ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Γ.ΦΛΟΥΡΗΣ Καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών

Transcript

1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ Γ.ΦΛΟΥΡΗΣ Καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών Συστηµατικός προγραµµατισµός Λήψη διδακτικών αποφάσεων Υλοποίηση του διδακτικού έργου

2 ιδασκαλία (Gagne 1970) Η διδασκαλία δεν είναι ζήτηµα «µετάδοσης των στοιχείων που θα συγκεντρωθούν στον εγκέφαλο, αλλά, πρόκλησης και χρήσης των δυνατοτήτων που ήδη διαθέτει ο µαθητής, καθώς και της εξασφάλισης ότι πράγµατι έχει τις υπάρχουσες δυνατότητες για την εκµάθηση των προτεινόµενων νέων στοιχείων και όλων των άλλων που θα αποπειραθεί ο µαθητής να µάθει στο µέλλον»

3 ιδασκαλία ιδασκαλία = ενέργειες/διαδικασίες σκόπιµες, προγραµµατισµένες, οργανωµένες, µεθοδικές, ευέλικτες, που κάνει ο δάσκαλος, σε συνεργασία - δυναµική αλληλεπίδραση µε το µαθητή, µέσα σε κλίµα καλής επικοινωνίας-σχέσης, µε σκοπό: την ενεργοποίηση - ενεργό συµµετοχή του µαθητή στη διδακτική πράξη, την εξασφάλιση των γνωστικών προαπαιτήσεων και δυνατοτήτων του µαθητή για µάθηση, τη µάθηση και χρήση, από το µαθητή, γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, ώστε να γίνει ικανός να ανταποκρίνεται στις «ανάγκες» της ζωής.

4 Bασικά ερωτήµατα για τη διδασκαλία Γιατί; (Σκοποί Στόχοι) Αποτέλεσµα; (αξιολόγηση) άσκαλος Μαθητής Μαθησιακό περιβάλλον Τι; (περιεχόµενα) Μέσα Υλικά; Πώς; (Μέθοδοι Μορφές)

5 Προβληµατισµοί του εκπαιδευτικού κατά το σχεδιασµό µιας διδασκαλίας Ποια ενότητα ή ποιο θέµα θα διδάξω; -Ποιος είναι ο σκοπός της διδασκαλίας της ενότητας; -Ποιοι είναι οι διδακτικούς στόχοι; ; (Ποιες( δυνατότητες θα αποκτήσουν οι µαθητές µετά το τέλος της διδασκαλίας;). Πώς θα τους παρουσιάσω στους µαθητές; Ποια είναι τα περιεχόµενα της διδασκαλίας; Είµαι γνώστης του συγκεκριµένου µαθήµατος; Σε ποιο βαθµό το γνωρίζω; Τι χρειάζεται να µελετήσω για την πληρέστερη κατοχή του; Πώς θα προκαλέσω το ενδιαφέρον των µαθητών; Ποιοι είναι οι µαθητές που θα διδάξω; Ποιες προαπαιτούµενες γνώσεις πρέπει να έχουν οι µαθητές και πώς θα τις ελέγξω; Ποιες διδακτικές ενέργειες θα εφαρµόσω; Σε ποιο επικοινωνιακό σύστηµα θα στηρίξω τη διδασκαλία µου; Ποια µορφή διδασκαλίας θα επιλέξω; Ποια στρατηγική θα ακολουθήσω κατά την πορεία της διδασκαλίας και την επεξεργασία της σχετικής ύλης; Μπορώ να ακολουθήσω κάποιο από τα µοντέλα διδασκαλίας που γνωρίζω; Αν ναι, µήπως χρειάζεται να το τροποποιήσω; Ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητες των µαθητών που θα µου επιτρέψουν να παρακολουθήσω τη σταδιακή κατάκτηση των επιδιωκόµενων στόχων; Τι είδους ασκήσεις θα χρησιµοποιήσω; Χρειάζεται να συντάξω ή να συγκεντρώσω συµπληρωµατικό διδακτικό υλικό; Ποια διδακτικά µέσα θα χρησιµοποιήσω κατά τη διδασκαλία του µαθήµατος; Υπάρχουν; Γνωρίζω να τα χρησιµοποιώ; Πώς θα εντάξω στο µάθηµα φάσεις εξατοµίκευσης της διδασκαλίας; Πώς θα αξιολογήσω το τελικό αποτέλεσµα της διδασκαλίας; Ποιες εργασίες θα δώσω για την εµπέδωση του µαθήµατος; Πόσο χρόνο έχω στη διάθεσή µου και πώς θα τον κατανείµω;

