ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΚΡΑΤΙΑ Ρ ΑΜβΡΙί ΤΗΜΙ Μ AK6ANIAS ΙΚΝΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΙΝΩΝΙΚΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑ'ΓΙΚ ΠΡΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΥ ΛΕΒΕΝΤΑΚΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΥ ΜΕ ΘΕΜΑ Τ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΣΥΡΙΠΥΛΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΣ ΘΕΣΣΑΛΝΙΚΗ 25/1/22

2 ΠΕΡΙΕΧΜΕΝΑ 1. Εισγωγή Τ κινωνικό κράτς κι η κινωνική συνχή Η ικνμική βιωσιμότητ τυ σφλιστικύ συστήμτς είνι λληλένδετη με την κινωνική βιωσιμότητά τυ Ανδινεμητικό κι κεφλιπιητικό σύστημ σφάλισης ικνμικί πόρι κι συστήμτ σφάλισης Τ κινωνικό κράτς κι ι λλγές στ σφλιστικό σύστημ στις χώρες της Ε.Ε Τ δημγρφικό πρόβλημ - Δημγρφικές πυρμίδες Αλλι πράγντες πυ σχετίζντι με τ δημγρφικό πρόβλημ Γήρνση κι επιπτώσεις στην ικνμί κι γενικότερ Μέτρ γι τ δημγρφικό Μκρικνμικές πρεκτάσεις τυ δημγρφικύ Ιστρική νδρμή σφλιστικύ συστήμτς στην Ελλάδ Ασφλιστικό Σύστημ σε άλλες χώρες. Ανδινεμητικά ή κεφλιπιητικά; Επιπτώσεις της διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων των τμείων Ασφλιστικών Φρέων στην κεφλιγρά Τ συντξιδτικά κεφάλι κι η φρλόγησή τυς Τ συντξιδτικά κεφάλι κι ι διεθνείς επενδύσεις Η συνλική πτμίευση κι τ συντξιδτικά κεφάλι Τ σφλιστικά τμεί στην Ελλάδ Τ Τμεί Ασφάλισης Πρσωπικύ τυ ΤΕ ΕΔΕΚΤ - ΤΕ. Τ συντξιδτικά τμεί των σφλισμένων στ ΤΑΠ- ΤΕ. Σύστση - Κτσττικό Συμπεράσμτ Βιβλιγρφί

3 «Τ σφλιστικό σύστημ στην Ελλάδ» 1. Εισγωγή Κάθε κινωνί νάλγ με τις πρτεριότητες πυ έχει κι τ ιδιίτερ πλιτιστικά χρκτηριστικά, κθρίζει τ θέμτ σφάλισης της, δηλδή τ πόσες συντάξεις θ δθύν κι σε πιυς κι φυσικά τ πότε θ δθύν. ι συντάξεις δεν είνι τίπτε άλλ πρά φίρεση ενός τμήμτς της πργωγής πό υτύς πυ τ πράγυν, τυς νυν εργζόμενυς κι πόδσή τυ σε υτύς πυ μεινεκτύν στη δυντότητ εργσίς. Η φίρεση υτή πλμβάνει τη συνίνεση κι των δύ πλευρών, υτών πυ δίνυν κι υτών πυ λμβάνυν. Αυτί πυ δίνυν, ι νυν εργζόμενι, πίρνυν σν ντάλλγμ ότι σε έν ρισμέν χρνικό σημεί θ μετβύν στη θέση υτή πυ λμβάνυν, επενδύυν κτά κάπι τρόπ στην επχή την πί η δυντότητά τυς γι εργσί θ είνι περιρισμένη ή κι νύπρκτη. Θ μπρύσμε ν πύμε ότι τ σύστημ συντάξεων είνι έν σύστημ υπσχέσεων της κινωνίς πρς τ μέλη της. Μι νμόρφωση τυ συστήμτς κινωνικής σφάλισης σημίνει ότι τ σύνλ των υπσχέσεων πυ έχυν δθεί κι δίνντι, ντιβίνυν σε άλλες νάγκες της κινωνίς ή πκλείυν άλλες επιλγές πυ είνι επιθυμητές. Πάντως, κάθε νμόρφωση συνεπάγετι θέτηση υπσχέσεων, άσχετ ν υτό είνι γι τ κινό κλό. Κι κάθε θέτηση υπόσχεσης έχει κάπι τίμημ. Γι ν είνι μι πόφση σωστή, θ πρέπει ν λμβάνετι με γνώμν τ κινό κλό. 3

4 2. Τ κινωνικό κράτς κι η κινωνική συνχή Τ κινωνικό κράτς υπάρχει ως η θεσμική ενσάρκωση της λληλεγγύης στην κινωνί μς. ι θεσμί τυ κινωνικύ κράτυς θεωρύντι τρόπι διόρθωσης τξικών ή επγγελμτικών νιστήτων ή ως βήθει σε άτμ πυ βρίσκντι σε μεινεκτική θέση λόγω πρβλημάτων υγείς ή λόγω εκτάκτων γεγνότων (σεισμί, πλημμύρες, κ.λπ.). Η θεσμικά κτχυρωμένη υτή λληλεγγύη πτελεί συνεπώς ένν πό τυς κύριυς μηχνισμύς πρώθησης της συνεκτικότητς της κινωνίς. Η γνώση ότι κθένς ν τυ τύχει κάτι θ δικιύτι τις ίδιες (ή περίπυ τις ίδιες) πρχές λειτυργεί ως βσικό στιχεί συνχής. Τι γίνετι όμως ν έν τμήμ της κινωνίς μς πληρώνει κι δεν εισπράττει; Πως θ ντιδράσει ότν συνειδητπιήσει ότι η επίκληση της λληλεγγύης δηγεί σε πληρωμές κι λιγότερ σε εισπράξεις; Η κθλικότητ τυ κινωνικύ κράτυς εγγυάτι κριβώς ότι κμί εισδημτική κλάση ή επγγελμτική τάξη δεν ισθάνετι πκλεισμένη πό τ κινωνικά δικιώμτ. Υπάρχει όμως κίνδυνς, υτό πυ πφεύγετι μετξύ τάξεων ν δημιυργηθεί μετξύ γενεών. Η πρέμβση τυ κράτυς στν κινωνικό τμέ έχει σβρόττες νδινεμητικές επιπτώσεις μετξύ γενεών. Με την πρέμβση τυ κράτυς ικνμικί πόρι μπρύν ν μετφερθύν πό γενιά σε γενιά. Από την γενιά των εργζμένων στυς ηλικιωμένυς ή κι πό τυς εργζόμενυς τυ ύρι στ σημερινό εργτικό δυνμικό. Αυτό γίνετι με τυς εξής τρόπυς: Τ δινεμητικό σύστημ συντάξεων: ι εισφρές της μίς γενιάς πληρώνυν τις συντάξεις της πρηγύμενης. Η διδικσί ππληρωμής τυ δημόσιυ χρέυς: η τωρινή γενιά κτνλώνει κι χρεώνετι η επόμενη (επόμενες). 4

5 Δπάνες υγείς: ι ηλικιωμένι στηρίζντι στ σύνλ τυ πληθυσμύ γι τις ιτρικές τυς νάγκες. Γι κάπιες κτηγρίες δπνών η νέ γενιά στηρίζετι πό τυς πλιότερυς: Δπάνες πιδείς κι κτάρτισης. Δπάνες πυ φρύν στις νέες ικγένειες (στέγση, πρστσί της μητέρς). Δπάνες πυ φρύν στν πλιτιστικό τμέ. Τέλς, η κάθε γενιά περνά στην επόμενη όλ τ έργ υπδμής πυ έχει φτιάξει, τ πί βηθύν στην ύξηση της πργωγικότητς. Έτσι ισσκελίζετι τ ισζύγι μετξύ γενεών κι η λληλεγγύη υτή πρσθέτει στην κινωνική συνχή. Ένς νεεισερχόμενς στην γρά εργσίς ντιμετωπίζει σήμερ την εξής κτάστση: Πληρώνει τις υψηλότερες εισφρές στην Ευρώπη, λόγω τυ ότι έχυμε τυς νεώτερυς συντξιύχυς. ίδις θ συντξιδτηθεί στ εξήντ πέντε τυ έτη με μι σύντξη πλύ κτώτερη πό τις σημερινές. Η κτάστση στην γρά εργσίς χρκτηρίζετι πό μεγάλη στενότητ πό ότι στην ενχή τυ πτέρ τυ. Η φρλγί θ πρμείνει υψηλή γι ππληρωμή τυ δημόσιυ χρέυς κι των τόκων τυ, πυ δημιύργησε η γενιά τυ πτέρ τυ, κτνλώνντς τυς πόρυς κι όχι επενδύντς. Δε μπρεί ν επωφεληθεί πό τις κινωνικές πρχές πυ υπάρχυν διότι τις δικιύτι μόν εάν πληρώνει εισφρές λλά κι διότι είνι σπάνιες λόγω τυ περιρισμύ τυς γι την πληρωμή συντάξεων. Πρά τ δημγρφικό πρόβλημ, δεν υπάρχυν θέσεις σε βρεφνηπικύς στθμύς, λλά πό την άλλη γίνετι επίκληση τυ δημγρφικύ γι ν συντξιδτηθύν σχετικά νέες γυνίκες κι τ πιδιά τυς πλησιάζυν την ηλικί στράτευσης. Αντιδρώντς στην κτάστση υτή, θ ργήσει ν βρει πσχόληση, θ ργήσει ν δημιυργήσει υτόνμη κτικί, θ νβάλει τ γάμυ τυ κι θ κάνει λίγ πιδιά σε σχετικά μεγάλη ηλικί. Κι κθώς θ μεγλώνει θ 5

6 βλέπει όλ κι περισσότερ δικιώμτ πυ νμίζει ότι είχε ν περικόπτντι λόγω τυ δημγρφικύ. Κάπις στη θέση υτή θ μπρύσε ν μφιβάλει γι τ ρόλ τυ κινωνικύ κράτυς ως φρέ δικισύνης κι σίγυρ θ θεωρύσε την κινωνική συνχή σν πργμτικό ζυγό. Κι τελικά, θ νκυφιζότν ότν θ έβλεπε λλγές στ σφλιστικό σύστημ λλά κι πιεσδήπτε ρυθμίσεις πρς όφελς τυ όπως στήριξη τυ νέυ ζευγριύ, ντιμετώπιση των πρβλημάτων της γράς εργσίς, ρυθμίσεις πυ ν εγγυώντι κάπι ελάχιστη πόδση στις εισφρές πυ πληρώνει. 3. Η ικνμική βιωσιμότητ τυ σφλιστικύ συστήμτς είνι λληλένδετη με την κινωνική βιωσιμότητά τυ Τ σημερινό σύστημ κινωνικής σφάλισης λειτυργεί ήδη γι μισό περίπυ ιών. Σε όλη υτή την διάρκει, κτξιώθηκε στην συνείδηση τυ ελληνικύ λύ, ενσωμτώθηκε στην κθημερινότητά τυ, κι τν στήριξε στη διάρκει της ζωής τυ, σε βθμό ώστε η κινωνική χρησιμότητ ν είνι νμφισβήτητη. Αντίθετ, η σημερινή τάση είνι ν θεωρείτι τ σφλιστικό σύστημ ως εστί πρβλημάτων. Η ικνμική δυσπργί των τμείων ερμηνεύετι ως έλλειψη ικνμικής βιωσιμότητς. Η ικνμική πρβλημτικότητ τυ συστήμτς φίνετι νπόδεικτη. ι δυ υτές θεωρήσεις της πργμτικότητς, η μί με σημεί εκκίνησης την κινωνί κι η άλλη την ικνμί εμφνίζντι ντικρυόμενες. Η κινωνί κι η ικνμί όμως είνι ι δύ όψεις τυ ίδιυ νμίσμτς, είνι στενά συνδεδεμένες μετξύ τυς. Η γέφυρ μετξύ των δύ είνι τ σύστημ συντάξεων. Τ ικνμικό κόστς δε μπρεί ν εξετάζετι χωρίς τ κινωνικό όφελς. Στις συντάξεις, τ θέμ της ικνμικής βιωσιμότητς δε μπρεί ν 6

7 εξετάζετι χωρίς νάλυση των κινωνικών λειτυργιών πυ επιτελύν ή μπρύν ν επιτελύν. Η επέκτση της κινωνικής σφάλισης στην Ελλάδ, θ μπρύσμε ν πύμε ότι έκλεισε τ 1998 με τη μεττρπή τυ ΓΑ σε τμεί κύρις σφάλισης. Από τότε ισχύει ό,τι κάθε ημέρ εργσίς τυ κθενός εργζόμενυ στην Ελλάδ δημιυργεί κινωνικά δικιώμτ, είτε γι περίθλψη είτε γι σύντξη γήρτς ή νπηρίς. Στ μισό ιών πυ πέρσε, η δημόσι κινωνική σφάλιση βήθησε την ελληνική κινωνί ν ντπεξέλθει σε σημντικά κινωνικά πρβλήμτ. Κτ ρχήν, σε ό,τι φρά στην στυφιλί, στη συρρή πληθυσμύ στ στικά κέντρ, πίς (πληθυσμός) εντάχθηκε μλά στη ζωή στις πόλεις. ι εργζόμενι νκάλυψν ότι η υγεινμική κάλυψη τυ ΙΚΑ μπρύσε ν πτρέψει πρβλήμτ υγείς. ι συντάξεις έγινν ρωγός με επίσημ κι δικιωμτικό τρόπ στη ζωή της ικγένεις, ώστε στ τέλς ν εντχθύν στν πργρμμτισμό ζωής όλων των εργζμένων. Επίσης, ι συντάξεις νπηρίς έπιξν κρίσιμ ρόλ ως δικλείδ σφλείς γι υτύς με λίγ ένσημ, ή γι εκείνυς πυ ντιμετώπιζν εργσικά πρβλήμτ σε μεγάλη ηλικί. Τις τελευτίες δεκετίες χρκτηρίζει η επέκτση τυ ρόλυ της κινωνικής σφάλισης κι των συντάξεων στην ντρπή της φτώχεις, ι μεγάλες υξήσεις των κτώττων συντάξεων της δεκετίς τυ 1980 κι τ ΕΚΑΣ (Επίδμ Κινωνικής Αλληλεγγύης στυς Συντξιύχυς) τ 1996, δείχνυν τη συστημτική ενσχόληση τυ συστήμτς με πρνικύς ρόλυς. Σήμερ, τ σύστημ συντάξεων είνι η σημντικότερη νδινεμητική πρέμβση τυ κράτυς στην κτνμή εισδήμτς. Είνι χρκτηριστικό ότι μερικά πό τ σημεί υτά, πυ έπιξν σημντικό ρόλ πλιότερ, είνι σήμερ πηγές δυσλειτυργίς. Τ σύστημ σφάλισης μπρύσε ν πίξει υτύς τυς κινωνικύς ρόλυς επειδή επιτελύσε σημντικές ικνμικές λειτυργίες. Την ενχή της 7

8 ργδίς εκβιμηχάνισης των δεκετιών τυ 1950 κι 1960 έπιξε σημντικό ρόλ στη συγκέντρωση κεφλίων γι τη χρημτδότηση της νάπτυξης. Τ πθεμτικά των τμείων διχετεύθηκν στην νάπτυξη της βιμηχνίς, η πί δήγησε σε ύξηση της πσχόλησης κι υτή σε ργδί ύξηση των εισρών. Τ σύστημ σφάλισης δεν επένδυσε με τη λγική της κπιτλιστικής κερδσκπίς λλά επένδυσε στ ίδι τ δικό τυ μέλλν, μι κι ι σφλιστικές πτμιεύσεις δήγησν σε επέκτση των πργωγικών δυνττήτων, ι πίες επέτρεψν με τη σειρά τυς περιτέρω ύξηση των εισφρών. Αύξηση σφλισμένων νά Ιετί. Μέσι ετήσιι ρυθμί (επί τις %) Έτσι λιπόν, τ σύστημ σφάλισης είχε δημιυργήσει ένν υττρφδτύμεν κύκλ νάπτυξης. Μέσ σ υτόν πρσέφερε στν σφλισμέν σε μι επχή όπυ ι μνήμες πό τν υπερπληθυσμό ήτν νωπές κι υπήρχε δυσπιστί πρς τ χρημτπιστωτικό σύστημ. Στην ικνμική υτή επιτυχί στηρίχθηκε η τύτιση της συνχής κι της έντξης, πρϋπθέσεις συνέχισης της νπτυξικής πρείς. Η ικνμική βιωσιμότητ των συντάξεων βσίστηκε κι στηρίχθηκε στην κινωνική βιωσιμότητ. 8

9 Η κινωνική σφάλιση πέτυχε ως κινωνικό στήριγμ γιτί ήτν νπτυξικός μχλός. Η σφάλιση πέτυχε ως ικνμικός θεσμός γιτί εξσφάλιζε κινωνική συνχή. Περνώντς στη σημερινή κτάστση, πρτηρύμε ότι τ μεγάλ ελλείμμτ των τμείων δημιυργήθηκν ότν υτά νέλβν υπχρεώσεις πέρν των στενών υπχρεώσεων της σφάλισης. Τ μεγάλ έλλειμμ στ ΙΚΑ δημιυργήθηκε ότν υξήθηκν ι κτώττες συντάξεις γι ν κτπλεμηθεί η φτώχει των ηλικιωμένων. Ακόμη κι σήμερ, τ μεγλύτερ τμήμ τυ ελλείμμτς τυ ΙΚΑ φείλιετι στν πρνικό ρόλ τυ. Τ γεγνός υτό νγνωρίστηκε με την στήριξη της σφάλισης πό τ κράτς. Κάθε δπάνη πρέπει ν χρημτδτείτι. Πρωτεύυσ σημσί έχει η νγκιότητ μις δπάνης. Αν όλι συμφωνύν ότι είνι νγκί τότε τ πρόβλημ της χρημτδότησης είνι πλά έν τεχνικό θέμ, όχι θέμ υσίς. Συνεπώς, η ύπρξη ενός λγιστικύ ελλείμμτς, όσ κι ν πτελεί δύσκλ θέμ πρς επίλυση, δεν σημτδτεί την έλλειψη ικνμικής βιωσιμότητς. Η ικνμική βιωσιμότητ σχετίζετι με τυς ρόλυς κι επιτελεί έν σύστημ τ γιτί τ θέλυμε. Αν πργμτικά τ θέλυμε, τότε πρέπει ν βρύμε τρόπυς ν τ πκτήσυμε. Συνεπώς, θ μπρύσμε ν πύμε ότι η ικνμική βιωσιμότητ είνι λληλένδετη κι πρέπει ν συνεξετάζετι με την κινωνική βιωσιμότητ. 4. Ανδινεμητικό κι κεφλιπιητικό σύστημ σφάλισης Διεθνώς κι με την εξίρεση ρισμένων εθνικών ιδιιτερτήτων, τ συστήμτ κύρις σφάλισης λειτυργύν με την νδινεμητική μέθδ χρημτδότησης (Py As Yu G) κι διτηρύν ελάχιστ πθεμτικά (συνήθως κλύπτυν δπάνες ενός έτυς). ι εισφρές δηλδή των νυν εργζμένων χρημτδτύν τ έξδ σφάλισης (συντάξεων, υγείς κ.λπ.). Τ συστήμτ επικυρικών συντάξεων είνι υτά πυ λειτυργύν με μερκή ή πλήρη κεφλιπίηση κι είνι υτά τ τμεί πυ δημιυργύν τν όγκ των πθεμτικών της κινωνικής σφάλισης στις σύγχρνες βιμηχνικές 9

10 κινωνίες. Αυτά τ τμεί βρίσκντι σε όλες τις χώρες υπό την ισχυρή εππτεί τυ κράτυς. Τ κεφλιπιητικό δηλδή σύστημ πληρώνει τ έξδ της σφάλισης μέσω της πόδσης της επένδυσης των εισφρών. Στις χώρες πυ έχυν έγκιρ λκληρώσει τη μετρρύθμιση της κινωνικής σφάλισης, η συσσώρευση πθεμτικών των τμείων συντάξεων είνι μεγλύτερη πό την ντίστιχη συσσώρευση των δύ άλλων φρέων θεσμικής πτμίευσης των σφλιστικών ετιριών κι των μιβίων κεφλίων. Η νάδειξη των τμείων συντάξεων, ως των μεγλύτερων θεσμικών επενδυτών θ λάβει χώρ σε όλες τις βιμηχνικές χώρες μετά την λκλήρωση των μετρρυθμίσεων της κινωνικής σφάλισης. Στις βιμηχνικές χώρες έχει γίνει πδεκτή, με μικρές πκλίσεις, η άπψη πυ πρεσβεύει την κεφλιπίηση των συστημάτων επικυρικών συντάξεων, ώστε ν ξεπερστύν με τν πι πτελεσμτικό τρόπ τ δμικά πρβλήμτ πυ ντιμετωπίζυν τ εθνικά συστήμτ κινωνικής σφάλισης. Τ συστήμτ κινωνικής σφάλισης γι συντάξεις πυ νπτύχθηκν κυρίως μετά τν Β' πγκόσμι πόλεμ χρησιμπίησν τη μέθδ χρημτδότησης Py As Yu G (νδινεμητικό σύστημ) με σκπό την εξσφάλιξση συντξιδτικύ εισδήμτς στις περχόμενες γενιές πυ είχν λάβει μέρς στν Πόλεμ κι κυρίως τη δημιυργί ενός πτελεσμτικύ σφλιστικύ μηχνισμύ πυ θ εξσφάλιζε επρκείς συντξιδτικές πρχές στυς εργζόμενυς της μετπλεμικής περιόδυ. Η επιτυχί των συστημάτων υιτών πυ πτέλεσν τν κρμό της κινωνικής πλιτικής στις σύγχρνες βιμηχνικές κινωνίες βσίζετι στην υψηλή εσωτερική πόδσή τυς, πυ έγκειτι στ γεγνός ότι κθ όλη την μετπλεμική περίδ ρυθμός ύξησης τυ εργτικύ δυνμικύ μζί με την πργωγικότητ ήτν υψηλότερ πό την πόδση τυ κεφλίυ. ι δημγρφικές όμως μελέτες έδειξν ότι ι πρπάνω τάσεις θ ντρέπντν στ μέλλν, λόγω τυ φινμένυ της νγεννητικότητς κι της ύξησης τυ πρσδόκιμυ επιβίωσης. Αυτή η ρνητική εξέλιξη στ δείκτη 10

11 δημγρφικής εξάρτησης (σχέση εργζμένων/συντξιύχων) επιδεινώθηκε περιτέρω λόγω της τάσης γι πρόωρη συντξιδότηση των εργζμένων, κθώς ι βιμηχνικές χώρες δπνύν πρτετμένη περίδ ευημερίς. Με βάση τ νέ δεδμέν τεκμηριώθηκε η νισρρπί των συστημάτων συντάξεων Py As Yu G την περίδ ι επιστημνικές πλιτικές πρσεγγίσεις κτέληξν στην υιθέτηση ενός μεικτύ συστήμτς στ πί περιρίζετι τ σχετικό βάρς τυ νδινεμητικύ συστήμτς (γι την κύρι σύντξη) κι εισάγετι θεσμός τυ συμπληρωμτικύ κεφλιπιητικύ συστήμτς (γι την επικυρική σύντξη). Τ πρώτ σύστημ διτηρεί τ νδινεμητικά χρκηριστικά της κινωνικής πλιτικής ενώ δεύτερς πυλώνς πρσφέρει μεγλύτερες «εσωτερικές πδόσεις» στυς σφλισμένυς κι μεγλύτερη ευελιξί σχετικά με την πρόωρη συντξιδότηση. ι πρπάνω κτευθύνσεις πτελύν πλέν κινό τόπ γι τις μετρρυθμίσεις των συστημάτων κινωνικής σφάλισης σε όλες τις βιμηχνικές χώρες. ι μετρρυθμίσεις στη δμή των συστημάτων συντάξεων έχυν ήδη λκληρωθεί στις Η.Π.Α., τη Βρετνί, την λλνδί, την Ελβετί με συνέπει τη δημιυργί τεράστιυ όγκυ πθεμτικών στ επικυρικά τμεί συντάξεων. Ενδεικτικά νφέρετι η περίπτωση των Η.Π.Α. ι πίες ξεκίνησν την κεφλιπίηση των επικυρικών συντάξεων πό τ 1975 με ρχικά πθεμτικά περίπυ 2 δισ. δλάρι. Τ πθεμτικά υτά, τ 20 έφθσν τ πσό των 7,8 τρισ. δλρίων κι ντιπρσωπεύυν τ 78% τυ Α.Ε.Π. Στν πρκάτω πίνκ πρτίθεντι τ πσά των πθεμτικών των επικυρικών τμείων συντάξεων γι χώρες της Ευρώπης κι τις Η.Π.Α. 11

