ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΘΑΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ: ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΜΕΣΟΙ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΙ

Transcript

1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΘΑΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ: ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΜΕΣΟΙ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΙ Νικόλαος Ε. Κωτσοβίνος, Δρ Πολιτικός Μηχ/ικός Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Βασ. Σοφίας 1 2, Ξάνθη kotsovin@civil.duth.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Βασικός στόχος της σύντομης αυτής παρουσίασης είναι να παρουσιάσει επιγραμματικά τα προβλήματα στο θαλάσσιο Περιβάλλον των Νησιών στο Αιγαίο σε διάφορες κλίμακες χρονικές και χωρικές, και να συμβάλλει στον προσδιορισμό των δράσεων που πρέπει να αναληφθούν, τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα. Στην σύντομη αυτή εργασία, παρουσιάζομε : α) ένα παράδειγμα προβλήματος τοπικής σημασίας, που είναι το πρόβλημα μιας καθαρής ακτής για κολύμβηση β) ένα σημαντικό πρόβλημα μεγάλης χωρικής κλίμακας ( περιλαμβάνει όλο το Βόρειο Αιγαίο ) και μακροπρόθεσμης εμβέλειας ( δεκαετίες), που είναι η εισαγόμενη ρύπανση στο Αιγαίο από την Μαύρη Θάλασσα μέσω της τεράστιας εκροής από τα Δαρδανέλια. 1 ΤΟΠΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ -ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΝΕΡΏΝ ΚΟΛΥΜΒΗΣΗΣ Τα εμφανιζόμενα προβλήματα καθαρής θάλασσας σε τοπική κλίμακα οφείλονται στην ελλιπή εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για την διάθεση αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων στην θάλασσα. Γενικά υπάρχει μια θετική εξέλιξη για την ποιότητα και την καθαρότητα των Ελληνικών Ακτών και των Νερών Κολύμβησης.εξέλιξη που συνδέεται με έργα τα οποία αφορούν τον Καθαρισμό των Ακτών, τους Βιολογικούς Καθαρισμούς, την Προστασία και την Ανάπλαση των Παράκτιων Ζωνών. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του ΥΠΕΧΩΔΕ, η διερεύνηση των αιτίων ρύπανσης για τις περιοχές που εμφανίζονται μη σύμφωνες με τα όρια της Κοινοτικής Οδηγίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εμφανιζόμενη μικροβιακή ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος οφείλεται: Σε περιστασιακές απορρίψεις λυμάτων ή βοθρολυμάτων στη θάλασσα. Σε κακή λειτουργία των συστημάτων επεξεργασίας των λυμάτων. 1

2 Σε μεταφερόμενη κατά τις βροχοπτώσεις ρύπανση στη θάλασσα με τα ρέματα που οδηγούν τις απορροές σ' αυτήν. Σε απορρίψεις από μικρά σκάφη που ελλιμενίζονται κοντά στην ακτή. Σε επικοινωνία σηπτικών βόθρων ή άλλων συστημάτων διάθεσης αποβλήτων στη ξηρά με τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και τα νερά της θάλασσας. Η πρόσφατη κοινοτική Οδηγία 2006/7/ΕΚ θα αντικαταστήσει την παλαιό οδηγία 76/160/EQK για την καταλληλότητα νερών κολύμβησης. Αναμένεται να τεθεί σύντομα στην Ελλάδα σε εφαρμογή (βρίσκεται σε εξέλιξη η ψήφιση της σχετικής νομοθεσίας). Η οδηγία αφορά την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης, και καθορίζει τα ελάχιστα κριτήρια ποιότητας τα οποία πρέπει να πληρούν τα ύδατα κολύμβησης. Η οδηγία θεσπίζει δύο παραμέτρους ανάλυσης (εντερόκοκκοι και κολοβακτηρίδια) αντί των δεκαεννέα της προηγούμενης οδηγίας. Οι εν λόγω παράμετροι θα χρησιμεύσουν για την επιτήρηση και την αξιολόγηση της ποιότητας των ορισθέντων υδάτων κολύμβησης, καθώς και για την ταξινόμηση των εν λόγω υδάτων ανάλογα με την ποιότητά τους. Ενδεχομένως, μπορούν να ληφθούν υπόψη και άλλες παράμετροι, όπως η παρουσία κυανοβακτηρίων ή μικροφυκών.τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίσουν την επιτήρηση των οικείων υδάτων κολύμβησης. Κάθε έτος, πρέπει να καθορίζουν τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου και να θεσπίζουν χρονοδιάγραμμα επιτήρησης των υδάτων. Το εν λόγω χρονοδιάγραμμα πρέπει να προβλέπει τέσσερις τουλάχιστον δειγματοληψίες ανά περίοδο. Η διάρκεια μεταξύ των δειγματοληψιών δεν πρέπει να υπερβαίνει τον ένα μήνα. Τα κράτη μέλη οφείλουν να προβαίνουν σε αξιολόγηση των οικείων υδάτων κολύμβησης στο τέλος κάθε κολυμβητικής περιόδου, κατ' αρχήν με βάση τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της σχετικής κολυμβητικής περιόδου και των τριών προηγούμενων περιόδων. Μετά από την εν λόγω αξιολόγηση τα ύδατα κατατάσσονται, σύμφωνα με ορισμένα ειδικά κριτήρια, σε τέσσερα επίπεδα ποιότητας: ανεπαρκούς ποιότητας, επαρκούς ποιότητας, καλής ποιότητας και εξαιρετικής ποιότητας. Η κατηγορία «επαρκούς ποιότητας» είναι το ελάχιστο όριο ποιότητας το οποίο πρέπει να επιτύχουν όλα τα κράτη μέλη, το αργότερο έως την κολυμβητική περίοδο του Όταν τα ύδατα χαρακτηρίζονται «ανεπαρκούς ποιότητας», τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν ορισμένα μέτρα διαχείρισης, κυρίως την απαγόρευση της κολύμβησης ή την έκδοση ανακοίνωσης με την οποία συνιστάται η αποφυγή κολύμβησης, την ενημέρωση του κοινού και κατάλληλα διορθωτικά μέτρα. 2