6 Γενικοί σκοποί της εκπαίδευσης Γενικοί σκοποί των επιµέρους βαθµίδων του εκπαιδευτικού συστήµατος (Προσχολική αγωγή, Πρωτοβάθµια, ευτεροβάθµια, Τριτοβάθµια εκπαίδευση) Σκοποί του ΠΣ ( ΕΠΠΣ - ΑΠΣ) Ωρολόγιο Πρόγραµµα Επιλογή των µαθηµάτων που θα επιτρέψουν την επίτευξη αυτών των σκοπών ιαµόρφωση γενικού σκοπού της διδασκαλίας των αντίστοιχων µαθηµάτων

7 Οι σκοποί-στόχοι της διδασκαλίας, αποτελούν βασικό κριτήριο (Mager, 1975 & Gagne - Briggs, Φλουρής, 1992) για την επιλογή / διαµόρφωση: της ύλης που θα διδαχθεί (περιεχόµενα διδασκαλίας / µάθησης). των µέσων διδασκαλίας /εποπτικών υλικών και µέσων. των στρατηγικών της διδασκαλίας. των διαδικασιών ελέγχου της επίτευξης των σκοπών /στόχων της διδασκαλίας (αξιολόγηση της διδασκαλίας και των µαθητών). Βασικά στοιχεία διατύπωσης διδακτικών στόχων 1.Οι συνθήκες ή η κατάσταση που αντιµετωπίζει ο µαθητής και το πλαίσιο µέσα στο οποίο θα πραγµατοποιηθεί η δραστηριότητα. 2.Τα µέσα ή η έλλειψη µέσων και οι περιορισµοί που καθορίζουν µε ποιο τρόπο αναµένεται να κινηθεί ο µαθητής για την επίτευξη του στόχου. 3. Η δυνατότητα µάθησης που αναµένεται να αναπτύξει ο µαθητής (το στοιχείο αυτό είναι το πιο βασικό, γιατί δείχνει το είδος της µάθησης που επιδιώκεται). 4.Το αντικείµενο µε το οποίο ο µαθητής θα ασχοληθεί. 5. Η δραστηριότητα που αναµένεται να εκτελέσει ο µαθητής, για να δείξει το επιθυµητό αποτέλεσµα.

8 Ταξινοµία διδακτικών στόχων του Gagne 1) Πληροφορίες - γνώσεις: Ικανότητα του µαθητή να αναφέρει (state) πληροφορίες ή γνώσεις. 2) Νοητικές δεξιότητες: Ικανότητα του µαθητή να χειρίζεται τις γνώσεις του ιάκριση: Να διακρίνει (discriminate) ιαµόρφωση συγκεκριµένης έννοιας: Να προσδιορίζει (identify) Ορισµός ή κατάταξη αφηρηµένων εννοιών: Να ταξινοµεί (classify) 2.4. ιαµόρφωση κανόνων: Να δείχνει ή παρουσιάζει (demonstrate) Σύνθεση κανόνων ή λύση προβλήµατος: Να παράγει (generate)... 3) Γνωστική στρατηγική: Ικανότητα του µαθητή να επινοεί (originate) λύσεις σε πρωτότυπες προβληµατικές καταστάσεις. 4) Στάσεις ή αξίες: Ικανότητα του µαθητή να επιλέγει /διαλέγει (choose) ορισµένα πρόσωπα, πράγµατα, καταστάσεις, γεγονότα ή θέσεις. 5) Κινητικές δεξιότητες: Ικανότητα του µαθητή να εκτελεί (execute) έργα ή πράξεις κινητικής φύσεως, µε ακρίβεια και ταχύτητα.