12 Πίνκς 4.1. Απθεμτικά Επικυρικών Τμείων Συντάξεων 1999 (σε δισ. δλάρι) Χώρ Απθεμτικά Επί τις % τυ Α.Ε.Π. Αυστρί 25,6 12,2 Βέλγι 15,8 6,3 Δνί 42,6 24,5 Φινλνδί 12,9 10,0 Γλλί 86,1 6,0 Γερμνί 338,1 16,0 Ελλάδ 5,3 4,3 Ιρλνδί 51,7 57,1 Ιτλί 27,9 2,4 Λυξεμβύργ 0,0 0,0 λλνδί 454,7 115,4 Πρτγλί 13,1 11,8 Ισπνί 22,9 3,8 Συηδί 129,0 54,0 Βρετνί 1.332,9 92,5 Σύνλ Ε.Ε ,2 30,1 Ελβετί 319,8 123,3 ΗΠΑ (έτς 20) 7.773,0 78,0 Πηγή: Eurpn Frt fr Rtrirnt Prvis (EFPR), 20. Στις χώρες όπυ άρχισε νωρίς η κεφλιπίηση των επικυρικών τμείων, υτά έχυν ήδη λάβει την πρώτη θέση μετξύ των θεσμικών επενδυτών. Στην ίδι κτεύθυνση κινείτι κι τ σύνλ των χωρών της 12

13 Ευρωπϊκής Ένωσης. Εκτιμάτι, ότι ότν η Ευρώπη πλησιάσει τ επίπεδ πθεμτπίησης των Η.Π.Α. τότε τ συνλικά πθεμτικά θ πρσεγγίσυν τ 6,8 τρισ. δλάρι σε σημερινές τιμές (περίπυ τ 80% τυ Α.Ε.Π.). Τέτιι όγκι κεφλίων θ επηρεάσυν σημντικά τις πγκόσμιες κεφλιγρές. ι σχετικές εξελίξεις των τελευτίων ετών εκτιμάτι ότι έχυν πρκληθεί κυρίως πό τη διεθνπίηση των επενδυτικών πρωτβυλιών των τμείων συντάξεων. Η τάση υτή θ ενισχυθεί περιτέρω στ μέλλν κι θ επεκτθεί κι στις χώρες τυ τρίτυ κόσμυ συμβάλλντς στην νάπτυξη τυς λλά κι ντλώντς επρκείς πδόσεις γι τη χρημτδότηση των συντάξεων στις βιμηχνικές χώρες. Από την άλλη μεριά, τ κεφλιπιητικό σύστημ ντιμετωπίζετι με σκεπτικισμό. Έτσι, έν τεχνικό θέμ πυ εμφνίζετι ως πνάκει στις μέρες μς, είνι η μεττρπή τυ συστήμτς χρημτδότησης πό δινεμητικό (ι τρέχυσες εισφρές πληρώνυν τις τρέχυσες συντάξεις) σε κεφλιπιητικό (η πόδση της επένδυσης των εισφρών πληρώνει τις συντάξεις). Στ έν σύστημ η λληλεγγύη των γενεών δημιυργεί ηθικά, νμικά κι πλιτικά δικιώμτ γι τη στήριξη των συντξιύχων πό τυς εργζόμενυς. Στ άλλ ι εργζόμενι στήριζν τυς συντξιύχυς επειδή ι συντξιύχι έχυν πκτήσει δικιώμτ στ κεφάλι πυ χρησιμπιείτι στην πργωγή, δηλδή ι συντξιύχι έχυν ηθικά, νμικά κι πλιτικά δικιώμτ στήριξης. Η ντιμετώπιση της γήρνσης μπρεί ν γίνει μόν με την τόνωση της πργωγικότητς. Η τόνωση της πργωγικότητς θ επιτευχθεί μόν ν τ όπι σύστημ διευκλύνει τη συσσώρευση κεφλίυ. Έτσι, η λλγή τυ τρόπυ χρημτδότησης, υτή κθευτή, έχει ρική πτελεσμτικότητ, ίσως κι κθόλυ. Έν κλδιικύμεν δινεμητικό σύστημ θ είνι κλύτερ πό έν κκδιικύμεν κεφλιπιητικό. Κεφλιπιητικό συστήμτ πυ διχετεύυν άνω των 15% των εισφρών γι έξδ διίκησης, δύσκλ μπρύν ν ντπεξέλθυν σε πιδήπτε πρόβλημ. 13

14 5. ικνμικί πόρι κι συστήμτ σφάλισης Βσική ρχή των ικνμικών είνι ότι δεν μπρεί ν ξδευτύν περισσότερι πόρι πό τυς διθέσιμυς. Αυτό ισχύει κι γι τ συστήμτ κινωνικής σφάλισης. Η λληλεγγύη των γενεών στην πί βσίζετι τ δινεμητικό σύστημ κθιστά τη διχείριση τυ δημόσι γθό, με την έννι ότι στενός κρτικός έλεγχς είνι πρίτητς γι την εύρυθμη λειτυργί τυ. Επεκτάσεις της σφλιστικής πρστσίς τυπικά εννύν μι γενιά ενώ τ πλήρες κόστς της επέκτσης θ τ επωμισθεί η επόμενη. Η Πλιτεί πρέπει ν ενεργήσει ως θεμτφύλκς των συμφερόντων της νές γενιάς. Αφύ δεν υπάρχει άμεση σχέση μετξύ των εισφρών πυ έχυν πληρωθεί κι των πδχών, η σφάλιση ενός επιπλέν τόμυ ωφελεί τ σύνλ της σφάλισης περισσότερ πό ότι τν ίδι τν σφλισμέν. Συνεπώς, τ κράτς πρέπει ν επκρρτισθεί κι με τν μηχνισμό συγκέντρωσης των εισφρών. ι ρίζες της κινωνικής σφάλισης σε πλλές χώρες, μετξύ των πίων κι στην Ελλάδ, βρίσκντι συχνά σε υτόνμες πρωτβυλίες λληλβήθεις συγκεκριμένων κλάδων της γράς εργσίς. Τ κλδικά υτά τμεί, ν κι ρχικά λειτυργύσν με τ κεφλιπιητικό σύστημ, σιγά - σιγά μεττράπηκν σε δινεμητικά. Έτσι έχυμε συνύπρξη δινεμητικής χρημτδότησης με έντνες κλδικές διφρπιήσεις ή ξεχωριστά κλδικά τμεί σφάλισης. Σε κλδικά συστήμτ, μνδικός περιρισμός πόρων ντικθίσττι πό μι σειρά κλδικών περιρισμών, έν γι κάθε τμεί σφάλισης. Έτσι, τ ύψς των συντάξεων ή των εισφρών εξρτάτι πό τις εξελίξεις στ συγκεκριμέν κλάδ. ικνμικί κλάδι πυ νπτύσσντι γρηγρότερ θ έχυν τη δυντότητ πληρωμής υψηλότερων συντάξεων πό φθίνντες κλάδυς. Η εξισρρόπηση κινωνικών κινδύνυ πυ εξσφλίζει νόμς των μεγάλων ριθμών θ μετρισθεί σβρά, φύ ι υξημένες εισφρές 14

15 νπτυσσόμενων κλάδων δεν θ είνι διθέσιμες γι τη χρημτδότηση των συντάξεων τυ υπόλιπυ της ικνμίς. Σε έν τέτι σύστημ πρέπει ν νμένντι μεγλύτερ πρβλήμτ συγκράτησης των δπνών πό ότι σε έν μιγές κι ενιί δινεμητικό σύστημ κι υτό διότι η κρτική εππτεί δυσχερίνετι πρά τ γεγνός ότι υπάρχυν μεγλύτερες νάγκες γι κρτικό έλεγχ. Επίσης, η συμπεριφρά των συντάξεων χρκτηρίζετι πό μι συμμετρί. Συγκεκριμέν, (διευρύνσεις συντξιδτικών δικιωμάτων) πλύ ευκλότερ πό ότι ι μειώσεις εσόδων δηγύν σε πτώσεις συντάξεων. Τέλς, στ δινεμητικό σύστημ η χρνική μεττόπιση τυ εισδημτικύ περιρισμύ είνι ιδιίτερ κινό πρόβλημ. Στην κλδική τυ μρφή πρστίθετι σε υτήν η δυντότητ κλδικής μεττόπισης ότν τ βάρη ενός κλάδυ μεττπίζντι σε άλλν ή στ κινωνικό σύνλ. Συνεπώς, τ κλδικό δινεμητικό σύστημ διφέρει πό τ κθλικά συστήμτ σφάλισης. ι πρχές χρκτηρίζντι πό νισότητ, η πί εντείνετι με την πάρδ τυ χρόνυ. Έν τέτι κλδικό δινεμητικό σύστημ είνι κι υτό πυ λειτυργεί στην Ελλάδ. ριθμός των τμείων είνι μεγάλς. Κάπιι νπτυσσόμενι κλάδι έχυν συμφέρν ν πσχισθύν πό τ ΙΚΑ ιδρύντς νέ τμεί. Τυπικά ι συντξιύχι τυ κλάδυ πρμένυν στν πλιό φρέ σφάλισης. Τ νέ τμεί μπρεί ν επιτύχει γι κάπι χρνικό διάστημ υψηλά πσστά νπλήρωσης εισδήμτς ή κι μείωσης τυ ρίυ ηλικίς. Ότν τ τμεί ωριμάσει, ρχίσει δηλδή ν γίνετι ελλειμτικό, ρχικά τ έλλειμμ κλύπτετι πό επιχρήγηση. Αν τ μέτρ δεν πδώσει, γίνετι επνένωση με τ ΙΚΑ με τις ίδιες συχνά συντξιδτικές πρϋπθέσεις. Τ ελλειμμτικό ισζύγι τυ επνενωθέντς κλάδυ ενσωμτώνετι με τ πλύ μεγλύτερ έλλειμμ τυ ΙΚΑ κι τ πρνόμι τυ κλάδυ, ως επί τ πλείστν, διτηρύντι. Τ ΙΚΑ λειτυργεί έτσι ως τελικός πδέκτης των ελλειμμάτων όλης της σφάλισης. Μι λύση στ πρόβλημ υτό είνι η ενπίηση των τμείων σε έν. Μι άλλη λύση στ χρημτδτικό πρόβλημ της κτάτμησης τυ 15

16 συστήμτς μπρεί ν δώσει η λληλεγγύη φρέων κινωνικής σφάλισης κι η ενδυνάμωση τυ Λγρισμύ Αλληλεγγύης Φρέων Κινωνικής Ασφάλισης (ΛΑΦΚΑ). Η ενπίηση δύ ή περισσότερων τμείων σε έν διικητικό ργνισμό θ είχε ρισμέν θετικά πτελέσμτ. Κτρχή, μείωση στ διικητικό κόστς, εφόσν θ υπάρχει έν Διικητικό Συμβύλι εκεί πυ υπήρχν περισσότερ. Δημιυργί ικνμιών κλίμκς σε διικητικές υπηρεσίες (λγιστήρι, διεύθυνση πρσωπικύ, διχείριση περιυσίς). Ενπίηση διδικσιών κινών μετξύ τμείων, όπως είσπρξη εισφρών, πληρωμή συντάξεων. Αν η ικνμική ργάνωση των κλάδων είνι Πρεμφερής, τότε θ υπάρχυν κι εξικνμήσεις στη βεβίωση κι συλλγή εισφρών. Η ενπίηση επίσης επιφέρει χρημτικνμικά φέλη. Αν υπάρχει κινωνικός πόρς νκτνέμετι σε περισσότερυς ωφελύμενυς, με τ ντίστιχ όφελς της νισότητς. Ανάλγ κινωνικπιείτι κι η περιυσί των τμείων. Επίσης υπάρχυν συγκεκριμέν σφλιστικά φέλη. Ότν υπάρχυν πλλί νεξάρτητι κίνδυνι (σφλιστέι) ένς εξυδετερώνει τν άλλ με πτέλεσμ τ συνλικό επίπεδ κινδύνυ ν ελττώνετι. 6. Τ κινωνικό κράτς κι ι λλγές στ σφλιστικό σύστημ στις χώρες της Ε.Ε. Στην Ευρωπϊκή Ένωση υπάρχει φνερή η νάγκη γι μι κινή κινωνική πλιτική. Όμως τ πι κινωνική πλιτική τιριάζει σε κάθε ευρωπϊκή κινωνί, δεν υπήρξε πτέ θέμ ενρμόνισης. Η δρστηριότητ της Ε.Ε. στ κινωνικό πεδί εξελίχθηκε γύρω πό την στενή βάση της πρστσίς των μετκινύμενων εργζμένων, της υλπίησης της ενιίς γιράς ή επιμέρυς στόχων όπως η δημόσι υγεί. Η πυσί ενρμόνισης όπως είνι 16

17 φυσικό επεκτείνετι κι στν τρόπ χρημτδότησης των κινωνικών δπνών είτε υτός είνι με επιχρηγήσεις πό τν κρτικό πρϋπλγισμό, είτε με εισφρές στην εργσί. Η ΝΕ δεν λλάζει την κτάστση κι περιρίζει τ επιτρεπτό έλλειμμ κι όχι τι τ πρκλεί. Αυτό ίσως τελικά πδειχθεί στιχεί κτλυτικής σημσίς γι την εξέλιξη τυ κινωνικύ κράτυς στ κράτη - μέλη της Ε.Ε. ι χώρες όπυ ιδιωτικός τμές έχει μεγλύτερ μερίδι στην πρχή κινωνικών υπηρεσιών βρίσκντι σε πλενεκτική θέση φύ υτό τ τμήμ δεν επηρεάζσει τ δημόσι έλλειμμ. Χώρες όπως η Αγγλί, η λλνδί μπρύν ν συμμρφωθύν πι εύκλ στυς κνόνες της ΝΕ, φύ η ύξηση τυ ιδιωτικύ τμέ έχει περιρίσει σημντικά τη σημσί των κρτικών συστημάτων. τρόπς λειτυργίς της δημσινμικής πειθρχίς στην ΝΕ εισάγει μι διφρπίηση στν τρόπ κάλυψης των νγκών γι κινωνικές υπηρεσίες μετξύ υτών πυ υπόκειντι σε δημσινμική πειθρχί, κι υτών πυ εξυπηρετύντι νεξάρτητ. ι νάγκες γι κινωνικές δπάνες, σε όλες τις χώρες έχυν ισχυρόττες υξητικές τάσεις. Κι υτό γιτί πιέζυν πρς την κτεύθυνση υτή τόσ δημγρφικί πράγντες (γήρνση τυ πληθυσμύ) λλά κι πράγντες όπως η εκτόξευση τυ κόστυς νσηλείς. Κθώς ι υπόλιπες κτηγρίες κρτικών δπνών υπάγντι σε όλ κι υστηρότερ έλεγχ, ι κινωνικές δπάνες δεσπόζυν στν κθρισμό των σχετικών ελλειμμάτων των κρτών της Ε.Ε. Τ περιβάλλν της Ε.Ε. δεν επιτρέπει την επίρριψη τυ ελλείμμτς υτύ στις επόμενες γενιές όπως γινότν ως τώρ στην περίπτωση των συντάξεων. Η υπχρέωση διτήρησης τυ ίδιυ ελλείμμτς τυ δημόσιυ σημίνει ότι τυχόν υπερβάσεις θ χρημτδτύντι πό φρλγί χωρίς πρσφυγή σε δνεισμό. Αυτό θ έχει σν πτέλεσμ ρχικά την λλγή τυ ισζυγίυ μετξύ των γενεών. Η γενιά των εργζμένων θ πρέπει ν χρημτδτεί τ σύνλ των δπνών συντάξεων κι δεν θ μπρεί ν μετβιβάζει τμήμ της υπχρέωσης υτής λλύ. 17

18 Έπειτ, τ πόσ διευρύνετι τ έλλειμμ κινωνικής σφάλισης θ είνι κύρις πράγντς πυ θ πγρεύει τις πιτύμενες υξήσεις φρλγίς. Ότν τ κεφάλι μετκινείτι εύκλ πό χώρ σε χώρ τ επιπλέν βάρς της φρλγίς θ τ υπστύν ι συντελεστές πργωγής πυ δεν έχυν υτή την ευχέρει, δηλδή η εργσί. Τ ύψς τυ ελλείμμτς της κινωνικής σφάλισης θ πτελεί έτσι την πηγή κθρισμύ της σχετικής ντγωνιστικότητς μετξύ των μελών της Ε.Ε. φύ η χρημτδότηση τυ θ υπγρεύει τις μετβλές τυ κόστυς εργσίς. Έτσι λιπόν, σε ό,τι φρά την κινωνική πλιτική θ υξάνντι τη στιγμή πυ ι διθέσιμι πόρι συμπιέζντι. Αν ι διρθρωτικές λλγές της ικνμίς δηγύν σε πγίωση των κινωνικών διφρών υπάρχει κίνδυνς μείωσης της κινωνικής συνχής κι δημιυργί μις κινωνίς με κρί διστρωμάτωση. 7. Τ δημγρφικό πρόβλημ - Δημγρφικές πυρμίδες Η κάθε γενιά πό την έλευσή της έως την ριστική της νχώρηση νεβίνει τις βθμίδες της δημγρφικής πυρμίδς. Μι τέτι πυρμίδ είνι κάτι σν ικγενεική φωτγρφί όλυ τυ πληθυσμύ της χώρς. ι γυνίκες κτλάμβνν την ριστερή πλευρά, ι άνδρες τη δεξιά. Όλι τξινμημένι νά έτς γέννησης με τυς νεότερυς στη βάση κι τυς γερντότερυς στην κρυφή της πυρμίδς. Η δημγρφική πυρμίδ πτυπώνει σε γράφημ τ σύνλ της ζώσς ιστρίς τυ τόπυ. Πόλεμι, επιδημίες, μετνάστευση άφηνν ρτά σημάδι είτε περιρίζντς τυς επιζώντες συγκεκριμένης ηλικίς, είτε μειώνντς τις γεννήσεις κτά τη διάρκει τργμένων περιόδων. Απτυπώνει επίσης κι τις εξελισσόμενες λλγές στις κινωνικές πρτιμήσεις γι τ μέγεθς της ικγένεις, τυ ριθμό των πιδιών κι τις πρόδυς στην μκρβιότητ των ηλικιωμένων. 18

19 Εκτός πό τ πρελθόν η δημγρφική πυρμίδ πρδιγράφει σε μεγάλ βθμό κι τ μέλλν. Σήμερ όλι ι Έλληνες εργζόμενι τυ έτυς 2010 έχυν ήδη γεννηθεί κι είνι γνωστί. ι ηλικιωμένι τυ 2030 μπρύν ν πρβλεφθύν με μεγάλη κρίβει. Ακόμη κι ι γεννήσεις εξρτώντι σε μεγάλ βθμό πό τν ριθμό γυνικών σε γόνιμη ηλικί ενώ ι πρτιμήσεις γι τ μέγεθς της ικγένεις δύσκλ λλάζυν. Η κύρι πηγή βεβιότητς έχει ν κάνει με την μετνάστευση. Τ σχήμ της πυρμίδς πρδιγράφει σε μεγάλ βθμό τη φύση κι την έκτση των κινωνικών νγκών. Η βάση της πυρμίδς επηρεάζει τις νάγκες γι πιδεί κι περιγεννητική φρντίδ, ενώ η κρυφή τις νάγκες γι συντάξεις κι κινωνική κι υγεινμική φρντίδ γι ηλικιωμένυς. Στ κέντρ της πυρμίδς, τ άτμ μετξύ 20 κι 65 ετών είνι ι ενεργείς ηλικίες. Από την πργωγή των τόμων πυ είνι σε υτές τις ηλικίες θ πρκύψει η κτνάλωση όλων, είτε δυλεύυν είτε όχι. ι εργζόμενι θ πληρώσυν τυς φόρυς, τις εισφρές κινωνικής σφάλισης. Θ χρημτδτήσυν τις επενδύσεις. Όμως δεν εργάζντι όλι μετξύ 20 κι 65 ετών. ι φιτητές μπίνυν στην γρά εργσίς ργότερ, γυνίκες πντρεύντι, πλλί συντξιδτύντι πριν τ όρι ηλικίς. Γι ν δύμε πιι εργάζντι χρησιμπιήθηκν στιχεί της Έρευνς Εργτικύ Δυνμικύ τυ 1994, πυ εκθέτυν τη συμμετχή στην γρά εργσίς νδρών κι γυνιξκών. Διτηρώντς την υπόθεση ότι τ πσστά συμμετχής πρμένυν νλλίωτ (δεν λλάζυν πράγντες όπως όρι ηλικίς, συντξιδότησης, κινωνικές πρτιμήσεις κ.λπ.) μπρύμε ν πρβλέψυμε τν ριθμό εργζμένων στ μέλλν. Συγκριτικά στιχεί εμφνίζντι στν πρκάτω πίνκ: ΠΙΝΑΚΑΣ 7.1. Δημγρφικά δεδμέν 1990, 2010, Πληθυσμός (χιλιάδες) 10,156 10,770 10,477 19

20 Άτμ (χιλιάδες): Άνω των 65 1,375 2,074 2,525 Άνω των ρίων I ΚΑ 1,675 2,371 2,904 Άνω των ,019 1,216 Μετξύ 20 κι 65 6,080 6,602 5,901 Κάτω των 20 2,701 2,094 2,1 Εργζόμενι: Ανδρες 2,470 2,799 2,470 Γυνίκες 1,289 1,416 1,175 Σύνλ: 3,758 4,216 3,645 Ως πσστό τυ πληθυσμύ: Άτμ % 19.3% 24.1% Άνω των ρίων ΙΚΑ 16.5% 22.0% 27.7% Άτμ % 9.5% 11.6% Εργζόμενι: Ως % τυ πληθυσμύ 37.0% 39.1% 34.8% Ανά άτμ Ανά άτμ άνω ρίων ΙΚΑ Πηγή: Πγκόσμι Τράπεζ, Έρευν Εργτικύ δυνμικύ κι υπλγισμί. Τ στιχεί έχυν βάση τ 1994 Στ πρκάτω διγράμμτ πεικνίζετι με μρφή δημγρφικής πυρμίδς γι τ έτη 1990 (έτς βάσης), 2010 κι 2030 η πρόβλεψη γι τυς εργζόμενυς βσισμένη σε στιχεί της Έρευνς Εργτικύ Δυνμικύ. 20

21 1.1: Δημγρφική. Πυρμίδ 1990 LLLnLniLi D!»iyh Πηγή: Πγκόσμις Τράπεζ κι υπλγισμί Κτνμή άνω των 75 ετών κθ' υπόθεση. Εργζόμενι π την Ερευν Εργτικύ Δυνμικύ

22 1.2: Δημγρφική Πυρμίδ 2010 Αριθμός (Χιλιάδες) _... : (- ϋ! "'Mt-... LiL ))C0(SN(D(lfiTf^n((NNT-T- Dj'YH

23 ιηιηιηιηιιηιηΐωίηιη ^Tti(D(ssiD)r -'-(Mn 0)010)0) )0)0)0)0)0 5C03DIjAA3J 5013

24 Από τ πρπάνω μπρύμε ν εξάγυμε τ εξής συμπεράσμτ: Υπάρχει μεγάλη πτώση στη γεννητικότητ. Τ 1975 γεννήθηκν γύρω στ 155 χιλιάδες πιδιά. Τ 1990 σχεδόν τ μισά, 55% δηλδή μόλις 85 χιλιάδες. Ακόμη κι με την ισιόδξη πρόβλεψη της Πγκόσμις Τράπεζς ότι η γνιμότητ στδικά τ 2010 θ υπάρχυν 6 χιλιάδες λιγότερ πιδιά κάτω των 20 ετών. Επίσης υπάρχει ργδί γήρνση τυ πληθυσμύ. Τ πσστό τόμων άνω των 65 νεβίνει κτά 5,8 μννάδες (43%) ως τ 2010 κι κτά άλλες 4,8 μνάδες ως τ 2030, ότν πι έν τέτρτ τυ πληθυσμύ θ είνι άνω των 65 ετών. Η κρυφή της πυρμίδς γίνετι όλ κι πι «βρειά». Ιδιίτερ τχεί είνι η ύξηση των τόμων άνω των 75. Θ υπάρχυν 4 χιλιάδες περισσότερι ηλικιωμένι άνω των 75 ετών τ 2010 (62% περισσότερι) κι 6 χιλιάδες τ ι εργζόμενι είνι μόν τ 37% τυ πληθυσμύ. Ως πσστό τυ πληθυσμύ υτύ δεν λλάζει πλύ τ 2010 (39%). Αυτό όμως πρκλείτι πό την πτώση τυ ριθμύ πιδιών πυ ντιστθμίζετι πό την ύξηση των ηλικιωμένων. Αν εξετστύν μόν ι ηλικιωμένι, τότε ριθμός εργζμένων γι κάθε ηλικιωμέν (άνω των ρίων τυ ΙΚΑ) πέφτει πό 2,24 σε 1,78 (κτά 20%). Γι ν μην επιβρυνθεί υπέρμετρ κάθε εργζόμενς ίσως θ έπρεπε έως τ 2010 ν υπάρχει μι μετφρά πόρων πό τις δπάνες γι τυς νέυς πρς την πρστσί των ηλικιωμένων. Η θέση των εργζμένων επιδεινώνετι δρμτικά μετά τ Κύρι ρόλ πίζει η μικρή είσδς νέων εργζμένων πυ φείλετι στην χμηλή γεννητικότητ μετά τ Τ 2030 θ ντιστιχύν μόν 1,26 εργζόμενι σε κάθε άτμ άνω των ρίων συντξιδότησης τυ ΙΚΑ. Τ σύνλ των εργζμένων θ είνι κτά 6 χιλιάδες μικρότερ τυ 2030 σε σχέση με υτό τυ Γεγνός πυ θ έχει επίπτωση στις δυντότητες νάπτυξης της ικνμίς. 24

