Επιμορφωτικό Σεμινάριο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Τομέας Παιδαγωγικής Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής Ακαδημαϊκό έτος: Επιμορφωτικό Σεμινάριο: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Υπεύθυνος Σεμιναρίου και Επιμορφωτής: Αθανάσιος Βέρδης - Επίκουρος Καθηγητής Φ.Π.Ψ. στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.). Διάρκεια: 39 ώρες (13 συναντήσεις των 3 διδακτικών ωρών) Στόχος του σεμιναρίου Σκοπός του σεμιναρίου είναι να δώσει στους συμμετέχοντες γνώσεις και δεξιότητες, οι οποίες θα τους επιτρέψουν να σχεδιάζουν, να διεξάγουν και να παρουσιάζουν επιστημονικές εργασίες. Το σεμινάριο απευθύνεται σε μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές αλλά και ανεξάρτητους ερευνητές στον πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών. Μεθοδολογία- Εκπαιδευτικές Τεχνικές Το σεμινάριο επικεντρώνεται σε ζητήματα σχεδιασμού και διεξαγωγής κοινωνικής, ψυχολογικής και εκπαιδευτικής έρευνας, καθώς και σε ζητήματα ανάλυσης ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων. Οι διαλέξεις αφορούν, μεταξύ άλλων, τον σχεδιασμό, τις μεθόδους δειγματοληψίας, τις δυνατότητες ποσοτικών αναλύσεων μέσω του λογισμικού SPSS, τις δυνατότητες ποιοτικών αναλύσεων μέσω του λογισμικού Atlas ti, το ζήτημα της εγκυρότητας, το ζήτημα της αναπαράστασης και νομιμοποίησής της, καθώς και τις δυνατότητες παρουσίασης και μεγιστοποίηση της χρησιμότητάς της. Τα λογισμικά που θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο του σεμιναρίου είναι το Mendeley, το Endnote, το Atlas ti, το Open Stat, το SPSS και το Prezi. Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου συζητούνται και αναλύονται δημοσιευμένες εργασίες. Η πρακτική εξάσκηση έχει ως σκοπό την εργασία με πραγματικά δεδομένα ώστε οι συμμετέχοντες να αποκρυσταλλώσουν την ερευνητική τους ταυτότητα. Περιεχόμενο του σεμιναρίου Οι ενότητες του σεμιναρίου παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: 1

2 Τίτλος Μεθοδολογίες, μέθοδοι και δεδομένα. Η κατασκευή της προσωπικής ερευνητικής ταυτότητας. Η επισκόπηση της βιβλιογραφίας. Γνωριμία με το περιβάλλον των πακέτων SPSS και Open Stat Η δημοσκόπηση και το ερωτηματολόγιο. Περιεχόμενα και μέθοδοι διδασκαλίας Στην εισαγωγική συνάντηση θα συζητηθούν οι κώδικες της έρευνας στις επιστήμες τους ανθρώπου, οι μέθοδοι, οι μεθοδολογίες, καθώς και τα κυριότερα επιστημολογικά παραδείγματα. Κείμενα που θα χρησιμοποιηθούν είναι τα: Πουρκός, Μ. (2014). Εισαγωγή. Το ζήτημα της μείξης των μεθοδολογιών/μεθόδων στην κοινωνική, ψυχολογική και εκπαιδευτική έρευνα: θεωρητική και ιστορική οριοθέτηση του πεδίου. Στο Μ. Πουρκός (Επιμ.), Δυνατότητες και όρια μίξης των μεθοδολογιών στην κοινωνική, ψυχολογική και εκπαιδευτική έρευνα (σελ ). Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος ΙΩΝ. Τσιώλης, Γ. (2014). Η σχέση ποιοτικής και ποσοτικής προσέγγισης στην κοινωνική έρευνα: από τη θέση περί ριζικής ασυμβατότητας στο συνδυασμό ή τη συμπληρωματικότητα των προσεγγίσεων. Στο Μ. Πουρκός (Επιμ.), Δυνατότητες και όρια της μίξης των μεθοδολογιών στην κοινωνική και εκπαιδευτική έρευνα (σελ ). Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος ΙΩΝ. Η επισκόπηση της βιβλιογραφίας είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα σε μια ερευνητική εργασία. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθεί το στιλ της Αμερικάνικης Ψυχολογικής Εταιρείας ( και θα παρουσιαστούν τα βιβλιογραφικά πακέτα Endnote και Mendeley. Θα μελετηθούν αποσπάσματα από το βιβλίο: Ανδρεαδάκης, Ν., & Βάμβουκας, Μ. (2005). Οδηγός για την εκπόνηση και τη σύνταξη γραπτής ερευνητικής εργασίας: σεμιναριακής, πτυχιακής, διπλωματικής. Αθήνα: Ατραπός. Η ανάλυση ποσοτικών δεδομένων γίνεται στις μέρες μας μέσω σύγχρονων λογισμικών. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθούν οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του SPSS και του Open Stat. Θέματα που θα παρουσιαστούν είναι η εισαγωγή και η εξαγωγή δεδομένων από και σε διάφορους τύπους αρχείων, τα μενού εντολών, η μετατροπή των αρχικών δεδομένων, η δημιουργία σχημάτων και απεικονίσεων, οι δυνατότητες ανάλυσης και οι διαθέσιμοι αλγόριθμοι. Θα διανεμηθούν αποσπάσματα από το βιβλίο Norušis, M. (2011). Οδηγός ανάλυσης δεδομένων με το IBM SPSS 19. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Μια πολύ γνωστή ερευνητική μέθοδος είναι η δημοσκόπιση. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθούν θέματα όπως η κατασκευή και η διατύπωση των ερωτήσεων, οι κλίμακες μέτρησης, οι δυνατότητες ηλεκτρονικής συμπλήρωσης των 2

3 ερωτηματολογίων, η δειγματοληψία και το μέγεθος του δείγματος, η ισχύς των στατιστικών τεστ, τα τυπικά σφάλματα, καθώς και τα διαστήματα εμπιστοσύνης. Στοιχεία περιγραφικής στατιστικής και παρουσίασης των αποτελεσμάτων. Συνάφειες και συσχετίσεις στην ποσοτική έρευνα. Η ανάλυση των κατηγορικών δεδομένων. Η έννοια και οι μέθοδοι της μη παραμετρικής ανάλυσης. Απλή παλινδρόμηση και Ανάλυση Διακύμανσης. Συζητούνται θέματα περιγραφικής στατιστικής, καθώς και τρόποι παρουσίασης των αποτελεσμάτων της ποσοτικής έρευνας. Ζητήματα που θα μας απασχολήσουν εδώ είναι οι κατανομές και η μορφή τους, οι δείκτες διασποράς και κεντρικής τάσης, τα ραβδογράμματα, τα κυκλικά διαγράμματα, τα θηκογράμματα, οι πίνακες ενδεχομένων κλπ. Θα παρουσιαστεί το λογισμικό Prezi, το Powepoint, καθώς και άλλα λογισμικά για την οπτικοποίηση των αποτελεσμάτων της ποσοτικής ανάλυσης. Η ταυτόχρονη μελέτη δύο ή περισσότερων μεταβλητών αποτελεί πολύ μεγάλο κεφάλαιο στη μεθοδολογία των ποσοτικών ερευνών. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθεί η έννοια της διακύμανσης της συνδιακύμανσης και της συνάφειας. Θα συζητηθούν οι σχετικές προσεγγίσεις του Karl Pearson και του Charles Spearman. Θα αναφερθούμε στη διαφορά του δείκτη biserial και του point biserial. Θα διανεμηθεί το άρθρο «Εγκυροποίηση του προ-αγωνιστικού ερωτηματολογίου σε αθλητές μεσαίων αποστάσεων» (Κωνσταντίνα Αράπογλου κ.ά., 2013) ή κάποιο άλλο κείμενο που θα επιλεγεί με τη συνεργασία των συμμετεχόντων. Θα γίνει εφαρμογή σε πραγματικά δεδομένα με το SPSS. Στη συνεδρία αυτή θα συζητηθούν τα στατιστικά των πινάκων ενδεχομένων δύο ή περισσότερων μεταβλητών. Πιο συγκεκριμένα θα συζητηθούν έννοιες όπως η ανεξαρτησία των ενδεχομένων, ο λόγος των πιθανοτήτων, το τεστ χι τετράγωνο (η κατανομή του, η στατιστική σημαντικότητά του και οι βαθμοί ελευθερίας του), καθώς και διάφοροι δείκτες συσχέτισης που σχετίζονται με αυτό. Μαζί με τη θεωρητική παρουσίαση θα γίνει και πρακτική εξάσκηση με το SPSS. Η μη παραμετρική ανάλυση δεδομένων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που για κάποιο λόγο ο ερευνητής δεν ενδιαφέρεται για μέσους όρους, τυπικές αποκλίσεις και κανονικές κατανομές. Στο πλαίσιο αυτό θα παρουσιαστεί το τεστ του Frank Wilcoxon και άλλων μη παραμετρικών κριτηρίων και θα γίνει εξάσκηση σε πραγματικά δεδομένα με το στατιστικό πακέτο SPSS. Οι ερευνητές κατασκευάζουν μοντέλα για να εξηγήσουν και να παρουσιάσουν την πραγματικότητα που συμφωνεί με τα δεδομένα τους. Τα μοντέλα αυτά είναι συνήθως γραμμικά και έχουν τη μορφή απλής ή πολλαπλής παλινδρόμησης. Μέσω των γραμμικών μοντέλων εξηγούνται πιθανότητες, 3

