προϋπολογισμού. Συγκεκριμένα οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 3,5% και διαμορφώθηκαν σε εκατ. δρχ., ενώ η πρόβλεψη ήταν εκατ. δρχ.. Η θετική αυτή εξέλιξη αντανακλά τις προσπάθειες και την έμφαση που δόθηκε τον περασμένο χρόνο στη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών δεδομένου ότι έως το 1996 οι σχετικές προσπάθειες επικεντρώνονταν στην αύξηση των φορολογικών εσόδων. Οι δαπάνες δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ. Το 1998 σημειώθηκε υπέρβαση των δαπανών έναντι των σχετικών προβλέψεων του προϋπολογισμού. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 5,8% και διαμορφώθηκαν σε εκατ. δρχ., ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων τα εκατ. δρχ.. Η υπέρβαση των δαπανών έφτασε τα εκατ. δρχ. και αντιμετωπίστηκε με την περικοπή των δαπανών του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων και το υπόλοιπο αντισταθμίστηκε από την υπεραπόδοση των εσόδων. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού έφτασαν το 35,1% του ΑΕΠ.

50 Το 1999 εξαιτίας έκτακτων γεγονότων όπως ο σεισμός στην Αττική και η κρίση στο Κοσσυφοπέδιο οδήγησαν σε μικρή υπέρβαση τις δαπάνες έναντι των στόχων του προϋπολογισμού. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 5,6% και διαμορφώθηκαν σε εκατ. δρχ., ενώ ο προϋπολογισμός προέβλεπε αύξηση 3,4% και δαπάνες ύψους εκατ. δρχ. και οι δαπάνες του προϋπολογισμοϋ δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. δρχ. Το 2000 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 7,5%. Ο ρυθμός αύξησης των δαπανών υπερέβη τις προβλέψεις του προϋπολογισμού κατά 4,2%. Οι δαπάνες έφτασαν τα εκατ. δρχ.. Η υπέρβαση έναντι των προβλέψεων του προϋπολογισμού εντοπίζεται κυρίως στις δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού και σε μικρότερο βαθμό στις δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων, οι οποίες έφτασαν τα εκατ. δρχ.. Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν σε 35,6%. Το 2001 ο ρυθμός αύξησης των δαπανών συγκρατήθηκε στο 5,7%,ενώ δεν υπήρξε υπέρβαση έναντι των προβλέψεων του προϋπολογισμού. Σε απόλυτες τιμές, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού διαμορφώθηκαν σε εκατ. ευρώ και ως ποσοστό του ΑΕΠ περιορίστηκαν σε 34,6%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις προσπάθειες συγκράτησης των δαπανών και εντοπίζεται κυρίως στον περιορισμό των δαπανών του τακτικου προϋπολογισμού, ιδιαίτερα των δαπανών για τόκους. Το 2002 η σημαντική μείωση των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, σε συνδυασμό με τη μεγάλη περικοπή των δαπανών δημοσίων επενδύσεων, καθόρισε ουσιωδώς τις δημοσιονομικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα, οι συνολικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 4,4% και έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Σε σχέση με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού, οι εν λόγω δαπάνες εμφάνισαν υστέρηση ύψους 533 εκατ. ευρώ. Η συγκράτηση τους κατέστη δυνατή χάρη στην περικοπή κατά εκατ. ευρώ των δαπανών για δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων οι οποίες έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Αντίθετα οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού εμφάνισαν υπέρβαση ύψους εκατ. ευρώ έναντι του στόχου του προϋπολογισμού. Το 2003 σημειώθηκε σημαντική υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, η οποία αποτέλεσε μία από τις κυριότερες εξελίξεις που καθόρισαν την πορεία των δημόσιων οικονομικών. Συγκεκριμένα οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 9,3% και έφτασαν τα εκατ. ευρώ έναντι πρόβλεψης προϋπολογισμού για δαπάνες ύψους εκατ. ευρώ, ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού των δημοσίων δαπανών έφτασαν τα εκατ. ευρώ.

51 Από το σύνολο της υπέρβασης, ύψους εκατ. ευρώ, το 99% εντοπίζεται στις πρωτογενείς δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού, ενώ οι δαπάνες για τόκους δεν απέκλιναν ουσιαστικά από την πρόβλεψη του προϋπολογισμού. Το 2004 το κυριότερο χαρακτηριστικό των δημοσιονομικών εξελίξεων ήταν η μεγάλη υπέρβαση των δαπανών. Η ανοδική πορεία των δαπανών των τελευταίων χρόνων επιταχύνθηκε σημαντικά με αποτέλεσμα οι πληρωμές του τακτικού προϋπολογισμού να αυξηθούν κατά 12%. Εξαιτίας της μεγάλης αύξησης οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. ευρώ και σε σχέση με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού σημείωσαν υπέρβαση ύψους εκατ. ευρώ ενώ οι δαπάνες προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Το σύνολο της υπέρβασης εντοπίζεται στις πρωτογενείς δαπάνες, ενώ οι δαπάνες από τόκους διαμορφώθηκαν λίγο κάτω από τις προβλέψεις του προϋπολογισμού. Το 2005 καταβλήθηκαν μεγάλες προσπάθειες για την συγκράτηση των δαπανών και είχαν ως αποτέλεσμα ο ρυθμός αυξήσης των δαπανών να επιβραδυνθεί και να περιοριστεί στο 6,2%. Παρά την ως άνω επιβράδυνση, ο ρυθμός ανόδου υπερέβη την πρόβλεψη του προϋπολογισμου (3,9%), με αποτέλεσμα οι δαπάνες να υπερβούν το προϋπολογιστικό ποσό ( εκατ. ευρώ) και να φτάσουν τα εκατ. ευρώ. Το σύνολο της υπέρβασης εντοπίζεται και πάλι στις πρωτογενείς δαπάνες, ενώ οι δαπάνες για τόκους διαμορφώθηκαν οριακά κάτω από τις προβλέψεις. Οι δαπάνες προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Το 2006 οι προσπάθειες συγκράτησης των δαπανών συνεχίστηκαν με αποτέλεσμα ο ρυθμός αύξησης τους να επιβραδυνθεί στο 2,6%. Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι δαπάνες περιορίσθηκαν στο 26,9%, έναντι 28,9% το 2005 και 28,7% το Οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν τα εκατ. ευρώ, ενώ οι δαπάνες προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Ο χαμηλός ρυθμός αύξησης των δαπανών επιτεύχθηκε χάρη στον καθαρισμό κάθε τρίμηνο χαμηλών ποσοστών διάθεσης των πιστώσεων του προϋπολογισμού και στην προσεκτική παρακολούθηση της εκταμίευσής τους. Το 2007 οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά 11,2% και έφτασαν τα εκατ. ευρώ ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού των δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται έκτακτες δαπάνες συνολικού ύψους εκατ. ευρώ, χωρίς τις οποίες ο ρυθμός μεταβολής περιορίζεται σε 6,6% έναντι του στόχου για αύξηση 5,8%. Δηλαδή χωρίς τις έκτακτες πληρωμές η

52 υπέρβαση των δαπανών περιορίζεται σε 400 εκατ. ευρώ. Οι πρωτογενείς δαπάνες, χωρίς τις έκτακτες δαπάνες αυξήθηκαν κατά 7,6% και διαμορφώθηκαν σε εκατ. ευρώ. Οι πρωτογενείς δαπάνες σημείωσαν υπέρβαση 359 εκατ. ευρώ και οι δαπάνες για τόκους 41 εκατ. Ευρώ. Το 2008 οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά 10,7% και έφτασαν τα εκατ. ευρώ έναντι του στόχου για αύξηση 5,6%, ενώ οι δαπάνες των δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Σε απόλυτο μέγεθος οι δαπάνες υπερέβησαν τον στόχο κατά εκατ. ευρώ, παρά το ότι το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε στις 7 Σεπτεμβρίου περικοπή των πρωτογενών δαπανών κατά 500 εκατ. ευρώ. Ήδη από την κατάρτιση του προϋπολογισμού ορισμένες από τις δαπάνες ήταν εξαιρετικά συμπιεσμένες και ήταν πιθανό ότι θα υπήρχαν σημαντικές αποκλίσεις κατά την εκτέλεση του. Οι πρωτογενείς δαπάνες αυξήθηκαν κατά 9,9% έναντι του στόχου για αύξηση 5,2% και έφτασαν τα εκατ. Ευρώ. Το 2009 οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 17,5% και έφτασαν τα εκατ. ευρώ έναντι του στόχου για αύξηση 8,1%, ενώ οι δαπάνες του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων έφτασαν τα εκατ. ευρώ. Στις δαπάνες αυτές περιλαμβάνεται ποσό ύψους εκατ. ευρώ για την εξόφληση μέρους παλαιών οφειλών των νοσοκομείων και ποσό 489 εκατ. ευρώ για καταβολή της πρώτης δόσης του επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης. Αν αφαιρεθούν αυτά τα ποσά ο ρυθμός αύξησης περιορίζεται σε 14,5%. Επίσης ποσό ύψους 522 εκατ. ευρώ δόθηκε στο Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών. Ο ρυθμός αυξησης των δαπανών ήταν αρκετά μεγάλος σε ένα έτος το οποίο τόσο το πραγματικό ΑΕΠ όσο και το ονομαστικό συρρικνώθηκαν. Το 2010 ο τακτικός προϋπολογισμός προέβλεπε δαπάνες εκατ. ευρώ και δαπάνες δημοσίων επενδύσεων εκατ. ευρώ. Ο ρυθμός αύξησης των δαπανών ήταν ιδιαίτερα επιβραδυντικός εξαιτίας των στόχων της κυβέρνησης για τη συγκράτησης τους. Ο στόχος αυτός έχει ενσωματωθεί στο Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΕΠΣΑ) , που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 15 Ιανουαρίου Εξάλλου, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα επερχόμενα μέτρα της 3 ης Μαρτίου, βάσει των οποίων αναμένεται επιπρόσθετη μείωση των δαπανών κατά εκατ. ευρώ από τα μέτρα για τους μισθούς και τις συντάξεις και 700 εκατ. ευρώ από την περικοπή του ΠΔΕ.

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Μετά από αυτή την αλόγιστη οικονομική πορεία που είχε πάρει η χώρα, δεν μπορούσε πλέον να αποφύγει τον εκτροχιασμό της από τις υπέρογκες δανειοδοτήσεις της και ως αποτέλεσμα είχε φυσικά τον αποκλεισμό της από τις διεθνής αγορές. Ωστόσο και ένας άλλος επιβαρυντικός παράγοντας ήταν η Αμερικανική κρίση χρέους, με τα λεγόμενα ''τοξικά ομόλογα'' (CDO) που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο για την χρηματοοικονομική αποσταθεροποίηση των Ευρωπαϊκών Τραπεζών και ιδιαίτερα τις επιβαρυμένες ελληνικές τράπεζες. Έτσι η κρίση που ξέσπασε δεν είχε την ίδια εμβέλεια με προηγούμενες περιόδους κρίσης, όπως της ύφεσης του 1991 την επονομαζόμενη ''Μαύρη Δευτέρα'' των παγκόσμιων χρηματιστηρίων (Οκτώβριο 1987), το φιάσκο στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1980, τη διολίσθηση του Τρίτου Κόσμου σε έναν αέναο κύκλο χρέους στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ή την καταστρεπτική ύφεση των αρχών της δεκαετίας του 1980 στη Βρετανία και σε περιοχές των ΗΠΑ. Η κρίση του 2008 δεν έχει όρια. Δεν περιορίστηκε σε κάποια γεωγραφική περιοχή, σε μια συγκεκριμένη κοινωνική κάστα ανθρώπων, σε έναν επιμέρους τομέα της οικονομίας. Η Ελλάδα, το Νοέμβριο του 2010 της ζητείται μοιραία από πιέσεις της Eurostat να αναθεωρήσει το έλλειμμα του 2006 σε 5,7% του ΑΕΠ (δηλ. 12,1 δις ευρώ), του 2007 στο 6,4% του ΑΕΠ (δηλ. 14,4 δις ευρώ), του 2008 στο 9,8% του ΑΕΠ (δηλ. 22,3 δις ευρώ) και του 2009 στο 15,8% του ΑΕΠ (δηλ. 36,1 δις ευρώ). Άρα αναθεωρείται και το χρέος του 2009 σε 129,3% του ΑΕΠ που σημαίνει 298 δις ευρώ. Συνακόλουθα είχαμε και τις εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης, πρώτα της Fitch που υποβαθμίζει την πιστωληπτική ικανότητα της Ελλάδας από Α σε Α- και ακόλουθα για δεύτερη συνεχή φορά σε ΒΒΒ+. Κατόπιν την αξιολόγηση της Standard and Poor's που υποβαθμίζει την ελληνική οικονομία κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για την δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας, ως ανεπαρκές. Και την τελική υποβάθμιση της (Ελληνικής Οικονομίας) από τον οίκο Moody's.

54 Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια την αύξηση των spreads των 10ετών ομολόγων από 300 μονάδες να ξεπεράσει τις 1000 μονάδες και να καθιστά αδύνατη την περαιτέρω δανειοδότηση της χώρας. Με αυτή την περιρρέουσα κατάσταση φτάσαμε στην συγκρότηση ενός μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας, με τη σύναψη του πρώτου συνημμένου μνημονίου (3 Μαΐου 2010) και σε άλλα δύο μνημόνια που υπογράφεισαν μεταγενέστερα. Τα οποία είναι: 1. Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής (ΜΟΧΠ) 2. Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης (ΤΜΣ) και 3. Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής (ΣΠΟΠ) Με αυτά τα Μνημόνια-Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα η Ελλάδα προσπαθεί να αντλήσει 80 δις ευρώ από τα άλλα μέλη (15) της Ε.Ε. και 30 δις ευρώ από το ΔΝΤ, τα οποία επιτεύχθηκαν στις 8 Μαϊου 2010 με την ''Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης'' (Loan Facility Agreement) με τις χώρες της Ε.Ε. και το ''Διακανονισμό Χρηματοδότησης Άμεσου Ετοιμότητας'' (Stand-by Agreement) από πλευράς ΔΝΤ.

55 4.1 ''Περιεχόμενο πρώτου πακέτου στήριξης και μέτρα'' Το κύριο στοιχείο του πρώτου προγράμματος είναι ως στόχος η διόρθωση των δημοσιονομικών και εξωτερικών ανισορροπιών, η αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής εμπιστοσύνης μέσα από την ανάκαμψη της ανάπτυξης, την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, τη μείωση του πληθωρισμού και την ισορροπία του εξωτερικού ελλείματος. Το περιεχόμενο του ΜΟΧΠ είναι: Βάση του νόμου 3871/2010 και για τρία χρόνια θα ακολουθείτε: Τους μεσοπρόθεσμους στόχους της Γενικής Κυβέρνησης Την περιγραφή και αξιολόγηση μακροοικονομικών και δημοσιονομικών εξελίξεων Όλες τις παροχές των οικονομικών και δημοσιονομικων προβλέψεων (ελαστικότητα στις κύριες πηγές εσόδων, αριθμό εργαζομένων, μισθολογικές και συνταξιοδοτικές κτλ.) Τις κύριες πηγές κινδύνου για την δημοσιονομική πρόβλεψη Στόχο για μείωση του ελλείμματος της Γ.Κ. Ανώτατα όρια δαπανών σε ΟΤΑ και ΟΚΑ Ανώτατα όρια δαπανών ανά Υπουργείο α)έσοδα: Τα μέτρα που πάρθηκαν για επίτευξη των στόχων ήταν: Φορολογική διοίκηση: Καταπολέμιση λαθρεμπορίου, αύξηση δικαστικών παραβόλων, επιτάχυνση είσπραξης ληξιπρόθεσμων οφειλών ΦΠΑ: αύξηση συντελεστών, διεύρυνση οικονομικής βάσης Φόροι κατανάλωσης: αύξηση των ειδικών φόρων, εξίσωση της φορολόγησης στο πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης Φορολογία ακινήτων: αύξηση των αντικειμενικών αξιών, αύξηση φόρου μεταβίβασης Φορολογία των αμοιβών σε είδος (αυτοκίνητα) Επέκταση τεκμηρίων φορολογίας βάση δαπανών διαβίωσης

56 Δικαιώματα από άδεια τυχερών παιχνιδιών Τακτοποίηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλειας β) Δαπάνες: Εξορθολογισμός του μισθολογικού κόστους μέσω του ενιαίου μισθολογίου Εξορθολογισμός δαπανών για συντάξεις με τη μείωση των εφάπαξ και την παρέμβαση σε κύριες και επικουρικές συντάξεις Μείωση των λειτουργικών δαπανών με εφαρμογή ηλεκτρονικού συστήματος προμηθειών Εξορθολογισμός με κλείσιμο ή συγχώνευση φορέων Βελτίωση της λειτουργίας των ΔΕΚΟ Μείωση του τομέα της Υγείας και της φαρμακευτικής δαπάνης Μείωση των κοινωνικών επιδομάτων Αποκλίσεις από τους στόχους του πρώτου πακέτου και οριζόντια μέτρα Η συνεχιζόμενη ύφεση, που μαστίζει την ελληνική οικονομία τελικά εκτιμήθηκε χαμηλότερη από την πραγματική που σε απόλυτους αριθμούς είναι υπερδιπλάσια λόγω του ότι επηρέαζε δυσμενώς τον προϋπολογισμό, τα φορολογικά έσοδα, τις ασφαλιστικές εισφορές και την αύξηση των κοινωνικών παροχών του κράτους (όπως επιδόματα ανεργίας). Ακόμα αν δεν υπήρχε η λήψη νέων μέτρων τα σενάρια βάσης για το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης θα άγγιζε το 220,4% του ΑΕΠ το Έτσι στις 21 Ιουλίου είχαμε την δανειοδότηση της Ελλάδας συνολικού ύψους 158 δις ευρώ, τα οποία τα 109 από την Ε.Ε. και τα υπόλοιπα από το ΔΝΤ. Στο άκουσμα των παραπάνω γεγονότων, οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν περαιτέρω την Ελλάδα σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Τα επώδυνα μέτρα που ελήφθησαν για την νέα δανειοδότηση ήταν: Η διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσω της μείωσης του αφορολογήτου στο εισόδημα των φυσικών προσώπων από Ε σε 5000Ε.

57 Κατάργηση της έκπτωσης φόρου εισοδήματος κατά 10% με νέο σύστημα συγκέντρωσης αποδείξεων. Επέκταση των τεκμηρίων φορολογίας Την συνεχόμενη είσπραξη της ειδικής εισφοράς κοινωνικής αλληλεγγύης και Την εξίσωση του συντελεστή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στο πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης στο 80% του ΕΦΚ Από το σκέλος των εσόδων που ανάγκασαν σε λήψη αυτών των μέτρων ήταν η απόκλιση των 4,115 εκατ.ευρώ (2,1% του ΑΕΠ). Οι βασικοί παράγοντες αποσταθεροποίησης είναι: I. Οι χαμηλότερες εισπράξεις φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων II. Η σημαντική μειωμένη είσπραξη νομικών προσώπων (φόρο) III. Η καθυστέρηση στην είσπραξη ΕΕΤΗΔΕ IV. Η υστέριση των εισπράξεων του ΦΠΑ V. Οι χαμηλότερες του αναμενόμενου εισπράξεις του Κράτους 4.2 Η αναγκαιότητα για το δεύτερο πακέτο και νέα μέτρα Η χώρα παρά την πιστή εφαρμογή του σκληρού προγράμματος οικονομικής πολιτικής, βρίσκεται σε συνεχή ύφεση τη μεγαλύτερη μάλιστα μετά την Μεταπολίτευση, αναδιωνίοντας αρνητικούς ονομαστικούς ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του -6,1% για το 2011 και -7% για το Οι καθυστερήσεις όμως της εφαρμογής των διαρθρωτικών αλλαγών και η πολιτική αστάθια βγάζει το πρόγραμμα εκτός πορείας. Το ενδεχόμενο της χρεωκοπίας ήταν ορατό. Το νέο πακέτο και δεύτερο κατά σειρά ήταν προ των πυλών. Το περιεχόμενο του νέου Μνημονίου ΤΜΣ είναι: Η εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών Η επέκταση της περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής για την επίτευξη των στόχων κατά 2 χρόνια

58 Η υιοθέτηση/δημιουργία πολιτικών και κινήτρων που θα αναθερμάνουν τη ζήτηση Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον επιχειρηματικό τομέα με την απλοποίηση των εξαγωγικών διαδικασιών Η ενίσχυση του ασφαλιστικού και κοινωνικού δικτύου Η εφαρμογή του προγράμματος αποκρατικοποίησης Αυτή η δανειακή σύμβαση είχε ως σκοπό την περαιτέρω χρηματοδότηση της Ελλάδας 130 δις ευρώ, αλλά και την πολιτική της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους που προέβλεπε εκτός των άλλων και σε ''κούρεμα'' κατά 50% του ελληνικού χρέους. Τα μέτρα που υλοποιήθηκαν για την διεξαγωγή του προγράμματος είναι: Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας (τελικά κατάργηση) Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα δημοσίου Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ Αύξηση ΦΠΑ από 4,5 στο 5%, από 9 στο 10%, από 19 στο 21% Επιβολή επιπλέον 10% εώς 30% για εισαγωγές αυτοκινήτων Μείωση κατά 22% του κατώτατου μισθού (από 751 σε 586Ε) και 32% στους νέους εργαζόμενους μέχρι 25 χρονών Κατάργηση θέσεις εργασίας από το δημόσιο ( άμεσα) Κατάργηση συλλογικών συμβάσεων με ατομικές συμβάσεις Περικοπές συντάξεων, επιδομάτων, άμυνας, λειτουργικών του κράτους Άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων Κλείσιμο 200 εφοριών, κατάργηση φοροαπαλλαγών στα νησιά

59 4.2.1 Η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους (P S I) Στη προσπάθεια της η Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους είχε καταλήξει σε ad uoc απόφαση για την Ελλάδα, ότι η ανταλλαγή ομολόγων δεν ήταν επαρκής για να εγγυηθεί τη βιωσιμότητα του χρέους και ότι θα έπρεπε να επαναδιαπραγματευθούν τους όρους κάτω από την μεσολάβηση του ΙΙF. Στη σύνοδο κορυφής στις 26 Οκτωβρίου ακούστηκαν ως προϋπόθεση για την επίτευξη βιωσιμότητας του χρέους τα ακόλουθα: (1) Η διαγραφή του χρέους με τη συμβολή του ιδιωτικού τομέα κατά 50% (2) Η επίτευξη του χρέους προς το ΑΕΠ να είναι κάτω από 120% εώς το 2020 Στην ίδια σύνοδο αποφασίστηκε η αύξηση της εισφοράς του δημοσίου τομέα στην βιωσιμότητα του χρέους από: i. Την επέκταση της διάρκειας δανείων των χωρών της Ευρωζώνης ύψους 52,9% δις ευρώ ii. Την παροχή δανείων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) iii. Της επέκτασης της διάρκειας των νέων δανείων του ΔΝΤ από 5 σε 10 έτη Με το PSI έγινε ανταλλαγή ομολόγων του ελληνικού δημοσίου συνολικής ονομαστικής αξίας 198,045 εκατ. Ευρώ, αντί νέων ομολόγων ονομαστικής αξίας εκατ.ευρώ. Άρα το δημόσιο χρέος μειώθηκε κατά εκατ. ευρώ. 4.3 Η τρίτη δανειακή σύμβαση-σποπ-επιβολή νέων μέτρων Η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI), δημιούργησε τις προϋποθέσεις για περαιτέρω χρηματοδότηση των συνολικών δανειακών αναγκών της χώρας για την περίοδο κυρίως από το ''κούρεμα'' των ομολόγων των δημόσιων ταμείων. Η χώρα όμως για τη νέα χρηματοδότηση προέβλεπε να λάβει μέτρα ύψους 18,9 δις ευρώ, σε μια ήδη επιβαρυμένη και αποστεομένη οικονομία. Υπογράφηκε η νέα δανειακή σύμβαση, η οποία περιλαμβάνει:

60 Τη χρηματοδότηση από την εθελοντική αναλλαγή ομολόγων ύψους μέχρι 30 δις ευρώ Τη χρηματοδότηση της επαναγοράς τίτλων (που παρακ. ως ενέχυρο ύψους 35 δις ευρώ) Τη χρηματοδότηση αποπληρωμής δεδουλευμένων τόκων ύψους 5,7 δις ευρώ Τη χρηματοδότηση της ανακεφαλαιοποίησης των Τραπεζών ύψους 23 δις ευρώ Τη χρηματοδότηση των δανειακών αναγκών μέχρι του ποσού των 109 δις ευρώ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 ΧΡΕΟΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (% ΤΟΥ ΑΕΠ) (2011) Τα τελευταία μέτρα που εξαγγέλουν ότι πρέπει να εισχωρήσουν στην ελληνική οικονομία,για να βγούμε στο ''απάνεμο λιμάνι'' των πρωτογενών πλεονασμάτων είναι: 1. Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη 2. Μείωση από 5% εώς 15% από συντάξεις 1000Ε και πάνω 3. Μείωση στο δημόσιο εφάπαξ εώς 83% 4. Η κατάργηση της καθολικότητας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης 5. Μείωση χρόνου προειδοποίησης για απολύσεις σε 4 αντί για 6 μήνες 6. Περικοπές στα ειδικά μισθολόγια 7. Εφαρμογή διαθεσιμότητας ενός έτους με μειωμένο μισθό

61 8. Κατάργηση επιδόματος πολυτέκνων και αντικατάσταση από ενιαίο επίδομα στήριξης 9. Αύξηση στο υγραέριο κίνησης κατά 23 λεπτά 10. Αντίτιμο 25 Ε για εισαγωγή σε νοσοκομείο (κατάργηση) Η δημοσιονομική προσαρμογή Παρά την επιμήκυνση του χρόνου δημοσιονομικής προσαρμογής σε 2 έτη, παραμένει σταθερή η δέσμευση για επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος της Γενικής Κυβέρνησης στο 4,5% του ΑΕΠ το Οι αναθεωρημένοι στόχοι πρωτογενούς πλεονάσματος της Γενικής Κυβέρνησης θέτουν στους ετήσιους προϋπολογισμούς, ένα έλλειμμα -1,5% το 2012 και μια σταδιακή βελτίωση ανά 1,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο μέχρι το Δηλαδή σε όρους ποσοστού του ΑΕΠ 0% για το 2013, πλεόνασμα 1,5% για το 2014, πλεόνασμα 3% για το 2015 και 4,5% για το ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3. ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ(ΩΣ % ΤΟΥ ΑΕΠ)