Μάθημα 11 ο 23/12/2010. Αξιολόγηση λειτουργικής ικανότητας. Δρ. Νικόλαος Στριμπάκος Επίκουρος Καθηγητής

Transcript

1 Δρ. Νικόλαος Στριμπάκος Επίκουρος Καθηγητής Μάθημα 11 ο Αξιολόγηση λειτουργικής ικανότητας «Λειτουργικές δραστηριότητες ορίζονται οι δραστηριότητες που θεωρούνται από το άτομο ως βασικές για να υποστηρίξουν την φυσική, κοινωνική και ψυχολογική ευημερία του και δημιουργούν μια προσωπική αίσθηση ποιοτικής ζωής» APTA 2001 Λειτουργική αξιολόγηση είναι η χρήση δοκιμασιών για να καθοριστούν οι ικανότητες εκτέλεσης μιας δραστηριότητας ή οι λειτουργικοί περιορισμοί ενός ατόμου. Λειτουργικός περιορισμός είναι η ανικανότητα να εκτελέσει κάποιος μια δραστηριότητα σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. APTA

2 Όλες οι δοκιμασίες πρέπει να βασίζονται στην τεκμηρίωση Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα είναι έννοιες απαραίτητες για την χρήση μιας δοκιμασίας στην πράξη Οι περισσότερες λειτουργικές δοκιμασίες έχουν μόνο προσωπική εγκυρότητα (face validity) ενώ και η αξιοπιστία σε πολλές από αυτές δεν έχει καθοριστεί 2

3 : Καθορισμός δυσλειτουργίας ή αδύνατων σημείων κατά την εκτέλεση Καθορισμός προόδου στο πρόγραμμα αποκατάστασης ή άσκησης Οργανωμένη αξιολόγηση για αποφυγή χρονοβόρων διαδικασιών ειδικά σε μεγάλους πληθυσμούς Ασφάλεια Η δοκιμασία πρέπει να είναι κατάλληλη για το συγκεκριμένο δοκιμαζόμενο Η δοκιμασίες δυσκολεύουν προοδευτικά Προθέρμανση πριν τις δοκιμασίες Σχετικότητα, εξειδίκευση, εγκυρότητα και ακρίβεια Η δοκιμασία πρέπει να είναι κατάλληλη για το συγκεκριμένο σπορ, επάγγελμα ή δραστηριότητα Ανάλυση της δραστηριότητας σχετικά με τις πηγές ενέργειας, μυϊκή δράση, ταχύτητα κλπ 3

4 Πρακτικότητα Τοποθεσία Διαθεσιμότητα δοκιμαζομένων Διάρκεια δοκιμασίας Κόστος Διαθεσιμότητα εξοπλισμού Σειρά δοκιμασιών Η σειρά των δοκιμασιών καθορίζει και την επιτυχή εκτέλεση τους Οι πιο κοπιαστικές και επιδέξιες δοκιμασίες στο τέλος Όχι δοκιμασίες αντοχής πριν τις δοκιμασίες δύναμης Αερόβια άσκηση πριν την ισοκινητική και ισοτονική δοκιμασία φέρνει μικρότερες τιμές (30 και 4 ώρες μετά) ενώ μετά από 8 ώρες ανάπαυση δεν υπάρχει πρόβλημα Σε περιβάλλον χώρο αποκατάστασης είναι πιο εύκολο να ελέγξεις τη σειρά και το χρόνο των δοκιμασιών παρά σε εργασιακό περιβάλλον Κατάλληλος χρόνος ανάπαυσης σε πολλαπλές δοκιμασίες για πιο ακριβή αποτελέσματα 4

5 Προετοιμασία Επεξήγηση της διαδικασίας Προθέρμανση Διατάσεις όχι έντονες Υπομέγιστες 25%-50%-75% Όχι κόπωση Δοκιμαστικές προσπάθειες Για κινητική μάθηση Αξιοπιστία Εξοικείωση με τη διαδικασία Μέγιστη απόδοση 3 προσπάθειες το ελάχιστο 5