25 Εμφνίζντι πλλί εργζόμενι μετά τ κννικά όρι τυ ΙΚΑ (65 ετών γι άνδρες, 60 γι τις γυνίκες). Αυτό φείλετι συνήθως σε γρτικές περιχές. Η μετφρά εργζμένων πό γρτικές σε στικές περιχές θ περιρίσει τν ριθμό εργζμένων, κι θ επιδεινώσει την κτάστση, μειώνντς τν ριθμό των εργζμένων κι υξάνντς τν ριθμό των συντξιύχων, σε σχέση με τ πως εμφνίζετι στις πυρμίδες. Εξίσυ σημντική με την πσχόληση ηλικιωμένων εργζμένων είνι κι η εργσί στις νέες ηλικίες. Έτσι, έχυμε μείωση της συμμετχής στην γρά εργσίς σε νερές ηλικίες. Αυτό φείλετι στη μεγλύτερη πρμνή στην εκπίδευση των νέων. Τ φινόμεν υτό πρτηρείτι κι σε άλλες χώρες της Μεσγείυ, κι τις διφρπιεί πό χώρες της Βόρεις Ευρώπης, όπυ η είσδς στην γρά εργσίς γίνετι νωρίτερ. Αν συμπεριληφθεί η χρημτδότηση της ργότερης εισόδυ της νές γενιάς στην γρά εργσίς τότε ενδεχμένως ν υπάρξει μι λιγότερ ευνϊκή ντιμετώπιση της ργότερ. Δύ ευνϊκές συγκυρίες σύμφων με τ στιχεί των πυρμίδων δίνυν κάπι χρόν ντίδρσης στ πρόβλημ. Ως τ 2010 θ συνεχίσει ν υξάνετι ριθμός των εργζμένων με τη είσδ σχετικά πλυάριθμων ηλικιών (πυ γεννήθηκν πό τ 1975 έως τ 1985) κι την ωρίμνση στρτιωτικών υπχρεώσεων κ.λπ.) στην γρά εργσίς των πλιότερων. Δεύτερ στην πυρμίδ τυ 1990 διπιστώνετι η ύπρξη ενός εξγκώμτς στις ηλικίες μετξύ 55 κι 65 υτών πυ γεννήθηκν στν μεσπόλεμ. Η συντξιδότηση των τόμων υτών μετξύ 1988 κι 1995 εξηγεί σε μεγάλ βθμό την έξρση των συντξιδτήσεων τ έτη υτά. Σήμερ, ι ηλικίες υτές έχυν ήδη συντξιδτηθεί. Ακλυθεί η γενιά τυ πλέμυ κι τυ εμφυλίυ πυ είνι μικρότερη σε ριθμύς. Η ύφεση στις συντξιδτήσεις θ συνεχιστεί έως ότυ φτάσει η σειρά των σρντάρηδων τυ 1990 (γεννηθέντες γύρω στ 1950) γι συντξιδό- 25

26 τηση. ι γενιές υτές είνι ι μεγλύτερες κι θ έχυν τ περισσότερ συσσωρευμέν σφλιστικά δικιώμτ. Η περίδς ντίδρσης στ πρόβλημ είνι μικρής διάρκεις (έως τ 25 ή 2010 περίπυ). Η επιστρφή στ γνώριμ πρβλήμτ της στάθεις υπγρμμίζετι πό τ σχήμ της πυρμίδς τυ Ένς λεπτός σχετικά κόσμς εργζμένων θ πρσπθεί ν συγκρτήσει έν διγκωμέν πληθυσμό ηλικιωμένων κι συντξιύχων. Τ σχήμ της πυρμίδς κι η ύπρξη συγκεντρώσεων σε συγκεκριμένες ηλικίες (εξγκώμτ) έχει σημσί κι γι τη χρνική κλιμάκωση των μέτρων πυ μπρύν ν ληφθύν. Αν μι μάδ ηλικιών είνι πλυάριθμη, η πτελεσμτικότητ των μέτρων θ εξρτάτι πό τ κτά πόσ έχυν εφρμγή στ μέλη υτής της μάδς. Η συντξιδότηση της πλυάριθμης μάδς με γεννιόδωρες πρϋπθέσεις θ υπχρεώσει τυς υπόλιπυς (ι πίι τ πιθνότερ είνι λιγότερι σε ριθμό) ν επωμισθύν τ επιπλέν βάρς γι χρνικό διάστημ μις γενεάς. Πρόλ πυ η νάλυση με τις πυρμίδες δεν είνι κριβής κι πρέπει ν συνδεύετι πό ικνμική νάλυση γι πόλυτες πρβλέψεις, μς δηγύν σε ρισμένες γενικές διπιστώσεις, τις πίες η χάρξη μκρχρόνις στρτηγικής πρέπει ν λάβει υπόψη. ι δημγρφικές εξελίξεις δεν φρύν μόν την κινωνική σφάλιση λλά τ σύνλ της κινωνίς κι της ικνμίς. Η μείωση τυ ριθμύ των εργζμένων θ έχει επιπτώσεις στ ρυθμό νάπτυξης της ικνμίς στ δημσινμικό πρόβλημ, στις δμές της γράς εργσίς. ι νγκίες πρσρμγές πρέπει ν γίνυν τ συντμότερ ώστε ν μεγιστπιηθεί η δυντότητ ντπόκρισης. Μκρικνμικά πιτείτι μείωση τυ δημόσιυ χρέυς, επενδύσεις υπδμής γι τη βελτίωση της πργωγικότητς της ικνμίς, ευέλικτες γρές συντελεστών πργωγής (κι κυρίως εργσίς). 26

27 Γι ν πφευχθεί μεγάλη επιβάρυνση των εργζμένων πρέπει μέσ στ επόμεν χρόνι ν γίνει μετφρά πόρων πό την πρστσί των νέων στην πρστσί των ηλικιωμένων (συντάξεις, υγεί). Αν υπάρχει πράθυρ ευκιρίς όπως λέγετι, θ είνι τ τελευτί των επόμενων περίπυ 50 ετών. Τ πράθυρ υτό θ πρέπει ν ξιπιηθεί γι τ συντνισμό των πιτήσεων των γεννηθέντων μετά τ 1950 με τις πργωγικές ικνότητες των πλύ λιγότερων εργζμένων μετά τ Κτά πλλύς υπάρχυν δύ άμεσες ντιδράσεις στ δημγρφικό πρόβλημ. Μι είνι η μλή φμίωση μκρχρόνιων μετνστών, είτε Πντίων, είτε πό άλλες χώρες. Μετξύ των χωρών πυ έχυν ήδη χρησιμπιήσει υτή τη λύση είνι η Γλλί, η Αυστρλί, ι Η.Π.Α. κι η Αργεντινή. Η δεύτερη είνι η ενεργπίηση των γυνικών στην πργωγή. Πρωτβυλίες πυ διευκλύνυν την είσδ της γυνίκς μητέρς στην πργωγή έχυν μεγάλη νπτυξική σημσί. Βρεφνηπικί στθμί, ευελιξί στην γρά εργσίς (μερική πσχόληση, εργσί κτ ίκν), πργράμμτ κτάρτισης πρσρμσμέν στις νάγκες των μητέρων. Η μεγάλη πρόκληση της κινωνικής πλιτικής θ είνι στ χρόνι πυ θ έρθυν η φρντίδ στ πλύ ηλικιωμέν άτμ, άνω των 75 ετών. Σε ντίθεση με τυς σημερινύς γέρντες, ι συνμήλικί τυς τυ 2010 δεν θ μπρύν στν ίδι βθμό ν βσίζντι στην ικγένειά τυς. Πλλί είτε δεν θ έχυν πιδιά είτε θ έχυν πλύ λιγότερ πό ότι σήμερ. Τ σύστημ κινωνικής πρστσίς πρέπει ν εξελιχθεί πρς την κτεύθυνση πρχής (ή χρημτδότησης) υπηρεσιών κι όχι πλά την χρήγηση εισδημτικών ενισχύσεων. Η ικνμί των επόμενων δεκετιών θ βσίζετι σε μι δημγρφική πυρμίδ η πί θ μιάζει όλ κι περισσότερ με μνιτάρι. Τ διγκωμέν βάρη των ηλικιωμένων θ συντηρεί ένς λεπτότερς κρμός εργζμένων. Γι ν ντπεξέλθυν στ βάρς υτό κι ν εγγυηθύν τις συντάξεις, ι εργζόμενι πρέπει ν γίνυν όσ τ δυντόν πι πργωγικί. Μόν έτσι θ υπάρχει 27

28 τ πλεόνσμ γι ν διευρύνει τη βάση της πυρμίδς. Η πτελεσμτική πάντηση στ δημγρφικό θ έχει ν κάνει με την νάπτυξη της ικνμίς. Η σχέση - κλειδί είνι μετξύ κινωνικών δπνών κι νάπτυξης. Η δυντότητ ν μπρεί η κινωνί ν ντπκριθεί στις κινωνικές νάγκες είνι η πργωγικότητ. Με την ίδι λγική σχήμτ κινωνικής πρστσίς πυ υπνμεύυν την νάπτυξη της ικνμίς είνι υτκτστρφικά. Πίνκς 8.1 Δημγρφικές πρπτικές σε 8 χώρες κι στην Ελλάδ Χώρ Ζ0 ΗΠΑ Πληθυσμός Δ. Εξ.Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Ιπωνί Πληθυσμός Δ. Εξ. Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Γερμνί Πληθυσμός Δ. Εξ. Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Γλλί Πληθυσμός Δ. Εξ. Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Ιτλί Πληθυσμός

29 Χώρ Ζ0 Δ. Εξ.Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ $ Μ.Βρετνί Πληθυσμός Δ. Εξ. Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Κνδάς Πληθυσμός Δ. Εξ. Ηλ Πσστό Συν. Πσ. Εξ Συηδί Πληθυσμός Δ. Εξ.Ηλ Πσστό Δ. Εξ. Ηλ Ελλάδ Πληθυσμός 1,0 101,7 102,9 101,8 1,1 94,7 Δ. Εξ.Ηλ. 22,5 25,7 29,3 32,9 39,7 56,7 Πσστό ,4 37,0 49,1 48,5 48,2 54,3 Συν. Πσ. Εξ. 47,8 48,3 52,1 56,7 64,6 87,0 Πηγή : Bs n thrs (1994), γι την Ελλάδ rl Bnk 1. Δ. Εξ. Ηλ. (Δείκτης Εξάρτησης Ηλικιωμένων) Πληθυσμός άνω των 65 σν πσστό τυ πληθυσμύ μετξύ Πληθυσμός άνω των 75 σν πσστό υτών πυ είνι άνω των Συν. Πσ. Εξ. (Συνλικό Πσστό Εξάρτησης) Πληθυσμός πό 0-14 & άνω των 65 σν πσστό τυ πληθυσμύ μετξύ πρπάνω πίνκς πρθέτει συγκριτικά δημγρφικά στιχεί 8 χωρών κι της Ελλάδς. Η Ελλάδ τ 1995 έχει δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων (άτμ 65 κι άνω σν πσστό υτών σε ενεργείς ηλικίες) υψηλό μεν 29

30 λλά μικρότερ της Συηδίς ή της Βρετνίς. Τ 2010 μόν η Ιτλί κι η Ιπωνί ξεπερνύν την Ελλάδ, ότν πι ι μισί ηλικιωμένι θ είνι άνω των 75 ετών. Από τ έτς υτό, συνλικός πληθυσμός νμένετι ν μειώνετι, μι μείωση πυ θ διτηρηθεί γι όλ τ πρώτ μισό τυ επόμενυ ιών. 8. Αλλι πράγντες πυ σχετίζντι με τ δημγρφικό πρόβλημ 8.1. Ανεργί - μετβλλόμενη φύση εργσίς Η νεργί επιδρά ρνητικά στην κινωνική σφάλιση. Από τη μι μεριά υξάνει τις δπάνες μέσω της πληρωμής επιδμάτων νεργίς, ενώ πό την άλλη, στερεί τ σύστημ πό πόρυς μέσω της μη πληρωμής εισφρών. Η νεργί σε άτμ μεγλύτερης ηλικίς δημιυργεί ειδικά κινωνικά πρβλήμτ, πό την άπψη ότι επηρεάζει την έκτση τυ δικιώμτς γι σύντξη. Τ συστήμτ όπως υτό τυ ΙΚΑ πυ βσίζυν τη συντξιδότηση στην εργσί μπρύν ν δηγήσυν κόμ κι στην πώλει τυ δικιώμτς συντξιδότησης (η νεργί μπρεί ν δηγήσει σε πώλει τυ σφλιστικύ δεσμύ, δηλδή της υπχρέωσης ν συμπληρώνετι ένς ελάχιστς ριθμός ενσήμων κντά στην ηλικί συντξιδότησης συνήθως την τελευτί πεντετί). Εξίσυ σημντική είνι η πίεση πυ δημιυργείτι γι πρόωρη συντξιδότηση μέσω της χρήγησης σύντξης νπηρίς. Είνι κινό φινόμεν εδώ κι πλλά χρόνι, ότι ι συντάξεις νπηρίς συχνά πκθιστύν την σφάλιση νεργίς στυς ηλικιωμένυς μεγάλης ηλικίς. Πρόκληση πτελύν επίσης ι νέες μρφές ργάνωσης της εργσίς ι πίες συνδέντι συχνά με τις τεχνλγικές εξελίξεις. Διφίνετι έν νέ πρότυπ επγγελμτικύ βίυ πυ θ χρκτηρίζετι πό μετβλητότητ κι πικιλί. Πλλί εργζόμενι θ έχυν πλλές μικρές περιόδυς μη εργσίς στις μετβάσεις κι νπρσρμγές πό τη μι εργσί στην άλλη. Εκτός πό τη μεγάλη κινητικότητ φίνετι ότι στ μέλλν θ δθεί έμφση τόσ στην τηλεργσί (πό τ σπίτι μέσω ηλεκτρνικών υπλγιστών) όσ κι στην 30

31 ημιπσχόληση, η πί θ βηθήσει κι στην κτπλέμηση της νεργίς. Κλδικά συστήμτ τ πί είνι πρσντλισμέν στ πρότυπ της δι βίυ πρμνής στν ίδι εργδότη κι δεν πρτιμύν την επγγελμτική πρσρμστικότητ (όπως τ μντέλ της Ιπωνίς όπυ ισχύει «γάμς» μετξύ εργζόμενυ κι επιχειρήσεως) θ ντιμετωπίσυν πρβλήμτ στην νέ πργμτικότητ Η συμμετχή των γυνικών στην γρά εργσίς Έν χρκτηριστικό της ελληνικής πργμτικότητς, πυ φίνετι κι στις δημγρφικές πυρμίδες είνι η χμηλή συμμετχή των γυνικών στην γρά εργσίς, κόμη κι σε νερές ηλικίες. Η διφρά γίνετι κόμ πι έντνη εάν πμνωθύν ι στικές περιχές διότι ι γυνίκες έχυν χμηλότερ πσστό συμμετχής στις πόλεις. Κι υτό διότι στις γρτικές περιχές η ενσχόληση της γυνίκς (κόμ κι σε πρχωρημένες ηλικίες) με γρτικές σχλίες την κττάσσει στ εργτικό δυνμικό, εξηγώντς την υπερχή των γρτικών περιχών. Επίσης, σε όλες τις περιχές, μεγάλς ριθμός γυνικών βηθύν στην ικγενεική επιχείρηση, χωρίς μισθό ή περιστσικά, έτσι ώστε δεν εμπίπτυν στν ρισμό τυ εργζόμενυ. Φυσικά, στις περιπτώσεις υτές δεν πληρώνντι ύτε εισφρές. Η κινωνική υπδμή γι την υπστήριξη της εργζόμενης μητέρς δεν επρκεί γι ν κλύψει τις νάγκες κι τίθετι συχνά τ δίλημμ μετξύ ικγένεις κι εργσίς, τ πί εντείνετι πό την έλλειψη πρσφράς εργσίς με μειωμέν ωράρι. Η μη συμμετχή τέλς των γυνινκών στην γρά εργσίς ίσως ν ντνκλά κι τις νισότητες στην ντιμετώπιση των δύ φύλων τόσ στν ιδιωτικό όσ κι στν δημόσι τμέ. ι πρπτικές γι την ύξηση συμμετχής των γυνικών είνι θετικές κι νμένετι ν ντιστθμίσυν την ρνητική επίπτωση τυ γρτικύ στιχείυ. ι θέσεις εργσίς υξάνντι στις υπηρεσίες κι σε άλλυς κλάδυς με υψηλή συμμετχή γυνικών, ενώ διάφρες θεσμικές μετβλές 31

32 επιβάλλετι ν γίνυν τόσ στη κινωνική πρστσί όσ κι στην ργάνωση της γράς εργσίς ώστε ν διευκλύνυν τη συμμετχή των γυνικών με άμεση συνέπει την τόνωση των εσόδων της κινωνικής σφάλισης. Η συμμετχή των γυνικών στην γρά εργσίς υξάνει πό την άλλη τ έξδ εάν ληφθύν υπόψη τ εξής: ι συντξιδτικές πρϋπθέσεις των γυνικών είνι πλύ πι γεννιόδωρες πό υτές των νδρών. Συντξιδτύντι νωρίτερ, εισπράττυν τη σύντξη γι περισσότερ χρόνι φύ τ πρσδόκιμ επιβίωσής τυς είνι μεγλύτερ, ενώ υπάρχει πιθνότητ συσσώρευσης πλλπών συντάξεων. Συνεπώς γι ν πτελέσει η ύξηση της συμμετχής των γυνικών βελτίωση των ικνμικών της σφάλισης σε μόνιμη βάση θ πρέπει ν πρσρμστεί τ πρότυπ της κινωνικής πρστσίς στη νέ ισρρπί των φύλλων. Αυτό σημίνει λλγή τυ κυρίρχυ ως σήμερ πρτύπυ της ικγενεικής μνάδς με τν εργζόμεν σύζυγ κι την νικκυρά - μητέρ στ σπίτι. Η μεγιστπίηση της συνεισφράς των γυνικών πρϋπθέτει τόσ πρωτβυλίες πυ ν διευκλύνυν τ συνδυσμό επγγελμτικών κι ικγενεικών υπχρεώσεων όσ κι εξτμίκευση σφλιστικών δικιωμάτων ώστε η κινωνική πρστσί της γυνίκς ν πρέρχετι πό ίδι δικίωμ κι ν μην είνι πράγωγ υτή τυ συζύγυ της Ατνί των πρδσικών δεσμών Η ελληνική κινωνί έχει κόμη ρτά πάνω της τ σημάδι της ργδίς μετπλεμικής κινωνίς κι ικνμικής νάπτυξης. Διτηρύντι ζωντνές ι δμές λληλεγγύης, ι ξίες κι συμπεριφρές της γρτικής κινωνίς κι ικγένεις. ι δμές υτές είνι πυ επιτελύν τ μεγλύτερ τμήμ της υσιστικής κινωνικής πρστσίς πυ χρειάζετι σήμερ, δηλδή στήριξη στυς ηλικιωμένυς λλά κι σε όλ τ μέλη της ικγένεις. Η στυφιλί κι ι κινωνικές λλγές των τελευτίων δεκετιών πειλύν την δυντότητ των πρδσικών υτών δεσμών ν εκπληρώνυν 32

33 τ ρόλ τυς. Η συμμετχή όλ κι περισσότερων γυνικών στην γρά εργσίς, φήνει τ ρόλ της κινωνικής πρστσίς σε μεγλύτερες γυνίκες. Επίσης, θεσμί ευρύτερι τυ πυρήν της ικγένεις όπως η ενρί, η γειτνιά, η κινότητ ή τ χωριό εξσθενύν στ στικό περιβάλλν. Τέλς, η έμμεση επίπτωση τυ δημγρφικύ κι της μείωσης τυ μεγέθυς της ικγένεις, υτί πυ θ συντξιδτηθύν στις επόμενες δεκετίες θ έχυν λιγότερ πιδιά ν τυς πρσέχυν. Η ικγένει περισσότερ κι λιγότερ (ή κι ελάχιστ) η επίσημη κινωνική πρόνι είνι υτή πυ τώρ πτελεί τ βσικό ν όχι πκλειστικό στήριγμ τόμων με ειδικές νάγκες, ή πυ δυντύν ν συμμετέχυν πλήρως στ ωφελήμτ της κινωνίς. Τ κινωνικό πρόβλημ πυ ντιμετωπίζυν ι ικγένειες με έν πιδί ίσως είνι μι πρόγνωση των γενικότερων πρβλημάτ πυ νμένυν την έλληνική κινωνί. Η τνί των πρδσικών θεσμών κθιστά την κινωνική πξένωση ή τν κινωνικό πκλεισμό κυρίρχ θέμ φύ τ πρόβλημ των τόμων υτών μετφέρετι πό τν ιδιωτικό πρς τν κινωνικό τμέ, πό την άτυπη στην επίσημη πρστσί Η επίπτωση της μετνάστευσης Τ σημεί πυ μπρεί ν ντρέψει τις δημγρφικές πρπτικές είνι η μετνάστευση. Η Ελλάδ τυς τελευτίυς ιώνες ήτν χώρ εξγωγής εργτικύ δυνμικύ. Η ελληνική κινωνί τρφδότησε την νάπτυξη πλλών άλλων χωρών, όπως της Γερμνίς, των Η.Π.Α., της Αυστρλίς, της Αργεντινής κ.λπ. Από τη δεκτί τυ 1980 λλά κυρίως πό τ 1990 κι μετά, η εικόν έχει ντρπεί. Η Ελλάδ έγινε δέκτης μεγάλων κυμάτων μετνστών τόσ μόνιμων (Πόντιι) όσ κι πρδικών ικνμικών (πό την Αντλική Ευρώπη), πλλί πό τυς πίυς όμως τελικά επιλέγυν την μόνιμη εγκτάστση. Όσν φρά στη δημγρφική εικόν, ι διθέσιμες δημγρφικές πρβλές βσίζντι σε στιχεί τυ , πριν την άφιξη μεγάλων 33

34 ριθμών μόνιμων μετνστών. Έτσι, η επίπτωση της μετνάστευσης δεν περιλμβάνετι. Η επίπτωση υτή είνι δυντόν ν είνι σημντική λόγω τυ ότι ι μετνάστες είνι νέι σχετκά σε ηλικί, κι έχυν μεγλύτερες ικγένειες πό τν ελληνικό μέσ όρ. Η ευνϊκή δημγρφική επίπτωση μπρεί σε κάπι βθμό ν επηρεστεί πό μέτρ πλιτικής. Όσ πι μλή είνι η ενσωμάτωση στην ελληνική κινωνί κι στην γρά εργσίς των μόνιμων μετνστών, τόσ η ευνϊκή επίπτωση στ σφλιστικά (λλά κι γενικότερ) θ τνώνετι. Η μλή ενσωμάτωση των μετνστών στην ελληνική σφάλιση πρϋπθέτει κάπι λύση στ περίπλκ θέμτ νγνώρισης των συντξιδτικών δικιωμάτων πυ έχυν πκτηθεί στις χώρες πρέλευσης. Σν συμπέρσμ θ πρέπει ν πύμε ότι θ πρέπει ν εκπνηθύν νέες δημγρφικές πρβλές πυ ν συμπεριλμβάνυν τις εξελίξεις στην μετνάστευση πό τ 1990 κι μετά. Αν η συζήτηση γι τ σφλιστικό γνήσει την ύπρξη υτύ τυ πιθνλγύμενυ θετικύ πράγντ, τότε υπάρχει κίνδυνς ν ληφθύν μέτρ υστηρότερ πό ότι χρειάζετι. ι νέες δημγρφικές πρβλέψεις είνι πρίτητες ώστε ν μην γίνυν πρπλνητικές ι συζητήσεις γι τ σφλιστικό. 9. Γήρνση κι επιπτώσεις στην ικνμί κι γενικότερ Η πρ των πυλών γήρνση της κινωνίς δεν θ έχει την μόνη επίπτωσή της στ σύστημ σφάλισης. Τ σύνλ της κινωνίς κι της ικνμίς θ διφέρυν ριζικά ν συνεχίσει ν υξάνετι μέσς όρς ηλικίς. Τόσ ι κινωνικές δπάνες θ διφέρυν, λλά κι η πργμτικότητ στυς τμείς της πργωγής κι στ δημόσι ικνμικά θ είνι διφρετική. Κτρχήν, η μετβλή της ηλικικής σύνθεσης τυ πληθυσμύ θ έχει σημντικές πρεκτάσεις στ χώρ της υγείς κι ειδικότερ στ είδς των ιτρικών υπηρεσιών πυ θ πιτύντι, δηλδή, περισσότερ στ γηρκμεί κι λιγότερ μιευτήρι κι πιδιτρικές κλινικές. Αν 34

