ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι) ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ:

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι) ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΑΤΑΤΑΣ, ΚΑΘΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΚΟΝΔΥΛΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΓΑΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΒΑΡΖΑΚΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ ΑΛΑΜ ΑΤΑ Α Π Ρ ΙΛ ΙΟ Σ

2 Για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της εργασίας εκφράζονται ιδιαίτερες ευχαριστίες προς τον υπεύθυνο καθηγητή μου κ. Βαρζάκα Θεόδωρο που με τις γνώσεις του και την εμπειρία του με καθοδήγησε και με βοήθησε να φέρω εις πέρας το πειραματικό. Ευχαριστώ θερμά τον κ. Πασχαλίδη Χρήστο και την κ. Κορίκη Αντωνία του εργαστηρίου εδαφολογίας, που με την πολύτιμη βοήθειά τους κατάφερα να ολοκληρώσω το αναλυτικό κομμάτι της εργασίας μου. Ευχαριστώ θερμά για την πολύτιμη βοήθειά τους την Αθηνά, τη Μαρία και το Σπύρο. Το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στους γονείς μου για την ηθική υποστήριξη όχι μόνο κατά τη διάρκεια εγγραφής της πτυχιακής εργασίας μου, αλλά και καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Π ΡΩ ΤΟ Μ Ε ΡΟ Σ ΚΑΤΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ Π ΑΤΑΤΑΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Π ΑΤΑΤΑΣ Ποικιλιακό υλικό πατάτας στην ελληνική αγορά ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α Παραγωγική διαδικασία Κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Η καλλιέργεια της πατάτας Κατάλληλα εδάφη και προετοιμασία τους για φύτευση Σημασία και χειρισμός του πατατόσπορου Τεμαχισμός του πατατόσπορου Φύτευση και καλλιεργητικές φροντίδες Εποχή φύτευσης Συνθήκες κατά τη φύτευση Αποστάσεις και πυκνότητα φύτευσης Παράχωμα Εκμηχάνιση της πατατοκαλλιέργειας Η ποιότητα των πατατών Ποιοτικά χαρακτηριστικά της πατάτας Τρόποι βελτίωσης της ποιότητας των πατατών Λίπανση των πατατών Άρδευση των πατατών Ανάγκες των πατατών σε νερό Ανάγκες σε φως για την κονδυλοποίηση Καταπολέμηση αγριόχορτων Συγκομιδή πατατών Αποθήκευση πατάτας Εχθροί των πατατών Ασθένειες της πατάτας Ιώσεις στην πατάτα Η ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΑΤΑ Η διαδικασία του μαγειρέματος Η ελληνική τηγανητή πατάτα Το μαγειρικό λίπος, το τηγάνι, η μέθοδος Η συμπεριφορά του ελαιόλαδου κατά το τηγάνισμα Μ ΕΡΟΣ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑ ΔΙΚ Α ΣΙΑ Εισαγωγή Σκοποί του πειράματος Υλικά και μέθοδοι Περιγραφή φυτικού υλικού Προετοιμασία του πειραματικού Πειραματικό σχέδιο Λίπανση φυτών Καλλιεργητικές και φυτοπροστατευτικές εργασίες Δειγματοληψίες και μετρήσεις Χημικές αναλύσεις Έδαφος Φυτικοί Ιστοί Έλεγχος ποιότητας και προσδιορισμός σταθερών και συστατικών του ελαιόλαδου και σογιέλαιου. 64

4 Προσδιορισμός της οξύτητας Προσδιορισμός αριθμού υπεροξειδίων Χρωματομετρικός προσδιορισμός αριθμού υπεροξειδίων Προσδιορισμός των ειδικών συντελεστών απορρόφησης ελαίου (σταθερές Κ232, Κ27ο>ΔΚ) Προσδιορισμός περιεκτικότητας αμύλου με διάλυση σε διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου (ΙΟΟ 122/1, 1984) Προσδιορισμός σακχάρων Προσδιορισμός ΗΡΙΧ των σακχάρων στις ακατέργαστες και ψημένες γλυκές πατάτες (Προγραμματιζόμενη ισοκρατική αντλία Η ΡΙΧ ) ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΚΑΤΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ Η πατάτα Solarium tuberosum, ανήκει στην οικογένεια Solanaceae, με εξαιρετική αγροτική σημασία και κατάγεται από το Περού. Είναι είδος τετραπλοειδές και φέρει 48 χρωματοσώματα. Η καλλιέργεια της πατάτας είναι διαδεδομένη σε πολλές χώρες και σήμερα αναγνωρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα φυτά στον κόσμο, αφού οι κόνδυλοι της αποτελούν βασική τροφή για πολλούς λαούς. Οι χώρες που παράγουν μεγάλες ποσότητες πατάτας είναι η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, οι Η.Π.Α., ο Καναδάς κλπ. Στην Ελλάδα η πατάτα είναι, μετά την τομάτα, το σημαντικότερο λαχανοκομικό φυτό και καλλιεργείται σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας (ιδιαίτερα στους νομούς: Βοιωτίας, Εύβοιας, Αχαΐας, Ηλείας, Μεσσηνίας, Ηρακλείου, Λασιθίου, Έβρου, Δράμας, Αρκαδίας) σε έκταση στρεμμάτων περίπου, με ετήσια παραγωγή που ξεπερνά τους τόνους. (Νικολόπουλος, 2004) Η καλλιέργειά της ξεκίνησε στη Νότια Αμερική μεταξύ τριών και τεσσάρων χιλιάδων χρόνων. Αν και πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι μπορεί να ξεκίνησε η καλλιέργεια της και πριν από δεκατρείς χιλιάδες χρόνια. Η αρχική προέλευση και καταγωγή της εικάζεται ότι είναι η Ορεινή Κεντροδυτική περιοχή της Νοτίου Αμερικής και ειδικότερα ανάμεσα στην περιοχή νοτίως του Περού και Βορειοανατολικά της Βολιβίας. Στην εποχή της αυτοκρατορίας των Ίνκας η καλλιέργεια της πατάτας είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ήπειρο κάτι που παρατήρησαν και οι πρώτοι Ισπανοί χρονογράφοι στις απαρχές της κατάκτησης της Ηπείρου. Οι Ίνκας πέρα από την καλλιέργεια είχαν αναπτύξει και ειδικές μεθόδους συντήρησης και αποθήκευσης, είτε με την αποξήρανση πατάτας, είτε με πολτοποίηση της καταφέρνοντας να την διατηρούν για σημαντικό διάστημα. Η σπουδαιότητα της πατάτας δεν έγινε αμέσως αντιληπτή από τους Ισπανούς τα πρώτα χρόνια και έπρεπε να περάσουν περίπου 50 χρόνια μέχρι την μεταφορά των πρώτων σπόρων στην Ευρώπη και την καλλιέργεια της σε μικρή κλίμακα από 5

6 Ισπανούς αγρότες, κυρίως ως ζωοτροφή. Από την Ισπανία και μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα η καλλιέργεια πατάτας εξαπλώθηκε σχεδόν σε όλη τη Δυτική Ευρώπη χωρίς όμως να συναντά και ιδιαίτερη αποδοχή από τον αγροτικό κόσμο χρησιμοποιούμενη ως ζωοτροφή και ως τροφή σε περίπτωση μεγάλης ανέχειας. Από τα μέσα του 17ου αιώνα αρχίζει η μεταστροφή και η ένταξη της πατάτας στις διατροφικές συνήθειες των Ευρωπαίων. Το 1662 η βασιλική κοινότητα της Αγγλίας πρότεινε στην κυβέρνηση την εντατικοποίηση της καλλιέργειας της πατάτας, χωρίς όμως η πρόταση της να τύχει ανταπόκρισης, όμως οι ελλείψεις σε τρόφιμα κατά τις περιόδους των πολέμων την επόμενη περίοδο μέχρι τον 18ο οδήγησε το Αγροτικό Συμβούλιο της Αγγλίας να εκδώσει έναν οδηγό με Συμβουλές για την καλλιέργεια και την χρήση πατάτας το 1795 στους Times. Παρόμοια εξέλιξη υπήρχε και στην απέναντι πλευρά (Ολλανδία, Βέλγιο και Γαλλία), όπου η αναγνώριση προέκυψε προς τα τέλη του 18ου αιώνα, αν και ήδη από το 1771 το Πανεπιστήμιο του Παρισιού διαβεβαίωνε ότι η πατάτα ήταν γευστική και επωφελής για τη δημόσια υγεία. Στη Γερμανία δε ο Μέγας Φρειδερίκος της Πρωσίας διείδε τη δυνατότητα με την πατάτα της διατροφής μεγάλου τμήματος των υπηκόων του, αν και μετά τη διαταγή του 1774 για την υποχρεωτική κατανάλωση πατάτας για την καταπολέμηση λοιμών, αντιδράσεις εμφανίστηκαν από πολλές πλευρές με πιο χαρακτηριστική την απάντηση των κατοίκων της πόλης Kolberg.oi οποίοι αναρωτήθηκαν Ποια η χρησιμότητα της αφού ούτε μυρωδιά έχει, ούτε γεύση ούτε καν τα σκυλιά δε την ακουμπούν. Όμως τελικά με ένα ευφυές τέχνασμα αντίστροφης ψυχολογίας,το επιθυμητό αποτέλεσμα που ήταν η διάδοση της πατάτας επιτεύχθηκε. Ο Μέγας Φρειδερίκος έδωσε διαταγή να καλλιεργηθεί ένα από τα βασιλικά χωράφια με πατάτες και να φυλάσσεται νύχτα μέρα από ισχυρή φρουρά. Μετά από λίγες μέρες χωρικοί από τις γύρω περιοχές είχαν λεηλατήσει το χωράφι, φυτεύοντας τους σπόρους στα δικά τους χωράφια. Στην Ελλάδα η πατάτα εισήχθη στην ελληνική γεωργία από τον Ιωάννη Καποδίστρια το 1833 και καλλιεργήθηκε πειραματικά κλίμακα στην Πελοπόννησο. Η συστηματική της καλλιέργεια άρχισε να πραγματοποιείται μετά από 50 χρόνια στα 1880, αφού χρειάστηκε να περάσει ένα μεγάλο διάστημα για να αναγνωριστεί η σημασία της ( 6

7 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 1.1 Π αγκόσμια εξέλιξη της π ατατοκαλλιέργειας την περίοδο Π ερ ιο χ ή Ε Κ Τ Α Σ Η ( Η.Α.) Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η (100 Μ.Τ.) Ευρώπη Ασία Β.&Κ.Αμερική Ν. Αμερική Αφρική Αυστραλία Π α γ κ ό σ μ ια Πηγή: Στατική Υπηρεσία Ρ.Α.Ο. 7

8 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 1.2 Η έκτασ η (στρ) και η παραγωγή (τόνοι) πατάτας στην Ελλάδα το Δ ιευ θ ύ ν σ εις Α ν ο ιξιά τικ η Κ α λ ο κ α ιρ ιν ή Φ θ ιν ο π ω ρ ιν ή Σ ύ ν ο λ ο Γ εω ρ γ ία ς Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω γ ή γή γή γή Δράμας Καβάλας Σερρών Έβρου Ορεστιάδας Ροδόπης Ξάνθης Θεσ/νίκης Πιερίας Ημαθίας Πέλλης Γ ιαννιτσών Κιλκίς Χαλκιδικής Φλώρινας Καστοριάς Κοζάνης Γ ρεβενών Άρτας Πρέβεζας Ιωαννίνων Θεσπρωτίας Λευκάδος Κέρκυρας Λάρισας Μαγνησίας

9 Δ ιευ θ ύ ν σ εις Α ν ο ιξιά τικ η Κ α λ ο κ α ιρ ιν ή Φ θ ιν ο π ω ρ ιν ή Σ ύ νο λο Γ εω ρ γ ία ς Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω Έ κ τα σ η Π α ρ α γ ω γ ή γή γή γή Τρικάλων Καρδίτσας " Ευρυτανίας - " Φθιώτιδας Αργολίδας Κορινθίας Αχάίας Αρκαδίας Μεσσηνίας Τριφυλίας Λακωνίας Ηλείας Αιτωλ/νίας Ζακύνθου Κεφαλληνίας Δυτ. Αττικής Αν. Αττικής Πειραιώς Βοιωτίας Φωκίδας Εύβοιας Λέσβου Χίου Σάμου Κυκλάδων Δωδ/σου Ηρακλείου Λασιθίου Χανίων Ρεθύμνης Σύνολο Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων,2008 9

10 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 1.3 Σ το ιχεία π ατατοκαλλιέργειας τω ν 2 0 κυριότερω ν π ατατοηαραγω γικώ ν χω ρ ώ ν (σ τοιχεία ) ala Χώρα Έκταση (1000 ΗΑ) Παραγωγή (1000Μ.Τ.) 1 Κίνα Ομοσπονδία της Ρωσίας 3 Ινδία υ.ε.α Ουκρανία Πολωνία Γερμανία Ολλανδία Γ αλλία Ηνωμένο Βασίλειο Τουρκία Καναδάς Ρουμανία Ιράν Ισπανία Ιαπωνία Βραζιλία Κολομβία Γ ιουγκοσλαβία Αργεντινή Πηγή: Στατιστική υπηρεσία ΡΑΟ ίο

11 2. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ Από διατροφική άποψη η πατάτα είναι γνωστή κυρίως για την υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, κυρίως υπό τη μορφή του αμύλου, χωρίς αντίστοιχη επιβάρυνση από λίπος, όταν βέβαια μαγειρεύεται βραστή ή ψητή. Το περιεχόμενο σε ίνες της φλούδας πατάτας (2 gr) είναι ίση με την περιεκτικότητα σε ίνες του ολικού ψωμιού, τα ζυμαρικά και τα δημητριακά. Σε σύγκριση με το ψωμί, είναι μια τροφή με μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, που καλύπτει το 50% της ημερήσιας πρόσληψης, και σε μικρότερη ποσότητα περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος Β, που την καθιστά στις σκανδιναβικές χώρες κύρια πηγή. Το κάλιο την καθιστά μια εξαιρετική σύμμαχο για την υπέρταση. Τα θρεπτικά συστατικά που περιέχει τόσο στο δέρμα, όσο και στη σάρκα της, ωστόσο, ενδέχεται να επιδεινωθούν με το μαγείρεμα. Η πατάτα συγκαταλέγεται στους σύνθετους υδατάνθρακες και αποτελεί ένα ευχάριστο και επιτρεπτό γεύμα για τους διαβητικούς καθότι απορροφάται με αργό ρυθμό από το αίμα σε αντίθεση με τους απλούς υδατάνθρακες π.χ. ζάχαρη. Από μεταλλικά στοιχεία περιέχει φώσφορο, μαγνήσιο και κάλιο. Το κάλιο βοηθάει στην πρόληψη της υπέρτασης και των εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε μια έρευνα του Pasific Western, το 81% των ασθενών με αυξημένη πίεση, καταναλώνοντας συχνά γεύματα πατάτας, έδειξε ότι η πίεση τους ρυθμίστηκε στα φυσιολογικά όρια και μόνο με τη μισή δόση του φαρμάκου. Τέλος, πρέπει να διαλύσουμε τον μύθο ότι οι πατάτες είναι εχθρός διότι παρά την παρουσία του αμύλου, δεν έχουν χοληστερόλη. Το είδος του μαγειρέματος και της χρήσης των καρυκευμάτων την καθιστούν εχθρό ή σύμμαχο (Ζουμπανέας Ε., lt)ttp:// και Ωστόσο, σε περίπτωση που τηγανίζονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (170 C και άνω), όπως και όλα τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες, έχει διαπιστωθεί το εξής. Σε πρόσφατες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν διαπιστώθηκε ότι παράγεται ένα χημικό, το ακρυλαμίδιο, το οποίο ενοχοποιείται ότι διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκινοπάθειας όταν το τηγάνισμα γίνει σε υψηλές θερμοκρασίες (Hogervorst J., Schouten L, Konings E., Goldbohm A. and Piet A. van den Brandt, 2007). 11

12 Αλλά από την άλλη, με το σωστό τρόπο μεταχείρισης μαγειρέματος έχει υπογραμμιστεί, ότι αρκεί να γνωρίζουμε ότι τα 100 γραμμάρια πατάτας περιέχουν 188kcal, οι οποίες γίνονται 537 στην περίπτωση των συσκευασμένων. Τουναντίον, 100 γραμμάρια πατάτες βρασμένες με λίγο αλάτι περιέχουν μόνο 71kcal, έναντι 260 που παράγονται από την ίδια ποσότητα λευκού ψωμιού, τα οποία αντιπροσωπεύουν μια πραγματική εναλλακτική λύση (Ζουμπανέας Ε., και 3. ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΠΑΤΑΤΑΣ Οι περισσότερες καλλιεργούμενες ποικιλίες πατάτας είναι τετραπολοειδής και ανήκουν στα υποείδη tuberosum και andiqena του είδους S. tuberosum. Ειδικά στην Ευρώπη καλλιεργούνται σχεδόν κατά αποκλειστικότητα ποικιλίες του υποείδους tuberosum. Υπάρχουν εκατοντάδες ποικιλίες στην Ευρώπη και χιλιάδες σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι υπάρχουν πολλές ποικιλίες με άλλα πολύ καλά και άλλα μέτρια χαρακτηριστικά που καλλιεργούνται και καλύπτουν κατά τον καλύτερο συγκριτικά τρόπο τις απαιτήσεις τον καταναλωτών ή προσαρμόζονται καλύτερα σε ειδικές εδαφοκλιματικές συνθήκες ή και στα δύο. Έτσι, όπως προελέχθη, υπάρχουν παμπάλαιες ποικιλίες που κυριαρχούν ακόμη και σήμερα στην καλλιέργεια διότι συνδυάζουν κατά κυρίαρχο τρόπο τις απαιτήσεις αυτές, όπως η ολλανδική Bintje (γνωστή από το 1910) η οποία καταλαμβάνει το 70% των εκτάσεων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση στην Ολλανδία, όπου κυριαρχεί επί 100 και πλέον ποικιλιών που περιέχει ο αντίστοιχος εθνικός κατάλογος. Οι κυριότερες π οικιλίες από αυτές είναι: 1. Σπούντα. Οι κόνδυλοί της είναι μεγάλοι, μακρουλοί με ελαφρά κίτρινη σάρκα. 2. Agria. Οι κόνδυλοι είναι στρογγυλοί με βαθιά κίτρινη σάρκα. 3. Λιζέττα. Ποικιλία παρόμοια με τη Σπούντα που προήλθε από διασταύρωση της. Οι κόνδυλοί της είναι ομοιόμορφοι. 12

13 4. Λόλα. Παρόμοια με τη Σπούντα και τη Λιζέττα αλλά με στρογγυλούς κονδύλους. 5. Τιμάτε. Σχετικά νέα ποικιλία. Είναι πιο μικρή από τις προηγούμενες αλλά με τα ίδια χαρακτηριστικά 6. Ντάιαμοντ. Παράγει μέτριους προς μεγάλους κονδύλους σε σχήμα αχλαδιού. Είναι ευρείας χρήσης. 7. Νίκολα. Είναι πατάτα κιτρινόσαρκη με γλυκιά γεύση, πολλαπλής χρήσης αλλά ιδανική για πατατοσαλάτα. Πολύ δημοφιλής στην Ευρώπη. 8. Σιαρλότ. Έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με τη Νίκολα. 9. Κάρα. Είναι λευκόσαρκη και έχει σχήμα στρογγυλό με κοκκινωπά μάτια. 10. Φιλέα. Είναι σαλατοπατάτα με αυγοειδής κονδύλους, μέτριου μεγέθους με κίτρινη επιδερμίδα και βαθιά κίτρινη σάρκα. 11. Μάραμπελ. Είναι ποικιλία πλατιάς κατανάλωσης με πολύ καλή, λεπτή γεύση. Έχει κίτρινη σάρκα. 12. Ινόβα. Είναι πατάτα που προήλθε από διασταύρωση της Νίκολα και της I μπάλα 13. Μαρφόνα. Έχει μεγάλος κονδύλους με αυγοειδές σχήμα. 14. Σιηκλήντε. Έχει κονδύλους μικρούς έως μέτριος με κίτρινη σάρκα. 15. Ελβίρα. Σχηματίζει επιμήκεις έως και ωοειδής κονδύλους με ρηχά μάτια και κίτρινη σάρκα 16. Ντράγκα. Έχει μεγάλους κονδύλους με λευκή σάρκα. 17. Σεμττάγκο. Δίνει υψηλές αποδόσεις και κονδύλους μεσαίου πάχους με λευκή σάρκα. Ωστόσο, οι ποικιλίες της πατάτας καθορίζονται κυρίως από το εξωτερικό χρώμα της φλούδας της (κίτρινο, καφέ, ροζ, κόκκινο ή μοβ), αλλά και το χρώμα της σάρκας της (άλλοτε άσπρο, στο χρώμα του δέρματος ή ελαφρώς κίτρινο) και σε κάθε περιοχή του κόσμου, έχουν αναπτυχθεί διαφορετικές ποικιλίες οι οποίες να ευδοκιμούν με τον καλύτερο τρόπο στις κατά τόπους εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Επίσης, σημαντικό ποιοτικό χαρακτηριστικό είναι η συνεκτικότητα κατά το βράσιμο και γενικά η υφή της σάρκας. Από τα είδη της πατάτας που καλλιεργούνται το κυριότερο είδος που καλλιεργείται είναι η κίτρινη πατάτα (με μεγάλους κονδύλους με ελαφρά κίτρινη σάρκα), και η οποία 13

14 εμφανίζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. (Γιαννοπολίτης, Γεωργία και Κτηνοτροφία,2008) 3.1 Π οι κι λιακό υλικό πατάτας στην ελληνική αγορά. Στην Ελλάδα το ζήτημα των ποικιλιών προκαλεί περισσότερη σύγχυση από όλα τα άλλα. Σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες περιοχές του δυτικού κόσμου (παντού, από την Αυστραλία μέχρι την Αμερική και από τη Γαλλία μέχρι το Βέλγιο, όπου γεννήθηκε ουσιαστικά το έδεσμα),οι ποικιλίες της πατάτας διακρίνονται από μάγειρες. Στην Ελλάδα, ωστόσο, οι πατάτες διακρίνονται με κριτήριο τον τόπο καλλιέργειά τους, την εποχή του χρόνου που γίνεται η συγκομιδή τους και από το αν τις πλένουν ή όχι. Ο κύκλος της σοδειάς είναι περίπου ο ακόλουθος: οι ανοιξιάτικες πατάτες (με κύκλο ανάπτυξης τις 90 μέρες περίπου), καλλιεργούνται στην Καλαμάτα, τον Πύργο, την Αχάία, την Λάρισα και την Κρήτη, οι καλοκαιρινές πατάτες προέρχονται από την Κόρινθο, την Εύβοια, τη Λάρισα, τις Σέρρες, τη Δράμα και την Ορεστιάδα, από τη Θήβα προέρχονται οι πατάτες του Φθινοπώρου, αλλά και από την Πάτρα και τον Πύργο (Αφθονιάτης Γ., Κανείς, ωστόσο δε φαίνεται να γνωρίζει πολλά για τις ποικιλίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας στην Αθήνα, στην Ελλάδα κυκλοφορούν οι παρακάτω βασικότερες ποικιλίες: Aida: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο. Μέσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι ανθεκτική στον περονόσπορο φυλλώματος και ευαίσθητη στο νηματώδη Globodera rostochiensis και στον περονόσπορο κονδύλων. Akira: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Μέσο-όψιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση, βραστή, και φούρνου. Καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και του κονδύλου. Ανθεκτική στο νηματώδη, πολύ καλή αντοχή στον ιό X και σχετικά καλή αντοχή στους ιούς Υ,Α και στον ιό του καρουλιάσματος (Γιαννοπολίτης, 2008). 14

15 Alaska: Πολύ πρώιμη ποικιλία, προέλευσης Γαλλίας, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Ποικιλία που διακρίνεται για τις υψηλές αποδόσεις, την εξαιρετική εμφάνιση και την πολύ καλή συμπεριφορά κατά την αποθήκευση. Δίνει κονδύλους οβάλ, ομοιόμορφους, μεγάλου μεγέθους με επιδερμίδα λεία, ανοιχτού κίτρινου χρώματος και σάρκα χρώματος υποκίτρινου. Πρόκειται για ιδιαίτερα παραγωγική και εμπορεύσιμη ποικιλία με μεγάλες αποδόσεις ακόμα και σε αμμώδη ελαφρά εδάφη. Χρειάζεται προληπτικούς ψεκασμούς για τον περονόσπορο ενώ ιδιαίτερα ανθεκτική στους νηματώδεις και στον ιό X. Alowa: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Φεβρουάριο. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους αρκετά μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Είναι πολύ ανθεκτική στο νηματώδη Globodera rostochiensís και ανθεκτική στον περονόσπορο των κονδύλων και του φυλλώματος. Apolline: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο. Μέσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Είναι ευαίσθητη στο νηματώδη Globodera rostochiensís και στον περονόσπορο φυλλώματος, είναι όμως ανθεκτική στον περονόσπορο κονδύλων. Argos: Κατάλληλη εποχή φύτευσης για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας τέλη Μαρτίου έως τέλη Απριλίου. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, σχήμα οβάλ-επιμήκεις και λευκό χρώμα σάρκας.κατάλληλη για νωπή χρήση. Εμφανίζει υψηλή αντοχή στη ξηρασία καθώς και στις υψηλές θερμοκρασίες. Παρουσιάζει μέτρια έως καλή ανθεκτικότητα στην ακτινομύκωση, μέτρια στον περονόσπορο των κονδύλων και μέτρια έως χαμηλή στον περονόσπορο των φυλλωμάτων (Γιαννοπολίτης, 2008). Bellini: Μέσο-πρώιμη ποικιλία με γρήγορη κονδυλοποίηση και πολύ υψηλή παραγωγή. Έχει δυνατά στελέχη και αναβλαστάνει γρήγορα μετά από καταστροφή της καλλιέργειας από παγετό. Είναι ανθεκτική στους ισχυρούς ανέμους. Έχει μεγάλους, επιμήκεις-ωοειδείς κονδύλους με μεγάλη ομοιομορφία στο σχήμα και το μέγεθος. Μάτια πού ρηχά, με ανοιχτό- κίτρινη επιδερμίδα και ελαφρά κίτρινη σάρκα. Είναι ανθεκτική στο χρυσονηματώδη, έχει καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και τον περονόσπορο των κονδύλων. Εμφανίζει μέτρια ανθεκτικότητα 15

16 στην ακτινομύκωση και καλή στο Φουζάριο. Εξαιρετική στο μαγείρεμα, με πολύ ωραία γεύση. Clarissa: Κατάλληλη εποχή φύτευσης νωρίς το χειμώνα. Μέσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς- επιμήκεις και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι πολύ ανθεκτική σε παθογόνα εδάφους, στη μελανή βακτηρίωση και στην ακτινομύκωση. Claustar: Ποικιλία ιδιαίτερα γνωστή στους Έλληνες παραγωγούς, προέλευσης Γαλλίας. Δίνει κονδύλους ομοιόμορφους, οβάλ με κίτρινη επιδερμίδα και ελαφρά κίτρινη σάρκα. Ιδιαίτερα παραγωγική ποικιλία, ελαφρά ευάλωτη στον περονόσπορο φύλλων και κονδύλων. Ευαίσθητη στους ιούς Υ και καρουλιάσματος των φύλλων. Daifla: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο. Μεσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους πολύ μεγάλου μεγέθους, στρογγυλού-οβάλ σχήματος και απαλό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι πολύ ανθεκτική στον νηματώδη Globodera rostochiensis και μέτριας ανθεκτικότητας στον περονόσπορο των κονδύλων και του φυλλώματος. Disco: Κατάλληλη εποχή φύτευσης για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας τέλη Μαρτίου εώς τέλη Απριλίου. Όψιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, σχήμα οβάλ και ελαφρώς κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση. Παρουσιάζει πολύ καλή ανθεκτικότητα ιό PVY, καλή στον περονόσπορο φυλλώματος, μέτρια ανθεκτικότητα στη μελάνωση λαιμού, στην ακτινομύκωση και στον ιό PLRV. Elodie: Κατάλληλη εποχή φύτευσης Ιανουάριος έως 15 Μαρτίου. Πρώιμη και μέσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, ωοειδείς-επιμήκεις και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για βιομηχανική και επιτραπέζια χρήση. Παρουσιάζει μέτρια ανθεκτικότητα σε περονόσπορο κονδύλων, μελάνωση λαιμού, ακτινομύκωση, και είναι ευαίσθητη στον περονόσπορο φυλλώματος. Everest: Κατάλληλε εποχή φύτευσης χειμώνα και καλοκαίρι. Πολύ πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδούς σχήματος, λεία επιδερμίδα και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση. Είναι ανθεκτική στον ιό Υη και στο καρούλιασμα (Γιαννοπολίτης, 2008). 16