6 : Η εφαρμογή κανόνων, οδηγιών και διαδικασιών δεν είναι συνεχής Η χρήση αντισταθμιστικών κινήσεων οι οποίες επιτρέπονται και δεν ελέγχονται Πολλαπλές δοκιμασίες χωρίς ανάλογη ανάπαυση Πολύ λίγη ή υπερβολικά πολλή εξάσκηση πριν τη δοκιμασία Άπειροι εξεταστές Επιλογή ακατάλληλων δοκιμασιών : Πηγή ενέργειας Διάρκεια Αναλογία άσκησηςανάπαυσης Φωσφοκρεατίνη Πρώτα δευτερόλεπτα Φωσφοκρεατίνη & αναερόβια γλυκόλυση Αναερόβια γλυκόλυση και αερόβιος μεταβολισμός δευτερόλεπτα 1:3 1: δευτερόλεπτα 1:1-1:3 1:12-1:20 για άσκηση στο % του μέγιστου (0-10 δευτ) 1:3 1:5 για άσκηση στο 75-90% του μέγιστου (15-30 δευτ.) Αερόβιος μεταβολισμός Μετά τα 2 λεπτά 1:1 (μεγάλη διάρκεια, μικρή ένταση) 1:3 (μικρή διάρκεια, μεγάλη ένταση) Εφαρμογή στη καθημερινή πρακτική Χωρίς τη λειτουργική αξιολόγηση ο θεραπευτή μπορεί μόνο να μαντέψει πόσο καλά μπορεί να εκτελέσει μια δραστηριότητα ο ασθενής. Ο θεραπευτής αποφασίζει πόσο έντονη θα είναι η δοκιμασία Ο θεραπευτής μπορεί να διαλέξει μια ή περισσότερες δοκιμασίες Η αξιολόγηση στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε μια από τις επιμέρους φυσικές παραμέτρους να αξιολογείται Δεν χρειάζεται να αξιολογούνται σε όλους τους ασθενείς όλες οι παράμετροι 6

7 Εφαρμογή στη καθημερινή πρακτική Ισορροπία και ιδιοδεκτικότητα Μυϊκή ευκαμψία Λειτουργικά κινητικά πρότυπα Μυϊκή δύναμη ισχύ και αντοχή Ταχύτητα και επιδεξιότητα Αερόβια και αναερόβια κατάσταση Εφαρμογή στη καθημερινή πρακτική Ποιά δοκιμασία; Το ίδιο όλοι οι ασθενείς; Εφαρμογή στη καθημερινή πρακτική Ποιά δοκιμασία; Το ίδιο όλοι οι ασθενείς; 7

8 Ποια δοκιμασία; Από απλές σε σύνθετες Από λιγότερο επίπονες σε πιο κοπιαστικές Ποια δοκιμασία; Παράδειγμα 1 Μπορεί να είναι πιο κατάλληλο να εκτελέσεις το άλμα με τα δυο πόδια πριν το μονοποδικό άλμα καθώς η προσγείωση με τα δυο πόδια είναι λιγότερο επίπονη Παράδειγμα 2 Το κάθισμα με το ένα πόδι (single leg squat test) θα πρέπει να εκτελείται πριν το λειτουργικό τεστ του κάτω άκρου (L.E.F.T.) το οποίο είναι πολύ κοπιαστικό και συνήθως εκτελείται τελευταίο Ποια δοκιμασία; Αλγόριθμος λειτουργικής αξιολόγησης (Davies & Zillmer, 2000) Συστηματικός και αντικειμενικός τρόπος που χρησιμοποιεί ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά ώστε να επιτρέψεις ένα δοκιμαζόμενο να πάει στο επόμενο στάδιο Ιδιαίτερα σημαντικό για ασθενείς Σημαντικός επίσης τρόπος για μη τραυματισμένους ς οι οποίοι πρέπει προοδευτικά να αυξήσουν την φυσική τους λειτουργική ικανότητα 8

9 Με τον αλγόριθμο λειτουργικής αξιολόγησης (FTA): Ο δοκιμαζόμενος εκτελεί ένα σχετικά απλό τεστ για να αποδείξει ότι έχει ικανοποιητική δύναμη, αντοχή ή άλλη παράμετρο πριν του ζητηθεί να εκτελέσει ένα πιο δύσκολο τεστ Ο καθένας μπορεί να αναπτύξει το δικό του αλγόριθμο (δηλαδή μια λίστα με προοδευτικά αυξανόμενης δυσκολίας δοκιμασίες) για συγκεκριμένο δοκιμαζόμενο Η ανάπτυξη ενός FTA είναι εξαιρετικά εξατομικευμένη Οι δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται σχετίζονται με την εμπειρία του εξεταστή, το γνωστικό του επίπεδο, τις επιδεξιότητες του και τις προτιμήσεις του πχ Αλγόριθμος λειτουργικής αξιολόγησης σε τραυματισμό κάτω άκρου: Βασικά τεστ ανθρωπομετρικά, ROM, ισορροπία και ιδιοδεκτικότητα Αν όχι στο 10% συνεχίζεται η αποκατάσταση Αν όχι στο 10% συνεχίζεται η αποκατάσταση Ισοκινητική αξιολόγηση Μονοποδικό άλμα 80% του ύψους τους για άντρες 70% στις γυναίκες 90% του ύψους τους για άντρες 80% στις γυναίκες Άλμα με τα δύο πόδια Στη συνέχεια η δοκιμασία L.E.F.T. και αν είναι ικανοποιητική η εκτέλεση τότε δίδεται άδεια για πλήρη συμμετοχή στα σπορ 9

10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Functional Testing in Human Performance, Reiman & Manske Εκδόσεις Human Kinetics,