35 πργρμμτισμός υγείς δεν πρβλέψει την πιτύμενη μετφρά πόρων γι ν ντπκριθεί ξστην λλγή στη σύνθεση της ζήτησης, τ πτέλεσμ θ είνι ύξηση των συνλικών δπνών. Τ πρόβλημ υτό ντιμετωπίζετι με τη σωστή διίκηση κι πργρμμτισμό. Τ σημντικότερ πρόβλημ έχει ν κάνει με την πιότητ των ετών πυ θ κερδηθύν ως πτέλεσμ της ύξησης της πρσδκίς ζωής. πρκάτω πίνκς δείχνει ότι στ 30 χρόνι πό τ 1960 έως τ 1990 τ πρσδόκιμ επιβίωσης υξήθηκε κτά 7,9 χρόνι στη γέννηση κι κτά 2,5 κι 3,7 χρόνι σε ηλικί 60 ετών, πράγμ σημντικό γι τ σύστημ σφάλισης. ΠΙΝΑΚΑΣ 9.1 Πρσδκώμενη ζωή (Πρσδόκιμ επιβίωσης - έτη ζωής) Στη γέννηση Σε ηλικί 60 ετών Ανδρες Γυνίκες Ανδρες Γυνίκες ,9 47,5 14,9 17, ,3 70,4 16,9 18, ,1 73,6 17,5 19, ,1 73,6 18,2 20, ,6 79,4 19,4 22,3 Διφρά 1990/1960 7,3 9,0 2,5 3,7 Πηγή: ΕΣΥΕ, Σττιστική επετηρίδ Τ σημεί στ πί τις επόμενες δεκετίες νμένετι ιδιίτερη πρόδς είνι στις μεγάλες ηλικίες. Η ισιόδξη εκδχή είνι τ χρόνι πυ θ κερδηθύν θ ξιπιηθύν σε πλήρη υγεί με τ ηλικιωμέν άτμ ενσωμτωμέν κι δημιυργικά ντισφέρντ στην ικγένειά τυς κι στην κινωνί. Αντίθετ η πισιόδξη εκδχή είνι τ επιπλέν χρόνι ν νλυθύν σε άνιση μάχη με διάφρες σθένειες. Κνένς δεν είνι υτή τη 35

36 στιγμή σε θέση ν γνωρίζει σε πι σημεί νάμεσ στις δύ υτές κρίες κτστάσεις θ κινηθεί η πργμτικότητ. Σίγυρ είνι πάντως ότι τ ηλικιωμέν άτμ κτνλίσκυν πλύ περισσότερες υπηρεσίες υγείς. Έτσι κι χωρίς την ύξηση τυ πρσδόκιμυ επιβίωσης θ πρέπει ν νμένετι ύξηση της ζήτησης υπηρεσιών υγείς. Σε πλλές χώρες τυ ΣΑ έχει εκτιμηθεί η έκτση της επιπλέν ζήτησης, δηλδή πόσ επιπλέν πιτεί έν ηλικιωμέν άτμ σε σχέση με έν μη ηλικιωμέν. Απτέλεσμ είνι μι σειρά συντελεστών πυ εμφνίζντι στν πρκάτω πίνκ. ΠΙΝΑΚΑΣ 9.2 Σχετικές Δπάνες υγείς γι ηλικικές μάδες Κτά Κεφλήν Δπάνη υγείς (ηλικί 0-64 = 1) Μερίδι δπάνης στην υγεί στ ΑΕΠ, 1993 Έτς % (1) Στθμισμέν γι ηλικί (2) (2)/(1) ΗΠΑ Ιπωνί Γερμνί Γλλί Αγγλί Αυστρλί Φιλλνδί λλνδί Νέ Ζηλνδί Πρτγλί Συηδί Ελβετί Μέσς όρς

37 Πηγή: ΣΑ, Agg E Cuntris: A criticl plicy chllng, 1996, σελ. 53. Λμβάνντς υπόψη τις νμενόμενες δημγρφικές εξελίξεις θ μπρύσμε ν πύμε ότι τ μέσως επόμεν χρόνι ότν ι γεννηθέντες στν μεσπόλεμ έρχντι σε μεγάλες ηλικίες θ έχυμε ύξηση ζήτησης υπηρεσιών υγείς. Η χρνική επικέντρωση της ύξησης στ μέσως επόμεν χρόνι σημτδτεί ότι η επνεξέτση της πλιτικής στην γερντλγική φρντίδ είνι θέμ άμεσης πρτεριότητς. Γι πράδειγμ, η πρχή υπηρεσιών στ σπίτι θ δώσει τη δυντότητ πράτσης της υτόνμης διβίωσης, πράγμ πυ ωφελεί τυς άμεσ ενδιφερμένυς κι εξικνμεί πόρυς φύ τ νσκμεί δεν λειτυργύν ως ίκι ευγηρίς. Η γήρνση τυ πληθυσμύ δεν είνι φνόμεν μόν ελληνικό. Χρκτηρίζει όλες τις νπτυγμένες βιμηχνικές χώρες στην Ευρώπη λλά κι λλύ. Συνεπώς με την γήρνση ρχίζυν ν διφίνντι τ χρκτηριστικά τυ «γκρίζυ κτνλωτή». Συντξιύχι, σχετικά εύπρι, κλά στην υγεί τυς, ι πίι νζητύν ευχάριστ φυσικό κι κινωνικό περιβάλλν. Γι την πόφση εγκτάστσης ρόλ πίζυν τ κλό κλίμ, ι κλές επικινωνίες, πλιτισμικί πράγντες κ.ά. Εκτιμάτι ότι η κτάλληλη πρεργσί μπρεί ν δώσει τη δυντότητ στην Ελλάδ ν διεκδικήσει μεγάλ τμήμ της γερντικής μετεγκτάστσης. Άλλη επίπτωση πό τη γήρνση τυ πληθυσμύ είνι κι η μείωση στη ζήτηση υπηρεσιών πιδείς. Η γήρνση τυ πληθυσμύ δεν φείλετι τόσ στην ύξηση τυ πρσδόκιμυ επιβίωσης όσ στη μείωση τόμων σε νερές ηλικίες πυ είνι συνέπει της κτκόρυφης πτώσης των πιδιών νά γυνίκ σε γόνιμες ηλικίες. Γι την πλή ριθμητική νπργωγή τυ πληθυσμύ πιτύντι 2,1 πιδιά νά γυνίκ, ριθμός γνωστός ως τ «επίπεδ νπλήρωσης». Από τ 1980 κι μετά η γνιμότητ είνι στθερά κάτω πό τ επίπεδ νπλήρωσης (βρίσκετι γύρω στ 1,4 με 1,5). Η μείωση τυ ριθμύ πιδιών έχει ήδη ρχίσει ν ντικτπτρίζετι στη μείωση των πιδιών πυ ρχίζυν σχλεί κάθε χρόν. Η μείωση της πστικής ζήτησης γι πιδείς 37

38 δίνει τη δυντότητ πιτικής βελτίωσης φύ δεδμένι πόρι θ μπρύν ν διτεθύν σε μικρότερ ριθμό εκπιδευόμενων. Σε κάπι βθμό υτό ντνκλάτι κι στην τάση πρμνής στην εκπίδευση επί μκρότερ κι την κθυστέρηση εισόδυ στην γρά εργσίς. Είνι νμενόμεν ότι ν δεν ληφθύν εξισρρπητικά μέτρ είνι πιθνόν ν υπάρχει νντιστιχί μετξύ της υπάρχυσς υπδμής κι δυνττήτων φενός, κι των νγνών κι της πργμτικής ζήτησης φετέρυ. Έν χρκτηριστικό των δημγρφικών εξελίξεων είνι ότι έως τ 2010, υξνόμενς ριμός ηλικιωμένων, ντιστθμίζετι πό τ μειωμέν ριθμό νέων. Έτσι συνλικός βθμός εξάρτησης της ικνμίς (εξρτώμεν νέ κι ηλικιωμέν άτμ νά εργζόμεν) δεν λλάζει έως τ Αντίθετ τ πσστό εργζμένων εμφνίζει μι μικρή ύξηση της τάξης τυ 2% (πό 37% σε 39% τυ πληθυσμύ). Έτσι, είνι δυντόν, διτηρώντς την κτά κεφλήν δπάνη στθερή, μι μετφρά πόρων πό την πρστσί των νέων πρς την πρστσί των ηλικιωμένων ν διτηρήσει τ βάρς των συνλικών κινωνικών δπνών στθερό. Από τ 2010 η ύξηση θ είνι νπόφευκτη, φύ ριθμός εργζμένων θ ρχίσει ν μειώνετι κθώς θ κυριρχύν ι εργζόμενι πυ έχυν γεννηθεί στ έτη χμηλής γνιμότητς, μετά τ Η ύξηση υπηρεσιών πιδείς όπως κι η κθυστέρηση της έντξης στ εργτικό δυνμικό της νές γενιάς πρέπει ν συνυπλγιστύν στ ισζύγι μετφράς πόρων πό τη μι γενιά στην άλλη. Η νέ γενιά νλμβάνει ν χρημτδτήσει τη συντξιδότηση της πλιάς γενιάς. Από την άλλη πλευ'ρ, έχυν γίνει δεκτές μεγάλης έκτσης μετφράς πόρων πριν την έντξή τυς στην εργσί. Μερικές π υτές τις μετφρές πόρων μπρύν ν χρκτηριστύν επενδύσεις της πλιάς γενιάς πρς τη νέ, σν τμήμ ενός άγρφυ κινωνικύ συμβλίυ, πυ περιλμβάνει τη μετγενέστερη συντξιδτική κι άλλη πρστσί. Ισζύγι μετφράς πόρων πό γενιά σε γενιά διτρέχυν τν κίνδυν ν πρπλνύν, ν γνήσυν υτές τις μη συντξιδτικές μετφρές. 38

39 10. Μέτρ γι τ δημγρφικό Μι ντιστρφή των δημγρφικών τάσεων δηλδή ύξηση της γνιμότητς είνι στ πλίσι τυ δυντύ. Η σχέση μεγέθυς ικγένεις - βιτικύ επιπέδυ είνι περίπλκη κι κτά πάσ πιθνότητ μη γρμμική. Η Συηδί γι πράδειγμ στην πί τ τελευτί χρόνι υξάνετι η γνιμότητ. Συνεπώς, πιθνόν πέρν κάπιυ σημείυ ευημερίς τ επιθυμητό μέγεθς της ικγένεις υξάνετι. Εξελίξεις σε συγκεκριμένυς κλάδυς της ικνμίς όπως η κτικί κι η στεγστική πίστη μπρύν ν επιτρέψυν τν νωρίτερ σχημτισμό ικγενειών. Η στθερπίηση της ικνμίς επιτρέπει τν πργρμμτισμό των γεννήσεων. Βέβι εδώ η νεργί πίζει σημντικό νστλτικό ρόλ. Μέτρ πλιτικής πυ διευκλύνυν την εργζόμενη μητέρ κι μειώνυν τ κόστς τεκνπιίς βηθύν στην ύξηση της γνιμότητς. Η νάκμψη υτή της γνιμότητς όσ κι ν είνι δυντή, στ μέλλν θ έχει σβρό δημσινμικό κόστς βρχυπρόθεσμ γι τ επόμεν έτη. Τ φέλη της δημγρφικής νάκμψης θ ρχίσυν ν εμφνίζντι με την είσδ των πιδιών στην γρά εργσίς μετά είκσι τ νωρίτερ χρόνι. Στ μετξύ τ δημόσι θ πρέπει ν κλύψει τ κόστς της δημγρφικής πλιτικής, της ύξησης δπνών γι υγεί κι εκπίδευση γι ικγενεικά επιδόμτ, τη μείωση των φρλγικών εσόδων λόγω της λειτυργίς των φρλγικών πλλγών. Στν πρβλημτισμό υτό δεν είνι ξεκάθρ πι θ είνι η έκτση της συμμετχής τυ σφλιστικύ συστήμτς, δηλδή στην κάλυψη τυ κόστυς πυ πρκύπτει. Η σημερινή κτάστση συνίσττι στην επίκληση τυ δημγρφικύ γι ν δικιλγηθύν πκλίσεις πό συντξιδτικά δικιώμτ όπως συντξιδότηση γυνικών στ 55 ν έχυν νήλικ πιδιά, ικγενεικές πρσυξήσεις στις συντάξεις τη στιγμή πυήδη περιλμβάνντι στη βάση υπλγισμύ κ.ά. Τ μέτρ υτά έχυν σημντικό κόστς γι τ τμεί. 39

40 Τ σφλιστικά τμεί είνι υτά πυ θ κερδίζυν πό την τόνωση των γεννήσεων. Δημγρφικά μέτρ θ μπρύσν ν εξετσθύν πό τη σκπιά τυ συστήμτς, σφάλισης κι ενός είδυς επένδυσης. Στην πράξη όμως τ σφλιστικά τμεί ελάχιστ χρημτδτύν μέτρ υπβηθητικά των γεννήσεων. Τ βάρς της κινωνικής πλιτικής πέφτει στ δημόσι κι τν εργδότη. 11. Μκρικνμικές πρεκτάσεις τυ δημγρφικύ Εκτός πό τις επιπτώσεις στις νάγκες γι κινωνικές δπάνες κι στ χρκτηριστικά της κινωνικής πλιτικής ι δημγρφικές εξελίξεις θ επιδράσυν στην μκρικνμί, στην νάπτυξη, στν τρόπ πυ λειτυργεί η ικνμί. Θ πρέπει ν νμένετι μείωση τυ ρυθμύ νάπτυξης. Γι ν πφευχθεί τ φινόμεν θ πρέπει ν υξηθεί η πργωγικότητ, πράγμ δύσκλμε έν γηράσκν εργτικό δυνμικό. Πιθνή επίσης είνι η μείωση τυ ρυθμύ πόδσης κεφλίυ. Η μεγλύτερη κινητικότητ τυ κεφλίυ σημίνει ότι ενδέχετι ν νζητήσει υψηλότερες πδόσεις σε χώρες χωρίς δημγρφικό πρόβλημ (Ασί, Λτινική Αμερική) πράγμ πυ πιθνόν ν επιδεινώσει τ πρόβλημ της νεργίς. Σε ό,τι φρά τις πτμιεύσεις γηράσκων πληθυσμός είνι λγικό ν έχει μειωμένη διάθεση πρς την κτεύθυνση υτή. Την ίδι στιγμή θ υξάνντι ι δημόσιες δπάνες (πρχές πρς ηλικιωμένυς) ενώ θ μειώνντι τ δημόσι έσδ. Μι λύση γι την ντιμετώπιση όλων υτών ίσως είνι η δημιυργί κεφλίυ κι υπδμής ώστε η κρύφωση τυ δημγρφικύ πρβλήμτς ν βρει την επόμενη γενιά με μεγλύτερ πθεμάτ κεφλίυ κι άρ πργωγικόερη. Στην ίδι λγική πρέπει ν εντχθύν κι πρσπάθειες γι τη μείωση των ελλειμμάτων τυ δημόσιυ τμέ κι περιρισμό τυ δημόσιυ χρέυς. Η υπάρχυσ γενιά συντξιύχων κι εργζόμενων είνι σε κλύτερη 40

41 θέση πό ότι θ είνι ι επόμενες γενιές κι δεν δικιύτι ν δνείζετι σε βάρς τυς. 12. Ιστρική νδρμή σφλιστικύ συστήμτς στην Ελλάδ Τέσσερις φάσεις τυ σφλιστικύ Έτς Κτάστση σφλιστικύ Πρωτβυλί Φάση Α Ωρίμνση τυ πρβλήμτς - δυνμί στην νάληψη κινωνικύ ρόλυ 1978 Διάβρωση συντάξεων πό τν πληθωρισμό πό τ /1 Ανησυχί γι την ικνμική κτάστση των ηλικιωμένων 1983 Ανησυχί γι επικυρική κάλυψη, νάγκη πόρων γι ν κλύψυν Κτώττ Όρι Ελλείμμτ ΑΤΑ στις συντάξεις Επέκτση κάλυψης ΙΚΑ γεωγρφικής Αύξηση Κτώττων ρίων Δνεισμός ΙΚΑ, ΝΑΤ πό τράπεζες Γενίκευση TEAM (υπχρεωτική επικυρική σφάλιση γι μισθωτύς) Β: Συνειδητπίηση νάγκης διρθρωτικών μέτρων - Απόπειρες χωρίς πτέλεσμ 1985 Στθερπιητικό πρόγρμμ Ελλείμμτ σε ΙΚΑ, ΝΑΤ 1986 Συσσώρευση πληρωμών τόκων πό ΙΚΑ πρς Τράπεζες Εξίρεση συντάξεων πό εισδημτικύς περιρισμύς. Σχεδισμί γι διρθρωτικές πρεμβάσεις Επιχρήγηση ΙΚΑ πό τν κρτικό πρϋπλγισμό γι τόκυς 1987 Συνέχιση ελλειμμάτων Μετρρύθμιση μτιώνετι. Επιτρπή Τσυκάτυ/Κρεμλή (δεν κτλήγει) 1987/8 Πρόσθετη σύντξη ΓΑ Γ: «Μι νάσ στ σύστημ» Δημσινμικά μέτρ 1989/90 Έντση τμεικών έλλειμμά- Έκθεση Αγγελόπυλυ 41

42 Έτς Κτάστση σφλιστικύ Πρωτβυλί των, γενικό τμεικό πρόβλημ Δημσίυ Σεπτ. 90 Γενική πάντηση στ δημσινμικό πρόβλημ Νόμς 1902 ψηφίζετι ως πρώτη φάση σφλιστικύ 1991 Επνεξέτση στρτηγικής, λλγή γρμμής Νόμς 1976 διρθώνει Ν Επιτρπή Φκιλά Έκθεση ΔΝΤ Σεπτ. 92 Συνέχιση τμεικών πρβλημάτων σφάλισης. Συνθήκη τυ Μάστριχτ - γενικό δημσινμικό πρόβλημ Νόμς 2084: «Ανάσ ως τ 2010» Αύξηση εισφρών Σύστημ γι νέυς σφλισμένυς Δ: Πρς νζήτηση στρτηγικής σε δύ φάσεις Διγρφή χρεών τμείων Συντήρηση συστήμτς Απρρόφηση λλγών 1997 Ανησυχί γι χμηλσυντξιύχυς μετά πό μεγάλες πώλειες 1998 Συζήτηση γι ευελιξί στην γρά εργσίς. Ανεργί. Εισρή Μετνστών 20 Είσδς στην ΝΕ «Συντηρησιμότητ δημσινμικών»; Ευρωπϊκή διάστση; ΕΚΑΣ - επικεντρωμένη πρέμβση. Εξγγελί συνλικής επίλυσης: διάλγς σε δύ δόσεις Έκθεση ΣΑ γι συντάξεις Μίνι σφλιστικό Σ/Ν (Ν 2676/99) Εξγγελί συνλικής επίλυσης. Ανάθεση μελέτης σε ξέν ίκ Όπως φίνετι στ διγράμμτ, στη περίδ πό τ 1974, ι συντάξεις ως πσστό τυ ΑΕΠ υξήθηκν πό 5% σε 12%, ενώ ι συντξιύχι πό 1 εκτμμύρι τ 1973 είνι τώρ άνω των 2,3 εκτμμυρίων (22% τυ πληθυσμύ). Η περίδς πό την μετπλίτευση μπρεί ν δικριθεί σε τέσσερεις φάσεις: Φάση Α Ωρίμνση τυ πρβλήμτς - δυνμί στην νάληψη κινωνικύ ρόλυ. 42

43 Η μετπλίτευση πρέλβε πό την δικττρί έν σύστημ τελείως πρετίμστ γι ν νλάβει υσιστική κινωνική πστλή. Η κάλυψη τυ συστήμτς ήτν νεπρκής, τόσ γεωγρφικά; όσ κι πιτικά. Η περίδς υτή χρκτηρίζετι πό δύ πράλληλες πρσπάθειες: Αφενός, την τόνωση τυ κινωνικύ ρόλυ των συντάξεων: Η χρήγηση ΑΤΑ στις συντάξεις τ 1978 κι ι μεγάλες υξήσεις στ κτώττ όρι τ 1980/1 ήτν ι δύ σημντικότερες πφάσεις. Αφετέρυ, η χρημτδότηση των νέων πρωτβυλιών έγινε πρσπάθει ν κλυφθεί μέσ πό τ σύστημ: με υξήσεις εισφρών (τη δεκετί τυ 70) κι με επέκτση της σφλιστικής κάλυψης, ρχικά γεωγρφικά (επέκτση τυ ΙΚΑ) κι μετά πιτικά (υπχρεωτική κάλυψη γι επικυρική σύντξη). Η νεπάρκει της χρημτδότησης υτής δήγησε στν εκτενή τρπεζικό δνεισμό τυ ΙΚΑ κι τυ ΝΑΤ πό τ 1982, πράγμ πυ έφερε την κινωνική σφάλιση στ πρσκήνι της μκρικνμικής πλιτικής κι τυ δημσινμικύ πρβλήμτς. Τ κυρίρχ πρόβλημ φάνηκε ν είνι η δυνμί τυ συστήμτς ν ντπκριθεί με ίδιυς πόρυς στην κινωνική πστλή πυ τυ νλάμβνε. Φάση Β: Συνειδητπίηση, άκρπη νζήτηση Τ 1985 συμπίπτει με την συνειδητπίηση ότι τ θέμ της κινωνικής σφάλισης δεν είνι συγκυρικό, λλά πιτεί διρθρωτικές πρεμβάσεις. Αυτή ήτν κι η λγική της εξίρεσης των συντάξεων, μόνων μετξύ των λιπών εισδημάτων, πό τ πρόγρμμ στθερπίησης Σε ντίθεση με τυς μισθύς ι συντάξεις, όχι μόν δεν μειώθηκν λλά ι κτώττες συντάξεις υξήθηκν περιτέρω κτά έν ημερμίσθι νειδίκευτυ εργάτη τ Η γρμμή υτή ερμηνεύετι ν ληφθεί υπόψη ότι στν ρχικό σχεδίσμά τυ στθερπιητικύ ρόλς πυ ντιστιχεί στυς εισδημτικύς περιρισμύς είχε ντεθεί σε διρθρωτικά μέτρ. 43

44 Δπάνες γι συντάξεις (ως πσστό τυ ΑΕΠ) ZD Η Ό 6 D C ΕΤΗ Πηγή: Κινωνικός Πρϋπλγισμός Επικυρικές I Λιπές συντάξεις Εφ άπξ _ 2.0 cr ι % ! σ 750 n Συντξιύχι κύρις σφάλισης νά τμέπσχόλησης (χιλιάδες άτμ) 1973' FTH Πηγή: Κινωνικός Πρϋπλγισμός Δημόσι Ιδιωτ. χωρίς επικυρικό Ιδιωτ. με επικυρικό 44

45 Στην πράξη τ διρθρωτικά μέτρ περιρίστηκν στην πλευρά της χρημτδότησης, ότν γι πρώτη φρά επιχρηγήθηκε τ ΙΚΑ (τ 1986). Μέτρ πό την πλευρά των δπνών, πρά τις ρχικές πρσπάθειες, μτιώθηκν τ 1987 (επί υπυργύ Γ. Γεννημτά), η δε δεύτερη πόπειρ τ 1987 (Επιτρπή υπό τν Πν. Τσυκάτ ρχικά κι τν κθ. Κ. Κρεμλή ργότερ) δεν κτέληξε πυθενά. Τ κυρίρχ θέμ ήτν η νζήτηση μις πλιτικής μεθδλγίς επίλυσης ενός πρβλήμτς πυ είχε εν πλλίς συνειδητπιηθεί. Φάση Β: Η επχή των πφάσεων. Μι νάσ στ σύστημ Κτά την περίδ η κινωνική σφάλιση έπιξε ρόλ κυρίως ως βσική συνιστώσ τυ κυρίρχυ πρβλήμτς πυ ντιμετώπιζε η ικνμί τότε, υτύ της γενικής δημσινμικής νεπάρκεις. Τ πρόβλήμ ήτν τόσ ξύ, ώστε ν υπάρχει βεβιότητ κόμη κι γι την δυντότητ κάλυψης μισθών κι συντάξεων τυ Δημσίυ. ι πρεμβάσεις στ σφλιστικό, με πρώτ τν «Νόμ Συφλιά» (Ν1902/90) λλά κι τν «Νόμ Σιύφ» (Ν.2084/92) ήτν τ πι πτελεσμτικά δημσινμικά μέτρ πυ έλβε η κυβέρνηση της ΝΔ γι τν περιρισμό τυ ελλείμμτς τυ δημσίυ. Πέρν της δημσινμικής επέμβσης, η πί σύμφων με τ λεχθέντ τότε «έδιδε μι νάσ στ σύστημ ως τ 2010», στην περίδ υτή υπήρξν δύ στρτηγικές. Κτά την ψήφιση τυ Νόμυ Συφλιά, δηλώθηκε ότι υτός ήτν μόν μι πρώτη φάση μις γενικότερης μετρρύθμισης πυ θ κτέληγε σε σύστημ «τριών πυλώνων», νάλγυ με υτόν της Ελβετίς. Στην συνέχει, τ μντέλ υτό εγκτλείφθηκε, γι ν επιστρέφυμε στην πι πρδσική θεώρηση τυ Ν. 2084/92. τελευτίς, πρμένντς μέσ στην λγική τυ ισχύντς συστήμτς, πρενέβη άμεσ γι την τόνωση των ε σόδων, κι στδικά γι την συγκράτηση των δπνών, κυρίως μέσω τυ συστήμτς νέων σφλισμένων. 45

