ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

Transcript

1 ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος

2 Αναβίωση του κλασικού ιδεώδους: Αισθητικό και ιδεολογικό κίνημα Επιστροφή στα διαχρονικά κλασικά πρότυπα Παραδειγματική αξία της κλασικής μορφολογίας και ρυθμολογίας Το ελληνορωμαϊκό παρελθόν πηγή έμπνευσης για τον νέο αστισμό και τον αναδυόμενο εθνικισμό

3 Αναβίωση του κλασικού ιδεώδους: «Σημαίνουσα χρήση»: ως σύστημα ιδεών και αντιλήψεων η ελληνική αναβίωση εκφράζει το νέο, το προοδευτικό και το φιλελεύθερο, συνοψίζοντας έτσι τον καταστατικό αξιακό χάρτη της αστικής δημοκρατίας.

4 Αναβίωση του κλασικού ιδεώδους: «Σημαίνουσα χρήση»: ως σύστημα ιδεών και αντιλήψεων η ελληνική αναβίωση εκφράζει το νέο, το προοδευτικό και το φιλελεύθερο, συνοψίζοντας έτσι τον καταστατικό αξιακό χάρτη της αστικής δημοκρατίας. Την ίδια στιγμή, το κίνημα της ελληνικής αναβίωσης αποικιοποιεί τον κλασικό πολιτισμό και εργαλειοποιεί την κλασική αρχαιολογία

5 «Αποικιοποίηση» του κλασικού Ο φαντασιακός και εν πολλοίς αυθαίρετος εποικισμός του κλασικού ως νεωτερικής ουτοπίας

6 «Αποικιοποίηση» του κλασικού Ο φαντασιακός και εν πολλοίς αυθαίρετος εποικισμός του κλασικού ως νεωτερικής ουτοπίας Η μονομερής οργάνωση της κλασικής κληρονομιάς από τις νεωτερικές ελίτ ανεξάρτητα από τις επιθυμίες ή τις διαθέσεις των άμεσων «αποδεκτών» της

7 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

8 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

9 National Monument of Scotland, Edinburgh ( ) "A Memorial of the Past and Incentive to the Future Heroism of the Men of Scotland". [3]

10

11 Αναπαράσταση: Σύνολο εικόνων, λογοτεχνικών σχημάτων, και πρακτικών που χρησιμοποιείται συμβολικά ώστε να δηλωθούν μετωνυμικά οι αξίες, οι πεποιθήσεις, και οι διαθέσεις ενός κοινωνικού συνόλου.

12 Αναπαράσταση: Σύνολο εικόνων, λογοτεχνικών σχημάτων, και πρακτικών που χρησιμοποιείται συμβολικά ώστε να δηλωθούν μετωνυμικά οι αξίες, οι πεποιθήσεις, και οι διαθέσεις ενός κοινωνικού συνόλου. Οι αναπαραστατικοί μηχανισμοί ενεργοποιούνται για την παραγωγή κοινωνικών υποκειμένων με σκοπό την περιγραφή και τον έλεγχό τους.

13

14 Theophil Hansen, Κτίριο της Αυστριακής Βουλής, Βιέννη ( ).

15 Theophil Hansen, Κτίριο της Αυστριακής Βουλής, Βιέννη ( ).

16

17

18 Martin Heidegger ( Η εποχή της κοσμοεικόνας (1938): «Το θεμελιώδες γεγονός της νεωτερικότητας είναι η μετατροπή του κόσμου σε εικόνα, έτσι ώστε (ο κόσμος) να κατακτηθεί».

19

20 Exposition Universelle, Paris, 1889: the Egyptian exhibit.

21 Ο κόσμος ως εικόνα:

22 Ο κόσμος ως εικόνα: «Αντικειμενικότητα» / πραγμοποίηση

23 Ο κόσμος ως εικόνα: «Αντικειμενικότητα» / πραγμοποίηση Αναπαράσταση / οικειοποίηση

24 Ο κόσμος ως εικόνα: «Αντικειμενικότητα» / πραγμοποίηση Αναπαράσταση / οικειοποίηση Εκμοντερνισμός / αποικιοποίηση

25 Ο κόσμος ως εικόνα: «Αντικειμενικότητα» / πραγμοποίηση Αναπαράσταση / οικειοποίηση Εκμοντερνισμός / αποικιοποίηση Ο αποικισμός της χώρας διευκολύνεται δια του αποικισμού του παρελθόντος της, μέσω του οποίου αναπαρίσταται τόσο ο ντόπιος πληθυσμός (ως «αρχαίο έθνος» ή, απλά, «έθνος αρχαίων») όσο και οι επήλυδες (ως εξ ορισμού ανώτεροι «αρχαιογνώστες»).

26 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή.

27 Λονδίνο, Λέσχη Κυρίων Athenaeum (1824).

28 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή. Τα ερείπια της Ελλάδας και της Ρώμης ανακαλύπτονται και αναβιώνουν ως αναπαραστάσεις της ελληνικής παιδείας των χρηστών τους, ως σύμβολα ενός νέου «τώρα» που αντλεί τη ζωτικότητά του από ένα άχρονο και απαράμιλλο «χτες».

29 Auguste de Choiseul-Gouffier, Voyage pittoresque de la Grèce (Paris 1782), προμετωπίδα.

30 L.M. Wittmer, Αθήνα (1833)

31 John Linton, Ζευγάρι Ελλήνων, περ. 1860

32 James Robertson, Athens and Grecian Antiquities ( )

33 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή.

34 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή. Η ανάδυση του ντόπιου εθνικισμού ευνοεί την αρχαιολογία ακριβώς ώστε το εθνικό φαντασιακό να αποκτήσει ένα παρελθόν προς αναβίωση. Τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος επιστρατεύονται ως λογότυποι της αρχαίας κουλτούρας, αλλά και παράλληλα ως σύμβολα συνέχειας και πολιτισμικής υπεροχής.

35

36

37

38 Διαχείριση πολιτισμικής κληρονομιάς και εθνική υπερηφάνεια

39 Joseph Hansom και Edward Welch, Birmingham Town Hall ( )

40 Από την ρωμαϊκή αναβίωση στην αυτοκρατορική κοσμοεικόνα: 1901

41 Αναπαραστατική τεχνολογία: Η συναλλαγματική αξία της κλασικής αρχαιότητας την επιβάλλει, μέσω της διαδικασίας της «ανακάλυψης» και της «αναβίωσης», ως καταστατική αξία της νεωτερικότητας, και ιδίως των δομών εξουσίας εντός των σύγχρονων κοινωνιών.

42 Αναπαραστατική τεχνολογία: Η συναλλαγματική αξία της κλασικής αρχαιότητας την επιβάλλει, μέσω της διαδικασίας της «ανακάλυψης» και της «αναβίωσης», ως καταστατική αξία της νεωτερικότητας, και ιδίως των δομών εξουσίας εντός των σύγχρονων κοινωνιών. Μέσω των εικόνων, συστηματικά συγκροτημένων από τον πλούτο του κλασικού αρχείου, επιτηρείται το συλλογικό φαντασιακό και εν τέλει εξουσιάζεται το σώμα του Άλλου, δημόσιο όσο και ιδιωτικό.

43