Αιθουσαίος έλεγχος σε ασθενείς με ήπια κρανιεγκεφαλική κάκωση Vestibular evaluation in patients with mild brain injury

Transcript

1 Μπαλατσούρας Δ Κατσιάρη Ε Αυλωνίτου Ε Κλούτσος Γ Λορέτζος Δ Καμπέρος Α Ωτορινολαρυγγολογική Κλινική - Τζάνειο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιώς Αιθουσαίος έλεγχος σε ασθενείς με ήπια κρανιεγκεφαλική κάκωση Vestibular evaluation in patients with mild brain injury Περίληψη Abstract Ελληνική Ωτορινολαρυγγολογία Χειρουργική Κεφαλής & Τραχήλου Τόμος 32 - Τεύχος 3 Balatsouras D Katsiari E Avlonitou E Kloutsos G Loretzos D Kaberos A Department of Otolaryngology, Tzanion General Hospital, Piraeus, Greece Hellenic Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Volume 32 - Issue 3 Σκοπός: Ασθενείς που έχουν υποστεί κρανιεγκεφαλική κάκωση (ΚΕΚ), παρουσιάζουν αιθουσαία συμπτωματολογία, η οποία συχνά διαρκεί επί μακρόν και δεν είναι ευχερώς αντιμετωπίσιμη. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ο αντικειμενικός εργαστηριακός έλεγχος της αιθουσαίας λειτουργίας σε μια ομάδα ασθενών με ήπια ΚΕΚ και μακράς διάρκειας αιθουσαίες εκδηλώσεις. Υλικό και μέθοδοι: Σαράντα-πέντε ασθενείς με συμπτωματολογία ιλίγγου ή διαταραχών της ισορροπίας, λόγω ήπιας ΚΕΚ, συμπεριλήφθηκαν στην μελέτη. Σε όλους τους ασθενείς είχε παρέλθει ένα διάστημα τουλάχιστον μηνών από το ατύχημα. Διεξήχθη πλήρης βιντεονυσταγμογραφικός έλεγχος, που περιελάμβανε καταγραφή αυτομάτου νυσταγμού, δοκιμασία βλέμματος, σακκαδική και οπτοκινητική δοκιμασία, παρακολούθηση εκκρεμοειδούς στόχου και ψυχροθερμούς διακλυσμούς. Η παρουσία καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσεως (ΚΠΙΘ) αξιολογήθηκε κλινικά με την δοκιμασία Dix-Hallpike για την ανεύρεση ιλίγγου θέσεως του οπισθίου ή και του προσθίου ημικυκλίου σωλήνα και με την δοκιμασία πλαγίας κατακλίσεως για την ανεύρεση ιλίγγου θέσεως του οριζοντίου ημικυκλίου σωλήνα. Αποτελέσματα: Σε ασθενείς (0) διαπιστώθηκε η παρουσία αυτομάτου νυσταγμού με ταχύτητα βραδείας φάσεως άνω των ο/sec. Σαράντα ασθενείς (8) παρουσίαζαν θετικά βιντεονυσταγμογραφικά ευρήματα. Εξ αυτών, οι 8 (17.7) είχαν ευρήματα κεντρικού τύπου, οι 2 (.) είχαν ευρήματα και κεντρικά και περιφερικά, ενώ στους υπολοίπους 30 (.7) τα ευρήματα ήταν περιφερικά, με κυριότερο την αιθουσαία υπαισθησία, είτε μονόπλευρη προς την πλευρά της βλάβης σε 12 ασθενείς (2.), είτε αμφοτερόπλευρη λαβυρινθική πάρεση σε ασθενείς (). Σε 22 ασθενείς () οι διαγνωστικές δοκιμασίες για ΚΠΙΘ ήταν θετικές. Συμπεράσματα: Στην πλειοψηφία των ασθενών με ήπια ΚΕΚ και αιθουσαία συμπτωματολογία διαπιστώνεται η παρουσία αντικειμενικών ευρημάτων εκ του αιθουσαίου ελέγχου. Η βιντεονυσταγμογραφία αποτελεί αξιόπιστη αντικειμενική μέθοδο για την αξιολόγηση των διαταραχών αυτών. Λέξεις κλειδιά: Κρανιεγκεφαλική κάκωση, τραυματική εγκεφαλική βλάβη, ίλιγγος, ζάλη, αιθουσαία διάγνωση, νυσταγμογραφία. 