46 Φάση Δ: Νέ νζήτηση στρτηγικής: Πάλι δύ φάσεις Η περίδς ήτν μι φάση συντήρησης κι πρρόφησης των λλγών της πρηγύμενης φάσης. Η διγρφή χρεών των Τμείων πρς τ τρπεζικό σύστημ, η πόδση των μέτρων της περιόδυ κι η γενικά κλύτερη δημσιικνμική εικόν δημιύργησν έν κλίμ ηρεμίς. Τ κλίμ υτό διτράχθηκε τ 1996 πό πιέσεις γι νάκτηση της γρστικής δύνμης των συντάξεων πυ χάθηκε πό τ Η γενικότερη συζήτηση κι η (δικμμτική) συμφωνί γι μι πι ενεργό κινωνική πλιτική ήτν εμφνές ότι θ πρσέκρυν κι πάλι σε δημσινμικά πρβλήμτ. Χωρίς διρθρωτικά μέτρ θ δηγύσν συνεπώς σε επνάληψη της εμπειρίς της δεκετίς τυ 80, με νάλγ μκρικνμικά πτελέσμτ. Τ μήνυμ υτό περιλμβάνετ χωρίς περιστρφές σε δύ εκθέσεις πυ δόθηκν στην δημσιότητ, στην έκθεση Σπράυ τ 1997 κι την έκθεση τυ ΣΑ τ Τ πτέλεσμ είνι εκ νέυ η εξγγελί μετρρύθμισης σε δν φάσεις. Η πρώτη φρύσε μέτρ ργάνωσης κι τόνωσης της βάσης εισφρών τυ συστήμτς κι δήγησε στν Νόμ 2676/99 (τ λεγόμεν «μίνι σφλιστικό»), Πέρν τυ Νόμυ, δόθηκε έμφση σε θέμτ όπως η νβάθμιση της διικητικής ικνότητς τυ ΙΚΑ κι των λιπών τμείων. Η δεύτερη φάση, τπθετήθηκε χρνικά γι την ζωή της επόμενης κυβέρνησης, πυ πρέκυψε πό τις εκλγές τυ Απριλίυ 20. Η συγκυρί στ σφλιστικό θυμίζει την περίδ νζήτησης της δεύτερης φάσης ( ). Όμως, περίγυρς, τ συμφρζόμεν είνι ριζικά διφρετικά: Η Ελλάδ έχει μπει στην ΝΕ, όπυ τ ελλείμμτ κινωνικής σφάλισης είνι βσικά συσττικά της διτηρησιμότητς. Υπάρχει συνειδητπίηση των πρβλημάτων πυ δημιυργεί η κμψί στην γρά εργσίς. ρόλς της κινωνικής σφάλισης στην συγκέντρωση πτμιεύσεων, κι άρ η νπτυξική διάστση, είνι κτνητά. Η συζήτηση γι τ μέλλν τυ κινωνικύ κράτυς νδεικνύει θέμτ κινωνικής δικισύνης 46

47 κι κινωνικής βιωσιμότητς τυ συστήμτς συντάξεων. Η συζήτηση γι τις συντάξεις πκτά κι μι Ευρωπϊκή πτυχή πυ δεν υπήρχε πριν. Είνι σφές πλέν ότι τ μέλλν της ργνωμένης κινωνικής λληλεγγύης είνι τυτόσημ με τ μέλλν των συντάξεων. Σε γενικές γρμμές, είνι λγικό ν θεωρεί κνείς ότι, σε σχέση με τ 1987 ή κι τ 1990, υπάρχει μεγλύτερη ίσθηση τόσ τυ φέλυς των λλγών όσ κι τυ κόστυς της κινησίς. 13. Ασφλιστικό Σύστημ σε άλλες χώρες. Ανδινεμητικά ή κεφλιπιητικά; Α. Γενικότερ Βσικός είνι πρβλημτισμός μετξύ τυ νδινεμητικύ (PAY- AS-YU-G) κι κεφλιπιητικύ συστήμτς τ πί υιθετύντι μι κι τ μεν νδινεμητηικά βσίζντι σε χρημτδότηση πευθείς πό τυς εργζόμενυς πρς τυς συντξιύχυς μέσω εισφρών ενώ τ κεφλιπιητικά σε χρημτδότηση μέσω επένδυσης κεφλίων πυ έχυν πρκρτηθεί πό τυς εργζόμενυς κτά τη διάρκει τυ εργσικύ τυς βίυ. Σν χρημτδότηση μέσω επένδυσης εννείτι η διάθεση χρημτικών πσών (εισφρών - σφλίστρων), η επένδυση τυς κι η πόδσή τυς πίσω στυς δικιύχυς υπό μρφή κέρδυς πυ έχει δημιυργηθεί πό τη σωστή διχείριση των πσών υτών. Στ κεφλιπιητικά σύστημ χρημτρές εξρτώντι πό τ επιτόκι της γράς κάθε φρά κι δεν έχυμε ύτε νδινμή εισδημάτων μέσω φόρων, ύτε μετφρά πόρων πό γενιά σε γενιά. Αντίθετ στ νδινεμητικό σύστημ ι συντάξεις πληρώνντι πό εισφρές λλά κι πό την φρλγί (τ κράτς συμπληρώνει πσά στις εισφρές) κι έτσι τ σύστημ βρίσκετι σε ισρρπί σε δεδμένη περίδ. Πι συγκεκριμέν σε έν νδιενεμητικό σύστημ υπάρχει μετφρά πόρων πό γενιά σε γενιά λλά δεν είνι πρίτητ ν υπάρχει κι νδινμή μέσω φόρων στην περίπτωση πυ ι εισφρές είνι ίσες με τις υπχρεώσεις 47

48 πρς τυς συντξιύχυς, πράγμ βέβι δύσκλ, τ πί πτελεί κι έν βσικό επιχείρημ κτά τυ νδινεμητικύ συστήμτς. Έτσι, διάφρ μέλη τυ ΣΑ (ργνισμός ικνμικής Συνεργσίς κι Ανάπτυξης) έχυν υιθετήσει τ έν ή τ άλλ σύστημ τ πι σύνηθες φινόμεν όμως είνι ν συνυπάρχυν κι τ δύ συστήμτ σε κάθε μέλς με διφρετικές νλγίες. Κτά συνέπει κι η έκτση στην πί γίνντι επενδύσεις με κεφάλι σφλιστικών φρέων (pns funs) πικίλυν πό χώρ σε χώρ. Τ στιχεί στν πρκάτω πίνκ δείχνυν τ κεφάλι σφλιστικών φρέων με στενή έννι (δεν περλμβάνντι π.χ. συντξιδτικά κεφάλι πυ διχειρίζντι πό σφλιστικές ετιρίες πυ έχυν ως κύρι σχλί τυς τις σφάλειες ζωής) κι με ευρεί έννι πυ περιλμβάνει όλυς τυς φρείς πυ σχλύντι με επενδύσεις συντξιδτικών κεφλίων (Tbl 13.1). Πρτηρύμε διφρές μετξύ πό την μι μεριά χωρών όπως ι Αγγλσξωνικές (Αμερική, Αγγλί, Αυστρλί, Κνδάς) μζί με τη Δνί, Συηδί κι λλνδί κι πό την άλλη άλλων ευρωπϊκών χωρών όπως η Γερμνί. Στις Αγγλσξωνικές χώρες τ κεφάλι συντξιδτικών φρέων κτλμβάνυν μεγάλ μέρς τυ Α.Ε.Π. ενώ στη Γερμνί κι στις άλλες χώρες μικρό. Η Ιπωνί πτελεί μι μέση κτάστση έχντς υψηλά κεφάλι τ πί είνι μικρά σε πσστό τυ Α.Ε.Π. ή σε πσστό με την πτμίευση κι τν πρσωπικό πλύτ (prsnl sctr - ssts). Πρόμιες ντιθέσεις είνι φνερές κι στη διάρκει τυ χρόνυ. Στν πίνκ (Tbl 13.2) φίνετι η διφρά των κεφλίων συντξιδτικών φρέων μέσ στ χρόν ως πσστό τυ Α.Ε.Π. Γι όλες τις χώρες υπάρχει ύξηση λλά με διφρετικύς ρυθμύς. Γι χρημτδότηση των συντάξεων βέβι, ι σφλίσεις ζωής πτελύν ενλλκτική λύση ένντι των τμείων διχείρισης κεφλίων σφλι 48

49 στικών φρέων. Κι ι δύ ενλλκτικές λύσεις όμως πρυσιάζυν ύξηση όπως φίνετι στν πίνκ (Tbl 13.3.). Υπάρχυν διάφρι λόγι γι τυς πίυς η νάπτυξη των τμείων διχείρισης κεφλίων σφλιστικών φρέων διφέρει πό χώρ σε χώρ. Έτσι, κτρχήν σημντικό ρόλ πίζει τ κτά πόσ είνι υπχρεωτική η συμμετχή των εργζμένων σε τέτι τμεί. Γι τυς περισσότερυς εργζόμενυς η συμμετχή τυς είνι συνέπει της εργσικής τυς σχέσης σε μι επιχείρηση κι άρ έχει υπχρεωτική μρφή. Από την άλλη μεριά η σύστση πό την πλευρά της επιχείρησης τμείυ διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων είνι δυντόν ν μην είνι υπχρεωτική. Έτσι, ι πδόσεις των κεφλίων των σφλιστικών φρέων δεν πρσελκύυν τυς επενδυτές όπως άλλες μρφές επενδύσεων. Από την άλλη μεριά, ι πρχές πυ δίνντι μπρεί ν πρσελκύσυν τυς εργζόμενυς ν εργσθύν σε μι συγκεκριμένη επιχείρηση, κι ν πρκινήσυν τυς εργζόμενυς σε άλλες επιχειρήσεις ν σκήσυν πιέσεις γι την ίδρυση τέτιων τμείων διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων. Ιδιίτερ στις Η.Π.Α., τη Δνί κι την λλνδί έχυν πρτηρηθεί συλλγικές διπργμτεύσεις πό τυς εργζόμενυς, ι πίι πιέζυν γι την ίδρυση ή τη βελτίωση τέτιων τμείων. ι διάφρες φρπλλγές πυ πλμβάνυν τ τμεί υτά, υξάνυν τ ενδιφέρν των εργζμένων γι την νάπτυξή τυς. Πράγντες πυ ωθύν τις επιχειρήσεις πρς την ίδρυση τμείων διχείρισης σφλιστικών κεφλίων είνι η επιθυμί τυς με τν τρόπ υτό ν γίνυν ντγγωνιστικές στην γρά εργσίς, λόγω τυ ότι θ πρτιμύντι πό τυς υπψήφιυς εργζόμενυς, η διτήρηση της φσίωσης των ήδη εργζμένων, κι τέλς η δισφάλιση μις ικνπιητικής σύντξης γι υτύς. Σημντικό σημεί γι την νάπτυξη των τμείων διχείρισης κεφλίων σφλιστικών φρέων στις διάφρες χώρες είνι ότι υτά είνι άλληηλένδετ με τ συστήμτ κινωνικής σφάλισης πυ ισχύυν στις χώρες 49

50 υτές. Ας σημειωθεί ότι η κινωνική σφάλιση είνι συνήθως υπχρεωτική, με κθρισμένες εισφρές, κι ρισμένων πρχών. Η τμική σφάλιση έχει νπτυχθεί, τ τελευτί χρόνι, κι πρέχει συγκεκριμένες φρπλλγές σ υτύς πυ δεν υπάγντι σε τμεί επένδυσης συντξιδτικών κεφλίων των επιχειρήσεων ή συμπληρώνει τις πρχές πυ τυχόν πρέχντι πό υτά, κι εξσφλίζει περισσότερη νεξρτησί στν εργζόμεν. Ένς άλλς πράγντς πυ επηρεάζει την νάπτυξη των τμείων διχείρισης κεφλίων σφλιστικών φρέων είνι κι βθμός ωριμότητς τυ συστήμτς σε κάθε χώρ, δηλδή βθμός στν πί ι συντάξεις κθίστντι πιτητές. Η χμηλή ωριμότητ σε χώρες όπως η λλνδί, η Συηδί κι ι Αγγλσξωνικές χώρες, βηθάει ν εξηγηθεί η νάπτυξη των τελευτίων είκσι πέντε ετών. Τώρ σε πλλές πό τις χώρες υτές, επέρχετι η ωριμότητ, κι η νάπτυξη των κεφλίων τυς θ μειωθεί. βθμός ωριμότητς μπρεί ν επηρεάσει τις επενδύσεις στ ότι τ έσδ πό τ ήδη επενδυμέν κεφάλι γίνντι πι σημντικά πό την νάπτυξη υτών των κεφλίων. Είνι φνερό ότι η ωριμότητ σε κάθε περίπτωση εξρτάτι πό δημγρφικύς πράγντες. Γι πράδειγμ, ι πληρωμές συντάξεων ξεπερνύσν τις εισφρές τ 1989 κτά 1 δισ. δλάρι κι κτά 6 δισ. δλάρι τ Επίσης, στη Μ. Βρετνί ι κθρές εισφρές ήτν ίσες με τ 19% των κεφλίων τ 1980 κι μόλις τ 1% τ Σε ντίθεση, χώρες σν τη Γερμνί ή την Ιπωνί, όπυ υπάρχει χμηλή ωριμότητ, θ συνεχίσυν ν νπτύσσντι στ μέλλν. Γι πράδειγμ στην Ιπωνί τ 1988 μόλις τ 9% τυ πληθυσμύ άνω των 65 λάμβνε σύντξη πό κάπι τμεί διχείρισης. Στη Γερμνί ι εισφρές τ 1991 νέρχντν σε 30 δισ. μάρκ κι τ δικιώμτ σε 18 δισ. μάρκ. Επίσης σημντικός είνι βθμός κάλυψης, δηλδή τ πσστό των εργζμένων πυ κλύπτντι πό τμεί διχείρισης συντξιδτικών κεφ 50

51 λίων. Στν πίνκ (Tbl 13.4) φίνετι βθμός κάλυψης πίς πικίλλει πό 5% έως κι 1%. Β. Ειδικότερ ΗΤΤΑ.: ι Ηνωμένες Πλιτείες της Αμερικής πό πλύ νωρίς (1942) πρσπάθησν ν ενθρρύνυν τη δημιυργί τμείων διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων. Έτσι, επιτεύχθηκε η γρήγρη νάπτυξή τυς ώστε ν είνι σήμερ η πρώτη σε νάπτυξη χώρ στν τμέ υτό, ν κι γι μι περίδ, τη δεκετί τυ 1980, η νάπτυξη ήτν μικρή ή κι ρνητική, πρόλη την ύξηση τυ ριθμύ των επιχειρήσεων (πό τ 1975 σε 8.0 τ 1985). Έτσι, τ πσστό κάλυψης πό τ τμεί υτά νέρχντν μόν στ 46% τυ συνόλυ τ 1989 ν κι πλλί πράγντες πίζυν ρόλ κι επηρεάζυν τ ύψς υτύ τυ πσστύ. Γι πράδειγμ, η κάλυψη είνι πλύ μεγλύτερη στ δημόσι τμέ (92% τ 1988) π ότι στν ιδιωτικό τμέ (51%). Κλάδι επιχειρήσεων είχν μεγλύτερη κάλυψη (90%) πό ότι μεμνωμένες επιχειρήσεις (52%). Τ ύψς τυ μισθύ των εργζμένων πίζει επίσης σημντικό ρόλ στην κάλυψή τυς - τ 33% των εργζμένων με μιβή κάτω των 10.0 δλρίων έχυν κάλυψη, ενώ τ 81% υτών με μιβή πάνω πό 25.0 δλρίων. ι άνδρες είνι πι πιθνό ν έχυν συντξιδτική κάλυψη π ότι ι γυνίκες - 61% γι τυς άνδρες, 48% γι τις γυνίκες. Τ μεσί κι τ υψηλά στελέχη των επιχειρήσεων (hit-cllr rkrs) έχυν συχνότερη κάλυψη π ότι εργζόμενι στην πργωγή ή σε βηθητικές εργσίες (blu-cllr rkrs) - 86% ι πρώτι, 77% ι δεύτερι. Εργζόμενι με δέκ έτη κι άνω συνεχύς εργσίς είνι σε μεγλύτερ πσστό σφλισμένι (80%) κι τ ίδι ι εργζόμενι με πλήρες ωράρι (66%) ένντι υτών πυ ημιπσχλύντι. Τέλς, η έλλειψη κάλυψης είνι σύνηθες φινόμεν γι μικρές επιχειρήσεις πυ φείλετι στ δυσβάστχτ κόστς - η κάλυψη σε επιχειρήσεις άνω των 1 τόμων είνι 79% ενώ 27% σε επιχειρήσεις κάτω των 1 τόμων. Έν χρκτηριστικό τυ συστήμτς των Η.Π.Α. είνι ότι τ ιδιωτικά τμεί διχείρισης σφλιστικών κεφλίων (επιχειρήσεων) χρημτδ 51

52 τύντι πό τις επιχειρήσεις μόν, ενώ τ δημόσι τμεί ντίστιχ, χρημτδτύντι κι πό τυς εργζόμενυς. Λόγω τυ ότι πλλί σφλισμένι γι τη βσική τυς σύντξη σε ιδιωτικά κεφάλι διχείρησης νμένυν ν λάβυν πρκθρισμέν πσά ότν θ συντξιδτηθύν, κτφεύγυν σε συμπληρωμτικές μρφές σφάλισης. Από τ 1975 έως τ 1985 ι εργζόμενι στις Η.Π.Α. πυ ήτν σφλισμένι σε κάπι τμεί σύντξης υξήθηκν πό 30,7 εκτ. σε 40,5 εκτ., λλά η συνλική κάλυψη στυς εργζόμενυς πρυσίσε πτώση πό 39% σε 30% δεδμένης της συνλικής ύξησης τυ ριθμύ των εργζμένων. Την ίδι στιγμή ι εργζόμενι πυ συμμετείχν σε ιδιωτικά κεφάλι κι νέμενν πρκθρισμέν πσά στη συντξιδότηση, υξήθηκν πό 11,2 εκτ. σε 33,2 εκτ. (πό 14% σε 33% της εργτικής δύνμης). ριθμός υτών πυ επέλεξν κι συμπληρωμτικές μρφές σφάλισης υξήθηκε πό 7,6 εκτ. σε 21,8 εκτ. εργζόμενυς. Υπάρχυν πλλί τύπι σφάλισης στθερών εισφρών στις Η.Π.Α.: πρδσικός τύπς όπυ ι πληρωμές γίνντι σε τκτά χρνικά διστήμτ τύπς όπυ τ κέρδη μιράζντι μετά πό ρισμέν χρνικό διάστημ, όπυ ι εισφρές εξρτώντι πό την κερδφρί των κεφλίων τύπς πυ συνίσττι στην πρσεκτική πτμίευση κεφλίων, πίς επιτρέπει τις εισφρές των εργζμένων, όπυ ι εισφρές των εργδτών είνι φρλόγητες ενώ των εργζμένων φρλγύντι τύπς 401 (κ) όπως λέγετι, σύμφων με τν πί, ι εισφρές των εργδτών εξρτώντι πό την κερδφρί, ι εισφρές των εργζμένων είνι φρλόγητες, ι εργζόμενι ρίζυν τ ύψς των εισφρών κι η συμμετχή δεν είνι υπχρεωτική, κι τέλς, τύπς όπυ ι εργζόμενι γράζυν μετχές της ετιρίς πυ εργάζντι φρλόγητ. 52

53 Μ. Βρετνί. Στη Μ. Βρετνί τ 70% των εργζμένων είνι σφλισμένι γι τη σύντξή τυς σε κάπι τμεί διχείρισης κι τ 50% είνι σφλισμένι μέσω των επιχειρήσεων στις πίες εργάζντι. Τ 60% των εργζμένων νδρών είνι σφλισμένι σε κλδικά τμεί διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων μζί με τ 35% των εργζμένων γυνικών. Φυσικά η κάλυψη των κλδικών τμείων στ δημόσι τμέ είνι 1% λλά είνι λιγότερ πό 50% στν ιδιωτικό τμέ. Συντξιδτικά πργράμμτ πρκθρισμένυ πσύ σύντξης τ πί όμως νπρσρμόζντι έως ένν βθμό με τν πληθωρισμό κλύπτυν όλν τν δημόσι τμέ κι την πλειψηφί τυ ιδιωτικύ τμέ. Τ κλδικά πργράμμτ σφάλισης με πρκθρισμέν πσό εισφράς (ενώ τ πσό της σύντξης εξρτάτι πό την πόδση των κεφλίων) δεν πρτιμύντι πι πό τ μέσ τυ 1970, μι ενχή υψηλύ πληθωρισμύ κι χμηλών επιτκίων, πόδσης των επενδύσεων. Σν πτέλεσμ, εκείνη την επχή ι εισφρές των εργδτών υξήθηκν πό 1,75% τυ Α.Ε.Π. τ 1971 σε 3,23% τυ ΑΕΠ τ Την επόμενη δεκετί (πό τ 1981 κι μετά) υπήρξε νάπτυξη των κεφλίων λόγω άνθισης της γράς κι πλλά τμεί βρέθηκν με πλενάσμτ κεφλίων. Σν πτέλεσμ υτύ ι εισφρές των εργδτών έπεσν σε πσστό κάτω τυ 2% τυ ΑΕΠ τ 1987 κι σε 1,22% τ Τ πρόσφτ χρόνι υπάρχει μι ύξηση στ ενδιφέρν γι τ κλδικά πργράμμτ σφάλισης με πρκθρισμέν πσό εισφράς. Γι τυς σφλισμένυς σε τμεί συντάξεων των επιχειρήσεών τυς, υπήρξε η δυντότητ γι συμπληρωμτικές εθελντικές εισφρές (Aitl Vluntry Cntributs) ότν κι εάν υτί θεωρύσν ότι κάλυψή τυς ήτν νεπρκής. Η υπχρεωτική συμμετχή στ τμεί συντάξεων των επιχειρήσεων κτργήθηκε πό τ 1988 κι σν πτέλεσμ ένς ριθμός εργζόμενων στράφηκε στην πρσωπική σφάλιση στην πί φυσικά εργδότης δεν είνι υπχρεωμένς ν δίνει εισφρές. Σύμφων με μι πρόσφτη έρευν τ 19% των νέων υπλλήλων σε επιχειρήσεις δεν εντάσσντι στ συντξι- 53

54 δτικά τμεί των επιχειρήσεών τυς λλά πρτιμιύν ν πρμείνυν στην κρτική σφάλιση' δεν πρτιμύν επίσης ύτε την πρσωπική σφάλιση. ι επιλγές γενικότερ των κυβερνήσεων της Μ. Βρετνίς ήτν ν κάνυν τν πληθυσμό ν πρτιμήσει την ιδιωτική σφάλιση πό τη δημόσι. Η βσική κρτική συντξιδτική σφάλιση πρέχει χμηλό πσστό νπλήρωσης (περίπυ τ 16% τυ μισθύ) τ πί θ μειωθεί κι άλλ διότι ι μισθί τ 1980 δεν ππρσρμόζντι σύμφων με τν πληθωρισμό ενώ ι τιμές των πρϊόντων υξάνντι. Αυτό συμπληρώνετι πό τ κρτικό συντξιδτικό πρόγρμμ πυ εξρτάτι πό τ κέρδη (τυ τμείυ υτύ) τ λεγόμεν SERPS τ πί έχει πσστό νπλήρωσης γύρω στ 25%. Εργζόμενι σφλισμένι σε συντξιδτικά τμεί των επιχειρήσεών τυς μπρύν ν στμτήσυν τη σχέση τυς με υτά λλά όχι με την βσική κρτική σφάλιση, η πί συνδεύετι πό τις πρίτητες εισφρές εργζμένων κι εργδτών. Μπρύν ν επιλέξυν μετξύ ενός πργράμμτς συντξιδότησης με πρκθρισμέν ύψς σύντξης, ή ενός πργράμμτς συντξιδότησης με πρκθρισμέν ύψς εισφρών λλά με ύψς σύντξης εξρτώμεν πό την πόδση των επενδυμένων κεφλίων. Επίσης ι κυβερνήσεις πρλμβάνντς μελλντικές υπχρεώσεις τυ κράτυς γι συντάξεις, διότι κίνητρ σε εργζόμενυς πυ δεν είνι σφλισμένι σε τμεί επιχειρήσεων κι άρ είνι εξρτώμενι πό τ SERPS ν σφλιστύν σε ιδιωτικά τμεί ρισμένων εισφρών. ι κυβερνήσεις επίσης, μείωσν τ πσστό νπλήρωσης τυ SCRPS πό 25% σε 20% κι τ πσό της σύντξης πό τ μέσ όρ των τελευτίων είκσι ετών στ μέσ όρ όλυ τυ εργσικύ βίυ, μειώνντς έτσι τ τελικό πσό της σύντξης. Σν πτέλεσμ 4,5 εκτ. σφλισμένι έφυγν πό τ SERFS κι στράφηκν στην ιδιωτική σφάλιση, πρ όλ πυ νμένετι έν μεγάλ πσστό πό υτύς ν επνέλθυν στ SERPS σε κάπι χρνικό διάστημ. Ιπωνί. Στην Ιπωνί τ συντξιδτικά πργράμμτ πρνμικής φρλγικής μετχείρισης (TQPP) ξεκίνησν τ 1962 κι κάλυπτν επιχειρήσεις με πρσωπικό άνω των δεκπέντε εργζμένων. Τ 1989 είχν κεφά 54