17 Finka: Κατάλληλη εποχή φύτευσης νωρίς το χειμώνα και στα ορεινά τον Απρίλιο. Πολύ πρώιμη, με κονδύλους ωοειδούς σχήματος και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Ανθεκτική στις ιώσεις και στα παθογόνα εδάφους. Florida: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας. Μεσο-όψιμη ποικιλία με κονδύλους επιμήκεις- ελαφρώς καμπυλωτούς και βαθύ κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή και προτηγανισμένη χρήση. Είναι ανθεκτική στον ιό PRLV και στον περονόσπορο των κονδύλων. Fregate: Μεσο-πρώιμη, προέλευσης Γαλλίας,, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Δίνει κονδύλους με σχήμα οβάλ, κίτρινη επιδερμίδα και ελαφρά κίτρινη σάρκα. Ιδιαίτερα εμφανίσιμοι κόνδυλοι και ομοιόμορφοι με καλή συμπεριφορά στην αποθήκευση. Σχετικά ευαίσθητη στον περονόσπορο των κονδύλων. Hermes: Κατάλληλη εποχή φύτευσης για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας τέλη Μαρτίου έως τέλη Απριλίου. Ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, σχήμα οβάλ και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για βιομηχανική χρήση και παραγωγή chips. Παρουσιάζει μέτρια ανθεκτικότητα στον περονόσπορο φυλλώματος και κονδύλων. Jaeria: Ποικιλία προέλευσης Γαλλίας και Ολλανδίας. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους στρογγυλού -ελλειπτικού σχήματος με κιτρινωπό φλοιό και ανοιχτοκίτρινη σάρκα. Υψηλή στρεμματική απόδοση. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Ανθεκτική στους ιούς Α και X και στον περονόσπορο του φυλλώματος. Σχετικά ευπαθής στον ιό Υ. Juwell ΝΝ: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Υπερπρώιμη ποικιλία με κονδύλους στρογγυλούς και επιμήκεις, κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση. Ανθεκτική σε νηματώδεις ιούς PLRV και PVY, περονόσπορο, ακτινομύκωση και στη μελάνωση του λαιμού. Ilona: Κατάλληλη εποχή φύτευσης φθινόπωρο, άνοιξη και καλοκαίρι. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους στρογγυλούς και ελαφρώς πεπλατυσμένους, κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση (Γιαννοπολίτης, 2008). Kennebec: Ποικιλία ιδιαίτερα γνωστή σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, προέλευσης Γαλλίας και Ολλανδίας. Έχει ρηχά μάτια, ελαφρά κίτρινη επιδερμίδα και λευκή σάρκα που αποτελεί και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της. Μεσο-όψιμη ποικιλία με στρογγυλούς- ελλειπτικούς κονδύλους μεσαίου μεγέθους και μέτρια 17

18 στρεμματική απόδοση. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Ποικιλία ανθεκτική στο καρούλιασμα, στον ιό Α αι Υη. Είναι ανθεκτική στον περονόσπορο του φυλλώματος και του κονδύλου καθώς και στο εσωτερικό μαύρισμα. Τέλος χαρακτηρίζεται από καλή συμπεριφορά στην αποθήκευση. Krone: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Μεσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους επιμήκεις και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή και βιομηχανική χρήση. Ανθεκτική σε νηματώδεις ιούς PVY και PLRV, περονόσπορο, ακτινομύκωση και στη μελάνωση λαιμού. Labadia: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας. Μεσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς- ομοιόμορφους και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για χρήση στο φούρνο. Ανθεκτική στο καρούλιασμα και στον περονόσπορο των κονδύλων. Lanorma: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Μεσο-πρώιμη ποικιλία, με πολύ υψηλή παραγωγή. Οι κόνδυλοι έχουν σχήμα οβάλ, πολύ λεία επιδερμίδα με ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Παρουσιάζει καλή αντοχή στις ιώσεις. Με μεγάλη ομοιομορφία κονδύλων, και πολύ ωραία γεύση αποτελεί την ποικιλία του μέλλοντος στην μικροσυσκευασία. Κατάλληλη για νωπή χρήση, τηγάνισμα, βραστή και φούρνου (Γιαννοπολίτης, 2008). Liseta: Πρώιμη-μεσοπρώιμη ποικιλία (περίπου μέρες πιο πρώιμη από τη Spunta) με γρήγορη κονδυλοποίηση. Οι κόνδυλοι της είναι μεγάλοι, επιμήκεις ωοειδής, με ομοιόμορφο σχήμα, ρηχά μάτια, ελαφριά κίτρινη σάρκα, πολύ ωραία κίτρινη επιδερμίδα και ψηλή παραγωγή. Έχει καλή ανάπτυξη και πολύ καλή πυκνή κάλυψη του εδάφους, ενώ τα άσπρα άνθη της είναι σπάνια και δίχως μούρα. Είναι καλή ποιότητας για τον καταναλωτή με τύπο μαγειρέματος Β, διατηρώντας καλό χρώμα μετά το μαγείρεμα και είναι κατάλληλη για τηγάνισμα. Η Λιζέτα είναι μία από τις ποικιλίες που πρόσφατα προήλθε από τη Σπούντα. Λόγω της πρωιμότητας και της μεγάλης παραγωγής, εύκολα προσαρμόζεται στις διάφορες κλιματολογικές συνθήκες και τύπους εδαφών. Απαιτεί πλούσια, όχι όμως υπερβολική δόση αζωτούχων λιπασμάτων και αραιό φύτεμα, λόγω των πολλών κονδύλων. Γενικά, είναι κάπως ευαίσθητη στη ξηρασία και χρειάζεται καλές συνθήκες ανάπτυξης. Είναι ανθεκτική στη δευτερογενή αύξηση (παραμορφώσεις), στην εσωτερική κηλίδωση και στις μηχανικές βλάβες. Μπορεί να αποθηκευτεί για μεγάλη περίοδο και αναβλαστάνει γρήγορα μετά από κάψιμο από παγετό. Έχει μάλλον μικρή 18

19 περίοδο λήθαργου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για φθινοπωρινή καλλιέργεια με πολύ μεγάλες αποδόσεις. Είναι κάπως ευαίσθητη στον περονόσπορο των φύλλων, αλλά ανθεκτική στον περονόσπορο των κονδύλων και γι αυτό πρέπει να γίνονται κανονικοί ψεκασμοί. Παρουσιάζει μέτρια ανθεκτικότητα στην ακτινομύκωση και εξαιρετική ανθεκτικότητα στις διάφορες ιώσεις. Μέτρια ευαισθησία στο Φουζάριο. Maestro: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο. Μεσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και έντονο κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Είναι πολύ ανθεκτική στο νηματώδη Globodera rostochíensis και στον περονόσπορο κονδύλων και φυλλώματος. Marabel: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνα και καλοκαίρι. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδούς σχήματος και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια με πολύ καλή γεύση στην γεύση στο τηγάνισμα. Διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα στην αποθήκη. Είναι πολύ ανθεκτική στις ιώσεις (PVY) και στα παθογόνα εδάφους. Marine: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Φεβρουάριο. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Είναι πολύ ανθεκτική στο νηματώδη Globodera rostochíensis, μέτριας ανθεκτικότητας στον περονόσπορο κονδύλων και ευαίσθητη στον περονόσπορο του φυλλώματος. O Sirene: Πρώιμη ποικιλία, προέλευσης Γαλλίας, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Δίνει κονδύλους σχήματος οβάλ προς μακρύ, με ελαφρά κίτρινη προς υπόλευκη επιδερμίδα και σάρκα κίτρινου χρώματος. Είναι ευαίσθητη στον περονόσπορο φύλλων, αλλά σχετικά ανθεκτική στον περονόσπορο των κονδύλων. Μέτρια ανθεκτική στον ιό Υ και του ιό του κουρουλιάσματος των φύλλων. Penelope: Κατάλληλη εποχή φύτευσης από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο. Μεσοπρώιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, στενόμακρου σχήματος και κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Είναι ευαίσθητη στο νηματώδη Globodera rostochíensis και στον περονόσπορο κονδύλων και φυλλώματος (Γιαννοπολίτης, 2008). 19

20 Ramos: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας. Μεσο-πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ελαφρώς επιμήκεις και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για τηγάνισμα και βράσιμο. Είναι ανθεκτική στον περονόσπορο των κονδύλων. Rubis: Μεσο-πρώιμη ποικιλία, προέλευσης Γαλλίας, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Δίνει κονδύλους σχήματος οβάλ προς μακρύ με πολύ ρηχά μάτια και λεία επιδερμίδα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της το κόκκινο χρώμα της επιδερμίδας της. Οι κόνδυλοι της είναι ομοιόμορφοι, μεγάλοι με ελαφρά κίτρινη σάρκα. Είναι σχετικά ευαίσθητη στον περονόσπορο και τον ιό Υ. Safari: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Μέσο-όψιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς, μεγάλου μεγέθους και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση, βραστή και για τηγάνισμα. Πολύ καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και κονδύλου, ανθεκτική στο νηματώδη, καλή αντοχή στον ιό PVY. Safrane: Πρώιμη ποικιλία, προέλευσης Γαλλίας, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Καλλιεργείται με ιδιαίτερη επιτυχία σε πολλές περιοχές. Κόνδυλοι οβάλ, κανονικοί, ομοιόμορφοι σε σχήμα και μέγεθος. Η επιδερμίδα της είναι κίτρινη, εξαιρετικά λεία με αβαθή μάτια. Έχει σάρκα ελαφρά κίτρινου χρώματος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της η εξαιρετική εμφάνιση που σε συνδυασμό με καλή συμπεριφορά στην αποθήκευση την καθιστούν ιδιαίτερα εμπορεύσιμη ακόμη και πολύ καιρό μετά τη συγκομιδή. Χρειάζεται προσοχή στον περονόσπορο με προληπτικούς ψεκασμούς, ισσοροπημένη λίπανση και άρδευση χωρίς υπερβολικές δόσεις νερού και λιπασμάτων. Εξαιρετικά εύγευστη και παραγωγική ποικιλία. Spirit: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας. Μέσο-όψιμη ποικιλία με κονδύλους επιμήκεις- ελαφρώς καμπυλωτούς και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για χρήση στο φούρνο και στο τηγάνι. Είναι ανθεκτική στην ακτινομύκωση και στις μηχανικές ζημιές (Γιαννοπολίτης, 2008). Sprint: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση, προτηγανισμένη και για βιομηχανική χρήση, βραστή. Καλή αντοχή στον περονόσπορο των φύλλων και στον περονόσπορο κονδύλου. Ανθεκτική στο 20

21 νηματώδη, πολύ καλή αντοχή στον ιό PVY και σχετικά καλή αντοχή στους ιούς Α,Χ. Spunta: Η πιο διαδεδομένη ποικιλία πατάτας προέλευσης Ολλανδίας, Γαλλίας και Γερμανίας. Κατάλληλη εποχή φύτευσης για τη δυτική Μακεδονία τέλη Μαρτίου έως τέλη Απριλίου. Μεσοπρώιμη, με μάλλον γρήγορη κονδυλοποίηση με επιμήκεις κονδύλους, ρηχά μάτια, κιτρινωπό φλοιό και υποκίτρινη σάρκα. Μεγάλου μεγέθους κόνδυλοι και υψηλή στρεμματική απόδοση σε όλους τους τύπους εδαφών. Έχει πολύ καλή ανάπτυξη και πολύ καλή κάλυψη του εδάφους. Τα φύλλα της είναι μάλλον μικρά με μερικά άσπρα άνθη αλλά δίχως μούρα. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση (νωπή κατανάλωση) και είναι καλής ποιότητας για τον καταναλωτή με τύπο μαγειρέματος Β διατηρώντας καθαρό χρώμα μετά το μαγείρεμα. Πρόκειται για μια παγκοσμίου φήμης ποικιλία που καλλιεργείται σε πολλές χώρες για πολλά χρόνια. Το όνομά της αρχικά προήλθε από το ιταλικό ρήμα Spuntare που σημαίνει γρήγορη ανάπτυξη. Πράγματι, η ποικιλία αυτή μόλις φυτευτεί βλαστάνει αμέσως, αναπτύσσεται γρήγορα και δίνει εξαιρετική παραγωγή σε όλους τους τύπους εδαφών, ακόμα και σε δύσκολες καλλιεργητικές συνθήκες, όπως ζέστη και ξηρασία και τούτο γιατί είναι πολύ ανθεκτική στις συνθήκες αυτές. Απαιτεί μέτρια αζωτούχο λίπανση και μικρές αποστάσεις φύτευσης. Αποθηκεύεται μάλλον καλά και αναβλαστάνει γρήγορα μετά από καταστροφή από παγετό. Έχει μάλλον μικρή περίοδο λήθαργου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για φθινοπωρινή καλλιέργεια με εξαιρετικές αποδόσεις. Η Σπούντα είναι ανθεκτική στην εσωτερική κηλίδωση και ελαφρά ευαίσθητη στις μηχανικές βλάβες. Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι μέτρια ανθεκτική στους ιούς PVY, PVA, στον περονόσπορο των κονδύλων και του φυλλώματος και παρουσιάζει μικρή αντοχή στην ακτινομύκωση και στον ιό PLRV. Ποικιλία ανθεκτική στο εσωτερικό μαύρισμα. Tebina: Όψιμη ποικιλία με επιμήκεις κονδύλους, κιτρινωπό φλοιό και υποκίτρινη σάρκα. Αρκετά μεγάλου μεγέθους κονδύλους και πολύ υψηλή στρεμματική απόδοση. Κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση. Ανθεκτική στο καρούλιασμα (Γιαννοπολίτης, 2008). Triplo: Κατάλληλη εποχή φύτευσης χειμώνας και άνοιξη. Πρώιμη ποικιλία με κονδύλους ωοειδείς, μεγάλου μεγέθους και ανοιχτό κίτρινο χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή χρήση, βραστή και προτηγανισμένη. Πολύ καλή αντοχή στον 21

22 περονόσπορο των φύλλων και καλή αντοχή στον περονόσπορο κονδύλου, ανθεκτική στο νηματώδη. Κατάλληλη και για βιολογική καλλιέργεια. Ultra: Μεσοπρώιμη ποικιλία με πού γρήγορη κονδυλοποίηση, καλή κάλυψη εδάφους, με δυνατά στελέχη. Αναβλαστάνει γρήγορα μετά από καταστροφή της καλλιέργειας από παγετό. Κόνδυλοι πολύ μεγάλοι, επιμήκεις με ομοιόμορφο σχήμα και μέγεθος, ρηχά μάτια κίτρινη επιδερμίδα και ελαφρά κίτρινη σάρκα. Πολύ υψηλή παραγωγή, παράγει 7-8 κονδύλους ανά φυτό. Εξαιρετική στο μαγείρεμα (φούρνου, τηγάνι) με πολύ ωραία γεύση. Πολύ καλή αντοχή στον περονόσπορο των κονδύλων. Ανθεκτική στον χρυσονηματώδη, καλή αντοχή στον PVY και στον ιό Χ,στον ιό του καρουλιάσματος των φύλλων και στον ιό Α. Ανθεκτική στο Φουζάριο. Μπορεί να αποθηκευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Χαρακτηρίζεται από την μεγάλη παραγωγή της σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος. Είναι ευαίσθητη στο Sensor, ενώ έχει καλή αντοχή στην ξηρασία. Ιδανική για την φύτευση του καλοκαιριού, με πολύ μεγάλες αποδόσεις. Universa: Μεσο-πρώιμη ποικιλία, προέλευσης Γαλλίας, εισάγεται κατ αποκλειστικότητα από την G.P.K. ΑΓΚΡΟΕΛΛΑΣ ΕΠΕ. Νέα ποικιλία με πολύ καλά αποτελέσματα σε όλες τις περιοχές που έχει δοκιμαστεί. Δίνει κονδύλους σχήματος μακρύ-οβάλ, με κίτρινη επιδερμίδα και κίτρινη σάρκα. Παραγωγική ποικιλία με μεγάλου μεγέθους, ομοιόμορφους κονδύλους. Είναι ευαίσθητη στον περονόσπορο των φύλλων και μέτρια ευαίσθητη στον ιό Υ, ενώ είναι ανθεκτική στους νηματώδεις. Παρουσιάζει πολύ καλά αποτελέσματα σε όλες τις μεσογειακές χώρες. Vilor: Κατάλληλη εποχή φύτευσης για την περιοχή της δυτικής Μακεδονίας τέλη Μαρτίου έως τέλη Απριλίου. Όψιμη ποικιλία με κονδύλους μεγάλου μεγέθους, σχήμα οβάλ και λευκό χρώμα σάρκας. Κατάλληλη για νωπή κατανάλωση. Η συγκεκριμένη ποικιλία εμφανίζει υψηλή αντοχή σε ξηρασία και υψηλές θερμοκρασίες. Επιπλέον, η αντοχή της στον περονόσπορο την καθιστά κατάλληλη και για βιολογική παραγωγή. Συγκεκριμένα, παρουσιάζει υψηλή ανθεκτικότητα στον περονόσπορο φυλλώματος και κονδύλων, καλή ανθεκτικότητα στον ιό PLRV, στην μελάνωση λαιμού και στην ακτινομύκωση, μέτρια ανθεκτικότητα στον ιό PVY (Γιαννοπολίτης, 2008). Vivaldi: Πρώιμη-μεσοπρώιμη ποικιλία (λίγο πιο ώριμη από την Spunta) με γρήγορη κονδυλοποίηση. Οι κόνδυλοι της είναι μεγάλοι, ωοειδής, με ρηχά μάτια, απαλή ελαφρά κίτρινη έως κίτρινη επιδερμίδα και κίτρινη σάρκα. Έχει κατά μέσο 22

23 όρο 9 κονδύλους ανά φυτό με πολύ ομοιόμορφο σχήμα και μέγεθος και υψηλή παραγωγή. Παρουσιάζει γρήγορα φύτρωμα με πολύ καλή ανάπτυξη και κάλυψη του εδάφους. Έχει εξαιρετική μαγειρική ποιότητα για τηγάνισμα, βράσιμο και ψήσιμο με τύπο μαγειρέματος ΑΒ, ενώ δεν αποχρωματίζεται μετά το μαγείρεμα. Διαθέτει περιεκτικότητα ξηρής ουσίας 19%. Η Vivaldi είναι περιζήτητη από τα Super Markets, λόγω της άριστης ποιότητας μαγειρέματος και του ωραίου και ομοιόμορφου μεγέθους και σχήματος των κονδύλων, που έχει σαν αποτέλεσμα την εύκολη συσκευασία. Χρειάζεται 10-15% περισσότερο αζωτούχο λίπανση απ ότι η Spunta, ενώ σε αμμώδη εδάφη η λίπανση αυτή δίδεται σε δόσεις. Η Vivaldi είναι κάπως ευαίσθητη στα χτυπήματα και γι αυτό χρειάζεται καλή καλιούχο λίπανση. Χρειάζεται καλή προστασία από την Αλτενάρια. Ανθεκτική στην ξηρασία, στη δευτερογενή βλάστηση, στην εσωτερική κηλίδωση και στις μηχανικές βλάβες. Έχει μέτριο λήθαργο και αποθηκεύεται καλά. Δένει βαθιά, δεν πρασινίζει, δεν σχίζεται, ούτε και παραμορφώνεται. Εξαιρετικά κατάλληλη για φθινοπωρινή καλλιέργεια. Δεν είναι ευαίσθητη στο Sensor. Είναι ευαίσθητη στον χρυσονηματώδη και στον περονόσπορο των κονδύλων και του φυλλώματος. Ευαίσθητη στο Φουζάριο και στην Αλτερνάρια. Τέλος, είναι ανθεκτική στο Βερτιτσίλιο που είναι το πιο σοβαρό πρόβλημα σε όλες τις πατατοπαραγωγικές περιοχές της Ελλάδος, καθώς και μέτρια ανθεκτική στην ακτινομύκωση (Γιαννοπολίτης, 2008). 4. ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4.1. Παραγωγική διαδικασία Το φυτό της πατάτας αναπτύσσει πλούσια βλάστηση σε μικρό χρονικό διάστημα και για το λόγο αυτό έχει μεγάλες απαιτήσεις σε διαθέσιμα θρεπτικά συστατικά. Ο κύριος όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται σε βάθος εκ. Με την έναρξη της ανθοφορίας αρχίζει και η δημιουργία των κονδύλων. Η ικανοποιητική εδαφική υγρασία, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ανθοφορίας και του σχηματισμού των κονδύλων και μετά, είναι βασική προϋπόθεση για μια καλή στρεμματική παραγωγή. 23

24 Με βάση το μήκος της βλαστικής περιόδου ξεχωρίζουμε ποικιλίες: πολύ πρώιμες (βλαστική περίοδος 90 ημέρες), πρώιμες (105 ημέρες), μέσω πρώιμες (120 ημέρες), μέσω όψιμες (135 ημέρες), όψιμες (150 ημέρες), πολύ όψιμες (πάνω από 150 ημέρες). Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν το φυτό καλλιεργείται σε δροσερές περιοχές. Ανωμαλίες στο μέγεθος και στο σχήμα της πατάτας παρουσιάζονται σε ιδιαίτερα υγρές καιρικές συνθήκες ή σε υπερβολικών ποτισμάτων της καλλιέργειας. Απαιτεί αμμοπηλώδη ή πηλώδη (SL, L) εδάφη με καλά στραγγιζόμενο υπέδαφος, πλούσια σε οργανική ουσία με ph 5,5-6,5 (χωρίς να αποκλείονται και εδάφη με λίγο υψηλότερο ή λίγο χαμηλότερο ph). Μεγάλη σημασία για τις καλές στρεμματικές αποδόσεις έχει η ποιότητα του σπόρου. Συνιστάται τριετείς ή τετραετής αμειψισπορά με λειμώνια φυτά, ψυχανθή, σιτηρά ή κονδυλώδεις καλλιέργειες που έχουν λιπανθεί και με οργανικά λιπάσματα (Θεοδώρου Μιχαήλ- Πασχαλίδης Χρήστος,1999). Οι δόσεις των λιπασμάτων καθορίζονται ανάλογα με την γονιμότητα και την υφή του εδάφους, την ποικιλία, τις κλιματικές συνθήκες, το μήκος της βλαστικής περιόδου και των αποτελεσμάτων της ανάλυσης του εδάφους. (International Fertilizer Industry Association, 1992) Η πατάτα απαιτεί οργανική και ανόργανη λίπανση. Για την παραγωγή 1000 kg πατάτας απαιτούνται 50kg Ν, 20 kg Ρ20 5, 80 kg CaO, 28 kg CaO 13 kg MgO. Η καλλιέργεια της πατάτας είναι ευαίσθητη στην περιεκτικότητα αλάτων της εδαφικής υγρασίας. Υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα του νερού άρδευσης μπορεί να προκαλέσει μείωση της παραγωγής και εγκαύματα στα φύλλα (στην περίπτωση που η άρδευση εφαρμόζεται με τεχνητή βροχή) (Θεοδώρου Μιχαήλ- Πασχαλίδης Χρήστος,1999). Οργανική λίπανση: Χορηγούνται 2-4 τόνοι κοπριά/ στρέμμα, (ή κομποστ, χλωρή λίπανση, οργανικά σκευάσματα κλπ.). Ανόργανη λίπανση με άζωτο, φώσφορο και κάλιο: Αζωτούχος λίπανση. Συνιστάται η προσθήκη kg Ν /στρέμμα. Η μισή περίπου δόση δίνεται με τη βασική λίπανση ενώ η υπόλοιπη επιφανειακά κατά το σκάλισμα ή σε 3-4 εφαρμογές, με το σύστημα άρδευσης. 24

25 Φωσφορούχος λίπανση: Συνιστάται η προσθήκη kg Ρ20 5 / στρέμμα, με ενσωμάτωση στο έδαφος, αρκετά πριν τη σπορά (κατά την προετοιμασία του εδάφους). Καλιούχος λίπανση: Η πατάτα είναι καλιόφυτο φυτό. Σε εδάφη φτωχά σε κάλιο συνιστάται η προσθήκη 30 kg Κ20 /στρέμμα, σε μορφή θειϊκού καλίου (K2S 04) και όχι σε μορφή χλωριούχου καλίου (KCI). Η καλιούχος λίπανση γίνεται με βασική λίπανση και ενσωματώνεται στο έδαφος. Σε πολύ ελαφριά εδάφη τα 2/3 του συνόλου χορηγείται με τη βασική λίπανση και το 1/3 επιφανειακά μετά το φύτρωμα, με το σκάλισμα ή με το σύστημα άρδευσης. Γενικά, η χρήση kg /στρέμμα, σύνθετου λιπάσματος του τύπου και επιφανειακή προσθήκη περίπου 10 kg νιτρικής αμμωνίας /στρέμμα, (με το σκάλισμα), καλύπτει τις απαιτήσεις της πατάτας σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο. Από τα υπόλοιπα ανόργανα στοιχεία, έλλειψη μαγνησίου για την πατάτα μπορεί να παρουσιαστεί όταν δεν γίνεται λίπανση με κοπριά. Η διόρθωση γίνεται με προσθήκη στο έδαφος 5-10 kg θειϊκού μαγνησίου /στρέμμα, ή θειικού καλιομαγνησίου, νιτρικού μαγνησίου ή διαφυλλικά με χημικές ενώσεις μαγνησίου. Η καλλιέργεια πατατών αποτελεί μια σημαντική πηγή εισοδήματος για τους παραγωγούς και εξίσου σημαντική πηγή συναλλάγματος. Υπολογίζεται ότι το 33% του συναλλάγματος από τις εξαγωγές γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων ή 50% περίπου των γεωργικών προϊόντων προέρχεται από τις εξαγωγές πρώιμων πατατών στις χώρες της Ηπειρωτικής Ευρώπης, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σκανδιναβίας (Θεοδώρου Μιχαήλ- Πασχαλίδης Χρήστος, 1999). 4.2 Κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Γενικά η πατάτα ευδοκιμεί σε σχετικά ψυχρά και δροσερά κλίματα. Η καλύτερη παραγωγή επιτυγχάνεται σε περιοχές σχετικά δροσερές με ομοιόμορφη θερμοκρασία, χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις κατά την περίοδο της καλλιέργειας και με μέτριες ως συχνές βροχοπτώσεις (Ivins and Bremner, 1965). 25

26 4.3 Η καλλιέργεια της πατάτας Το φύτρωμα των πατατών γίνεται σε μέρες από τη φύτευση, όταν η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι βαθμοί Κελσίου. Γενικά, ψηλές θερμοκρασίες πέραν των βαθμών Κελσίου, ευνοούν την ανάπτυξη του φυλλώματος, ενώ οι χαμηλές θερμοκρασίες ευνοούν την κονδυλοποίηση. Όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλή (15-18 βαθμοί Κελσίου), η υγρασία αρκετή και ο φωτισμός άφθονος, περιορίζεται η ανάπτυξη του υπέργειου τμήματος των φυτών και ευνοείται η ανάπτυξη των κονδύλων. Όταν η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους 3 βαθμούς Κελσίου, το φύλλωμα των φυτών υφίσταται ζημιές. Στους μείον 2 βαθμούς Κελσίου, τα φυτά παγώνουν και καταστρέφονται (Νικολόπουλος,2004). 4.4 Κατάλληλα εδάφη και προετοιμασία τους για φύτευση Τα πιο κατάλληλα εδάφη για πατάτες είναι τα βαθιά γόνιμα και καλά αποστραγγιζόμενα. Σε εδάφη που έχουν φτωχή αποστράγγιση ή είναι βαρετά, όπως τα αργιλώδη, οι κόνδυλοι είναι συνήθως παραμορφωμένοι, έχουν ρωγμές και συνήθως είναι φτωχοί στην εμφάνιση. Αν και οι πατάτες μπορούν να καλλιεργηθούν σε ποικιλία εδαφών, οι πιο καλές αποδόσεις λαμβάνονται από εδάφη αμμοπηλώδη και αμμοαργιλώδη. Το χωράφι που θα φυτευτεί την άνοιξη με πατάτες οργώνεται από το προηγούμενο καλοκαίρι. Ξαναοργώνεται μετά 1 ή 2 φορές, όταν ο καιρός δεν είναι βροχερός, για να προετοιμαστεί καλά και να καταστραφούν τα αγριόχορτα. Για τη φυτεία του φθινοπώρου η προετοιμασία του χωραφιού διαφέρει κατά τόπους, συνήθως όμως γίνονται 1-2 οργώματα κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο. Αν η προηγούμενη καλλιέργεια στο χωράφι δεν ήταν ποτιστική θα πρέπει να ποτιστεί καλά το χωράφι και κατόπιν να οργωθεί (Πατσαλός Κ.,2005). 4.5 Σημασία και χειρισμός του πατατόσπορου Καλός πατατόσπορος χαρακτηρίζεται ο πατατόσπορος που είναι υγιής, δηλαδή απαλλαγμένος εχθρών και ασθενειών και κατά τη φύτευση του βρίσκεται 26

27 στην κατάλληλη φυσιολογική ηλικία, δηλαδή έχει πολλά, σκληρά, κοντά και πράσινα φύτρα, (μικρούς βλαστούς) χωρίς ο κόνδυλος να έχει συρρικνωθεί. Για επίτευξη καλύτερης παραγωγής και για λόγους φυτοϋγειονομικούς οι παραγωγοί πρέπει να χρησιμοποιούν πιστοποιημένο πατατόσπορο καταγωγής από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ή ντόπιο πιστοποιημένο. Με τέτοιο πατατόσπορο θα έχουμε στα σίγουρα πιο γρήγορη βλάστηση στο χωράφι, με λιγότερα φυτοπαθολογικά προβλήματα, μια ομοιόμορφη φυτεία χωρίς κενά, πιο πρώιμη, ψηλή και καλύτερης ποιότητας παραγωγή. Αφού παραληφθεί, ο πατατόσπορος θα πρέπει να τοποθετηθεί σε υπόστεγο ή σε κάποια αποθήκη που να αερίζεται πολύ καλά και όχι να στοιβάζεται έξω στην αυλή. Αμέσως μετά ο πατατόσπορος πρέπει να αδειάζεται σε ξέβαθα ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια και ταυτόχρονα να απομακρύνονται οι σάπιες και γενικά οι άρρωστες πατάτες. Τα κιβώτια αυτά στοιβάζονται πάντοτε σε υπόστεγο ή αποθήκη όπου υπάρχει αρκετό διάχυτο φως και καλός αερισμός. Σ' αυτό όμως το στάδιο, μετά τη διαλογή του, σε ποιο χώρο θα διαφυλαχθεί ο πατατόσπορος εξαρτάται βασικά από δύο παράγοντες, εάν δηλαδή θα φυτευτεί σύντομα ή αργότερα. Στην περίπτωση που ο πατατόσπορος δεν έχει φύτρα ή τα φύτρα του είναι πολύ μικρά και σκοπεύουμε να τον φυτεύσουμε σύντομα, σε 2-3 εβδομάδες, τότε τα κιβώτια με τον πατατόσπορο αποθηκεύονται σε υπόστεγο ή αποθήκη με νότια έκθεση (κατάλιακα). Εάν ο πατατόσπορος φυτευτεί πιο αργά, πέραν των 3-4 εβδομάδων, τότε αυτός αποθηκεύεται σε δροσερό υπόστεγο ή αποθήκη με βόρεια έκθεση ή ακόμα σε υπόστεγο κάτω από δέντρα. Στην περίπτωση που ο πατατόσπορος έχει ένα ή πολλούς μεγάλους βλαστούς, αφού αφαιρεθούν, θα πρέπει να αποθηκευτεί σε νότιο ή βορινό χώρο ανάλογα με το αν θα φυτευτεί σύντομα ή πολύ αργά από την ημέρα παραλαβής του. Γενικά, καθ' όλη τη διάρκεια της αποθήκευσης και προβλάστησης του πατατόσπορου πρέπει να προσέξουμε να μη διαβραχεί, αλλά και σε νύχτες που προβλέπεται ότι θα συμβεί παγετός να φροντίσουμε να τον καλύψουμε με διάφορα υλικά (σακούλες, πλαστικό φύλλο κτλ.) για να μην πάθει ζημιά (Πατσαλός Κ.,2005). Για την παραγωγή πατατών χρησιμοποιείται συνήθως πατατόσπορος βάρους γραμμαρίων, τεμαχισμένος ή όχι, μπορεί όμως να είναι μικρότερος ή μεγαλύτερος σε μερικές περιοχές. Γενικά μπορεί να λεχθεί πως τόσο ο μικρός όσο και ο μεγάλος πατατόσπορος οδηγούν στα ίδια αποτελέσματα, εφόσον βέβαια 27