3 Τα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να καθορίσουν τα χαρακτηριστικά των υδάτων κολύμβησης, στα οποία περιλαμβάνονται κυρίως η περιγραφή της σχετικής περιοχής, οι πιθανές πηγές ρύπανσης και οι θέσεις όπου βρίσκονται τα σημεία επιτήρησης των υδάτων. Τα εν λόγω χαρακτηριστικά πρέπει να καθοριστούν για πρώτη φορά το αργότερο στις αρχές του 2011 και μπορούν να αναθεωρηθούν σε περίπτωση μεταβολών ικανών να επηρεάσουν τα ύδατα. Η εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας μπορεί να εξαφανίσει τα τοπικά προβλήματα ρύπανσης και μόλυνσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Στόγος. κατά την άποψη uac. πρέπει να είναι η αναβάθυιση των παραλιών υέσα o tic α σ τικές ττεοιο γές. έτσι ώ σ τε οι κάτοικοι τω ν π ό λ εω ν να uttodoljv να α π ο λ α υ β ά ν ο υ ν τις κο ντινές π α ρ α λ ίε ς το υ ς γ ω ο ίς να είνα ι α ν α ν κ α σ υ έν ο ι να υετακινούνται υακοιά via να βρουν καθαρή θάλασσα. Πέραν του κόστους των μετακινήσεων, έχει τεκμηριωθεί και η αύξηση των ατυχημάτων που συνδέονται με την αυξημένη μετακίνηση σε αναζήτηση καθαρής παραλίας. Υπάρχουν παραδείγματα προς μίμηση, όπως το νησί Μαγιόρκα της Ισπανίας, με μόνιμο πληθυσμό κατοίκων και έκταση περίπου τρεις φορές την έκταση της Εύβοιας,το οποίο δέχεται 21 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο που κολυμπούν στις θαυμάσιες παραλίες της, που είναι πεντακάθαρες και τα νερά διαυγέστατα δίπλα στο αστικό περιβάλλον, σε παραλίες δίπλα στο πλήθος των ξενοδοχείων και των κατοικιών. 2 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ -Η ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ- ΔΑΡΔΑΝΕΛΙΑ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΑΞΙΟ-ΝΕΣΤΟ-ΣΤΡΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΕΒΡΟ Η ποιότητα των υδάτων που εισρέουν στο Βόρειο Αιγαίο τόσο από τους μεγάλους διακρατικούς ποταμούς όσο και από τα Δαρδανέλια είναι εξαιρετικά επιβαρυμένη με ρύπους. Η ποιότητα των νερών που εισέρχεται απ τα Δαρδανέλια δεν είναι καλή, επειδή είναι κυρίως επιφανειακά νερά που προέρχονται από την Μαύρη Θάλασσα στην οποία εκρέουν αρκετοί ποταμοί που μεταφέρουν απόβλητα από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και Ρωσία. Πράγματι η Μαύρη Θάλασσα δέχεται κάθε χρόνο νερά και ρύπους από τους ποταμούς Δνείπερο, Δούναβη κλπ. Επίσης, δέχεται τα απόνερα από μια σημαντική περιοχή της ανατολικής Ρωσίας κυρίως μέσου του ποταμού Δον. Η Βόρεια Μ.Ασία επίσης εκρέει στη Μαύρη Θάλασσα μέσω μιας σειράς ποταμών. Ο πληθυσμός ο οποίος ζει στην 3