9 Είδη διαδικασιών που υποτίθεται ότι πραγµατοποιούνται κατά τη διάρκεια µιας κατάστασης µάθησης 1. Προσοχή: καθορίζει το βαθµό και τη φύση της λήψης του ερεθίσµατος που εισάγεται. 2. Επιλεκτική αντίληψη: µετατρέπει το ερέθισµα σε χαρακτηριστική µορφή αντικειµένου για τοποθέτηση στη βραχυπρόθεσµη µνήµη. 3. Επανάληψη (εξάσκηση): διατηρεί και ανανεώνει τα στοιχεία που τοποθετήθηκαν στη βραχυπρόθεσµη µνήµη. 4. Σηµαντική κωδικοποίηση: προετοιµάζει την πληροφορία για τη µακροπρόθεσµη διαφύλαξή της. 5. Ανάκληση ή ανάκτηση (περιλαµβάνει και την αναζήτηση): επιστρέφει τη διατηρηµένη πληροφορία στη συνειδητή µνήµη ή στη µνήµη εργασίας ή στο µηχανισµό της γεννήτριας των αντιδράσεων. 6. Οργάνωση της ανταπόκρισης: επιλέγει και οργανώνει την ανταπόκριση ή την εκτέλεση της πράξης. 7. Επανατροφοδότηση: εξωτερική ενέργεια που ενεργοποιεί τη διαδικασία της ενίσχυσης. 8. Eκτελεστικός έλεγχος: επιλέγει και δραστηριοποιεί τις γνωστικές στρατηγικές (τροποποιεί όλες τις εσωτερικές διαδικασίες που προαναφέρθηκαν). (Gagne & Briggs 1979)

10 ιδακτικές ενέργειες και η σχέση τους προς τις διαδικασίες της µάθησης (Gagne & Briggs 1979) ιδακτική Ενέργεια Λήψη και κατεύθυνση της προσοχής Πληροφόρηση του µαθητή για τους στόχους µάθησης ιέγερση της ανάκλησης των προηγούµενων σχετικών µαθησιακών στοιχείων Παρουσίαση του υλικού που είναι για µάθηση Πρόβλεψη για οδηγίες µάθησης Πρόκληση της εκτέλεσης ή απόδοσης του µαθητή Πρόβλεψη για επανατροφοδότηση σχετικά µε την ορθότητα της απόδοσης του µαθητή κατά την εκτέλεση της πράξης Εκτίµηση της απόδοσης του µαθητή ή της εκτέλεσης της πράξης Ενίσχυση της συγκράτησης και µεταφοράς της µάθησης Σχέση προς τη ιαδικασία της Μάθησης Λήψη των προσλαµβανόµενων νευρικών ωθήσεων Ενεργοποίηση µιας διαδικασίας εκτελεστικού ελέγχου Ανάκτηση στη συνειδητή µνήµη Έµφαση χαρακτηριστικών για επιλεκτική αντίληψη Κωδικοποίηση που έχει σηµασία για το άτοµο Ενεργοποίηση της οργάνωσης αντιδράσεων Εδραίωση της ενίσχυσης Ενεργοποίηση της ανάκτησης δυνατότητες της ενίσχυσης Πρόβλεψη νύξεων και στρατηγικών για ανάκληση

11 ΈΝΑ ΕΥΕΛΙΚΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ (Γ.ΦΛΟΥΡΗΣ) ΠΡΟ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΕΠΙ ΙΩΚΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ( ΕΠΠΣ ΑΠΣ) ΣΤΑ ΙΟ ΠΡΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ / ΕΠΙΠΕ ΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΙΑΤΥΠΩΣΗ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ (γνωστικοί, συναισθηµατικοί κλπ.) ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ (µέθοδοι, κλίµα, χρόνος κλπ) ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (διδακτικές αποφάσεις, διαχείριση της τάξης) ΜΕΤΑ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΚΤΗΘΕΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙ ΟΣΕΩΝ (συνεχής εκτίµηση επιδόσεων, στόχων και διδακτικού έργου).

