Εθνικό Σύστημα Αναγνώρισης μη- Τυπικής & Άτυπης Μάθησης Ελληνική Πραγματικότητα Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών

Transcript

1 Εθνικό Σύστημα Αναγνώρισης μητυπικής & Άτυπης Μάθησης Ελληνική Πραγματικότητα Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ΚΕΚΠΑΔΙΕΚ Κοινωφελής Επιχείρηση του Δήμου Βόλου για την Κοινωνική Προστασία & την Επαγγελματική Κατάρτιση Σεπτέμβριος 2014 v.7

2 Εθνικό Σύστημα Αναγνώρισης της μητυπικής & της Άτυπης Μάθησης ΚΕΚΠΑΔΙΕΚ, ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΟΛΟΥ ΕΡΓΟ ROMACT Αύγουστος 2014 Συντονισμός έκδοσης Νίκος Αντωνάκης, Σπύρος Ιατρόπουλος Κείμενα Νίκος Αντωνάκης, Χρύσα Κολίτσα, Αλεξάνδρα Τσαλμίδη Μετάφραση Νίκος Αντωνάκης, Σπύρος Ιατρόπουλος, Ιουλία Τριανταφύλλου Σχεδιασμός Εντύπου Νίκος Αντωνάκης Επικοινωνία ΚΕΚΠΑΔΙΕΚ, Προύσης 2226, 38445, Νέα Ιωνία Βόλος Τηλέφωνο: web: Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν

3 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 1 Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο... 1 Το πρόγραμμα ROMACT... 4 Εθνικές εκθέσεις: Περιεχόμενο και Μεθοδολογία... 5 Το σύστημα πιστοποίησης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης στην Ελλάδα... 7 Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο... 7 Η Ελληνική Νομοθεσία... 9 Ποιες ανάγκες εξυπηρετεί το Ελληνικό Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων; Τα 202 Πιστοποιημένα Επαγγελματικά Περιγράμματα Βήματα υλοποίησης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Τα 8 Επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Πώς λειτουργεί το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Εξέλιξη της διαδικασίας αντιστοίχισης στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Πληροφόρηση & Ενημέρωση Διαδικασίες Πιστοποίησης Ο ρόλος της Περιφέρειας για τις γυναίκες Ρομά Φορείς Υποστήριξης Εθνικά Μητρώα για τη Διά Βίου Μάθηση Παρατηρήσεις από τις γυναίκες Ρομά & την κοινωνία των πολιτών Παρατηρήσεις από τις γυναίκες Ρομά Το προφίλ των γυναικών Πρακτικά από την 1 η συνάντηση με τις γυναίκες Ρομά (20/01/2014) Πρακτικά από τη 2 η συνάντηση με τις γυναίκες Ρομά (29/01/2014) Επάρκεια Επαγγελματικών κατευθύνσεων Προσβασιμότητα των Κέντρων Πληροφόρησης και Προσανατολισμού Κόστος διαδικασίας Παρατηρήσεις από την Κοινωνία των Πολιτών Προτάσεις από το ελληνικό Εθνικό Συμβουλευτικό Δίκτυο Συμπεράσματα Αναφορές & Πηγές για την Ελλάδα... 32

4

5 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση αναλύει την τρέχουσα κατάσταση του πλαισίου της επικύρωσης άτυπης και μη τυπικής μάθησης στην Ελλάδα αλλά και συγκεντρώνει τις συστάσεις από τις γυναίκες Ρομά και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με το πώς μπορεί να γίνει πιο προσιτή και χωρίς αποκλεισμούς η διαδικασία αυτή. Σήμερα, οι εθνικές κυβερνήσεις και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν συνειδητοποιήσει πια την ανάγκη της αναγνώρισης όλων των ικανοτήτων του κάθε ατόμου, τόσο αυτών που αποκτήθηκαν μέσω της επίσημης εκπαίδευσης όσο και αυτών από άτυπα και μητυπικά συστήματα μάθησης. Η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης θα πρέπει να επιτρέπει στα άτομα να αποκτήσουν ένα πιστοποιημένο πλαίσιο προσόντων, ή να το πιστοποιήσουν εν μέρει, βάσει της επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μαθησιακής τους εμπειρίας. Όπως φαίνεται στις διάφορες αναλύσεις, τις ομάδες εργασίας και τις έρευνες η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης είναι σήμερα ένας τρόπος κοινωνικής, εκπαιδευτικής και εργασιακής ενσωμάτωσης, ειδικά για τα άτομα που δεν διαθέτουν τίτλους σπουδών ή ειδικεύσεων. Μεταξύ αυτών, η κοινότητα των Ρομά είναι μία από τις ομάδες που αυτή τη στιγμή βιώνει περισσότερο τον αποκλεισμό και αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες για την ένταξη στην αγορά εργασίας, εν μέρει λόγω και της έλλειψης επίσημων πιστοποιητικών και πτυχίων. Έτσι, η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης μπορεί να βελτιώσει την απασχολησιμότητα τους και μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους πιθανούς τρόπους για την κοινωνική, την εργασιακή και την εκπαιδευτική τους ένταξη. Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε όλη την Ευρώπη. Η διακήρυξη της Κοπεγχάγης το Νοέμβριο του 2002 αποτέλεσε την αφετηρία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ), που συνήθως αναφέρεται ως «διαδικασία της Κοπεγχάγης» και η οποία εισάγει ως έννοια την ανάγκη των καθιερωμένων συστημάτων επικύρωσης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης 1. Τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν επισημάνει τη σημασία της εφαρμογής των εθνικών συστημάτων επικύρωσης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Στην Ανακοίνωση όπως είναι γνωστή της Bruges» (Δεκέμβρης 2010) σχετικά με την ενισχυμένη ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για την περίοδο , οι Ευρωπαίοι Υπουργοί Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσαν ότι οι συμμετέχουσες χώρες θα πρέπει να αρχίσουν να αναπτύσσουν, όχι αργότερο από το 2015, τις εθνικές διαδικασίες για την αναγνώριση και την επικύρωση της 1 Η Διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Υπουργείων Παιδείας και επαγγελματικής κατάρτισης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συμφωνήθηκε στην Κοπεγχάγη στις 29 και 30 Δεκέμβρη του 2002, στα πλαίσια μιας αυξημένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών- μελών για την επαγγελματική κατάρτιση. Δείτε τη διακήρυξη εδώ ( The Copenhagen Declaration ) 1

6 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, με την υποστήριξη, κατά περίπτωση, από τα εθνικά πλαίσια προσόντων 2. Από πολλούς ευρωπαϊκούς οργανισμούς, προωθείται η ενσωμάτωση των πιστοποιημένων προσόντων των ενηλίκων που προέρχονται από μη τυπική και άτυπη μάθηση. Στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Νοέμβρη του 2011, σχετικά με μια ανανεωμένη Ευρωπαϊκή ατζέντα για την εκπαίδευση των ενηλίκων 3, ορίζεται η εφαρμογή των πλήρως λειτουργικών συστημάτων για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης ως ένας από τους τομείς προτεραιότητας για την περίοδο , καθώς και την προώθηση της χρήσης από τους ενήλικες όλων των ηλικιών και σε όλα τα επίπεδα προσόντων, καθώς και από επιχειρήσεις και άλλους οργανισμούς. Κατά την τελευταία δεκαετία, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν τονίσει την ανάγκη να έχουν στη διαθεσιμότητά τους συστήματα πιστοποίησης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης ως εργαλείων για την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης των ατόμων που δεν διαθέτουν βασικά προσόντα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στην πιο πρόσφατη και σημαντική σύστασή του Δεκέμβρη του 2012 σχετικά με την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης 4, υπογραμμίζει το σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η επικύρωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης για την ενίσχυση της απασχολησιμότητας και της κινητικότητας, καθώς και στην αύξηση των κινήτρων για τη διά βίου μάθηση, ιδίως στην περίπτωση των κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούντων ατόμων ή των ατόμων με χαμηλού επιπέδου προσόντων μια και αυξάνουν έτσι τις πιθανότητές του για πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Στην παρούσα σύσταση από το Δεκέμβριο του 2012, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνιστά στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν τις ρυθμίσεις για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, το αργότερο ως το Δεν είναι μόνο τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, αλλά και οι εθνικοί φορείς χάραξης πολιτικής που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να συμπεριλαμβάνεται ως μέρος των εθνικών πλαισίων πολιτικής για την απόκτηση επαγγελματικών προσόντων και εκπαίδευσης, δεδομένου ότι ανοίγει τις πόρτες για τη διά βίου μάθηση ενώ έχουν αναγνωρίσει το κοινωνικό και οικονομικό όφελος για τα άτομα και τις κοινότητες που αυτά ανήκουν από αυτή τη διαδικασία. Οι διάφορες χώρες της Ε.Ε. έχουν αναπτύξει και συνεχίζουν να αναπτύσσουν εθνικά πλαίσια προσόντων, τα οποία αποσκοπούν στην προώθηση της πρόσβασης και της συμμετοχής στη διά βίου μάθηση αλλά και να διευκολύνουν την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύγκριση μεταξύ των εθνικών πλαισίων, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα συμφώνησαν το την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (ΕΠΠ), το οποίο είναι ένα γενικό πλαίσιο και στο οποίο η κάθε χώρα οφείλει να 2 Η Ανακοίνωση της Bruges αφορά την διάθεση αυξημένης συνεργασίας στο πλαίσιο της Ένωσης για την Επαγγελματική Κατάρτιση και Μαθητεία για την περίοδο Η ανακοίνωση των Ευρωπαίων Υπουργών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, τονίζει ότι οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που συναντήθηκαν στη Bruges στις 7 Δεκεμβρίου 2010 είχαν σκοπό να επανεξετάσουν τη στρατηγική προσέγγιση και τις προτεραιότητες της διαδικασίας της Κοπεγχάγης για την περίοδο Απόφαση του Συμβουλίου για μια ανανεωμένη Ευρωπαϊκή ατζέντα για την εκπαίδευση ενηλίκων (2011/C 372/01). 4 Σύσταση του Συμβουλίου της 20 ης Δεκεμβρίου 2012 για την επικύρωση της μητυπικής και άτυπης (2012/C 398/01). 5 Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23 ης Απριλίου 2008, σχετικά με τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων για τη Διά Βίου Μάθηση lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:c:2008:111:0001:0007:en:pdf 2