5 Objective: Patients with head injury often complain of vestibular symptoms, which quite often have a long duration and are not easily treated. Our objective was to present objective measurements of vestibular function in a group of patients with mild head trauma and longstanding vestibular manifestations. Material and Methods: Forty-five patients with vertigo or equilibrium disorders owed to mild head injury were included in the study. In all patients a time interval exceeding months since head injury had passed. Complete videonystagmographic testing was undertaken, including recording of spontaneous nystagmus, gaze test, saccadic and optokinetic test, smooth pursuit test and calorics. Presence of benign paroxysmal positional vertigo (BPPV) was evaluated with Dix-Hallpike maneuver for the diagnosis of positional nystagmus of the posterior or anterior semicircular canal and the supine roll test for the diagnosis of positional nystagmus of the horizontal semicircular canal. Results: Eighteen patients (0) had spontaneous nystagmus with slow phase velocity exceeding o/sec. Forty patients (8) had positive videonystagmographic findings. Eight of them (17.7) had central findings, 2 (.) had mixed central and peripheral findings and the remaining 30 (.7) had peripheral findings, with more frequent the presence of canal hypesthesia, either unilateral on the diseased side in 12 patients (2.) οr bilateral canal paresis in patients (). In 22 patients diagnostic maneuvers for BPPV were positive. Conclusions: The majority of patients with mild head trauma and vestibular symptoms had positive objective findings in the vestibular evaluation. Videonystagmography is a reliable objective method which is useful in evaluating these disorders. Key words: Head trauma, traumatic brain injury, vertigo, dizziness, vestibular diagnosis, nystagmography.

2 Εισαγωγή Οι κλειστές κρανιεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ) και η προκύπτουσα τραυματική εγκεφαλική βλάβη, συναντώνται με διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα στη σύγχρονη κοινωνία. Έχει διαπιστωθεί ότι οι ΚΕΚ αποτελούν την δεύτερη κατά σειράν συχνότητας νευρολογική πάθηση, με ετήσια συχνότητα στις ΗΠΑ που υπερβαίνει τα 500/ πληθυσμού 1. Οι τραυματικές εγκεφαλικές βλάβες που προκύπτουν από κλειστές ΚΕΚ διαιρούνται, βάσει της βαρύτητας, σε 3 βαθμούς 2 : (1) Ήπιες, χαρακτηριζόμενες από ήπια ΚΕΚ, σκορ κλίμακας Γλασκώβης 13-15, και απουσία ή πολύ σύντομη απώλεια συνείδησης. (2) Μέτριες, χαρακτηριζόμενες από μέτρια ΚΕΚ, σκορ κλίμακας Γλασκώβης 9-13 και απώλεια συνείδησης μέχρι 8 ώρες. Στην κατηγορία αυτή δεν χρειάζεται αναπνευστική υποστήριξη και παρακολούθηση της