12 ΈΝΑ ΕΥΕΛΙΚΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΡΟ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΕΠΙ ΙΩΚΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (INTENDED CURRICULUM) Ευέλικτο Π.Σ. -Ανοικτό σε νέα γνώση και καινοτοµίες, -«Ισορροπηµένη» σχολική γνώση Μορφές Π.Σ. - ιαθεµατικό/ διακλαδικό, -Εξελικτικό, -Σπειροειδές κλπ. οµή ύλης/ τεχνολογία κειµένου -Οργάνωση περιεχοµένου µε πολλαπλές αναπαραστάσεις στη «ζώνη της επικείµενης ανάπτυξης», -Επίπεδο αναγνωσιµότητας, -Αφηγηµατικός λόγος, εικόνες, πηγές, εργασίες, ασκήσεις, -Χρηστικές διευκολύνσεις, -Νέες τεχνολογίες (CD ROM) ΣΤΑ ΙΟ ΠΡΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ / ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΩΝ / ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ / ΕΠΙΠΕ ΩΝ Εκτίµηση βαθµού επάρκειας στα διάφορα µαθήµατα (π.χ. γλώσσα, χηµεία, µαθηµατικά) Εκτίµηση γνωστικών, µεταγνωστικών παραγόντων (π.χ. γνωστικό, µαθησιακό στιλ, κυρίαρχοι τύποι νοηµοσύνης, ικανότητα αυτορύθµισης) Εκτίµηση συναισθηµατικών παραγόντων (π.χ. αυτοαντίληψη, στάσεις, κίνητρα, συναισθηµατική νοηµοσύνη) και άλλων ιδιαιτεροτήτων Εκτίµηση πολιτισµικού επιπέδου (π.χ. εγχώριος πολιτισµός, πολυπολιτισµικότητα, διαπολιτισµικότητα)

13 ΙΑΤΥΠΩΣΗ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ιατύπωση τελικών στόχων στο επίπεδο της «ΖΕΑ»: γλωσσικοί (ανάγνωση, γραφή, ακρόαση), πολιτισµικοί, συναισθηµατικοί, ψυχοκινητικοί ιεξαγωγή «ανάλυσης έργου», καθορισµός τωνπροαπαιτούµενων γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων για επίτευξη τελικών στόχων (ενδιάµεσοι στόχοι) ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ Οµαδοποίηση µαθητών µε βάση τοπροφίλ, τις κλίσεις και άλλες ιδιαιτερότητές τους Επιλογή διδακτικών στρατηγικών, µοντέλων, µεθόδων, διδακτικών ενεργειών (π.χ. επικοινωνιακές µέθοδοι, συνεργατική µάθηση, δραµατοποίηση) Κατανοµή και διαχείριση του διδακτικού χρόνου σε όλα τα µαθήµατα της ηµέρας ηµιουργία ενός θετικού κλίµατος στην τάξη - µείωση του «συναισθηµατικού φίλτρου», αξιοποίηση της «συναισθηµατικής νοηµοσύνης» των µαθητών Προγραµµατισµός ασκήσεων ελέγχου στόχων, επιδόσεων και προόδου των µαθητών Σύνδεση προηγούµενων δεξιοτήτων των µαθηµάτων µε τα νέα έργα µάθησης ΕΠΙΛΟΓΗ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ Επιλογήπολλαπλώνπηγών, µέσων, υλικών και δραστηριοτήτων που εναρµονίζονται µε τους στόχους της διδασκαλίας Έλεγχος για ενδεχόµενες προκαταλήψεις στα βιβλία, τις πηγές, τα µέσα και τις δραστηριότητες Συνειδητοποίηση των «κρυφών µηνυµάτων» στα κείµενα και σε άλλα διδακτικά µέσα

14 Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (APPLIED CURRICULUM) Υλοποίηση διδακτ. αποφάσεων (τι, πώς, πότε, γιατί, κάτω από ποιες συνθήκες) Επανοργάνωση διδακτικών ενεργειών, διαφοροποίηση της διδασκαλίας ιατύπωση κατάλληλων ερωτήσεων και υλοποίηση διδακτικών παρεµβάσεων ιαχείριση της τάξης, διασφάλιση της σταθερότητας & της «οικολογίας» της ΜΕΤΑ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΤΑ ΙΟ ΚΑΤΑΚΤΗΘΕΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (ATTAINED CURRICULUM) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Συνεχής εκτίµηση των διδακτικών στόχων των διάφορων µαθηµάτων. Χρήση εναλλακτικών µορφών αποτίµησης των επιδόσεων, των εµπειριών, των στάσεων, της αυτοαντίληψης και των βιωµάτων των µαθητών (π.χ. περιγραφική αξιολόγηση, αξιολόγηση φακέλου, ηµερολόγια) Συνεχής αποτίµηση της µαθησιακής διαδικασίας, του κλίµατος και του διδακτικού έργου