4 τεράστια υδρολογική λεκάνη τα νερά της οποίας καταλήγουν στην Μαύρη Θάλασσα ( και από εκεί στο Βόρειο Αιγαίο) είναι περίπου 200 εκατομμύρια κάτοικοι, με χιλιάδες βιομηχανίες, και εκατομμύρια καλλιεργουμένης γης (λιπάσματα, φυτοφάρμακα). Μόνο ο Δούναβης μεταφέρει στην Μαύρη θάλασσα περί τις χιλιάδες πετρελαιοειδών, και τόνους βαρέων μετάλλων. Είναι γνωστό ότι η κάποτε οικολογικά πεντακάθαρη Μαύρη Θάλασσα έχει δεχθεί σοβαρή ρύπανση από τα νερά αυτών των ποταμών και έχει μειωθεί σημαντικά η αλιευτική παραγωγή παρά το γεγονός ότι έχει έκταση και όγκο πολύ μεγαλύτερο από το Βόρειο Αιγαίο. Η Μαύρη Θάλασσα ( που είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερη από το Βόρειο Αιγαίο), έφτασε στα όρια της αφομοιωτικής της ικανότητας και εξάγει πλέον ένα σημαντικό ποσοστό ρύπων στο Βόρειο Αιγαίο. Έχει εκτιμηθεί ότι οι ετήσιες εισροές ρύπων στη Μαύρη Θάλασσα ανέρχονται σε tn/έτος άζωτο και tn/έτος φώσφορο. Τα θρεπτικά αυτά συστατικά έχουν προέλευση κατά 50% από γεωργικές δραστηριότητες, 25% από βιομηχανικές και 25% από αστικές πηγές. Το συνολικό ποσό των ρύπων ξεπερνά κατά πολύ την απορροφητική ικανότητα του οικοσυστήματος της Μαύρης Θάλασσας με αποτέλεσμα οι ρύποι αυτοί να μεταφέρονται προς το Βόρειο Αιγαίο και να αποτελούν μακροπρόθεσμη απειλή για την περιβαλλοντική ποιότητα και κατάσταση της περιοχής. Λόγω των αιτιών αυτών, ως γνωστό έχει εμφανιστεί οικολογική καταστροφή στη Μαύρη Θάλασσα,με έντονο το φαινόμενο του ευτροφισμού. Υπάρχει κίνδυνος και ενδεχόμενο να επεκταθεί μακροπρόθεσμα η οικολογική καταστροφή της Μαύρης Θάλασσας στο Αιγαίο και συνεπώς χρειάζεται να βρεθεί η μακροπρόθεσμη περιβαλλοντική πολιτική που θα αποτρέψει την οικολογική υποβάθμιση του Βόρειου Αιγαίου. Το Βόρειο Αιγαίο δέχεται κάθε χρόνο μέσα απ τα Δαρδανέλια έναν όγκο νερού της τάξεως των 1255 km3,το οποίο αντιπροσωπεύει το 3,6% του όγκου του. Αν ο όγκος των νερών αυτών (1255 km3) απλωνόταν στο Βόρειο Αιγαίο θα δημιουργούσε μια στρώση βάθους 35 περίπου μέτρων! Η μέση ετήσια παροχή της εκροής των υδάτων της Μαύρης Θάλασσας από τα Στενά των Δαρδανελίων, μέσω των στενών του Βοσπόρου και της Θάλασσας του Μαρμαρά είναι περίπου σαράντα χιλιάδες κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο (40000 m3/s), παροχή που είναι εκατό φορές μεγαλύτερη από την παροχή όλων των ποταμών που εκβάλλουν στο Βόρειο Αιγαίο! Η εκροή των νερών της Μαύρης Θάλασσας από τα Στενά των Δαρδανελίων, σχηματίζει στην έξοδο του το Αιγαίο ένα επιφανειακό στρώμα υδάτων χαμηλής αλατότητας με πάχος περίπου 50 m. Παρά το γεγονός ότι το Βόρειο Αιγαίο είναι αρκετά βαθύ, περίπου 1200 μέτρα, η άμεση ανταλλαγή των νερών μεταξύ του Βόρειου και του Νότιου Αιγαίου δεν είναι 4

5 δυνατή για βάθη νερού μεγαλύτερα από 250 μέτρα λόγω της τοπογραφίας του πυθμένα. Συνεπώς ενισχύεται η συσσώρευση ρύπων στο Βόρειο Αιγαίο λόγω της μειωμένης ανταλλαγής νερών του με το Νότιο Αιγαίο. Παρά το γεγονός ότι το βόρειο Αιγαίο είναι προς το παρόν ολιγοτροφική θάλασσα, δεν είναι ξεκάθαρο τι θα γίνει στο μέλλον, λόγω των συνεχιζόμενων μεγάλων ποσοτήτων των θρεπτικών αλάτων που εισρέουν σ αυτό. Εικόνα 1 Η υδρολογική λεκάνη των Δαρδανελίων. 5