55 λι της τάξης των 76 δισ. δλρίων. Τ τμεί διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων πυ ιδρύθηκν τ 1966 επέτρεψν την εισγωγή ιδιωτικών πργρμμάτων σφάλισης, την ντικτάστση της κινωνικής σφάλισης κι έδωσν τη δυντότητ στις επιχειρήσεις ν μην πληρώνυν εισφρές σε δημόσι τμεί σφάλισης. Τέτι τμεί διχείρισης μπρύν ν έχυν μόν επιχειρήσεις πυ υπερβίνυν τυς 5 εργζόμενυς. ι συντάξεις υπερβίνυν υτές της κινωνικής σφάλισης κτά 30% τυλάχιστ. Τ τμεί διχείρισης συντξιδιτικών κεφλίων κάλυπτν τ 26% τυ συνλικύ εργτικύ δυνμικύ. Η διχείριση των τμείων υτών γίνετι πό τράπεζες ι πίες ελέγχυν τ 60% των κεφλίων κι πό σφλιστικές ετιρίες. Αυτά τ συντξιδτικά πργράμμτ συνυπάρχυν με τις πρδσικές εφάπξ εισφρές κτά τη στιγμή της συντξιδότησης, ι πίες είνι φρλόγητες κτά 40%. Δεν υπάρχει στην Ιπωνί πρσωπική σφάλιση. Τ γεγνός φείλετι στη χμηλή επγγελμτική κινητικότητ κι στ υψηλό επιτόκι στις κτθέσεις. Η ιδιωτική σφάλιση στην Ιπωνί υπστηρίζετι σε μεγάλ βθμό πό τ κινωνικό σύστημ σφάλισης. Σε ντίθεση με τις Η.Π.Α. κι τη Μ. Βρετνί τ πσστό νπλήρωσης στην Ιπωνί είνι γεννιόδωρ κι ξεπερνά τ 50% πρ όλ πυ λλγές έχυν γίνει σε ότι φρά την ύξηση της περιόδυ γι τν υπλγισμό της σύντξης πό τριάντ σε σράντ έτη, κι την ύξηση της ηλικίς συντξιδότησης πό τ 60 στ 65 έτη. ι εργζόμενι στην Ιπωνί δεν έχυν εμπιστσύνη στ κινωνικό σύστημ σφάλισης κι γι τ λόγ υτό κτφεύγυν στην πτμίευση. Επιπλέν, πρδσικά στην Ιπωνί τ όρι συντξιδότησης ήτν τ 55 έτη κι τώρ με την ύξηση τυ ρίυ δημιυργείτι έν χάσμ. Πρ όλ υτά, σε γενικές γρμμές, τ σύστημ συντάξεων στην Ιπωνί είνι πι γεννιόδωρ κι δίνει περισσότερη σιγυριά στυς εργζόμενυς π ότι στυς συνδέλφυς τυς σε Η.Π.Α. κι Μ. Βρετνί. Γερμνί. Στη Γερμνί τ σύστημ ιδιωτικής σφάλισης συνισττι σε τέσσερις τύπυς. μεγλύτερς π υτύς τυς τύπυς είνι η πευθείς 55

56 δέσμευση κεφλίων των επιχειρήσεων (Dirktusgn) πό τν Ισλγισμό τυς, τ πί είνι λληλσφλισμέν σε έν κινό κεφάλι γι την περίπτωση πυ μι επιχείρηση πτωχεύσει. Αυτή η μρφή σφλιστικής κάλυψης έγινε υπχρεωτική πό τ Τ 1991 τ κεφάλι υτά νέρχντν στ 60% των γενικών συντξιδτικών κεφλίων δηλδή σε 240 δισ. μάρκ. Ιστρικά υτά τ κεφάλι, τ πί είνι φρλόγητ ρχίζυν την μετπλεμική περίδ όπυ πτέλεσν πλύτιμες πηγές κεφλίων γι επένδυση. Τώρ όμως λόγω της ύξησης της ικνμίς κι της ωριμότητά τυς τ κεφάλι υτά περισσότερ επιβάρυνν πρά διευκόλυνν τις επιχειρήσεις. Επιπρόσθετ ενισχύυν τη δεδμένη δμή των επιχειρήσεων κι εμπδίζυν την νάπτυξη κι χρημτδότηση των νέων. δεύτερς τύπς σφάλισης είνι η πευθείς σφάλιση μέσω των επιχειρήσεων (Dirktvrsichrung) πυ νλγύν στ 10% των γενικών συντξιδτικών κεφλίων. Η κάθε επιχείρηση ξεχωριστά συνάπτει συμβόλι με κάπι σφλιστή ζωής κι περιλμβάνει όλυς τυς εργζόμενύς της. ι εργζόμενι έτσι έχυν πιτήσεις ένντι τυ σφλιστή. μως εφ όσν ι εισφρές στν σφλιστή κι ι γενικί όρι σφάλισης κθρίζντι πό τυς σφλιστές υπάρχει μικρός ντγωνισμός κι τ κόστς είνι γενικά μεγλύτερ π ότι θ ήτν στην ελεύθερη γρά. τρίτς τύπς σφάλισης είνι η ίδρυση πό την επιχείρηση ενός νεξάρτητυ νμικά τμείυ συντξιδτικής σφάλισης (Pnsskss) τ πί, μερικές φρές πκλύντι κι υπστηρικτικά τμεί. Τ τμεί υτά δεν ντιμετωπίζυν κνένν περιρισμό σε ότι φρά την επένδυσή τυς. Είνι επίσης φτηνότερ στη σύστση κι διτήρησή τυς π ότι ι άλλες μρφές τμείων συντξιδτικής σφάλισης. Πρόλ υτά μετά την νάσπση τμημάτων κεφλίων των τμείων υτών γι την πληρωμή φόρων κι την ύξηση των δικιωμάτων των σφλισμένων έπεσν σε πρκμή. Μι σημντική νάπτυξη στν τμέ της σφάλισης στη Γερμνί ήτν η ίδρυση πό τη δεκετί τυ 1980 των ειδικών τμείων σφάλισης (Kpitlnlggsllschftn) τ πί πτελύν μι ειδική ετιρί επενδύ 56

57 σεων όπυ επιχειρήσεις μπρύν ν επενδύυν τμήμ των συντξιδτικών κεφλίων τυς στην γρά κεφλίυ. Τ γεγνός βηθά στην πφυγή τυ κινδύνυ πυ υπάρχει ότν τ κεφάλι υτά συσσωρεύντι στν ισλγισμό της επιχείρησης. Δεδμένυ ότι υπάρχει φρπλλγή υτή η ενλλκτική λύση είνι ελκυστική γι τις επιχειρήσεις. Σε γενικές γρμμές θ μπρύσμε ν πύμε ότι η Γερμνί έχει έν νδινεμητικό σφλιστικό σύστημ τ πί δίνει πσστό νπλήρωσης πάνω πό 50%. Τ κεφλιπιητικό τμήμ της σφάλισης πίζει βηθητικό ρόλ κι συμπληρώνει μόν τ βσικό νδινεμητικό. Επιπρόσθετ, νόμς επιβάλλει την τιμριθμπίηση των συντξιδτικών κεφλίων των επιχειρήσεων, γεγνός πυ επιβρύνει κι πρσθέτει κίνδυν στις επιχειρήσεις. λλνδί. Τ συμπληρωμτικά συντξιδτικά κεφάλι νπτύχθηκν στην λλνδί σε μι μκρά χρνική περίδ. Ως πτέλεσμ συλλγικών διπργμτεύσεων κι κάλυπτν τ 83% τυ συνόλυ των εργζμένων. Τ 90% των συντξιδτικών κεφλίων έχυν τη μρφή τυ στθερύ πσύ των τελικών συντάξεων (άσχετ με την πόδση των κεφλίων) κι συμπληρώνυν τη βσική κινωνική σφάλιση πυ πρέχετι πό τ κράτς. Τ 90% των συντξιύχων έχυν κάλυψη πό τις δικυμάνσεις τυ πληθωρισμύ. Όπως κι σε άλλες χώρες η συντξιδτική κάλυψη των νδρών είνι μεγλύτερη (90%) π υτή των γυνικών (63%). Η ιδιωτική συντξιδτική σφάλιση στην λλνδί έχει τρεις μρφές. Τ βιμηχνικά συντξιδτικά κεφάλι, τ πί συμπεριλμβάνυν διάφρυς εργδότες (40% τυ συνόλυ των εργζμένων), τ συντξιδτικά κεφάλι ξεχωριστών επιχειρήσεων (19% τυ εργτικύ δυνμικύ) κι τ σφλιστικά συμβόλι (3% τυ εργτικύ δυνμικύ). Γι τυς δημόσιυς υπλλήλυς υπάρχει ξεχωριστό συντξιδτικό κεφάλι σε ντίθεση με άλλες χώρες όπυ ι δημόσιι υπάλληλι δεν σφλίζντι πό συντξιδτικά κεφάλι. Πρόλη την νάπτυξη των ιδιωτικών συντξιδτικών κεφλίων η δημόσι κινωνική σφάλιση πρσφέρει πσστό νπλήρωσης γύρω στ 40%. 57

58 Κνδάς. Στν Κνδά τ συντξιδτικά κεφάλι των επιχειρήσεων (γνωστά ως RPP) είνι τυ τύπυ όπυ τ ύψς των συντάξεων είνι πρκθρισμέν, νεξάρτητ πό την πόδση των κεφλίων υτών. Άλλι τύπι κεφλίων είνι τ κεφάλι δινμής κερδών (Dfrr Prfit Shrg Plns) στ πί ι εργζόμενι δεν δίνυν εισφρές, κι έχυν λίγυς περιρισμύς στν τρόπ επένδυσης, κι ι πρσωπικές συντάξεις (Rgistr Rtirnt Svgs Plns ή RRSP) ι πίες έχυν γύρω στ 3 εκτ. σφλισμένυς. Τ πργράμμτ συντξιδότησης RRSP έχυν πδειχθεί έν δημφιλές υπκτάσττ των πργρμμάτων πρκθρισμένυ πσύ σύντξης RPP γι τις μικρές επιχειρήσεις. Σε ότι φρά στις εισφρές ι εργδότες δεν μπρύν ν πριτηθύν πό υτές σε ότι φρά στη δημόσι κινωνική σφάλιση κι ν την ντικτστήσυν με κάπι ιδιωτική σφάλιση όπως κάνυν ι εργδότες στην Ιπωνί κι τη Μ. Βρετνί. βθμός κάλυψης είνι πρόμις με υτόν στις Η.Π.Α. ι χρημτδτύμενες συντάξεις κάλυπτν τ 45% τυ εργτικύ δυνμικύ (90% τυ δημόσιυ τμέ κι 31% τυ ιδιωτικύ τμέ). Τ περισσότερ δημόσι συντξιδτικά κεφάλι δίνυν συντάξεις πρσρμσμένες στν πληθωρισμό κι έχυν ως βάση υπλγισμύ τυς τ ύψς τυ τελευτίυ μισθύ, ενώ μόν τ 34% των ιδιωτικών συντξιδτικών κεφλίων βσίζυν τν υπλγισμό της σύντξης στ ύψς τυ τελευτίυ μισθύ κι τ περισσότερ δίνυν συντάξεις μη πρσρμσμένες στν πληθωρισμό. Αυστρλί. Τ σφλιστικό σύστημ στην Αυστρλί βσίζετι περισσότερ στις πρχές τυ ιδιωτικύ τμέ. Η σφάλιση των εργζμένων είνι υπχρεωτική με νόμ γι τυς εργδότες όπως επίσης είνι υπχρεωτική η πληρωμή εισφρών πό τυς ίδιυς. Αυτή η κτάστση όμως έχει γίνει πργμτικότητ σχετικά πρόσφτ. Πρ όλ πυ θεσμός των συντξιδτικών κεφλίων είχε ιστρικά πλλγές πό φόρυς όπως κι σε άλλ κράτη, μέχρι τ μέσ της δεκετίς τυ 1980 μόν τ 30% των εργζμένων στν ιδιωτικό τμέ ήτν σφλισμέν σε τέτι κεφάλι, κι ι εργζόμενι τυ δημσίυ τμέ συνήθως είχν μεγλύτερη κάλυψη, κθρισμέν ύψς 58

59 συντάξεων χωρίς υτές ν πρέρχντι πό κάπι συντξιδτικό κεφάλι. Η τωρινή κτάστση συνίσττι σε έν ιδιωτικό συντξιδτικό κεφάλι κθρισμένων εισφρών (τ ύψς των συντάξεων εξρτάτι πό την πόδση των κεφλίων) με εργδτικές εισφρές στ 9% περίπυ, ι πίες συμπληρώνντι πό εισφρές των εργζμένων της τάξης τυ 3% πυ μς δίνυν μι συνλική εισφρά 12%. Αυτή η μρφή σφλιστικύ συστήμτς υιθετήθηκε λόγω των δημγρφικών πρβλημάτων πυ θ επέλθυν κι γι την κλύτερη λειτυργί της ελεύθερης ικνμίς. Έν κόμη λόγς ήτν ι χμηλύ πσύ συντάξεις πυ δίνει τ κράτς. Τ δημόσι σύστημ κινωνικής σφάλισης δίνει σε όλυς νεξρτήτως εισδημάτων υτό τ πσό. Με τ νέ ιδιωτικό σύστημ συντξιδότησης νμενότν μι εξικνόμηση πόρων γι τ δημόσι σύστημ κινωνικής σφάλισης λλά πρτηρήθηκε τ φινόμεν, πλλί συντξιύχι ν εξντλύν τ πσά πυ λμβάνυν πό την ιδιωτική σφάλιση σε τέτι βθμό, ώστε ν λμβάνυν κι υτή τυ δημσίυ. Γλλί. Τ ιδιωτικά συντξιδτικό κεφάλι στη Γλλί σε ντίθεση με άλλες χώρες, δεν χρησιμπιύντι. Η Γλλί έχει υιθετήσει σε πλύ μεγάλ πσστό τ νδινεμητικό σύστημ γι τις συντάξεις κι υτό φείλετι σε μεγάλ βθμό σε γεγνότ τυ πρόσφτυ πρελθόντς. Τη δεκετί τυ 1930 η Γλλί είχε συντξιδτικό κεφάλι λλά υξνόμενς πληθυσμός μετά τν πόλεμ (Α' πγκόσμις) γέννησε την μφιβλί γι τ κεφάλι υτά. Έτσι, υπάρχυν δύ μρφές συμπληρωμτικής σφάλισης. Από τη μι έν σύστημ πό σράντ έξι συντξιδτικά πργράμμτ (τ ARR) κι τ συντξιδτικά πργράμμτ γι μεσί στελέχη επιχειρήσεων (τ AGIRC). Αυτά έχυν νδινεμητικό (PAY-AS-YU-G) χρκτήρ, σύμφων με τν πί ι εισφρές δίνυν πόντυς στν κάθε εργζόμεν ι πίι θρίζντι κτά τη συντξιδότηση κι δίνυν τ τελικό ύψς της σύντξης. Η συμμετχή γι τυς εργζόμενυς είνι υπχρεωτική ενώ ι εργδότες δεν υπχρεώνντι ν εισφέρυν στ μέγιστ. Τ τμεί των δύ υτών μάδων 59

60 πργρμμάτων (ARR κι AGIRC) συσσωρεύυν κεφάλι ίσ με τις εισφρές ενός χρόνυ. Η υπστήριξη τυ κράτυς είνι πρίτητη σε βθμό πυ κι τ πργράμμτ υτά είνι δύσκλ ν γίνει ρτή η διφρά τυς πό την κρτική κινωνική σφάλιση. Επίσης υπάρχυν ετιρίες πυ πρέχυν υπό την μρφή σφάλισης ιδιωτικά πργράμμτ συντξιδτικής κάλυψης. Αυτά θεωρύντι ως κέρδη κι φρλγύντι νάλγ. Τ γλλικό σύστημ κινωνικής σφάλισης θεωρείτι τ πι γεννιόδωρ νάμεσ στις χώρες τυ ΣΑ με πσστό νπλήρωσης 60-70%. Η σφλιστική μετρρύθμιση στη Γλλί είνι πρ των πυλών. Θ υξηθύν τ χρόνι πυ είνι πρίτητ γι τη συντξιδότηση πό 37,5 σε 40. υπλγισμός τυ ύψυς της σύντξης θ γίνετι με βάση τ κλύτερ 25 χρόνι κι όχι τ κλύτερ 10 πυ ισχύει. Υπάρχει η πρότση, η χρημτδότηση των συντάξεων ν γίνετι εν μέρει πό τη φρλγί. Ιτλί. Ανάλγη εικόν με υτή της Γλλίς επικρτεί κι στην Ιτλί. Η κρτική κινωνική σφάλιση είνι κυρίρχη κι τ σύστημ είνι νδινεμητικό. Τ συνλικά έξδ γι συντάξεις είνι τ υψηλότερ μετξύ των επτά δυντότερων χωρών τυ ΣΑ. Υπάρχει χλρότητ στν έλεγχ των συντάξεων, σε ότι φρά στ πιι δικιύντι ν έχυν, πιι έχυν κι πι πσά πίρνυν. Τ πσστό νπλήρωσης μπρεί ν φτάσει μέχρι κι 80%. Τ γενικότερ κλίμ δεν φήνει τ περιθώρι στ ιδιωτικά συντξιδτικά κεφάλι ν νπτυχθύν. Τ συντξιδτικά πργράμμτ των επιχειρήσεων είτε συμπληρώνυν την κρτική σύντξη είτε την ντικθιστύν. Υπάρχυν πλλές άλλες μρφές συντξιδτικής σφάλισης, δεδμένυ ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένς νόμς πυ ν ρυθμίζει τη λειτυργί τυ συστήμτς, σε ότι φρά στ ιδιωτικά συντξιδτικά κεφάλι. Πρόσφτη μετρρύθμιση ύξησε την ηλικί συντξιδότησης πό τ 60 στ 65 έτη, επέβλε υψηλότερες εισφρές, κι ενθάρρυνε την ίδρυση ιδιωτικών συντξιδτικών κεφλίων στ πί ι εισφρές των εργζμένων 60

61 θ είνι φρλόγητ. ι εργδότες μπρύν ν υπβηθύν τις εισφρές των εργζμένων έως έν συγκεκριμέν όρι. 61

62 In Grny n Jpn thr r lrg rsrv fi (r 'bk') pns plns ith ssts hl irctly n th spnsrg fir 's blnc sht. Th vlu f ths 1991 s $150bn. Grny n t] stit $l20bn. Jpn. Fun (ABP); f r Frnc clus ARRCH/AGIRC rsrvs. 3 S i C 8? 3 > ". b 3 T 3 δ 3 b 3-2 S 3. $ if. 3 «T & S- η ^3 rb Ln jl r' 3 3 3~ T 2 CJ T Π i- s: δ C C > ^ 3 3 T' S. T Cfl b _ T ( ^-s C -» > K nri > Vi Vi B- c ft? C/3 «r^ ft >1 N - E- Π) frf ft C 3 &' p>r 2 g- C 2 S' s. «5 2 S 2 ««T. 2 - ^3 2 C 2 C C> 2- Hi s s δ 8. T S- T 3 C - t" 3 2" C/n N t t n t t N t t Ό t t N> Ό t 3 ft "-t P 3. c/ Ji ΙΛ ^1 K) t Ι Ν Ό si - 4ι ω n t n t t t 43- t t N t N N Ό t N N t ^ N J l/n n C π N -p t Vi > K> N t/ 40 t t t t t N CJN t Ό - ^ g t t t N Ό n t n Vi cr 3?r Vi ' 3 PC/N c/ n c/ 3 P G «p IA -» > C/3 3 rf P P Sn c/ SC Ό 2. ««3 3 P T( 2 ^ 2 1 JQ n ns r >-( 2 P T ' T ns 2 " η 2 ~ 3 P ^ T ft c 3 P D I P D.. n 3 >cn C/3 Π) "T T3 Π) 3 C/3 ' 3 H1 3 Cl ΐ 3 Ν N H r M» t

63 TABLE Pns- fun ssts (s prcntg f GDP) Cuntry UK USA Grny Jpn Cn Nthrlns Sn Sitrln Dnrk Austrli Surc: Ntl Fl-f-Funs t. Tbl Lif-surnc n pns-fun ssts (s prcntg f GDP) Cuntry UK USA Grny Jpn Cn Nthrlns Sn Sitrln η.. Dnrk η.. Austrli Frnc b Itly η c Nt: n.. = nt vilbl h c

64 Itly Ngligibl scp (crt bnks tc.) 5% (vluntry) Itur Frnc ARR/AGIRC f bnfit, py-s-yu-g 1%(cpulsry) Mtur > cn D C/3 Z D C/5 2- «+ - S N CL rt - P c 3 p P P rr 3 3 CL CL C/5 r1 E CFQ Λ CL D. 3 σ' 3 N t N? N '' 3 >3 l - s s, s; p CL 3 S' 3 s 3: 5^ ) 3. g1 S 3 CL C/l s : 3 c =r c/i 2. 3 ι σ' g. 5. ' 3 σ c Ό 8 fd g P S' V v? x ' 0 1 c/i r P t Q D CL D 0Ϊ CL 3 σ' ' 3 C_/i x x c 3 E c 1 D g> Ci- S' g 35 cr Pc/i 01 CL 0.3 σ' D C/l 1 5' n 3 D 'C D EC/5 > S' D ct C/l D CL D D CL σ' D 3 D 35 cr P D CL.3 g5 P c/i E- P «5 n P CL P r1 P (JQ CL Λ CL s' g 35 σ' P C/l D CL g> P c/5 E- ΒΓ 3 t 35 p P S' g 35 P T3 2 r Z E 1 p 01 f σ' r, 8 s' f C/3 P CL C/3 f-h 1 s 8 g g> c/5 3 ' C/5 4 κ 5 Ϊ g E σ' P C/l D CL.3 2C/5 c/5 g- 3 gcl P fd 8 3 S' Q C/5 σ P C/5 cl C/5 C/5 3 C n C/3 > P 3 3 D D δ- 2 H C/l» D CL -t cr P» C/5 3 5 p 3 Π» CL Q. 35 CL P CL P «5 cr 0Q 1 3 CL C/l P D s r^ -1 (D 65 5> E1 cr C/5 Π» CL cr P B- g +> C/5 C/5 P S1 C/5 kj (D CL 3r^ CL g5! j V P i P /^s Η G t 3 vp V? I c/ ^ σ' ' C/5 " 3 > _ B- T3 B TJ 2. g 3 st C/5 E c-t D E c -1 D E,-i D i g P_ 3 T3 C/5 P B g P c/i : C/5 P 0 2, 3 t 1 s E >1 D S' i-l D P (A S' 0Q -P σν _ 3 P 2 n 3 rrl l_l5 S' s 35 Π D "1 P 0Q D P Fturs f fun pns schs N -P

65 14. Επιπτώσεις της διχείρισης συντξιδτικών κεφλίων των τμείων Ασφλιστικών Φρέων στην κεφλιγρά Τ ντίκτυπ της νάπτυξης των συντξιδτικών κεφλίων στην κεφλιγρά πικίλλει πό χώρ σε χώρ. ι επιπτώσεις πυ έχει στις πι νπτυγμένες ικνμικά χώρες πτελύν μεν μι πηγή γνώσης γι τις υπόλιπες χώρες χωρίς υτό ν σημίνει ότι επιλγές πυ κλυθήθηκν πό υτές τις χώρες στ πρελθόν θ φέρυν τ ίδι πτελέσμτ γι όλες τις χώρες. Ττ συντξιδτικά πργράμμτ υξάνυν τη συνλική πσότητ μκρχρόνιων πθεμάτων στην γρά κεφλίυ, την πτελεσμτική κι θετική πόδση των κεφλίων λλά κι βηθύν στν εκσυγχρνισμό των δμών της γράς. Αλλά πό την άλλη υπάρχει πιθνότητ ν δηγήσυν σε στάθει την κεφλιγρά. Γι πράδειγμ, υπάρχει πιθνότητ ν ντιδράσυν με βισύνη σε διάφρυς πράγντες πυ επηρεάζυν την κεφλιγρά κι δηγύν σε βεβιότητ κι κίνδυν, κι λόγω τυ μεγέθυς τυς ν επηρεάσυν τ σύνλ της γράς. Τέτι στάθει μπρεί ν δηγήσει σε ύξηση τυ κόστυς τυ κεφλίυ, κι μείωση της ζήτησης των μετχών των επιχειρήσεων στην κεφλιγρά. Πιθνά πρβλήμτ στην κεφλιγρά πυ πιθνόν ν πρκύπτυν, θ έχυν τις ρίζες τυς στη δμή της κι όχι στ συντξιδτικά κεφάλι, πρόλ πυ υτά πτελύν βσικό συσττικό της. Κι ι λύσεις υτών των πρβλημάτων θ φρύν περισσότερ την γενικότερη ικνμική πλιτική κι λιγότερ την πλιτική κι τν τρόπ ντιμετώπιση των συντξιδτικών κεφλίων. Πλιτικές πυ θ επιβρύνυν τ συντξιδτικά κεφάλι π.χ. η φρλόγηση των βρχυχρόνιων κερδών τυς δεν θ λύνυν τ πρβλήμτ δεδμένυ ότι π.χ. ι σφλίσεις ζωής θ μένυν νέπφες. 65