15 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ 1. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 2. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ 3. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΡΑΣΗΣ 4. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 5. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Κατά πόσο το περιεχόµενο του Α.Π. σχετίζεται: -µε το κοινωνικό συγκείµενο µέσα στο οποίο διαβιούν οι µαθητές, -τα ενδιαφέροντά τους, -τις επαγγελµατικές φιλοδοξίες τους, -τις αποφάσεις που θα κληθούν να πάρουν στο µέλλον µέσα και έξω από το πλαίσιο του σχολείου. Κατά πόσο το περιεχόµενο του Α.Π.: - κεντρίζει / προκαλεί τη σκέψη των µαθητών. - ωθεί τους µαθητές να διατυπώνουν θέσεις τις οποίες µπορούν να τεκµηριώσουν µε επιχειρήµατα. - παρουσιάζει τα διάφορα θέµατα από πολλές οπτικές γωνίες. - Η κριτική και συστηµατική ανάλυση του περιεχοµένου του Α.Π. είναι δυνατόν να οδηγήσει στη δηµιουργία ενός σχεδίου δράσης; - Συνδέεται το περιεχόµενο του Α.Π. µε τα όσα διαδραµατίζονται έξω από το σχολείο, στις γειτονιές όπου διαβιούν οι µαθητές; - Ποια είναι η χρησιµότητα του περιεχοµένου του Α.Π.; - Εµπεριέχονται στο Α.Π. παραδείγµατα τα οποία τους παρέχουν τη δυνατότητα να εστιάσουν το ενδιαφέρον τους σε κοινωνικά θέµατατης τρέχουσας επικαιρότητας; - Το περιεχόµενο του Α.Π. είναι κατανοητό από τους µαθητές; (αντιστοιχεί στο επίπεδο νοητικής ανάπτυξης, δυνατότητες, ικανότητες, των µαθητών;) ΠΗΓΗ: Massialas`B.G., Criteria for issues-centered content selection, 1996

16 Κριτήρια επιλογής διδακτικών στόχων Είναι συµβατοί µε τους σκοπούς του µαθήµατος Καλύπτουν τα περισσότερα είδη µάθησης (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις). Είναι συγκεκριµένοι (για να έχουν νόηµα) και διατυπωµένοι µε πληρότητα και σαφήνεια (για να µην αφήνουν περιθώρια για παρερµηνείες). Είναι µετρήσιµοι (αξιολογήσιµοι). Είναι επιτεύξιµοι (αντιστοιχούν σε γνώσεις, δυνατότητες και εµπειρίες που πρέπει να έχουν οι µαθητές για να επιτευχθούν). Ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα - σε ανάγκες ή και σε ενδιαφέροντα των µαθητών (ή και στη γενικότερη µόρφωσή τους). Είναι χρονικά πραγµατοποιήσιµοι - Αξίζουν για το χρόνο που θα διατεθεί και για την προσπάθεια που θα κάνει ο µαθητής. Γενικά, ο στόχος πρέπει να είναι SMART Specific Συγκεκριµένος Measurable Μετρήσιµος Achievable Επιτεύξιµος Realistic Ρεαλιστικός Time bound - Χρονικά πραγµατοποιήσιµος.

17 Κριτήρια επιλογής µεθόδων & µορφών διδασκαλίας Οι σκοποί-στόχοι του µαθήµατος - Τα επιδιωκόµενα είδη µάθησης. Το µάθηµα - Η ύλη /περιεχόµενο. O βαθµός προώθησης: της ενεργού συµµετοχής, της συνεργασίας και επικοινωνίας, της εξατοµίκευσης, της αυτενέργειας του µαθητή και της αυτόνοµης µάθησης, του πειραµατισµού και της δηµιουργικής δράσης, της «ελεύθερης» εργασίας και της επιλογής, της σύνδεσης ζωής και µάθησης, κ.ά. Οι µαθητές: Η επιλεγείσα µέθοδος είναι κατάλληλη για τους συγκεκριµένους µαθητές; (δυνατότητες, ικανότητες, γνώσεις, εµπειρίες, ανάγκες, ενδιαφέροντα, ιδιαιτερότητες, κυρίαρχοι τύποι νοηµοσύνης, κ.λπ.). Ο αριθµός των µαθητών της τάξης. Ο δάσκαλος (γνώσεις, προσωπική θεωρία, στιλ, ). Τα διαθέσιµα µέσα και υλικά. Ο διαθέσιµος διδακτικός χρόνος.