ενδοκρανιακής πίεσης. (3) Σοβαρές, χαρακτηριζόμενες από σημαντική ΚΕΚ, σκορ κλίμακας Γλασκώβης <8 και απώλεια συνείδησης που υπερβαίνει τις 8 ώρες. Στην κατηγορία αυτή είναι απαραίτητη στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπνευστική υποστήριξη και παρακολού- θηση της ενδοκρανιακής πίεσης. Πολλοί ασθενείς που έχουν υποστεί ακόμη και ήπια ΚΕΚ, παρουσιάζουν αιθουσαία συμπτωματολογία, η οποία συχνά διαρκεί επί μακρόν και προβληματίζει τον θεράποντα ιατρό 3. Τα συνηθέστερον αναφερόμενα ενοχλήματα είναι ζάλη, ίλιγγος, αστάθεια, αλλά και γενικότερα συμπτώματα, όπως έλλειψη συγκέντρωσης, διαταραχές μνήμης, κόπωση, κεφαλαλγίες και ευερεθιστότητα. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ο αντικειμενικός εργαστηριακός έλεγχος της αιθουσαίας λειτουργίας σε μια ομάδα ασθενών με ήπια ΚΕΚ, με όψιμα ή χρόνια αιθουσαία συμπτώματα. Υλικό και μέθοδοι Σαράντα-πέντε ασθενείς με συμπτωματολογία ιλίγγου, ζάλης ή διαταραχών της ισορροπίας, λόγω ήπιας ΚΕΚ, συμπεριλήφθηκαν στην μελέτη. Σε όλους τους ασθενείς είχε παρέλθει ένα διάστημα τουλάχιστον μηνών από το ατύχημα. Σε όλους εγένετο κλινική ωτορινολαρυγγολογική και νευρολογική εξέταση, ενώ πραγματοποιήθηκε και ακοολογικός έλεγχος. Για τον έλεγχο του αιθουσαίου συστήματος διεξήχθη λεπτομερής βιντεονυσταγμογραφικός έλεγχος, που περιελάμβανε καταγραφή αυτομάτου νυσταγμού (με και χωρίς προσήλωση), δοκιμασία βλέμματος, σακκαδική και οπτοκινητική δοκιμασία, παρακολούθηση εκκρεμοειδούς στόχου και ψυχροθερμούς διακλυσμούς. Σαν βιντεονυσταγμογραφική συσκευή χρησιμοποιήθηκε η -κάναλη ICS CHARTR Videonystagmography (GN Otometrics, Taastrup, Denmark). Ως ανώτερο όριο αιθουσαίας ασυμμετρίας θεωρήθηκε το 25, ενώ το ανώτερο όριο για την υπεροχή νυσταγμικής κατεύθυνσης ήταν το 30. Ως αμφίπλευρη αιθουσαία πάρεση θεωρήθηκε η συνολική απόκριση των ψυχροδιακλυσμών εκ των δύο ώτων, η οποία ήταν κατώτερη του 15o/sec. Η παρουσία καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσεως αξιολογήθηκε κλινικά με την δοκιμασία Dix-Hallpike για την ανεύρεση καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσεως (ΚΠΙΘ) του οπισθίου ή και του προσθίου ημικυκλίου σωλήνα και με την δοκιμασία πλαγίας κατακλίσεως για την ανεύρεση ΚΠΙΘ του οριζοντίου ημικυκλίου σωλήνα. Η εμφάνιση εντόνου ιλίγγου, με συνοδό παροξυσμικό νυσταγμό και τα τυπικά χαρακτηριστικά του λανθάνοντος χρόνου, κοπώσεως, προσαρμογής και αναστροφής στην όρθια θέση έθεταν την διάγνωση της παθήσεως. Αποτελέσματα Εκ των 5 ασθενών, οι 28 (2.2) ήταν άρρενες και οι 17 (37.8) θήλεις, με αντίστοιχες μέσες ηλικίες 38 (εύρος 17 έως 57 έτη) και 35 (εύρος 17 έως 59 έτη). Τα κυριότερα συμπτώματα των ασθενών φαίνονται στον Πίνακα 1. Στην πλειοψηφία τους οι ασθενείς παρουσίαζαν ίλιγγο ή αστάθεια, ενώ πολύ συχνά υπήρχαν κεφαλαλγίες