28 επιτυγχάνεται η επιθυμητή πυκνότητα των στελεχών κατά τετραγωνικό μέτρο εδάφους. Προσοχή πρέπει να δωθεί και στην ετικέτα του πατατόσπορου, που έχει θέση φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου. Πρέπει να φυλάγεται για ένα χρόνο για σκοπούς εντοπισμού κάποιου φυτοϋγειονομικού ή άλλου προβλήματος (ιχνηλασιμότητας) και για λόγους επιθεώρησης από τους κρατικούς ή κοινοτικούς Επιθεωρητές (Πατσαλός Κ.,2005). 4.6 Τεμαχισμός του πατατόσπορου Ο τεμαχισμός του πατατόσπορου πρέπει κατά το δυνατό να αποφεύγεται. Σε περίπτωση τεμαχισμού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα: Ο μεγάλος σε μέγεθος πατατόσπορος κόβεται κατά μήκος από την κορυφή προς τη βάση, γιατί τα περισσότερα και ζωηρότερα μάτια βρίσκονται προς την κορυφή. Με αυτό τον τρόπο κάθε κομμάτι έχει μισή κορυφή, ενώ τα μάτια κατανέμονται και στα δύο τεμάχια. Πρέπει να πούμε ότι πατάτες που παράγονται από τα κομμάτια της κορυφής ωριμάζουν νωρίτερα. Αν ο πατατόσπορος είναι τόσο μεγάλος που κατά τον τεμαχισμό θα δώσει περισσότερα από δυο κομμάτια, τότε τα κομμάτια της βάσης τοποθετούνται ξεχωριστά. Αυτά πρέπει να φυτεύονται στο μέρος του χωραφιού που θα γίνει τελευταία η εκρίζωση των πατατών, γιατί οι κόνδυλοι που προέρχονται από τέτοια κομμάτια αργούν περισσότερο να ωριμάσουν. Έτσι, αφού θα μείνουν τελευταίες να εκριζωθούν, τους δίνεται ο καιρός να ωριμάσουν και να δώσουν καλύτερη παραγωγή. Κατά τον τεμαχισμό, οι γεωργοί πρέπει να έχουν υπόψη τους τα ακόλουθα: Το μαχαίρι να είναι κοφτερό και να απολυμαίνεται συχνά με οινόπνευμα. Αυτό επιβάλλεται να γίνεται για προληπτικούς λόγους για αποφυγή διάδοσης βακτηριακών ασθενειών που προκαλούν σήψεις. 28

29 Ο κόνδυλος να κόβεται με τρόπο που η κομμένη επιφάνεια να είναι όσο το δυνατό πιο μικρή. Την πιο καλή παραγωγή τη δίνουν τα κομμάτια του πατατόσπορου που έχουν βάρος γραμμάρια. Καλό θα είναι το κάθε κομμάτι να έχει 2-3 μάτια. Ο τεμαχισμένος πατατόσπορος να φυτεύεται αμέσως σε χωράφι με την κατάλληλη υγρασία ή να φυλάγεται σε δροσερό μέρος με ψηλή σχετικά υγρασία για να σχηματίζεται ο "κάλος" στις τομές τεμαχισμού. Οι ιδεώδεις συνθήκες για γρήγορη δημιουργία "κάλου" στις κομμένες επιφάνειες είναι η υψηλή σχετικά υγρασία, να είναι γύρω στα 85% και η θερμοκρασία μεταξύ βαθμών Κελσίου, καθώς και ο καλός αερισμός. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που πρέπει να αποφεύγεται το κόψιμο του πατατόσπορου, όπως: Σε περίπτωση παραγωγής ντόπιου πιστοποιημένου πατατόσπορου απαγορεύεται ο τεμαχισμός του πατατόσπορου. Σε περίπτωση που αυτός είναι μεγάλης φυσιολογικής ηλικίας, δηλαδή είναι εξαντλημένος (πολύ μαλακός με μεγάλους βλαστούς). Σε περίπτωση που θα φυτευτεί σε πολύ θερμό ή πολύ ψυχρό έδαφος. Όταν οι κόνδυλοι είναι μικρού μεγέθους. Η συνήθεια που έχουν μερικοί γεωργοί να κόβουν το πίσω μέρος του μικρού μεγέθους πατατόσπορου, όπως λέμε του "ψιντρού", είναι λανθασμένη και επικίνδυνη και δεν πρέπει να γίνεται. Είναι προτιμότερο να μην κόβεται ο πατατόσπορος που ήρθε σε επαφή με σάπιους κονδύλους. Αν παρατηρηθεί ασυνήθιστη εμφάνιση στις τομές κατά το κόψιμο, που μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια, πρέπει να ειδοποιείται γεωπόνος του Τμήματος Γεωργίας. (Πατσαλός Κ.,2005) 29

30 4.7 Φύτευση και καλλιεργητικές φροντίδες Εποχή φύτευσης Οι ευνοϊκές κλψατολογικές συνθήκες του τόπου μας επιτρέπουν την καλλιέργεια πατατών ολόχρονα. Σύμφωνα με την περίοδο φύτευσης, η καλλιέργεια της πατάτας γίνεται σε δύο περιόδους: Εαρινή (ανοιξιάτικη) καλλιέργεια: Η φύτευση αρχίζει το Νοέμβριο και τελειώνει αρχές Φεβρουάριου. Η συγκομιδή αρχίζει αρχές Μαρτίου και τελειώνει μέσα Ιουνίου. Αυτή είναι και η κύρια πατατοκαλλιέργεια. Φθινοπωρινή (χειμερινή) καλλιέργεια: Φυτεύεται τον Ιούλιο /Αύγουστο μέχρι μέσα Οκτωβρίου και η συγκομιδή γίνεται το Νοέμβριο μέχρι τέλος Φεβρουάριου του επόμενου χρόνου. Για τη φύτευση της καλλιέργειας αυτής χρησιμοποιείται πατατόσπορος που οι γεωργοί διατηρούν για δική τους χρήση από την ανοιξιάτικη σοδειά ή παράγεται ως «πιστοποιημένος» πατατόσπορος (Πατσαλός Κ.,2005) Συνθήκες κατά τη φύτευση Για να εξασφαλίσουμε γρήγορη και κανονική ανάπτυξη του φυτού, πρέπει ο σπόρος να τοποθετείται σε ευνοϊκό περιβάλλον. Το έδαφος πρέπει να είναι σχετικά ψιλοχωματισμένο, να έχει κανονική υγρασία και να μην έχει μεγάλους σβόλους. Αν το έδαφος είναι πολύ στεγνό, τότε πρέπει να γίνει πριν την καλλιέργεια με περιστροφικές τσάπες ένα πότισμα του χωραφιού και να ακολουθήσει η φύτευση, όταν τούτο βρίσκεται σε κατάλληλη κατάσταση από πλευράς υγρασίας. Με την άρδευση εφαρμόζεται τόση ποσότητα νερού, ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, το ποσοστό της εδαφικής υγρασίας που έχει εκείνη τη στιγμή κτλ., έτσι ώστε κατά την καλλιέργεια με περιστροφικές τσάπες να μη φαίνεται στην επιφάνεια ξηρό έδαφος. Σαν κανόνας, μπορεί να λεχθεί πως ξέβαθο φύτεμα (14-18εκατ.) προτιμάται κυρίως σε βαριά εδάφη, ενώ στα ελαφρά ο πατατόσπορος φυτεύεται κάπως βαθύτερα (π.χ εκατ.). Επίσης, ποικιλίες που κονδυλοποιούν ψηλά, όπως π.χ. Ντάιμαντ και Μαρφόνα, ή παράγουν μακριούς κονδύλους, όπως Τιμάτε, Σιαρλότ, Σπούντα, πρέπει να φυτεύονται πιο βαθιά π.χ εκ. Γενικά 30

31 συστήνεται ένα βάθος φυτέματος μεταξύ 14 και 20 εκ. ανάλογα με την ποικιλία. Η καλύτερη πρακτική φυτέματος που θα δημιουργούσε άριστες συνθήκες εδαφικής υγρασίας και οξυγόνου στο ριζόστρωμα και στο «φυτό» (πατατόσπορο) με μικρό ποσοστό σκάρτων πατατών (πράσινων κτλ.), είναι η φύτευση του «φυτού» ξέβαθα (π.χ εκατ.) και η διενέργεια συμπληρωματικού παραχώματος λίγο πριν την εμφάνιση των φυτών στην επιφάνεια του εδάφους (φύτρωμα) (Πατσαλός Κ.,2005) Αποστάσεις και πυκνότητα φύτευσης Η εκλογή της πιο κατάλληλης απόστασης στο φύτεμα της πατάτας συμβάλλει όχι μόνο στην αύξηση της ποσότητας, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας της παραγωγής. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών συνήθως είναι εκατ. Η τάση τα τελευταία χρόνια, για λόγους εφαρμογής συμπληρωματικού παραχώματος με ειδικό μηχάνημα (π.χ. γραμμική σκαλιστική φρέζα με δίσκους ή υνία), για αυξημένη εμπορεύσιμη παραγωγή, είναι 75 εκατ. Πάνω στη γραμμή η απόσταση φύτευσης του πατατόσπορου είναι εκατοστά. Απαιτείται μια ποσότητα σπόρου κιλά για ένα δεκάριο. Αυξάνοντας την πυκνότητα των φυτών αυξάνεται η απόδοση λόγω παραγωγής πιο πολλών, μέτριου μεγέθους κονδύλων. Με αυτό τον τρόπο έχουμε πιο ψηλή απόδοση εξαγώγιμης πατάτας ανά δεκάριο. Στις περιπτώσεις που θέλουμε μεγάλους κονδύλους π.χ. "Bakers" (Κάρα, Μαρφόνα, Σλάνεϊ), οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών πάνω στη γραμμή πρέπει να είναι εκατοστά (10,5-12 ίντζες περίπου). Στις περιπτώσεις παραγωγής σαλατοπατατών με ώριμη επιδερμίδα (babies salad potatoes with set skin) η ποσότητα πατατόσπορου κατά δεκάριο είναι 300 κιλά περίπου (διπλή γραμμή Ζικ-Ζακ ή μονή γραμμή με πυκνή φύτευση) (Πατσαλός Κ.,2005) Παράχωμα Το παράχωμα πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή ώστε να μαζεύεται αρκετό χώμα για να προστατευτούν οι κόνδυλοι από το πρασίνισμα και τις ψηλές θερμοκρασίες, καθώς και από τη λίτα. Όπου η φύτευση είναι ξέβαθη, κατά το παράχωμα πρέπει να μαζεύεται περισσότερο χώμα (ψηλότερα αναχώματα). Η 31

32 εποχή που γίνεται το παράχωμα εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την υγρασία του εδάφους, αλλά πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη και η μέθοδος καταπολέμησης των ζιζανίων. Αν χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα εδάφους (προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα), το παράχωμα πρέπει να γίνεται κατά τη φύτευση ή αμέσως μετά από αυτή. Αν όμως τα ζιζάνια καταστρέφονται με μηχανικά μέσα ή με ζιζανιοκτόνα επαφής ή στις περιπτώσεις παραγωγής σαλατοπατατών με ώριμη επιδερμίδα, το παράχωμα μπορεί να γίνει σε κάπως μεταγενέστερο στάδιο Εκμηχάνιση της πατατοκαλλιέργειας Όπου η πατατοκαλλιέργεια καλύπτει μεγάλη έκταση, οι διάφορες καλλιεργητικές εργασίες επιβάλλεται να γίνονται με μηχανικά μέσα. Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί και δοκιμαστεί διάφοροι τύποι πατατοσπορέων. Καλά αποτελέσματα έδωσε ο αυτόματος τύπος που εφαρμόζεται σε ελκυστήρα. Ο τύπος αυτός φυτεύει 2 γραμμές ταυτόχρονα σε κανονικές αποστάσεις των εκατοστών επί των γραμμών και σε γραμμές που απέχουν εκατοστά ή 75 εκατοστά (νέου τύπου φυτευτήρες) μεταξύ τους. Το λίπασμα τοποθετείται αυτόματα σε συνεχείς λωρίδες, αριστερά και δεξιά του πατατόσπορου. Με αυτό τον τρόπο ο πατατόσπορος δεν έρχεται σε επαφή με το λίπασμα και έτσι αποφεύγονται πιθανά εγκαύματα. Η κάλυψη του σπόρου και του λιπάσματος επιτυγχάνεται με τη βοήθεια των δίσκων που σχηματίζουν αυλακιές. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να φυτευτούν περί τα δεκάρια την ημέρα. Πριν τη βλάστηση του πατατόσπορου, αν υπάρχουν αγριόχορτα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η κατάλληλη σκαλιστική φρέζα που ταυτόχρονα σκαλίζει, παραχώνει και αυλακώνει. Η πρακτική αυτή συστήνεται στις περιπτώσεις ποικιλιών που παράγουν μεγάλους κονδύλους π.χ. Σπούντα, Λιζέτα, Μοντιάλ, Κάρα κ.ά. Στις περιπτώσεις των φυτειών που προορίζονται για παραγωγή μικρών σαλατοπατατών εφαρμόζεται αμέσως μετά το κάψιμο του φυλλώματος. Λόγω έλλειψης εργατικών χεριών, υπάρχει ανάγκη για χρησιμοποίηση εκριζωτήρων που αυτοματοποιούν πιο πολύ τη συγκομιδή των πατατών. Όμως, παράλληλα, είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί η ποιότητα των πατατών μας από τα κτυπήματα (μώλωπες, σχισίματα κτλ.). Γι' αυτό το λόγο χρειάζεται παραπέρα έρευνα και δοκιμή νεότερων βελτιωμένων εκριζωτικών μηχανών. Η φόρτωση των 32

33 δοχείων ή μεγάλων πλαστικών κιβωτίων με τις πατάτες στα αυτοκίνητα γίνεται πλέον με τα υδραυλικά των τράκτορς ή με ειδικά «Φορκ Λιφτς», με μεγάλη εξοικονόμηση εργατικών (Πατσαλός Κ.,2005). 4.8 Η ποιότητα των πατατών Ποιοτικά χαρακτηριστικά της πατάτας Όπως είναι γνωστό, οι πατάτες εξάγονται βασικά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, το Βέλγιο κ.ά., καθώς και στις Σκανδιναβικές χώρες. Όμως λόγω του έντονου ανταγωνισμού από άλλες χώρες, αλλά και των υψηλών απαιτήσεων των αγορών αυτών σε ποιότητα, είναι ανάγκη να βελτιωθεί πιο πολύ η ποιότητα των πατατών μας. ΓΓ αυτό προσπάθεια όλων μας δεν πρέπει να είναι μόνο η παραγωγή πατατών την εποχή και στην ποσότητα που χρειάζεται αλλά και στην ποιότητα που τις θέλουν οι ξένες αγορές. Οι απαιτήσεις των αλυσίδων υπεραγορών στην Ευρώπη για πιστοποιημένη ποιότητα, με βάση διάφορα Πρωτόκολλα είναι πλέον γεγονός. Το χρώμα της σάρκας των κονδύλων, καθώς και το σχήμα των κονδύλων, που είναι δύο πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά ποιότητας, καθορίζονται βασικά από την ίδια την ποικιλία που καλλιεργείται. Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά ποιότητας που πρέπει να πληρούν οι πατάτες μας είναι τα ακόλουθα: Οι κόνδυλοι να μη φέρουν σχισμές ή εξογκώματα, αλλά να έχουν το κανονικό σχήμα της ποικιλίας. Να μη φέρουν μώλωπες ή κηλίδες εξωτερικά ή εσωτερικά, όπως π.χ. καφέ ή μπλε κηλίδες, τη "μαύρη καρδιά" κτλ. Να είναι απαλλαγμένες από οποιεσδήποτε σήψεις που προκαλούνται από διάφορους εχθρούς και ασθένειες, όπως είναι η λίτα των πατατών, ο περονόσπορος κ.ά. Να μην είναι πράσινες ούτε να έχουν εγκαύματα που προκλήθηκαν από τον ήλιο. Να έχουν χαμηλό ποσοστό νιτρικών αλάτων (που ως γνωστό είναι βλαβερά για την υγεία των νεαρών ατόμων) και να μην έχουν υπολείμματα 33

34 φυτοφαρμάκων πέραν των επιτρεπτών ορίων, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία (Πατσαλός Κ.,2005) Τρόποι βελτίωσης της ποιότητας των πατατών Στην προκειμένη περίπτωση, θα περιοριστούμε στις καλλιεργητικές φροντίδες σε επίπεδο γεωργού για τη βελτίωση της ποιότητας των πατατών. Πριν τη φύτευση, το έδαφος πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα, δηλαδή να γίνει μια βαθιά καλλιέργεια εκ. το καλοκαίρι και μια καλλιέργεια με περιστροφικές τσάπες πριν τη φύτευση, όταν το έδαφος θα είναι στον "όρκο" του. Μ' αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η δημιουργία σβόλων που θα προκαλούσαν κτυπήματα στους κονδύλους κατά την εκρίζωση. Το βάθος φύτευσης πρέπει να είναι μεταξύ εκατοστά, ανάλογα με την ποικιλία. Ποικιλίες που κονδυλοποιούν ξέβαθα, όπως π.χ. η Ντάιμαντ και η Σιαρλότ, πρέπει να φυτεύονται πιο βαθιά, δηλαδή γύρω στα εκ. για να αποφευχθεί το πρασίνισμα των κονδύλων και η εύκολη προσβολή τους από τη λίτα και τον περονόσπορο. Στις μεγαλοκόνδυλες ποικιλίες (π.χ. Σπούντα, Μοντιάλ, Κάρα κ.ά.) συστήνεται συμπληρωματικό παράχωμα μετά το φύτεμα και πριν το φύτρωμα, εφόσον το βάθος σποράς ήταν σχετικά μικρό (π.χ εκ.). Συμπληρωματικό παράχωμα συστήνεται να γίνεται και στην περίπτωση των μικρών σαλατοπατατών με ώριμη επιδερμίδα, αμέσως μετά το κάψιμο του φυλλώματος με χημικά ή φυσικά μέσα (π.χ. φωτιά). Η άρδευση πρέπει να είναι τέτοια, έτσι που να υπάρχει πάντοτε διαθέσιμη εδαφική υγρασία, ειδικά από το στάδιο της κονδυλοποίησης μέχρι λίγο πριν τη συγκομιδή. Αν σ'αυτό το στάδιο διψάσει η φυτεία και μετά δοθεί άφθονο νερό και αζωτούχο λίπασμα, πολύ πιθανό οι κόνδυλοι να σχίσουν. Αυτό παρατηρήθηκε πολλές φορές στην ποικιλία Λόλα. Στο τελικό στάδιο της βλαστικής περιόδου (κιτρινοπράσινο χρώμα φυλλώματος) δίνονται μειωμένες ποσότητες νερού άρδευσης. Επίσης, λίγο πριν από την εκρίζωση των πατατών, συστήνεται ελαφριά άρδευση για να αποφύγουμε προσβολή των κονδύλων από τη λίτα. Ψηλές αζωτούχες λιπάνσεις συμβάλλουν στη δημιουργία πολύ μεγάλων κονδύλων με πολύ νερό και χαμηλή ξηρά ουσία, πράγμα που τις καθιστά ευαίσθητες στη μεταφορά και αποθήκευση τους. 34

35 Επίσης, με επιφανειακές αζωτούχες λιπάνσεις, ειδικά κατά τη χειμερινή εσοδεία, αυξάνονται σε επικίνδυνα επίπεδα τα "νιτρικά άλατα" στους κονδύλους. Για τους λόγους αυτούς το Άζωτο μαζί με το Φώσφορο και το Κάλι, πρέπει να ενσωματώνονται στο έδαφος κατά τη φύτευση. Επιφανειακές αζωτούχες λιπάνσεις δεν πρέπει να γίνονται σε κανονικές συνθήκες ανάπτυξης, παρά μόνο μετά από πάρα πολλές βροχές ή παγετούς και στο αρχικό στάδιο των πρώτων 30 ημερών μετά τη βλάστηση. Επίσης, δεν θα πρέπει να γίνεται εφαρμογή διαφυλλικών λιπάνσεων. Κατά την εκρίζωση, η μηχανή εκρίζωσης πρέπει να είναι ρυθμισμένη έτσι που οι κόνδυλοι να κινούνται μαζί με το χώμα με την ίδια ταχύτητα και η πτώση των πατατών στο χώμα να μη γίνεται από μεγάλο ύψος. Επίσης, το έδαφος κατά την εκρίζωση να μην είναι ξηρό, αλλά να έχει ικανοποιητική υγρασία για να μην πληγώνονται οι κόνδυλοι από τους σβόλους. Αν οι πατάτες είναι πολύ υγρές (λασπωμένες) τότε πρέπει να στεγνώσουν για μερικές μέρες σε σωρούς ή υπόστεγα. Πάντοτε οι πατάτες πρέπει να προστατεύονται από τον ήλιο και τη λίτα με κάλυψή τους με ποκαλάμες ή σακούλες από καναβάτσο ή ρούχινο κάλυμμα και όχι με το φύλλωμα τους. Τέλος, οι ψεκασμοί για την καταπολέμηση της λίτας και του περονόσπορου, πρέπει να είναι έγκαιροι και συνεχείς στις περιόδους που υπάρχουν ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Για την καταπολέμηση των Νηματωδών και ασθενειών εδάφους συστήνεται η διετής ή καλύτερα τριετής αμειψισπορά, όπως π.χ. σιτηρά - ψυχανθές - πατάτες και να μη φυτεύεται το ίδιο χωράφι κάθε χρόνο (Πατσαλός Κ., 2005). 4.9 Λίπανση των πατατών Η πατάτα έχει σημαντικές ανάγκες σε Άζωτο, Φώσφορο και Κάλι, η δε απρόσκοπτη προμήθεια τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια μεγάλη παραγωγή με άριστα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα ψηλό ποσοστό ξηρής ουσίας και ικανοποιητική συγκέντρωση νιτρικών. Όμως, ταυτόχρονα, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι με την κατάχρηση των λιπασμάτων, ιδιαίτερα των αζωτούχων, στα τελευταία στάδια ανάπτυξης των φυτών, προκαλείται υποβάθμιση της ποιότητας (μείωση της ξηράς ουσίας, αύξηση των νιτρικών, παραμόρφωση των κονδύλων κτλ.). Με βάση τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων που γίνονται 35

36 κατά καιρούς, φαίνεται ότι από τις υπερβολικές λιπάνσεις που έχουν γίνει στο παρελθόν, τα πλείστα παραδοσιακά πατατοχώραφα είναι εμπλουτισμένα με μεγάλες ποσότητες Φωσφόρου και Καλιού, σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις είναι εμπλουτισμένα και με πολύ σημαντικές ποσότητες Αζώτου, Φωσφόρου και Καλίου. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, αποδεικτικοί που έχουν εγκατασταθεί από το Τμήμα Γεωργίας χωρίς απολύτως καμιά λίπανση δεν υστέρησαν καθόλου σε ποσότητα και ποιότητα. Αυτό δείχνει καθαρά τη μεγάλη σημασία της ανάλυσης εδάφους και της αυστηρής τήρησης των οδηγιών λίπανσης που δίνονται, αν θέλουμε να μειώσουμε τα κόστα παραγωγής, να αναβαθμίσουμε την ποιότητα του προϊόντος και ταυτόχρονα να προστατεύσουμε το περιβάλλον. Μια άλλη σημαντική διαπίστωση που έχει προκύψει από τους αποδεικτικούς είναι ότι η ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων που χρειάζεται μια πατατοφυτεία είναι ανάλογη με την ποσότητα της παραγωγής και ανάλογη με την πρωιμότητα της ποικιλίας. Όσο πιο πρώιμη και χαμηλότερη είναι η παραγωγή τόσο λιγότερες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων θα αξιοποιηθούν και όσο μεγαλύτερη είναι η βλαστική περίοδος και όσο πιο μεγάλη είναι η παραγωγή, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία. Άλλη επίσης σημαντική διαπίστωση είναι η καθυστέρηση που παρατηρείται στη φυσιολογική ωρίμανση της πατάτας, σαν αποτέλεσμα της κατάχρησης των αζωτούχων λιπασμάτων. Το γεγονός αυτό, εκτός του ότι αυξάνει το κόστος παραγωγής, οδηγεί στη μείωση των εσόδων, γιατί, όπως είναι γνωστό, κατά κανόνα, ιδιαίτερα στις ανοιξιάτικες μέρες, με κάθε μέρα που περνά μειώνεται και η τιμή πληρωμής. Από όσα έχουμε αναφέρει πιο πάνω προκύπτει η ανάγκη όπως ο κάθε καλλιεργητής φροντίζει έγκαιρα για τη χημική ανάλυση του εδάφους του, ώστε να λιπαίνει τη φυτεία ορθολογιστικά. Τούτο θεωρείται ακόμα πιο επιτακτικό για όσους γεωργούς θα εφαρμόσουν τη συνδυασμένη άρδευση-λίπανση στην πατατοφυτεία τους. Αυτοί θα πρέπει έγκαιρα να φροντίσουν να κάνουν χημική ανάλυση γιατί, ανάλογα με τα αποτελέσματά της, θα πάρουν οδηγίες για τη συγκέντρωση του Αζώτου, του Φωσφόρου και του Καλίου με τα οποία θα εμπλουτίζεται το νερό άρδευσης. Παρόλα αυτά, αν ένας καλλιεργητής δε θέλει να κατανοήσει τα πλεονεκτήματα που έχει η χημική ανάλυση του εδάφους καλό είναι να έχει υπόψη του ότι μια άριστη παραγωγή έχει κατά κανόνα ανάγκη από κιλά καθαρό Άζωτο κατά δεκάριο που σημαίνει κιλά Θειική Αμμωνία (21-0-0), κιλά/δεκάριο Τριπλό Υπερφωσφορικό

37 και κιλά/δεκάριο Θειικό Κάλι Όμως, αν στην πραγματικότητα χρειάζονται αυτές οι ποσότητες, ή αν χρειάζεται οποιαδήποτε αυξομείωση, μόνο τα στοιχεία μιας χημικής ανάλυσης μπορούν να το καθορίσουν (Πατσαλός Κ.,2005) Άρδευση των πατατών Σήμερα η άρδευση των πατατών γίνεται κατά 95% με το μοντέρνο σύστημα των εκτοξευτήρων χαμηλής παροχής και σε ελάχιστες περιπτώσεις με το παραδοσιακό σύστημα της τεχνητής βροχής. Το βελτιωμένο σύστημα άρδευσης των εκτοξευτήρων χαμηλής παροχής είναι μόνιμο και με αυτό επιτυγχάνεται εξοικονόμηση νερού και εργατικών και δημιουργία καλύτερων συνθηκών υγρασίας και αερισμού στο έδαφος. Οι εκτοξευτήρες που χρησιμοποιούνται σήμερα έχουν παροχή νερού από λίτρα/ώρα και για καλύτερα αποτελέσματα οι αποστάσεις εγκατάστασης τους πρέπει να είναι 5 x 5 μέτρα σε τριγωνική διάταξη. Για σωστή και αποδοτική λειτουργία του συστήματος, αυτό πρέπει πρώτα να εγκατασταθεί σωστά και να λειτουργεί με κανονική πίεση η οποία κυμαίνεται από 2-2,5 ατμόσφαιρες Ανάγκες των πατατών σε νερό Οι πατάτες είναι καλλιέργεια πολύ ευαίσθητη στην έλλειψη εδαφικής υγρασίας. Οι ανάγκες των πατατών σε νερό εξαρτώνται από τις κλιματολογικές συνθήκες κάθε περιοχής και από το στάδιο ανάπτυξης της φυτείας. Οι ανάγκες αυτές είναι μικρότερες στα αρχικά στάδια ανάπτυξης και στο τελικό στάδιο ωρίμανσης της φυτείας και μεγαλύτερες στα στάδια κονδυλοποίησης και ανάπτυξης των κονδύλων. Η ελάττωση της διαθέσιμης υγρασίας στο έδαφος δεν πρέπει να ξεπερνά το 50% ιδιαίτερα στα κρίσιμα στάδια ανάπτυξης της πατατοφυτείας και τούτο επιτυγχάνεται με το συχνό πότισμα. Η συχνότητα άρδευσης εξαρτάται από τον τύπο του εδάφους και το στάδιο ανάπτυξης των πατατών. Οι τρόποι προσδιορισμού της συχνότητας άρδευσης είναι τα τενσιόμετρα και το πότισμα με βάση την εξάτμιση. Οι συνολικές ετήσιες ανάγκες σε νερό των πατατών υπό κανονικές συνθήκες ανέρχονται σε τόνους για τις πρώιμες ανοιξιάτικες, 37