18 ΕΠΙ ΙΩΚΟΜΕΝΗ ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΡΟΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΜΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Λεκτική πληροφορία (Γνώσεις) Θα µπορεί ο µαθητής να αναφέρει την επιδιωκόµενη πληροφορία; Κατανόηση εννοιών των διαφόρων λέξεων. Προτεινόµενο σχήµα κωδικοποίησης που περιλαµβάνει πίνακες και διαγράµµατα. Νοητική δεξιότητα Θα µπορεί ο µαθητής να επιδείξει την εφαρµογή της συγκεκριµένης δεξιότητας; Ύπαρξη συγκεκριµένων πληροφοριών για την εφαρµογή των παραδειγµάτων. Απλούστερες επιµέρους νοητικές δεξιότητες. Προηγούµενη µάθηση και ανάκληση των προαπαιτούµενων δεξιοτήτων Γνωστική στρατηγική Θα µπορεί ο µαθητής να επινοήσει τις λύσεις στα νέα προβλήµατα; Ύπαρξη οργανωµένης γνώσης. Νοητικές δεξιότητες που παρουσιάζονται κατά τη λύση ενός προβλήµατος. Πρωτότυπες περιπτώσεις για επίλυση προβληµατικών καταστάσεων. Στάση Θα µπορεί ο µαθητής να επιλέξει την επιδιωκόµενη προσωπική πράξη; Ύπαρξη προηγούµενης πετυχηµένης εµπειρίας που συνεπάγεται την επιδιωκόµενη επιλογή µιας πράξης. Ταύτιση µε ένα ανθρώπινο πρότυπο. Εµπειρία επιτυχίας που θα προκύψει µετά από την επιλογή µιας προσωπικής πράξης. Κινητική δεξιότητα Θα θεωρεί ο µαθητής τον εαυτό του κατάλληλο να εκτελεί την κινητική δεξιότητα ή πράξη; Ύπαρξη δυνατότητας µυϊκών κινήσεων για την εκτέλεση µιας ενέργειας ή πράξης. (R.Gagne, 1975) Επανάληψη της εκτέλεσης µιας ενέργειας ή πράξης εξάσκηση µε πληροφοριακή επανατροφοδότηση.

19 Είδη µάθησης Πληροφορίες - γνώσεις Νοητική δεξιότητα Γνωστική στρατηγική Στάση Κινητική δεξιότητα Συνθήκες µάθησης (R.Gagne, 1974) 1. Στρέφουµε την προσοχή των µαθητών προς το αντικείµενο µάθησης µε ποικίλους τρόπους (προφορικό λόγο, έντυπο υλικό, κ.ά.). 2. Εντάσσουµε το αντικείµενο της διδασκαλίας σε ένα γενικότερο ή ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο, γνωστό από προηγούµενες γνωστικές ή άλλες εµπειρίες, που µπορεί να περιλαµβάνει οπτικές παραστάσεις. 1. Υποβοηθούµε το µαθητή να ανακαλέσει τις προηγούµενες σχετικές νοητικές δεξιότητες. 2. Κάνουµε προφορικές νύξεις ανάλογα µε τη σειρά συσχέτισης των νοητικών δεξιοτήτων που επιδιώκονται. 3. Προγραµµατίζουµε επαναλήψεις σε ορισµένα χρονικά διαστήµατα. 4. Χρησιµοποιούµε ποικιλία παρόµοιων καταστάσεων για τη «µεταφορά» της µάθησης. 1. Περιγράφουµε προφορικά την τεχνική της στρατηγικής. 2. Προβλέπουµε, για την εξάσκηση της «γνωστικής στρατηγικής», πρωτότυπες προβληµατικές καταστάσεις για το µαθητή. 1. Αφού δείξει ο µαθητής την προτίµησή του για µια συγκεκριµένη πράξη, τον υποβοηθούµε να ανακαλέσει στη µνήµη του µια εµπειρία επιτυχίας. Εναλλακτικά, εξασφαλίζουµε την ταύτιση του µαθητή µε ένα ανθρώπινο πρότυπο, για το οποίο αισθάνεται θαυµασµό. 2. Συντελούµε στο να παρατηρήσει ο µαθητής την επιλεγµένη πράξη του προτύπου. 3. Ενισχύουµε την επιτυχή εκτέλεση ή πράξη του προτύπου ή ενεργούµε έτσι, ώστε ο µαθητής να παρατηρήσει την επιτυχία που δοκιµάζει το πρότυπο από την πράξη του. 1. ίνουµε οδηγίες για την εκµάθηση των επιµέρους σχετικών κινητικών δεξιοτήτων. 2. Επιδιώκουµε να γίνονται πολλές επαναλήψεις. 3. Παρέχουµε άµεσες και εύστοχες ενισχύσεις. (Gagne 1974)