ή και τυπικές ημικρανίες. Πολύ συχνό ήταν επίσης το σύμπτωμα της αυχεναλγίας, ιδίως όταν κατά την ΚΕΚ συνυπήρχε και αυχενική θλάση. Κατά τον βιντεονυσταγμογραφικό έλεγχο, σε ασθενείς (0) διαπιστώθηκε η παρουσία αυτομάτου νυσταγμού με ταχύτητα βραδείας φάσεως άνω των ο/sec. Σαράντα ασθενείς (8) παρουσίαζαν θετικά βιντεονυσταγμογραφικά ευρήματα. Εξ αυτών, οι 8 (17.7) είχαν ευρήματα κεντρικού τύπου, οι 2 (.) είχαν ευρήματα και κεντρικά και περιφερικά, ενώ στους υπολοίπους 30 (.7) τα ευρήματα ήταν περιφερικά (Σχ. 1), με κυριότερο την αιθουσαία υπαισθησία προς την πλευρά της βλάβης σε 12 ασθενείς (2.) και αμφοτερόπλευρη λαβυρινθική πάρεση σε ασθενείς (). Δεκαεπτά ασθενείς (37.8), επίσης, παρουσίαζαν υπεροχή νυσταγμικής κατεύθυνσης. Σε 22 ασθενείς (), οι δοκιμασίες για διάγνωση ΚΠΙΘ ήταν θετικές. Στους ασθενείς (0) ευρέθηκε θετική η δοκιμασία Dix-Hallpike. Εξ αυτών, οι 1 (35.) είχαν προσβολή του οπισθίου ημικυκλίου σωλήνα και οι 2 (.) προσβολή του προσθίου ημικυκλίου σωλήνα. Η προσβολή του οπισθίου ημικυκλίου σωλήνος αποδεικνύεται από τον τύπο του νυσταγμού κατά τον χειρισμό Dix-Hallpike. Ο νυσταγμός είναι οριζοντιοκυκλικός με γεωτροπική κίνηση του άνω πόλου του οφθαλμού, ενώ υπάρχει συνοδό κάθετο στοιχείο με ταχεία φάση προς τα άνω (προς το μέτωπο) του πάσχοντος.

3 Πίνακας 1. Συμπτώματα των ασθενών. Πίνακας 2. Βιντεονυσταγμογραφικά ευρήματα. Σύμπτωμα Ίλιγγος Αστάθεια Ίλιγγος θέσεως Ημικρανίακεφαλαλγίες Ν Βιντεονυσταγμογραφικές εξετάσεις Αυτόματος νυσταγμός και δοκιμασία βλέμματος Σακκαδικό τεστ Οπτοκινητικό τεστ Ν 0 Αυχεναλγία Δοκιμασία εκκρεμούς Εμβοές-βαρηκοία Οπτική προσήλωση Οπτικές διαταραχές Ψυχολογικές εκδηλώσεις 29. Θερμικές δοκιμασίες Αιθουσαία υπαισθησία Αμφίπλευρη Μονόπλευρη Υπεροχή νυστ. κατεύθυνσης Dix-Hallpike 0 Δοκιμασία πλαγίας κατάκλισης Σχ. 1. Βιντεονυσταγμογραφικά ευρήματα στους ασθενείς μη ήπια ΚΕΚ. Η προσβολή του προσθίου ημικυκλίου σωλήνος αποδεικνύεται, επίσης, από τον τύπο του νυσταγμού κατά την δοκιμασία Dix-Hallpike. Ο νυσταγμός είναι, επίσης, οριζοντιοκυκλικός με συνοδό κάθετο στοιχείο, το οποίο όμως παρουσιάζει ταχεία φάση προς τα κάτω. Σε () ασθενείς ευρέθηκε θετική η δοκιμασία πλαγίας κατακλίσεως, απόδειξη παρουσίας ΚΠΙΘ λόγω προσβολής του οριζοντίου ημικύκλιου σωλήνα. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται οριζόντιος, αρχικά γεωτροπικός και στην συνέχεια απογεωτροπικός νυσταγμός, κυρίως στην κατάκλιση προς την πλάγια πάσχουσα πλευρά. Κατά την κατάκλιση προς την υγιά πλευρά παρατηρείται γεωτροπικός νυσταγμός, μικρότερης όμως εντάσεως. Λεπτομερείς περιγραφές του τύπου του νυσταγμού σε όλους τους τύπους του ΚΠΙΘ έχουν δημοσιευθεί στο παρελθόν 5,. Οι διαγνώσεις της υποκειμένης παθήσεως φαίνονται στον Πίνακα 3. Η συχνότερη βλάβη ήταν ο ΚΠΙΘ, που προσέγγισε το ήμισυ των περιπτώσεων. Συνήθης ήταν επίσης και η κεντρικής αιτιολογίας αιθουσαία βλάβη. 7 Πίνακας 3. Διάγνωση αιθουσαίας πάθησης. Σύμπτωμα Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως Ύδρωπας λαβυρίνθου Αυχενική θλάση Λαβυρινθική διάσειση Ημικρανικού τύπου ίλιγγος Κεντρική αιθουσαία βλάβη Λοιπά Ν* * Σε ασθενείς συνυπήρχαν δύο παθήσεις