38 τόνους για τις όψιμες ανοιξιάτικες, τόνους για την ποικιλία Κάρα και τόνους για τις χειμερινές (Αύγουστος-Σεπτέμβριος), κατά δεκάριο. Για καλύτερη εφαρμογή της ποσότητας του νερού που δίνεται κατά πότισμα είναι απαραίτητη η χρήση υδρομετρητή. Επίσης, το Τμήμα Γεωργίας ετοιμάζει προγράμματα άρδευσης για τις πατάτες τα οποία είναι απλά και κατανοητά και μπορούν να τα εφαρμόζουν οι πατατοπαραγωγοί κατά το πότισμα των πατατών τους (Πατσαλός Κ.,2005) Ανάγκες σε φως για την κονδυλοποίηση Η ανάπτυξη του φυτού, όπου εκδηλώνεται με την επιμήκυνση του στελέχους, συνήθως είναι εμφανής άνω των και βαίνει επιταχυνόμενη μέχρι ενός σημείου όπου η μέση θερμοκρασία του εικοσιτετραώρου είναι περίπου 20 Ο. Δεν ευρέθη διαφορετική επίδραση της θερμοκρασίας της νύχτας, σε σχέση με αυτής της ημέρας επί της επιμηκύνσεις των στελεχών και επί του τελικού βάρους τους. Σε σύγκριση με το μήκος και το βάρος του βλαστού, η ανάπτυξη και το βάρος των φύλλων ευνοείται περισσότερο από διαφορετικές μέσες θερμοκρασίες έναντι αυτών των βλαστών και ιδανικές για την ανάπτυξη των φύλλων είναι οι μέσες θερμοκρασίες μεταξύ 12 0 και 14 0 αλλά σε αντίθεση με τα στελέχη, η φυλλομάζα ευνοείται από σχετικά υψηλότερες θερμοκρασίες ημέρας (ευνοϊκότερη 18) και μικρότερες θερμοκρασίες νύχτας (ευνοϊκότερη 12). Αυτές οι διαφοροποιήσεις φαίνεται να έχουν επίδραση επί της κονδυλοποίησης και του τελικού βάρους των κονδύλων. Σε συνθήκες χαμηλής έντασης φωτισμού (χειμερινή καλλιέργεια) η ευνοϊκότερη μέση θερμοκρασία 24ώρου για κονδυλοποίηση είναι περίπου 120 και σε συνθήκες άπλετου φωτισμού (μεγάλη ηλιοφάνεια 18 0). Γενικώς οι θερμοκρασίες την ημέρα και 6-120Ο την νύχτα είναι οι ιδανικότερες για την κονδυλοποίηση και την απόληψη της υψηλότερης απόδοσης από μία πατατοφυτεία. Η διαφοροποίηση των ευνοϊκότερων θερμοκρασιών κονδυλοποίηση των διαφόρων εποχών του έτους οφείλεται κύρια στην διαφοροποίηση της έντασης του φωτισμού κατά τις εποχές αυτές. 38

39 Γενικά η πατάτα είναι φυτό που προσαρμόζεται καλύτερα σε σχετικά ψυχρά κλίματα από ότι σε ζεστά. Για το λόγο αυτό σε υψηλές θερμοκρασίες ιδιαίτερα κατά τη νύχτα ευνοείται η υπέργεια δραστηριότητα του φυτού που εκδηλώνεται με το σχηματισμό πολλών φύλλων, στελεχών και διακλαδώσεων τους και ανθέων και ακόμη με το σχηματισμό στελεχών αποστόλονες (ενώ ο αριθμός των κονδύλων είναι μικρός). Αντίθετα, σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες ευνοούν την υπόγεια δραστηριότητα και συγκεκριμένα δίνουν μεγάλο αριθμό κονδύλων και μεγάλη παραγωγή, ενώ δίνουν πτωχό υπόγειο μέρος που εκδηλώνεται με λίγα φύλλα, λίγους πλάγιους βλαστούς, λίγα ή καθόλου άνθη (Νικόπουλος, 2004) Καταπολέμηση αγριόχορτων Ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια σε ευρεία κλίμακα είναι κατά κύριο λόγο τα εξής: Το Λινιούρον (σαν Αφαλόν, Λόροξ, Κάροξ, Καλίν, Λιρόν, Λινουρόν) το Μετριπουζίν (σαν Σένκορ, Λεξόν, Μετριφάρ, Μετρουζίν) ο Όλα τα ζιζανιοκτόνα που αναφέραμε έχουν υπολειμματική δράση στο έδαφος που κυμαίνεται από 2-5 μήνες και καταπολεμούν αρκετά πλατύφυλλα και στενόφυλλα ζιζάνια. Τα περισσότερα από τα ζιζανιοκτόνα αυτά, όπως το Λινιούρον, ψεκάζονται λίγο πριν την έναρξη βλάστησης των πατατών και συνήθως αναμιγνύονται με ένα ζιζανιοκτόνο επαφής, όπως είναι το Παρακουάτ, Ντικουάτ (Ρεγκλάν) ή Μπάστα για την ταυτόχρονη καταστροφή ζιζανίων που έχουν ήδη βλαστήσει. ο Το Μετριπουζίν για ορισμένες ποικιλίες, όπως είναι η Σπούντα, Σιεγκλίντε, Λιζέτα και Ντάιμαντ, μπορούν να ψεκαστούν τόσο προφυτρωτικά όσο και μεταφυτρωτικά, για δε τις ποικιλίες Νίκολα και Κάρα μόνο προφυτρωτικά. Μεταφυτρωτικά, η δόση του Σένκορ και Λεξόν πρέπει να μειώνεται, γιατί είναι πιο δραστικά. Πρέπει δε από την ημέρα ψεκασμού τους, μέχρι τη συγκομιδή να μεσολαβεί διάστημα τουλάχιστον 60 ημερών. Επομένως, όψιμη εφαρμογή του Μετριπουζίν θα πρέπει να αποφεύγεται. 39

40 ο ο ο ο Όλα τα ζιζανιοκτόνα που ήδη αναφέραμε και έχουν υπολειμματική δράση στο έδαφος, για να είναι αποτελεσματικά και ασφαλή πρέπει μετά την εφαρμογή τους να ακολουθεί πότισμα με τεχνητή βροχή, Σε περιοχές όπου οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα του ανθεκτικού ζιζανίου Γκάλιουμ γνωστού και σαν "Κολλήτηρος", "Αρκοπογιά", "Ασάρα", "Ριζάρι" κ.ά. μπορούν να χρησιμοποιούν τα νεότερα ζιζανιοκτόνα Ακλονιφέν (Τσιάλεντζ) και Ριμσουλφουρόν (Τάιτους). Και τα δύο αυτά ζιζανιοκτόνα καταπολεμούν, εκτός από το Γκάλιουμ, και άλλα ζιζάνια, όχι όμως την Κάπνη (Μαντζουράνα). Το Τσιάλεντζ για να είναι ασφαλές για την πατάτα πρέπει να ψεκάζεται τουλάχιστο 10 ημέρες πριν από τη βλάστηση των πατατών. Αλλιώτικα υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης ζημιάς. Δεν συστήνεται η χρήση του στην ποικιλία Σιεγκλίντε, στη δε Νίκολα προκαλεί προσωρινή χλώρωση, Το Τάιτους ψεκάζεται μετά τη βλάστηση και όταν οι πατάτες φτάσουν στο ύψος των εκατ. και τα ζιζάνια είναι ακόμη μικρά. Μέχρι στιγμής θεωρείται ασφαλές για όλες τις ποικιλίες, αν και αμέσως μετά το ψεκασμό μπορεί να παρουσιαστεί ελαφρά παροδική χλώρωση. Θα πρέπει να μεσολαβεί διάστημα τουλάχιστο 30 ημερών από την ημέρα ψεκασμού μέχρι τη συγκομιδή. Για τη μεταφυτρωτική καταπολέμηση του Γκάλιουμ, όπως και άλλων πλατύφυλλων ζιζανίων στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των πατατών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το ζιζανιοκτόνο επαφής Μπαζαγκράν που παρόλη την προσωρινή χλώρωση και εγκαύματα που προκαλεί στη βλάστηση των πατατοφύτων, γρήγορα το ξεπερνούν χωρίς επιπτώσεις στην ανάπτυξη και παραγωγή (Πατσαλός Κ.,2005) Συγκομιδή πατατών Η συγκομιδή γίνεται όταν οι κόνδυλοι ωριμάσουν εντελώς, εκτός βέβαια αν πρόκειται οι πατάτες να εξαχθούν σαν πρώιμες, κοινώς "σκρέιπερς". Όταν πρόκειται για πατάτες που θα διατηρηθούν για αρκετό χρονικό διάστημα στην αποθήκη, η συγκομιδή μπορεί να αρχίσει μόνο όταν η επιδερμίδα των κονδύλων δεν ανασηκώνεται εύκολα με τη σχετική πίεση του αντίχειρα και όταν οι εδαφικές συνθήκες είναι κατάλληλες (όχι με πολύ ψηλή υγρασία). 40

41 Για να ωριμάσει καλά η επιδερμίδα της πατάτας και για να μπορέσει έτσι να διατηρηθεί για αρκετό χρόνο γίνεται η λεγάμενη "αποφύλλωση" της πατατοφυτείας με χημικά ή φυσικά μέσα. Σ' αυτή την περίπτωση η καταστροφή του φυλλώματος γίνεται συνήθως ημέρες πριν την εκρίζωση. Πολλές φορές οι καλλιεργητές επειδή πρόκειται για δική τους κατανάλωση τις βγάζουν από λίγες κάθε φορά μέχρι να πιάσουν τα πρώτα κρύα Αποθήκευση πατάτας Οι πρώιμες πατάτες ή σκρέιπερς, όπως είναι γνωστές στο εμπόριο, πατάτες δηλαδή που ξεφλουδίζονται εύκολα, διαλέγονται αμέσως μετά την εκρίζωση τους και διατίθενται στο εμπόριο, συνήθως σε αμειπτικές τιμές. Οι συνήθεις πατάτες μαζεύονται όταν οι κόνδυλοι ωριμάσουν και μεταφέρονται στα συσκευαστήρια για εξαγωγή. Οι πατάτες αποθηκεύονται κατά διάφορους τρόπους που αναλύονται στη συνέχεια: Διατήρηση σε σωρούς: Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται πλέον σε πολύ λίγες περιπτώσεις. Οι πατάτες πρέπει να είναι τελείως ώριμες και απαλλαγμένες από ασθένειες, κτυπήματα και πληγές. Αρχικά ο χώρος του χωραφιού όπου πρόκειται να διατηρηθούν οι πατάτες καθαρίζεται και ισοπεδώνεται, ακολουθεί ελαφρό σκόνισμα του εδάφους με ένα εντομοκτόνο (Τρέισερ, Σαϋπερμεθρίν και το βιολογικό παρασκεύασμα του Βακίλλου) και στη συνέχεια τοποθετούνται σε σωρούς που έχουν συνήθως 1 μέτρο ύψος, 1,5 μέτρο πλάτος και μήκος ανάλογο με τη διαθέσιμη ποσότητα πατατών. Το μήκος των σωρών καλύτερα να διαχωρίζεται με χώμα κάθε 4-6 μέτρα για να εμποδίζεται η εξάπλωση τυχόν ασθένειας από τον ένα σωρό στον άλλο. Ακολουθεί το σκόνισμα ολόκληρου του σωρού με το ίδιο εντομοκτόνο και ο σωρός σκεπάζεται με αχυρόκολες και, τέλος, σαν επιστέγασμα, τοποθετείται ένα παχύ στρώμα από καλαμιές σιτηρών (μπάλες ποκαλάμης). Διατήρηση σε αποθήκες: Η μέθοδος εφαρμόζεται πλέον σε μικρή κλίμακα. Οι πατάτες, επίσης, διατηρούνται μέσα σε αποθήκες, με καλό αερισμό, χαμηλή θερμοκρασία και σχετική υγρασία. Οι αποθήκες πρέπει να έχουν διπλή οροφή και τα παράθυρα να είναι προστατευμένα με ειδικό δίκτυ 41

42 με πολύ μικρές τρύπες, για να αποκλείεται η είσοδος της πεταλούδας της λίτας. Ο χρόνος διατήρησης των πατατών σε αποθηκευτικούς χώρους εξαρτάται κυρίως από τις συνθήκες που επικρατούν στην αποθήκη κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης. Σαν απαραίτητοι όροι για την καλή διατήρηση των πατατών, αναφέρονται ο καλός αερισμός, η μη ύπαρξη σταγονιδίων νερού στους κονδύλους και η χαμηλή θερμοκρασία. Διατήρηση σε ψυκτικούς θαλάμους: Είναι η πλέον διαδεδομένη σήμερα μέθοδος διατήρησης των πατατών γιατί δεν απαιτείται η χρησιμοποίηση εντομοκτόνων και γιατί οι πατάτες διατηρούνται καλύτερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τις δύο προηγούμενες μεθόδους. Με άριστες συνθήκες θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας, διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου, οι πατάτες δυνατό να διατηρηθούν σε ψυκτικούς θαλάμους μέχρι και 7 μήνες. Οι πατάτες που προορίζονται για αποθήκευση σε ψυκτικούς θαλάμους πρέπει να είναι ώριμες, στεγνές και να έχουν επουλωμένες τις τομές ή πληγές τους. Κατάλληλες θερμοκρασίες μακροχρόνιας διατήρησης του πατατόσπορου είναι 3-4 βαθμοί Κελσίου (όχι κάτω των 2 βαθμών Κελσίου), των πατατών για τηγάνισμα 6-8 βαθμοί Κελσίου, για «τσιπς» 9-12 βαθμοί Κελσίου και για βραστές 4-5 βαθμοί Κελσίου. Η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας να είναι 95% και η αποθήκευση των πατατών για κατανάλωση να γίνεται πάντοτε στο σκοτάδι. Υπάρχουν διαφορετικές ανάγκες των διαφόρων ποικιλιών σε συνθήκες διατήρησης τους, ανάλογα και με τον προορισμό και χρήση τους (Πατσαλός Κ.,2005) Εχθροί των πατατών Λίτα των πατατών Η λίτα προσβάλλει κυρίως τις πατάτες και σε πολύ μικρό βαθμό άλλα συγγενή φυτά, όπως τον καπνό, την ντομάτα και τη μελιτζάνα. Είναι μια μικρή πεταλούδα με ανοιχτό στακτό καφέ χρώμα. Τα σκουλήκια της προκαλούν ζημιές στους βλαστούς, τα φύλλα και τους κονδύλους. Συμπληρώνει 8-10 γενεές το χρόνο. Τα μέτρα καταπολέμησης, που λαμβάνονται είτε στο χωράφι, είτε κατά τη μεταφορά ή την αποθήκευση των πατατών, πρέπει να αποβλέπουν κυρίως στην παρεμπόδιση της προσβολής στο φύλλωμα, το στέλεχος των πατατών και τους κονδύλους. 42

43 Μέτρα στο χωράφι: Η προσβολή των πατατών στο χωράφι διαφέρει ανάλογα με την εποχή φύτευσης. Για παράδειγμα, το φύλλωμα της ανοιξιάτικης φυτείας δεν προσβάλλεται σοβαρά σε βαθμό που να προκαλείται μείωση της παραγωγής και, επομένως, επέμβαση για καταπολέμηση της λίτας είναι συνήθως αχρείαστη δεδομένου ότι ο παραγωγός ποτίζει κανονικά τις πατάτες του. Ένας έως δύο ψεκασμοί είναι δυνατόν να χρειαστούν προς το τέλος της φυτείας, αν οι πατάτες είναι όψιμες και θα συγκομιστούν το Μάιο-Ιούνιο, οπότε οι ψηλές θερμοκρασίες υποβοηθούν σημαντικά την προσβολή από τη λίτα. Αντίθετα, πατάτες που φυτεύονται τον Αύγουστο-αρχές Σεπτεμβρίου, κινδυνεύουν να καταστραφούν κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης τους αν δεν ψεκαστούν έγκαιρα. Μετά τον Οκτώβριο, ο κίνδυνος προσβολής αρχίζει να περιορίζεται. Εντομοκτόνα κατάλληλα για αντιμετώπιση της λίτας σε φυτείες είναι το Γκουζάθειο ή Κότνιο, Λεξ, το Ντουρσπάν, Πιρινέξ, Πιροφάν, Πιριφός, Νουφός, Τορσάν, Ταρφός, Πρεσόρ, Ντιστρόιερ κ.ά., τα Πυρεθροειδή κ.ά. Μετά τη συγκομιδή, οι κόνδυλοι δεν πρέπει να μένουν εκτεθειμένοι στους αγρούς αλλά να σκεπάζονται με χώμα ή σακούλες ή ρούχινα καλύμματα - ποτέ όμως με φύλλα ή βλαστούς των πατατών - γιατί η πεταλούδα εξακολουθεί να γεννά τα αυγά της στους κονδύλους και έχουμε συνήθως πολύ σοβαρή προσβολή. Οι υγιείς κόνδυλοι πρέπει να μετακινούνται από το χωράφι τη μέρα της συγκομιδής, ενώ όσοι είναι προσβεβλημένοι να καταστρέφονται ή να βράζονται και να δίνονται στα ζώα, ώστε να μη μπορεί η λίτα να πολλαπλασιαστεί. Μέτρα στην αποθήκη: Δεν πρέπει να αποθηκεύονται υγιείς κόνδυλοι μέσα σε αποθήκη ή κοντά σε αποθήκη όπου υπήρχαν προηγουμένως προσβεβλημένοι κόνδυλοι, εκτός αν η αποθήκη αυτή καθαριστεί και απολυμανθεί κατάλληλα. Οι αποθήκες δεν πρέπει να έχουν σχισμές και τα παράθυρα, οι πόρτες και η στέγη τους δεν πρέπει να επιτρέπουν την είσοδο της λίτας. Κατά την αποθήκευση των πατατών, είτε σε σωρούς, είτε στις αποθήκες, συστήνεται σκόνισμα τους με Βάκιλλο, Τρέισερ, Συπερμεθρίν σε μορφή σκόνης, σε αναλογία 2-3 κιλά κατά τόνο πατατών. 43

44 Σκουλήκια των εντόμων λαφύγμα και ττροτένια - σηριβίδια των λαχανικών και πατατών Τα τέλεια των δύο αυτών εντόμων είναι νυχτόβιες πεταλούδες. Τα σκουλήκια τους είναι πολυφάγα και προσβάλλουν μεγάλη ποικιλία καλλιεργημένων και άγριων φυτών. Τα σηριβίδια εμφανίζονται συνήθως σε πολύ μεγάλο πληθυσμό κατά το φθινόπωρο και λιγότερο κατά την άνοιξη. Τα σκουλήκια τους συνήθως τρέφονται κατά τη νύχτα και είναι περισσότερο ευαίσθητα στην επίδραση των διαφόρων εντομοκτόνων όταν βρίσκονται στη νεαρή ηλικία. Μόλις φανούν τα πρώτα ίχνη προσβολής από τα σηριβίδια πρέπει να αρχίσει αμέσως η καταπολέμησή τους με τα εντομοκτόνα, Τρέισερ, Στιούαρτ, Χλωρπυριφώς (Ντουρσπάν, Πιρινέξ, Πιριφός, Πιροφάν, Ντορσάν, Νταρφός κ.ά.), Μεθομύλ (Λανέιτ, Λάνεξ, Μεθαρίν, Μεθομέξ κ.ά.) Μετοσίπ, Τατς και Νόμολτ. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθούν δολώματα με πίτερα ή έτοιμα δολώματα. Λιριομύζα ή Φυλλορύκτης της πατάτας Η λιριομύζα είναι ένας νέος εχθρός που προσβάλλει τις πατάτες, τα λαχανικά, τα άνθη και αρκετά ζιζάνια. Στις πατάτες τα τέλεια έντομα (μύγες) δημιουργούν τσιμπήματα στα φύλλα, ενώ τα σκουλήκια στοές καταλήγοντας στα αγγεία, που τα φράζουν και τα καταστρέφουν. Αποτέλεσμα είναι η ξήρανση του φυλλώματος. Η καταπολέμηση της λιριομύζας βασίζεται στη χρήση εντομοκτόνων και στη βιολογική καταπολέμηση από τους φυσικούς της εχθρούς. Η χημική καταπολέμηση είναι πολυδάπανη και πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή για επιτυχή αποτελέσματα και μείωση του κόστους παραγωγής. Στις πρώιμες φυτείες δυνατό να αποφευχθούν οι ψεκασμοί. Το πρόγραμμα καταπολέμησης στηρίζεται στα ακόλουθα σημεία: - Τακτική επιθεώρηση των φυτειών για επισήμανση του εντόμου (χρήση κίτρινων παγίδων, τσιμπήματα στα φύλλα). - Στις πατάτες δεν απαιτείται η καταπολέμηση των μυγών. - Καταπολεμούνται τα σκουλήκια στα πρώτα τους στάδια. - Ο πρώτος ψεκασμός γίνεται με την εμφάνιση των πρώτων στοών στα κάτω φύλλα. - Χρησιμοποιούνται μόνο τα κατάλληλα εντομοκτόνα, δηλαδή Τρικάρτ, Βερτιμέκ, Ακριμέκ με θερινό λάδι, Τρέισερ, Εβισέκτ και Βαϊτέιτ, που εναλλάσσονται μεταξύ τους. 44

45 Ο δεύτερος ψεκασμός γίνεται μόλις φανούν στοές στα επόμενα φύλλα ή σε 15 ημέρες. Οι ψεκασμοί επαναλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο και σταματούν 20 ημέρες πριν τη συγκομιδή (Πατσαλός Κ.,2005). Χρυσονηματώδης στις πατάτες Μικροσκοπικό σκουληκάκι που ζει στο έδαφος και τρέφεται πάνω στις ρίζες του φυτού της πατάτας τις οποίες καταστρέφει. Έτσι αδυνατεί το φυτό να προσλάβει θρεπτικά στοιχεία και νερό, παραμένει αδύνατο, νάνο και η παραγωγή του είναι χαμηλή ή εκμηδενίζεται. Παρόλο που ο νηματώδης από μόνος του πολύ λίγο κινείται στο έδαφος, εντούτοις το μικρό του μέγεθος τον κάνει να μεταφέρεται εύκολα από χωράφι σε χωράφι ή από περιοχή σε περιοχή με τα νερά της βροχής, το χώμα πάνω στα γεωργικά εργαλεία ή με το χώμα των επιχωματώσεων κτλ. Η καταπολέμηση των νηματωδών είναι δύσκολη. Εκεί που υπάρχει τέτοιο πρόβλημα συστήνεται η φύτευση ανθεκτικών ποικιλιών, όπως Κάρα, Νίκολα. Ντάιαμαντ κτλ., η εφαρμογή αμειψισποράς και η χρήση νηματοκτόνων φαρμάκων, όπως Βαϊτέιτ, Νεμακιούρ, Μοκάπ και Ράκπι. Η χρήση πατατόσπορου απαλλαγμένου κύστεων του χρυσονηματώδη θα πρέπει να είναι πρωταρχικό μέλημα κάθε πατατοπαραγωγού Ασθένειες της πατάτας Ο περονόσπορος των πατατών Ο περονόσπορος των πατατών προκαλείται από το μύκητα Phytophthora infestans και προξενεί σοβαρές ζημιές στις πατατοφυτείες αν δε ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα. Η εμφάνιση και εξάπλωση του περονόσπορου ευνοείται από δροσερό καιρό με θερμοκρασίες βαθμούς Κελσίου και ψηλή σχετική υγρασία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται αρχικά στο φύλλωμα σαν κιτρινωπές κηλίδες που σύντομα γίνονται καστανωπές και ξεραίνονται αν κατά την περίοδο αυτή ο καιρός είναι θερμός και ξερός (οπότε ο περονόσπορος περιορίζεται ). Αν όμως ο καιρός είναι υγρός η κάτω επιφάνεια των κηλίδων καλύπτεται με υπόλευκη μούχλα που είναι η καρποφορία του μύκητα. Τα σπόρια του περονόσπορου μεταφέρονται με τον αέρα και τη βροχή από τα προσβεβλημένα σε υγιή φύλλα και φυτά. Οι κηλίδες μεγαλώνουν και σύντομα 45

46 καλύπτουν ολόκληρο το φύλλωμα. Προσβολή παρατηρείται και στους μίσχους των φύλλων, στα στελέχη των φυτών και στους κονδύλους. Η προσβολή των κονδύλων μπορεί να γίνει ενώ αυτοί είναι ακόμη στο έδαφος και τα σπόρια του μύκητα φτάνουν εκεί μέσω των ρωγμών, ή κατά τη συγκομιδή όταν τα σπόρια από το προσβεβλημένο φύλλωμα πέφτουν πάνω στους κονδύλους. Αργότερα η ανάπτυξη του μύκητα συνεχίζεται στους κονδύλους στις αποθήκες ή κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους στο εξωτερικό. Στην αρχή παρουσιάζονται στην επιφάνεια των κονδύλων ελαφρά βαθουλωμένες κηλίδες με γκριζωπή ή καστανή απόχρωση. Σε συνθήκες ψηλής υγρασίας, άλλοι μικροοργανισμοί, κυρίως βακτήρια, εισχωρούν στους προσβεβλημένους κονδύλους και προκαλούν την υδαρή σήψη των πατατών ενώ βρίσκονται στο χωράφι ή αργότερα κατά την αποθήκευση ή κατά τη μεταφορά. Μέτρα καταπολέμησης του περονόσπορου: Επιβάλλεται οπωσδήποτε να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα εναντίον της ασθένειας προτού εκδηλωθεί και όχι θεραπευτικά μέτρα μετά την εμφάνιση και εξάπλωσή της. Ο πρώτος ψεκασμός αρχίζει όταν ο καιρός είναι ευνοϊκός για την ανάπτυξη του περονόσπορου ανεξάρτητα από το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Οι ψεκασμοί συνεχίζονται για να προστατεύουν τη νέα βλάστηση κατά χρονικά διαστήματα 7-10 ημερών, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Επαναλαμβάνονται, επίσης, μετά από πότισμα ή βροχή. Κατάλληλα φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι τα ακόλουθα: - Χαλκούχα, όπως Οξυχλωριούχος Χαλκός 50% βρέξιμη σκόνη κ.ά. - Καπτάν, Μερπάν, κ.ά., βρέξιμη σκόνη. - Διάφορα άλλα μυκητοκτόνα, όπως Πρεμιτόξ. - Διασυστηματικά μυκητοκτόνα, όπως Ριντομίλ ΜΖ, Άκροπατ, Φόρουμ, Εκουίσιον προ, Καλπέν, Αντιπερόν, Πρεβικιούρ, Προπλάντ, Πριβέξ, Ελέκτις, Ρόνταξ, Μέλοτι μετ, Μέλοτι ντούο, Μέλοτι Κόμπακτ. Μαυροζάμπης των πατατών Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι το μαύρισμα της βάσης του στελέχους που σαπίζει μέχρι το μητρικό κόνδυλο. Αποτέλεσμα της προσβολής είναι αρχικά η μάρανση του φυτού και κατόπιν η ξήρανση του. Η ασθένεια ευνοείται από την ψηλή υγρασία του εδάφους. Συστήνεται η χρήση υγιούς σπόρου και εκρίζωση των προσβεβλημένων φυτών (Πατσαλός Κ.,2005). 46

47 Ριζοκτόνια των πατατών Ο μύκητας αυτός προσβάλλει όχι μόνο την πατάτα αλλά σχεδόν όλα τα καλλιεργούμενα ποώδη φυτά. Στις πατάτες καταστρέφει τους πτυσσόμενους βλαστούς προτού βγουν από το έδαφος. Προσβάλλει τις ρίζες και τα υπόγεια στελέχη των φυτών και τους κονδύλους. Μειώνει την αγοραστική αξία των πατατών λόγω των πολλαπλών σκληροτίων που σχηματίζει πάνω στην επιφάνεια των κονδύλων. Αντιμετωπίζεται με σκόνισμα του πατατόσπορου με Μονσερέν, Μονκάτ, Ριζολέξ ή Ριζιρέν. Φουζάριο και βερτιτσίλιο των πατατών Η μάρανση των φυτών των πατατών που οφείλεται στους μύκητες φουζάριο και βερτιτσίλιο χαρακτηρίζεται από ένα τοπικό αποχρωματισμό (χρώμα καφέ) του αγγειώδους συστήματος των στελεχών και των κονδύλων. Συστήνεται η χρήση υγιούς σπόρου και αμειψισπορά με σιτηρά Ιώσεις στην πατάτα Οι ιώσεις πάνω στην πατάτα παρουσιάζουν πολλά και διάφορα συμπτώματα από τα οποία τα κυριότερα είναι τα ακόλουθα: Το φυτό παραμένει νάνο ή φαίνεται αδύνατο, παρουσιάζει συστροφή των φύλλων, απλό ή τραχύ μωσαϊκό ή νέκρωση των φύλλων που παραμένουν όμως πάνω στο στέλεχος του φυτού. Οι ιώσεις στα φυτά μπορούν να μεταδοθούν με έντομα-φορείς αλλά κυρίως με μολυσμένο σπόρο. Τα προσβεβλημένα φυτά παράγουν μικρούς κονδύλους που φέρουν τον ιό. Συνεχής καλλιέργεια του ίδιου σπόρου οδήγησε εκφυλισμό των φυτών και μείωση της παραγωγής. Οι κυριότερες ιώσεις που προσβάλλουν την πατάτα είναι το Απλό μωσαϊκό, το Τραχύ μωσαϊκό, η Ραβδωτή φυλλόπτωση και το Καρούλιασμα της πατάτας. Για αντιμετώπιση των ιολογικών ασθενειών στις πατάτες επιβάλλεται όπως χρησιμοποιείται πιστοποιημένος πατατόσπορος (Πατσαλός Κ.,2005). 47