7 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης προσαρμόσει το εθνικά επίπεδο προσόντων της στο ουδέτερο σημείο αναφοράς που καθορίζεται από το EQF, προκειμένου να προαχθεί η γεωγραφική κινητικότητα και η κινητικότητα της αγοράς εργασίας και της διά βίου μάθησης στην Ευρώπη. Ο πυρήνας του ευρωπαϊκού πλαισίου αποτελείται από 8 επίπεδα επαγγελματικών προσόντων, τα οποία περιγράφονται μέσα από τα μαθησιακά αποτελέσματα (γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες) 6. Προκειμένου να υποστηριχθεί η εφαρμογή των Εθνικών Συστημάτων Πιστοποίησης, έχουν αναπτυχθεί διάφορα εργαλεία. Το κέντρο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, δηλαδή το «Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP)» έχει δημοσιεύσει τον οδηγό Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης το Ο οδηγός, εμπνεόμενος από αυτές τις κοινές ευρωπαϊκές αρχές, απευθύνεται και παρέχει συμβουλές προς τους εμπειρογνώμονες, τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής καθώς και προς τους επαγγελματίες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη και εφαρμογή των διαδικασιών επικύρωσης 7. Επιπλέον, από το 2004, ο «Ευρωπαϊκός κατάλογος για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης» δημοσιεύσει τακτικά πληροφορίες σχετικά με τις τρέχουσες πρακτικές επικύρωσης στις χώρες μέλη 8. Παρ ότι οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν σημειώσει πρόοδο στη θέσπιση ενός επίσημου πλαισίου που ρυθμίζει το πως επικυρώνεται η τυπική και η μη τυπική μάθηση, πολλές από αυτές δεν έχουν μέχρι τώρα προσεγγίσει τις ευπαθείς ομάδες ή όσες βρίσκονται σε κίνδυνο, συμπεριλαμβανόμενης της κοινότητας των Ρομά. Υπό την έννοια αυτή, μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις στην Ευρώπη είναι να βάλουμε ένα τέλος στον αποκλεισμό των Ρομά. Με ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το τονίζει την επίμονη οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση που αντιμετωπίζει η μεγαλύτερη μειονότητα της Ευρώπης και πρότεινε την έγκριση των εθνικών στρατηγικών ένταξης των Ρομά μέχρι το 2020, προκειμένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος της φτώχειας στην κοινότητα των Ρομά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί σε ετήσια βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της παρούσας Εθνικής στρατηγικής ένταξης των Ρομά 10 και παρέχει υποστήριξη προς τις χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ένταξης των Ρομά. Μαζί με αυτό τις συστάσεις της ΕΕ και των επικοινωνιών, οι προηγούμενες μελέτες, όπως οι Workaló 11, Callí Butipén 12, Included 13 και DromIn 14, τονίζουν ότι η κοινότητα των Ρομά 6 Περισσότερες πληροφορίες για το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (ΕΠΠ). policy/eqf_en.htm 7 Ευρωπαϊκές οδηγίες για την επικύρωση της μητυπικής και της άτυπης μάθησης (CEDEFOP, 2009). 8 Ευρωπαϊκός Κατάλογος για την επικύρωση της μητυπικής και της άτυπης μάθησης. 9 Επικοινωνία από την Επιτροπή προς το Ευρωκοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Ένα πλαίσιο της ΕΕ για την Εθνικές Στρατηγικές Ενσωμάτωσης των Ρομά ως το Απρίλη Η τελευταία έκθεση αξιολόγησης της Επιτροπής έγινε τον Ιούνη του 2013: Επικοινωνία από την Επιτροπή προς το Ευρωκοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Βήματα προς την εφαρμογή των Εθνικών Στρατηγικών Ενσωμάτωσης των Ρομά Workalò: The Creation of New Occupational Patterns for Cultural Communities: The Gypsy Case. Centre of Research in theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) University of Barcelona Callí Butipén: Roma Women and Labour Market. Centre of Research in theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) University of Barcelona INCLUDED. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education. CREA UB. Center of Research in Theories and Practices that overcome inequalities. University of Barcelona

8 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών έχει αναπτύξει ειδικές ικανότητες και δεξιότητες που σχετίζονται με το είδος της εργασίας που έχουν κάνει, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν ακαδημαϊκούς τίτλους και επίσημα αποδεικτικά εργασιακής εμπειρίας. Η έλλειψη επίσημων πιστοποιητικών των ικανοτήτων τους, καθιστά πιο δύσκολη την ένταξη της κοινότητας των Ρομά. Επιπλέον, στο 1 ο Διεθνές Γυναικών Συνέδριο των Ρομά: οι άλλες γυναίκες, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2010 στη Βαρκελώνη και συμμετείχαν τριακόσιες γυναίκες Ρομά που δεν διαθέτουν τίτλους σπουδών από δεκατέσσερις χώρες, υποστηρίχθηκε το αίτημα για την αναγνώριση της προηγούμενης μάθησης των γυναικών Ρομά ως ένα τρόπος για να βελτιωθεί η ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Ως αποτέλεσμα, η διαδικασία επικύρωσης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης έχει συμφωνηθεί ότι αποτελεί ένα βασικό στοιχείο για την προώθηση της κοινωνικής, της εκπαιδευτικής και της εργασιακής ενσωμάτωσης των γυναικών Ρομά στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, η ανάγκη ευρείας πρόσβασης των γυναικών Ρομά σε συστήματα επικύρωσης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης αποδεικνύεται ότι είναι μια προτεραιότητα. Το πρόγραμμα ROMACT Λαμβάνοντας υπόψη το ισχύων ευρωπαϊκό πλαίσιο και με βάση τα αποτελέσματα και τις συνεισφορές από προηγούμενα ερευνητικά προγράμματα, το πρόγραμμα ROMACT (Ιανουάριος 2013Δεκέμβριος 2014) αποσκοπεί στη διεύρυνση της πρόσβασης των γυναικών Traveller και Ρομά στα συστήματα επικύρωσης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης στην Ευρώπη. Το ROMACT είναι ένα διακρατικό πρόγραμμα στο οποίο συνενώνονται 8 οργανισμοί από όλη την Ευρώπη. Οι εταίροι της κοινοπραξίας έχουν μια μακροχρόνια γνώση στον τομέα της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, της εκπαίδευσης ενηλίκων ή των Ρομά καθώς και σε θέματα που σχετίζονται με την κοινότητα των Travellers (κύρια σε Η.Β. και Ιρλανδία). Ο στόχος του ROMACT είναι να συμβάλλει στη βελτίωση του ισχύοντος συστήματος επικύρωσης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης στην Ευρώπη, φέρνοντάς το πιο κοντά στις ανάγκες των μειονεκτουσών ομάδων και όσων δεν διαθέτουν αποδεικτικά εμπειρίας ή σπουδών, όπως η κοινότητα των Ρομά, καθώς και για τη βελτίωση της πρόσβασης των ανθρώπων χωρίς τίτλους στο σύστημα επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Ο καινοτόμος χαρακτήρας του έργου ROMACT έγκειται στην προσέγγιση και τη μεθοδολογία του. Οι μηακαδημαϊκές Ρομά και Traveller γυναίκες θα συμμετέχουν άμεσα στην εξέλιξη του έργου και η συμβολή τους θα συμπεριληφθεί στα βασικά αποτελέσματα. Όλες οι συνεισφορές θα συγκεντρωθούν μέσω διά και ενδογενεακού διαλόγου μεταξύ των γυναικών Ρομά και Traveller από διάφορες ηλικίες και υπόβαθρα. Τα βασικά αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνουν 5 εθνικές εκθέσεις και 1 Ευρωπαϊκή έκθεση σε σχέση με την κατάσταση των συστημάτων επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης στην Ευρώπη και τις συστάσεις που γίνονται από τις γυναίκες Ρομά και Traveller και των εκπροσώπων των κέντρων εκπαίδευσης ενηλίκων και των οργανώσεων Ρομά και Traveller. Επιπλέον, θα διεξαχθεί μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης, που θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ένα DVD με συνεντεύξεις των γυναικών Ρομά και Traveller εξηγώντας τις επιτυχημένες εμπειρίες επικύρωσής τους, ένα Ευρωπαϊκό οδηγό για την 14 DROMIN. Roma Immigration in Spain: challenges of social inclusion and coexistence. GEDIME (Group of Immigration and Ethnical Minorities Studies)

9 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης υποστήριξη των οργανώσεων κατά τη συνοδεία των μηακαδημαϊκών ομάδων στη διαδικασία επικύρωσης, και την ιστοσελίδα του έργου. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί μια εκστρατεία άσκησης πίεσης (lobbying) για να επηρεαστούν οι πολιτικές επικύρωσης και θα δημιουργηθεί ένα δίκτυο οργανώσεων που συμμετέχουν στη συνοδεία επικύρωσης. Μέσω του προγράμματος, 50 μηακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά και Traveller θα επικυρώσουν τη μη τυπική και άτυπη μάθηση τους. Με αυτά τα αποτελέσματα, το έργο θα ωφελήσει όχι μόνο τις γυναίκες Ρομά, αλλά και όλες τις μειονεκτούσες ομάδες. Η εξασφάλιση της ποιότητας του έργου είναι ένα από τα κύρια μελήματα της κοινοπραξίας του ROMACT. Σε εξωτερικό επίπεδο, η ποιότητα του έργου θα διασφαλιστεί αρχικά μέσω της σύστασης Εθνικών Γνωμοδοτικών Συμβουλίων (National Advisory Councils) σε 5 χώρες: Ελλάδα, Ρουμανία, Ιρλανδία, Τσεχία και Ισπανία. Κάθε Συμβούλιο θα απαρτίζεται από εκπροσώπους εκπαιδευτικών από την εκπαίδευση ενηλίκων, εκπροσώπους από την κοινότητα των Ρομά και των Traveller, καθώς και εκπροσώπους από τη δημόσια διοίκηση. Θα επικυρώσουν τα αποτελέσματα του έργου και η συμβολή τους θα ληφθεί υπόψη προκειμένου να κάνει η τελική τους εκδοχή. Την ίδια στιγμή, θα δημιουργηθεί μια Ομάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας (Quality Evaluation Group) που αποτελείται από μέλη του Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης. Θα αξιολογήσουν την κοινοπραξία σε όλες τις φάσεις του έργου και θα ελέγξουν το προσχέδιο όλων των εκθέσεων και των προϊόντων, για να δουν αν είναι σύμφωνα με τις προηγούμενες έρευνες και τις συστάσεις από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Κατά συνέπεια, με το πρόγραμμα ROMACT οι εταίροι της κοινοπραξίας στοχεύουν στη βελτίωση της πρόσβασης στα συστήματα επικύρωσης της μητυπικής και άτυπης μάθησης των γυναικών Ρομά και Traveller στην Ευρώπη, για να ενισχυθεί η εκπαιδευτική, κοινωνική, και εργασιακή τους ένταξη. Εθνικές εκθέσεις: Περιεχόμενο και Μεθοδολογία Οι εθνικές εκθέσεις είναι, όπως έχει ήδη αναφερθεί, ένα από τα κύρια αποτελέσματα του έργου ROMACT. Οι εθνικές εκθέσεις έχουν αναπτυχθεί για να καθορίσουν την εξέλιξη της τρέχουσας κατάστασης των συστημάτων επικύρωσης της άτυπης και μη τυπικής μάθησης σε κάθε συμμετέχουσα χώρα και να προβούν σε συστάσεις για το πώς να γίνουν πιο προσιτά. Συγκεκριμένα, 5 από τους εταίρους της κοινοπραξίας έχουν αναπτύξει εθνικές εκθέσεις με την ανάλυση της κατάστασης των συστημάτων επικύρωσης της άτυπης και μη τυπικής μάθησης στη χώρα τους: η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ρουμανία, η Ιρλανδία και η Δημοκρατία της Τσεχίας. Το έργο ROMACT βασίζεται στην κριτική επικοινωνιακή μεθοδολογία. Η μεθοδολογία αυτή τάσσεται υπέρ του επιστημολογικού δι υποκειμενικού διαλόγου και μιας ισότιμης σχέσης μεταξύ της ερευνητικής ομάδας και εκείνων που ερευνώνται. Η συμπερίληψη της ομάδαςστόχου σε μια κοινωνική πραγματικότητα που θέλουν να μετατρέψουν και η κατασκευή της πραγματικότητας μέσα από την αλληλεπίδραση των ατόμων. Οι βασικές προσεγγίσεις είναι: ο ισότιμος διάλογος (όπου λαμβάνονται υπόψη διαφορετικές συνεισφορές σύμφωνα με την εγκυρότητα των ισχυρισμών τους και όχι σύμφωνα με τη θέση του ατόμου που τους κάνει. Οι γυναίκες Ρομά και Traveller θα συμμετέχουν στις ομάδες συζητήσεων, παρέχοντας τις απόψεις και τις συνεισφορές τους σχετικά με τα συστήματα επικύρωσης), ο μετασχηματισμός (η ρήξη με το συντηρητικό λόγο για την αδυναμία να αποφευχθεί η κοινωνική αναπαραγωγή), η σημαίνουσα δημιουργία (που προκύπτει όταν τα άτομα βλέπουν ότι η συμμετοχή τους παράγει αλλαγές και 5

10 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών μετασχηματισμούς, αντιπροσωπεύοντας μια βελτίωση στη ζωή τους. Οι γυναίκες Ρομά και Traveller να σταματήσουν να είναι απλά «αντικείμενα έρευνας» και να γίνουν ένα ενεργό υποκείμενο στη δική τους διαδικασία μετασχηματισμού), το ισότιμο επιστημολογικό επίπεδο (που προτείνει την εξαφάνιση μιας διερμηνευτικής ιεραρχίας μεταξύ εκείνων που ερευνώνται και του ερευνητή. Οι γυναίκες Ρομά και Traveller εργάζονται κοντά στους ερευνητές, συμβάλλοντας και εμπλουτίζοντας το θεωρητικό ορθολογισμό με την πρακτική προσέγγιση). 15 Κατά συνέπεια, τα περιεχόμενα και η χρησιμοποιούμενη μεθοδολογία είναι ίδια για όλες τις εθνικές εκθέσεις. Χωρίζονται σε δύο μέρη. Στο 1 ο Μέρος, κάθε εταίρος έχει συγκεντρώσει στοιχεία και έχει αναλύσει την τρέχουσα κατάσταση της επικύρωσης της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης στη δική του χώρα. Στο 2 ο Μέρος, κάθε εταίρος έχει οργανώσει 4 επικοινωνιακές ομάδες συζήτησης (discussion groups), 2 με μηακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά και Traveller και 2 με εκπροσώπους από τις οργανώσεις, με βάση τις πληροφορίες που συλλέγονται στο 1 ο Μέρος. Οι συνεισφορές που εξάγονται από αυτές τις 4 ομάδες συζήτησης έχουν συμπεριληφθεί σε κάθε εθνική έκθεση. Στην 1 η ομάδα συζήτησης οι μηακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά και Traveller κάνουν προτάσεις και συνεισφορές για να έρθουν τα συστήματα επικύρωσης πιο κοντά στις δεξιότητες και τις ικανότητές τους, αναλύοντας τα υφιστάμενα εμπόδια και τις προκλήσεις όσον αφορά την πρόσβαση τους και διατυπώνοντας προτάσεις για τη βελτίωσή τους. Μέσα από την 2 η ομάδα συζήτησης, οι ίδιες γυναίκες Ρομά και Traveller επικυρώνουν τα αποτελέσματα που παράγει η κοινοπραξία από την 1 η συζήτηση της ομάδας. Η 1 η ομάδα συζήτησης με τις οργανώσεις πολιτών επικεντρώθηκε στις πληροφορίες που υπάρχουν σχετικά με τα συστήματα επικύρωσης της μητυπικής και άτυπης μάθησης και για το ρόλο που σκέφτονται ότι πρέπει να έχουν οι οργανώσεις στην επικύρωση της μάθησης των μηακαδημαϊκών ατόμων. Μέσω της 2 ης ομάδας συζήτησης, οι ίδιοι οι συμμετέχοντες επικυρώνουν τα αποτελέσματα που παράγει η κοινοπραξία από την 1 η ομάδα συζήτησης. Αν και υπήρχε ένα πλαίσιο ερωτήσεων για τις 2 επικοινωνιακές ομάδες συζήτησης, η μεθοδολογία ενθάρρυνε την ανοιχτή και ελεύθερη ροή της συζήτησης και ένα χώρο στον οποίο τα άτομα να αισθάνονται άνετα. Οι ομάδες συζήτησης αποτελούνταν από ένα σχετικά μικρό αριθμό ατόμων, από 6 έως 10, καθοδηγούμενες από έναν επόπτη. Στις 5 χώρες, τα στοιχεία από τις επικοινωνιακές ομάδες συζήτησης έπρεπε να αναλυθούν σύμφωνα με παράγοντες αποκλεισμού που προσδιορίστηκαν (εμπόδια) και παράγοντες ένταξης (δυνατότητες). Τέλος, αυτές οι 5 εθνικές εκθέσεις θα είναι η βάση για την ανάπτυξη μιας Ευρωπαϊκής έκθεσης, η οποία θα επιτρέψει να προσδιοριστούν τα βασικά στοιχεία της ένταξης και του αποκλεισμού των ομάδων που δεν διαθέτουν ακαδημαϊκούς τίτλους στις διαδικασίες πιστοποίησης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης ενσωματώνοντας τις συνεισφορές των γυναικών Traveller και Ρομά που δεν διαθέτουν τίτλους σπουδών ή επαγγελματικών προσόντων καθώς και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να συμβάλλουμε στη βελτίωση αυτών των συστημάτων. 15 Gómez, J., Latorre A., Sánchez M., Flecha R. (2006): Metodología Comunicativa Crítica. Barcelona: El Roure Editorial. 6