4 Συζήτηση Το παθοφυσιολογικό υπόστρωμα των συμπτωμάτων κατά την ήπια ΚΕΚ είναι η διάχυτη νευραξονική βλάβη, η οποία επέρχεται κατόπιν αποσχιστικών δυνάμεων που επενεργούν στον εγκέφαλο, λόγω της ταχείας επιβράδυνσης κατά το ατύχημα 7. Η νευραξονική αυτή βλάβη χαρακτηρίζεται από απώλεια των νευραξόνων και Βαλλεριανή εκφύλιση, εστιακό οίδημα λόγω μικροαγγειακών ρήξεων, καθώς και από αποδέσμευση διεγερτικών νευροδιαβιβαστών, πολλοί εκ των οποίων συμμετέχουν σε αποπτωτικές διεργασίες. Δεν υπάρχει ομοφωνία, όσον αφορά την διάρκεια των συμπτωμάτων μετά την ΚΕΚ 7-8 : κατ άλλους ερευνητές αυτά διαρκούν ολίγες εβδομάδες ή μήνες, ενώ κατ άλλους μπορεί να παραμένουν για έτη ή και για πάντα. Η εκτίμηση της βαρύτητα της ΚΕΚ γίνεται κυρίως βάσει 3 δεικτών: 1. Κλίμακα κώματος της Γλασκώβης. 2. Παρουσία η απουσία απώλειας συνείδησης. 3. Διάρκεια της μετατραυματικής αμνησίας. Εντούτοις έχει ευρεθεί ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των ανωτέρω δεικτών και των συμπτωμάτων εκ της ΚΕΚ. Άλλοι παράγοντες που επιτείνουν την δυσκολία εκτιμήσεως των συμπτωμάτων είναι η δυσκολία περιγραφής τους εκ μέρους των ασθενών, η δυσχέρεια εκτιμήσεως του ακριβούς χρόνου ενάρξεως, καθώς και η απουσία ειδικών διαγνωστικών μεθόδων. Η παρούσα μελέτη βασίσθηκε στην βιντεονυσταγμογραφία, η οποία αποτελεί αξιόπιστη μέθοδο εκτιμήσεως της λειτουργία του αιθουσαίου συστήματος. Εν τούτοις, για την πλήρη διερεύνηση, θα ήταν χρήσιμη και η προσθήκη και άλλων εξειδικευμένων μεθόδων, όπως η υπολογιστική δυναμική ισορροπομετρία και τα VEMPs Οι κυριότερες παθοφυσιολογικές οντότητες που συναντώνται μετά ήπια ΚΕΚ είναι : ΚΠΙΘ: Αποτελεί την συχνότερη αιθουσαία επιπλοκή της ΚΕΚ. Τα χαρακτηριστικά του είναι τυπικά, όπως και στον ιδιοπαθή ΚΠΙΘ, και η αντιμετώπισή του γίνεται με τους συνήθεις χειρισμούς επανατοποθετήσεως της ωτοκονίας. Έχει διαπιστωθεί όμως ότι η πρόγνωσή του είναι δυσμενέστερη, και ενίοτε χρειάζονται επανειλημμένοι χειρισμοί για την θεραπεία του 1. Τέλος, θα πρέπει να τονισθεί, ότι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μετατραυματικού ΚΠΙΘ είναι η συχνότερη προσβολή του οριζοντίου και προσθίου ημικυκλίου σωλήνα, σε σχέση με τον ιδιοπαθή ΚΠΙΘ, ή και η πολλαπλή προσβολή ημικυκλίων σωλήνων 15. Ύδρωπας λαβυρίνθου: Συχνά δημιουργείται τραυματικής αιτολογίας ύδρωπας 1, ο οποίος μπορεί να εκδηλωθεί με τυπικά επεισόδια ιλίγγου, εμβοές, βαρηκοία και αίσθημα πληρώσεως του ωτός. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, έχει παρατηρηθεί ότι τα επεισόδια ιλίγγου μπορεί να εμφανίζονται μόνα τους, δίχως την συνοδεία των άλλων συμπτωμάτων. Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που μπορεί να ερμηνεύσουν την επέλευση μετατραυματικού ύδρωπα είναι: (1) Λόγω της πιέσεως εκ της ΚΕΚ, πρόκληση βιοχημικής δυσλειτουργίας των κυττάρων που παράγουν ή απορροφούν ενδόλεμφο (συχνά σε συνδυασμό με βλάβη του οργάνου του Corti). (2) Αποκόλληση αισθητικού επιθηλίου και άλλων κυτταρικών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένης της ωτοκονίας, λόγω του τραυματισμού, με αποτέλεσμα την μηχανική ή χημική ελάττωση της απεκκρίσεως της ενδολέμφου, που οδηγεί σε ύδρωπα. (3) Αιμορραγία του μεμβρανώδους λαβυρίνθου, με αποτέλεσμα ενδολεμφικό ύδρωπα. () Συριγγοποίηση του οστεϊνου λαβυρίνθου, η οποία μπορεί να προκαλέσει διαταραχή της σχετικής πιέσεως ενδολέμφου - περιλέμφου. Αιθουσαία συμπτωματολογία κατόπιν αυχενικής θλάσης (whiplash injury) 17- : H KEK μπορεί να συνδυάζεται με αυχενική θλάση, ιδίως σε οπίσθια σύγκρουση αυτοκινήτου, οπότε η κεφαλή κινείται προς τα οπίσω, προκαλώντας έκταση της κατώτερης αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, κάμψη της ανώτερης μοίρας και συνολική παραμόρφωση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, δίκην S. Στη συνέχεια η κεφαλή μετακινείται προς τα πρόσω, προκαλώντας κάμψη ολοκλήρου του αυχένος. Ειδικότερα, είναι δυνατόν να επέλθουν οι εξής βλάβες: (1) Οι αρθρώσεις των αρθρικών αποφύσεων των σπονδύλων (ιδιαίτερα η Α2-Α3) υφίστανται κακώσεις και μικροαιμορραγίες. (2) Ρήξεις των πτερυγοειδών συνδέσμων του οδόντος. (3) Αντανακλαστική κεφαλαλγία εκ του 3ου ινιακού νεύρου, το οποίο νευρώνει την Α2-Α3 άρθρωση, καθώς και το οπίσθιο τμήμα της κεφαλής. () Βλάβη των μεσοσπονδυλίων δίσκων, των νευρικών ριζών και των περιφερικών νεύρων καθώς και των αυχενικών μυών. (5) Διαταραχές των ιδιοδεκτικών μηχανισμών (βλάβες μυικών ατράκτων, υποδοχέων αρθρικών θυλάκων και τενοντίων οργάνων του Golgi). Επί αυχενικής θλάσης, οι ασθενείς παραπονούνται για επεισόδια ιλίγγου σε συνδυασμό με αυχεναλγία και περιορισμό της κινητικότητας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Ωτολιθικές διαταραχές: Πρόκειται για μετατραυματική δυσλειτουργία είτε του σφαιρικού κυστιδίου, είτε του ελλειπτικού κυστιδίου, είτε και των δύο. Συνήθως εκδηλώνεται με μακράς διάρκειας και δύσκολα αντιμετωπίσιμη αστάθεια κατά την βάδιση. Η διάγνωση τίθεται με VEMPs, με έκκεντρη περιστροφή και με προσδιορισμό της υποκειμενικής οπτικής καθέτου 10-11,19. Λαβυρινθική διάσειση 1 : Η εκδήλωσή της είναι 8