48 5. Η ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΑΤΑ 5.1 Η διαδικασία του μαγειρέματος Αφού έχουν καλλιεργηθεί επιτυχώς και συγκομιστεί οι πατάτες, μπορούμε να εξερευνήσουμε τις μεγάλες δυνατότητες μαγειρέματος που μας επιτρέπει η πατάτα. Μπορούν σε συνδυασμό με την ποικιλία της καθεμιάς να πολτοποιηθούν, να ψηθούν, να τηγανιστούν, να βράσουν ή και να καβουρδιστούν (Davidoff J.,2007). Μέσα σε έναν κατάλογο για τους τρόπους μαγειρέματος της πατάτας που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, η ελληνική παραλλαγή της συνταγής της, την ήθελε να κόβονται σε στρογγυλό συνήθως σχήμα, και κυρίως να τηγανίζονται μέσα σε τηγάνι με ελαιόλαδο, να σερβίρονται με αλάτι και ρίγανη, χωρίς όμως να υποβαθμίζονται και οι άλλοι τρόποι μαγειρέματος. Υπάρχουν μάλιστα και επίσημες σκέψεις από τον Ε.Ο.Τ. για την αναβίωση του εθίμου, ώστε να καταλάβει δικαιωματικά μία θέση στο μενού όλων των εστιατορίων που υποστηρίζουν ότι σερβίρουν παραδοσιακή ελληνική κουζίνα. Το μαγείρεμα στις πατάτες δεν προκαλεί την έκρηξη των τοιχωμάτων των κυττάρων, αλλά επιτρέπει την μηχανική αποσύνθεση του ιστού των βολβών στο χωρισμό των κυττάρων. Η διαδικασία χαρακτηρίζεται από φυσικοχημικές αλλαγές όπως, τη μερική ζελατινοποίηση του αμύλου, τη λύση πηκτικών ουσιών, την αυξανόμενη πεπτικότητα κυτταρίνης, την πήξη του μεγαλύτερου μέρους της πρωτεΐνης, και λίγο πολύ της καραμελοποίηση των σακχάρων. Πιθανώς τα παρόντα συστατικά σε αποτελέσματά τους στις μικρότερες αναλογίες τους είναι σημαντικά στη μαγειρική ποιότητα (Smith Ο. and Muneta Ρ., 2008). 5.2 Η ελληνική τηγανητή πατάτα Οι ελληνικές τηγανητές, ένας γαστρονομικός θησαυρός, αποτελεί πλέον εξαφανισμένο έδεσμα. Παρόλα αυτά έχουν αρχίσει να αναφαίνονται ενδείξεις ότι το έδεσμα αυτό επιβιώνει και έχει αρχίσει μάλιστα να αναβιώνει. Η πραγματικότητα όμως της κατάστασης είναι ότι ο εθνικός μας θησαυρός έχει αποκτήσει μία μαλακή υφή και γεύση που θυμίζει πλαστικό. Οι βιομηχανικές αυτές πατάτες πρωτοέκαναν 48

49 την εμφάνιση τους στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στα μεγάλα εστιατόρια. Η χρήση τους διαδόθηκε ραγδαία καθώς διευκόλυναν οι διαδικασίες μαζικής παραγωγής. Τώρα, έχουν πλέον κατακτήσει την αγορά. Συχνά δεν προέρχονται καν από πατάτες ελληνικής παραγωγής, αλλά από ποικιλίες που εισάγονται από τη Γερμανία και την Ολλανδία, όντας πολύ φτηνότερες από τις δικές μας και αφού κοπούν και προτηγανιστούν στην Ελλάδα, συσκευάζονται σε σακούλες των 20 κιλών για να διανεμηθούν σε ολόκληρη τη χώρα (Αφθονιάτης Γ., 2003). Μέσα σε αυτή τη χρονική συγκυρία, η μοναδική ελπίδα της ελληνικής τηγανητής πατάτας προέρχεται από το μέτωπο της σπιτικής κουζίνας. Ακόμα όμως κι εκεί, το έδεσμα αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές. Κατά πρώτον, επειδή το πεδίο είναι αόριστο. Κάθε γνώστης ή γνώστρια, έχει τη δική του ή τη δική της φιλοσοφία όταν τίθεται το ζήτημα της τέλεια τηγανητής πατάτας. Ο Αλί Μπαμπ, ένας Πολωνός κόμης του 19ου αιώνα και διάσημος οπαδός του γκουρμέ, έγραψε στην πραγματεία του Gastronomie Practique, "ο τρόπος μαγειρέματος της τηγανητής πατάτας αποτελεί το σημείο αφετηρίας για την τέχνη της μαγειρικής'. Ωστόσο, κανένα άλλο έδεσμα δεν έχει γεννήσει τόσες πολλές αντιθέσεις και διχογνωμίες. Η προετοιμασία της τέλειας τηγανητής πατάτας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: την ποικιλία της πατάτας, το μαγειρικό λίπος που χρησιμοποιείται, τη θερμοκρασία, το μαγειρικό σκεύος και την τεχνική (Αφθονιάτης Γ., 2003). 5.3 Το μαγειρικό λίπος, το τηγάνι, η μέθοδος Το τηγάνισμα ως γνωστόν, αποτελεί μία διαδικασία μαγειρέματος του τροφίμου που γίνεται με άμεση επαφή του με θερμό έλαιο. Κύριο χαρακτηριστικό του τηγανίσματος είναι ο γρήγορος ρυθμός μετάδοσης της θερμότητας από το έλαιο στο τρόφιμο (Moreira και συνεργάτες του, 1999, Lawson,1994). Κατά το τηγάνισμα επιτυγχάνεται βελτίωση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών του τροφίμου με την εμβάπτισή του σε θερμό έλαιο και το σχηματισμό κρούστας, όπου και εγκλωβίζεται το άρωμα (Moreira και συνεργάτες του, 1999). Κατά τη διαδικασία του τηγανίσματος, λαμβάνουν χώρα αντιδράσεις αμαύρωσης και καραμελοποίησης στην επιφάνεια του τροφίμου, ενώ το προϊόν απορροφά ποσότητα ελαίου που κυμαίνεται από 4 έως και 30% του τελικού του 49

50 βάρους. Το μεγαλύτερο ποσοστό συγκεντρώνεται στην επιφάνεια του τροφίμου και έτσι επιτυγχάνεται η επιθυμητή υφή (Lawson, 1994). Στην Ελλάδα οι γνώμες ποικίλουν όσον αφορά τη διαδικασία του τηγανίσματος και τη χρησιμοποίηση μαγειρικού λίπους. Οι ειδικοί αναλυτές δηλώνουν κατηγορηματικά "ελαιόλαδο αναντιρρήτως". Αν αναπολήσουμε τις πατάτες των παλαιότερων χρόνων- μεγάλες πατάτες κομμένες όπως το κυδώνι και τηγανισμένες μέσα σε λάδι ελιάς πάνω στη στόφα. Ωστόσο, το ελαιόλαδο έχει ένα μεγάλο μειονέκτημα. Είναι πολύ ακριβό σε κόστος. Το πυρηνέλαιο είναι το καλύτερο ελληνικό λάδι για το τηγάνισμα της πατάτας. Και το φοινικέλαιο, όμως είναι καλό, γιατί πήζει στους βαθμούς Κελσίου. Οι τηγανητές πατάτες γίνονται στεγνές και τραγανές με αυτόν τον τρόπο. Όμως το τηγάνισμα με ελαιόλαδο, αντιπαρερχόμενου του κόστους, επιδρά προς όφελος τόσο της υγείας όσο και της γεύσης. Στην Δυτική Ευρώπη και ειδικότερα στο Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γαλλία, όπου οι τηγανητές πατάτες αποτελούν τη τροφή των μαζών, οι κοινή πρακτική υπαγορεύει το διπλό τηγάνισμα της πατάτας, πρώτα σε μία θερμοκρασία 163 C περίπου, και κατόπιν σε υψηλότερη θερμοκρασία, γύρω στους 188 C. Υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση που στηρίζει αυτή τη φαινομενικά παράδοξη τεχνική. Όταν τηγανίζουμε τις τροφές αποσκοπούμε στο ψήσιμό τους και στο να κάνουμε την επιφάνειά τους να κοκκινίσει, έτσι ώστε να αποκτήσει την χαρακτηριστική τηγανητή γεύση και υφή. Μια πολύ υψηλή θερμοκρασία θα προκαλέσει το κοκκίνισμα της εξωτερικής επιφάνειας αφήνοντας άψητο το εσωτερικό μία χαμηλή θερμοκρασία, από την άλλη απαιτεί πολύ χρόνο. Το φαγητό θα απορροφήσει πολύ λάδι και θα ψηθεί υπερβολικά με τη μέθοδο του τηγανίσματος σε δύο στάδια, το πρώτο αποσκοπεί στο ψήσιμο της πατάτας χωρίς να κοκκινίζει η επιφάνεια της. Οι πατάτες ψήνονται χωρίς να μαλακώσουν μέχρι δηλαδή οι αμυλόκοκκοι να γίνουν ζελατίνα. Κατόπιν, τις αφήνουμε να κρυώσουν σε θερμοκρασία δωματίου. Στο δεύτερο τηγάνισμα οι πατάτες έχουν αποκτήσει μία κρούστα από ζελατινοποιημένους αμυλόκοκκους που επιβραδύνουν την περαιτέρω απορρόφηση του λαδιού. Το δεύτερο, λοιπόν τηγάνισμα μπορεί να γίνει με υψηλή θερμοκρασία και να διακοπεί μόλις κοκκινίσει η εξωτερική επιφάνεια. Αυτή όμως δεν είναι η επικρατούσα άποψη στην Ελλάδα. Αυτός είναι απλώς ένας τρόπος για τηγάνισμα μεγάλων ποσοτήτων. Στο σπίτι, ο μάγειρας ή η 50

51 μαγείρισσα προτιμά ένα μικρό σκεύος, κάτι που μπορεί να μοιάζει με το βαθύ τηγάνι και όχι το παραδοσιακό τηγάνι. Οι πατάτες πρέπει να κολυμπούν μέσα στο λάδι, δηλαδή να γεμίζεται το σκεύος στα τρία τέταρτα του ύψους του με λάδι, κατόπιν να ζεσταίνεται και να ρίχνονται οι πατάτες, αφήνοντας τες για λίγα λεπτά, προτού αρχίσουν να τις γυρνάνε. Από την άλλη πλευρά υπάρχει και η άλλη άποψη που τάσσεται υπέρ του παραδοσιακού τηγανιού. Μόνο μέσα στο τηγάνι, με λίγο ελαιόλαδο ζεσταμένο σε μεγάλη θερμοκρασία, σύμφωνα με τον Κρητικό τρόπο, δηλαδή μαλακές και όχι τηγανισμένες μέχρι να στεγνώσουν ή να γίνουν πολύ κίτρινες. Με εστία που καίει ξύλα ή τουλάχιστον εστία γκαζιού για τον καλύτερο έλεγχο της θερμοκρασίας. Όποιος τρόπος προτιμάται από τον καθένα από εμάς, υπάρχει η επιπρόσθετη συμβουλή. Μην γίνεται κατάψυξη ποτέ στις πατάτες που σκοπεύεται να τηγανιστούν ή να ψηστούν με κάποιον άλλο τρόπο, γιατί έτσι το άμυλο που περιέχουν μετατρέπεται σε σάκχαρο και καίγεται.. Πλύνετε τις πατάτες και στεγνώστε τες πολύ καλά προτού τις ρίξετε στο τηγάνι. Βεβαιωθείτε ότι έχουν κοπεί όλες στο ίδιο περίπου μέγεθος για να μην ψηθούν ανόμοια (Αφθονιάτης Γ., 2003). 5.4 Η συμπεριφορά του ελαιόλαδου κατά το τηγάνισμα Κατά τη διάρκεια του τηγανίσματος λαμβάνουν χώρα πλήθος φυσικοχημικών αλλαγών στη μάζα της λιπαρής ύλης. Η ποσότητα του νερού που απελευθερώνεται από το τρόφιμο στη λιπαρή ύλη έχει ως συνέπεια την υδρόλυσή της. Αυτονόητο είναι ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα νερού που απελευθερώνεται, τόσο πιο έντονη είναι και η υδρόλυση και η αύξηση της οξύτητας της λιπαρής ύλης (Lawson,1994). Είναι γεγονός ότι όλες οι λιπαρές ύλες οξειδώνονται από την επίδραση της θερμοκρασίας κατά το μαγείρεμα και το τηγάνισμα ιδιαίτερα όταν οι συνθήκες είναι πολύ δραστικές, δηλαδή η θερμοκρασία είναι υψηλή και διάρκεια μαγειρέματοςτηγανίσματος μεγάλη. Μερικά από τα προϊόντα της οξείδωσης απομακρύνονται από τη λιπαρή ύλη μέσω του ατμού, ενώ αυτά που παραμένουν επιταχύνουν τη διαδικασία της (Lawson, 1994). Έντονη και προχωρημένη οξείδωση συνδέεται με τη δημιουργία: 51

52 Υπεροξειδίων Πολυμερών και Προϊόντων διάσπασης των υπεροξειδίων, τα οποία σε μεγάλες ποσότητες είναι δυνατόν να επιδράσουν στο συκώτι, στην καρδιά και στις αρτηρίες. Ακόμη, εντονότερη οξείδωση οδηγεί στο σχηματισμό ακρολεϊνης, ενός συστατικού που επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί πρήξιμο και τραυματισμό στα κύτταρα του συκωτιού (Κυριτσάκης, 1993). Το ελαιόλαδο οξειδώνεται λιγότερο από τα σπορέλαια, κατά το τηγάνισμα, επειδή περιέχει μικρότερο ποσοστό πολυακόρεστων οξέων (λινελαϊκό-λινολενικό) και μεγαλύτερο ποσοστό μονοακόρεστων οξέων (ελαϊκό) και αντιοξειδωτικών ουσιών (Sergio Gomez-Alonso και οι συνεργάτες του, 2003). Έρευνες έχουν δείξει ότι τα δις-ακόρεστα (λινελαϊκό) οξειδώνονται 27 φορές γρηγορότερα και τα τρις-ακόρεστα(λινολενικό) οξειδώνονται 27 φορές γρηγορότερα από τα μονοακόρεστα οξέα (ελαϊκό). Έτσι όταν χρησιμοποιείται ελαιόλαδο κατά το τηγάνισμα περιορίζεται η οξείδωση αισθητά και κατά συνέπεια και ο σχηματισμός υπεροξειδίων και ελεύθερων ριζών που έχουν αρνητική επίδραση στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (Harman, 1980, Christakis και οι συνεργάτες του, 1982). Ενδιαφέροντα είναι τα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών του Varella (1980),ο οποίος αξιολόγησε το ελαιόλαδο συγκριτικά με άλλες λιπαρές ύλες, ως προς την καταλληλότητα του για τηγάνισμα. Τα τρόφιμα που τηγανίστηκαν ήταν πατάτες, μπανάνες και ψάρι με παρθένο ελαιόλαδο, εξευγενισμένο ελαιόλαδο, σογιέλαιο, μείγμα από σογιέλαιο και ελαιόλαδο, αραχιδέλαιο, βαμβακέλαιο, μαργαρίνη, βούτυρο και λαρδί. Το ελαιόλαδο αποδείχτηκε πλεονεκτικότερο των άλλων λιπαρών υλών, γιατί έδινε κρούστα στην επιφάνεια του τροφίμου λεπτότερη και περισσότερο τραγανή, που διατηρούνταν για μακρύτερο χρονικό διάστημα. Στα ίδια πειράματα το ελαιόλαδο, αποδείχτηκε περισσότερο εύπεπτο από ότι οι άλλες λιπαρές ύλες και διατηρούσε την πεπτικότητα των άλλων συστατικών του τηγανισμένου τροφίμου, δηλαδή των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων (Varellas, 1980). Άλλες έρευνες στον άνθρωπο και σε πειραματόζωα, έδειξαν ότι το ελαιόλαδο και όταν ακόμα θερμανθεί στους 200 C δεν επιδρά αρνητικά στη λειτουργία του 52

53 συκωτιού και στο μεταβολισμό των λιπιδίων ούτε επηρεάζει το ρυθμό ανάπτυξη του οργανισμού (Viola 1970, Viola και οι συνεργάτες του, 1980). Στο σημείο αυτό άξιας προσοχής είναι οι διαπιστώσεις ότι κατά το τηγάνισμα το ελαϊκό οξύ του ελαιόλαδου δεν υφίσταται καμία απώλεια εφόσον το λινολενικό οξύ δεν έχει καταστραφεί πλήρως. Η διαπίστωση αυτή, αφήνει να εννοηθεί ότι η ίδια ποσότητα ελαιολάδου μπορεί να χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα (έως και 3 φορές) χωρίς σημαντική αλλοίωση. Η ιδιότητα αυτή του ελαιολάδου είναι εξαιρετικής σημασίας αφού, σε υψηλές θερμοκρασίες τηγανίσματος με πολυακόρεστα έλαια (σπορέλαια), είναι δυνατόν να σχηματιστούν ενώσεις τοξικές όπως είναι τα πολυμερή, και πολύ συχνά ασκούν δυσμενή επίδραση στο συκώτι, την καρδιά και τις αρτηρίες.(κυριτσάκης, 1993) Ακόμη μετά από επανειλημμένα τηγανίσματα των λιπαρών υλών σε υψηλές θερμοκρασίες σχηματίζονται trans οξέα τα οποία είναι επιβλαβή για τον οργανισμό. Και σε αυτή την περίπτωση όμως το ελαιόλαδο φαίνεται να πλεονεκτεί έναντι των σπορέλαιων, (Kiritsakis αι οι συνεργάτες του, 1989) αφού στα σπορέλαια σχηματίζονται περισσότερα trans οξέα κατά το τηγάνισμα. Προσθήκη φαινολικών εκχυλισμάτων παρεμποδίζει τη δημιουργία των οξέων αυτών κατά το τηγάνισμα. Τέλος θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι δυσάρεστες συνέπειες που είναι δυνατόν να προκληθούν στον οργανισμό από ελαιόλαδο που χρησιμοποιήθηκε κατ επανάληψη για τηγάνισμα, είναι πολύ λιγότερες από αυτές οι οποίες προκαλούνται από τα άλλα φυτικά έλαια που υποβάλλονται στις ίδιες συνθήκες (Κυριτσάκης, 2007). 53

54 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 2.1 Εισαγωγή Στο πειραματικό μέρος πραγματοποιήθηκε λίπανση με βιολογικά σκευάσματα, εφαρμόζοντας καλλιεργητικές πρακτικές φιλικές στο περιβάλλον, κατά τις οποίες ελαττώνονται οι εξωτερικές εισροές που αφορούν τα αγροχημικά και τους μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους και επιτυγχάνεται έτσι η παραγωγή προϊόντων ανώτερης ποιότητας. Το Άζωτο (Ν), ο Φώσφορος (Ρ) και το Κάλιο (Κ) είναι τα τρία πιο βασικά θρεπτικά στοιχεία τα οποία μετελώνται. Οι βασικές πληροφορίες που απαιτούνται για μια σωστή λίπανση είναι η σχέση ανάμεσα στα θρεπτικά στοιχεία που θα παρέχουμε στην καλλιέργεια με την παραγωγή των κονδύλων, αλλά και μία εκτίμηση των στοιχείων που ήδη υπάρχουν στο έδαφος. Γενικά είναι αποδεκτό ότι η ο πειραματικός προσδιορισμός των αναγκών για τα βασικά θρεπτικά στοιχεία απαιτείται για τη μέγιστη παραγωγή πατάτας. Επιπλέον, είναι αναγκαίος για να διαθέτουμε μία καλύτερη εικόνα για την θρέψη και τη σωστή λίπανση φυτών πατάτας. Οι δοκιμές αυτές, καθιέρωσαν την ανάγκη για τις θρεπτικές ουσίες και ήταν η βάση για μια γενική σύσταση λιπάσματος για πολλά έτη. Από αυτές τις δοκιμές, ποικίλες ποσότητες του Ν-Ρ-Κ έχουν εφαρμοστεί. Ωστόσο, η υπερβολική λίπανση σε μερικούς τομείς έχει οδηγήσει στις μεγάλες παραλλαγές στην εδαφολογική γονιμότητα από αγρόκτημα σε αγρόκτημα, και ακόμη και από τομέα σε τομέα στο ίδιο αγρόκτημα. Επομένως, οι γενικές συστάσεις λιπάσματος δεν είναι πλέον κατάλληλες ή ακριβείς. Για να επιτύχει η ακρίβεια λίπανσης πατατών είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν οι θρεπτικές ουσίες βασισμένες στις εδαφολογικές δοκιμές και τους προβαλλόμενους στόχους παραγωγής για κάθε τομέα (Jarrell and Whalley, 1982, Mongi and Zekri, 1991, Fernadez-Escobar and Benloch, 2003). To πειραματικό πραγματοποιήθηκε σε δοχεία ανάπτυξης φυτών επειδή ήταν εφικτό να ελέγξουμε τα επίπεδα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος και εγκαταστάθηκε σε χώρο του εργαστηρίου εδαφολογίας, στο Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. 54

55 Εικόνα 1 : Εγκατάσταση πειραματικού στα δοχεία, στην περιοχή του αγροκτήματος του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. 2.2 Σκοποί του πειράματος Ο σκοπός του πειράματος ήταν να παρατηρηθεί ο ρόλος της βιολογικής λίπανσης και η επιρροή της: 1. Στο μέγεθος του κονδύλου. 2. Στην απόδοση κονδύλων και στην περιεκτικότητα των θρεπτικών στοιχείων στην πατάτα και το έδαφος. 3. Στην περιεκτικότητα του αμύλου στους κονδύλους. 4. Στην περιεκτικότητα των σακχάρων στους κονδύλους. 5. Στην κατακράτηση ελαίου κατά το τηγάνισμα. 6. Στην περιεκτικότητα οξύτητας του ελαίου μετά τη μεταχείριση τηγανίσματος. 55

56 2.3 Υλικά και μέθοδοι Περιγραφή φυτικού υλικού Για την πραγματοποίηση του πειράματος, στο πειραματικό χώρο του εργαστηρίου της εδαφολογίας στο Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας χρησιμοποιήθηκαν οι ποικιλίες Spunta (Εικ.2), Ultra (Εικ.3) και μια νέα ποικιλία από την Βρετανία, η Burren (Εικ.4). Τα χαρακτηριστικά της κάθε ποικιλίας είναι τα ακόλουθα: Για την Spunta: προηγμένη ποικιλία, ωριμάζει μέσο-πρώιμα. Χρώμα κονδύλων κίτρινο, μορφή κονδύλων πολύ επιμήκεις ελαφρώς καμπυλωτοί, μέγεθος κονδύλων μεγάλο, κόνδυλοι ομοιόμορφοι και ανά φυτό πολλοί. Αντοχή στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. infestans), στο υπέργειο μέρος του φυτού μέτρια. Αντοχή στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. infestans), στο υπόγειο μέρος του φυτού μέτρια Αντίσταση στον ιό X και Υη. Εικόνα 2: Ποικιλία Spunta Για την Ultra: προηγμένη ποικιλία, ωριμάζει μεσοπρώιμα. Χρώμα κονδύλων κίτρινο, μορφή κονδύλων οβάλ- επίμηκες, μέγεθος κονδύλων πολύ μεγάλο, ομοιόμορφοι κόνδυλοι και πολλοί ανά φυτό. Αντίσταση στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. infestans), στο υπέργειο μέρος του φυτού πολύ καλή. Αντίσταση 56

57 στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. ηίβείθηε), στο υπόγειο μέρος του φυτού μεγάλη. Καλή αντοχή στον ιό Ρ\/Υ και στον ιό X. Εικόνα 3: Ποικιλία Ultra Για την Burren: ωριμάζει πρώιμα. Χρώμα κονδύλων λευκό έως ελαφρώς κίτρινο, μορφή κονδύλων οβάλ-επιμήκεις, μέγεθος κονδύλων μέτριο, κόνδυλοι ομοιόμορφοι και ανά φυτό μέσοι. Αντοχή στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. infestans), στο υπέργειο μέρος του φυτού μέτρια. Αντοχή στην προσβολή από περονόσπορο (Ρ. infestans), στο υπόγειο μέρος του φυτού μέτρια. Μεγάλη αντοχή στον ιό Υο και στον ιό του καρουλιάσματος. Εικόνα 4: Burren 57

58 2.3.2 Προετοιμασία του πειραματικού Στα δοχεία χωρητικότητας 25Ι_ προστέθηκε έδαφος κοσκινισμένο (<4πίιτ)) από την περιοχή του αγροκτήματος του Τ.Ε.Ι. Σε κάθε δοχείο τοποθετήθηκαν στον πυθμένα κομμάτια από πυλό (0,96ρ) και κόπηκαν 60 σωλήνες 50αη για το ελεγχόμενο πότισμα κάθε δοχείου. Αρχικά μέσα σε κάθε δοχείο τοποθετήθηκαν τα κομμάτια από πυλό, επικαλύφθηκαν με χαρτί και στη συνέχεια τοποθετήθηκε ο σωλήνας. Έπειτα προστέθηκαν 21 Κρ χώμα αεροξηραμένο. Ακολούθησε προσδιορισμός της υδατοχωρητικότητας του εδάφους και βρέθηκε 40,58%. Με βάση την τιμή αυτή το συνολικό βάρος των πλαστικών δοχείων μετά το πότισμα ήταν 2Akg. 2.4 Πειραματικό σχέδιο Το πειραματικό σχέδιο περιλάμβανε 5 μεταχειρίσεις σε 4 επαναλήψεις. Μελετήθηκαν οι σχέσεις Ν: Ρ: Κ. Αναπτύχθηκαν δύο φυτά σε κάθε δοχείο μέχρι και το τέλος του πειράματος. Η λίπανση έγινε με την ανάμειξη των βιολογικών λιπασμάτων με το έδαφος πριν το γέμισμα των δοχείων. Η ποσότητα νερού που είχαμε αρχικά υπολογίσει μέχρι το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου διατηρήθηκε σε υδατοχωρητικότητα στο 70%. Στο πειραματικό πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες εδάφους και φύλλων, καθώς και τρεις μετρήσεις ύψους φυτών από την αρχική ανάπτυξη μέχρι και το στάδιο της πλήρης ανάπτυξης. Η σπορά πραγματοποιήθηκε στις 26/2/2008. Η έναρξη της βλαστικής περιόδου άρχισε στις 10/3/2008 και ολοκληρώθηκε η καλλιέργεια με τη συγκομιδή (Εικ.5) στις 26/6/

59 Εικόνα 5 Διαδικασία συγκομιδής Κατά τη συγκομιδή, κονδύλου από κάθε μεταχείριση και από ποικιλία οδηγήθηκε για ξηρή ουσία. Συγκεκριμένα ο κάθε κόνδυλος παρέμεινε σε φούρνο για 24 ώρες, όπου έπειτα ζυγιζόταν η απώλεια του βάρους του και συνεπώς υπολογιζόταν και η απώλεια υγρασίας του όπου καταγράφηκε σε πίνακα (Πίνακες 3,4-3,8). Στη συνέχεια, η ξηρά ουσία αλέστηκε, διηθήθηκε σε διάλυμα νιτρικής αμμωνίας και οδηγήθηκε για τον προσδιορισμό θρεπτικών μακροστοιχείων και ιχνοστοιχείων της πατάτας. Κατά τη συγκομιδή αποσπάστηκε και το φυτικό υλικό (υπέργειο μέρος) κάθε μεταχείρισης, το οποίο οδηγήθηκε και αυτό για ξηρή ουσία, ώστε να παρατηρηθεί η καμπύλη απώλειας του νερού από τους φυτικούς ιστούς. Για την ακρίβεια, κάθε 24 ώρες καταμετρήθηκε το βάρος του φυτικού ιστού έως την πλήρη ξήρανσή του. Το υπόλοιπο μέρος των κονδύλων οδηγήθηκε για τηγάνισμα. Σύμφωνα με το πειραματικό σχέδιο ένα μικρό δείγμα τ επιλέχθηκε από τους κονδύλους της κάθε ποικιλίας και κάθε μεταχείρισης για το τηγάνισμα. Οι 5 μεταχειρίσεις ενοποιηθήκαν κατά το τηγάνισμα, ξεχωριστά για κάθε ποικιλία και το τηγάνισμα πραγματοποιήθηκε με δύο τύπους ελαίων : Ελαιόλαδο και σογιέλαιο. Για το λόγο αυτό το βάρος των κονδύλων από κάθε μεταχείριση διαχωρίστηκε ισόποσα, για την ακρίβεια συγκρίσεων. Για το τηγάνισμα χρησιμοποιήθηκαν αλουμινένια κεσεδάκια και χαρτί απορροφητικό, τα οποία ζυγίστηκαν πριν και μετά 59

60 τη μεταχείριση τηγανίσματος, ώστε να πάρουμε σωστές καταμετρήσεις κατακράτησης ελαίου στο χαρτί. Με αυτό τον τρόπο υπολογίσαμε το ποσοστό του απορροφηθέντος ελαίου από τους κονδύλους με βάση την ποικιλία και τη μεταχείριση του καθενός. Τέλος, το τηγάνισμα έγινε στον ίδιο χρόνο (8 min), σε ίδια θερμοκρασία 190 C και η κάθε μεταχείριση μαγειρεύτηκε ισόποσα (κόπηκαν κόνδυλοι περίπου 300gr), την ίδια χρονική στιγμή σε σογιέλαιο και ελαιόλαδο. Το τηγάνισμα έλαβε χώρο σε χώρο του Τ.Ε.Ι. και με το τέλος του τηγανίσματος οι κόνδυλοι αποθηκεύτηκαν και κωδικοποιημένοι οδηγήθηκαν για χημικές αναλύσεις για τις επισημάνσεις οξύτητας (% σε ελαϊκό οξύ), ολικών λιπαρών, αμύλου και σακχάρων. Το τηγάνισμα έγινε ως εξής: > Γέμισμα του τηγανιού με % φυτικό λάδι, ενεργοποίηση του θερμοστάτη και τοποθέτηση του τηγανιού στο θερμοστάτη. Το λάδι κρατούνταν πάνω από τα 3λ της χωρητικότητας του τηγανιού. Ο θερμοστάτης ρυθμίστηκε στους 190 C και αυτή η θερμοκρασία αυτή ελεγχόταν. > Εισαγωγή του θερμομέτρου μέσα στο λάδι για έλεγχο της θερμοκρασίας. > Κοπή των πατατών σε φέτες. > Πλύση των φετών με νερό προκειμένου να απομακρυνθούν οι ξένες ύλες, αν είναι απαραίτητο και τοποθέτηση σε χάρτινες πετσέτες για απομάκρυνση του νερού. > Ζύγιση gr από τις φέτες. > Τοποθέτηση των πατατών στο τηγάνι. > Ρύθμιση του χρονομέτρου για 8 min., ανακάτεμα των πατατών με τη σπάτουλα. > Απομάκρυνση του τηγανιού μετά το προκαθορισμένο τηγάνισμα. > Απομάκρυνση από το τηγάνι των πατατών που δεν μαγειρεύτηκαν σωστά, και εκτίμηση της ποιότητας του τηγανίσματος. > Τοποθέτηση των πατατών πάνω σε απορροφητικό χαρτί το οποίο βρίσκονταν μέσα σε αλουμινένια κεσεδάκια για την απομάκρυνση του κατακρατηθέντος ελαίου. 60

61 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2.1 : Π Ε ΙΡΑ Μ Α ΤΙΚ Ο ΣΧ ΕΔ ΙΟ Ε Π Α Ν Α Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α /Α Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ δ Ν 0,3 0 Ρ 0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A NO,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A NO,30 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A NO,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A NO,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A NO,3 0 Ρ 0 ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A NO,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A NO,30 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A NO,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A NO,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A NO,30 ΡΟ ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N NO,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N NO,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N NO,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N NO,30 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ1-1 Μ1-2 Μ1-3 Μ1-4 Μ2-1 Μ2-2 Μ2-3 Μ2-4 Μ3-1 Μ3-2 Μ3-3 Μ 3-4 Μ4-1 Μ4-2 Μ4-3 Μ4-4 Μ5-1 Μ 5-2 Μ5-3 Μ5-4 Μ1-1 Μ1-2 Μ1-3 Μ1-4 Μ2-1 Μ2-2 Μ2-3 Μ2-4 Μ3-1 Μ 3-2 Μ3-3 Μ3-4 Μ4-1 Μ4-2 Μ4-3 Μ4-4 Μ5-1 Μ5-2 Μ5-3 Μ 5-4 Μ1-1 Μ1-2 Μ1-3 Μ1-4 Μ2-1 Μ2-2 Μ2-3 Μ2-4 Μ3-1 Μ 3-2 Μ3-3 Μ3-4 Μ4-1 Μ4-2 Μ4-3 Μ4-4 Μ5-1 Μ5-2 Μ5-3 Μ

62 2.4.1 Λίπανση φυτών Οι μορφές των λιπασμάτων αποτελούνταν όλες από τα βιολογικά σκευάσματα: ο Σύνθετο ΑςΓοόίοεοΙ (Ν) 7% Ν, 0,5% Ρ, 0,5% Κ ο Φωσφορίτης (Ρ) (0-27-0) ο ΡαηίΘηΙοΙί (Κ) (0-0-30) Καλλιεργητικές και φυτοπροστατευτικές εργασίες Στο συγκεκριμένο πειραματικό τα φυτά αναπτυσσόταν φυσιολογικά στα δοχεία ανάπτυξης φυτών. Από την έναρξη της βλαστικής περιόδου έγιναν δύο ψεκασμοί και ανά 15 ημέρες, η πρώτη στις 27/3/08 και η δεύτερη στις 12/4/08 με διάλυμα χαλκού για την αποφυγή προσβολής από περονόσπορο. Σε όλη τη διάρκεια ανάπτυξης πραγματοποιήθηκαν βοτανίσματα για την εύρυθμη ανάπτυξη των φυτών. Οι συνθήκες όμως θερμοκρασίας και υγρασίας δεν ευνόησαν το πειραματικό, με αποτέλεσμα προς το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου να έχουμε απώλειες φυτών. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: Φ ΥΣΙΚΟ ΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Μηχανική σύσταση (βϊι) Άμμος Ιλύς Άργιλος 78,6% 3,3% 18,1% Πηλοαμμώδες ρη (1:1) 7,16 Αγωγιμότητα ΕΟ (με/οπι) 81,48 Ο3ΟΟ3 2,5-3 Οργανική Ουσία (%) 0,13 Άζωτο (Ν %) 0,14 62

63 2.4.3 Δειγματοληψίες και μετρήσεις Έγιναν δύο δειγματοληψίες εδάφους στις 26/2/2008 η πρώτη και 30/4/2008. Στις 26/3/08, 12/4/08 και 27/4/08 μετρήθηκε το ύψος των φυτών, από την αρχή έως την πλήρη ανάπτυξή τους. Στο τέλος του πειραματικού έγινε δειγματοληψία ολόκληρης της φυτικής βιομάζας (ρίζες, κεντρικοί βλαστοί, φύλλα και κόνδυλοι). Μετά την δειγματοληψία φυτικών ιστών αρχικά γινόταν ζύγισμα νωπού βάρους στην συνεχεία γινόταν πλύσιμο με πόσιμο νερό και με απιονισμένο. Στη συνέχεια τα δείγματα τοποθετούνταν σε φούρνο στους 80οΟ για 24ώρες ενώ τα δείγματα εδάφους τοποθετούνταν σε ψυγείο, ώστε να διατηρούνται νωπά για τις αναλύσεις προσδιορισμού του νιτρικού αζώτου Χημικές αναλύσεις Οι χημικές αναλύσεις του εδάφους και των φυτικών ιστών, έγιναν με τις παρακάτω μεθόδους: Έδαφος - Η μηχανική ανάλυση (κοκκομετρική) έγινε με την μέθοδο Βουγιούκο - Οι αναλύσεις του ολικού αζώτου σε δείγματα εδάφους με Kjeldhal. - Η οργανική ουσία έγινε με την μέθοδο Walkey and Black. - To ph μετρήθηκε με ρημετρο και η ηλεκτρική αγωγιμότητα με το αγωγιμόμετρο. - Επίσης έγινε προσδιορισμός του ανταλλάξιμου Κ και Να με το φλογοφωτόμετρο μετά από εκχύλιση με το οξικό αμμώνιο (NH4AC). - Ο προσδιορισμός του ανθρακικοί ασβεστίου (CaC03) έγινε με την μέθοδο Bernard Φυτικοί Ιστοί -Τ ο ολικό άζωτο προσδιορίστηκε σε φύλλα και κονδύλους με τη μέθοδο Κ]Θΐάίΐ3ΐ. -Τ ο κάλιο προσδιορίστηκε με το φλογοφωτόμετρο μετά από ξηρή καύση. 63

64 2.4.5 Έλεγχος ποιότητας και προσδιορισμός σταθερών και συστατικών του ελαιόλαδου και σογιέλαιου Οι αναλύσεις του για τον προσδιορισμό των σταθερών και συστατικών του ελαιόλαδου και του σογιέλαιου έγιναν με τις παρακάτω μεθόδους: Προσδιορισμός της οξύτητας - Για τον προσδιορισμό της οξύτητας χρησιμοποιήσαμε κωνικές φιάλες (ΕτίΘηιπΘγθτ) των 250γπΙ. - Αιθυλική αλκοόλη 95%, η οποία πριν χρησιμοποιηθεί θερμάνθηκε μέχρι βρασμού για να γίνει η εξουδετέρωση των ελεύθερων οξέων που τυχόν περιέχει, με καυστικό νάτριο. Στο σημείο της εξουδετέρωσης παρουσία δείκτη μεθανοφθαλεϊνης, η αιθανόλη εμφανίζει ένα απαλό ρόδινο χρώμα. - Διάλυμα μεθανοφθαλεϊνης 1% σε 95% αιθανόλη (δείκτη). - Διάλυμα καυστικού νατρίου, γνωστής κανονικότητας. Η διαδικασία έγινε ως εξής: ο Ζυγίστηκαν 28,29 δείγματος σε κωνική φιάλη των 250γπΙ ο Προστέθηκαν 50γπΙ ζεστής εξουδετερωμένης αλκοόλης και περίπου 2γπΙ δείκτη. ο Ογκομετρήθηκε (τιτλοδοτήθηκε) το διάλυμα με στάγδην προσθήκη του διαλύματος καυστικού νατρίου και ισχυρή ανακίνηση της φιάλης, μέχρι να εμφανιστεί ρόδινο χρώμα ίδιο με αυτό που εμφάνισε η αιθανόλη στο ισοδύναμο σημείο της εξουδετέρωσης Ο υπολογισμός της οξύτητας έγινε με τη βοήθεια του παρακάτω τύπου Οξύτητα (%)= ιτιι ΝαΟΗ χ 0,282 χ 100 / βάρος δείγματος (9) όπου 0,282 είναι το χιλιοστοϊσοδύναμο του ελαϊκού οξέος (Κυριτσάκης Α., 2007) 64

65 Προσδιορισμός αριθμού υπεροξειδίων - Για τον αριθμό υπεροξειδίων χρησιμοποιούνται κωνικές φιάλες των 25θΓηΙμε εσμυρισμένο πώμα. - Μείγμα οξικού οξέος- χλωροφορμίου, 3:2 (ν/ν). Κορεσμένο διάλυμα ιωδιούχου καλίου. - Διάλυμα θειοθειικού νατρίου 0,05 Ν ή 0,005Ν. - Διάλυμα αμύλου 1% σε απεσταγμένο νερό (δείκτης). Η διαδικασία έγινε ως εξής: ο Ζυγίστηκαν με ακρίβεια 2g ελαίου σε εσμυρισμένη κωνική φιάλη, ο Προστέθηκαν 25ml μείγματος οξικού οξέος- χλωροφορμίου και 1ml κορεσμένου διαλύματος ιωδιούχου καλίου. ο Ανακινήθηκε η φιάλη για 1min και παρέμεινε στο σκοτάδι για 5min. ο Αμέσως μετά προστέθηκαν στη φιάλη διαδοχικά 75ml αποσταγμένου νερού και 2ml δείκτη αμύλου και το διάλυμα ογκομετρήθηκε με πρότυπο διάλυμα θειοθειικού νατρίου. Το διάλυμα του θειοθειικού νατρίου προστέθηκε με σταθερό ρυθμό και παράλληλη ανακίνηση της φιάλης. Προς το τέλος της τιτλοδότησης το θειοθειικό νάτριο έπρεπε να προστίθενται στάγδην για να μην ξεπεραστεί το τελικό σημείο (end point), το οποίο συμπίπτει με την εξαφάνιση του κυανού χρώματος (χρώμα συμπλόκου ιωδίου- αμύλου). Ο υπολογισμός του αριθμού υπεροξειδίων έγινε ως εξής: Ο αριθμός υπεροξειδίων (ΑΥ) εκφράζεται σε χιλιοστοϊσοδύναμα (meq) οξυγόνου ανά χιλιόγραμμο ελαίου και υπολογίζεται με τη βοήθεια του παρακάτω τύπου: A Y ( m e q 0 2/k g ε λ α ίο υ ) = m l θ ε ιο θ ε ιικ ο ύ ν α τρ ίο υ χ κ α ν ο ν ικ ό τ η τ α χ / β ά ρ ο ς δ ε ίγ μ α τ ο ς (g) (Κυριτσάκης Α., 2007 ). 65

66 Χρωματομετρικός προσδιορισμός αριθμού υπεροξειδίων Ο προσδιορισμός αριθμού υπεροξειδίων μπορεί να γίνει και χρωματομετρικά με τη μέθοδο που περιγράφεται παρακάτω και η οποία βασίζεται στο σχηματισμό έγχρωμων προϊόντων, με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων αντιδραστηρίων. Η ένταση του χρώματος εξαρτάται από τον αριθμό υπεροξειδίων, δηλαδή από το βαθμό οξείδωσης του δείγματος. Τα αντιδραστήρια τα οποία χρησιμοποιούνται είναι: - Εξάνιο. - Αιθυλική αλκοόλη 50%. - 0,01 Ν υδροχλωρικό οξύ. - Διάλυμα αμύλου 1% το οποίο περιέχει 20% NaCI. - Μείγμα ιωδιούχου καλίου-silica gel No 60 (κατάλληλο για χρωματογραφία στήλης). \για την Παρασκευή του μεταφέρονται 100g silica gel ( mesh) σε 100ml διαλύματος ιωδιούχου καλίου (10%). Μετά από έντονη ανακίνηση του αιωρήματος, διηθείται και ξηραίνεται τα υπόλειμμα σε καθαρό ρεύμα αέρα. Συνεχίζεται η ξήρανση σε φούρνο (θερμοκρασία 110 C) για 30min. Μετά την παρασκευή του, το ξηρό αντιδραστήριο πρέπει να φυλάσσεται στο ψυγείο στο σκοτάδι. Η διαδικασία ακολουθείται ως εξής: ο Ζυγίζονται 200mg ή μικρότερη ποσότητα δείγματος, σε δοκιμαστικό σωλήνα. ο Προστίθενται 1ml εξανίου και 1,5g αντιδραστηρίου (ξηρό μείγμα ιωδιούχου καλίου- silica gel) και ανακινείται έντονα ο δοκιμαστικός σωλήνας, ο Τοποθετείται στη συνέχεια ο δοκιμαστικός σωλήνας σε θερμαινόμενο ξηραντήρα (30 C) για 5min. ο Προστίθενται 2ml αιθυλικής αλκοόλης (50%) και ο δοκιμαστικός σωλήνας ανακινείται καλά. ο Συμπληρώνεται ο όγκος του περιεχομένου με 15ml διαλύματος 0,01 N HCI και 0,5 διαλύματος αμύλου και ανακινείται εκ νέου ο δοκιμαστικός σωλήνας. 66

67 ο ο Μεταφέρεται το διάλυμα σε ένα φυγοκεντρικό σωλήνα και φυγοκεντρείται για 3γπϊπ στις βοοοιρπι. Μετράται αμέσως η απορρόφηση της υπερκείμενης φάσης στα 560ηπι μήκος κύματος. Παράλληλα εφαρμόζεται η μέθοδος και χωρίς χρήση δείγματος ακολουθώντας την παραπάνω διαδικασία (λευκός προσδιορισμός). Για τον υπολογισμό του αριθμού υπεροξειδίων με τη μέθοδο αυτή προετοιμάζεται μία καμπύλη αναφοράς, χρησιμοποιώντας δείγματα με γνωστό αριθμό υπεροξειδίων ο οποίος έχει προσδιοριστεί με την ογκομετρική μέθοδο. Στον έναν άξονα της καμπύλης σημειώνεται ο αριθμός υπεροξειδίων των δειγμάτων και στον άλλον η αντίστοιχη απορρόφηση στα 560ητη. Η συσχέτιση πρέπει να είναι γραμμική. Ο υπολογισμός του αριθμού των υπεροξειδίων, στο άγνωστο δείγμα, γίνεται με τη βοήθεια της καμπύλης αναφοράς τοποθετώντας την τιμή της απορρόφησής του στον άξονα των απορροφήσεων (Κυριτσάκης Α., 2007) Προσδιορισμός των ειδικών συντελεστών απορρόφησης ελαίου (σταθερές Κ232, Κ270, ΔΚ) Ο προσδιορισμός των ειδικών συντελεστών απορρόφησης ή διαφορετικά των σταθερών Κ232, Κ27ο και της σχέσης ΔΚ έγινε με την εξής μέθοδο: - Ισο-οκτάνιο ή κυκλοεξάνιο (κατάλληλο για φασματοφωτομετρική χρήση). Η ελάχιστη διαπερατότητα (^αηειτπκαηοβ^α πρέπει να είναι 40% στα 220ηπι, όταν οι διαλύτες αυτοί συγκρίνονται με αποσταγμένο νερό. - Βασική αλουμίνα γνωστής ενεργότητας, με μέγεθος κόκκων μητ (μέσος όρος 80μπι). - Για την προετοιμασία της αλουμίνας θερμαίνεται η βασική αλουμίνα, κατάλληλη για χρωματογραφία, στους 380 Ο Ο για τις ώρες, για να απομακρυνθεί η υγρασία. - Στη συνέχεια ζυγίζονται ΙΟΟς αλουμίνας σε εσμυρισμένη σφαιρική φιάλη, προστίθενται 5γπΙ απεσταγμένου νερού και πωματίζεται η φιάλη καλά. 67

68 -Για τον έλεγχο της δραστικότητας της αλουμίνας, τοποθετούνται 30g από τη βασική αλουμίνα, η οποία προετοιμάστηκε με την παραπάνω διαδικασία, σε στήλη χρωματογραφίας μήκους 450nm και διαμέτρου 35mm. - Παρασκευάζεται μείγμα το οποίο αποτελείται από 95% παρθένου ελαιολάδου και 5% σπορέλαιο. Το παρθένο ελαιόλαδο πρέπει να έχει ειδικό συντελεστή απορρόφησης, στα 270nm μήκος κύματος, μικρότερο από 0,18. Το σπορέλαιο που θα χρησιμοποιηθεί πρέπει να έχει αποχρωματιστεί με χρήση αποχρωστικής γης (προσροφητικό μέσο). Ο ειδικός συντελεστής απορρόφησης του ελαίου αυτού, πρέπει να είναι ίσος ή μεγαλύτερος του 4. - Αφήνεται να διέλθει από τη στήλη χρωματογραφίας, το παραπάνω μείγμα των δύο ελαίων (95% παρθένου ελαιολάδου και 5% σογιέλαιο), διαλυμένο σε εξάνιο (10% διάλυμα). - Μετράται η απορρόφηση στα 270nm μετά την απομάκρυνση του διαλύτη και τη διάλυση του υπολείμματος σε ισο-οκτάνιο ή κυκλοεξάνιο. - Αν η απορρόφηση είναι μεγαλύτερη από 0,11 η δραστικότητα της αλουμίνας είναι αποδεκτή. Οι συσκευές που λαμβάνουν χώρα είναι: το φασματοφωτόμετρο υπεριώδους φάσματος και η στήλη χρωματογραφίας (Κυριτσάκης Α., 2007). Η διαδικασία ακολουθείται ως εξής: ο ο ο ο Διηθείται το ελαιόλαδο αν δεν είναι διαυγές. Ζυγίζεται, με ακρίβεια 1g δείγματος σε ογκομετρική φιάλη των 100ml. Προστίθεται διαλύτης, το μείγμα αναμειγνύεται καλά και συμπληρώνεται η φιάλη με διαλύτη, μέχρι τη χαραγή. Γεμίζεται μία κυψελίδα πάχους 1cm και μετράται η απορρόφηση στα 232nm και στα 270nm χρησιμοποιώντας καθαρό διαλύτη, ως μάρτυρα. Για τον προσδιορισμό της σχέσης ΔΚ μετρώνται οι απορροφήσεις και σε άλλα μήκη κύματος, έχοντας υπόψη ότι η ΔΚ υπολογίζεται από τη σχέση: ΔΚ= Κ268 - {(Κ262 + Κ274) / 2 } Ελαιόλαδα τα οποία παρουσιάζουν απορρόφηση Κ27ο μεγαλύτερη από 0,25 μπορεί να χαρακτηριστούν παρθένα, αν μετά τη διέλευσή τους διαμέσου ενεργοποιημένης αλουμίνας, εμφανίζουν απορρόφηση μικρότερη από 0,11. 68

69 Για τη διέλευση του ελαιόλαδου και των άλλων ελαίων από τη στήλη με βασική αλουμίνα γίνονται οι εξής ενέργειες: Προετοιμάζεται η βασική αλουμίνα με τον τρόπο ο οποίος αναφέρθηκε παραπάνω και τοποθετούνται 309 από αυτή σε στήλη χρωματογραφίας μήκους 45απ και διαμέτρου 0,35ιπιπ περίπου. Η αλουμίνα πρέπει να κατανεμηθεί ομοιόμορφα μέσα στη στήλη και γι αυτό χτυπάμε με προσοχή το κάτω άκρο της, κατά το γέμισμα, επάνω σε μία ξύλινη επιφάνεια. Μεταφέρονται στη στήλη, 1ΟΟγπΙ διαλύματος 10% ελαιολάδου σε εξάνιο. Από το διάλυμα, το οποίο παραλαμβάνεται μετά τη διέλευση, απομακρύνεται ο διαλύτης (εξάτμιση υπό κενό σε θερμοκρασία μικρότερη από 25 Θ). Προσδιορίζεται αμέσως ο ειδικός συντελεστής απορρόφησης στα 270ηπι, ακολουθώντας τη διαδικασία που περιγράφτηκε προηγούμενα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι για τον έλεγχο της οξειδωτικής τάγγισης του ελαιολάδου και των άλλων ελαίων και λιπών δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στη χρησιμοποίηση μιας και μόνο μεθόδου, αφού κάθε μία παρουσιάζει και κάποιο μειονέκτημα. Συνδυασμός δύο ή και περισσοτέρων μεθόδων, που προσδιορίζουν πρωτογενή και δευτερογενή προϊόντα και συσχετισμός των αποτελεσμάτων τους, δίνουν μια καλύτερη εικόνα για το βαθμό της οξειδωτικής αλλοίωσης της λιπαρής ύλης.(κυριτσάκης Α., 2007 ) Π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ό ς π ε ρ ιε κ τ ικ ό τ η τ α ς α μ ύ λ ο υ μ ε δ ιά λ υ σ η σ ε δ ιά λ υ μ α χ λ ω ρ ιο ύ χ ο υ α σ β ε σ τ ίο υ (ΙΟ Ο / 1, ) Με τη μέθοδο αυτή γίνεται προσδιορισμός της περιεκτικότητας σε άμυλο στο αλεύρι, αλεσμένα προϊόντα, δημητριακά, καθώς και σε μερικά τρόφιμα, όπως πατάτα. Η μέθοδος αυτή δεν είναι κατάλληλη για προϊόντα που περιέχουν άμυλο σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τη μέθοδο που περιγράφεται παρακάτω, η περιεκτικότητα σε άμυλο είναι το τμήμα εκείνο του προϊόντος που εξάγεται, το οποίο προσδιορίζεται με την οπτική ενεργότητα, όπως αυτή με το πολωσίμετρο, αφού το προϊόν διαλυθεί σε διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου. 69

70 Τα διαλυτά, οπτικώς ενεργά συστατικά που περιέχονται στο προϊόν που εξετάζεται, εκχυλίζονται σε 10% αιθανόλη και απομακρύνονται με φυγοκέντρηση. Το άμυλο που υπάρχει στο υπόλειμμα διαλύεται σε διάλυμα χλωριούχου ασβεστίου υπό βρασμό. Οι διαλυμένες ουσίες πρωτεϊνών κατακριμνίζονται με διάλυμα "Caz". Στη συνέχεια μετράται η οπτική ενεργότητα του διαλύματος του αμύλου στο διήθημα και από την τιμή αυτή υπολογίζεται η περιεκτικότητα σε άμυλο (Αρβανιτογιάννης I., Βαρζάκας Θ., Τζίφα Κ., 2008) Π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ό ς σ α κ χ ά ρ ω ν Τα σάκχαρα στο καλαμπόκι και τα οινοπνεύματα ζάχαρης που χρησιμοποιήθηκαν ως γλυκαντικές ουσίες στα τρόφιμα, χωρίστηκαν με ισοκρατική αντλία από την εκλεκτική προσρόφηση κλίσης προς την ισοκρατική αντλία ΗΡΙΧ σε διάφορες διαφορετικές στήλες ΗΡΙΧ με ακετονιτρίλιο/ νερό και ανιχνεύθηκαν χρησιμοποιώντας ΑΙΙϊθοίτ 2000 Ε ίβ ϋ (Εξατμιστικός Ανιχνευτής Ελαφριάς Διασποράς) Προσδιορισμός HPLC των σακχάρων στις ακατέργαστες και ψημένες γλυκές πατάτες (Προγραμματιζόμενη ισοκρατική αντλία HPLC) Η τεχνική HPLC με ισοκρατική αντλία αναπτύχθηκε για την ποσοτική ανάλυση των σακχάρων στις ρίζες γλυκών πατατών (ακατέργαστες και ψημένες). Τα σημαντικότερα σάκχαρα στις ακατέργαστες ρίζες ήταν: η σακχαρόζη, η γλυκόζη, και η φρουκτόζη, τα οποία προσδιορίστηκαν ποσοτικά με μια στήλη ρητίνης ανταλλαγής κατιόντων (Amínex HPX-87C), η οποία θερμάνθηκε στους 75 C χρησιμοποιώντας την HPLC-grade Η20 ως κινητή φάση και για ανίχνευση δείκτη διάθλασης. Τα σημαντικότερα σάκχαρα στις ψημένες ρίζες ήταν μαλτόζη, σακχαρόζη, γλυκόζη και φρουκτόζη προσδιορίστηκαν ποσοτικά με μια συνδεμένη στήλη φάσης αμινοπροπυλίου (Bio-Sil Amino 5S) στους 21 C χρησιμοποιώντας μία κινητή φάση 70% CH3CN:30% Η20 και μία ανίχνευση δείκτη διάθλασης. Λήφθηκαν οι αποκαταστάσεις πάνω από το 95% όλων των σακχάρων που προστέθηκαν στις ρίζες γλυκών πατατών (Picha D.,2006). 70

71 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ 3.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ Π ίνακας 3.1. Νωπό-Ξηρό βάρος υπέργειου μέρους π οικιλίας U ltra Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ Δ ο χ ε ία Ν ω π ό Β ά ρ ο ς Μ.Ο. Ν ω π ο ύ Β ά ρ ο υ ς = Π Ρ 0 Β ά ρ ο ς NO,3 0 Ρ 0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ1-1 18,07 4,47 NO,3 0 Ρ 0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ1-2 81,4 22 NO,30 Ρ 0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ1-3 39,14 10,89 Μ.Ο. Ξ η ρ ο ύ β ά ρ ο υ ς NO,30 Ρ 0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ1-4 70,88 52,37 16,73 13,52 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ2-1 15,25 3,15 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ2-2 65,7 11,63 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ2-3 46,14 9,19 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ2-4 24,36 37,86 10,03 8,50 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ3-1 87,93 14,37 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ ,68 5,68 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ3-3 27,85 12,06 0,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ ,76 72,81 19,01 12,78 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ4-1 80,62 9,92 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ4-2 58,33 14,42 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ4-3 94,63 14,37 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ4-4 97,15 82,68 14,54 13,31 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ ,3 20,43 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ5-2 66,01 11,05 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ5-3 77,76 13,19 0,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ5-4 73,4 84,12 13,2 14,47 71

72 O ω 60 Ο er Ο 50 ο. <. 40 -ο Ρ NO 30 PO ΚΩ Νωπό Βάρος Ποικιλίας Ultra NO,30 PO,20 KO,20 NO,30 PO,20 KO,40 Ε π ε μ β ά σ ε ις NO,30 PO,40 NO,30 PO,40 KO, 20 KO, 40 =ηρό Βάρος Ποικιλίας Ultra 20 Π) ω Ο er Ο Ο. Ό CD Ό Ο. CΓ III NO,30 PO KO NO,30 PO,20 r i NO, 30 PO, K0, NO.30 P 0.40 KO,20 NO,30 PO,40 KO, 40 Ε π ε μ β ά σ ε ις Σχήματα 3.1,3.2 Νωπό- =ηρό βάρος υπέργειου μέρους ποικιλίας Ultra 72

73 Καταμέτρηση ύψους μετά από 30 μέρες για την ποικιλία Ultra 60 Ε 50 w 40 I 30 ο 20 « Π m ρ- Π Π Π Π J.. ι + ι Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.3 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία Ultra Καταμετρήσεις ύψους μετά απο 45 μέρες για την ποικιλία Ultra w 40 b ο ι Ι r t n i l Π 1 i f L - [ - Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.4 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία Ultra 73

74 Στα σχήματα 3.1,3.2 παρατηρείται, για την ποικιλία Ultra, η απόδοσή της σε φυτικούς ιστούς. Οι μεταχειρίσεις 4 (Ν 0,30 Ρ 0,40 Κ 0,20) και 5 (Ν 0,30 Ρ 0,40 Κ 0,40) ήταν αυτές που έδωσαν την καλύτερη απόδοση σε φυτικούς βλαστούς. Ενώ όσον αφορά το ύψος των φυτών ανα ποικιλία, η ποικιλία Ultra ήταν αυτή που έδωσε το υψηλότερο και πλουσιότερο σε σχέση με τις άλλες δύο ποικιλίες. Στα σχήματα 3.3, 3.4, 3.5 παρατηρούμε ότι η αζωτούχος λίπανση ήταν εκείνη που αύξησε και το ύψος των φυτών, ενώ με την προσθήκη καλίου και φωσφόρου δεν υπήρχαν αλλαγές για αυτή την ποικιλία. 74

75 Πίνακας 3.2. Νωπό-Ξηρό βάρος υπέργειου μέρους ποικιλίας βρυηϊα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Μ.Ο. Ν ω π ό Μ.Ο. Ν ω π ο ύ Ξ η ρ ό Ξ η ρ ο ύ Δ ο χ ε ία Β ά ρ ο ς Β ά ρ ο υ ς Β ά ρ ο ς β ά ρ ο υ ς Ν0,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα Μ1-1 66,1 19,82 Ν0,30 ΡΟ κοποικιλια ερυντα Μ1-2 33,48 19,25 Ν0,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ1-3 34,9 11,1 Ν0,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡΙΙΝΤΑ Μ1-4 89,62 56,03 16,87 16,76 1,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα Μ ,07 21,66 1,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡΙΙΝΤΑ Μ2-2 34,09 15,59 1,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα Μ2-3 58,16 13,93 1,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,77 88,02 20,33 17,88 1,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα Μ3-1 29,13 12,2 1,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα Μ ,31 29,17 1,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡΙΙΝΤΑ Μ ,95 28,33 1,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,05 91,86 30,97 25,17 >,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ4-1 34,8 12,9 1,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ4-2 52,07 18,76 1,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ4-3 62,22 49,70 7,88 13,18 1,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ5-1 23,32 4,19 1,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,17 10,81 >,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,77 11,79 >,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ Μ ,41 65,67 9,02 8,95 75