20 Η µάχη του Μ.Αλέξανδρου στο Γρανικό ποταµό Αναµενόµενο είδος µάθησης Πληροφορίες γνώσεις Γνωστική στρατηγική Στάση Νοητική δεξιότητα Κινητική δεξιότητα Περιγραφή διατύπωση στόχου Αν δοθεί στους µαθητές το κατάλληλο υλικό, θα είναι σε θέση να αναφέρουν τη χρονολογία και τα πιο σηµαντικά γεγονότα και πρόσωπα. Αν δοθεί στους µαθητές υλικό το οποίο αξιολογεί τα θετικά και αρνητικά σηµεία της προσωπικότητας και της στρατηγικής του Μ.Αλεξάνδρου (συνθήκες), θα είναι σε θέση να επινοήσουν (δυνατότητα) ποια θα ήταν η εξέλιξη των γεγονότων στην ιστορία, αν δεν υπήρχε ο Μ.Αλέξανδρος, γράφοντας µια έκθεση (δραστηριότητα). Αν δοθεί στους µαθητές το σχετικό υλικό για τις ιδέες του Μ.Αλεξάνδρου (συνθήκες), θα είναι σε θέση να διαλέξουν (δυνατότητα) δύο από τις ιδέες του που υπήρξαν θετικές και δύο αρνητικές και να τις τεκµηριώσουν (δραστηριότητα). Αν δοθούν στους µαθητές τα απαραίτητα στοιχεία σχετικά µε τη µάχη του Γρανικού (συνθήκες), θα είναι σε θέση να παράγουν (δυνατότητα) εναλλακτικές σκέψεις για το ποια θα ήταν η έκβαση των γεγονότων, αν αποτύγχανε η µάχη αυτή, γράφοντας µια έκθεση (δραστηριότητα). Αν δοθούν στους µαθητές κατάλληλες οδηγίες για τη σχεδίαση χαρτών και διαγραµµάτων (συνθήκες), θα είναι σε θέση να φτιάξουν /εκτελέσουν (δυνατότητα) χάρτες για την πορεία και την επέκταση του κράτους του Μ.Αλεξάνδρου.

21 ιευθέτηση θέσεων στην τάξη α) Παραδοσιακή τάξη Σκοπός: Ρόλος µαθητών: Ρόλος δασκάλου: Μορφή διδασκαλίας: β) Συζήτηση - αντιπαράθεση Σκοπός: Ρόλος µαθητών: Ρόλος δασκάλου: Μορφή διδασκαλίας: γ) Πέταλο Σκοπός: Ρόλος µαθητών: Ρόλος δασκάλου: Μορφή διδασκαλίας: δ) Εργασία σε οµάδες Σκοπός: Ρόλος µαθητών: Ρόλος δασκάλου: Μορφή διδασκαλίας: Ρόλος του δασκάλου α) άσκαλος που µονολογεί διδάσκει το αντικείµενο παρά τους µαθητές. Σκοπός: Ρόλος µαθητών: β) άσκαλος που επιδεικνύει Σκοπός: Ρόλος µαθητών: γ) άσκαλος που ακούει Σκοπός: Ρόλος µαθητών: δ) άσκαλος που εµψυχώνει (empowering) Σκοπός: Ρόλος µαθητών: