Η Ελληνική Οικονομία

Transcript

1 Η Ελληνική Οικονομία 1/99 ΤριμηνιαίαΈκθεση Αρ. Τεύχους21, Μαϊος 1999 Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών - ΙΟΒΕ

2 Οι Συγγραφείς Η ανάλυση της πορείας της Ελληνικής Οικονομίας αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας των Ερευνητών του ΙΟΒΕ. Τα κείμενα αυτά είναι ανυπόγραφα και οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν τη συνισταμένη των διαφόρων αντιλήψεων και απόψεων. Επίσης, οι απόψεις που εκφράζονται εδώ δεν ανταποκρίνονται κατ' ανάγκη προς αυτές των οργανισμών που υποστηρίζουν, χρηματοδοτούν ή συνεργάζονται με το Ίδρυμα. Στην παρούσα έκδοση συνεργάστηκαν οι Ερευνητές: Β. Βασιλάτος, Τρ. Κολλίντζας, Κ. Εουβι-, Ι. Παπαδάκης, Τ. Πολίτης, Αλ Τραγάκη, Ν. Χαριτάκης. Το ΙΟΒΕ Το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών είναι ιδιωτικός, μη κερδοσκοπικός, κοινωφελής ερευνητικός οργανισμός. Ιδρύθηκε με σκοπό να προωθεί την επιστημονική έρευνα για τα τρέχοντα και αναδυόμενα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και να παρέχει αντικειμενική πληροφόρηση και να διατυπώνει προτάσεις οι οποίες είναι χρήσιμες στη διαμόρφωση πολιτικής Οι Χορηγοί Η μελέτη αυτή έγινε με την ευγενική χορηγία της Α.Β. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. Οορνπβΐιΐ 1999Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών Ι55Ν Απαγορεύεταιη με οιονδήποτετρόπο ανατύπωση ή της μελέτης, χωρίς την άδεια του εκδότη. μετάφραση οποιουδήποτεμέρους Ίδρυμα Οικονομικώνκαι ΒιομηχανικώνΕρευνών (ΙΟΒΕ) Τσάμη Καρατάσου11, Αθήνα, Τηλ.: ( ), Ραχ: (01) Ε-πι&ΐΙ: τ - 1ιΜρ:/Αν\ν\ν.ΐοΡ. Γ

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 7 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας Το Μείγμα της Εγχώριας Οικονομικής Πολιτικής Δημοσιονομική Πολιτική Νομισματική Πολιτική Διαρθρωτική Πολιτική ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Παραγωγή και Τιμές Μεταποίηση Κατασκευές και Υπηρεσίες Τιμές Απασχόληση και Μισθοί Ισοζύγιο Πληρωμών, Εμπόριο και Συναλλαγματικές Ισοτιμίες Η Αγορά Αξιόγραφων Η Αγορά Μετοχών Αμοιβαία Κεφάλαια Η Αγορά Ομολόγων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 57

4 Διαγράμματα & Πίνακες Α. Διαγράμματα Χρέος και Έλλειμμα Κεντρικής Κυβέρνησης (σε % του ΑΕΠ) Επιτόκιο Εντόκων Γραμματίων 12μηνης Διάρκειας και Πληθωρισμός ΙΙ Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής του Μ3 σε σχέση με το στόχο που έχει τεθεί ΠΙ Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής του Μ4 σε σχέση με το στόχο που έχει τεθεί Γν" ΑΤΗΙΒΟΚ (μέσο μηνιαίο επιτόκιο) ν ΑΤΗΙΒΟΚ. (τιμές κλεισίματος μήνα) Μ νΠ νΐΠ Καμπύλη Αποδόσεων ΑΤΗΙΒΟΡ Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ετήσιος ρυθμός μεταβολής) Ονομαστικές Συναλλαγματικές Ισοτιμίες (ΟΚΟ/ϋδϋ, ΟΚϋ/ΕΟυ 3ηά ΟΡΟΜΡΥ) Ανάλυση του ΑΕΠ (σε Σταθερές Τιμές) Δείκτες Βιομηχανικής Παραγωγής (κινητός μέσος 12μήνου) II Δείκτης Βιομηχανικών Προσδοκιών ΠΙ Επιχειρηματικές Προσδοκίες στις Κατασκευές ΐν ν νΐ Δείκτης Προσδοκιών Λιανικού Εμπορίου Προσδοκίες Τιμών Πώλησης Λόγοι που παρεμποδίζουν την Παραγωγική Διαδικασία (σταθμισμένα ποσοστά απαντήσεων) νΉ Όγκος Αδειών Νέων Οικοδομών (σε χιλιάδες μ3) νΠΙ ΓΧ Όγκος Λιανικών Πωλήσεων Δείκτης Εξαγωγικών Προσδοκιών Δείκτης Τιμών Καταναλωτή και Ειδικοί Δείκτες του (ετήσιος ρυθμός μεταβολής) ΙΙ.α Δείκτης Τιμών Χονδρικής και Ειδικοί Δείκτες του (ετήσιος ρυθμός μεταβολής) Π.β Δείκτης Τιμών Χονδρικής και Ειδικοί Δείκτες του (ετήσιος ρυθμός μεταβολής) Αποδοχές στην Μεταποίηση και Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 3.2.-Π 3.2.-ΠΙ Απασχόληση στη Μεγάλη Βιομηχανία Παραγωγικότητα στη Μεγάλη Βιομηχανία Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών: Δείκτης και Αξία Συναλλαγών Π Δείκτες Διεθνών Χρηματιστηρίων Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου Ελλάδας και Γερμανίας

5 Β. Πίνακες Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές (Ετήσιος ρυθμός μεταβολής) 2.1-Π Ανεπτυγμένες Οικονομίες: Πραγματικό ΑΕΠ και Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (Ετήσιος ρυθμός μεταβολής) 2.1-ΙΠ Χώρες σε Μετάβαση: Πραγματικό ΑΕΠ και Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (Ετήσιος ρυθμός μεταβολής) Σύνθεση Χρέους Κελτρικής Κυβέρνησης (σε %) Π Βασικοί Δείκτες Σύγκλισης Νομισματικά Μεγέθη (Ονομαστικοί και Πραγματικοί Ρυθμοί Μεταβολής) Π ΑΤΉΙΒΟΚ. Μέσος Όρος Μήνα και Τιμές Κλεισίματος Μήνα Συντελεστή Συγκέντρωσης Χορηγήσεων των 4 Μεγαλύτερων Τραπεζών (1997) συμπεριλαμβανόμε\ης της εξαγοράς της Ιονικής από την Α1ρ1ΐ3 Τράπεζα Πίστεως Π Συντελεστής Συγκέλτρωσης Χορηγήσεων των 4 Μεγαλύτερων Τραπεζών (1997) ΠΙ Διαφορές Τιμής Αεροπορικών Εισιτηρίων Ο.Α. και Ιδιωτικών Εταιρειών IV Τιμές στην Κινητή Τηλεφωνία ανάλογα με την Μηνιαία Χρήση σε Δραχμές ανά Λεπτό Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής και Απασχόλησης στη Μεταποίηση (ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής) Ισοζύγιο Πληρωμών Ιανουάριος -Οκτώβριος: Γενικός Δείκτης και Ημερήσια Αξία Συναλλαγών ΧΑΑ: Συντελεστής Μεταβλητότητας Ι.α Ενεργητικό Αμοιβαίων Κεφαλαίων (δισ. δραχμές) Ι.β Μέση Απόδοση Αμοιβαίων Κεφαλαίων από 1/1/1998 (%) Δημοπρασίες Ε\τ:όκων Γραμματίων και Ομολόγων του Δημοσίου μετά την 29/12/98 (δισ. δραχμές) 5-1 Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Βασικοί Οικονομικοί Δείκτες, Ι.α ΑΕΠ σε Σταθερές Τιμές (Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής %) 5-Ι.β Ανεργία (%) 5-1γ Αποπληθωριστής Ιδιωτικής Κατανάλωσης (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) 5-Ιδ Ακαθάριστο Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (ως % του ΑΕΠ) 5-Ι.ε Καθαρό Πλεόνασμα (+) ή Καθαρός Δανεισμός (-) Γενικής Κυβέρνησης (ως % του ΑΕΠ) 5-Π Ελλάδα: Βασικοί Μακροοικονομικοί Δείκτες 5-ΠΙ Βαθμός Χρησιμοποίησης Παραγωγικού Δυναμικού (%) 5-ΐν Ισοζύγιο Πληρωμών (σε εκατ. δολάρια και σε ετήσιους ρυθμούς μεταβολής) 5-ν Ισοτιμίες της Δραχμής Πριν και Μετά την Υποτίμηση της 13η; Μαρτίου