66 Τέλς, τ συντξιδτικά κεφάλι μπρεί ν επιφέρυν λλγές στη δμή ικνμικών λειτυργιών πυ την ίδι στιγμή κτλμβάνντι πό τν τρπεζικό κλάδ (σφλίσεις, διφόρων τύπων κι μρφών). 15. Τ συντξιδτικά κεφάλι κι η φρλόγησή τυς ι συντάξεις μπρύν ν φρλγηθύν σε τρί σημεί. Κτά τη στιγμή της εισφράς γι σύντξη, κτά τη στιγμή όπυ τ επενδυμέν κεφάλι (συντξιδτικά κεφάλι) έχει κέρδη, κι κτά τη στιγμή όπυ ι συντάξεις πληρώνντι στυς δικιύχυς. Διάφρι συνδυσμί υτών υπάρχυν στην πράξη σε στενή σχέση με τις δύ ενλλκτικές μεθόδυς φρλόγησης, τη φρλόγηση των εσόδων κι τη φρλόγηση των εξόδων. Η πι συνηθισμένη μέθδς φρλόγησης των συντξιδτικών κεφλίων σε διάφρ κράτη είνι υτή κτά την πί ι συντάξεις πυ πληρώνντι στυς δικιύχυς, υπόκειντι σε φρλόγηση. Πρόλ πυ πλλές κυβερνήσεις διφόρων χωρών τη δεκετί τυ 1980 δικήρυξν ότι η ίση φρλγική μετχείριση όλων των μρφών ικνμιών (με την έννι της συσσώρευσης κεφλίυ) είνι ένς στόχς πυ πρέπει ν επτιευχθεί υτή. Κι υτό διότι πλλές φρές στάθηκε δύσκλς πληθωρισμός εσόδων πρερχόμενων πό μη συντξιτικά κεφάλι, ή διότι δεν μπόρεσν ν φιρέσυν τ φρλγικά πρνόμι πυ πλάμβνν ι συντάξεις, ή τέλς πό δυνμί ν φρλγηθύν ι συντξιδτικές εισφρές. Ακόμ κι η φρλόγηση των εφάπξ εισφρών πρς τυς δικιύχυς κτά τη συντξιδότησή τυς στάθηκε δύσκλ ν εφρμστεί, λόγω της μεγάλης ντίδρσης πυ υπήρξε. Μόν στη Νέ Ζηλνδί έγινε δυντός πχωρισμός των συντάξεων πό τις φρλγικές τυς πλλγές λλά είχε σν πτέλεσμ τη σημντική μείωση των πτμιεύσεων μι κι τις χρησιμπιύσν ι κάτιχί τυς γι τις τρέχυσες νάγκες. Από την άλλη μεριά τ εγχείρημ της Ν. Ζηλνδίς είχε σν θετικό πτέλεσμ τη φρλόγηση των υψηλών ιδιωτικών συντάξεων κι την νδινμή των υψηλών υτών πόρων. Αυτός βέβι είνι κι 66

67 τελικός κι πώτερς σκπός της φρλόγησης, δηλδή η δίκιη κι κινωνικά συμφέρυσ νδιμνή τυ εισδήμτς. 16. Τ συντξιδτικά κεφάλι κι ι διεθνείς επενδύσεις Από τη δεκετί τυ 1980 τ συντξιδτικά κεφάλι άρχισν ν νπτύσσυν δράση στν τμέ των διεθνών επενδύσεων. Υπάρχει κόμη πλύς χώρς γι νάπτυξη μι κι τ συντξιδτικά κεφάλι κτλμβάνυν σχετικά μικρό πσστό των χρτφυλκίων των διεθνών γρών. Η επέκτση υτή των συντξιδτικών κεφλίων στη διεθνή γρά όχι μόν είνι σημντική γι τ ίδι λλά κι γι την νάπτυξη της διεθνύς ικνμίς. Όμως, υπάρχυν μεγάλες διφρές μετξύ των συντξιδτικών κεφλίων διφόρων χωρών. ι διφρές υτές φρύν τόσ τ μέγεθς των κεφλίων όσ κι τυς κννισμύς κάτω πό τυς πίυς λειτυργύν, λλά κι διφρές των μάντζερς των κεφλίων σε ό,τι φρά στις πόψεις τυς γύρω πό την νάπτυξη στη διεθνή γρά. Σε ό,τι φρά στυς κννισμύς λειτυργίς, κόμ κι στην πι «χλρή» χώρ στν τμέ υτό, στη Μεγάλη Βρετνί υπάρχυν όρι στ κέρδη πό εξωτερκές επενδύσεις. Στ μκρικνμικό επίπεδ φίνετι ότι πρόλ πυ μέχρι τώρ τ κεφάλι γι τη σωστότερη χρήση τυ μετφερότν στις πι νπτυγμένες χώρες, υτό τώρ λλάζει, κι γίνετι μετφρά κεφλίων μέσ πό τ χρτφυλάκι, σε νπτυσσόμενες χώρες. Τ γεγνός θ βηθήσει χώρες πυ νπτύσσντι στ ρχικά τυς στάδι. Από την άλλη μεριά όμως υπάρχυν κι κίνδυνι, όπως η ενδεχόμενη πστθερπίηση της επένδυσης σε άλλη χώρ, πό φινόμεν κκής πληρφόρησης ή κι υπερβλικής ντίδρσης σε γεγνότ πυ εμφνίζντι κι έχυν ως πτέλεσμ τη δημιυργί ντρπίς «κπδιύ» νάμεσ στυς επενδυτές. Τέτι φινόμεν επιφέρυν στάθει στις κεφλιγρές με πιθνό πτέλεσμ την ύξηση τυ κόστυς τυ κεφλίυ. Μεγλύτερη 67

68 στάθει είνι πιθνή σε μικρές γρές με λίγ δρστηριπιημένυς τπικύς επενδυτές. 17. Η συνλική πτμίευση κι τ συντξιδτικά κεφάλι Στην επχή μς ι σφλιστικές μετρρυθμίσεις πυ επιχειρύντι, έχυν ως κύρι στόχ τη δημιυργί ενός συστήμτς πυ θ βσίζετι στη διχείριση τμείων των σφλιστικών φρέων. Κι υτό γίνετι διότι υπάρχει η πεπίθηση ότι η δημιυργί κι λειτυργί των συντξιδτικών κεφλίων βηθά στην νάπτυξη κι μεγέθυνση της συνλικής πτμίευσης. Στις πρηγμένες βιμηχνικά χώρες, τ γεγνός ότι πληθυσμός γηράσκει (δημγρφικό πρόβλημ) κι γι τ λόγ υτό χρειάζετι πτμιεύσεις γι ν κλύψει την υξημένη ζήτηση γι συντάξεις, έκνε τυς ιθύνντες ν στρφύν πρς την κτεύθυνση υτή. Από την άλλη μερά στις υπό νάπτυξη χώρες υπάρχει η ίδι πεπίθηση, ότι δηλδή πρέπει ν υξηθεί η συνλική πτμίευση, γι διφρετικύς λόγυς. Τ υψηλά επίπεδ πτμιεύσεων χρειάζντι γι ν δώσυν ώθηση τις επενδύσεις ι πίες είνι βσικό συσττικό της νάπτυξης. Η γενική επιθυμί γι ύξηση των συνλικών πτμιεύσεων μέσω των συντξιδτικών κεφλίων πρόλ υτά, δεν έχει πδειχθεί έως τώρ. Γεγνός είνι ότι τ συντξιδτικά κεφάλι βηθύν πρς την κτεύθυνση υτή, σύμφων με διάφρες μελέτες. Σύμφων με υτές, πρέπει ν δθύν κίνητρ γι πτμίευση σε υτύς πυ δεν πτμιεύυν κι ν δημιυργηθύν περιρισμί στην γενική ρευστότητ της ικνμίς. Αυτό θ έχει ως πρϋπόθεση ότι τ συντξιδτικά κεφάλι θ είνι υπχρεωτικά κι όχι πριρετικά, κι ότι θ συμμετέχυν σε υτά μεγάλ πσστό των εργζμένων. Τ υπχρεωτικά συντξιδτικά κεφάλι πυ κλύπτυν τις μάδες υτών πυ πτμιεύυν λίγ, όχι μόν υξάνυν τη συνλική πτμίευση λλά γίνντι τ μέσ με τ πί επιτυγχάνετι κλύτερη δινμή των πόρων μετξύ υτών πυ πτμιεύυν κι υτών πυ δεν πτμιεύυν. 68

69 18. Τ σφλιστικά τμεί στην Ελλάδ Τ κύρι ρίσκ πυ ντιμετωπίζει έν νδινεμητικό σύστημ όπως υτό πυ υπάρχει στην Ελλάδ, είνι υτό της γήρνσης ή της μείωσης τυ εργτικύ δυνμικύ. Μέσ στ σύνλ υπάρχυν κλάδι, ειδικότητες ή τμεί τ πί νλμβάνυν ευνϊκότερες εξελίξεις πό τν μέσ όρ. Σε έν νδινεμητικό σύστημ, ότν υπάρχει ένς κλάδς πυ ευνείτι σημίνει ότι υπάρχυν άλλι πυ δικύντι. Τ σύστημ στην Ελλάδ ως πρς τη δμή κι την κλδική τυ διάστση μιάζει με (ιδιωτικό) κεφλιπιητικό σύστημ λλά ως πρς την χρημτδότηση είνι (κρτικό) νδινεμητικό. Από τη δεκετί τυ 1950 νπτυσσόμενι κλάδι πσχίστηκν πό τ ΙΚΑ δημιυργώντς δικά τυς τμεί (τ πί ότν έγινν ελλειμμτικά ενσωμάτωσν τ έλλειμά τυς σε υτό τυ ΙΚΑ). Έτσι, ντί τ πλενάσμτ πυ δημιύργησν στην ρχή ν διχετευτύν γι την ενδυνάμωση των σθενέστερων κλάδων, διχετεύτηκν σε μι πρεί χλάρωσης των πρϋπθέσεων συντξιδότησης. Τ δημγρφικό πρόβλημ μετφράζετι σε σφλιστικό, μέσω των τμείων σφάλισης. Αυτά πυ είνι υτνόητ γι τ σύστημ μπρύν εύκλ ν μφισβητηθύν γι τ κάθε τμεί χωριστά. Τ κάθε τμεί ή κλάδς εργζμένων μπρεί ν ισχυριστεί ότι τ δημγρφικό (σφλιστικό) δεν τυς φρά διότι: μπρεί τ τμεί ν έχει ύξηση εργζμένων μπρεί τ τμεί ν έχει μεγάλη περιυσί πυ τυ επιτρέπει ν χρη μτδτείτι μπρεί τ τμεί ν έχει κινωνικό πόρ ή τ έλλειμμά τυ ν κλύπτετι πό την επιχείρηση πυ ντιπρσωπεύει μπρεί ν σκύν ι εργζόμενι συνδικλιστική πίεση ώστε ν μεττίθετι τ πρόβλημ στ μέλλν 69

70 μπρεί ι εργζόμενι ν σφλίζντι κι σε τμεί επικυρικής σφάλισης τ πλενάσμτ τυ πίυ ν κλύπτυν τ έλλειμμ της κύρις σφάλισης. Στ πράρτημ φίνετι η περιυσί τυ κάθε τμείυ ξεχωριστά (κίνητ, κτθέσεις, χρεόγρφ). 19. Τ Τμεί Ασφάλισης Πρσωπικύ τυ ΤΕ. Σκπός. Ασφλιστικί κλάδι Σκπός τυ τμείυ είνι η σφάλιση τυ πάσης φύσεως έμμισθυ πρσωπικύ τυ ΤΕ, ΕΛΤΑ, ΣΕ, τ πρσωπικό τυ ΤΑΠ-ΤΕ, τ πρσωπικό των θυγτρικών ετιριών τυ ΤΕ SMTE, HELLAS M, TELEASING) κι ι πιιδήπτε πρέχντες υπηρεσί κι μιβόμενι πρ υτών δι περιδικών πδχών, σε περίπτωση σθένεις, μητρότητς, νπηρίς κι γήρτς κθώς κι των μελών της ικγένεις υτών σε περίπτωση σθένεις τύτων ή θνάτυ τυ πρστάτη υτών σφλισμένυ. Η σφάλιση περιλμβάνει τρεις κλάδυς: τν κλάδ σθένεις τν κλάδ σύντξης τν ειδικό λγρισμό επικυρικής σφάλισης (ΕΛΕΑ) β. Ίδρυση τυ τμείυ Τ τμεί Ασφάλισης Πρσωπικύ τυ ΤΕ συστήθηκε με τν Α.Ν. 1718/1939 με τν τίτλ «ΤΑΜΕΙ ΕΠΙΚΥΡΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΡΣΩ ΠΙΚΥ Α.Ε.Τ.Ε.». Με τν Ν. 34/ άρθρ 1 μετνμάστηκε σε «ΤΑΜΕΙ ΑΣΦΑ- ΛΙΣΕΩΣ ΠΡΣΩΠΙΚΥ ΑΕΤΕ». Έχει έδρ την Αθήν κι πτελεί Νμικό Πρόσωπ Δημσίυ Δικίυ (Ν.Π.Δ.Δ.). Υπάγετι στην εππτεί τυ Υπυργείυ Εργσίς κι Κινωνικών Ασφλίσεων, σύμφων με τυς ισχύντες κάθε φρά νόμυς. 70

71 20. ΕΔΕΚΤ - ΤΕ. Τ συντξιδτικό τμεί των σφλισμένων στ ΤΑΠ-ΤΕ. Σύστση - Κτσττικό Σύμφων με τ ν.2768/1999 κεφάλι Γ' άρθρ 12 ιδρύετι Ανώνυμη Ετιρί Διχείρισης Ειδικύ Κεφλίυ ΤΑΠ-ΤΕ, η πί λειτυργεί κτά τυς κνόνες της ιδιωτικής ικνμίς, διέπετι πό τις διτάξεις τυ Κ.Ν. 2190/1920 τυ ν. 2396/1996 κι τυ κτσττικύ της. Έδρ της ετιρίς ρίζετι η Αθήν. Υπκτστήμτ μπρεί ν ιδρύντι με πφάσεις τυ Δ.Σ. τ πί πρσδιρίζει τις ρμδιότητες κι τυς όρυς λειτυργίς υτών. Η διάρκει της ετιρίς ρίζετι σε (10) δέκ χρόνι κι μπρεί ν πρτθεί με πόφση της Γενικής Συνέλευσης. Σκπός της ετιρίς είνι: ) η διχείριση κι η ξιπίηση τυ Ειδικύ Κεφλίυ τυ Τμείυ Ασφλίσεως Πρσωπικύ ΤΕ (ΤΑΠ-ΤΕ). Τ Ειδικό Κεφάλι θ επενδύετι ως κλύθως: σε μετχές μέχρι πσστά 25%, σε μιβί νπτυξικά κεφάλι μέχρι πσστύ 35% κι σε χρεόγρφ ή σε μιβί κεφάλι, πλην νπτυξικών κι μικτών, ή σε επενδυτικά μη μετχικά πρϊόντ μέχρι πσστά 40%. Δεν επιτρέπετι η επένδυση σε πράγωγ. β) Η πρχή υπηρεσιών κι συμβυλών, η σύντξη μελετών χρημτικνμικής φύσης γι τη διχείριση κι τις επενδύσεις κεφλίων τυ ΤΑΠ-ΤΕ κι τυ Τμείυ Αρωγής Πρσωπικύ ΤΕ. Η ετιρί μπρεί ν ιδρύει, ν συμμετέχει σε υφιστάμενες ετιρίες ή στην ίδρυση ετιριών πυ έχυν συνφείς με υτήν σκπύς, κθώς κι σε Ανώνυμες Ετιρίες Διχείρισης Αμιβίων Κεφλίων (Α.Ε.Δ.Α.Κ.), σε Ετιρίες Επενδύσεων Χρτφυλκίυ, σε Ετιρίες Πρχής Επενδυτικών Υπηρεσιών κι σε Ανώνυμες Χρημτιστηρικές Ετιρίες. Τ μετχικό κεφάλι της ετιρίς ρίζετι στ πσό τυ ενός δισεκτμμυρίυ ( ) δρχ. διιρύμεν σε εκτό χιλιάδες 71

72 (1.0) μετχές, νμστικής ξίς δέκ χιλιάδων (10.0) δρχμών η κθεμί. Τ μετχικό κεφάλι νλμβάνετι ως εξής: ργνισμός Τηλεπικινωνιών της Ελλάδς ΑΕ (ΤΕ ΑΕ) θ νλάβει τ 40% τυ μετχικύ κεφλίυ δηλδή 40.0 μετχές, τ Τμεί Αρωγής Πρσωπικύ ΤΕ θ νλάβει τ 35% τυ μετχικύ κεφλίυ δηλδή 35.0 μετχές, τ Τμεί Ασφάλισης Πρσωπικύ ΤΕ (ΤΑΠ-ΤΕ) θ νλάβει τ 15% τυ μετχικύ κεφλίυ δηλδή 15.0 μετχές, η μσπνδί Εργζμένων ΤΕ (ΜΕ-ΤΕ) θ νλάβει τ 5% δηλδή 50 μετχές κι τ Ελληνικό Δημόσι θ νλάβει τ 5% δηλδή 50 μετχές. Η κτβλή τυ μετχικύ κεφλίυ γίνετι σε μετρητά κι ι μετχές της ετιρίς είνι νμστικές κι μετβίβστες. Η Γενική Συνέλευση της Ετιρίς είνι τ νώττ όργνό της κι μπρεί ν πφσίζει γι κάθε υπόθεση πυ φρά την ετιρί. Η ετιρί διικείτι πό τ Διικητικό Συμβύλι πυ πτελείτι πό επτά (7) μέλη πυ είνι εκπρόσωπι των μετόχων: ΤΕ με έν (1) μέλς, τ ΤΑΠ-ΤΕ με δύ (2) μέλη, τ Τμεί Αρωγής Πρσωπικύ ΤΕ με έν (1) μέλς, η ΜΕ-ΤΕ με έν (1) μέλς, κι τ Ελληνικό Δημόσι με δύ (2) μέλη εκ των πίων τ έν πό τ Υπυργεί ικνμικών κι τ άλλ πό τ Υπυργεί Εργσίς κι Κινωνικών Ασφλίσεων. Η Επενδυτική Επιτρπή της Ετιρίς πτελείτι πό πέντε (5) μέλη, εκ των πίων ένς θ είνι διχειριστής, κι ρίζετι με πόφση τυ Δ.Σ. πυ λμβάνετι με πλειψηφιά τυ συνόλυ των μελών τυς. Τέλς, ι πδόσεις τυ Ειδικύ Κεφλίυ, διτίθεντι γι την κάλυψη των ετήσιων ελλειμμάτων τυ ΤΑΠ-ΤΕ. Τ ενπμένν πσό πρστίθετι στ κεφάλι τυ Ειδικύ Κεφλίυ. Δεν επιτρέπετι στ ΤΑΠ- ΤΕ ν νλμβάνει πιδήπτε πσό τυ Ειδικύ Κεφλίυ. Η ΕΔΕΚΤ-ΤΕ πτελεί μι κιντμί γι τ σφλιστικό σύστημ στην Ελλάδ. Από νόμ τυ 1994 ΤΕ ήτν υπχρεωμένς ν κλύπτει τ έλλειμμ τυ ΤΑΠ-ΤΕ τ πί κι έπρξε γι τ έτη 1996 έως Στις 72

73 ρχές τυ 1999 με νόμ επετράπη στν ΤΕ ν πρκτβάλλει τις υπχρεώσεις τυ στ ΤΑΠ-ΤΕ δίνντς χρήμτ στην ΕΚΕΚΤ-ΤΕ. Τ τελευτί χρόνι ΤΕ στχεύει στη μείωση τυ εν ενεργεί πρσωπικύ τυ. Αυτό είχε ως συνέπει την ύξηση των συντξιύχων λλά κι την ύξηση των χρημτικών υπχρεώσεων τυ ΤΑΠ-ΤΕ. Μέσ στ πλίσι κινείτι κι η ετιρί διχείρισης ΕΔΕΚΤ-ΤΕ πυ σν σκπό της έχει την κάλυψη των ετήσιων ελλειμμάτων τυ ΤΑΠ-ΤΕ. 21. Συμπεράσμτ Επιτκτική είνι η νάγκη γι λλγή τυ σφλιστικύ συστήμτς πυ ισχύει μέχρι σήμερ στην Ελλάδ, λόγω τυ δημγρφικύ πρβλήμτς λλά κυρίως των σημντικών ελλειμμάτων των τμείων. πρσντλισμός της λλγής θ είνι πό τ νδινεμητικό σύστημ πρς τ κεφλιπιητικό, τ πί εφρμόζετι γι ρκετό κιρό με επιτυχί στις πρηγμένες βιμηχνικά χώρες. Στ πλίσι υτά ιδρύντι κι ενθρρύνντι τ συντξιδτικά κεφάλι (pns funs). Η ΕΔΕΚΤ-ΤΕ έχει κάνει τ πρώτ βήμτ πρς την κτεύθυνση υτή. Η λλγή υτή δεν έχει συντελεστεί μέχρι σήμερ. Έχει ξεκινήσει ένς κινωνικός διάλγς ώστε ν βρεθύν λύσεις γι την πι μλή διεξγωγή της. Τέτις μεγάλης κλίμκς λλγές χρειάζντι χρόν κι πάντ συνυπλγίζετι πό τις κυβερνήσεις τ πλιτικό κόστς. Τελικός σκπός γι τις πιεσδήπτε πφάσεις πρέπει ν είνι η ευημερί τυ κινωνικύ συνόλυ. 73

74 Βιβλιγρφί - Ε. PHILIP DAVIS. PENSIN FUNDS. CLARENDN PRESS-FRD. - S. SCHIEDER n JHN SHVEN. PUBLIC PLICY TARD PENSINS. THE MIT PRESS LNDN. - MACKENZIE G.A. PENSIN REGIMES AND SAVING. ASHIN GTN D.C. INTERNATINAL MNETARY FUND A. RAPPAPRT n S. SHIEDER. DEMGRAPHY AND RETIRE MENT. ESTPRT, NN. PRAEGER AVERTING THE LD AGE CRISIS. FRD, NE YRK, PUBLIS HED FR THE RLD BANK. - J. MAIL. THE PLITICS F RETIREMENT IN BRITAIN. CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS J. HASSLER. INTERGENERATINAL RISK SHARING, STABILITY AND PTIMALITY F ALTERNATIVE PENSIN SYSTEMS. LNDN CENTER F ENMIC PLICY RESEARCH R. MBSDAINE. FACTRS AFFECTING LABR SUPPLY DESI- CINS AND RETIREMENT INME. CAMBRIDGE M.A. NATINAL BUREAU F ENMICE RESEARCH HELMUT REISEN. PENSINS, SAVINGS AND CAPITAL FLS. CHELTENHAM UK. - RBIN MSDAINE. HY ARE RETIREMENT RATES S HIGH AT AGE 65? CAMBRIDGE M.A. NATINAL BUREAU F ENMIC RESEARCH. - ΛΑΝΑΡΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΣ. Η ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤ ΙΚΑ, ΘΕΣΣΑΛ ΝΙΚΗ Β. ΓΙΑΝΝΠΥΛΣ, Λ. ΛΙΑΡΠΥΛΣ. Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΓΕΙΑΣ. ΑΘΗΝΑ FINANCIAL FRUM

75 Δ. ΚΑΜΑΡΓΙΑΝΝΗΣ. Η ΚΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ Τ ΜΑΑ- ΣΤΡΙΧΤ. ΘΕΣΣΑΛΝΙΚΗ ΠΕ S. HANS - ERNER. THE VAE F CHILDREN AND IMIGRANTS IN A PAYG PENSIN SYSTEM. - A PRPSAL FR A PARTIAL TRANSITIN T A FUNDED SYSTEM. LNDN CENTRE FR ENMIC PLICY RESEARCH ΠΛΑΤΩΝ ΤΗΝΙΣ. ΚΙΝΩΝΙΑ, ΙΚΝΜΙΑ, ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΚΡΥΜ ΜΕΝΣ ΘΗΣΑΥΡΣ; ΕΚΔΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ. ΙΚΝΜΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ - ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΔΣ. 75

76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 76

77 ΓΕΝΙΚ ΣΥΝΛ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ

78 uj I uj : CL CL l_ Q_ t- c. Ι - > (N Γ- 03 c c c c c 03 c Γ- i^ c c Γ- c τ- ' (N cn 03 Γ c c c N Γ- 'r N N N 03 N c N Ν c Ν' Γ- C3 c Ν c c Ν c Ν Is- Is- C3 03 Γ- ) 03 r^ c c T : n; T- r c 03 c Γ T.. c N N; 03 N Ν γ ι 03 N U3 l-i 03 c r Tf 03 r 03 j uy Q. t 3. I- Ν Θ G Q. iy U H Q. 5 lj Is N c c 1^ Ν N Ν 03 v c Is- n; 03 τ- Γ c σ r τ T- ( G) n; Ν Ν GR Ν 03 G N + + u + σ >- t b- >, > Γι τ έτη 1995, 1996,1997 τ σύνλ των επιμέρυς κτηγριών των χρεωγράφων (μετχές,μερίδι,μόλγ,έντκ) περιλμβάνει μόν τ ντίστιχ πτελέσμτ των μεγάλων κι των λιπών τμείων διότι η νάλυση των χρεωγράφων στις επιμέρυς κτηγρίες των μικρών τμείων δεν πρτίθετι λόγω πκλίσεων στις ετήσιες εκδόσεις τυ "Κινωνικύ Πρϋπλγισμύ" τυ Υπυργείυ Εργσίς κι Κινωνικών Ασφλίσεων π όπυ ντλήθηκν τ στιχεί

79 ΜΕΓΑΛΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ (κριτήρι κτάτξης: τ σύνλ της κινητής κι κίνητης περιυσίς γι κάθε Ασφλιστικό Τμεί ν ξεπερνά τ 50 δις δρχ. κτά τ 1999)