11 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Το σύστημα πιστοποίησης της μητυπικής και της άτυπης μάθησης στην Ελλάδα Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Η πρόταση για το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Σεπτέμβριο του Η εν λόγω σύσταση περιγράφει ένα γενικό πλαίσιο προς δημιουργία στην Ευρώπη, το οποίο θα διευκολύνει τη σύγκριση των επαγγελματικών προσόντων και των επιπέδων προσόντων προκειμένου να προωθηθεί η γεωγραφική κινητικότητα και η κινητικότητα της αγοράς εργασίας, καθώς και η διά βίου μάθηση. Ο πυρήνας του πλαισίου αποτελείται από 8 επίπεδα επαγγελματικών προσόντων τα οποία περιγράφονται μέσω των μαθησιακών αποτελεσμάτων (γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες). Οι επιμέρους χώρες καλούνται να προσαρμόσουν τα εθνικά τους επίπεδα επαγγελματικών προσόντων στο ουδέτερο σημείο αναφοράς που καθορίζει το ΕΠΕΠ. Μετά την υιοθέτηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (Δεκέμβριος 2007), το 2008 ξεκίνησε η διαδικασία υλοποίησής του. Οι χώρες που έχουν αποφασίσει να υιοθετήσουν το ΕΠΕΠ (πρόκειται για μια εθελοντική διαδικασία), το υλοποιούν σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο προσαρμογή των εθνικών επιπέδων επαγγελματικών προσόντων στο ΕΠΕΠ ολοκληρώθηκε το Το δεύτερο εισαγωγή αναφοράς στο ΕΠΕΠ σε όλα τα νέα πιστοποιητικά ολοκληρώθηκε το Οργανισμός Διαπίστευσης Επαγγελματικών Ικανοτήτων στην Ελλάδα Το νέο πλαίσιο συνενώνει και ενοποιεί μια σειρά από διάσπαρτα συστήματα πιστοποίησης επαγγελματικών προσόντων που μέχρι σήμερα είχαν αναλάβει κρατικοί φορείς και ινστιτούτα διαφορετικών υπουργείων 16 και με διαφορετικά κριτήρια, προσανατολισμένα κυρίως σε επαγγελματικές ιδιαιτερότητες (όπως για παράδειγμα τα ναυτικά επαγγέλματα, οι αναγνωρίσεις πτυχίων του εξωτερικού, κτλ.). Στην Ελλάδα, το σύστημα πιστοποίησης τυπικής και μητυπικής μάθησης εποπτεύεται και διαχειρίζεται από το κράτος και ειδικότερα από το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας. Το «Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων» είναι ο φορέας που ανέλαβε τη συγκρότηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και τη δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου Διά Βίου Μάθησης επιδιώκοντας την ποιοτική αναβάθμιση της Διά Βίου Μάθησης στην Ελλάδα, τον εξορθολογισμό του συστήματος αναγνώρισης και πιστοποίησης προσόντων και την εδραίωση μιας γενικότερης «κουλτούρας μάθησης με επίκεντρο τον πολίτη και τις ανάγκες του 17». Με τη συγκρότηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων όλες οι μορφές τυπικής, μη τυπικής και άτυπης μάθησης όλων των βαθμίδων συσχετίζονται μεταξύ τους, τα αποτελέσματά 16 Για παράδειγμα το πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ (Διεπιστημονικό Κέντρο Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών της Αλλοδαπής), το ΕΚΕΠΙΣ (Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης), κ.λπ. 17 Υπουργείο Παιδείας, «Μεθοδολογικός Οδηγός για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων», Φεβρουάριος

12 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών τους αναγνωρίζονται και κατατάσσονται σε επίπεδα λαμβάνοντας υπόψη τα επίπεδα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου. Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων στην πράξη λειτουργεί ήδη ως ένας μηχανισμός μετάφρασης και διασαφήνισης των προσόντων, που θα επιτρέπει την ευκολότερη ανάγνωση και κατανόησή τους και θα βοηθήσει εκπαιδευόμενους και εργαζόμενους που επιθυμούν να μετακινηθούν από χώρα σε χώρα ή να αλλάξουν θέση εργασίας ή ακόμη να αλλάξουν μαθησιακή διαδρομή. Πρωταρχικοί χρήστες του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων είναι «τα άτομα που σπουδάζουν ή που εργάζονται, αφού θα αντιμετωπίζουν λιγότερα εμπόδια στην προσωπική και εργασιακή τους ανέλιξη, φορείς εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης και οι εργοδότες 18». Με τον όρο προσόντα περιγράφονται τα πτυχία, διπλώματα και πιστοποιητικά που απονέμονται από εθνικούς φορείς δίνοντας έμφαση στη συνολική θεώρηση και την ουσία της μάθησης, ανεξάρτητα από τη διαδρομή που αποκτάται κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και όρους διασφάλισης ποιότητας. Η πιστοποίηση των προσόντων φιλοδοξεί να ενισχύσει τη διαφάνεια στα επαγγελματικά προσόντα, να διευκολύνει την πρόσβαση και την πρόοδο σε διαδικασίες διά βίου μάθησης και να υποστηρίξει καλύτερα τη σχέση εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων χρησιμοποιεί 8 επίπεδα αναφοράς που βασίζονται σε μαθησιακά αποτελέσματα που περιγράφουν τι γνωρίζει, κατανοεί και είναι ικανό να κάνει κάποιο άτομο μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας. Αυτή η θεώρηση έχει σαν συνέπεια τη μετατόπιση του βάρους από τις εισροές (διάρκεια μαθησιακής εμπειρίας, τύπος ιδρύματος) στις εκροές (το αποτέλεσμα της μάθησης). Θα πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων δεν απονέμει προσόντα, αλλά απλώς τα κατηγοριοποιεί σε επίπεδα και τα περιγράφει με όρους μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η απονομή των προσόντων θα παραμείνει αρμοδιότητα των εθνικών φορέων. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων δεν αποτελεί εργαλείο εκχώρησης επαγγελματικών δικαιωμάτων στους εργαζόμενους με σκοπό την άσκηση ενός νομοθετικά κατοχυρωμένου επαγγέλματος σε άλλο κράτος μέλος, αφού αυτές τις περιπτώσεις καλύπτει η Οδηγία 2005/36. Η υποστήριξη των πολιτών που επιδιώκουν να αποκτήσουν ισοτιμία ή αντιστοιχία ανατίθεται κύρια στα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.), τα οποία ανήκουν κυρίως στον ιδιωτικό τομέα και παρέχουν τις υπηρεσίες του επί αμοιβή ή μέσω επιδότησης από τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης και το Ελληνικό κράτος και τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) που είναι είτε δημόσια είτε ιδιωτικά (χαρακτηρίζονται ως μεταλυκειακή εκπαίδευση) και παρέχουν υπηρεσίες τόσο δωρεάν όσο και επί αμοιβή. Με το νέο νόμο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι Ελληνικοί δήμοι αναλαμβάνουν να φτιάξουν επίσης υπηρεσίες διά βίου μάθησης, προσφέροντας με μαζικό τρόπο εξειδικευμένες γνώσεις που μπορεί να βοηθήσουν σε μια διαδικασία πιστοποίησης. 18 όπ. παρ. 8

13 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Οι κύριες αναφορές μας θα εστιασθούν τόσο στο εθνικό σύστημα όσο και στις διαδικασίες που ξεκίνησαν από το 2011 στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, μιας και αυτό αφορά κύρια τις γυναίκες Ρομά που ωφελούνται από τις δράσεις μας, αλλά και είναι το βασικό αντικείμενο αυτού του διακρατικού έργου. Με μια πρώτη εκτίμηση, φαίνεται ότι το ROMACT πραγματικά έρχεται να καλύψει ένα κενό στα μέχρι τώρα δεδομένα του εθνικού πλαισίου μιας και στην πράξη, οι προβλεπόμενες διαδικασίες δεν ευνοούν τους Ρομά και ειδικότερα τις γυναίκες Ρομά. Βασικοί παράγοντες για αυτό είναι κατά την εκτίμησή μας η βασική παραδοχή του νέου πλαισίου ότι οι ενδιαφερόμενοι είναι κάτοχοι πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή διαθέτουν επαγγελματική εμπειρία που μπορούν να αποδείξουν με αποδεικτικά μισθοδοσίας ή κοινωνικής ασφάλισης όταν είναι γνωστό ότι οι Ρομά, ιδιαίτερα οι γυναίκες, δεν διαθέτουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία αυτά τα έγγραφα αν και ασκούν επί χρόνια με επιτυχία μια σειρά επαγγελματικές δραστηριότητες. Επιπρόσθετα, υπάρχουν δυσκολίες στην πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες των Κ.Ε.Κ. (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης), τόσο λόγω ιδιαιτεροτήτων του ίδιου του πληθυσμού 19, όσο και σε σχεδιαστικές ελλείψεις αυτών των προγραμμάτων σε εθνικό επίπεδο, μιας και δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τις ιδιομορφίες των συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Η Ελληνική Νομοθεσία Νόμος 3191/ 2003 για τη δημιουργία Εθνικού Συστήματος Σύνδεσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Απασχόλησης (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.Α), έθεσε το γενικό πλαίσιο για την πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων ανεξαρτήτως διαδρομής και τρόπου που αποκτήθηκαν Νόμος 3369/ «Συστηματοποίηση της Διά Βίου Μάθησης» Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργείων Οικονομία και Απασχόλησης, / «Σύστημα Πιστοποίησης Προγραμμάτων Γνώσεων, Δεξιοτήτων και Ικανοτήτων» Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργείων Οικονομίας, Παιδείας και Απασχόλησης / «Πιστοποίηση Επαγγελματικών Περιγραμμάτων». Στις δύο Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, εξειδικεύονται οι διατάξεις των παραπάνω νόμων και προσδιορίζονται οι προδιαγραφές για την ανάπτυξη και πιστοποίηση των επαγγελματικών περιγραμμάτων καθώς και η σύνδεσή τους με τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης εφόσον προαπαιτούμενο για την πιστοποίηση των προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι η άμεση σύνδεση του περιεχομένου τους με τα αντίστοιχα πιστοποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα Νόμος 3879/ , «Ανάπτυξη της Διά Βίου Μάθησης και Λοιπές διατάξεις» 19 Δυσκολίες στη φυσική μετακίνηση και στην πρόσβαση σε χώρους εκπαίδευσης, έλλειψη βασικών γνώσεων ή πιστοποιητικών στοιχειώδους εκπαίδευσης που αποκλείουν αυτές τις κοινωνικές ομάδες από την αρχική επιλογή, κτλ 9