6 1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ισχυρές προοπτικές ανόδου παρά την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο Στο πρώτο τρίμηνο του 1999 κύριο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας παραμένει η σχετικώς ταχεία ανάπτυξη: ακόμα και αν ληφθούν υπόψη τα ως τώρα αποτελέσματα της κρίσης του Κοσσυφο πεδίου, το ΑΕΠ το 1999 αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά ταχύτερα απ' ότι ο μέ σος του ΑΕΠ της Ε.Ε. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμή σεις του ΥΠΕΘΟ, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ το 1998 ήταν ταχύτερος απ' ότι είχε αρχικά προβλεφθεί. Οι προβλέψεις όμως για το 1999, που σημειωτέον είχαν διατυ πωθεί πριν από την κρίση, είναι πιο συ γκρατημένες. Εάν δε συνυπολογισθούν και τα αποτελέσματα της κρίσης, η άνοδος του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί και θα κυμανθεί περί το 3%. Όμως και αν ακόμα συμβεί αυτό, ρυθμός ανόδου αυτής της τάξης διασφαλίζει ότι η ελληνική οι κονομία θα συνεχίσει να αυξάνεται ταχύ τερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε και πάνω από τη μακροχρόνια τάση της. Η εκτίμη ση αυτή συμβαδίζει και με τα ευρήματα των Ερευνών Συγκυρίας του ΙΟΒΕ που δείχνουν ότι καθ' όλη τη διάρκεια του Απριλίου δεν επηρεάστηκαν αρνητικά οι επιχειρηματικές προσδοκίες. Οι επυττώσεις της κρίσης στα Βαλ κάνια αναμένεται να είναι εντονότερες στον τομέα των υπηρεσιών, λόγω της υποχώρησης του τουρισμού, και στις με ταφορές. από τις καταναλωτικές δαπάνες του δημοσίου που διατηρούνται ακόμη σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι είναι δύσκολο να επιτευχθεί μέσος πληθωρισμός της τάξεως του 2,5% για το 1999, αν δεν ληφθούν πρόσθετα μέτρα. Τα μέτρα αυτά περυλαμβάνουν: α) αυστηρή εφαρμογή των στόχων του Προ ϋπολογισμού του 1999 για τις δημόσιες καταναλωτικές δαπάνες και πιθανώς πε ραιτέρω περιορισμό τους σε ακόμη χαμη λότερα επίπεδα, β) νομισματική πολιτική επικεντρωμένη στην βραδεία μείωση των επιτοκίων και όχι στους ποσοτικούς πε ριορισμούς της πιστωτικής επέκτασης (οι περιορισμοί αυτοί είναι στρεβλωτικοί και επιδρούν αρνητικά στις επενδύσεις και στην συνολική προσφορά), γ) μέτρα εν θάρρυνσης του ανταγωνισμού σε όλες τις αγορές. Προτεραιότητα στις αγορές προϊ όντων έχουν η αγορά καυσίμων και κλά δοι των μεταφορών ενώ στις αγορές συ ντελεστών παραγωγής η αγορά εργασίας. Σχετικά με τα παραπάνω θα πρέπει να τονισθεί ότι είναι παραπλανητικός ο ισχυρισμός για την ύπαρξη αιτιώδους σχέσης μεταξύ κερδών και πληθωρισμού. Σε σχετική μελέτη του ΥΠΕΘΟ τα κέρδη και ο πληθωρισμός συσχετίζονται απλώς μέσω μιας ταυτότητας, η οποία δεν υπο δηλώνει καμία αιτιώδη σχέση ανάμεσα στα μεγέθη αυτά. Τα κέρδη μπορούν και πρέπει να μειωθούν μόνο μέσα από την ένταση του ανταγωνισμού στους σχετι κούς κλάδους. Ανησυχίες για τον πληθωρισμό Σταθερή απασχόληση-άνοδος των μι σθών ταχύτερη από τον π/.ηθωρισμό Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο της παρούσας συγκυρίας που πρέπει να τονι σθεί είναι η διαφαινόμενη δυσκολία να περιορισθεί ο πληθωρισμός σε επίπεδα που ικανοποιούν το σχετικό κριτήριο του Μάαστριχτ. Βεβαίως, ο πληθωρισμός το 1999 συνέχισε να είναι σε πτωτική πορεία. Η πορεία του όμως αυτή απειλείται από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και Οι μακροχρόνιες τάσεις στην απα σχόληση στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται από τη σταθερή μείωση της αγροτικής απασχόλησης. Και στη μεταποίηση, εξάλ λου, η διαδικασία αναδιαρθρώσεων και εκσυγχρονισμού, που έχει υιοθετηθεί από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, είχε ως απο τέλεσμα την μείωση της απασχόλησης τα τελευταία χρόνια. Οι απώλειες ωστόσο στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα

7 αντισταθμίζονται από την αύξηση της α πασχόλησης στις υπηρεσίες. Το 1998 ε κτιμάται ότι επεκράτησαν ανάλογες τά σεις και η συνολική απασχόληση αυξήθη κε κατά 0,2%. Σημειώνεται πάντως ότι η πτώση της απασχόλησης στη μεταποίηση έχει επιβραδυνθεί σημαντικά το χρόνο αυ τό. Το 1998 οι αυξήσεις των μισθών σε όλους τους τομείς της οικονομίας ήταν σημαντικά βραδύτερες απ' ότι τον προη γούμενο χρόνο, ταχύτερες όμως από τον πληθωρισμό, με αποτέλεσμα την βελτίω ση των πραγματικών μισθών. Η αύξηση των μισθών στον δημόσιο τομέα ήταν πο λύ υψηλότερη απ' ότι είχε προβλεφθεί στον Προϋπολογισμό για το Με βάση τα παραπάνω, οι μακροχρόνιες προοπτικές του Χρηματιστηρίου παραμέ νουν καλές. Και βραχυχρονίως η αγορά μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο από τους περιορισμούς της πιστωτικής επέκτασης που υιοθέτησε η Τράπεζα της Ελλάδος. Οι περιορισμοί αυτοί θα μπο ρούσαν να κατευθύνουν την «υπερβάλ λουσα ρευστότητα» στην αγορά μετοχών. Μικρή βελ.τίωση του Ισοζυγίου Πληρω μών Το Ισοζύγιο Πληρωμών επηρεάσθη κε αρνητικά από την κρίση στη Ρωσία στις αρχές του περασμένου Φθινοπώρου, η οποία επέτεινε την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στα Βαλκάνια και συνέτεινε στην μείωση των ελληνικών εξαγωγών προς τις Βαλκανικές χώρες. Είναι νωρίς να εκτιμηθούν οι επι πτώσεις που θα έχει η αναταραχή στο Κοσσυφοπέδιο στο εμπορικό ισοζύγιο. Αν η κρίση αυτή τερματισθεί σύντομα δεν προβλέπονται ουσιώδη αποτελέσματα, και αν υπάρξουν, θα περιορισθούν στον του ριστικό τομέα. Πιο ανησυχητική μπορεί να αποδειχθεί η κατά 50% αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου από τα μέσα του Φεβρουαρίου και μετά. Είναι πάντως πιθανόν η άνοδος αυτή να μην διατηρηθεί. Η παραπάνω ανάλυση και τα σχετι κά συμπεράσματα πολιτικής βασίζονται στις παρακάτω εξελίξεις αναφορικά με το οικονομικό περιβάλλον της Ελλάδας. ΧΑΑ: Θετικά τα θεμελιώδη χαρακτηρι στικά Όπως έχει αναφερθεί ήδη, η κρίση στο Κοσσυφοπέδιο δεν φαίνεται να επη ρεάζει σημαντικά τις επιδόσεις της ελλη νικής οικονομίας. Έτσι, δεν εντοπίζονται και αξιόλογες μεταβολές στα θεμελιώδη χαρακτηριστικά των αγορών, ενώ από την άλλη πλευρά το τέλος της κρίσης θα μπο ρούσε να δημιουργήσει πρόσθετες επιχει ρηματικές ευκαιρίες. Τέτοιες ευκαιρίες, εξάλλου, προβλέπεται ότι θα δημιουργη θούν από το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήρι καθώς και ξης για την περίοδο από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ευνόϊκό διεθνές περιβάλλον παρά την επιδείνωση Από την έκδοση του προηγουμένου τεύχους της παρούσας Έκθεσης του ΙΟΒΕ (Ιανουάριος 1999), το εξωτερικό περιβάλ λον και οι προοπτικές ανάπτυξης βασι σμένης στις εξαγωγές, αν και χειροτέρευ σαν κάπως, παραμένουν ευνοϊκά. Γι' αυτό πέρα από τις άμεσες συνέπειες της κρίσης του Κοσσυφοπεδίου στην ελληνική οικο νομία θα πρέπει να διερευνηθούν και τα προβλήματα που δημιουργεί στις γειτονι κές χώρες, προβλήματα που θα διογκω θούν σοβαρά, αν παραταθεί η κρίση. Προβλήματα ρευστότητας Όπως έχει δείξει η εμπειρία των τεσσάρων τελευταίων ετών στην Ελλάδα αλλά και η εμπειρία άλλων χωρών, υπάρ χει μόνο μια αποτελεσματική απάντηση στο δίλημμα εξωτερική ισοτιμία / εγχώρια ρευστότητα: μεγαλύτερη προσπάθεια και περισσότερη έμφαση στις δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές μέσα στο πλαίσιο του συνολικού μείγματος οικονο μικής πολιτικής. Όσο δεν συμβαίνει αυτό, η νομισματική πολιτική θα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δύσκολα προβλήματα Αλλωστε, και οι άμεσοι έλεγχοι της ρευ-