80 Μ θ Μ χ ζ ζ ζ. θ G Q. I Θ 1- J l Χ Ι - χ b y τ τ η if) τ- Γ- 0) if) Μ- ι» c η η csi c η σι ^r TT if) L TT sr L c\i 0) c Γ (D p Γ- ΓΪ t δ Τ i-i 1-03 sr δ i i T Tj c ) Μ1 M v ΤΓ N. Γ f D I-. Γ T- D T- δ T- Γ- C0 03 Γ τ- Tf ) 10 D D ( p Ν' T- Ό t7 ' δ T- L T 03 0) T- if) (D T- ) p D Γ T- p p p Ι T- n: i r D c Γ- 1^ s c L J) c i T T- Μ D Ν Γ D p c f Γ i ΣΥΝΛ (Α+Β+Γ)

81 ι ~ χ ιη rr Γ ι σ) Tf CT> Tf M ό T Ν Ι C0 Γ- I Γ- Γ- σ) Γ CJ) ) i Γ- ι Γ i Γ c ττ Γ-! cn Τ i 'Τ ι Ι Ι μ Ι τ- Γ Τ cn Γ- ) Γ- n Γ- ττ L Γ Ν Ν' Ν T Γ- τί Ι θ. ι_ ΙΜ LL1 I- ( G Γ Ι Γ- c Γ- Γ I 1 Λ Γ". uj V j> i n; Γ T" Γ γ- Γ- c ν! μ ιη c Ι ( Ι Ι cn cs I c i c c Η I Ζ Ζ ί. σ III 1_ > = ±. C ζ ί. Ζ I- Ζ > Μ 5 uu' C 'L Q. t= ZL L- I Z HI Θ I l_ l_ σ 0. C/ > ί σ - 0. Έ Έ 1 > >- L

82 ι ω Ι 6 N. T T ) Ν 1^ Μ Μ β Μ Μ ζ G ζ ζ σ CL θ θ. ί. I Μ LL1 Θ Η it: ( > r t L L r l h. 1 c cn ' ) ' h«- L T N- c (Τ) Ι Γ'- Ι ν i ID ' G L rs- N J) σΐ σ) τ c V r ) (D 03 Γ Ν' ID ' N- L ' L N -r D ^r c G hi Θ >- c h G Cl C. H H hi cr Q. 3. IU H Z Θ l - L. + σ. l/ 0 >- ί σ k - Q_ ό Ul > l_

83 ι σι σι Τ ) p ( Γ- Ω η c6 η τ ιλ τι- M f D Tf Is- Γ- p ^3 c c c c p p Θ : c. Ν- Τ Τ τ T> τ- p p T" T_ p p Γ^ Μ- p i c Γ c c c c c Γ Γ Γ ; c. L. 0. Θ H I H Z D Τ c D D τ- Γ p D p c c Γ c p c c T- p Ό Ι t 3. HI H Z Θ I- + Θ + + ffl. vy >- u C. Έ 1 >- >- L

84 Κ Ν Τ η T_ Isσί D1 Is Is» T Is- v (D Is- tj D Tt Is TT L L 1^ IN G τ- ν ιη (Ν Is- TT Tf Is C0 tt Is- T c Ν Is- Is- (J) G Q. L- G t IN σι σ) Gi D i G L Is- D Ν 1^ cn i Tf i Tf Is- Is Is- Is- n Is- Is- 03 Ikj' C CL t= IN H CQ L- + L. ffl + + σ. 1-Λ >- σ g G Ό U) ZL. 2 H > >- l_ IN IN

85 ί «χ Ι Ι φ ι CTj ττ ό- c c c 10 I'. Ι i t Φ N r^- N τ- N; ) Φ h. c' c ΑΚΙΝΗΤΑ-ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ-ΧΡΕΩΓΡΑΦΑ ΦΡΕΩΝ ΚΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Φ T" h c Tf Φ i c N Ν' Φ N. v 1^ c φ φ φ T~ c c h. c V i Q Tj c i c Is-- G Ν' n Φ Φ c c Tf G Φ σ) Γ-. T c r^ ) ' y V" N" cn i τ n r Φ Φ c V Τ v i τ 03 G Θ s ί 0. c s g u_r C Q. t DL Θ c 0. >- L. J 0 - hu> H 'cl Ul 3. 2 Έ. 6 1 > + >

86 ι χ σι σι β) Τ?5 t fs. t ) Is- t Is- tn Μ I θ Μ Μ I ζ ζ c ι ρ Isc t t Γ- Is ιη Tf -r D c Tf n; n t c p T t Is- ) Γ t. t p p N tr! t V c c ) p p t p p c n. ζ 0. θ θ ί Χ I LL1 Η t D c U ) p L t Γ- t t r Ν' p t p Ν p p N t Γ Is- Is- p tn N Ν N p T" t s γ- γ p p c t N t t Ν 0) 1- ζ. D v t t p t t G 5 2. Lii H I Z Θ U. + Θ L_ + + ν' σ > ί C i H D_ > 0. i_! Έ 1 >- >-

87 Cl ic «cn σ) cn ι σι Ν ι ( ι η Τ"] Ι ) L Ν' c ) Γ- L L rl cn cx> cn V c L L N- N μ G 0 G LLJ CL U G ID Χ 1 ID I- it: cn cn c cn Τ η Τ v τ- Tf T- L σι τ Csl Ν' L ' i Ν L cn i Ν' 1 Ν' Γ-- I (D D T) Ν' cn Ν' 1^ L n N L Τ cn 1^ ) N I cn L L L cn G) cn N L Ν' cn N L i N L L Ν' i N L N L r. r^ n; i ) c N c c σ c h - i v- Ν' 1^ c ΰ-Λ > Ώ. ID ID LD Θ f- L. G LD g vc σ >- σ > ID + >

88 t φ φ φ L φ N Τ h. N Is- Ν' t c tt t Tt cb t r^ G) σ) σ) c 1^ t φ φ D Φ Φ ) Ν' c D cb φ φ T G G ID 0. 0 u G. x 1 Usl H. φ φ τγ t Φ Φ φ φ τ- T Φ c φ t 1^ t N Φ Φ t t t t t t t c N. Ν t c Φ t φ φ φ T t φ t t N c ) h» Is ) C7) t t Φ φ Φ c N" T 7 hs! N" Ν 7 Φ t 7 c t φ G III G H C Z fc G Z Z > ^ HI 2 ΊΓ CL 0 s 1 c- 5. t LLI HI I- Θ. ί HI. x ' g '. σ > - Ώ. σ - > + > hi + ω + >- HI

89 . ι. χ UI ϋ φ csi φ c σ! Ι V 10 0 I Ν σι c Tf ττ G '"Τ Φ ^r δ I I σ» δ csi T Μ χ Μ Μ Μ ζ G ζ ζ G ι. θ φ ι Ν. ι Ν. Τ Ι Φ ί Ι Τ V ι T_ T-^ T Φ φ ν 1^ (Ν Ι φ C0 G) D- ) ) Ι φ Μ φ 't I φ 03 T t δ Φ c Is- δ csi csi. ι_ G 11 Χ I ΐϋ Η I ζ Φ I T φ T" Τ T τ- ) V Φ Tf φ φ δ ν ν Ι Φ r> ( Is- Is- Φ Ι ζ t > Μ 5 S: 1- C,σ UU" L. + Θ u + + σ 0. ly ί -U) D >- σ V - H n h 0. ffl L 2 >- >

90 CLj Ι η N. si ( s. cn s- S. p T> Is- S- c p Is Ν S- Ν' S- cb cb Ν n b t S cb t c s- c N cn c 1 G Is- Ji V T cb p s- s- Φ ib c p N L T S ib cb Is- NN N p L N cb Is- t p s- p cr> p cb N. N n N N ) S- Isn L cb c C7) N > Ν S- 0. Θ Θ CL ί 0. 1 Θ H I H 2 L t Is- N p N si N p s. N si si ib t Is si c L c c l Is p cb ν-λ c 0 t 01 l - 2 UN I- + L- + + D. cy > ' ί J - u> ZL μ-. 1 > > LJ UN UN 2 1

91 Ι χ 10 Ι ( τ Ι ^ «Μ Is- L L T} rr ' n T Ν' C\i Ι 'Τ η cn t l - κ Ν; κ c ιη C0 ΤΤ Is ν Ι c c c c c Isc Ν' L L r c L L 04 Μ ζ ζ Ζ 0. θ. ί Χ Μ ι- ι Η Ζ Φ Τ c ^ Τ N N Ν cn c CJ) T) Φ Φ h. ( v φ Φ N L Is- L L C5 i c - Tt Φ p n c Isc f- φ φ Tf Ν T" c c L Ν c r c L L 1^. L L L L c c Ν' N Γ N > G CL 2 δ. x Q. t= Θ I- Θ. ί HI. x - σ Ι. σ >- n > + >

92 . ι - χ t-; σι η > c p T T" p l Γ L L csi T- T" p Μ θ Μ Μ ζ C ζ ζ. θ ί LD Χ LLI Μ LLI Θ Η t ι ιη η ι T" p ι ί η ip Ji ρ p p V c c Γ- Γ ι Γ CT) ΤΓ c (Ν c ι ι σ c ι ) t p p i p Tf V i l c p p D Ό p. T N l 1. t- p t-j i Γ-. γ p U i i t c τ p c r ^t Ό c p ΤΓ r Tf ID I Η Ζ τ- p p t 10 p t- v p ID T u_r N >- C. H C _ G LLI UN 0. c CL t= K σ. > Θ ί u» σ \ - t cl j > > UN

93 Q. Ι. η Ι δ Ι ι ) C0 (Ν Ν ω 04 > - δ ΤΓ N. δ Tf Μ δ τ- δ c t- 0- T- 0 i 04 δ δ ; Tf c c c Tf θ ζ σ ζ Ζ 0. Θ θ Q. ί LLI. χ I 111 Η ζ - T~ ΛΙ VN - Τ ' 04 i " δ δ τ (N - ] ' v δ δ δ Φ T δ T - c cb δ δ δ 04 δ δ c Τ T (D 04 τ- Tj- δ c c T T δ δ δ U) δ Tf δ δ ' δ ) c δ c 04 Tt Τ δ δ ; δ δ δ c ΰ H > Θ v 2 5 ί C. Us C". 1= n. Z LLI LLI Θ l - l_ + u + + σ η. cr >- 1 ί tc - LLI ZL. 2 uj > > L 14 14

94 ι φ t- h. ; Ό T- L N. id l ' cn L Μ θ Μ Μ ζ G ζ. ζ G ι. θ θ. ί LLI Χ I Μ 111 Μ 111 I- I Η I Ζ c c (N c τ- h. ^r Γν T tj f- N ^T T 1^ Tt Tj- Φ Φ ' f^ Φ Tt c c 10 τ- f^ -' cn Is- φ φ T_ T- v i φ 1^ Φ φ N. cn r^ 1^ Φ r Ό; cn i t c I HI Ι >- c G t ΰΓ I- it: 111 HI Θ I θ u + +. iy - ' Ι σ l > HI u >. 2 2 >- >- i_ Usi 11

95 . ι χ r> ) b. ( L ' c c p p L - c p i c Μ ρ T L N. ' T p p ΙΩ - p L V L p ' θ θ θ Q. ί. I Θ (Ji Τ δ Τ V η δ Τ τ~ I D Ϊ v δ v Ν- Ν. Ό- c L. T- Ι ι t ρ c c c p ' L ι t l t P p Tf TT L c p r^ c D c p v r~ p p " cn p c t- I Η Ζ Tf ) v" δ c p r p p ' G II >- g > c G CL C 1 2 G. 2 uj 0,c - cr Q. t ill l - 2 UU Θ cri L- θ l_ c 0. > ' 1 L. Ό Ώ.. 2 is >- > U

96 . ι χω D σι σι Τ Is- Φ c ΙΛ Τ t σι 1^- M ) Φ 1^ v v Μ φ c V ; Φ C0 t Μ 03 t θ Μ Μ ζ ζ ζ U1 0_ θ θ. ί LLI. I Μ Μ Ui I- I Κ Ι ζ Isφ φ ν V Τ c σι ) ν τ η ι φ ν Τ Μ" Φ Φ ' t Is-; V t Is- t 03 Is φ Φ t tn Is- Is- T ID Ji ID Is-. Is- Is- 'C - x> Φ Is fv. Is- Is t i ID v t V t LD Μ 5 Η Ζ Η > C > J- Ζ G Ζ Η Ζ >- Μ Ζ Η I Η C > 3 S «iks C 5. t 3. Η Ζ Μ I- ώ L. θ + cy» u v G σ UI IL u Έ 2 1 >- > L- +

97 ι χ h D- ) I G c τ- t c c r Ν Tf N. Γ J> L t 1^. c r^. N T- - Τ (7) N Ν Tf Λ u 0 ID CL Θ CL ί ID. x 1 LD LD Θ H I H Z ) ) Τ f c cn c c c c l τ- c ) C) N" L TT Γ- Ji Ν' c c c τ- 0) c 1 N- 1 LLf H.2 C Q. H I Z H 0Q u + U Θ + +. J ' >- ί «Ό LD u) IL μ- 0. ll 2 2 > >

98 . KD Ι h«. ( τ- τ ι. T t T- T- Tt ) t N τ- G T- τ- c v T" ( U1 Μ θ Μ Μ ζ G ζ it: ζ ιχι. θ θ ί. χ I Θ ΤΓ l c V N- Φ G ) rr Ό1 ττ tj id v ID rt J> v 1^ ) c V (N N- u c c Ό; i I- ζ ' T- v Z G ' C_ t= 3.»- Θ f-. Θ. I_ CL x g ig 'cl >- x 3. > + > + ω + >

99 Q. Ι Φ φφ h. c Is- G c Isn! Φ ω ) t Is- ( ι L G Φ Φ c c Ι c φ ( τ- u μ- ττ t t V (Ω V Is- i G Φ c t- Ν 11 I Μ Μ I ζ G ζ ζ G. θ θ _ ι_ G 111 Ω. 11 Θ Η Ζ Γ- σ) ( σ) φ Ι ) 7> φ φ c η Ι Ι Is- c Ό N. l l c t- φ t- t l ID Φ Φ i G G Φ c Is- c c Is- t ID τ- τ i Ι-? t Is- c c M σ? Φ Ν' i^ Is ι > 11 C G. >. C 11 C G ^ ΖΤ θ Η Ν δ C >- Ν ' t= U. _ I- I ζ Θ I- ω L_ + 0. ty» >- ί g σ > Q > u

100 ί - ν! t D L Is- Ish rr c ττ Is- Μ u t ' t D D t t t t TT t UD L L Is- UD UD t t t T_ UD t Is- G 0. G CL CL t t t t UD t t Ν r L 0D t 0D L Is- v-. UD D L D Is i L t t UD UD t Is- D UD t D Is- t M" t ί CL 1 0 )- is: 1 H- Z Is- UD D UD D τ- t τ τ- τ- 1^ t Tf T" tj D Is- r^ JD τ- UD UD ; UD UD t Is- t i -i. > C > E ω 5 9 uj Θ 3 I- 2 I H- Q. ω, uj y- i it: I- θ CL ί CL x is: g i D >- - μ- > + DQ >-

101 . t -i x σι σι σι ω Q c N 1^ T" L L h. L Ji t c V" N N σι ι σι ι ι η ) L 0 L Tf σι Ν" ΙΩ Tf c 1^ N- Ύ Tf N c Μ Μ I ϋ: σ) L Ι ; ω n c cn Ji c c r^ N. ' ΤΓ c Γ I it: ζ σ 0. θ θ CL ί LL1 0. I Η Θ 2 σ) CJ) Τ ΙΩ ω v r CJ) τ- σι L ) L L c Tf L 1^ ω c L 7> L σ c L c L T> L τ 1 L N" L L L L L ' L L h. T> ' CL > c LLl 2 G si I-. x c ϋ -C" 1C ct lu it: it: L_ Θ CL LJ> >- Θ ί J D x 1- > cl Ό i 3.. L >

102 ί - χ ν! ( G c t 1^ N- rr t 0) Γ"- t L r c t ' f-. N; i G : G LL1 CL 0 Q. ί CL 1 I- H i ID N Ι TT t t i r^- D h t t f-. τ t i (D t i t r f-» T" Ό c T_ t i h». tj ) V rf i ; t 10 c t Tf N N 10 n; c t r L c i N- D t Tf J> ' Ό t tn T- D tt n. N- tn D i t t t G % > P > ic; 2 θ Ϊ Θ g ί. uj C" 0 t Ώ. H 1 Z Θ H β CL ί 0. I '. > K- > + >

103 c. Ι «G ( Tj T- 1^. G c N 0 J) ' r~ c c Isτ- 10 b c' Is- TJ Is- Is Is- T Is- Ό1 u G : fv. t Is- ^ί ( i Is- Is- s Is- Is-! 2 G G D Is c cn Is- c Is- p 1^ T Q_ U G 0. UN Usl H 2 b Is- p b i ' Isc t l p Is b N s ι Is- ' 0. >- c g 5 UN 2. c «3 UN Θ UN ί. > c GUsl. c ' C" Q. 2 Usl + Θ l_ UN. 1/ >- ί i_! > > Usl Usl L_

104 t - > σ) Τ c Ν- I- Μ; 0) μ cn "«T n- L M ' Is- L Is c Is- t- c Is- c μ t- c c Tj ττ Tf yj. L T Tf G N Is Is- ( J) N V c Tf rr G 0. Q_ I G 0. J ) M tn ; Is ; TT. L c Isc Γ-. c\i c 1^ N ) Is- c c f"- c TT c M- H H Z s cb u T~ 0- > c G 5 Usl Ξ Z G c > u»r CL 3. I it: I- it: θ L- +. c/ >- " ί UD - Ώ. μ-. Έ Έ t / 1 >- L + + >

105 . t χ t ) c c ' Is- ni i cri cr» Tf Is- c Is- T- V t Is i ci t T- I c r c i i Is- t Is-. Ό V x l~l 0. i. Θ Θ. ί LD. x 1 0 H I l - 1 Z r^ Is- Ό; N; 7> t 0 t τ- Is- Γ ) t i T ci T rr c I- Is- t t c c i t CJ) i t ci t i t i Isc c Isrc r^ r t t Is- Is- t Isc D Φ I Is Isi t c. t! si H > L_ ^ 2 ^ Z H G g 2. χ 5 HI u U) t-λ u) 2 i Cl 2 >- Ό Π σ 0 > 1 l_ +c >

106 . ι - χ σι σι ιη η V 1^ Tf 'T P- P. p^ V p^ Μ θ Μ ζ ζ ζ. θ θ Ι-. χ I Μ ι- I I- 2 G C0 l Tf ( Ji > TT t V Ι Ι μ' Τ t p ρ- V ^r T ^r p- J) U L P'- ^r P- V r~ r τ- ι L D P'- vn T JU Q_ 3. H I- L. + l_ + + D 0. U 1- L - i c IjJ > IJJ, 1 >- >-

107 Q_ Ι J) σ) Tf σι r. v- t v C0 Ν G c Ul σ) c h c T UD M l h uj 2 G 2 ) rf c V i-: v c M Tf T M- tt Μ M c r^. 2 G u G ID Χ 1 HI l-j Θ I- J) ) D σ) c Ji rr i D D c c τ M Ti L i T c Is- T" T c c M- M c c c c L L i H 2 tj 5 G 2 G x c 3 III Lj' C Q. t 3. I- l_ Ι θ U Ε Ul + + σ CL ν' >- Θ ί V - H CJ > L

108 L - χ φ φ φ Ι ( γν t Φ u Φ ) D τ L L G L N I"- Φ Ν' c c Ν' IN IN G G111 CL 0 CL ί 111 Χ 1 t- I H Z G Φ Φ Φ Φ r cn ) L Φ Φ T v N Φ Φ t N; L c r^ N- N fs. h. i Ν' c N ( Γ L n; Ν' V Ν' Ν' T~ c h. Φ n ' ' r Φ Φ Φ Γ- N L Ν' ' Ν Φ r^- n; L N- L T- D N D n; V ID Γ r Ι Ν Ν N Ν' Ν' jr h~ > li 2 j H- CL t= Ul Θ l - ffl l_ + 0. >- ί t - Ό IL J > > l_ Usj L- + +

109 Cl \ b ) σ) 1^ c L "M" N-# L Γ- ID 1^. ^r n! r L L Ό ID ; Q Tf ID Ϊ Ό- 0 V Γ- csi LD h G τ- τ- LD L ls«- ^3- ID ΤΓ i ' c ^r l G L Γ- c M LD it: G LDx 0. u G LLi 1 Θ H Z ϊ τ- T- T- c N. ; c ID ID N- c ID ; c Μ1 v ID T ID cn c c c 1^- ' TT ΤΓ Ό" T" M L ID T- Γ G ID Γ c ι ID Z G 5 S C Z G s H U-Λ Ό Q. 1= 3. H it: Θ i^ G x is: g t cl > - Ό H- > +

110 . Ι η ) C0 Ν- τ ID ID t N- N cb N N- Ι Ι Ι C0 t Ν ) ) r> ) ( N- ID ID ID t N N" Ν- ID ID t ib N- N t t N ID ID ΑΚΙΝΗΤΑ-ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ-ΧΡΕΩΓΡΑΦΑ ΦΡΕΩΝ ΚΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ h Τ Τ τ~ τ ( c C0 t Ν' N- N- cb N- ID N N N- N- t cb T" ID ID t t N T" ) t t t N- t ' cb ID t N t N- Ν cb c t N- ID N^ t ib t ^r N TT c t ib c Ν ό Ν cb c U5 t ib ID N ID t cb N^ Tf G5 cb cb I... G C ΰ 5 ΤΡΑΠΕΖΑ σ uy 3. 1 > HI L L-Λ Θ >- ί 2 C 1- l CL D_ 5 2 u> 5 2 Χ >- > l_ -Εντκ

111 t - χ t c T L L c\i UM G 0 Γ js, ι v U c P Tf V i L V 'T L V N ) ΤΓ Tf -! L c G. 0. ί L 1 I- v V c ό P- L ID C0 L c V ώ σ V ) L ) r^- T- P- T" Ί rr T-J. L v V ^r L P- N- h c σ ' 'C Q. t3. H HI Θ HI σ 0. LT >- Θ ί ιό - H HI κ- cl Ό ω u) D_ Έ 1 ffl ) > + > + + >-

112 σ) C. Τ Ι Τ «UI 0 σι Τ τ c τ} c Ν T L Ι Ι Ι T c c Τ L 1^ Ν Τ Ι l-l θ G it: G Θ Θ CL ί 0. x 1-J t- it: i l ί Q- σ L/' cr CL rr Is Ό- rr Ό; c Is- cn T- c i - c Tf i L c N- I Tf T i c c H- ZL UN I N i Ν I N Is- i T T i c Is- c τ tj N; N- Ν' >-!. lu it: 0 l-j σ it: 1- σ c K0 G 1- 'cl L-l UI it: ί c l_ i Is- Ν n; Ν' Is Ν' r^ rf c Tt i c Tf rf i Is- Ν Is- Is i i -r - Μ ε τ χ έ ς > Ό ZL 0 1 σ b- > LiJ Ό- Is- + > T πσό υτό δεν νλύετι, εκτός πό τις μετχές, στις υπόλιπες κτηγρίες χρεγράφων

113 Q. Ι - ln > N- cn 0 N- c ) T> rcb (D Ν Ji ι N; cb t-i cb c ) I Θ G G 0 CL U G 0. 1 Q 1- is: I K it: Ϊ N- t ) N N N v h. Ν N N N> c c c cb c' Ν ci N. ( > c r^l r^ N c r^ c c - cb Ν' c c cb ν Ν ) cb > ) (D >. cb > T c cb cb b b h ( N cb cb c c cb N cb η >- u-t C" 3. H IN Θ I it: L. + is: L_ + + c. > u HjJ G vg - Ul. Έ 2 i > >

114 . Ι t P- c ) T" t P n; Ν Γ Ji t P- N" Ϊ p Tt i t G G D_ 0. L. G Χ it; Ji T" p 1^ u ^5 1^ V p t Γ Ι iri t cn Γ cn t J) p p I ( 1^- p t P t D J) ) p- D P- t p τ- p>. P Γ TT t t t p V N 1^i TT Γ t i J) T> v I". Γ- 1^. tj t t N- N N N p I csi I t Ji t T- t n- t t I Γ P- T- N" N ) t P- i 5 t J) i > c G B u. c S Z Hi c. H x C 5 CL c III Ly -c- CL 1= n ILL Ui Θ I- Θ CL ί Ui. x x i '. >- x Π. D : t > + > 14

115 ΣΥΝΛ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ

116 θ Μ ζ G ζ Ζ CL θ Q. Ι_ G LLI Χ I ιυ Θ Η Η Ζ Ι - 1^ Ι 0 c c T> CJi ΤΓ c h n rr Tf T? N; Ό τ 7Γ" N τ- (0 ' T N 7 N- ' ( Ν σ r^- L 7 N" τ c c rf r Ν c c ' Ό- i r^ t τ- Is- Tf T T N- N r^ i c τ- G H Z G H- IN N T T 7 1"- rf Ό Is- Tf ID Ν' I c c Ν Ν' c 7 c T Ν Ν rr ' Ύ c c 7 c c T- c Ό Tf Is- 7 r^ t r^ c τ- c 7 T" ' 'C CL t= ZL i H Z Θ L. f CQ + θ L_ + σ CQ Q. σ >- 1 L_ σ G H > >I L T σύνλ υτό δεν συμφωνεί με τ άθρισμ των επιμέρυς κτηγριών (Μετχές + Μερίδι Α.Κ.+ μόλγ + Έντκ) διότι στ Τμεί Αρωγής Πρσωπικύ ΤΕ τ χρεώγρφ δεν νλύντι στις επιμέρυς κτηγρίες (εκτός ττό τις μετχές)