6 Σχήμα 2. Δορυφορική απεικόνιση του Βορείου Αιγαίου και της Προποντίδας ( ).. Το καλοκαίρι του 2003, και για διάρκεια 6% εβδομάδων, το χρώμα της Θάλασσας του Μαρμαρά από σκούρο μπλε είχε αλλάξει σε ανοιχτό τυρκουάζ, απεικονίζοντας παράλληλα την πορεία της εκροής από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο. Το φαινόμενο οφειλόταν σε αυξημένες συγκεντρώσεις φυτοπλαγκτου( κοκκολιθοφόρα). Φαίνεται η πορεία των υδάτων από τα Δαρδανέλια. Όπως εμφανίζεται χαρακτηριστικά, ένα σημαντικό τμήμα της ροής κατευθύνεται βόρεια από τη Λήμνο, λόγω της επίδρασης της δύναμης Coriolis εξαιτίας της περιστροφής της γης. 6

7 Σχήμα 3. Χάρτης χλωροφύλλης από Δορυφορική απεικόνιση του Βορείου Αιγαίου και της Όπως εμφανίζεται χαρακτηριστικά, ένα σημαντικό τμήμα της εκροής από τα Δαρδανέλια κστευθύνεται βόρεια από τη Λήμνο, λόγω της επίδρασης της δύναμης Coriolis εξαιτίας της περιστροφής της γης. Οι διακρατικοί ποταμοί που εκρέουν στο Βόρειο Αιγαίο είναι ο Έβρος, ο Νέστος, ο Στρυμόνας, και ο Αξιός. Η συνολική ποσότητα υδάτων που εισρέουν στο Βόρειο Αιγαίο από τους παραπάνω ποταμούς, αλλά και από άλλους μικρότερους ή χείμαρρους (Λουδίας, Γαλλικός) δεν ξεπερνούν τα 12 Ιατ^/έτος, ποσότητα σημαντικά μικρότερη (100 φορές) από τα 1255 Ι<ιη3/έτος, που είναι η εισροή μέσω των Δαρδανελίων. Οι υψηλές συγκεντρώσεις φωσφορικών που έχουν παρατηρηθεί στον Αξιό και στον Έβρο, υποδηλώνουν, ότι οι ποταμοί αυτοί είναι αποδέκτες αστικών αποβλήτων, κάτι που υποδηλώνεται και από τις υψηλές τιμές συγκέντρωσης καφεΐνης που μετρήθηκαν,αφού τα τελευταία χρόνια η παρουσία καφεΐνης σε υδατικά συστήματα αποτελεί ένα συντηρητικό δείκτη ρύπανσης των συστημάτων αυτών από αστικά λύματα. Σε όλους τους ποταμούς και στην εκροή των 7

8 Δαρδανελίων ανιχνεύθηκαν συγκεντρώσεις φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων και εντομοκτόνων. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Στα ποοβλήυατα τοπικής κλίυακας και υικοήο γρονικήο κλίυακας: Να αναβαθμισθούν οι παραλίες μέσα στον αστικό χώρο των παραθαλασσίων πόλεων. Καθαρή θάλασσα για κολύμβηση κοντά στις πόλεις. Η σημερινή Τεχνολογία και η ευαισθητοποίηση του κοινού για το Περιβάλλον δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για επιτυχία ενός τέτοιου στόχου.. Διερεύνηση για βελτίωση των ελεγκτικών μηχανισμών για την εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών για καθαρά νερά κολύμβησης. Στρατηγική δημιουργίας γραφείου σε επίπεδο συνεργασίας πολλών Δήμων που μοιράζονται τον ίδιο θαλάσσιο κόλπο με αποκλειστική αρμοδιότητα συχνές δειγματοληψίες για έλεγχο της καθαρότητας των ακτών. Στα ποοβλήυατα υενάλης γωοικήο και γρονικής κλίυακας (_εισανόυενη ρύπανση); Επιστημονική μελέτη του προβλήματος, με λεπτομερή μοντέλα προσομοίωσης ώστε για διάφορα σενάρια, να προβλεφθεί η μελλοντική περιβαλλοντική κατάσταση στο Βόρειο Αιγαίο ( ήδη εκπονούνται διδακτορικές διατριβές στο Εργαστήριο μας). Στρατηγικός σχεδιασμός αντιμετώπισης του προβλήματος για να διατηρηθεί το Αιγαίο καθαρό τα επόμενα 100 χρόνια. Προγραμματισμός νομοθετικών δράσεων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο ώστε να διασφαλισθεί η μακροπρόθεσμη καθαρότητα του βορείου Αιγαίου. Η Ελλάδα να αναλάβει πρωτοβουλίες προς την Ευρωπαϊκή Κοινότητα ώστε μακροπρόθεσμα να μειωθεί δραστικά η εισερχομένη ρύπανση από τα Δαρδανέλια και από τους διακρατικούς ποταμούς. 8