8 στότητας που εφαρμόσθηκαν τον Απρίλιο του 1999, επελέγησαν επειδή ακριβώς η πολιτική των επιτοκίων δεν μπορεί να επι τύχει πολλούς στόχους ταυτόχρονα: Τα υψηλά επιτόκια, έχοντας ως κύριο στόχο τον έλεγχο της ζήτησης και του πληθωρι σμού, οδηγούν σε εισροή κεφαλαίων και συνεπώς αυξάνουν την εγχώρια ρευστότη τα και την πιστωτική επέκταση. Με απλά λόγια, στην κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα φαίνεται ότι οι δυνατότητες της Τράπεζας της Ελλάδος για περιορισμό του πληθωρισμού είναι περιορισμένες. Χαλαρή δημοσιονομική πολατική Οι εκτιμήσεις σχετικά με τις πραγ ματοποιήσεις τόσο για τα έσοδα όσο και για τις δαπάνες, το 1998 έχουν αναθεωρη θεί ελαφρώς προς τα πάνω σε σχέση με τις προηγούμενες. Σημειώνεται χαρακτηρι στικά ότι οι συνολικές δαπάνες για μι σθούς στον δημόσιο τομέα αυξήθηκαν τελικά σημαντικά ταχύτερα από τους στό χους που είχαν τεθεί με τον Προϋπολογι σμό (8,1% έναντι προβλέψεως 3,7%). Η υπέρβαση των δαπανών επηρέασε το δη μόσιο έλλειμμα, το οποίο τώρα υπολογί ζεται στο 2,4 του ΑΕΠ έναντι 2,2, καθώς και το δημόσιο χρέος, το οποίο από 105,5% του ΑΕΠ αυξήθηκε στο 106,5%. Όμως παρά τις αποκλίσεις μεταξύ πραγματοποιήσεων και προβλέψεων του Προϋπολογισμού, οι μακροοικονομικές βελτιώσεις δημιουργούν κλίμα ευφορίας και για την εξέλιξη των δημόσιων οικονο μικών. Απουσία διαρθρωτικών αλλαγών Ενώ η πολιτική των ιδιωτικοποιή σεων παραμένει στο σύνολο της στάσιμη, υπάρχει μια αυξανόμενη συχνότητα εξαγ γελιών ότι οι διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη θα ολοκληρωθούν στο β' εξά μηνο του Η θέση του ΙΟΒΕ στο ζήτημα αυτό παραμένει σταθερή: το αναπτυξιακό δυ ναμικό της ελληνικής οικονομίας δεν θα απελευθερωθεί όσο οι υπεύθυνες αρχές δεν αποδέχονται τη σημασία της λειτουρ γίας των αγορών και θεωρούν ότι οι ευ νοϊκές επιπτώσεις της απελευθέρωσης προέρχονται από την γενική βελτίωση της οικονομίας και όχι αντιστρόφως. Εξάλ λου, εάν το διαρθρωτικό περιβάλλον πα ραμείνει ασθενές, η οικονομία θα εξακο λουθήσει να είναι ευάλωτη στις διεθνείς αναταραχές και ανοιχτή σε δυσμενείς προσδοκίες. Ακόμη, το ΙΟΒΕ εμμένει στην θέση ότι χωρίς σημαντικές διαρθρω τικές μεταρρυθμίσεις, η ελληνική οικονο μία μετά την είσοδο της στην ΟΝΕ θα α ντιμετωπίζει συνεχώς την απευλή υψηλής ανεργίας και τον κίνδυνο χαμηλότερου ρυθμού ανάπτυξης. Τα περιεχόμενα αυτής της Έκθεσης είναι τα ακόλουθα: Στο Κεφάλαιο 2 περι γράφεται το οικονομικό περιβάλλον της Ελλάδος και διατυπώνονται προβλέψεις για την εξέλιξη του στο άμεσο μέλλον. Το Κεφάλαιο αυτό χωρίζεται σε δυο υποκε φάλαια. Το πρώτο αφορά τις διεθνείς εξε λίξεις και το δεύτερο το μείγμα της εγχώ ριας οικονομικής πολιτικής. Το τελευταίο αναλύεται λεπτομερέστερα στα τρία επι μέρους συστατικά του στοιχεία: δημοσιο νομική, νομισματική και διαρθρωτική πο λιτική. Το Κεφάλαιο 3 παρουσιάζει τα βασικά στοιχεία για τις τρέχουσες εξελί ξεις της οικονομίας και περιλαμβάνει ποιοτικές προβλέψεις για το άμεσο μέλ λον. Σε τέσσερα υποκεφάλαια αναλύονται οι κύριες αγορές της οικονομίας: παραγω γή, εργασία, εξωτερικές συναλλαγές, αγο ρές αξιόγραφων. Οι βιβλιογραφικές ανα φορές είναι στο Κεφάλαιο 4 και τέλος στο Κεφάλαιο 5 περιλαμβάνεται το Στατιστικό Παράρτημα.

9 10 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2.1. Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας Τρεις μήνες μετά τη δημοσίευση του προηγούμενου τεύχους της Τριμη νιαίας Έκθεσης του ΙΟΒΕ (Τεύχος 4/98), η εικόνα της παγκόσμιας οικονο μίας και οι προοπτικές για τις ελληνικές εξαγωγές μεσοπρόθεσμα, έχουν κάπως χειροτερεύσει για το 1999: Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτε λεί τον κυριότερο αποδέκτη των ελλη νικών εξαγωγών, φαίνεται τώρα ότι θα χρειασθεί περισσότερο χρόνο απ' ότι υ πολογιζόταν αρχικά, για να ανακάμψει από τις αρνητικές επιπτώσεις της πα γκόσμιας ύφεσης και του υποτονικού διεθνούς εμπορίου. Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία έθε σε τέλος στις ελπίδες για οικονομική α νάκαμψη στις χώρες των Βαλκανίων. Ο αρνητικός ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ στην πρώην Σοβιετική Ένωση ε κτιμάται τώρα ότι θα είναι πολύ μεγα λύτερος το 1999 και θα συνεχίσει να εί ναι αρνητικός και το 2000, κυρίως λόγω της νέας κατάρρευσης της παραγωγής στη Ρωσία. Η οικονομική ύφεση στην Ιαπωνία αποκαλύπτεται τώρα βαθύτερη, μακρο βιότερη και δυσκολότερα αντιμετωπίσιμη, σε σύγκριση με προηγούμενες ε κτιμήσεις των διεθνών οργανισμών. Οι οικονομίες της ΝΑ Ασίας που εί χαν πληγεί από την πιστωτική κρίση συνεχίζουν το επώδυνο έργο της ανα διάρθρωσης τους, και μόνον ορισμένες από αυτές παρουσιάζουν ενδείξεις περί πιθανής επικείμενης σταδιακής ανά καμψης. Η περιοχή της Λατινικής Αμερικής έχει εισέλθει σε φάση ακόμη βαθύτερης οικονομικής ύφεσης, λόγω της πρόσφα της νομισματικής περιπέτειας της Βρα ζιλίας. Η αμερικανική οικονομία, μολονότι εξακολουθεί να αναπτύσσεται ταχύτερα από τις αρχικές προβλέψεις, εκτιμάται ότι θα σημειώσει επιβραδυνόμενους ρυθμούς ανάπτυξης το 1999 και το Η συνολική εικόνα που προκύπτει από τις τάσεις αυτές μαρτυρεί ότι το ε ξωτερικό περιβάλλον της ελληνικής οι κονομίας σημειώνει χειροτέρευση, που μόνο εν μέρει αντισταθμίζεται από τη γενικά καλή κατάσταση της αμερικανι κής οικονομίας. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμή σεις της Επιτροπής ΕΕ (Προγνωστικά της Ανοιξης 1999), ο ρυθμός ανόδου του παγκόσμιου ΑΕΠ μειώθηκε κατά το ήμισυ, από 4,2% το 1997 σε 2,1% το 1998, και τώρα προβλέπεται ότι θα πα ραμείνει στο 2,1% το 1999, ενώ θα επι ταχυνθεί μόνον οριακά το Οι νέες αυτές προβλέψεις για την προσεχή διε τία είναι μισή ποσοστιαία μονάδα χα μηλότερες από εκείνες του Φθινοπώρου Ακόμη μεγαλύτερη είναι η προς τα κάτω αναθεώρηση των προβλέψεων που αφορούν το ρυθμό ανόδου του διε θνούς εμπορίου (0,8 ποσοστιαίες μονά δες χαμηλότερα από τις προηγούμενες προβλέψεις) και των εξαγωγικών αγο ρών της ΕΕ (1,5 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από τις αρχικές προβλέ ψεις). Η πρόβλεψη για τις παγκόσμιες εισαγωγές είναι ότι και το 1999 θα αυ ξηθούν όσο και το 1998, δηλαδή με ρυθμό 4,1%, έναντι 10,2% το Ί διος επίσης θα παραμείνει το 1999 ο ρυθμός ανόδου των εξαγωγών της Ευ ρωπαϊκής Ένωσης προς τον υπόλουτο κόσμο, δηλαδή 3,6% έναντι 10,8% το Όσον αφορά την Ευρώπη, ο προ βλεπόμενος για το 1999 ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα κάτω, καθώς οι αρνητικές επι πτώσεις από την ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς εμπορίου αποδείχθηκαν ισχυρότερες και μακρο βιότερες από τις αρχικές προσδοκίες.

10 11 Πίνακας 2.1.-Ι Παγκόσμιες Οΐκο\ ομικές Προοπτικές (Ετήσιος ρυθμός μεταβολής; εκτός άλλης; αναφοράς) Τρέχουσες Προβλέψεις Παγκόσμιο Προϊόν 4, ,4 ΑνεπτυγμένεςΧώρες ΑναπτυσσόμενεςΧώρες ,9 Χώρες σε Μετάβαση ,9 2.5 Ογκος Παγκόσμιου Εμπορίου (αγαθά και υπηρεσίες) 9,9 33 3,8 5,8 Εισαγωγές ΑνεπτυγμένεςΧώρες 9, ΑναπτυσσόμενεςΧώρες , Χώρες σε Μετάβαση 9,3 1, Εξαγωγές ΑνεπτυγμένεςΧώρες , ΑναπτυσσόμενεςΧώρες ,6 5.5 Χώρες σε Μετάβαση ,4 6.6 Τιμές Αγαθών Πετρέλαιο (σε δολάρια Η.Π.Α) (1) -5, ,3 13,4 Μη Καύσιμα (σε δολάρια Η.Π.Α)(2) ,8-4,0 1,8 Τιμές Καταναλωτών Ανεπτυγμένες Χώρες 2,1 1, ,7 Αναπτυσσόμενες Χώρες 9,4 10, ,5 Χώρες σε Μετάβαση 28,2 20,8 40,9 12,4 (1) Απλός μέσος όρος των τιμών δροί ενδιάμεσου αργού πετρελαίου, σε Μ. Βρετανία, ΒγοιΙ ϋυοώ κοα Δυτικό Τέξας. Η μέση τιμή του πετρελαίου σε δολάρια Η.Π.Α. ήταν $13,07 το 1998: η υπο τιθέμενη τιμή είναι $12,00 για το 1999 κοα $13,60 για το (2) Μέσος όρος, με βάση τους συντελεστές των παγκόσμιων εξαγωγών αγαθών. Πηγή: ΙΜΡ, ΥνΌΓΐά Εοοηοιιιίς Ουίΐοοκ, Μάιος Από την πλευρά της προσφοράς, η βιο μηχανική παραγωγή της Ευρώπης ση μείωσε συνεχή επιβράδυνση από τα μέ σα του 1998, και τους πρώτους μήνες του 1999 παρέμεινε στάσιμη. Οι δείκτες εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων μειώ νονται σταθερά, επηρεαζόμενοι από τη μείωση των παραγγελιών εξωτερικού και την πτώση των τιμών παραγωγού (χονδρικής) σε περίοδο σχετικής ακαμ ψίας του κόστους. Από την πλευρά της ζήτησης, εξάλλου, το 1999 οι καθαρές εξαγωγές και οι επενδύσεις σε παραγω γικό εξοπλισμό και αποθέματα αναμέ νεται ότι θα σημειώσουν τη μεγαλύτερη επιβράδυνση, ενώ η ιδιωτική κατανά λωση και οι επενδύσεις σε κατοικίες μάλλον θα εμφανισθούν πιο ανθεκτικές, τουλάχιστο στο πρώτο εξάμηνο του έ τους. Στις ΗΠΑ, μετά την εντυπωσιακή άνοδο 3,9% που σημείωσε το 1998, το ΑΕΠ αναμένεται ότι θα αυξηθεί με βραδύτερους ρυθμούς κατά το τρέχον έτος (2,7%) και το 2000 (2,2%). Στην Ιαπωνία, την απροσδόκητη μεγάλη μείωση του ΑΕΠ το 1998 (-2,9%) θα ακολουθήσει μείωση επίσης το 1999 (-1,3%) αντί της αρχικά ελπιζόμενης ανάκαμψης. Επάνοδος σε θετι κούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης δεν προβλέπεται πριν από το 2000, αλ-

11 12 λά ακόμη και τότε η άνοδος θα είναι βραδεία (0,5%). Στη ΝΑ Ασία, ο ρυθμός του ΑΕΠ συνολικά στις χώρες που επλήγησαν α πό την κρίση (Ινδονησία, Κορέα, Μα λαισία, Ταϋλάνδη, Φιλιππίνες) αναμέ νεται ότι θα μετατραπεί σε ελαφρά θε τικό (+0,3%) το 1999 και θα επιταχυν θεί (σε περίπου +3,0%) το Τούτο δεν αντισταθμίζει την πτώση της παρα γωγής (-9,5%) που σημειώθηκε το Πίνακας 2.1.-ΙΙ ΑνεπτυγμένεςΟικονομίες: Πραγματικό.\ Ε Π και Δείκτης Τιμών Καταναλωτή {ετήσιος ρυθμός μεταβολής σε %) Πραγματικό ΑΕΠ ΑΤΚ ΑνεπτυγμένεςΟικονομίες 33 ία 2,0 23 2,1 1,6 1,4 1,7 Κύριες ΒιομηχανικέςΧώρες 3.0 2, ,0 2, Ηνωμένες Πολιτείες 3, ,3 1, Ιαπωνία 1.4-2, Γερμανία 2.2 2, ,8 1, Γαλλία 23 3, , Ιταλία 13 1,4 1, Μ. Βρετανία(1) 33 2,1 0, Καναδάς 3,8 3, ,5 1, Αλλες ΑνεπτυγμένεςΟικονομίες 4,2 2,1 2, ].? 1.7 Ισπανία 33 3,8 33 3, Ολλανδία 3,6 3, Βέλγιο 3.0 2,9 1, , Σουηδία 1,8 2,9 2, ,5-0, Αυστρία ,0 2, Δανία 3,1 2,9 13 2, Φιλανδία 6,0 5,0 3, Ελλάδα 11 ;:.33 ΜΗ «11 ι Ζ: 4*.1*3 2,9 Πορτογαλία 4,0 3,9 3,1 3,2 2,2 2, Ιρλανδία 9,8 9,0 6,7 6,4 13 2,4 2,0 2.0 Λουξεμβούργο 4,8 4,1 33 4,4 1,4 1,6 1,7 1,7 Ελβετία 1.7 2,1 1,2 2,0 03 0,2 0,8 1.0 Νορβηγία 3,4 2,0 1,0 1,8 2,6 2,2 2,3 2,5 Ισραήλ 23 2,0 2,3 3,0 9, Ισλανδία 5,4 5,1 5,6 4,7 1,8 1,7 3,5 3.2 Κορέα 53-5,5 2,0 4,6 4,4 7, Αυστραλία(2) ,1 3,2 1, Ταϊβάν Επαρχία της Κίνας 6,8 4,9 3,9 4,8 0,9 1, Χονγκ Κονγκ 5,3-5, ,7 2,6-2.2 Σιγκαπούρη 8.0 1,5 03 4,2 2, ,1 1.1 Νέα Ζηλανδία(2) 2,1-0,3 2,7 33 1,7 1, ΕυρωπαϊκήΈνωση 2,7 2,8 1,8 2,7 1,9 1, Περιοχή Ευρώ 2,5 2,9 2, , (1) Οι Τιμές Καταναλωτή βασίζονται στον Λιανικό Δείκτη Τιμών, μη περιλαμβανόμενου του στεγα στικού επιτοκίου (2) Τιμές Καταναλωτή, μη περιλαμβανόμενων στοιχείων επιτοκίου. Για την Αυστραλία εξαιρούνται επίσης και άλλα ευμετάβλητα στοιχεία Πηγή: ΙΜΡ. \ν"οι 1ά Εοοηοπύς ΟιΛίοοκ, Μάιος 1999.

12 13 Στη Λατινική Αμερική, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης είχε ήδη επι βραδυνθεί σημαντικά (στο +1,3%) το 1998, εξαιτίας των μεταδοτικών επι δράσεων και των εμπορικών επιπτώσε ων των πιστωτικών κρίσεων στη ΝΑ Ασία και στη Ρωσία. Ο νέος κλονισμός από τις νομισματικές περιπέτειες της Βραζιλίας (Ιανουάριος 1999) εκτιμάται ότι θα προκαλέσει μείωση το 1999 στο ΑΕΠ της περιοχής κατά 2,2% και στο ΑΕΠ της Βραζυλίας κατά 4,2%. Στη Ρωσία, η κατάσταση της οι κονομίας επιδεινώθηκε ακόμη περισσό τερο. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 5% το 1998 και αναμένεται ότι θα μειωθεί κα τά 6% ακόμη το Τούτο θα έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομική δραστηριότητα και στις άλ λες χώρες της περιοχής. Στο σύνολο της πρώην ΕΣΣΔ, το συνολικό ΑΕΠ, μετά τη μείωση 2,7% που σημείωσε το 1998, αναμένεται ότι θα μειωθεί και 4% εφέ τος και κατά 1,5% το Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, οι προοπτικές ανάπτυξης εί ναι τώρα λιγότερο αισιόδοξες απ' ότι πριν λίγους μήνες αφ' ενός λόγω των οικονομικών εξελίξεων στη Ρωσία και αφετέρου λόγω της παρατεινόμενης οι κονομικής επιβράδυνσης στην Ευρω παϊκή Ένωση. Στις χώρες ΕΑΟ1 ως σύ νολο, το ΑΕΠ θα αυξηθεί μόνο κατά 2,5% (όσο και το 1998), ενώ μικρή μό νο επιτάχυνση (κατά 3%) αναμένεται το Ωστόσο, υπάρχουν αξιοσημείω τες διαφορές στις οικονομικές προσδο κίες των επιμέρους χωρών της περιοχής. Η οικονομική άνοδος αναμένεται ότι θα συνεχισθεί με σχετικά ικανοποιητικούς ρυθμούς στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία, ενώ θα είναι σαφώς βραδύτερη ή και αρνητική στις άλλες χώρες. Οι προβλέψεις αυτές, πάντως προσέλαβαν επιπλέον στοιχεία αβεβαι ότητας, λόγω του πολέμου στη Γιου γκοσλαβία. 1ΕΑΟ (Ειιτορε Α Γεοιτιεηΐ Οοαηίπεκ): Βουλγα ρία, Εσθονία. Λετονία. Λιθουανία. Ουγγαρία Πολωνία. Ρουμανία Σλοβακία, Σλοβενία. Τσε χία. Ο παγκόσμιος ρυθμός πληθωρι σμού αναμένεται ότι θα παραμείνει συ γκρατημένος και εφέτος, μετά τη νέα μείωση του σε πολύ χαμηλά επίπεδα το Ανησυχίες υπάρχουν, πάντως για τις δυνητικές πληθωριστικές επιπτώσεις από την ανατίμηση του πετρελαίου που σημειώθηκε τους τελευταίους μήνες, μετά την απόφαση του ΟΠΕΚ να πε ριορίσει την προσφορά. Μέχρι στιγμής, πάντως, οι περισσότεροι διεθνείς ανα λυτές εκτιμούν ότι τούτο δεν θα επηρε άσει σημαντικά τον παγκόσμιο ρυθμό πληθωρισμού, τουλάχιστον για όσο διάστημα η ζήτηση πετρελαίου παραμέ νει χαμηλή λόγω υποτονικότητας της παγκόσμιας παραγωγής και του εμπορί ου. Να επισημανθεί, ωστόσο, ότι η α νατίμηση του πετρελαίου επηρεάζει α σύμμετρα τις επιμέρους οικονομίες, α νάλογα με το σχετικό βαθμό εξάρτησης τους από το πετρέλαιο σε σύγκριση με άλλες πηγές ενέργειας (π.χ. φυσικό αέ ριο, ηλεκτροκίνηση μεταφορικών μέ σων, κ.λ.π.). Καθώς η Ελλάδα εξαρτά ται από το πετρέλαιο περισσότερο απ' ότι η ζώνη του ευρώ ή οι τρεις χώρες της ΕΕ με το χαμηλότερο πληθωρισμό (Γαλλία, Γερμανία και Λουξεμβούργο ή Σουηδία), ο πληθωρισμός στην Ελλάδα θα επηρεασθεί περισσότερο από την α νατίμηση του πετρελαίου, απ' ότι ο μέ σος πληθωρισμός που θα αποτελέσει τη βάση του σχετικού κριτηρίου για την έ νταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Σκόπιμο θα ήταν, συνεπώς, να ληφθούν εγκαί ρως τα κατάλληλα πρόσθετα μέτρα πο λιτικής, που θα διασφάλιζαν ότι εξωγε νείς κλονισμοί, όπως η ανατίμηση του πετρελαίου ή άλλοι, δεν θα έθεταν σε δοκιμασία την πορεία προς την ικανο ποίηση όλων των κριτηρίων σύγκλισης μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους. Όσα ακούγονται τελευταία, περί πολιτικών κριτηρίων ένταξης της δραχμής στη ζώ νη ευρώ, δεν πρέπει να οδηγήσουν σε εφησυχασμό και χαλάρωση μιας σκλη ρής και πολύχρονης προσπάθειας, δυο μόλις βήματα πριν επιτύχει το μεγάλο σκοπό της.

13 " " 2,0 15,0 14 Πίνακας 2.1.-ΙΠ Χώρες βε Μετάβαση: ΠραγματικόΑΕΠ και Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ετήσιος ρυθμός μεταβολή-οε%) ΠραγματικόΑΕΠ ΔΤΚ 199" Χώρε: σε Μετάβαση , ,0 21,0 41, Διάμεσος 3, ,0 10,0 9,0 6,0 Κε\"φΐκή και Ανατολική Ευρώπη 3, Εκτο; Λευκορωσία;και Ουκρανί ας Αλβανία ,0 7,0 5.0 Λευκορωσία ,0 73, Βουλγαρία ,0 3,7 4, Κροατία , , ,0 5.0 Τσεχία 1.0-2,2 0,5 3, Εσθονία 11,4 4,0 2, Ουγγαρία 4,6 5,0 4,3 4, Λετονία 6.5 3,8 4, , Λιθουανία 6.1 4,4 2,5 4,5 9,0 5,0 2,0 4.0 ΡΥΚΟΜ 13 5,0 5, ,0 2,0 3.0 Μολδαβία ,0 3,0 12,0 7, Πολωνία , , ,0 7.0 Ρουμανία -6,6-5,5-2, , Σλοβακία 6,5 4, , Σλοβενία 3,8 3,9 3, ,0 7,0 7.0 Ουκρανία -3,0-1,7-3,6-0,1 16,0 11,0 28,0 9.0 Ρωσία , ,0 100, Υπερκαυκασίακαι Κεντρική Ασία , ,0 9.0 Αρμενία 3.1 5, ,0 9, ,0 Αζερμπαϊτζάν ,0 6, , ,0 3.0 Γεωργία 11,0 4,0 2, ,0 4,0 20,0 5.0 Καζακστάν 1,7-2,5-1, , Κιργιστάν 9,9 2,0 4, ,0 12, Μογγολία 4,0 3, ,0 9,0 9,0 6,0 Τατζικιστάν 1,7 5,3 3,0 4,0 88,0 43, Τουρκμενιστάν -25, , ,0 17,0 28,0 20,0 Ουζμπεκιστάν 2,4 2,8 " 71,0 29,0 29,0 16,0 Πηγή: ΙΜΡ, 'νυογίά Εοοηοπιίο Οαΐΐοοκ, Μάιος 1999 ΗΠΑ: Η αμερικανική οικονομία σημείωσε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης το 1998, για έβδομο έτος στη σειρά. Η πα ραγωγική δραστηριότητα όχι μόνο δεν επηρεάστηκε από τις πιστωτικές κρίσεις που σημειώθηκαν ανά την υφήλιο, αλλά και στο τέταρτο τρίμηνο του έτους το ΑΕΠ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 6,1%. Κατά μέσο όρο για ολόκληρο το 1998, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ ήταν 3,9%, ο υψηλότερος που σημειώθηκε στα τε λευταία δεκαπέντε χρόνια. Από τους προπορευόμενους δεί κτες οικονομικής συγκυρίας (1ε3άϊη ίηάίοείογδ) οι περισσότεροι προμηνύουν ότι η ισχυρή εγχώρια ζήτηση θα συνε χίσει και στο πρώτο εξάμηνο του 1999 να στηρίζει την παραγωγική δραστηριό τητα. Παρόλα αυτά, εξαιτίας της υποτονικότητας των εξαγωγών, ο ρυθμός οι κονομικής ανόδου θα επιβραδυνθεί σε 2,7% το 1999 και 2,2% το Δεν α ποκλείεται, πάντως, η προ πολλού ανα μενόμενη σχετική επιβράδυνση της α-

14 15 μερικανικής οικονομίας να καθυστερή σει και πάλι. Πράγματι, στους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, ο βαθμός εμπι στοσύνης των καταναλωτών συνέχισε να βελτιώνεται και ο δείκτης κατανα λωτικών προσδοκιών αυξήθηκε από 95,7 τον Ιανουάριο σε 102,4 το Φε βρουάριο. Οι ενάρξεις κατασκευής νέ ων κατοικιών επίσης αυξήθηκαν, ενώ αυξημένες ήταν και οι αιτήσεις για έκ δοση άδειας οικοδομής. Από την άλλη πλευρά, τον Ιανου άριο η βιομηχανική παραγωγή παρέμει νε στάσιμη και ο βαθμός χρησιμοποίη σης του παραγωγικού δυναμικού υπο χώρησε ελαφρά, κυρίως λόγω επιβρά δυνσης των εξαγωγών. Όμως οι δείκτες εμπιστοσύνης και προσδοκιών των επι χειρήσεων παραμένουν υψηλοί, υπό την επήρεια των χαμηλότερων επιτοκίων και καθώς η ανταγωνιστικότητα δεν φαίνεται, μέχρι στιγμής τουλάχιστο, να έχει διαβρωθεί από την ισχυροποίηση του δολαρίου. Η άνοδος των αμοιβών υπερσταθμίστηκε από την άνοδο της παρα γωγικότητας. Τούτο συνέβαλε σημαντι κά στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων, σε περίοδο έξαρσης της παρα γωγής και της εγχώριας ζήτησης. Ο πληθωρισμός (με βάση τον ΔΤΚ) ήταν 1,8% το 1998 και αυξήθηκε μόνον ελα φρά τον Ιανουάριο 1999 (σε 1,7%). Πά ντως, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια αυ ξήθηκαν στους πρώτους μήνες του 1999, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι αγο ρές ανησυχούν για την πιθανή μελλο ντική πορεία του πληθωρισμού, λόγω υπερθέρμανσης της ζήτησης, και προε ξοφλούν μια πιο συσταλτική νομισμα τική πολιτική στο μέλλον. Ιαπωνία: Η οικονομική ύφεση που έπληξε την Ιαπωνία το 1998 απο δεικνύεται βαθύτερη και μακροβιότερη σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις και εκτιμήσεις των διεθνών οργανι σμών. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 2,9% το 1998, μια ποσοστιαία μονάδα περισσό τερο απ' ότι αναμενόταν το περασμένο φθινόπωρο, ενώ για το 1999 αναμένεται τώρα παραπέρα μείωση, αντί για μικρή ανάκαμψη που ήταν η αρχική πρόβλε ψη. Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις είναι ότι η μείωση της συνολικής παραγωγής ε πιβραδύνεται, αλλά θετικοί ρυθμοί ανό δου δεν πρέπει να αναμένονται πριν από το δεύτερο εξάμηνο του έτους, το νωρίτερο. Η χειροτέρευση σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Ο βαθμός εμπι στοσύνης και οι δαπάνες των κατανα λωτών μειώθηκαν ραγδαία στο δεύτερο εξάμηνο του 1998, καθώς χειροτέρευαν συνεχώς οι προοπτικές απασχόλησης και κτήσης εισοδήματος. Ταυτόχρονα, παρά τη λήψη μέτρων εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος, του οποίου η κρίση έπληξε σοβαρά το σύνολο της οι κονομίας, η απώλεια εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των επενδυτών υπήρ ξε ακόμη μεγαλύτερη από αυτήν που αρχικά αναμενόταν. Επυτλέον, τα δη μοσιονομικά μέτρα τόνωσης της ζήτη σης που είχαν ανακοινωθεί τον Απρίλιο 1998 δεν υλοποιήθηκαν εγκαίρως και πλήρως, ενώ η νέα δέσμη δημοσιονομι κών μέτρων (Νοέμβριος 1998) δεν θα ασκήσει εμφανείς επιδράσεις παρά αρ γότερα στο Τέλος, παρά το σχετι κά εξασθενημένο γιεν, οι ιαπωνικές ε ξαγωγές εξακολουθούν να επηρεάζο νται αρνητικά από τους απόηχους των κρίσεων στις αναδυόμενες αγορές της ΝΑ Ασίας, αλλά και από την επιδείνω ση της ύφεσης στη Λατινική Αμερική, η οποία αποτελεί σημαντικό εμπορικό ε ταίρο της Ιαπωνίας. Αρνητικούς ρυθμούς θα σημειώ σει η οικονομική δραστηριότητα και στο πρώτο εξάμηνο του 1999, αν και υ πάρχουν ενδείξεις ότι τα χειρότερα ίσως έχουν ήδη ξεπεραστεί. Καθώς έχουν αρχίσει να διαχέονται οι επιδράσεις των δύο προαναφερθέντων δημοσιονομικών πακέτων και η μεταρρύθμιση του τρα πεζικού συστήματος προχωρεί αναμέ νεται ότι η εμπιστοσύνη των επενδυτών θα βελτιώνεται βαθμιαία. Θετικές για την ιαπωνική οικονομία επιδράσεις α ναμένονται επίσης από τους εμπορικούς εταίρους στη ΝΑ Ασία, όπου οι οικο νομίες που διήλθαν κρίση έχουν αρχί-

15 16 σει, έστω με βραδύ ρυθμό, να ανακά μπτουν. Από την άλλη πλευρά, όμως η καταναλωτική ζήτηση μάλλον θα καθυ στερήσει να ανακάμψει, καθώς η εμπι στοσύνη εξακολουθεί να διαβρώνεται από τις δυσοίωνες προοπτικές απασχό λησης. Το ποσοστό ανεργίας ήδη ξε περνά αρκετά το 4%, δηλαδή σημειώνει ρεκόρ για τα δεδομένα της Ιαπωνίας, ε νώ αναμένεται να αυξηθεί και άλλο στην επόμενη διετία. Ευρωπαϊκή Ένωση: Η οικονο μία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως σύνολο επηρεάστηκε το 1998 από την παγκό σμια ύφεση λιγότερο απ' ότι άλλες πε ριοχές του κόσμου. Ωστόσο, στο τελευ ταίο τρίμηνο του έτους, οι οικονομικοί δείκτες υπήρξαν γενικά πιο αρνητικοί από τις αρχικές προβλέψεις και έδειξαν ότι η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας θα παραταθεί και θα είναι μεγαλύτερη το Παρόλα αυ τά, επειδή τα θεμελιώδη δεδομένα της ευρωπαϊκής οικονομίας παραμένουν γε νικώς υγιή, η Επιτροπή της ΕΕ και οι λοιποί διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν μικρή ανάκαμψη στο δεύτερο εξάμηνο του 1999 και επάνοδο σε υψηλούς ρυθ μούς ανόδου του ΑΕΠ το Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕυΐΌδΙ&ί (Μάρτιος 1999), ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ της Ένωσης ήταν 2,3% στο τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στο 2,9% για το 1998 ως σύνολο. Η μειωμένη εξαγωγική δρα στηριότητα απετέλεσε σοβαρό ανα σταλτικό παράγοντα της οικονομικής δραστηριότητας, υπερσταθμίστηκε ό μως από τη σθεναρή εγχώρια ζήτηση. Ο μέσος ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ το 1998 ήταν ο υψηλότερος που σημειώθηκε α πό το 1990, συνοδεύτηκε δε από αύξη ση της απασχόλησης και, για πρώτη φορά μετά το 1995, από μείωση της α νεργίας. Το 1998 η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού συνεχίστηκε. Ο μέσος ρυθμός ανόδου του αποπληθωριστή ι διωτικής κατανάλωσης, κατά μέσο όρο στο σύνολο της ΕΕ, διαμορφώθηκε στο 1,5%, έναντι 2,1% το Παραπέρα μείωση, περίπου σε 1,3%, αναμένεται για το Τον Ιανουάριο, ο ρυθμός ανόδου του ΕΔΤΚ (εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή) υποχώρησε στο 0,9% στην ΕΕ ως σύνολο, ενώ σε πολλές χώρες-μέλη ήταν χαμηλότερο από 0,5%. Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στη μείωση του πληθωρισμού, το 1998, όπως η μείωση των διεθνών τιμών πε τρελαίου και πρώτων υλών, η μείωση των τιμών παραγωγού (χονδρικής) και ο αυξημένος ανταγωνισμός στον τομέα των διεθνών εμπορεύσιμων αγαθών. Σημαντική επίσης υπήρξε η συμβολή των ήπιων μισθολογικών αυξήσεων. Η άνοδος των αμοιβών αντισταθμίστηκε από την άνοδο της μέσης παραγωγικό τητας, με αποτέλεσμα το εργατικό κό στος ανά μονάδα προϊόντος να αυξηθεί μόνο κατά 0,5%, έναντι 0,8% το 1997, στην ΕΕ ως σύνολο. Να σημειωθεί, πά ντως, ότι ενώ οι ονομαστικές αυξήσεις μισθών αναμένεται να παραμείνουν συ γκρατημένες (περίπου στο 3% το 1999 και το 2000), ο αναμενόμενος χαμηλός ρυθμός ανόδου της μέσης παραγωγικό τητας, ιδίως το 1999, θα προκαλέσει σημαντική επιτάχυνση του κόστους ερ γασίας ανά μονάδα προϊόντος (στο 1,6% το 1999). Όσον αφορά τις αναπτυξιακές προοπτικές, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 2,1% το Από τα επιμέρους συστατικά της συνολικής ζήτησης, οι εξαγωγές και οι επενδύσεις σε παραγωγικό εξοπλισμό αναμένεται ότι θα σημειώσουν τη μεγα λύτερη κάμψη, ενώ η ιδιωτική κατανά λωση, παρά τη μικρή επιβράδυνση, ε κτιμάται ότι θα συγκρατήσει την επι βραδυντική πορεία της οικονομικής δραστηριότητας. Οι έρευνες εμπιστοσύ νης των καταναλωτών εξακολουθούν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ρεκόρ του καταναλωτικού κλίματος, πιθανώς λόγω των χαμηλότερων επιπέδων ανεργίας, των βελτιωμένων πιστωτικών συνθη κών και των δημοσιευόμενων προβλέ ψεων χαμηλού πληθωρισμού. Ανάκαμ ψη του ρυθμού ανόδου του ΑΕΠ στο 2,7% προβλέπεταιγια το έτος 2000, υπό

16 17 την προϋπόθεση ότι η εγχώρια ζήτηση θα παραμείνει σθεναρή και το εξωτερι κό περιβάλλον της ευρωπαϊκής οικονο μίας θα βελτιώνεται σταδιακά. Παρά την επιβράδυνση της οικο νομικής δραστηριότητας κατά το τρέχον έτος, η Επιτροπή ΕΕ εκτιμά ότι η απα σχόληση στη γεωγραφική περιοχή της Ένωσης θα αυξηθεί κατά 0,8% τόσο το 1999, όσο και το Αυτό αντιστοι χεί σε δημιουργία 2,5 εκατομμυρίων νέων θέσεων απασχόλησης στη διάρ κεια της διετίας αυτής. Αναμένεται, ως εκ τούτου, ότι στη διετία αυτή το ποσο στό της ανεργίας θα συνεχίζει να μειώ νεται, κατά περίπου μισή ποσοστιαία μονάδα ετησίως. Η διαδρομή του οικονομικού κύ κλου διαμορφώνεται με τον ίδιο περί που τρόπο σε όλες τις χώρες-μέλη, με εξαίρεση τη Μ. Βρετανία και κάπως λι γότερο την Ιταλία. Προφανώς λόγω της συνεχιζόμενης σύγκλισης, οι τάσεις των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών εμφανίζονται περίπου ίδιες. Σε δέκα χώρες-μέλη ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ κυμάνθηκε από 2,5% μέχρι 4% το Και στις δέκα αυτές χώρες αναμένεται σημαντική επιβράδυνση της οικονομι κής δραστηριότητας στο πρώτο εξάμη νο του Μόνο η Ιταλία και η Μ. Βρετανία υστέρησαν σημαντικά από πλευράς οικονομικής ανόδου το Στην Ιταλία αναμένεται μικρή ανάκαμ ψη το 1999, ενώ αντίθετα στη Μ. Βρε τανία η επιβράδυνση φαίνεται ότι θα συνεχισθεί και στο τρέχον έτος. Στο α ντίθετο άκρο, τρεις χώρες (Ιρλανδία, Φινλανδία και Λουξεμβούργο) σημείω σαν ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους από 5% το 1998, με την Ιρλανδία να σημειώνει και πάλι εντυπωσιακή επίδο ση (11,9%). Στη Γερμανία, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ ήταν υψηλός το 1998 (2,8%), αλλά με ταχεία επιβραδυντική πορεία στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Στο τέ ταρτο τρίμηνο, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,5% έναντι του προηγούμενου τριμή νου, επειδή οι εξαγωγές μειώθηκαν δραστικά και οι αρνητικές επιδράσεις από την παγκοσμία ύφεση ήταν πιο έ ντονες από τις αρχικές προσδοκίες. Στο πρώτο τρίμηνο του 1999, η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε συμπιεσμένη, παρά τη συνεχιζόμενη ά νοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης. Οι καθαρές εξαγωγές (εξαγωγές μείον ει σαγωγές) συνέχισαν να επιδρούν αρνη τικά στο ρυθμό ανόδου του ΑΕΠ, ενώ η επενδυτική δραστηριότητα επιβραδύν θηκε. Το επιχειρηματικό κλίμα χειροτέ ρευσε, καθώς το επίπεδο των παραγγε λιών μειώθηκε, η άνοδος των μισθών ε πιταχύνθηκε και ορισμένα δημοσιονο μικά μέτρα (για τη μείωση της φοροαποφυγής) είχαν ως αποτέλεσμα την αύ ξηση της μέσης φορολογικής επιβάρυν σης. Λόγω των εξελίξεων αυτών, οι ε πίσημες προβλέψεις αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω και εκτιμάται τώρα ότι ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ το 1999 θα εί ναι μόνο 1,7% (αντί για 2,2% που ήταν η αμέσως προηγούμενη πρόβλεψη για το έτος αυτό). Αλλά και η χαμηλότερη αυτή πρόβλεψη βασίζεται στην παρα δοχή ότι η επιτάχυνση ανόδου της ιδιω τικής κατανάλωσης θα συνεχιστεί το 1999 και ότι οι εξαγωγές θα ανακάμ ψουν ταχύτατα από τις επιδράσεις που δέχτηκαν λόγω ανατίμησης του μάρκου στο δεύτερο εξάμηνο του Αν ε παληθευτούν οι παραδοχές αυτές και η παγκόσμια οικονομία δεν σημειώσει νέους κλυδωνισμούς, ο ρυθμός οικονο μικής ανόδου στη Γερμανία θα ανα κάμψει σε περίπου 2,4% το Στη Γαλλία, η οικονομική δρα στηριότητα διατήρησε υψηλούς ρυθ μούς σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του 1998 και επιβραδύνθηκε μόνο προς το τέλος του έτους. Για το έτος ως σύνολο, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ διαμορφώ θηκε στο 3,2%, παρά τη σημαντική επι βράδυνση των εξαγωγών. Στη διατήρη ση της οικονομικής ανάκαμψης το 1998 συνέβαλαν η ιδιωτική κατανάλωση, οι επενδύσεις σε κατοικίες και οι επενδύ σεις σε βιομηχανικά κτίρια και εξοπλι σμό. Και τα τρία αυτά υποσύνολα της συνολικής ζήτησης σημείωσαν εντυπω σιακούς ρυθμούς ανόδου. Η σημαντική ανάκαμψη επέτρεψε να μειωθεί το πο-

17 18 σοστό ανεργίας κατά μια ποσοστιαία μονάδα μέσα σε δεκαοκτώ μήνες (σε 11,7% τον Δεκέμβριο 1998), ενώ και ο πληθωρισμός έπεσε στο 0,3% στο τέλος του έτους, παρά τις μάλλον χαλαρές νο μισματικές και πιστωτικές συνθήκες. Για το 1999 προβλέπεται ότι η ά νοδος του ΑΕΠ θα επιβραδυνθεί στο 2,3%, κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης αρνητικής επίδρασης του εξωτερικού ε μπορίου. Σημαντική επιβράδυνση ανα μένεται ότι θα σημειώσουν οι επιχειρη ματικές επενδύσεις, λόγω των δυσμενέ στερων προοπτικών της συνολικής ζή τησης. Η ιδιωτική κατανάλωση αναμέ νεται ότι θα παραμείνει ισχυρή, αν και θα επιβραδυνθεί σε σύγκριση με τους ρυθμούς που σημείωσε το Αν δεν υπάρξουν νέες διαταράξεις του εξωτε ρικού περιβάλλοντος, η γαλλική οικο νομία θα αρχίσει να ανακάμπτει στο δεύτερο εξάμηνο του έτους και ο ρυθ μός ανόδου του ΑΕΠ το 2000 θα μπο ρούσε να ανέλθει στο 2,7%. Στην Ιταλία η άνοδος του ΑΕΠ δεν ξεπέρασε το 1,4%, κατά το 1998, μολονότι η οικονομική δραστηριότητα ενισχύθηκε κάπως στο δεύτερο εξάμη νο, λόγω ανάκαμψης των επενδύσεων. Ταυτόχρονα, όμως, η ιδιωτική κατανά λωση συνέχισε να επιβραδύνεται, ενώ οι εξαγωγές και η κατασκευαστική δραστηριότητα συνέχισαν να συμπιέ ζουν το συνολικό ρυθμό οικονομικής α νάπτυξης. Η ανεργία παρέμεινε σχετικά υψηλή (12%), ενώ ο πληθωρισμός κυ μάνθηκε κοντά στο 2%. Ίδιοι περίπου ρυθμοί οικονομικής δραστηριότητας αναμένονται και για το 1999, με πιθανή μια μικρή ανάκαμψη στο 1,6%, μολονότι στην υπόλοιπη Ευ ρώπη αναμένεται επιβράδυνση. Περαι τέρω ανάκαμψη του ιταλικού ΑΕΠ (με ρυθμό 2,3%) θεωρείται πιθανή για το Οι ρυθμοί αυτοί, πάντως εξακο λουθούν να είναι σημαντικά χαμηλότε ροι απ' ότι σε όλες τις άλλες χώρεςμέλη της ΕΕ. Η ιδιωτική κατανάλωση εκτιμάται ότι θα αυξηθεί το 1999 με ρυθμό 1,8%, όσο περίπου και το 1998, ενώ οι επεν δύσεις παγίου κεφαλαίου πιθανότατα θα επιβραδυνθούν, όπως μαρτυρούν η πρόσφατη χειροτέρευση των δεικτών ε μπιστοσύνης των επιχειρήσεων και ο συρρικνούμενος βαθμός χρησιμοποίη σης του παραγωγικού δυναμικού. Οι ε ξαγωγές, εξάλλου, θα συνεχίσουν να ε πιβραδύνονται το Πρόσθετες α βεβαιότητες για τις προοπτικές ανά καμψης έχει δημιουργήσει η άμεση ε μπλοκή της χώρας στην κρίση της Γιουγκοσλαβίας. Στη Μ. Βρετανία, μετά από έξι χρόνια συνεχούς επέκτασης, το 1998 η οικονομία είχε εισέλθει σε φάση ύφεσης νωρίτερα από την υπόλοιπη Ευρώπη και με σημαντικά ταχύτερους ρυθμούς επιβράδυνσης της παραγωγής το Το έτος έληξε με το ΑΕΠ στάσιμο, την εμπιστοσύνη των καταναλωτών χαμη λή, τις επενδύσεις σε κατοικίες να μειώνονται και τις βιομηχανικές επεν δύσεις (ιδίως σε παραγωγικό δυναμικό) να επιβραδύνονται λόγω των συμπιε σμένων κερδών. Επιπλέον, οι ασθενείς εξαγωγικές επιδόσεις, που είχαν αποτε λέσει την αρχική αιτία της ύφεσης, χει ροτέρευσαν ακόμη περισσότερο στο δεύτερο εξάμηνο. Τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να περιορισθεί ο ρυθ μός ανόδου του ΑΕΠ σε 2,3% το 1998 (μισή ποσοστιαία μονάδα κάτω από τις προηγούμενες προβλέψεις για το έτος αυτό), από 3,5% που ήταν το Αντιδρώντας στην προοπτική να μετατραπεί η ύφεση σε βαθύτερη οικο νομική κρίση, αλλά και δεδομένου ότι δεν υπήρχαν εμφανείς ενδείξεις ή κίν δυνοι αναθέρμανσης των πληθωριστι κών πιέσεων, η Τράπεζα της Αγγλίας μείωσε το βασικό της επιτόκιο για τις συμφωνίες επαναγοράς (Γερο) σε 5,5% τον Φεβρουάριο του 1999 από 7,5% που ήταν από την περασμένο Οκτώβρι ο. Τούτο αναμένεται ότι θα συμβάλει ώστε ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ να α νακάμψει σε 2% στο δεύτερο εξάμηνο του Στο πρώτο εξάμηνο, όμως, η οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται ότι θα παραμείνει υποτονική. Για την ιδιωτική κατανάλωση οι προβλέψεις είναι ότι θα αυξηθούν με μέτριο ρυθμό (2,2%) το 1999, ενώ τον

18 19 ίδιο χρόνο θα επιβραδυνθείσημαντικά ο μάται ότι θα μειωθούν. Το συνδυασμέρυθμός των παγίων επενδύσεων (2,7%, νο τελικό αποτέλεσμα των εξελίξεων από 8% που ήταν το 1998). Αναμένεται αυτών αναμένεται ότι θα είναι να μην επίσης μείωση του σχηματισμού απο- αυξηθεί το ΑΕΠ περισσότερο από 1% θεμάτων, μετά τη ραγδαία αύξηση τους το 1999 συνολικά, ενώ για το 2000 θε τό 1998, ενώ οι καθαρές εξαγωγές εκτι- ωρείται πιθανή η ανάκαμψη του ρυθμού αυτού σε 2,3%.