4 ενδεχόμενα και κατανομές μίας ή περισσότερων μεταβλητών. Μέσω των ίδιων μοντέλων γίνονται απλές και σύνθετες συγκρίσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα γίνει παρουσίαση της απλής Παλινδρόμησης και της Ανάλυσης Διακύμανσης με τη μέθοδο των Ελαχίστων Τετραγώνων. Θα γίνει πρακτική εξάσκηση με τo λογισμικό SPSS. Η ανάλυση περιεχομένου ως μέθοδος έρευνας. Η Φαινομενολογία ως φιλοσοφικό ρεύμα και ως ερευνητική μεθοδολογία. Η μικροκοινωνιολογική έρευνα: Μεθοδολογίες, μέθοδοι και «κρίσεις». Η ανάλυση περιεχομένου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μεθόδους έρευνας. Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθεί η Θεμελιωμένη Θεωρία και θα παρουσιαστεί το λογισμικό Atlas ti (προσφέρεται στο σεμινάριο) σε πραγματικά δεδομένα. Θα μελετηθεί το κείμενο «Οι βιβλιοθήκες στα δημοτικά σχολεία της Έδεσσας» του δασκάλου Παύλου Λιάζου (2008). Η Φαινομενολογία ξεκίνησε ως φιλοσοφική αναζήτηση (αρχικά επιστημολογική και αργότερα οντολογική), αλλά συνδέθηκε με σχεδόν κάθε πτυχή της ευρωπαϊκής φιλοσοφικής σκέψης. Ως ερευνητική μεθοδολογία αναπτύχθηκε αρχικά στην Εκπαίδευση και αργότερα και στη Ψυχολογία. Στο πλαίσιο αυτό θα γίνει παρουσίαση των κυριότερων σχολών, ρευμάτων, περιοδικών, καθώς και τρόπων φαινομενολογικής ή φαινομενολογικά ευαισθητοποιημένης έρευνας. Θα παρουσιαστούν οι θέσεις του «Κύκλου του Duquesne» (Ντουκί), το έργο και τα κείμενα του Max van Manen (ομότιμου καθηγητή παιδαγωγικής και ερευνητικών μεθοδολογιών στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Alberta στον Καναδά), καθώς και η συσχεσιακή φαινομενολογική προσέγγιση της Linda Finlay. Θα αναλυθεί το κείμενο «Η εμπειρία του να παίζεις κυνηγητό» της φιλολόγου Maureen Kendrick (2013). Πολλές έρευνες γίνονται σε επίπεδο μικροκοινωνιολογίας (σχολεία, φυλακές, νοσοκομεία κλπ.). Στη συνεδρία αυτή συζητείται η θέση του ερευνητή ως «εργαλείου» έρευνας στο πεδίο, η σχέση του με τους συμμετέχοντες και τα ζητήματα δεοντολογίας, η «δειγματοληψία» και οι αποκλεισμοί, η κρίση της αναπαράστασης, η κρίση της νομιμοποίησης και η κρίση της πράξης. Θα παρουσιαστούν τα εξής κείμενα. Σαββάκης, Μ. (2014). Μικροκοινωνιολογία και κοινωνική γνώση: η βιογραφική προσέγγιση ως γέφυρα ανάμεσα στη θεωρία και της ποιοτικές μεθόδους. In Μ. Πουρκός (Ed.), Δυνατότητες και ορια μίξης των μεθοδολογιών στην κοινωνική, ψυχολογική και εκπαιδευτική έρευνα (pp ). Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος ΙΩΝ. «Χωροχρονικές και ενσώματες σχέσεις στη καθημερινότητα των εκπαιδευτικών» (των ερευνητών Janet Holland, Tuula 4