9 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΘΑΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ: ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΜΕΣΟΙ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΚΩΤΣΟΒΙΝΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΡΑΚΗΣ ΞΑΝΘΗ

10 ΔΥΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΘΑΡΟ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ Πρόβλημα μεγάλης χωρικής κλίμακας: περιλαμβάνει όλο το Βόρειο Αιγαίο Πρόβλημα τοπικής σημασίας,που είναι το πρόβλημα μιας καθαρής ακτής για κολύμβηση

11 ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΗΚΟΥΣ ΤΥΠΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, ΚΜ ΜΙΚΡΟ (1-10 ΚΜ) ΜΕΣΟ(10-50ΚΜ) ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗ ΛΥΜΑΤΩΝ -ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΙ ΔΙΑΧΥΤΗΡΕΣ ΜΕΤΡΙΑ ΕΩΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΝΕΡΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΟΙΚΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΜΕΓΑΛΟ ( ΚΜ) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ

12 ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΡΥΠΩΝ ΗΜΕΡΕΣ ΜΗΝΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΕΩΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤ ΙΕΣ( ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜ Η ΡΥΠΑΝΣΗ) ΑΣΤΙΚΑ ΛΥΜΑΤΑ,ΟΡΓΑΝΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΑΠΟΔΟΜΟΥΝΤΑΙ, ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΑΠΟΔΟΜΟΥΝΤΑΙ ΑΡΓΑ, Π.Χ. ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΡΥΠΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΠΟΔΟΜΟΥΝΤΑΙ, Π.Χ. ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΑ, ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ

13 Bonn GERMANY Strasbourg/^ Hamburg Leipzig Mu Mu πic h * Berlin * * Copenhagen.AT VIA Prague tfech. G d an sk. POLAND * Vienna SLOVAKIA * * Brallslava Ψ % * Innsbruck Austria Graz Venice SLOVENIA * Zagreb LJTHVANIA kalujjpgtad VWnJui K rakovj Warsavra Budapest HUNGARY Belgrade ^BOSNIA * COVINA ERbjAANO se&ro, ^ I unr ROMANIA. Buchare-sl * MOLDOVA ' Chisinau W UKRAINE Dn lepropetrovsk Sevastopol Constanta f \ * Moscow jf 3 T i G i ( l. 4V 1 Λ y J S C A ) γ ~ V) ί ( Λ ( K r 3 i V ί ί S / 1 i S Kharkiv AZOV 99? Novorossilsk Sukhumi ""-v Tirana lorn Burg* U-< Ankara Trabzon TURKEY ( AJep

14 Το Βόρειο Αιγαίο δέχεται κάθε χρόνο μέσα αττ τα Δαρδανέλια έναν όγκο νερού της τάξεως των 1255 km3,το οποίο αντιπροσωπεύει το 3,6% του όγκου των νερών του Βόρειου Αιγαίου.

15 Βόρειο Αιγαίο-Μαύρη Θάλασσα j ι ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ f 4-. m B W ypr β ο ρ ε ι ο ΑΙΓΑΙΟ S ί, I *-ν... Ρ ϋ Λ ν / Η Image NASA Imaae TerraMelrl

16 Η εκροή επιφανειακών νερών από τα Δαρδανέλια είναι σαράντα χιλιάδες κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, εκατό φορές μεγαλύτερη από όλα τα ποτάμια που εκβάλλουν στο Βόρειο Αιγαίο.

17 Βόρειο Αιγαίο-Μαύρη Θάλασσα Διαφορά Πυκνότητας (Θερμοκρασία-Αλατότητα) Υψομετρική Διαφορά Συνολική εκροή επιφανειακών υφάλμυρων υδάτων από την Μαύρη Θάλασσα στο σημείο εκροής στο Βόρειο Αιγαίο, 1250 km3/year, το οποίο αντιπροσωπεύει το 3,6% του όγκου των νερών του Βόρειου Αιγαίου.

18 Η εκροή των νερών των Δαρδανελίων στο Αιγαίο γίνεται επιφανειακά γιατί η πυκνότητα των νερών της Μαύρης Θάλασσας είναι περίπου 8 kg μικρότερη από την πυκνότητα των νερών του Αιγαίου.