5 άμεση και χαρακτηρίζεται από πάρεση ή υπαισθησία του λαβυρίνθου, συνήθως κατά την πλευρά της κακώσεως ή σπανιότερα και κατά την αντίθετη πλευρά (βλάβη εξ αντιτυπίας). Εκδηλώνεται με έντονο ίλιγγο, αυτόματο νυσταγμό με βραδεία φάση προς την πλευρά της βλάβης, υπαισθησία ή πάρεση στις αιθουσαίες δοκιμασίες και απόκλιση προς την πάσχουσα πλευρά κατά τις αιθουσονωτιαίες δοκιμασίες (Romber, Unterberger). Συνήθως, μετά ολίγες εβδομάδες, επέρχεται πλήρης αντιρρόπηση και ύφεση των συμπτωμάτων, επί ατελούς αντιρροπήσεως, όμως, είναι δυνατή η παραμονή ηπιοτέρων συμπτωμάτων, επί μακρόν. Περιλεμφικό συρίγγιο 20 : Εκδηλώνεται άμεσα, με αιφνίδιο ίλιγγο, σε συνδυασμό με οξεία νευροαισθητήριο βαρηκοία, νευροαισθητήριο βαρηκοία κάτω των 0 db, συχνά με συνοδές εμβοές, αιθουσαία υπαισθησία στις θερμικές δοκιμασίες και θετικό σημείο συριγγίου. Η αντιμετώπιση είναι είτε συντηρητική (επί μικρού βαθμού βλάβης με ήπια συμπτώματα), είτε συνήθως χειρουργική (με επικάλυψη της στρογγύλης και ωοειδούς θυρίδος με κόλλα ινικής και συνδετικό ίστο). Εφόσον η αντιμετώπιση είναι έγκαιρη και επιτυχής, συνήθως δεν παραμένουν συμπτώματα σε χρόνια φάση. Κεντρικές αιθουσαίες βλάβες 3,11,12 : Είναι οι περιπτώσεις που εκδηλώνονται συνήθως με αστάθεια και πτώσεις. Κατά τις αιθουσαίες δοκιμασίες υπάρχουν χαρακτηριστικά κεντρικά ευρήματα, όπως διάφοροι τύποι κεντρικού νυσταγμού (κάθετος, λοξός), λοξή απόκλιση, διαταραχές των σακκαδικών κινήσεων, της παρακολούθησης εκκρεμοειδούς στόχου, του οπτοκινητικού νυσταγμού και της οπτικής προσήλωσης. Είναι δύσκολα αντιμετωπίσιμες και χρειάζεται η εφαρμογή προγραμμάτων φυσικής αποκατάστασης επί μακρόν. Μετατραυματικός ημικρανικός ίλιγγος 21 : Έτσι χαρακτηρίζονται οι περιπτώσεις ασθενών, οι οποίοι εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα και ανταποκρίνονται στα ίδια θεραπευτικά μέσα όπως και στον ημικρανικού τύπου ίλιγγο, παρότι δεν είναι επακριβώς γνωστός ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός. Χαρακτηρίζεται από επεισόδια ιλίγγου με περιόδους αστάθειας, κεφαλαλγίες και συχνά ίλιγγο θέσεως. Κλινικά και εργαστηριακά ανευρίσκονται αρκετές διαταραχές στο αιθουσοοφθαλμικό αντανακλαστικό, και ολιγώτερον στο αιθουσονωτιαίο. Η θεραπεία βασίζεται στην χορήγηση φαρμάκων (έχει διαπιστωθεί ευνοϊκή πρόγνωση με χρήση αντιεπιληπτικών, αντικαταθλιπτικών και β-blockers) σε συνδυασμό με φυσιοθεραπευτικές ασκήσεις. Στην παρούσα εργασία ευρήκαμε σημαντικό ποσοστό ασθενών με ΚΠΙΘ, ο οποίος αντιμετωπίσθηκε επιτυχώς με χειρισμούς επανατοποθετήσεως ωτοκονίας. Ενίοτε 9 συνυπήρχε με μετατραυματικό ύδρωπα λαβυρίνθου (3 ασθενείς) και αυχενική θλάση (3 ασθενείς). Ο ημικρανικού τύπου ίλιγγος ήταν λιγότερο συχνός από άλλες αντίστοιχες εργασίες 3,12, ενώ σημαντικό ήταν το ποσοστό της κεντρικής αιθουσαίας βλάβης. Επίσης, 2 ασθενείς παρουσίασαν ατελώς αντιρροπισθείσα λαβυρινθική διάσειση, 5 δε ασθενείς δεν εγένετο δυνατόν να καταταγούν σε κάποιο αιθουσαίο σύνδρομο. Πιθανόν, σύμφωνα με την συμπτωματολογία, να επρόκειτο για ωτολιθικές διαταραχές, για την διάγνωση των οποίων όμως, απαιτούνται πλέον εξειδικευμένες αιθουσαίες δοκιμασίες 11. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. KurtzkeJF,KurlandLT.Theepidemiologyofneurologicdisease.In:JoyntRJ,ed.ClinicalNeurology,rev.Philadelphia:JBLippincott; BinderLM.Areviewofmildheadtrauma:II.Clinicalimplications.JClinExpNeuropsychol1997;19: HofferME,GottshallKR,MooreR,BaloughBJ,WesterD.Characterizingandtreating dizzinessaftermildheadtrauma.otolneurotol200;25: KorresSG,BalatsourasDG,FerekidisE.Electronystagmographicfindingsinbenign paroxysmalpositionalvertigo.annotolrhinollaryngol200;113: KorresSG,BalatsourasDG.Diagnostic,pathophysiologic,andtherapeuticaspectsof benignparoxysmalpositionalvertigo.otolaryngolheadnecksurg200;131:38-.. BalatsourasDG,KoukoutsisG,GanelisP,KorresGS,KaberosA.Diagnosisofsingleormultiple-canalbenignparoxysmalpositionalvertigoaccordingtothetypeofnystagmus.IntJOtolaryngol2011;2011: AlexanderMP.Mildtraumaticbraininjury:pathophysiology,naturalhistory,andclinicalmanagement.Neurology1995;5: HugenholtzH,StussDT,StethemLL,RichardMT.Howlongdoesittaketorecover fromamildconcussion?neurosurgery1988;22: PetersonMD.Acase-orientedapproachexploringtherelationshipbetweenvisual andvestibulardisturbancesandproblemsofhigher-levelmobilityinpersonswith traumaticbraininjury.jheadtraumarehabil2010;25: KaufmanKR,BreyRH,ChouLS,RabatinA,BrownAW,BasfordJR.Comparisonof subjectiveandobjectivemeasurementsofbalancedisordersfollowingtraumatic braininjury.medengphys200;28: ErnstA,BastaD,SeidlRO,TodtI,SchererH,ClarkeA.Managementofposttraumatic vertigo.otolaryngolheadnecksurg2005;132: HofferME,BaloughBJ,GottshallKR.Posttraumaticbalancedisorders.IntTinnitus J2007;13: GuyotJP,LiardP,ThielenK,KosI.Isolatedvestibularareflexiaafterblunthead trauma.annotolrhinollaryngol2001;110: KorresS,BalatsourasDG,FerekidisE.Prognosisofpatientswithbenignparoxysmalpositionalvertigotreatedwithrepositioningmanoeuvres.JLaryngolOtol200;120: BalatsourasD.Benignparoxysmalpositionalvertigowithmultiplecanalinvolvement.AmJOtolaryngol(inpress). 1. SheaJJJr,GeX,OrchikDJ.Traumaticendolymphatichydrops.AmJOtol1995;1: EkvallHanssonE,MånssonNO,RingsbergKA,HåkanssonA.Dizzinessamongpatientswith whiplash-associateddisorder:arandomizedcontrolledtrial.jrehabilmed200;38: MallinsonAI,LongridgeNS.Dizzinessfromwhiplashandheadinjury:differences betweenwhiplashandheadinjury.amjotol1998;19: KisilevskiV,PodoshinL,Ben-DavidJ,SoustielJF,TeszlerCB,HafnerH,Chistyakov A.Resultsofotovestibulartestsinmildheadinjuries.IntTinnitusJ2001;7: MaitlandCG.Perilymphaticfistula.CurrNeurolNeurosciRep2001;1: GottshallKR,MooreRH,HofferME.Vestibularrehabilitationformigraine-associated dizziness.inttinnitusj2005;11:81.