19 Το Μείγμα της Εγχώριας Οικονομικής Πολιτικής Δημοσιονομική Πολιτική Μετά την πρόσφατη αναθεώρηση των βασικών δημοσιονομικών μεγεθών, τα τελικά στοιχεία για το 1998 εμφανίζο νται τροποποιημένα. Σημαντική είναι η βελτίωση των εσόδων του Τακτικού Προ ϋπολογισμού τα οποία ανέρχονται σε 9,5 τρισ. αυξημένα κατά 12,2% σε σχέση με την περυσινή περίοδο και κατά 1,5% υ ψηλότερα από το στόχο του Προϋπολογι σμού. Την ίδια στιγμή, ο περιορισμός των δαπανών φαίνεται εξαιρετικά δύσκολος αφού οι πρωτογενείς δαπάνες σημειώνουν αύξηση κατά 5,4%, έναντι στόχου 5%, και ανέρχονται στα 106,1 τρισ.. Αξίζει να ση μειωθεί ότι το 1998, οι δαπάνες για μι σθούς του δημοσίου τομέα αυξήθηκαν κατά 8,1% και ο μέσος μισθός κατά 9,3%. Σημαντική ήταν στον τομέα αυτό η από κλιση από τις εξαγγελίες που στόχευαν σε αύξηση των δαπανών για μισθούς μόνο κατά 3,7%. Η υπέρβαση των δαπανών οδήγησε στην προς τα επάνω αναθεώρηση του ελ λείμματος της Γενικής Κυβέρνησης, που ανέρχεται για το 1998 στο 2,4% του ΑΕΠ έναντι του στόχου για 2,2%. Αντίστοιχα, το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης, έτσι όπως ορίζεται από τη συνθήκη του Μάαστριχτ, έκλεισε στο 106,5% του ΑΕΠ, ενώ οι αρχικές προβλέψεις το εκτιμούσαν στο 105,5%. Παρά την απόκλιση αυτή, η πο ρεία του δημοσίου χρέους είναι σαφώς καθοδική. Παράλληλα τα τρία τελευταία χρόνια, η σύνθεση του φαίνεται τροπο ποιημένη, με το συναλλαγματικό χρέος να καταλαμβάνει το 20% του συνολικού χρέ ους. Εντούτοις, η σταδιακή αντικατάστα ση των βραχυπρόθεσμων εντόκων γραμ ματίων με κρατικά ομόλογα μακράς διάρ κειας οδηγεί στη σταθερή επιμήκυνση της διάρκειας του. Στο τέλος του 1998, τα κρατικά ομόλογα αποτελούσαν το 70,2% του δραχμικού χρέους και το 54,6 % του συνολικού χρέους (βλέπε Πίνακα Ι). Σχετικά με την έως τώρα εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 1999, η πορεία των εσόδων είναι ενθαρρυντική. Μόνο κατά τον πρώτο μήνα του 1999, τα έσοδα ανήλθαν στα 858 δισ. σημειώνοντας αύ ξηση έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου της τάξης του 13,9%, ενώ ο ετή σιος στόχος προβλέπει συνολική αύξηση κατά 5,8%. Κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους τα έσοδα αυξήθηκαν κα τά 12,27% παρουσιάζοντας πλεόνασμα 114,3 δισ. Με εξαίρεση τα φορολογικά έσοδα και τα έσοδα από Φ.Π.Α., που κυ μαίνονται σε αισθητά χαμηλότερα από τα αναμενόμενα επίπεδα, τα λοιπά έσοδα εμ φανίζονται αυξημένα σε σχέση με τις προβλέψεις. Από την άλλη πλευρά, οι πρωτογε νείς δαπάνες μειώθηκαν κατά 0,7% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίο δο, που χαρακτηριζόταν από τις αναδρο μικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων. Η συγκράτηση αυτή δεν είναι ομοιόμορφη για όλες τις κατηγορίες των δαπανών. Συ γκεκριμένα, οι δαπάνες για την πληρωμή τόκων κινούνται εκτός στόχου, αφού κατά το πρώτο τρίμηνο παρουσίασαν αύξηση κατά 15,1% ξεπερνώντας κατά πολύ τον ετήσιο στόχο του 2,4%. Η επιτάχυνση αυ τή δεν φαίνεται πάντως να ανησυχεί το Υπ.ΕΘ.Ο. που προβλέπει αναστροφή της τάσης μέσα στους επόμενους μήνες και επάνοδο στα προκαθορισμένα επίπεδα. Αντίστοιχα, αυξημένες είναι οι δαπάνες για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Κοινωνική Ασφάλιση οι οποίες αυξήθη καν κατά 28,7% σε σχέση με πέρυσι ενώ ο ετήσιος στόχος περιορίζει την αύξηση στο 11,6%. Παραβλέποντας τις όποιες αποκλί σεις εμφανίζονται στην πορεία εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, η ευνοϊκή εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών συνέτει νε στη δημιουργία ενός κλίματος ευφορί ας. Η πορεία της δημοσιονομικής εξυγί ανσης και οι προσδοκίες για περαιτέρω μείωση του πληθωρισμού έχουν εισάγει την ελληνική οικονομία στον "ενάρετο κύκλο" στην τροχιά της υπ' αριθμόν ένα κυβερνητικής επιδίωξης: τη συμμετοχή της χώρας στην ΟΝΕ. Ιδιαίτερα σημαντι-

20 21 κή για την οικονομική ανάπτυξη της χώ ρας ήταν η επιτυχής έκβαση της σύσκεψης του Βερολίνου "Α εηά3 2000", όπου η Ελλάδα κατάφερε να εξασφαλίσει ένα σημαντικό μέρος των ευρωπαϊκών κονδυ λίων. Έτσι στο διάστημα , η χώρα αναμένεται να απορροφήσει για έρ γα υποδομής περί τα 23,5 δισ. ευρώ, περί που 9 τρισ. δραχμές. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι προο πτικές για την ελληνική οικονομία ήταν πολύ θετικές μέχρι τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση στο Κόσοβο. Ήδη, αναθεωρού νται οι προβλέψεις για το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τις πρόσφατες ε κτιμήσεις, το Υπ.ΕΘ.Ο. ανακοινώνει ρυθ μό ανόδου της τάξης του 3%, έναντι του ήδη αναθεωρημένου 3,5%. Δυσμενέστε ρες εμφανίζονται οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ για την πορεία των οικονομικών μεγεθών. Μια τέτοια εξέλι ξη, αν και δεν προβλέπεται να έχει κατα λυτική επίδραση, θα επηρεάσει αναπό φευκτα όλους τους δείκτες σύγκλισης. Κατά τα φαινόμενα, ο στόχος για μείωση του δημοσίου χρέους στο 103,9% του Α ΕΠ είναι δύσκολο να επιτευχθεί, με τις σημερινές συνθήκες. Η φθίνουσα πορεία του όμως, που αποτελεί και κριτήριο σύ γκλισης, αναμένεται να διατηρηθεί. Ανά λογες είναι και οι εκτιμήσεις για το δημό σιο έλλειμμα. Παρά την αναμενόμενη αύ ξηση του, λόγω της προς τα κάτω αναθε ώρησης του ΑΕΠ, ως ποσοστό του τελευ ταίου θα παραμείνει κάτω του 3%, όπως ορίζει το αντίστοιχο κριτήριο. Πίν«κας ΓΣύνθεβηΧρέους ΚεντρικήςΚυβέρνησης(β* %) :;: Α. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ 79, Ι. Έντοκα Γραμμάτια 27,6 17, Ομόλογα 40,7 50, Δάνεια Τράπεζα; Ελλάδος 10, Συμμετοχές σε Διεθνείς Οργανισμούς 0, Λοιπά ο,ο 0.0 0,0 Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 17,6 19,1 20,0 Γ. ΕΝΟΠΛΩΝΔΥΝΑΜΕΩΝ 2,6 2,5 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών, Γενική Διεύθυνση Θησαυροφυλακίου και Προϋπολογισμού, Διεύθυνση Δημοσίου Χρέους " Πίνακας Π Βασικοί ΑείκτεςΣύγκλκτης, Δείκτες Σύγκλισης Πρσγματοπ. Προΰπολογ. ΙΙραγματοπ. Προΰπολογ. Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Έλλειμμα Γεν. Κυβέρ. (ως "ο του ΑΕΠ) ,2-2,4-1,9 Χρέος Γεν. Κυβέρ. (ως % του ΑΕΠ) , Επιτόκια (1 θετών ομολόγων, τέλο; περιόδου) (Μάρτιο;) Πηγή: Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Τράπεζα της Ελλάδος.

21 22 Στον τομέα των διαρθρωτικών αλ λαγών με στόχο την ενίσχυση της δημο σιονομικής εξυγίανσης, η ατολμία συνεχί ζεται. Η εικόνα της Κοινωνικής Ασφάλι σης παραμένει απογοητευτική με την πο λυσυζητημένη μεταρρύθμιση της να ανα βάλλεται, για άλλη μια φορά, για μετά τις εθνικές εκλογές. Απόφαση που μπορεί να αποδειχθεί η χαριστική βολή για τα συ νταξιοδοτικά ταμεία, ιδιαίτερα μετά την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Διάγραμμα Χρέος και Έλλειμμα ΚεντρικήςΚυβέρνηβης (βε % του ΑΕΠ) Έτος -Χρέος Γενική; Κυβέρνησης (κριτήριο Μάαβτριχτ)- Αριστερό; λςονβ; - Ελλ ΐμμ* Γενική; Κυβέρνησης - Δεςιό; λςονσς Σημείωση: Εκτιμήσεις Προϋπολογισμού για Πηγή: ΥΠ.ΕΘ.Ο.