19 Το Βόρειο Αιγαίο δέχεται κάθε χρόνο μέσα αττ τα Δαρδανέλια έναν όγκο νερού της τάξεως των 1255 km3,το οποίο αντιπροσωπεύει το 3,6% του όγκου των νερών του Βόρειου Αιγαίου.

20 Η εκροή των Δαρδανελίων εκτρέπεται προς Βόρειο Δυτικά, και συσσωρεύεται στα παράλια της Θράκης -Μακεδονίας, μεταφέροντας ότι βρίσκεται πάνω σε αυτά τα νερά, οπότε και τα πετρέλαια από ατύχημα στα στενά του Βοσπόρου, μεταφέρονται κατά ένα μεγάλο μέρος στις ακτές της Θράκης και Μακεδονίας.

21 Χάρτες Χλωροφύλλης SeaWifs

22 Δορυφορική απεικόνιση του Βορείου Αιγαίου και της Προποντίδας (α) & (β) Το καλοκαίρι του 2003, και για διάρκεια 6% εβδομάδων, το χρώμα της Θάλασσας του Μαρμαρά από σκούρο μπλε είχε αλλάξει σε ανοιχτό τυρκουάζ, απεικονίζοντας παράλληλα την πορεία της εκροής από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο. Το φαινόμενο μπορεί να οφειλόταν σε αυξημένες συγκεντώσεις κοκκολιθοφόρων, ανθρακικού ασβεστίου, θείου ή ιζημάτων. (Σύστημα MODIS)

23 j.2 P hytoplankton Pigm ent A 1 C o n cen tra tio n ( m g /m 3 ) * L L "-;. k 1 0 N A 3 A /G S F C t Γ P a a n B E r V! S

24

25 Περιγραφή της Αριθμητικής Προσομοίωσης του Β. Αιγαίου Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε το αριθμητικό μοντέλο του Β. Αιγαίου όπως προσομοιάστηκε μαθηματικά στην εργασία «Υπολογιστική Προσομοίωση της Εκροής από τον Ελλήσποντο στο Β.Αιγαίο» η οποία εκπονήθηκε από τους Κονιοάρης Α., Γεωργουλάς Α, Αγγελίδης Π., Κωτσοβίνος Ν (2006). Τα κύρια σημεία είναι τα παρακάτω: α. Η παροχή εισροής από τον Ελλήσποντο θεωρείτε σταθερή, ενώ αγνοούνται οι εισροές από τα ποτάμια, η τυχόν επίδραση του ανέμου, η μεταβολή της ενέργειας λόγω ηλιακής ακτινοβολίας ή επίδραση λόγω βροχοπτώσεων. β. Η διακριτοποίηση του πεδίου ελέγχου είναι σε οριζόντιο κάναβο 4x4km2, με 20 οριζόντιες στρώσεις πάχους 5m έκαστο, οπότε το μέγιστο βάθος της θάλασσας θεωρείται ότι είναι 100m, γ. Στον πυθμένα χρησιμοποιείτε οριακή συνθήκη τύπου τυρβώδους βένθους (turbulent benthic boundary condition), με σταθερό συντελεστή τριβής. δ. Το δίκτυο αποτελείτε από κελιά. Στο Σχήμα 1 φαίνεται η βυθομετρία του Β. Αιγαίου, όπως διακριτοποιήθηκε για το αριθμητικό μοντέλο, καθώς και οι τομές Α-Α' και Β-Β\ ε. Το χρονικό βήμα μεταξύ των ανακυκλώσεων ήταν 10min. Για την προσομοίωση 6 μηνών απαιτούνταν περίπου 54hr πραγματικού χρόνου εκτέλεσης του προγράμματος, σε έναν υπολογιστή με λειτουργικό σύστημα Windows, επεξεργαστή Intel Ρ4 στα 1.7GHz και μνήμη RAM 512 GB.

26 ο t r a c e r l :00:01 270Ε 3 180Ε3 90Ε3 100E3 200E3 400E3

27 TRACER_ :00:01 TRACER_ :00:01 TRACER_ :00:01 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3 TR ACER_ :00:01 TR ACER_ :0 0:01 TR ACER_ :00:01 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3 TR ACER_ :0 0 :0 1 TR ACER_ :00:01 TR ACER_ :0 0:01 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3 100E3 200E3 300E3 400E3

28 Η Μαύρη Θάλασσα λειτουργεί ως ένας προσωρινός ταμιευτήρας μεγάλων ποταμών μιας τεράστιας υδρολογικής λεκάνης (Δούναβης, Δνείπερος, κ.α.). Τα νερά αυτά, μέσω της Προποντίδας και του Ελλήσποντου, διοχετεύονται στο Β. Αιγαίο.