76 Νωπό Βάρος Ποικιλίας 8ρυηΐ3 3 ) ω Ο V«ο α. ο -ο Ν0,30 Ρ0 Κ0 Ν0.30 Ρ0.20 Ν0,3 Ρ0,2 Κ0,40 Κ0,20 Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20 Ν0.30 Ρ0.40 Κ0, Ε π ε μ β ά σ ε ι ς =ηρό Βάρος Ποικιλίας βριιηΐα Σχήματα 3.6,3.7 Νωπό--ηρό βάρος υπέργειου μέρους ποικιλίας βρυηίθ 76

77 Καταμέτρηση ύψους μετά από 30 μέρες για την ποικιλία δ ρ ιιη ϋ Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.8 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία βρυηία Καταμέτρηση ύψους μετά από 45 μέρες για την ποικιλία δ ρ ιιη ϋ Σχήμα 3.9 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία 8ρυηί8 Καταμέτρηση ύψους μετά απο 60 μέρες για την ποικιλία δρυηΐα Μ ε τ α χ ε ιρ ίσ ε ις Σχήμα 3.10 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία βρυηίβ 77

78 Στα σχήματα 3.6,3.7 παρατηρείται, για την ποικιλία εριιηία, η απόδοσή της σε φυτικούς ιστούς. Οι μεταχειρίσεις 2 (Ν 0,30 Ρ 0,20 Κ 0,20) και 3 (Ν 0,30 Ρ 0,20 Κ 0,40) ήταν αυτές που έδωσαν την καλύτερη απόδοση σε φυτικούς βλαστούς. Στα σχήματα 3.8, 3.9, 3.10 παρατηρούμε ότι οι μεταχείριση 2 (Ν 0,30 Ρ 0,20 Κ 0,40) ήταν αυτή που αύξησε και το ύψος των φυτών, ενώ στις μεταχειρίσεις 4 και 5, με την αύξηση φωσφορούχου και καλιούχου λίπανσης παρατηρείται απώλεια στον αριθμό των φυτών. 78

79 Π ίνακας 3.3. Νωττό-Ξηρό βάρος υπ έργειου μέρους π οικιλίας Burren Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ Δ ο χ ε ία Ν ω π ό Β ά ρ ο ς Μ.Ο. Ν ω π ο ύ Β ά ρ ο υ ς Ξ η ρ ό Β ά ρ ο ς Μ.Ο. Ξ η ρ ο ύ β ά ρ ο υ ς Ν 0,3 0 ΡΟ ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ1-1 8,69 3,67 NO,3 0 ΡΟ ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ1-2 57,48 10,15 NO,3 0 ΡΟ ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ1-3 45,63 12,54 NO,3 0 ΡΟ ΚΟ Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ1-4 64,97 44,19 11,05 9,35,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ2-1 12,37 5,32,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ2-2 46,3 8,53,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ2-3 28,36 7,44,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ2-4 38,71 31,44 9,55 7,71,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ3-1 12,28 4,94,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ ,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ3-3 63,76 9,79,3 0 Ρ 0,2 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ ,67 31,57 8,9 7,88,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ4-1 23,81 5,77,30 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ4-2 15,09 4,83,30 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ4-3 32,47 8,66,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,2 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ ,09 9,52 7,20,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ5-1 25,59 4,47,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ5-2 71,6 8,21,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ5-3 74,7 9,51,3 0 Ρ 0,4 0 Κ 0,4 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ5-4 59,72 57,90 9,26 7,86 79

80 Ο) to b 60 ο ο. Ο 30 οο ko t NO,30 Ρ0 Κ0 Νωπό Βάρος Ποικιλίας Burren NO,30 PO,20 NO,30 P0,20 K0,20 K0,40 Ε π εμ β ά σ εις NO, 30 P0,40 K0.20 NO,30 Ρ0,40 Κ0,40 ηηρό Βάρος Ποικιλίας B urren 9 σι 00 Ο ο α. Ό m -ο α. c III Ε π ε μ β ά σ ε ι ς Σχήματα 3.11,3.12 Νωπό--ηρό βάρος υπέργειου μέρους ποικιλίας Burren 80

81 Καταμέτρηση ύψους μετά από 30 μέρες για την ποικιλία Βυπεη «20 δ ο π Π ] ] [ Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.13 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία Βυπση Καταμέτρηση ύψους μετά απο 45 μέρες για την ποικιλία Β ιιιγθιί Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.14 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία Βυπβη Καταμέτρηση ύψους μετά από 60 μέρες για την ποικιλία ΒιΐΓΤθη 60 ω τ ϋ θ [ ] 1 I I 1 ] 0 0 _ Γ Ο Ο Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.15 Καταμέτρηση ύψους φυτικών ιστών για την ποικιλία ΒυπθΠ 81

82 Στα σχήματα 3.11,3.12 τταρατηρείται για την ποικιλία Βυιτθη, η απόδοσή της σε φυτικούς ιστούς. Η μεταχείριση 5 (Ν 0,30 Ρ 0,40 Κ 0,40) ήταν αυτή που έδωσε την καλύτερη απόδοση σε φυτικούς βλαστούς. Στα σχήματα 3.13,3.14,3.15 παρατηρείται ότι οι μεταχειρίσεις 1 (Ν 0,30 Ρ0 Κ0) και 5 (Ν 0,30 Ρ 0,40 Κ 0,40) ήταν αυτές που αύξησαν το ύψος των φυτών. Ενώ, το ύψος των φυτών στην ποικιλία ΒυΐΎβη παρατηρήθηκε πως ήταν εκείνο το οποίο έδωσε την μικρότερη και πιο αραιή βλάστηση σε σχέση με τις άλλες δύο ποικιλίες. 82

83 Πίνακας 3.4 Απώλεια Υγρασίας % ανά Ημέρα Στους Κονδύλους Κατά τη Ξήρανσή τους. Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η 1η Μ έρ α (Ν ω π ό Β ά ρ ο ς) 2η μ έρ α 3η μ έρ α 4η μ έρ α 1 NO,30 Ρ0 Κ0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U LT R A 63,95 22,35 20,73 19,87 1 NO,30 Ρ0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 33,97 25,37 22,75 21,81 1 NO,30 Ρ0 Κ 0 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 67,81 33,14 26,94 24,67 Στον πίνακα 3.4 παρατηρούμε ότι η αζωτούχος λίπανση αύξησε το εμπορεύσιμο (νωπό) βάρος των κονδύλων στις ποικιλίες Ultra και Burren, ενώ για την ποικιλία Spunta δεν επηρεάστηκε σημαντικά το νωπό βάρος. 83

84 Πίνακας 3.5. Απώλεια Υγρασίας % ανά Ημέρα Στους Κονδύλους Κατά τη Ξήρανσή τους. Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η 1ηΜέρα 2η μέρα 3η μέρα 4η μέρα 2 NO,30 Ρ 0,20 Κ 0,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U LT R A 83,15 38,46 26,52 23,74 2 NO,30 Ρ 0,20 Κ 0,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 31,92 24,51 22,33 21,37 2 NO,30 Ρ 0,20 Κ 0,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 75,29 36,84 31,73 30,27 NO, 30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA m NO,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Ν0,30 Ρ0.20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Στον πίνακα 3.5 παρατηρούμε ότι η προσθήκη καλίου και φωσφόρου στη λίπανση αύξησε το εμπορεύσιμο (νωπό) βάρος των κονδύλων στις ποικιλίες Ultra και Burren. Η ποικιλία Spunta δεν επηρέασε το εμπορεύσιμο βάρος της. Για την ποικιλία Ultra οι κόνδυλοι σ αυτή τη μεταχείριση παρουσίασαν το μεγαλύτερο νωπό βάρος. 84

85 Πίνακας 3.6 Απώλεια Υγρασίας % ανά Ημέρα Στους Κονδύλους Κατά τη Ξήρανσή τους. Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η 1ηΜέρα 2η μέρα 3η μέρα 4η μέρα 3 Ν 0,30 Ρ 0,20 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 76,67 33,31 25,11 21,27 3 NO,30 Ρ 0,20 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 36,46 25,73 22,86 21,92 3 NO,30 Ρ 0,20 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 68,45 25,02 22,82 21,98 Ν0,30 Ρ0.20 Κ0.40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA * NO,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Στον πίνακα 3.6 παρατηρούμε ότι η προσθήκη καλίου στη λίπανση αύξησε το εμπορεύσιμο βάρος των κονδύλων για την ποικιλία βριιηία. 85

86 Πίνακας 3.7. Απώλεια Υγρασίας % ανά Ημέρα Στους Κονδύλους Κατά τη Ξήρανσή τους. Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η 1η Μέρα 2η μέρα 3η μέρα 4η μέρα 4 NO,30 Ρ 0,40 KO,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U LT R A 78,60 29,32 25,25 23,66 4 NO,30 PO,40 Κ 0,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 53,64 38,52 25,19 22,48 4 NO,30 PO,40 Κ 0,20 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 73,65 30,28 22,99 21,35 Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ υίτκα Ν0,30 Ρ0,40 Κ0.20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ βρυντα Ν0,30 Ρ0.40 Κ0.20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΚΠΕΝ Στον πίνακα 3.7 παρατηρούμε ότι η προσθήκη φωσφόρου στη λίπανση αύξησε το εμπορεύσιμο βάρος των κονδύλων. Αυτή η αύξηση παρατηρείται εντονότερη στην ποικιλία βρυηία σε σχέση με τις προηγούμενες μεταχειρίσεις. 86

87 Πίνακας 3.8. Απώλεια Υγρασίας % ανά Ημέρα Στους Κονδύλους Κατά τη Ξήρανσή τους. Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η 1ηΜέρα 2η μέρα 3η μέρα 4η μέρα 5 Ν 0,30 Ρ 0,40 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 75,21 31,56 24,52 22,14 5 NO,30 Ρ 0,40 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 55,60 39,80 26,85 22,55 5 NO,30 Ρ 0,40 Κ 0,40 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 89,65 32,69 30,75 29,86 - Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA» NO,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Στον πίνακα 3.8 παρατηρείται ότι η προσθήκη φωσφόρου και καλίου στη λίπανση αύξησε το εμπορεύσιμο βάρος των κονδύλων στην ποικιλία Βυιτθη, ενώ οι άλλες ποικιλίες παρέμειναν στα ίδια περίπου επίπεδα κοντά με την μεταχείριση 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20). 87

88 Εδαφ ικές Αναλύσεις Κάλιο στο έδαφος 1 Ν0,30 Ρ0 Κ0 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 0,09 2 NO,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 0,36 3 NO,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 0,16 4 NO,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 0,12 5 NO,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 0,24 Ο) ο 0,40 w b W >ω b Ο α 9- *ω < Ο * to -ω Ν0,30 TO K0 NO,30 TO,20 NO,30 TO,20 NO,30 TO,40 NO,30 TO,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ K0.20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ K0.40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ K0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ K0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA Σχήμα 3.16, Συγκεντρώσεις καλίου στο έδαφος στην ποικιλία Ultra Για την ποικιλία Ultra, οι συγκεντρώσεις καλίου στο έδαφος παρουσιάστηκαν αυξημένες σε εκείνες τις μεταχειρίσεις στις οποίες είχαμε προσθήκη καλίου σε υψηλές δόσεις. Οι τιμές του καλίου βρέθηκαν σε φυσιολογικές τιμές. 88

89 1 Ν0,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερύιντα 0,06 2 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα 0,22 3 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ 0,22 4 Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ 0,17 5 Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡΙΙΝΤΑ 0,35 05 Ο Ο Μ ΰ > ω 3. & Ο Ο. 9- *ω Ο ο < ο ν> >ω 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 Ν0,30 Ρ0 ΚΟ Ν0,30 Ρ0,20 Ν0,30 Ρ0,20 Ν0,30 Ρ0,40 Ν0.30 Ρ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Κ0,20 Κ0,40 Κ0,20 Κ0.40 βρυντα ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα 8ΡυΝΤΑ 8ΡυΝΤΑ 8ΡυΝΤΑ Σχήμα Συγκεντρώσεις καλίου στο έδαφος στην ποικιλία θρυηίβ Η αύξηση των δόσεων του φωσφόρου και καλίου στην μεταχείριση 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40) προκάλεσε την αύξηση της συγκέντρωσης του καλίου στο έδαφος για αυτή την ποικιλία. Στις μεταχειρίσεις 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) και 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) και ο συνδυασμός φωσφόρου καλίου προκάλεσε σχετική αύξηση της συγκέντρωσης του καλίου στο έδαφος. Οι τιμές του καλίου βρέθηκαν σε φυσιολογικές τιμές. 89

90 1 Ν0.30 Ρ0 Κ0 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,08 2 Ν0,30 Ρ0.20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,22 3 Ν0,30 Ρ0.20 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,32 4 Ν0,30 Ρ0.40 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,14 5 Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,35 ο ο & V/* 00 -δ 3. & Ο α. 9- * ω 0,10 3 Ο 0,05 < α*ν/> ω 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,00 Ν0,30 Ρ0 Κ0 Ν0,30 Ρ0,20 Ν0,30 Ρ0,20 Ν0.30 Ρ0,40 Ν0,30 Ρ0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Κ0,20 Κ0,40 Κ0,20 Κ0,40 ΒυΡΡΕΝ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ ΒυΡΡΕΝ ΒυΡΡΕΝ ΒυΡΡΕΝ Σχήμα Συγκεντρώσεις καλίου στο έδαφος στην ποικιλία Βυιτση Η αύξηση των δόσεων του φωσφόρου-καλίου (και ο συνδυασμός αυτών) στις μεταχειρίσεις 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) και 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40) προκάλεσε την αύξηση της συγκέντρωσης του καλίου στο έδαφος. Η ποικιλία Βυιτθη ήταν εκείνη που έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα στις συγκεντρώσεις καλίου στο έδαφος σε σχέση με τις άλλες ποικιλίες. Αυτό γιατί οι μεταχειρίσεις 3 και 5 σε συγκεντρώσεις Κ (0,40) έδωσαν πολύ καλές τιμές αλλά και όλες οι τιμές του καλίου βρέθηκαν σε φυσιολογικές τιμές. 90

91 Νάτριο στο έδαφος Σχήμα Συγκεντρώσεις νατρίου στο έδαφος Στο σχήμα 3,19 παρατηρείται ότι με αύξηση της λίπανσης είχαμε και την αύξηση της συγκέντρωσης του νατρίου στο έδαφος. Το νάτριο στο έδαφος σχετίζεται με την αλατότητα του εδάφους σε κάθε μεταχείριση. Οι τιμές που βρέθηκαν ήταν σε φυσιολογικά επίπεδα. Φώσφορος στο έδαφος Σχήμα Συγκεντρώσεις φωσφόρου στο έδαφος Στο σχήμα 3,20 παρατηρείται η αύξηση της συγκέντρωσης του φωσφόρου στο έδαφος στην μεταχείριση 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) και 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40),η οποία οφείλεται στην αύξηση της λίπανσης με φώσφορο. 91

92 Μαγνήσιο στο έδαφος Σχήμα Συγκεντρώσεις μαγνησίου στο έδαφος Στο σχήμα 3,21 παρατηρείται ότι η αύξηση των δόσεων του φωσφόρου και καλίου στην μεταχείριση 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40) προκάλεσε την αύξηση της συγκέντρωσης του μαγνησίου στο έδαφος. Αυτές οι συγκεντρώσεις κυμάνθηκαν σε φυσιολογικά επίπεδα ανεξαρτήτως λιπάνσεως.(σύμφωνα με τους Hartmut Kolbe and Sabine Stephan-Beckmann, 1997). 92

93 Ασβέστιο στο έδαφος ΑΡΧΙΚΟ Ν0,30 ΡΟ Ν0,30 ΕΔΑΦΟΣ ΚΟ Ρ0,20 Κ0,20 Ν0.30 Ν0,30 Ν0,30 Ρ0,20 Ρ0,40 Ρ0,40 Κ0.40 Κ0.20 Κ0,40 Μ ε τ α χ ε ιρ ίσ ε ις Σχήμα Συγκεντρώσεις του ασβεστίου στο έδαφος Στο σχήμα 3,22 παρατηρείται πως το έδαφος ανταποκρίθηκε να συγκεντρώνει υψηλές περιεκτικότητες ασβεστίου, ανεξαρτήτως μεταχείρισης. 93

94 Α ναλύσ εις Κ ονδύλω ν Κάλιο στους κονδύλους Σχήμα Συγκεντρώσεις καλίου στους κονδύλους στην ποικιλία Ultra Σχήμα Συγκεντρώσεις του καλίου στους κονδύλους στην ποικιλία βρυηίθ Σχήμα Συγκεντρώσεις του καλίου στους κονδύλους στην ποικιλία ΒυΓΓθη 94

95 Στα σχήματα 3.23, 3.24, 3.25 δίνεται η περιεκτικότητα του καλίου στους κονδύλους για την κάθε ποικιλία χωριστά. Τα όρια τιμών που δίνονται σε περιεκτικότητα στους κονδύλους είναι σε τιμές mg/g (Hartmut Kolbe and Sabine Stephan-Beckmann, 1997). Παρατηρούμε, ότι η περιεκτικότητα του καλίου στους κονδύλους είναι σε χαμηλή συγκέντρωση και στις τρεις ποικιλίες. Ωστόσο η μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) είναι αυτή που δείχνει τα καλύτερα αποτελέσματα στη συγκέντρωση, με εξαίρεση την ποικιλία Spunta η οποία δίνει καλύτερα αποτελέσματα στην 4 μεταχείριση (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20). Φώσφορος στους κονδύλους Σχήμα Συγκεντρώσεις φωσφόρου στους κονδύλους. Στο σχήμα 3,26 παρατηρείται πως οι ποικιλίες Spunta και Burren είχαν καλύτερη απόδοση σε συγκέντρωση φωσφόρου στους κονδύλους, ενώ η ποικιλία Ultra δεν έδειξε καλή ανταπόκριση. Οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου κυμάνθηκαν σε φυσιολογικά επίπεδα. (Σύμφωνα με τους Hartmut Kolbe and Sabine Stephan-Beckmann 1997). 95

96 Ψευδάργυρος στους κονδύλους Σχήμα Συγκεντρώσεις ψευδαργύρου στους κονδύλους στην ποικιλία Ultra Σχήμα Συγκεντρώσεις ψευδαργύρου στους κονδύλους στην ποικιλία Spunta Ε α. α ο Ν0,30 Ρ0 Κ0 Ν0,30 Ρ0,20 Ν0,30 ΡΟ,20 NO,30 ΡΟ,40 NO,30 ΡΟ,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Κ0.20 Κ0,40 Κ0,20 Κ0,40 BURREN ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN BURREN BURREN BURREN μεταχειρίσεις Σχήμα Συγκεντρώσεις ψευδαργύρου στους κονδύλους στην ποικιλία Burren 96

97 Στα σχήματα 3.27, 3.28, 3.29 παρατηρούνται οι συγκεντρώσεις ψευδαργύρου στους κονδύλους για την κάθε ποικιλία χωριστά. Η αζωτούχος λίπανση αύξησε σημαντικά την συγκέντρωση ψευδαργύρου στους κονδύλους στην ποικιλία Ultra, ενώ σε υψηλές δόσεις καλίου-φωσφόρου παρατηρείται μείωση της συγκέντρωσης του ψευδαργύρου. Σε αντίθεση, η αύξηση δόσεων καλίου και φωσφόρου στην λίπανση αύξησε σημαντικά την συγκέντρωση ψευδαργύρου στις ποικιλίες Ultra και Burren. 97

98 Νάτριο στους κονδύλους ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA Μεταχειρίσεις Σχήμα Συγκεντρώσεις νατρίου στους κονδύλους στην ποικιλία Ultra Σχήμα Συγκεντρώσεις του νατρίου στους κονδύλους στην ποικιλία βρυηίθ Σχήμα Συγκεντρώσεις του νατρίου στους κονδύλους στην ποικιλία Βυσση 98

99 Στα σχήματα 3,30, 3.31, 3.32 παρατηρούνται οι συγκεντρώσεις του νατρίου στους κονδύλους στις τρεις ποικιλίες χωριστά. Η καλιούχος λίπανση στην μεταχείριση 2 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) αύξησε την συγκέντρωση του νατρίου στους κονδύλους. Η ποικιλία Ultra ήταν εκείνη με τη μικρότερη συγκέντρωση νατρίου, ενώ στην μεταχείριση 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20 ) για τις ποικιλίες Ultra και Burren η συγκέντρωση νατρίου έδωσε τα υψηλότερα επίπεδα νατρίου. Οι συγκεντρώσεις του νατρίου κυμάνθηκαν σε φυσιολογικά επίπεδα. (Σύμφωνα με τους Hartmut Kolbe and Sabine Stephan-Beckmann, 1997). 99

100 Προσδιορισμός της οξύτητας Ο βαθμός υδρόλυσης της οξύτητας των τριγλυκεριδίων του ελαιόλαδου και των άλλων λιπαρών υλών, υπολογίστηκε με τον προσδιορισμό της οξύτητας, δηλαδή των ελεύθερων λιπαρών οξέων τα οποία περιέχονται στο έλαιο. Η οξύτητα διαμορφώνει την εμπορική αξία στο έλαιο και αποτελεί το κυριότερο κριτήριο ποιοτικής αξιολόγησης. Π ίνακας 3.9 Π ερ ιεκτικότη τα οξύτητας ελαιόλαδου μετά το τηγάνισμα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Οξύτητα (% ελαϊκό οξύ) ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 0,47 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ βρυντα 0,46 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερυντα 0,46 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8ΡυΝΤΑ 0,46 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,48 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,48 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,47 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,48 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 0,48 100

101 Πίνακας Π εριεκτικότητα οξύτητας σογιέλαιου μετά το τηγάνισμα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Οξύτητα (%ελαϊκό οξύ) ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 0,05 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 0,05 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 0,06 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 0,04 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 0,05 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN <0,02 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 0,03 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 0,05 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 0,04 Μεταχειρίσεις Στους πίνακες 3,9 και 3,10 εμφανίζονται οι περιεκτικότητες οξύτητας (% σε ελαϊκό οξύ) των δύο λαδιών, μετά το τηγάνισμα καθώς επίσης και του αρχικού λαδιού. Τα όρια Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιολάδου βάσει των Κανονισμών 2568/91 Ε.Ε. & 1989/03 Ε.Ε. Για την οξύτητα είναι : % 0,8 ελαϊκό οξύ max. Το ποσοστό σε ελαϊκό οξύ είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Η Spunta ήταν η ποικιλία αυτή που σημείωσε διατήρηση της οξύτητας του ελαίου της και στο ελαιόλαδο και στο σπορέλαιο, αντίθετα η Burren κυρίως μετά το τηγάνισμα με ελαιόλαδο έδειξε να αλλοιώνει την περιεκτικότητα οξύτητας της. 101

102 Πίνακας 3.11 Αριθμός Υπεροξειδίω ν στο ελαιόλαδο μετά το Τηγάνισ μα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Αριθμός Υπεροξειδίων (Μβρ 02/Κρ) ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 19,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΘΡυΝΤΑ 20,3 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΘΡυΝΤΑ 22,1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ βρ υν ΤΑ 21,2 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 22,4 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 21,6 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 20,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 21,3 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 21,5 102

103 Πίνακας Αριθμός Υπεροξειδίω ν στο σογιέλαιο μετά το τηγάνισμα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Αριθμός Υπεροξειδίων (Meq 02/Kg) ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 2,3 1 π ο ικ ιλ ί α ερ υν Τ Α 2,8 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υν ΤΑ 3 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 8Ρ υν ΤΑ 5,2 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 4,9 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 2,7 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 2,6 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 2,8 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΒυΡΡΕΝ 2,6 Στους πίνακες 3,11 και 3,12 εμφανίζονται οι τιμές του αριθμού υπεροξειδίων εκφρασμένα σε Meq 0 2/kg των δύο λαδιών, μετά το τηγάνισμα καθώς επίσης και του αρχικού λαδιού. Τα όρια Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιολάδου βάσει των Κανονισμών 2568/91 Ε.Ε. & 1989/03 Ε.Ε. Για τον αριθμό υπεροξειδίων είναι : 20 meq 0 2/kg max. Οι αριθμοί υπεροξειδίων εμφανίζονται σε μεγαλύτερα επίπεδα στο ελαιόλαδο. 103

104 Ανεξάρτητα του τύπου του λαδιού παρατηρείται αλλοίωση στην οξύτητα των ελαίων. Η ποικιλία Βυιτθη στην μεταχείριση 1 (Ν0,30 ΡΟ ΚΟ) ήταν η ποικιλία αυτή που σημείωσε τον μεγαλύτερο αριθμό υπεροξειδίων μετά το τηγάνισμα και στους δύο τύπους λαδιών. Αντίθετα η Βρυηϊθ στο τηγάνισμα με ελαιόλαδο σημείωσε μεγάλο αριθμό υπεροξειδίων στις μεταχειρίσεις 2 και 4, οι οποίες έχουν υψηλή φωσφορούχα λίπανση. Ενώ η μεταχείριση 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,40) ήταν αυτή σε ελαιόλαδο για την ποικιλία Βυιτθη και σε σογιέλαιο για την ποικιλία Βρυηίθ η οποία έδωσε υψηλούς αριθμούς υπεροξειδίων σε σχέση με το αρχικό δείγμα. Προσδιορισμός τω ν ειδ ικ ώ ν σ υντελεσ τώ ν απορρόφησης ελαίου (σ ταθερές Κ232, Κ 270, Δ Κ ) Ο προσδιορισμός των ειδικών συντελεστών απορρόφησης ή διαφορετικά των σταθερών Κ232, Κ27οκαι της σχέσης ΔΚ, αποσκοπεί στον έλεγχο της ποιότητας και της γνησιότητας του ελαίου. Το ΔΣΕ και η ΕΕ έχουν καθιερώσει μέγιστες τιμές, για τις παραπάνω σταθερές, και για την κάθε κατηγορία λαδιού. Η μέθοδος στηρίζεται στο γεγονός ότι τα πρωτογενή προϊόντα της οξείδωσης των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (συζυγή υδροϋπεροξείδια) εμφανίζουν μέγιστο απορρόφησης σε μήκος κύματος 232ηιπ, ενώ σε μήκος κύματος 270ηπι απορροφούν ορισμένα προϊόντα της διάσπασης των υδροϋπεροξειδίων (2,4- δισακόρεστες αλδεϋδες, β-δικετόνες, 3,5-δισακόρεστες μεθυλοκετόνες). Στα 270ητη απορροφούν επίσης τα συζύγη τριένια τα οποία σχηματίζονται κατά τον εξευγενισμό του ελαιολάδου και των άλλων ελαίων, λόγω αφυδάτωσής των. Μεγάλες τιμές απορρόφησης στα 270ππι μπορεί να οφείλονται σε προχωρημένη οξείδωση του παρθένου ελαιόλαδου, κυρίως όμως σε νοθεία του με εξευγενισμένο ελαιόλαδο ή σπορέλαιο. Αντίθετα μικρές τιμές Κ232, Κ27οκαι ΔΚ υποδηλώνουν λάδι καλής ποιότητας. 104

105 Πίνακας Τιμές τω ν ειδικώ ν συντελεστώ ν απορρόφησης του ελαιολάδου μετά το τη γάνισ μα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Κ 232 Κ 270 ΔΚ ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 3,37 0,195 0,001 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ βρ υν ΤΑ 3,32 0,22 0,01 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υ Ν Τ Α 3,36 0,315 0,013 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υ Ν Τ Α 3,42 0,253 0,009 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 3,37 0,303 0,008 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 3,336 0,244 0,008 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 3,43 0,206 0,007 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 3,21 0,228 0,008 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 3,19 0,193 0,001 Π ίνακας Τ ιμ ές τω ν ειδ ικ ώ ν σ υντελεσ τώ ν απορρόφησης του σογιέλαιου μετά το τηγάνισ μα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ κ 232 Κ27ο ΔΚ ΑΡΧΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ 5,316 1,227 0,063 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υ Ν Τ Α 5,242 1,242 0,083 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υ Ν Τ Α 5,579 1,285 0,079 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ερ υ Ν Τ Α 5,629 1,271 0,084 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 5,447 1,266 0,096 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 5,25 1,252 0,09 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 5,564 1,25 0,088 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 5,331 1,25 0,083 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ Β υρ ΡΕ Ν 5,289 1,268 0,086 Τα όρια Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιολάδου βάσει των Κανονισμών 2568/91 Ε.Ε. & 1989/03 Ε.Ε. Για: Κ232: 2,40 max Κ27ο: 0,22 max ΔΚ: 0,01 max Οι τιμές των ειδικών συντελεστών απορρόφησης ανταποκρίθηκαν σε αρκετά υψηλά επίπεδα στις σταθερές Κ232 και Κ27ο για το ελαιόλαδο, ενώ στο σπορέλαιο οι τιμές αυτών είναι πολύ καλές. 105

106 Πίνακας Ολικά Λιπαρά σε νωπές πατάτες ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Ολικά λιπαρά (gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA Δ.Π. 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA Δ.Π. 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA <LoQ (0,23) 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA Δ.Π. 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA Δ.Π. 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Δ.Π. 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Δ.Π. 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Δ.Π. 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA <LoQ (0,17) 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Δ.Π. 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Δ.Π. 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN <LoQ (0,26) 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Δ.Π. 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Δ.Π. 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN ^ L o Q J ^ 1 Α ν α λ υ τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς : AOAC Off. Method Mod Συντομεύσεις: Δ.Π.: Δεν προσδιορίστηκε λόγω ανεπάρκειας δείγματος. LoQ: Όριο Ποσοτικοποίησης. < LoQ: μικρότερο του Ορίου Ποσοτικοποίησης. Εκ των νωπών πατατών, λόγω ανεπαρκούς δείγματος ποσότητας δείγματος, αναλύθηκαν μόνο τέσσερα (4) δείγματα που καλύπτουν όλες τις κατηγορίες/ είδη πατάτας. Τα επίπεδα που καταγράφονται σε βιβλιογραφία είναι 0,15-0,50 g/100g. 106

107 Π ίνακας Ο λικά Λιπαρά σε τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Ολικά λιπαρά (gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 6,8 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 5,4 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 7,5 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 7,6 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 7,8 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 8,1 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 8,7 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 9,5 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 6,8 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 6,7 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 7,5 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 7,4 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 7,7 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 8,1 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 6,7 1 Α ν α λ υ τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς : A O A C O ff. Method Mod Στον πίνακα 3,16 παρατηρούνται τα ολικά λιπαρά στις τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο. Ανεξαρτήτως μεταχειρίσεων, η κάθε ποικιλία πατάτας έδωσε τιμές φυσιολογικές. 107

108 Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.33 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Ultra Σχήμα 3.34 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Spunta Σχήμα 3.35 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Burren 108

109 Στα σχήματα 3.33, 3.34, 3.35 παρατηρούνται τα ολικά λιπαρά σε τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο εκφρασμένα σε gr/1 OOgr, στις τρεις ποικιλίες χωριστά. Η καλιούχος λίπανση στην μεταχείριση 3 (NO,30 Ρ0,20 Κ0,40) είναι εκείνη η οποία ανταποκρίνεται στα υψηλότερα επίπεδα ολικών λιπαρών και στις τρεις ποικιλίες, ενώ και σε υψηλότερες δόσεις φωσφόρου παρατηρείται αύξηση των επιπέδων αυτών, με εξαίρεση την ποικιλία Spunta που στη περίπτωση αυτή έδωσε χαμηλά επίπεδα ολικών λιπαρών. Έτσι, η μεταχείριση 4 για τις ποικιλίες Spunta και Burren ήταν αυτή που ανταποκρίθηκε καλύτερα στα ολικά λιπαρά, ενώ για την ποικιλία Ultra η μεταχείριση 2 ήταν αυτή που έδωσε τα χαμηλότερα ολικά λιπαρά. 109

110 Πίνακας Ο λικά Λιπαρά σε τηγανητές πατάτες με σογιέλαιο ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Ολικά λιπαρά (gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 7,7 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 7,1 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 6,7 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 6,2 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 6,3 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 7,2 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 8,3 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 5,7 1 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 6,1 1 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 7,3 1 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 6,9 1 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 6,4 1 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 8,3 1 Α ν α λ υ τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς : AOAC Off. Method Mod Στον πίνακα 3,17 παρατηρούνται τα ολικά λιπαρά μετά από τηγάνισμα με σογιέλαιο. Το ποσοστό των ολικών λιπαρών σε τηγανητές πατάτες που έχουν τηγανιστεί σε φριτέζα κυμαίνεται από ς/1 ΟΟς. Τα δείγματά των τηγανισμένων πατατών που αναλύθηκαν τόσο σε ελαιόλαδο, όσο και σε σογιέλαιο έχουν επίπεδα συγκέντρωσης ολικών λιπαρών παρόμοια με δείγματα προτηγανισμένων κατεψυγμένων πατατών. Αυτό συνέβη διότι είχαν καταψυχθεί μέχρι να οδηγηθούν για την συγκεκριμένη ανάλυση. 110

111 Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.36 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Ultra 10 Π) ο ο ΠΟΙΚΙΛΙΑ 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.37 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Spunta σι Ο Ο σ> ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN BURREN BURREN BURREN BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.38 Ολικά Λιπαρά στην ποικιλία Burren 111

112 Στα σχήματα 3.36, 3.37, 3.38 παρατηρούνται τα ολικά λιπαρά σε τηγανητές πατάτες με σογιέλαιο εκφρασμένα σε gr/1 OOgr, στις τρεις ποικιλίες χωριστά. Στην ποικιλία Ultra η αζωτούχος λίπανση, στη μεταχείριση 1 (NO,30 Ρ0 Κ0) είναι εκείνη η οποία ανταποκρίθηκε στα υψηλότερα επίπεδα ολικών λιπαρών. Η καλιούχος λίπανση στην μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) είναι εκείνη η οποία ανταποκρίνεται στα υψηλότερα επίπεδα ολικών λιπαρών στην ποικιλία Spunta, ενώ για την ποικιλία Burren οι υψηλές δόσεις καλίου φωσφόρου έδωσαν τα υψηλότερα επίπεδα ολικών λιπαρών. Ωστόσο, παρατηρήθηκε και στο τηγάνισμα με σογιέλαιο ότι για την ποικιλία Ultra, η μεταχείριση 2 ήταν αυτή που έδωσε τα χαμηλότερα ολικά λιπαρά, για την ποικιλία Spunta, η μεταχείριση 4, ενώ η διαφορά μεταξύ των 2 ελαιών παρατηρήθηκε στην ποικιλία Burren, η οποία στο σογιέλαιο τα χαμηλότερα λιπαρά τα είχε η μεταχείριση

113 Πίνακας Άμυλο σε νωπές πατάτες ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ Άμυλο (gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 17,1 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 17 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 17,6 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 17,9 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 17,2 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 12,2 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 12,8 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 13,2 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 12,8 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 12,7 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 16,2 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 15,8 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 16,6 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 16,3 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 16,2 0,5 Αναλυτική μέθοδος: Ενζυματική μέθοδος UV/ VIS Συντομεύσεις: LoQ: Όριο Ποσοτικοττοίησης < LoQ: μικρότερο του Ορίου Ποσοτικοττοίησης Στον πίνακα 3,18 καταγράφονται οι τιμές του αμύλου στους νωπούς κονδύλους πριν οδηγηθούν για τηγάνισμα. Η ποικιλία Ultra ήταν αυτή που έδωσε την υψηλότερη περιεκτικότητα αμύλου, όπως παρατηρείται και στον πίνακα και η μεταχείριση 4 ήταν η αποδοτικότερη. Ωστόσο και οι 2 άλλες ποικιλίες βρέθηκαν σε ικανοποιητικά επίπεδα. 113

114 Πίνακας Άμυλο σε τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ AguAo(gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 24 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 23,4 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 28,4 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 26,4 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 23,9 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,2 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 17,9 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,5 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,1 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 17,6 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 25 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 24,8 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 25,3 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 25,6 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 24,2 0,5 Στον πίνακα 3,19 καταγράφονται οι τιμές του αμύλου στις τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο. Η ποικιλία Ultra και Burren ήταν αυτές που έδωσαν υψηλές περιεκτικότητες αμύλου, όπως παρατηρείται και στον πίνακα και η μεταχείριση 3 ήταν η αποδοτικότερη. Ωστόσο και η ποικιλία Spunta βρέθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα στην ίδια μεταχείριση και αυτή. 114

115 30 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA μεταχειρίσεις Σχήμα 3.39 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με ελαιόλαδοποικιλία Ultra σ> ο σ> Dial ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA μεταχειρίσεις Σχήμα 3.40 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με ελαιόλαδοποικιλία Spunta 26 -, , Γ ~ im ilü L ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN BURREN BURREN BURREN BURREN μεταχειρίσεις Σχήμα 3.41 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με ελαιόλαδοποικιλία Burren 115

116 Στα σχήματα 3.39, 3.40, 3.41 παρατηρείται η περιεκτικότητα του αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με ελαιόλαδο εκφρασμένο σε gr/1 OOgr, στις τρεις ποικιλίες χωριστά. Η καλιούχος λίπανση στην μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) είναι εκείνη η οποία έδωσε τα υψηλότερα επίπεδα περιεκτικότητας αμύλου στην ποικιλία Ultra και Spunta, ενώ για την ποικιλία Burren παρατηρείται πως οι υψηλές δόσεις καλίου φωσφόρου έδωσαν σημαντική χαμηλή περιεκτικότητα σε άμυλο. Η υψηλότερη περιεκτικότητα αμύλου για την ποικιλία Burren παρατηρείται σε υψηλές δόσεις φωσφορούχου λίπανσης και συγκεκριμένα η μεταχείριση 4 ήταν η πιο αποδοτική. 116

117 Π ίνακας Ά μυλο σ ε τηγανητές πατάτες με σογιέλαιο ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ AguAo(gr/100gr) LoQ 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 23,3 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 24,6 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 27 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 26,4 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA 24 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 17,6 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,1 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,8 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 18,6 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA 17,3 0,5 1 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 24,8 0,5 2 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 24,2 0,5 3 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 24,9 0,5 4 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 25,2 0,5 5 ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN 23,8 0,5 Στον πίνακα 3,20 καταγράφονται οι τιμές του αμύλου στις τηγανητές πατάτες με σογιέλαιο. Η ποικιλία Burren και Ultra ήταν αυτές που έδωσαν υψηλές περιεκτικότητες αμύλου. Ωστόσο και η ποικιλία Spunta βρέθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα περιεκτικότητας αμύλου. Η μεταχείριση 3 για τις ποικιλίες Spunta και Ultra όπως παρατηρείται και στον πίνακα ήταν η αποδοτικότερη, ενώ για την Burren η μεταχείριση

118 α ΐ 23 ro ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA ULTRA μεταχειρίσεις Σχήμα 3.42 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με σογιέλαιοποικιλία Ultra ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA SPUNTA μεταχειρίσεις Σχήμα 3.43 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με σογιέλαιοποικιλία Spunta 25, ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN BURREN BURREN BURREN BURREN μεταχειρίσεις Σχήμα 3.44 Περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με σογιέλαιοποικιλία Burren 118

119 Στα σχήματα 3.42, 3.43, 3.44 παρατηρείται η περιεκτικότητα του αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με σογιέλαιο εκφρασμένο σε gr/1 OOgr, στις τρεις ποικιλίες χωριστά. Η καλιούχος λίπανση στην μεταχείριση 3 (NO,30 Ρ0,20 Κ0,40) είναι εκείνη η οποία έδωσε τα υψηλότερα επίπεδα περιεκτικότητας αμύλου στις ποικιλίες Ultra και Spunta. Στο σχήμα 3.44 παρατηρείται ότι η φωσφορούχος λίπανση συνέβαλε στην αυξημένη περιεκτικότητα αμύλου στην ποικιλία Burren. Σε υψηλές δόσεις φωσφορούχου και καλιούχου λίπανσης (μεταχείριση 5) παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της περιεκτικότητας του αμύλου. 119

120 Πίνακας 3.21 Π εριεκτικότητα σακχάρω ν στις νωπές πατάτες Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ ΦΡΟΥΚΤΟΖΗ (% w/w) ΓΛΥΚΟΖΗ (%w/w) ΣΑΚΧΑΡΟΖΗ (%w/w) ΜΑΛΤΟΖΗ (%w/w) ΛΟΙΠΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΣΑΚΧΑΡΑ (%w/w) 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,59 0,62 1,19 Μ.Α. Μ.Α. 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A Μ.Α. Μ.Α. 0,94 0,25 0,75 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,62 0,74 0,34 Μ.Α. Μ.Α. 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,66 0,73 0,76 Μ.Α. 0,79 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,99 1,15 1,56 Μ.Α. 0,52 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,83 0,76 3,62 Μ.Α. Μ.Α. 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 1,3 1,32 1,01 Μ.Α. 0,71 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,95 0,78 1,67 Μ.Α. 0,38 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,38 0,34 1,54 Μ.Α. Μ.Α. 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,72 0,66 1,21 Μ.Α. 0,94 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ.Α. Μ.Α. 0,9 Μ.Α. 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ.Α. Μ.Α. 0,82 Μ.Α. Μ.Α. 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ.Α. Μ.Α. 0,95 Μ.Α. Μ.Α. 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ.Α. Μ.Α. 0,66 Μ.Α. Μ.Α. 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N Μ.Α. Μ.Α. 0,57 Μ.Α. Μ.Α. Αναλυτική μέθοδος: HPLC -R l det. - amino column Συντομεύσεις: Μ.Α.: Μη ανιχνεύσιμο Όριο Ποσοτικοποίησης (LoQ): Φρουκτόζη, Γλυκόζη, Μαλτόζη: 0,01% w/w Λοιπά Ανώτερα Σάκχαρα: 0,05% Στον πίνακα 3,21 αναγράφονται οι περιεκτικότητες των αναγόντων σακχάρων σε κάθε ποικιλία νωπού κονδύλου και ανα μεταχείριση. Οι τιμές που αναγράφονται για τις νωπές πατάτες είναι αρκετά καλές για αναφορές Μ.Α., ενώ η σακχαρόζη βρέθηκε σε μεγάλη ποσότητα σε σχέση με τα όρια τιμών, καθώς επίσης και η φρουκτόζη στις ποικιλίες Ultra και Spunta. 120

121 Πίνακας 3.22 Π εριεκτικότητα σακχάρω ν σε τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ ΦΡΟΥΚΤΟΖΗ (%w/w) ΓΛΥΚΟΖΗ (%w/w) ΣΑΚΧΑΡΟΖΗ (%w/w) ΜΑΛΤΟΖΗ (%w/w) ΛΟΙΠΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΣΑΚΧΑΡΑ (%w/w) 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,77 1,9 0,65 0,39 0,45 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,48 0,7 0,71 Μ.A. 0,66 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,55 0,61 0,76 Μ.Α. 0,28 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,58 0,71 1,28 0,18 0,43 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,66 0,77 1,35 0,18 0,55 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,9 1,11 1,01 Μ.Α. 0,1 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,55 0,48 1,39 0,08 0,4 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,5 0,51 1,67 Μ.Α. 0,37 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,46 0,56 1,11 Μ.Α. 0,57 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,59 0,66 1 Μ.Α. 0,35 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,53 0,6 0,48 Μ.Α. 0,21 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,16 0,15 0,71 0,26 0,87 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,16 0,16 0,58 0,15 0,52 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,13 0,13 0,45 0,09 0,69 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,17 0,17 0,47 0,05 0,48 Στον πίνακα 3,22 παρουσιάζονται οι περιεκτικότητες % των αναγόντων σακχάρων στις τηγανητές πατάτες με ελαιόλαδο. Σε αζωτούχο λίπανση μόνο (μεταχειρίσεις 1), η περιεκτικότητα σε γλυκόζη και φρουκτόζη είναι υψηλή. Η Βρυπΐθ είναι εκείνη η ποικιλία που περιείχε υψηλό ποσοστό σακχαρόζης, αν και όλες οι ποικιλίες έδωσαν υψηλά ποσοστά. Σε φωσφορούχο και καλιούχο λίπανση η Βυπθπ έδωσε πολύ καλά αποτελέσματα, πολύ μικρής περιεκτικότητας αναγόντων σακχάρων. 121

122 Πίνακας Π εριεκτικότητα σακχάρω ν σε τηγανητές πατάτες με Μ Ε Τ Α Χ Ε ΙΡ ΙΣ Ε ΙΣ ΦΡΟΥΚΤΟΖΗ (%w/w) σογιέλαιο ΓΛΥΚΟΖΗ (%w/w) ΣΑΚΧΑΡΟΖΗ (%w/w) ΜΑΛΤΟΖΗ (%w/w) ΛΟΙΠΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΣΑΚΧΑΡΑ (%w/w) 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,91 0,97 0,9 0,16 0,3 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,58 0,72 0,46 0,5 0,42 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,39 0,48 0,85 0,21 0,38 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,66 0,76 1,51 0,1 0,51 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ U L T R A 0,69 0,72 1,24 Μ.Α. 0,43 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,55 0,69 0,91 0,08 0,33 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,7 0,72 0,84 0,07 0,42 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,31 0,34 1,97 0,09 0,46 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,27 0,41 1,88 0,1 0,6 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ S P U N T A 0,61 0,66 1,06 0,1 0,24 1 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,41 0,59 0,36 0,2 0,31 2 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,2 0,26 0,5 0,2 0,64 3 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,07 0,21 0,56 0,28 0,86 4 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,14 0,17 0,47 0,21 0,48 5 Π Ο ΙΚ ΙΛ ΙΑ B U R R E N 0,15 0,22 0,57 0,13 0,63 Αναλυτική μέθοδος: IIPLC -R l det. - amino column Συντομεύσεις: Μ.Α.: Μη ανιχνεύσιμο Όριο Ποσοτικοποίησης (Ι_οΌ): Φρουκτόζη, Γλυκόζη, Μαλτόζη: 0,01% νν/νν Λοιπά Ανώτερα Σάκχαρα: 0,05% 122

123 Στον πίνακα 3,23 παρουσιάζονται οι περιεκτικότητες % των αναγόντων σακχάρων στις τηγανητές πατάτες με σογιέλαιο. Σε αζωτούχο λίπανση μόνο (μεταχειρίσεις 1), η περιεκτικότητα σε γλυκόζη και φρουκτόζη είναι υψηλή, όπως παρατηρήθηκε και με το ελαιόλαδο. Η δρυηίβ και η Βυπβπ είναι εκείνες οι ποικιλίες που περιείχαν την πιο υψηλή περιεκτικότητα σε σακχαρόζη. Σε φωσφορούχο και καλιούχο λίπανση η Βυττβη έδωσε πολύ καλά αποτελέσματα πολύ μικρής περιεκτικότητας αναγόντων σακχάρων και στο σογιέλαιο. Γενικά, η ποικιλία Βιιπ-βη ήταν αυτή που ανταποκρίθηκε καλύτερα στα ποσοστά των αναγόντων σακχάρων και σε νωπές και σε τηγανητές πατάτες ανεξαρτήτως ελαίου. Αυτό γιατί έδωσε τα μικρότερα ποσοστά, τα οποία ήταν και αναμενόμενα. 123

124 Κ ατακράτησ η ελαίου κατά το τηγάνισ μα Ν0,30 ΡΟ ΚΟ NO,30 Ρ0 Κ0 Ν0,30 Ρ0 ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.45 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 1 (Ν0,30 ΡΟ ΚΟ) τηγάνισμα με ελαιόλαδο 0,4 0,35 Ο 0, ,2 Γ 9-0,15 ο α Ο- 0,1 ο I 0,05 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0.20 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.46 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) σε τηγάνισμα με ελαιόλαδο

125 0,18 NO,30 P0.20 K0,40 NO,30 P0,20 K0,40 NO,30 P0,20 K0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.47 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) σε τηγάνισμα με ελαιόλαδο Σχήμα 3,48 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) σε τηγάνισμα με ελαιόλαδο 125

126 0,19 0,185 0,18 O 5 0,175 > 0,17 0, ,16 a Q- 0, ,15 55 NO,30 P0,40 K0,40 NO,30 P0,40 K0,40 NO,30 P0,40 K0,40 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.49 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 5 (Ν0,30 PO,40 KO,40) σε τηγάνισμα με ελαιόλαδο Στα σχήματα 3.45, 3.46, 3.47, 3.48, 3.49 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα σε ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στις 5 μεταχειρίσεις σε τηγάνισμα με ελαιόλαδο, των τριών ποικιλιών. Η μεταχείριση που ανταποκρίθηκε να κατακρατεί περισσότερο λάδι σε σχέση με τις υπόλοιπές είναι η 4 (NO,30 Ρ0,40 Κ0,20), για τις ποικιλίες Spunta και Burren^vo) η ποικιλία Ultra παρουσίασε την μικρότερη απορρόφηση σ αυτή την μεταχείριση. Η μεγαλύτερη απορρόφηση για την ποικιλία Ultra παρατηρήθηκε στην μεταχείριση 2 (0,33%). Σε αντίθεση, η μεταχείριση που κατακράτησε την χαμηλότερη ποσότητα ελαίου στις υπόλοιπές είναι η 2 (NO,30 Ρ0,20 Κ0,20). 126

127 φ C9- ο < - ω -ω > Φ C9- Ο α ο Ε D NO,30 ΡΟ ΚΟ NO,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA Μεταχειρίσεις Ν0,30 ΡΟ ΚΟ ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Σχήμα 3.50 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 1 (NO,30 ΡΟ ΚΟ) σε τηγάνισμα με σογιέλαιο ο 5 3 οααο Ε ο 5S Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ULTRA ΠΟΙΚΙΛΙΑ SPUNTA ΠΟΙΚΙΛΙΑ BURREN Μεταχειρίσεις Σχήμα 3.51 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) σε τηγάνισμα με σογιέλαιο 127

128 Σχήμα 3.52 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) σε τηγάνισμα με σογιέλαιο Σχήμα 3.53 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) σε τηγάνισμα με σογιέλαιο

129 Σχήμα 3.54 Ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στην μεταχείριση 5 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0.40) σε τηγάνισμα με σογιέλαιο Στα σχήματα 3.50, 3.51, 3.52, 3.53, 3.54 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα σε ποσοστό % απορροφηθέντος ελαίου στις 5 μεταχειρίσεις σε τηγάνισμα με σογιέλαιο, των τριών ποικιλιών. Η μεταχείριση που ανταποκρίθηκε να κατακρατεί περισσότερο λάδι σε σχέση με τις υπόλοιπές για τις ποικιλίες βρυηία και Βυττθη είναι η 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20), ενώ για την ποικιλία ΙΙΚτα ήταν η μεταχείριση 2 (0,35%). Σε αντίθεση, η μεταχείριση που κατακράτησε την χαμηλότερη ποσότητα ελαίου σε σχέση με τις υπόλοιπές είναι η 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) για την ποικιλία ερυηία (15%), ενώ οι δύο άλλες ποικιλίες την χαμηλή κατακράτηση ελαίου την είχαν στην μεταχείριση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40). Έτσι, κι εδώ παρατηρείται πως υπήρχε ομοιότητα στα δύο έλαια. Οι μεταχειρίσεις που έδειξαν να κατακρατούν και να απορροφούν την μεγαλύτερη ποσότητα ελαίου ήταν η 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) για τις ποικιλίες βρυπίθ και Βυττθη και η 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) για την ποικιλία βρυπίθ. 129

130 3.2 Σ υ μ π ε ρ ά σ μ α τ α Με την ολοκλήρωση αυτής της πειραματικής εργασίας διαπιστώθηκαν οι εξής επισημάνσεις: ν' Το νωπό και ξηρό βάρος των φυτικών ιστών αυξήθηκε σε υψηλές δόσεις φωσφόρου και καλίου. Εξαίρεση υπήρχε στην ποικιλία Spunta,όπου το βάρος των φυτικών ιστών αυξήθηκε σε λίπανση με (Ρ0,20 Κ0,40). ν' Το ύψος των φυτών παρατηρήθηκε υψηλότερο στην ποικιλία Ultra,ενώ η ποικιλία Burren είχε τις περισσότερες απώλειες. Η καλύτερη λίπανση ήταν αυτή στα επίπεδα ( Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20). ν' Σε υψηλές δόσεις καλίου σε συνδυασμό με φώσφορο είχαμε αύξηση του εμπορεύσιμου (νωπού) βάρους και της παραγωγικότητας στους κονδύλους. ν' Η καλιούχος λίπανση αύξησε τη διαθεσιμότητα του καλίου στο έδαφος σε όλες τις ποικιλίες. ν' Οι αυξημένες δόσεις φωσφόρου-καλίου είναι αυτές που έδωσαν και τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις νατρίου, μαγνησίου και ασβεστίου στο έδαφος. ν' Η καλιούχος λίπανση ήταν αυτή που αύξησε τη διαθεσιμότητα καλίου στους κονδύλους. ν' Η αζωτούχος λίπανση μείωσε την συγκέντρωση ψευδαργύρου και νατρίου στους κονδύλους. Η αύξηση δόσεων φωσφόρου και καλίου στη λίπανση αύξησε σε όλα τα επίπεδα τη συγκέντρωση ψευδάργυρου και νατρίου στους κονδύλους. ν' Στο τηγάνισμα με ελαιόλαδο η περιεκτικότητα οξύτητας αυξήθηκε στην ποικιλία Burren λόγω της περιεκτικότητας της σε σάκχαρα, ενώ η Spunta ήταν αυτή που διατήρησε την οξύτητα της, έπειτα από τη μεταχείριση τηγανίσματος. ν' Τα ολικά λιπαρά σε αυξημένη δόση καλιούχου και φωσφορούχου λίπανσης βρέθηκαν σε υψηλή περιεκτικότητα στις ποικιλίες, με εξαίρεση αυτή της Spunta, που σε περιεκτικότητα δόσεων με φώσφορο δίνει χαμηλά ολικά λιπαρά στο ελαιόλαδο. 130

131 ν' Η λίπανση 3 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,40) ήταν αυτή που έδωσε την καλύτερη περιεκτικότητα αμύλου σε τηγανισμένες πατάτες με ελαιόλαδο και με σογιέλαιο. ν' Από τα ανάγοντα σάκχαρα, η σακχαρόζη ήταν εκείνη που βρέθηκε σε υψηλά ποσοστά και στις τρεις ποικιλίες. ν' Η ποικιλία ΒυιτΘη, ήταν αυτή η οποία έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα σε ανάγοντα σάκχαρα. ν' Κατά τη μεταχείριση του τηγανίσματος με σογιέλαιο οι κόνδυλοι απορρόφησαν μεγαλύτερη ποσότητα ελαίου σε σχέση με το ελαιόλαδο, ν' Για τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κονδύλων οι καλύτερες μεταχειρίσεις κρίθηκαν οι: 4 (Ν0,30 Ρ0,40 Κ0,20) για τις ποικιλίες 8ρυηί8 και Βιιιτβη και η 2 (Ν0,30 Ρ0,20 Κ0,20) για την ποικιλία δρυηία. ν ' Για τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κονδύλων η καλύτερη ποικιλία κρίθηκε αυτή της δριιηία. 131

132 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ: 1. Αρβανιτογιάννης I. Σ., Βαρζάκας Θ. X., Τζίφα Κ. Ν., 2008, Έλεγχος Ποιότητας Τροφίμων σελ.85, Εκδόσεις Σταμούλης. 2. Γιαννοπολίτης Ν.Κ., 2008, Γεωργία και Κτηνοτροφία, Μάιος, Τεύχος 4/2008 άρθρο: Παγκόσμιο έτος πατάτας, σελ Θεοδώρου Μιχαήλ- Πασχαλίδης Χρήστος,1999 Εγχειρίδιο Καλλιεργητή, σελ.29-41, , Εκδόσεις Έμβρυο. 4. Ζουμπανέας Ευάγγελος, Διατροφολόγος, Διαιτολόγος, 2007 επιστημονικό άρθρο στις ηλεκτρονικές σελίδες /1ι ϊ ϊ ρ :/Αλ λ λ μ ο ο columbia.edu/cu/cup/ κ α ι με θέμα Πόσο πολύτιμη είναι η πατάτα για τον ανθρώπινο οργανισμό. 5. Κυριτσάκης Απόστολος, Το Ελαιόλαδο. Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις, Θεσσαλονίκη. 6. Κυριτσάκης, Α Ελαιόλαδο Συμβατικό και βιολογικό, σελ Νικόπουλος Δημήτριος, 2003 Πατάτα- Ψυχανθή, ΤΕΙ Καλαμάτας, σελ. 4-17, 37-40, Πατσαλός Κυριάκος, Ανώτερος Λειτουργικός Προϊστάμενος Κλάδου οπωροκηπευτικών, 2005 Η σημασία του πατατόσπορου. Β. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ: 1. Christakis, G. Fordyce, Μ.Κ. and Kurtz, C. S The biological and medical aspects of olive oil. A review paper. International Olive Oil Council. Madrid, Spain. 2. Fernadez- Escobar, R. Benllonch, M., Herrera, E., Garcia- Novelo J.M., 2004 Effect of traditional and slow- release fertilizers on growth of olive nursery plants and N losses by leaching, Spain. Scientia Horticulturae 101, F.A.O. ( ) 132

133 4. ICC Standard No. 122, Method for the determination of starch content by calcium chloride dissolution. pp International Fertilizer Industry Association, Sustain agriculture systems for the 21st century. The role of mineral fertilizers. 6. Ivins, J.D. and P.M. Bremner, Growth development and yield in the potato. Outlook on agric., 4, Janneke G. Hogervorst, Leo J. Schouten, Erik J. Konings, R. Alexandra Goldbolun and Piet A. Vad den Brandt, 2007 Cancer, Epidemiology and prevention., 16, Jarrell W.M.,. Whaley S.J and Miraftabi Bijan, Slow release fertilizer and water management with container-grown Ligustum texanum. Scientia Horticulturae, 19, Harman, D Free radical theory of dietary fat on lipid composition and function of the brain. Proceedings of the third International Congress on the biological value of olive oil. Έκδοση Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιόλαδου, Χανιά-Κρήτη Σεπτέμβριος Hartmut Kolbe and Sabine Stephan-Beckmann Development, growth and chemical composition of the potato crop (solanum tuberosum L.). II. Tuber and whole plant. Potato Research 40 (1997) Kiritsakis, A., Aspris, P. and Makrakis, P Trans isomerization of certain vegetable oils during frying. Flavors and off flavors. Proc. Of the 6th International flavor conference, Rethymno, Greece, July Elsevier Publis., printed in the Netherlands. 12. Lawson, H.,1994 Deep fat frying. Food oils and Fats. International Thomson Publishing Inc. U.S.A. 13. Mongi Zekri and R.C.J. Koo., 1992 Use of controlled-release fertilizers for young citrus trees. Scientia Horticulturae, 49, Moreira, R.G. Castell-Perez, M.E. and Barufet, M.A Importance of frying. Deep fat frying fundamentals and application. Aspen Publication. U.S.A. 15. Picha David H., 2006, HPLC Determination of Sugars in Raw and Baked Sweet Potatoes. 133

134 16. Sergio- Gomez Alonso, Fregapane, G., Desamparados, S.M. and Gordon, M Changes in phelonic composition and antioxidant activity of virgin olive oil during frying. J.Agric. Food Chem. 17. Smith Ora and Muneta Paul, American Journal of Potato Research, April Varella. G. Harman, D Nutritional aspects of olive oil in the frying process.. Proceedings of the third International Congress on the biological value of olive oil. Έκδοση Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιόλαδου, Χανιά-Κρήτη Σεπτέμβριος Viola, Ρ Fats in the human diet. Olive oil. International Olive Oil Council, Editor. Madrid, Spain. 20. Viola, P., Peddi, G. and Tonelli V Valore nutrizionale dell olio di olive in relazione al trattamenti a caldo. Proceedings of the third International Congress on the biological value of olive oil. Έκδοση Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιόλαδου, Χανιά-Κρήτη Σεπτέμβριος Γ. Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία 1. Davidoff Jeannine, 2007 /5 Π potatoes-id604.php Plant Protection-potato, 2008 May, Αφθονιάτης Γ., Η πτώση και η άνοδος της τηγανιτής πατάτας,