14 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών Ποιες ανάγκες εξυπηρετεί το Ελληνικό Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων; Με την ψήφιση του σχετικού Νόμου 20 θεσμοθετείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Συγκεκριμένα, ο νέος νόμος προβλέπει την ίδρυση φορέα στο Υπουργείο Παιδείας που θα εποπτεύει την όλη διαδικασία 21 ο οποίος φορέας (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) ως βασικό σκοπό έχει τη δημιουργία και ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και την αντιστοίχησή του με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (European Qualifications FrameworkEQF). Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ο εν λόγω φορέας αναλαμβάνει την αντιστοίχηση των προσόντων, δηλαδή των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των πολιτών που αποκτώνται μέσω της τυπικής εκπαίδευσης, της μη τυπικής εκπαίδευσης (ΙΕΚΙνστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, ΚΕΚΚέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, ΚΕΜΕΚέντρα Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης, ΕΕΣΕλεύθερα Εργαστήρια Σπουδών, κλπ.) αλλά και της άτυπης μάθησης (εργασιακή εμπειρία, βιωματική μάθηση), στα επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Για την Ελλάδα, αυτό αποτελεί μια νέα αντίληψη μιας και το «μέχρι σήμερα άναρχο και αδόμητο σύστημα παραγωγής βεβαιώσεων παρακολούθησης σεμιναρίων, πιστοποιητικών και διπλωμάτων που δεν αναγνωρίζονταν αλλά ούτε και προωθούσε την επαγγελματική ανέλιξη των πολιτών» 22. Τελικός στόχος είναι η αναγνώριση και η πιστοποίηση αυτών των προσόντων με ενιαίο τρόπο και σε σύνδεση με το Ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων. Το νέο πλαίσιο απευθύνεται 23 :! Σε φορείς πιστοποίησης προσόντων.! Σε παρόχους εκπαίδευσης και κατάρτισης.! Σε εκπαιδευόμενους και καταρτιζόμενους.! Σε εργαζόμενους και ανέργους.! Σε εργοδότες.! Σε επαγγελματικούς κλάδους.! Σε κοινωνικούς εταίρους. Τα 202 Πιστοποιημένα Επαγγελματικά Περιγράμματα Για πρώτη φορά στη χώρα μας, στα πλαίσια διεθνούς διαγωνισμού που προκήρυξε σε δύο φάσεις το ΕΚΕΠΙΣΕθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Δομών Συνεχιζόμενης Κατάρτισης για την ανάπτυξη επαγγελματικών περιγραμμάτων, κατά την περίοδο 2008 έως 2010, αναπτύχθηκαν με κοινή μεθοδολογία από την ένωση νομικών προσώπων που αποτελείται από τους κοινωνικούς εταίρους και πιστοποιήθηκαν από το ΕΚΕΠΙΣ, 202 επαγγελματικά περιγράμματα. Δεν μπορέσαμε να βρούμε περαιτέρω πληροφόρηση για το πως η διαδικασία ολοκληρώνεται σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του Η στατιστική κατανομή αυτών των 202 επαγγελματικών προφίλ είναι η εξής: 20 Νόμος 3879/2010 για την «Ανάπτυξη της διά Βίου Μάθησης» 21 Το Άρθρο 11 του σχετικού νόμου προβλέπει την ίδρυση ενός νέου φορέα με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού» (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) 22 Υπουργείο Παιδείας, «Μεθοδολογικός Οδηγός για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων», Φεβρουάριος 2011, σελ Κεντρική Ιστοσελίδα του Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. 10

15 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης! 126 αφορούν τεχνίτες και επαγγέλματα μεταποίησης! 23 αναφέρονται σε τουριστικά επαγγέλματα! 12 αναφέρονται σε αγροτικά επαγγέλματα! 12 αναφέρονται στην Πράσινη οικονομία! 29 διάφορα άλλα επαγγέλματα! Το σύνολο των Ε.Π. αφορά αποκλειστικά τη δευτεροβάθμια και μετα- δευτεροβάθμια εκπαίδευση (έως και επίπεδο 4 ISCED)! Τα 202 Ε.Π. αντιστοιχούν σε 161 τετραψήφιους κωδικούς ΣΤΕΠ 98 και απομένουν 164 κωδικοί ΣΤΕΠ για το σύνολο της οικονομίας καθώς και 36 Ε.Π. για σύγχρονα επαγγέλματα (πράσινη οικονομία, ενέργεια, υγεία, κλπ.) = Ανάγκη για συνολικά 200 νέα Επαγγελματικά Περιγράμματα στην ελληνική αγορά (Πηγή: στοιχεία ΕΟΠΠΕΠ) Βήματα υλοποίησης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Σχεδιασμός, διαβούλευση και νομική κατοχύρωση Προετοιμασία για τη συγκρότηση του ΕΠΠΕλληνικού Πλαισίου Προσόντων Συγκρότηση του ΕΠΠΕλληνικού Πλαισίου Προσόντων Αντιστοίχηση στα επίπεδα του EQF Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων Φάση 1 Φάση 2 Φάση 3 Φάση 4 Μετά το σχεδιασμό, τη δημόσια διαβούλευση, τη νομική κατοχύρωση και προετοιμασία, η Ελλάδα βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης της διαδικασίας ανάπτυξης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Φάση Ενέργειες Σχόλια Έγγραφο εργασίας για βασικές αρχές, προτεινόμενα επίπεδα, γενικούς περιγραφικούς δείκτες. Εξάμηνη δημόσια διαβούλευση επί του προτεινόμενου κειμένου του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Νομοθετική κατοχύρωση ΕΠΠ Φάση 1 η : Σχεδιασμός, διαβούλευση και νομική κατοχύρωση Φάση 2 η : Προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη συγκρότηση ΕΠΠ Δημιουργία Εθνικού Φορέα για την πιστοποίηση προσόντων. Καταγραφή σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων όλων των τίτλων, βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που απονέμονται από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και από φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης. Εκπόνηση μεθοδολογικού οδηγού, ο οποίος θα χρησιμοποιείται από όλες τις Ομάδες Εργασίας ώστε να διασφαλίζεται ο ενιαίος τρόπος προσέγγισης και η ποιότητα στα αποτελέσματα των ΟΕ. Η διαβούλευση ολοκληρώθηκε στις 5/9/2010 και η νομοθετική κατοχύρωση έγινε τον Σεπτέμβριο του 2010 με την ψήφιση του ν για την "Ανάπτυξη της διά βίου μάθησης". Ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) ξεκίνησε τη λειτουργία του. Η καταγραφή των τίτλων είναι σε εξέλιξη. Ο μεθοδολογικός οδηγός έχει εκπονηθεί. 11

16 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών Φάση Ενέργειες Σχόλια Σύσταση Ομάδων Εργασίας. Εκπόνηση ειδικών περιγραφικών δεικτών κατά επίπεδο και κατά κλάδο και αντιστοίχιση με τα επίπεδα του ΕΠΠ. Ανάπτυξη μεθοδολογίας για την εκπόνηση προτύπων και διαδικασιών πιστοποίησης στη μη τυπική εκπαίδευση με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα κάνοντας χρήση και των επαγγελματικών περιγραμμάτων. Ανάπτυξη μεθοδολογίας συστήματος πιστωτικών μονάδων σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Πιλοτική πιστοποίηση σε επιλεγμένα προγράμματα της ΣΕΚ (πράσινα επαγγέλματα και τουρισμό) και ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης. Ανάπτυξη ειδικών περιγραφικών δεικτών και πιλοτική αντιστοίχιση δύο επαγγελματικών κλάδων (π.χ. εμπόριο, υγεία) κάθετα στα 8 επίπεδα του ΕΠΠ. Πιλοτική εφαρμογή ανεξάρτητων και πλουραλιστικών διαδικασιών αναγνώρισης μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Θεσμοθέτηση του συστήματος πιστοποίησης προσόντων (δυνατότητα υιοθέτησης διαφορετικών διαδικασιών εντός ενός κοινού πλαισίου). Θεσμοθέτηση συστήματος διαπίστευσης φορέων πιστοποίησης προσόντων. Φάση 3η: 24 Συγκρότηση ΕΠΠ Η συγκεκριμένη φάση αποτελεί την πεμπτουσία του ΕΠΠ και θα πραγματοποιηθεί με την ευρεία συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων. Η φάση συγκρότησης αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο Φάση 4 η : 25 Αντιστοίχιση στα επίπεδα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων Εφαρμογή μεθοδολογίας αντιστοίχισης από Φάση 3. Εκπόνηση της έκθεσης αντιστοίχισης. Η φάση ολοκληρώνεται από τα τέλη του 2012 Τα 8 Επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων περιλαμβάνει 8 επίπεδα αναφοράς, τα οποία καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα των προσόντων από την υποχρεωτική εκπαίδευση έως και την ανώτατη εκπαίδευση. Η καινοτομία έγκειται στο ότι πέραν της κλασικής εκπαιδευτικής διαδρομής αναγνωρίζονται και προσόντα που αποκτήθηκαν από τη μη τυπική εκπαίδευση (π.χ. αρχική και συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση) και την άτυπη μάθηση (π.χ. επαγγελματική εμπειρία) 24 Συστάθηκαν στις με την Απόφαση 33551/Γ2 του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας 25 Η διαδικασία ξεκίνησε στις 17 Φεβρουαρίου 2011, σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας (ΠΗΓΗ: ) 12

17 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης ΕΠΙΠΕΔΟ Ελληνικό Πλαίσιο Προσόντων Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων 1 Σχετίζεται με τη δυνατότητα συνέχισης στο 2 ο κύκλο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Βασικές γενικές γνώσεις Σχετίζεται με τη δυνατότητα ολοκλήρωσης του 2 ου κύκλου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ή/και παρακολούθησης προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Κατάρτισης. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση και του 2 ου κύκλου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και επίσης αντιπροσωπεύει προσόντα από εργασιακή εμπειρία. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση τουλάχιστον του 2 ου κύκλου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, η οποία έχει αναβαθμιστεί στη συνέχεια από προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ή από εργασιακή εμπειρία. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση είτε Μετά Δευτεροβάθμιου Προγράμματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, είτε "σύντομου κύκλου" Προγράμματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Σχετίζεται με τον 1 ο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Σχετίζεται με τον 2 ο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Σχετίζεται με τον 3 ο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Βασικές τεκμηριωμένες γνώσεις όλων των πεδίων εργασίας ή σπουδών που σχετίζεται με το χαμηλότερο επίπεδο της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Γνώση των περιεχομένων, των αρχών, των διαδικασιών και των γενικών εννοιών, σε ένα πεδίο εργασίας ή σπουδών Τεκμηριωμένες και θεωρητικές γνώσεις σε ευρύτερα πλαίσια εντός ενός πεδίου εργασίας ή σπουδών Περιεκτικές, εξειδικευμένες, τεκμηριωμένες και θεωρητικές γνώσεις εντός ενός πεδίου εργασίας ή σπουδών και μια γνώσης για τα όρια αυτής της γνώσης Προηγμένη γνώση ενός πεδίου εργασίας ή σπουδών, που περιλαμβάνει μια κριτική κατανόηση των θεωριών και των αρχών Υψηλά εξειδικευμένη γνώση, που βρίσκεται στο προσκήνιο της γνώσης ενός πεδίου εργασίας ή σπουδών, ως η βάση αυθεντικής σκέψης ή/και έρευνας Κριτική αντίληψη θεμάτων γνώσης ενός πεδίου και κατά τη διεπαφή μεταξύ διαφορετικών πεδίων Συσχετίζεται με Masters, (Fachhochschule) Masters επαγγελματικών πανεπιστημίων, City and Guilds (MCGI) Η γνώση ενός περισσότερου προηγμένου μέτωπο ενός πεδίου εργασίας ή σπουδών και ως διεπαφή μεταξύ των πεδίων που σχετίζονται με Doctorate, City and Guilds Senior Awards Fellowship Πώς λειτουργεί το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Στο ΕΠΠ τα προσόντα έχουν τη μορφή μαθησιακών αποτελεσμάτων που κατατάσσονται σε επίπεδα. Τα μαθησιακά αποτελέσματα, όσα δηλαδή το άτομο γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να κάνει μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας, κατηγοριοποιούνται σε γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες. Με άλλα λόγια, τα μαθησιακά αποτελέσματα που αντιστοιχούν στα προσόντα ενός συγκεκριμένου επιπέδου προσδιορίζονται από περιγραφικούς δείκτες, οι οποίοι συγκροτούνται από τις ποιοτικές και ποσοτικές διαβαθμίσεις των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων. 13

18 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών Εξέλιξη της διαδικασίας αντιστοίχισης στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Μετά το σχεδιασμό, τη δημόσια διαβούλευση, τη νομική κατοχύρωση και προετοιμασία, την διαδικασία ανάπτυξης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, η Ελλάδα περνάει στην τέταρτη φάση, στην αντιστοίχιση των προσόντων με το EQF. Έχουν συσταθεί οι Ομάδες Εργασίας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, οι οποίες έχουν ήδη παραδώσει τους εξειδικευμένους περιγραφικούς δείκτες για προσόντα που απονέμονται από ιδρύματα της τυπικής εκπαίδευσης (Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας), καθώς και την αντιστοίχιση αυτών των προσόντων στα οκτώ επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Το Υπουργείο Παιδείας και ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) έχουν την ευθύνη της διασφάλισης του ενιαίου τρόπου προσέγγισης και της ποιότητας στα αποτελέσματα των Ομάδων Εργασίας έχοντας αναπτύξει Μεθοδολογικό Οδηγό με τις βασικές αρχές σχεδιασμού και αντιστοίχισης μαθησιακών αποτελεσμάτων στα επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη η καταχώρηση σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων όλων των τίτλων, βεβαιώσεων και πιστοποιητικών, που απονέμονται από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και από φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης, ώστε να γίνει δυνατή η αντιστοίχισή τους στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Υπενθυμίζεται ότι τίτλοι που δε θα έχουν καταχωρηθεί στην ενιαία βάση, δε θα είναι δυνατόν να αντιστοιχηθούν. Η συγκρότηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων είναι μια μακροχρόνια και δημόσια διαδικασία και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών φορέων, των Ομάδων Εργασίας και των εμπειρογνωμόνων, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο. Η λειτουργία ιστοσελίδας για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων εξασφαλίζει άμεση ενημέρωση για τα τεκταινόμενα, διασφαλίζει τη διαφάνεια και καθιστά εφικτή την ευρεία συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων 26. Πληροφόρηση & Ενημέρωση Η βασική πληροφόρηση για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων προέρχεται από την κεντρική ιστοσελίδα του Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. 27 και την Ιστοσελίδα Διαβούλευσης του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας 28. Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κατεβάσουν τις αιτήσεις από την Ιστοσελίδα του Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π., να διαβάσουν τις σχετικές πληροφορίες για τις διαδικασίες που απαιτούνται ή να μάθουν για το χρόνο και τον τόπο των εξετάσεων. Διαδικασίες Πιστοποίησης Οι κατηγορίες πιστοποίησης διαφέρουν: Ισοτιμίες Πτυχίων. Η Επιτροπή Ισοτιμιών που λειτουργεί στον Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. έχει αρμοδιότητα την εξέταση αιτημάτων για χορήγηση ισοτιμιών τίτλων σπουδών Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, πλην αυτών της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ισοτιμώνται 26 Δελτίο Τύπου του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, 17/1/2011, (ΠΗΓΗ: ) Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. ( και Δικτυακός Τόπος Ανοιχτής Διαβούλευσης του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας ( ) 14

19 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης τίτλοι αυτού του επιπέδου οι οποίοι έχουν εκδοθεί από καταργημένες σχολικές μονάδες της ημεδαπής ή ανάλογες σχολικές μονάδες του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι συμπληρώνουν Έντυπο Αίτησης, Ερωτηματολόγιο και Υπεύθυνη Δήλωση (διατίθενται ηλεκτρονικά) και προσκομίζουν απολυτήριο τίτλο βασικής εκπαίδευσης, πτυχίο επαγγελματικής σχολής και αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα σπουδών στην επαγγελματική σχολή. Σε περιπτώσεις μη ολοκληρωμένης φοίτησης σε επαγγελματική σχολή, η Επιτροπή κατατάσσει τους ενδιαφερομένους να φοιτήσουν σε λειτουργούσες σχολικές μονάδες, ώστε να συμπληρώσουν την εκπαίδευσή τους ή να προσέλθουν σε εξετάσεις και να λάβουν ισοτιμία έπειτα από επιτυχή αποτελέσματα. Οι αιτήσεις κατατίθενται στη Γραμματεία της Επιτροπής ή αποστέλλονται ταχυδρομικώς και οι απαντήσεις κοινοποιούνται στους ενδιαφερομένους με επιστολή μέσω ταχυδρομείου. Η διαδικασία είναι συνεχής και ανοικτή. Πιστοποίηση επαγγελματικών Προσόντων. Χορηγείται αντιστοιχία των επαγγελματικών δικαιωμάτων των κατόχων τίτλων σπουδών για ειδικότητες που αποκτηθήκαν στο πλαίσιο της Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με τα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα κατόχων αντίστοιχων τίτλων σπουδών για ειδικότητες προϋφιστάμενων αντίστοιχων συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Στην πράξη λειτουργούν ήδη 2 διαδικασίες: Η 1 η διαδικασία αφορά την πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων από χώρες της Ε.Ε. και Τρίτες χώρες οι οποίες έχουν αποκτηθεί μέσω επαγγελματικής εμπειρίας ή μάθησης σε κάποια επαγγελματική σχολή του Εξωτερικού. Υπεύθυνος Φορές για αυτό στα πλαίσια του ΕΟΠΠΕΠ είναι το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας Η 2 η διαδικασία που μας αφορά περισσότερο, αφορά την πιστοποίηση επαγγελματικών δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν μέσω ασφαλισμένης ή ανασφάλιστης εργασίας. Αρμόδια για αυτή τη διαδικασία είναι η κάθε ξεχωριστή Περιφέρεια της Χώρας, η οποία εποπτεύει την όλη διαδικασία. Η τελευταία περίπτωση αφορά περισσότερο τις γυναίκες Ρομά. Συνήθως η διαδικασία αυτής της πιστοποίησης γίνεται 2 φορές το χρόνο. Κατά κανόνα, στη 2 η περίπτωση που μας αφορά, η υποστήριξη προσφέρεται με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ μέσω Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης. Οι υποψήφιοι αιτούνται ξεχωριστά για να αποκτήσουν voucher κατάρτισης 29. Ως σήμερα έχουμε αποτύχει να συλλέξουμε πληροφορίες για το προφίλ και τον αριθμό των ατόμων που χρησιμοποιούν το νέο σύστημα. Υποθέτουμε ότι διάφοροι φορείς και οργανισμοί που έχουν συγχωνευτεί κάτω από την ομπρέλα του ΕΟΠΠΕΠ, του συντονιστικού εταίρου του Ελληνικού Πλαισίου Προσόντων, συνεχίζουν ακόμη να λειτουργούν κάτω από το προηγούμενο πλαίσιο, συλλέγοντας διαφορετικά τα στοιχεία. Επιπρόσθετα προβλήματα μπορούν να εμφανιστούν στη μελέτη μας καθώς στην Ελλάδα υπάρχει η έντονη αντίληψη για τη μησυλλογή στοιχείων για τις ευάλωτες ομάδες από τη δημόσια διοίκηση γιατί αυτό θα ήταν αντίθετο με τους όρους που θέτει ο Νόμος για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων. 29 Το voucher (βάουτσερ, κουπόνι) κατάρτισης επιτρέπει στον υποψήφιο καταρτιζόμενο να επιλέξει το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης που μπορεί να του προσφέρει γνώσεις και υποστήριξη για τη διαδικασία εξετάσεων πιστοποίησης 15

20 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών Ο ρόλος της Περιφέρειας 30 για τις γυναίκες Ρομά Αρμόδιες για την έκδοση των αδειών, είναι οι υπηρεσίες των Περιφερειών του τόπου επαγγελματικής εγκατάστασης του ενδιαφερομένου ή, αν δεν υπάρχει επαγγελματική εγκατάσταση, του τόπου μόνιμης διαμονής του. Οι εξετάσεις για την απόκτηση της άδειας από φυσικό πρόσωπο διενεργούνται, με διάφορες εξαιρέσεις, από μία ή περισσότερες τριμελείς εξεταστικές επιτροπές, οι οποίες συγκροτούνται με απόφαση του Περιφερειάρχη, στην έδρα της Περιφέρειας. Οι εξεταστικές επιτροπές συγκροτούνται από έναν υπάλληλο της αρμόδιας διεύθυνσης της Περιφέρειας, εκπρόσωπο του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων (ΕΟΠΠΕΠ) και έναν εκπρόσωπο της οικείας Ομοσπονδίας. Η λειτουργία των εξεταστικών επιτρόπων παρακολουθείται και υποστηρίζεται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων (ΕΟΠΠΕΠ). Απαιτούνται κοινές υπουργικές αποφάσεις, ώστε να καθορίζονται οι ειδικότερες απαιτήσεις για ανεξαρτησία, αμεροληψία και ικανότητα των μελών των εξεταστικών επιτροπών, το σύστημα εσωτερικού ελέγχου των υπηρεσιών και των εξεταστικών επιτροπών, η εξεταστέα ύλη, ο τρόπος και οι αναγκαίες υποδομές για τη διενέργεια των εξετάσεων, η διάρκεια, ο τρόπος και το περιεχόμενο της επιμόρφωσης των μελών των εξεταστικών επιτροπών, ο τύπος και το περιεχόμενο των εκδιδόμενων αδειών και, βεβαιώσεων, ο τρόπος παρακολούθησης και υποστήριξης των εξεταστικών επιτροπών από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων (ΕΟΠΠΕΠ), καθώς και κάθε άλλο σχετικό ζήτημα. Επαγγελματικά περιγράμματα. Ο Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. έχει χαρτογραφήσει μέχρι σήμερα πάνω από 202 επαγγελματικά περιγράμματα. 31 Για κάθε ένα από αυτά, μπορεί να απαιτούνται διαφορετικές διαδικασίες, όπως για παράδειγμα αποδεικτικά κοινωνικής ασφάλισης (ορισμένος αριθμός ημερομισθίων) στο συγκεκριμένο επαγγελματικό τομέα ή σε κάποια άλλα να απαιτούνται γραπτές εξετάσεις. Σε γενικές γραμμές οι διαδικασίες αφορούν τεχνικά επαγγέλματα για τα οποία οι ενδιαφερόμενοι διαθέτουν πτυχίο (στις περισσότερες των περιπτώσεων) ή ορισμένο αριθμό ημερομισθίων στην ειδικότητα (όπως π.χ. για υδραυλικούς, ψυκτικούς εγκαταστάσεων, κτλ.). Σε ορισμένες κατηγορίες επαγγελμάτων, επιβάλλεται η πραγματοποίηση εξετάσεων, ενώ σε κάποιες άλλες η απόδειξη της πραγματοποιηθείσας εμπειρίας στο αντικείμενο. Οι διαδικασίες που είδαμε μέχρι σήμερα είναι μάλλον δύσκολα προσβάσιμες από τους Ρομά και ιδιαίτερα από τις γυναίκες Ρομά οι οποίες συνήθως δεν διαθέτουν αυτά τα τυπικά προσόντα. 30 Οι άδειες για την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων σε νομικά πρόσωπα χορηγούνται από τις υπηρεσίες των Περιφερειών σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 5 της 158/25/ΦΓ9.1/ (B 49) Κοινής Υπουργικής Απόφασης, όπως αυτή εκάστοτε ισχύει 31 Πλήρης λίστα διατίθεται στο διαδίκτυο 16

21 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Φορείς Υποστήριξης Στο ελληνικό πλαίσιο, οι φορείς που περιλαμβάνονται στο Ελληνικό Πλαίσιο Προσόντων είναι οι παρακάτω: τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) τα Κέντρα Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης και τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών οι λοιπές δημόσιες και ιδιωτικές σχολές επαγγελματικής κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.) το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) 32 το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, εθνικός φορέας διαχείρισης νέων προγραμμάτων Erasmus οι φορείς παροχής υπηρεσιών γενικής (τυπικής και μη τυπικής) εκπαίδευσης ενηλίκων, στους οποίους περιλαμβάνονται κοινωνικοί, θρησκευτικοί και πολιτιστικοί φορείς, καθώς και δομές παροχής υπηρεσιών γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) και οι Σχολές Γονέων οι φορείς παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών ή και υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού τα Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση (Κ.Π.Α.) του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) κατά το μέρος που παρέχουν υπηρεσίες διά βίου συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού οι φορείς του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα που παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στο ανθρώπινο δυναμικό του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως είναι το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) καθώς και οι φορείς που συνιστώνται από τις επαγγελματικές ενώσεις και τα επιμελητήρια και παρέχουν μη τυπική εκπαίδευση στα μέλη τους, όπως είναι η ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Μελών Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας Α.Ε. (Ι.Ε.Κ.Ε.Μ. Τ.Ε.Ε. Α.Ε.)» οι φορείς παροχής υπηρεσιών διά βίου μάθησης, τους οποίους συνιστούν οι τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών που συνυπογραφούν την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας, όπως είναι το Ινστιτούτο Εργασίας (ΙΝ.Ε.) και το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Κ.ΑΝ.Ε.Π.) της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Ε.), το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων (Ι.Μ.Ε.) της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.), το Κοινωνικό Πολυκέντρο, το Διαβαλκανικό Ινστιτούτο Δημοσίας Διοίκησης της Ανώτατης Διοίκησης Ενώσεων Δημόσιων Υπαλλήλων (Α.Δ.Ε.Δ.Υ.), η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου (Ε.Σ.Ε.Ε.) και τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛ.ΤΑ.) οι φορείς άτυπης μάθησης οι φορείς και οι δομές του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος κατά το μέρος που παρέχουν υπηρεσίες ή εφαρμόζουν προγράμματα διά βίου μάθησης, όπως είναι τα Ιδρύματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης και τα Ινστιτούτα Δία Βίου Εκπαίδευσης των ιδρυμάτων αυτών, καθώς και τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) 32 το «Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης» συστάθηκε με την συγχώνευση δια απορροφήσεως του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενήλικων (ΙΔΕΚΕ) και του Ινστιτούτου Νεολαίας από το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (ΕΙΝ) σε ενιαίο φορέα, που εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων βάσει της ΚΥΑ /Η (ΦΕΚ Β2508/ ). 17

22 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών οι φορείς που οργανώνουν και υλοποιούν προγράμματα ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, τα οποία χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους, ως προς τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού πλαισίου των προγραμμάτων αυτών Εθνικά Μητρώα για τη Διά Βίου Μάθηση Στη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης τηρείται Ηλεκτρονικό Μητρώο Διά Βίου Μάθησης, στο οποίο εγγράφονται οι ενδιαφερόμενοι με αίτησή τους, με την οποία συνυποβάλλουν Ατομικό Δελτίο Διά Βίου Μάθησης. Στο δελτίο αυτό καταγράφονται τα προσόντα που αντιστοιχούν στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, καθώς και οι βεβαιώσεις παρακολούθησης πιστοποιημένων προγραμμάτων της μη τυπικής εκπαίδευσης Επίσης στη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης τηρείται Μητρώο Φορέων Διά Βίου Μάθησης στο οποίο εγγράφονται οι φορείς του συστήματος διοίκησης και οι φορείς παροχής υπηρεσιών διά βίου μάθησης Ο ΕΟΠΠΕΠ άμεσα θα ξεκινήσει τη διαδικασία Πιστοποίησης της Εκπαιδευτικής Επάρκειας των Εκπαιδευτών Ενηλίκων της Μη Τυπικής Εκπαίδευσης, δημιουργώντας Μητρώο Εκπαιδευτών 33, το οποίο θα περιλαμβάνει τους ήδη πιστοποιημένους εκπαιδευτές του ΕΚΕΠΙΣ Μητρώα εκπαιδευτών ενηλίκων έχουν επίσης καταρτίσει ή καταρτίζονται κατά καιρούς με ανοιχτή πρόσκληση από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α.Α.) και το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Κ.ΑΝ.Ε.Π.) της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Ε.) Με αποφάσεις του Υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία εγγραφής των ενδιαφερομένων στα Μητρώα 33 Η διαδικασία εφαρμόστηκε σε πρώτο στάδιο πιλοτικά. 18

23 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Παρατηρήσεις από τις γυναίκες Ρομά & την κοινωνία των πολιτών Παρατηρήσεις από τις γυναίκες Ρομά Στα πλαίσια του έργου ROMACT κάναμε δύο διερευνητικές συναντήσεις προκειμένου να δούμε τη διαθεσιμότητα των γυναικών Ρομά στο έργο. Η επαφή έγινε μεταξύ των ωφελουμένων άλλου προγράμματος για την Απασχόληση Ευπαθών Ομάδων (ΤΟΠΕΚΟ ΒΟΛΟΥ) μιας και στο συγκεκριμένο έργο συμμετέχουν αρκετές νέες γυναίκες Ρομά με εισόδημα κάτω από το χρόνο και οι οποίες είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον για να καταρτισθούν και να δημιουργήσουν συνεταιριστικές επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομία. Σε πρώτη φάση, εκτός από τρεις γυναίκες, οι περισσότερες δεν ήταν διαθέσιμες για το έργο μας δήλωσαν έλλειψη χρόνου. Η συζήτηση επεκτάθηκε και με μέλη του τοπικού συλλόγου Ρομά «Άγιος Γεώργιος» που φάνηκε να δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Από τις 2 συζητήσεις που έγιναν μετά από την πληροφόρησή μας για τους σκοπούς του ROMACT μπορούμε να συνοψίσουμε στο εξής συμπέρασμα τις θέσεις που εξέφρασαν τόσο τα άτομα που έδειχναν διαθέσιμα όσο και αυτά που απέρριψαν την πρόσκλησή μας: Καμία γυναίκα δεν γνώριζε οτιδήποτε σχετικά με αυτό ή παρόμοιο πλαίσιο Η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων στην ελληνική γλώσσα ώστε να περάσουν εξετάσεις που οδηγούν σε απολυτήριο τίτλο 6 τάξεων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης 34, αυτό μπορεί να γίνει με επιδοτούμενα προγράμματα μέσω των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης ή με Κουπόνια εκπαίδευσης 35 Έτσι όπως «το ακούνε», η διαδικασία φαίνεται να μην αφορά την πραγματικότητα των γυναικών Ρομά της περιοχής για τους εξής λόγους: o Δεν μπορούν να αποδείξουν ημέρεςχρόνο εργασίας μιας και συνήθως απασχολούνταν στην ανεπίσημη οικονομία o Δεν διαθέτουν προαπαιτούμενα πιστοποιητικά (όπως π.χ. απολυτήριο τίτλο υποχρεωτικής εκπαίδευσης) προκειμένου να συμμετέχουν στις περισσότερες διαδικασίες Το όλο σύστημα απαιτεί καλό χειρισμό του γραπτού λόγου καθώς και ύπαρξη δεξιοτήτων στο χειρισμό υπολογιστών (π.χ. αιτήσεις, ενημέρωση, κτλ.), κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση των γυναικών Ρομά της περιοχής μας. Εξαιτίας έλλειψης στοιχείων μέσω αυτής της διαδικασίας, αποφασίσαμε να αναδιοργανώσουμε μια νέα ομάδα γυναικών, αυτή τη φορά από μια περισσότερο ευάλωτη περιοχή Ρομά (Αλιβέρι). Δυο επιπλέον συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2014 στην περιοχή τους στο Γραφείο Στήριξης Ρομά στο Αλιβέρι. 34 Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι στην πραγματικότητα, συνολικά, 10 έτη: Νηπιαγωγείο (1 έτος), Δημοτικό Σχολείο (6 έτη) και Γυμνάσιο (3 έτη). 35 Voucher (κουπόνι) για δωρεάν επαγγελματική κατάρτιση 19