29 ελέτη του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών Πετρελαιοκηλίδες που εντοπίστηκαν μέσω δορυφόρου ( ) ΤΟΥΡΚίΑ V Πηγή: ΕΛΚΕΘΕ

30 Ραδιενεργοί Ρύποι Το ατύχημα του Τσέρνομπιλ το 1986 προκάλεσε μια σημαντική εισαγωγή τεχνητών ραδιενεργών πυρήνων στο θαλάσσιο περιβάλλον, τόσο λόγω άμεσων επικαθίσεων, κυρίως στη Βαλτική, τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, όσο και λόγω έμμεσων εισαγωγών, για παράδειγμα μέσω του Δνείπερου στη Μαύρη Θάλασσα και εν συνεχεία στο Βόρειο Αιγαίο.

31 ΜΕΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΣΤΗ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ=0,4 mg/l=0.4g/m3 ΕΚΡΕΟΥΝ ΕΤΗΣΙΩΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΤΟΝΟΙ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΑΠΌ ΤΑ ΔΑΡΔΑΝΕΛΛΙΑ

32 Δεκαετία Στα Δαρδανέλια-Θάλασσα Μαρμαρά- Βόσττορος συνέβησαν 200 ατυχήματα, με γνωστότερο ατύχημα την σύγκρουση του πετρελαιοφόρου πλοίου Nassia, χωρητικότητας (εκατό χιλιάδες) τόνους πετρελαίου ( υπολογίζεται ότι ρύπανε τα νερά με τόνους).

33 The 100,000 ton oil tanker Nassia, on fire near the Bosphorus on March 1994

34 Η κίνηση πλοίων στα Δαρδανέλλια είναι τεράστια Πάνω από πλοία περνούν ετησίως τα στενά Δαρδανελλίων ( περίπου 140 την ημέρα) 7000 πλοία πετρελαιοφόρα ετησίως ( περίπου 20 την ημέρα)

35 Ραδιενεργοί Ρύποι Τσέρνομπιλ 1986: εισαγωγή τεχνητών ραδιενεργών πυρήνων στο Αιγαίο μέσω του Δνείπερου στη Μαύρη Θάλασσα και εν συνεχεία στο Βόρειο Αιγαίο.

36 ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) Ε Κ Τ ΙΜ Ο Υ Μ Ε ΟΤΙ ΡΥΠΟΙ (Π Ρ Ο Ε Ρ Χ Ο Μ Ε Ν Ο Ι Α Π Ό Τ Α Δ Α Ρ Δ Α Ν Ε Λ ΙΑ ) Π Ο Υ ΕΙΝΑΙ Π Ρ Ο Σ Κ Ο Λ Λ Η Μ Ε Ν Ο Ι Σ Ε Α ΙΩ Ρ Ο Υ Μ Ε Ν Α Σ Τ Ε Ρ Ε Α ( ΠΧ Β Α Ρ Ε Α Μ Ε Τ Α Λ Λ Α ) Π Λ Η Σ ΙΑ Ζ Ο Ν Τ Α Σ ΤΙΣ Α Κ Τ Ε Σ Τ Ο Υ Β Ο Ρ Ε ΙΟ Υ ΑΙΓΑΙΟ Υ Κ Α Θ ΙΖ Α Ν Ο Υ Ν ( Λ Ο Γ Ω Χ Α Μ Η Λ Ο Υ Β Α Θ Ο Υ Σ ΚΑΙ Μ ΙΚΡΩΝ Τ Α Χ Υ Τ Η Τ Ω Ν ). ΟΙ ΡΥΠΟΙ Κ Α Τ Ά Ε Ν Α ΣΗ Μ Α Ν ΤΙΚ Ο Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ε Γ Κ Λ Ω Β ΙΖ Ο Ν Τ Α Ι Σ Τ Ο Β Ο Ρ Ε ΙΟ ΑΙΓΑΙΟ. Τ Ο Β Ο Ρ Ε ΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΕΙΝΑΙ Ο Τ Ε Λ ΙΚ Ο Σ Α Π Ο Δ Ε Κ Τ Η Σ ΕΝ Ό Σ Μ Ε Γ Α Λ Ο Υ Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Υ Ρ Υ Π Α Ν Σ Η Σ Π Ο Υ Π Ρ Ο Ε Ρ Χ Ε Τ Α Ι Α Π Ο Τ Α Μ Ε Γ Α Λ Α Π Ο ΤΑ Μ ΙΑ Δ Ο Υ Ν Α Β Η, Δ Ο Ν, Δ Ν Ε ΙΠ Ε Ρ Ο Α Μ Α Υ Ρ Η Θ Α Λ Α Σ Σ Α ( Π Ο Υ ΕΙΝΑΙ Π ΕΡ ΙΠ Ο Υ 10 Φ Ο Ρ Ε Σ Μ Ε Γ Α Λ Υ Τ Ε Ρ Η Α Π Ό Τ Ο Β Ο Ρ Ε ΙΟ ΑΙΓΑΙΟ), Ε Φ Τ Α Σ Ε Σ Τ Α Ο ΡΙΑ Τ Η Σ Α Φ Ο Μ Ο ΙΩ ΤΙΚ Η Σ Τ Η Σ ΙΚ Α Ν Ο Τ Η Τ Α Σ ΚΑΙ Ε Ξ Α ΓΕΙ Π Λ Ε Ο Ν Ε Ν Α Σ Η Μ Α Ν ΤΙΚ Ο Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ρ Υ Π Ω Ν Σ Τ Ο Β Ο Ρ Ε ΙΟ ΑΙΓΑΙΟ

37 Φρεάτιο φόρτισης Αγωγός I */ Παθητική διάχυση Οριζόντια εξάπλωση Θάλασσα V

38 Καταλληλότητα νερών κολύμβησης: Πρόσφατη κοινοτική Οδηγία 2006/7/ΕΚ αντικαταστήσει την παλαιά οδηγία 76/160/ΕΟΚ θα

39 Η εμφανιζόμενη μικροβιακή ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος οφείλεται: Σε περιστασιακές απορρίψεις λυμάτων ή βοθρολυμάτων στη θάλασσα. Σε κακή λειτουργία των συστημάτων επεξεργασίας των λυμάτων. Σε μεταφερόμενη κατά τις βροχοπτώσεις ρύπανση στη θάλασσα με τα ρέματα που οδηγούν τις απορροές σ' αυτήν. Σε απορρίψεις από μικρά σκάφη που ελλιμενίζονται κοντά στην ακτή. Σε επικοινωνία σηπτικών βόθρων ή άλλων συστημάτων διάθεσης αποβλήτων στη ξηρά με τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και τα νερά της θάλασσας.

40 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Προβλήματα τοπικής κλίμακας και μικρής χρονικής κ λίμ α κα ς: 1. Να αναβαθμισθούν οι παραλίες μέσα στον αστικό χώρο των παραθαλασσίων πόλεων. Καθαρή θάλασσα για κολύμβηση κοντά στις πόλεις. 2. Βελτίωση των ελεγκτικών μηχανισμών για την εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών για καθαρά νερά κολύμβησης. Στρατηγική δημιουργίας γραφείου σε επίπεδο συνεργασίας πολλών Δήμων που μοιράζονται τον ίδιο θαλάσσιο κόλπο με αποκλειστική αρμοδιότητα συχνές δειγματοληψίες για έλεγχο της καθαρότητας των ακτών.

41 ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στα προβλήματα μεγάλης χωρικής και χρονικής κλίμακας ( εισανόυενη ούπανση): ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΣΩΡΕΥΣΗΣ ΡΥΠΩΝ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΑΡΧΙΣΕΙ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ, ΑΡΓΑ ΑΛΛΑ ΣΤΑΘΕΡΑ. Ο ΡΥΘΜΟΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗΣ ΡΥΠΩΝ ΕΙΝΑΙ ( ΣΥΓΚΡΙΝΟΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΟΜΟΙΩΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ) ΕΙΝΑΙ ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ ΑΜΕΣΑ ΟΡΑΤΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ. ΌΤΑΝ ΓΙΝΟΥΝ ΟΡΑΤΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ, Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΗ

42 Στα προβλήματα μεγάλης χωρικής και χρονικής κλίμακας ( εισανόμενη ούπανση): Λεπτομερή μοντέλα προσομοίωσης ώστε να προβλεφθεί η μελλοντική περιβαλλοντική κατάσταση στο Βόρειο Αιγαίο ( ήδη εκπονούνται διδακτορικές διατριβές στο Εργαστήριο μας). Στρατηγικός σχεδιασμός αντιμετώπισης του προβλήματος για να διατηρηθεί το Αιγαίο καθαρό τα επόμενα 100 χρόνια.

43 Στα ποοβλήυατα υενάλησ νωοική και YDOviKhc KAiuaKac ( εισανόυενη ρύπανση): Προγραμματισμός νομοθετικών δράσεων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο ώστε να διασφαλισθεί η ϋακροπρόθεσμη καθαρότητα του Βορείου Αιγαίου. Η Ελλάδα να αναλάβει πρωτοβουλίες προς την Ευρωπαϊκή Κοινότητα ώστε μακροπρόθεσμα να μειωθεί δραστικά η εισερχομένη ρύπανση από τα Δαρδανέλια και από τους διακρατικούς ποταμούς.