5 Gordon, & Elina Lahelma, 2007, σε μετάφραση), για τη Συμβολική Διαντίδραση και την ενσώματη στροφή στην ερευνητική μεθοδολογία. «Ξέρω περισσότερα από όσα φαντάζεσαι: Μια ταξινομία χρήσης εκφραστικών τρόπων στη μετασχηματιστική μάθηση» (των Lyle Yorks & Elizabeth Kasl, 2006, σε μετάφραση) για τις βασισμένες στην τέχνη ποιοτικές μεθοδολογίες. Εισαγωγή στη μέθοδο της ερευνητικής συνέντευξης: Δομή, τύποι, στάδια, λεκτικά πλαίσια, σχέσεις εξουσίας, και τρόποι καταγραφής. Εισαγωγή στη κοινωνική σημειωτική και την Κριτική Ανάλυση Λόγου Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για «δομημένη», «ημιδομημένη» ή «ελεύθερη», κάθε συνέντευξη θέτει δομή στο λεκτικό πλαίσιο. Στη συνεδρία αυτή θα συζητηθεί το δοκίμιο Footing από το τελευταίο χρονολογικά βιβλίο του Καναδού κοινωνιολόγου Erving Goffman με τίτλο Forms of Speech (1981). Θα γίνει εξάσκηση στη καταγραφή της συνέντευξης, με βάση το σύστημα της Gail Jefferson. Η σύγχρονη Σημειωτική ξεκίνησε από τους Ferdinand de Saussure και Charles Sanders Peirce και σήμερα βρίσκεται όχι μόνο στις θέσεις του Jean Piaget και του Lev Vygotsky αλλά και σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα του Δομισμού και του Μεταδομισμού. Στις μέρες μας η κοινωνική σημειωτική του Gunther Kress έχει πολλές εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Στο πλαίσιο αυτό θα γίνει παρουσίαση του Δομισμού (Στρουκτουραλισμού) και Μεταδομισμού, καθώς και των κυριότερων εκπροσώπων και θέσεων της ευρείας επιστημονικής περιοχής που ονομάζεται «Κριτική Ανάλυση Λόγου» (Critical Discourse Analysis). Επικοινωνίες και συνεργασίες Η επικοινωνία και η συνεργασία μεταξύ του διδάσκοντος και των συμμετεχόντων γίνεται: (α) εξ αποστάσεως μέσω της Ηλεκτρονικής Τάξης και (β) στο γραφείο του διδάσκοντος σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρες που ανακοινώνονται. Που απευθύνεται Το σεμινάριο απευθύνεται σε όσους ασχολούνται ή θα ασχοληθούν στο μέλλον σε ερευνητικές δράσεις. Στους συμμετέχοντες θα δοθεί Βεβαίωση Παρακολούθησης Επιμορφωτικού Σεμιναρίου από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.). 5

6 Διαδικαστικά: Έναρξη σεμιναρίου: 21/11/2014 Διάρκεια: 39 ώρες, 13 συνεδρίες των 3 διδακτικών ωρών Ώρες μαθημάτων κάθε Παρασκευή 16:30-19:30 Η τιμή συμμετοχής ανά εκπαιδευόμενο: 200 Ευρώ Οι ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ πρέπει να σταλούν έως: 07/11/2014 Απαιτείται ελάχιστος αριθμός συμμετεχόντων για την υλοποίηση: 12 άτομα. Μέγιστος αριθμός συμμετεχόντων (λόγω χρήσης εργ/ρίου Η/Υ): ΕΩΣ 22 ΑΤΟΜΑ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Τη δήλωση συμμετοχής μπορείτε να τη βρείτε στην: και να την αποστείλετε, ως συνημμένο αρχείο, στο ergastirio@ppp.uoa.gr στις ακόλουθες συμβατές μορφές αρχείου μόνο: Δήλωση σε μορφή Acrobat (pdf) Δήλωση σε μορφή Word (doc) συμβατή με όλες τις εκδόσεις Word Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να προσέξουν να μην στείλουν τα αρχεία σε μορφή μη συμβατή π.χ. docx κ.λ.π. Το Εργαστήριο θα επικοινωνήσει μαζί σας, μετά τη λήξη της προθεσμίας αποστολής αιτήσεων, πρωτίστως ηλεκτρονικά ( ), ώστε να οριστικοποιήσει την συμμετοχή σας. Η κατάθεση της συμμετοχής σας, σε τραπεζικό λογαριασμό του Πανεπιστημίου, θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες που θα λάβετε μετά την οριστικοποίηση της συμμετοχής σας. Επισημάνσεις: 1) Τα χρήματα της οικονομικής συμμετοχής δεν μπορούν να επιστραφούν σε περίπτωση μη παρακολούθησης του σεμιναρίου. 2) Δυνατότητα απουσιών: 10% επί του συνόλου των ωρών παρακολούθησης του σεμιναρίου. 3) Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να ελέγχουν τις νεότερες ανακοινώσεις στην: Σε κάθε επικοινωνία με το Εργαστήριο παρακαλείστε να αναφέρετε τον τίτλο του σεμιναρίου που ενδιαφέρεστε, ώστε να μπορείτε να εξυπηρετηθείτε άμεσα. Η Δ/ντρια του Εργαστηρίου Πειραματικής Παιδαγωγικής Καθηγήτρια Χρ. Νόβα-Καλτσούνη 6