24 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών Το προφίλ των γυναικών! Ηλικίες: ετών! Εκπαιδευτικό Επίπεδο: Απολυτήριο δημοτικού για μερικές γυναίκες, κάποιες τάξεις στο δημοτικό ή καθόλου εκπαίδευση για άλλες Πρακτικά από την 1 η συνάντηση με τις γυναίκες Ρομά (20/01/2014) Εισαγωγήεξήγηση του πλαισίου του προγράμματος Το κύριο πρόβλημα είναι η απουσία της εκπαίδευσης τόσο στα παιδιά Ρομά όσο και στις μεγαλύτερες γυναίκες Ρομά. Το θετικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια αυτό αρχίζει να αλλάζει μιας και τα παιδιά Ρομά πηγαίνουν στο σχολείο περισσότερο από παλιά. Μένουν πολλά ακόμη να γίνουν κυρίως λόγω των μετακινήσεων αλλά και της νοοτροπίας που «απαγορεύει» στα κορίτσια Ρομά να συνεχίζουν στο γυμνάσιο Ακόμη όμως και εκείνα που θέλουν να συνεχίσουν στο γυμνάσιο δυσκολεύονται να πάνε μιας και δεν υπάρχει γραμμή λεωφορείου για το κέντρο της πόλης. Τα προγράμματα διά βίου μάθησης αν και κρίνονται από τις γυναίκες Ρομά ως θετικά παραγνωρίζουν τις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής τους, π.χ. τις μετακινήσεις τους μιας και απαιτούν μεγάλο αριθμό και συνέπεια των συμμετεχόντων Η πλειοψηφία των μεγάλων γυναικών Ρομά δεν γνωρίζει ότι υπάρχει η δυνατότητα απόκτησης απολυτηρίου δημοτικού ή επιμόρφωσης στην ελληνική γλώσσα Οι γυναίκες Ρομά προτείνουν την υποχρέωση (με ποινικές κυρώσεις) στους γονείς να στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο αλλά και στους αναλφάβητους να παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης Προτείνουν επίσης τη δυνατότητα επιδότησης ή προσφοράς εργασίας στους νέους γονείς έτσι ώστε να μην χρειάζεται να μετακινηθούν Όλες οι γυναίκες Ρομά τονίζουν το πρόβλημα των πρόωρων γάμων στα κορίτσια αλλά και το ρατσισμό που υφίστανται από την κυρίαρχη ομάδα, ως εμπόδιο για την εκπαίδευσηεργασία. Ως λύση προτείνουν τους διαμεσολαβητές σε σχολεία και στις υπηρεσίες απασχόλησης έτσι ώστε να «έχουν ένα δικό τους άνθρωπο» αλλά και να μπορούν να κατανοούν τι τους λένε, τι προγράμματα υπάρχουν, κτλ. Οι γυναίκες Ρομά ανέδειξαν το θέμα που παρουσιάστηκε πρόσφατα με την προκήρυξη του ΟΑΕΔ για θέσεις απασχόλησης 5 μηνών: καθώς οι Ρομά είναι αναλφάβητοι, κανείς δεν τους ενημέρωσε ότι για να πάρουν μέρος στη συγκεκριμένη προκήρυξη απαιτούνταν απολυτήριο γυμνασίου, με αποτέλεσμα να κάνουν αίτηση για τις θέσεις (καθώς η αρχική αίτηση γινόταν μέσω Διαδικτύου) χωρίς να έχουν το απαραίτητο απολυτήριο, και στη συνέχεια, όταν επιλέχθηκαν, να αποκλειστούν ως μηεπιλέξιμοι (όταν η υπηρεσία ζήτησε να προσκομίσουν το απαραίτητο απολυτήριο) και να μην μπορούν να πάρουν μέρος σε επόμενο διαγωνισμό, καθώς φαινόταν μέσω της ηλεκτρονικής διαδικασίας ότι είχαν πετύχει Η πλειοψηφία των γυναικών Ρομά δεν γνωρίζει ότι η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι ως και το Γυμνάσιο, ούτε γνωρίζει τη χρησιμότητα και την έννοια των ενσήμων 20

25 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Οι εργασίες που κάνουν οι γυναίκες Ρομά και οι οποίες δεν μπορούν να πιστοποιηθούν είναι: το εμπόριο/οι πωλήσεις, τα οικιακά/η ανατροφή και η φύλαξη παιδιών, το ράψιμο, η κομμωτική & το μακιγιάζ, οι αγροτικές εργασίες, να είναι μισθωτοί/εποχιακοί σε εργοστάσια, για παράδειγμα στη συσκευασία φρούτων, ψαριών, κ.λπ. Οι γυναίκες Ρομά προτιμούν τη μισθωτή εργασία από τη συνεταιριστική δράση Οι γυναίκες Ρομά θα ήθελαν να υπάρχουν σεμινάρια που να πιστοποιούν τις παραπάνω εργασίες Οι γυναίκες Ρομά θεωρούν ότι τα ΚΕΚ είναι για να σε πληρώνουν να πηγαίνεις κάποιες ώρες τα απογεύματα 21

26 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών 22

27 Εθνικό σύστημα αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης Πρακτικά από τη 2 η συνάντηση με τις γυναίκες Ρομά (29/01/2014) Ανακεφαλαίωση των θεμάτων προηγούμενης συνάντησης Οι γυναίκες Ρομά επιβεβαίωσαν τη σημασία που δίνουν στην εκπαίδευση & την απασχόληση Τους έγινε εκτενής ενημέρωση και ακολούθησε συζήτηση για τις δυνατότητες που παρέχονται στην εκπαίδευση και για τη σχετική διαδικασία Οι γυναίκες Ρομά ενημερώθηκαν ότι θα πραγματοποιηθούν μαθήματα προετοιμασίας για αλφαβητισμό & προετοιμασία για να πάρουν μέρος στις απολυτήριες εξετάσεις για την απόκτηση του απολυτηρίου του δημοτικού. Οι γυναίκες Ρομά θα συνοδευτούν από τα στελέχη του Γραφείου Στήριξης Ρομά του Αλιβερίου στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση όπου θα κάνουν αίτηση και θα συνοδευτούν μετά στο δημοτικό σχολείο όπου θα γίνουν οι εξετάσεις Οι εξετάσεις αυτές γίνονται 4 φορές το χρόνο (με δυνατότητα να γίνουν περισσότερες φορές, αν υπάρχει ζήτηση) στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου και περιλαμβάνουν: κατανόηση κειμένου & ορθογραφία, βασικές γνώσεις μαθηματικών, γεωγραφίας, ιστορίας, θρησκευτικών & φυσικής Οι γυναίκες Ρομά έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν με αιτήσεις στο Κέντρο Διά Βίου Μάθησης του Δήμου Βόλου για τα μαθήματα και μάλιστα κατά παρέκκλιση να έρχεται στο Στέκι Γυναικών στο Αλιβέρι εκπαιδευτής, εξαιτίας της δυσκολίας των γυναικών Ρομά να μετακινηθούν Σε περίπτωση που η ομάδα αυτή δε μπορέσει να λειτουργήσει για οποιοδήποτε λόγο, η προετοιμασία θα γίνει από τα στελέχη του Γραφείου Στήριξης Ρομά Αλιβερίου (ως ένα Σχέδιο B) Οι δυσκολίες που ανέφεραν οι γυναίκες Ρομά για τη διαδικασία αφορούσαν την έλλειψη ενός ευέλικτου προγράμματος (π.χ. θα πρέπει το Κέντρο Διά Βίου Μάθησης του Δήμου Βόλου να εφαρμόσει εναλλακτικές διαδικασίες που θα διευκολύνουν τις γυναίκες Ρομά π.χ. ολοκλήρωση της κατάρτισης σε δύο περιόδους) Οι γυναίκες Ρομά ζήτησαν να υπάρχει πρόβλεψη για ξεχωριστά τμήματα ανδρών γυναικών (κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί εξαιτίας του νόμου κατά των διακρίσεων με βάση το φύλο) Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία απόκτησης του απολυτηρίου τίτλου, θα γίνουν προσπάθειες υποστήριξης για την εγγραφή κάποιων γυναικών Ρομά στο Γυμνάσιο Δεύτερης Ευκαιρίας. Σε περίπτωση που μαζευτούν αρκετές γυναίκες Ρομά, 23

28 Ελληνική Πραγματικότητα. Συστάσεις από Γυναίκες Ρομά και Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ζητήθηκε η υποστήριξη για τη μεταφορά τους στο κέντρο της πόλης που βρίσκεται το γυμνάσιο Το γυμνάσιο αποτελεί για τις γυναίκες ένα ακόμη εμπόδιο μιας και δύσκολα μπορεί μία μόνο γυναίκα να μετακινείται από τον οικισμό για το κέντρο καθημερινά 24