ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ ΓΗΜΟΙΟΓΡΑΦΙΑ &ΜΜΔ Καηεύζπλζε Γεκνζηνγξαθία & Νέα Μέζα ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΗ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «Σν ζύγρξνλν ειιεληθό ρξνλνγξάθεκα θαη ε αλαγλσζηηθή ηνπ πξόζιεςε ζην δηαδίθηπν : Η ζηήιε «Κπληθόο», ηνπ Κνζκά Βίδνπ» Διέλε Αιεμαλδξίδε (ΑΔΜ:126) Δπηβιέπνπζα θαζεγήηξηα: Εσή Βεξβεξνπνχινπ Θεζζαινλίθε, 2015

2 Πεξίιεςε Ζ παξνχζα έξεπλα κειεηά ην ζχγρξνλν ειιεληθφ ρξνλνγξάθεκα θαη παξάιιεια ηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ηνπ είδνπο απηνχ ζην δηαδίθηπν. Χο αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα (κειέηε πεξίπησζεο) νξίδεηαη ε ζηήιε «Κπληθόο» ηνπ δεκνζηνγξάθνπ Κνζκά Βίδνπ, ε νπνία θηινμελείηαη ζην εβδνκαδηαίν πεξηνδηθφ ΒΖΜagazino, πεξηιακβάλεηαη θαη αλαξηάηαη σζηφζν θαη ζηελ ειεθηξνληθή έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα. Με βάζε έλα εθηελέο ζψκα θεηκέλσλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δεκνζηνγξάθνπ, ε κειέηε καο επηρεηξεί: α) λα νξίζεη ην ζρνιηνγξαθηθφ είδνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο θαη λα αλαδείμεη ηηο ιεηηνπξγίεο, ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηε κηθηή ηνπ θχζε, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα θεηκεληθφ πξντφλ πνπ πθίζηαηαη ζην κεηαίρκην ινγνηερλίαο θαη δεκνζηνγξαθίαο θαη β) λα δηεξεπλήζεη ηελ αλαγλσζηηθή ηνπ πξφζιεςε ζην δηαδίθηπν, κέζα απφ ηα κελχκαηα-ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ θαη λα δηαπηζηψζεη εληέιεη, αλ θαη πψο ηα γλσξίζκαηα ηνπ δηαδηθηχνπ θαη νη λένη ηξφπνη αλάγλσζεο πνπ απηφ επλνεί, επεξεάδνπλ ηε ζρέζε ρξνλνγξάθνπ-θνηλνχ, ηηο ζεκαηηθέο θαη ηηο ζηάζεηο ηνπ ζπληάθηε, θαζψο θαη γεληθφηεξα ηηο δηαδηθαζίεο ηεο ζπγγξαθήο. Abstract The present research intends to study the modern Greek vignette and more specifically, the readability of this kind on the Internet. As a representative sample (case study), there will be the column "Cynic" by the journalist Kosmas Vidos, which is hosted at the weekly magazine ΒΖΜagazino, and it is also included and uploaded on the electronic version of the newspaper: To Vima. Based on an extensive corpus of texts of the aforesaid journalist, our study attempts to: a) define the columnist type of vignette and highlight its features, characteristics and mixed nature since it is about a textual product which has been developed on the borderline between literature and journalism and b) investigate the readability of this type on the Internet, through posts / readers' comments and finally determine, under which circumstances the features of the Internet and the new ways of reading, have an impact on the chronograph s relationship with his readers, the topics and the editor s attitudes, as well as the redacting procedures in general. ii

3 Πεξηερόκελα ΠΔΡΙΛΗΦΗ... ii Πεξηερόκελα... iii ΔΙΑΓΧΓΗ... 1 Κεθάιαην 1 ν : Η ζέζε ηεο ζρνιηνγξαθίαο ζηνλ Σύπν 1.1 Θεσξεηηθφ πιαίζην θαη νξηζκνί Ηζηνξηθφ πιαίζην χληαμε θαη δνκή ησλ ζρνιηαζηηθψλ άξζξσλ Σα είδε ηεο ζρνιηνγξαθίαο Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζρνιηνγξάθνπ Κεθάιαην 2 ν : Η ζρέζε δεκνζηνγξαθίαο-ινγνηερλίαο 2.1 Ηζηνξηθφ πιαίζην Γεκνζηνγξαθία κε ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά Οκνηφηεηεο &δηαθνξέο δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο Κεθάιαην 3 ν : Σν ρξνλνγξάθεκα 3.1 Θεσξεηηθφ πιαίζην θαη νξηζκνί Ηζηνξηθφ πιαίζην Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Ζ ζεκαηνινγία ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Ζ γιψζζα θαη ην χθνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Ο ρξνλνγξάθνο Ζ απήρεζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ Κεθάιαην 4 ν : Μειέηε πεξίπησζεο: Σν ρξνλνγξάθεκα ηνπ Κνζκά Βίδνπ 4.1 Βηνγξαθηθά ζηνηρεία Γεληθά πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά iii

4 4.3 Οη ηίηινη ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Ζ δνκή θαη ην πεξηερφκελν ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Κνζκά Βίδνπ Ζ δνκή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Ζ ζεκαηνινγία ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Ζ γισζζηθή θπζηνγλσκία ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ Σν χθνο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ Σν επηρείξεκα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ Σα πξφζσπα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ Κεθάιαην 5 ν : Η αλαγλσζηηθή πξόζιεςε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν 5.1 Υαξαθηεξηζηηθά θαη δπλαηφηεηεο ηεο δηαδηθηπαθήο δεκνζηνγξαθίαο ΜΜΔ & Κνηλή Γλψκε Ζ δηαδηθηπαθή εθδνρή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Κνζκά Βίδνπ Ο δηαδηθηπαθφο ζρνιηαζκφο ηεο ρξνλνγξαθηθήο ζηήιεο «Κπληθφο» Ζ γισζζηθή θπζηνγλσκία ησλ αλαγλσζηηθψλ ζρνιίσλ πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία Παξάξηεκα iv

5 Δηζαγσγή Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εζηηάδεη ζε έλα μερσξηζηφ είδνο δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ, ην νπνίν έρεη λα επηδείμεη κεγάιε παξάδνζε θαη ζεκαληηθνχο εθπξνζψπνπο ζηελ Διιάδα: ην ρξνλνγξάθεκα. Δπηιέγνληαο σο κειέηε πεξίπησζεο ηε ζηήιε «Κπληθφο» ηνπ Κνζκά Βίδνπ, ε νπνία δεκνζηεχεηαη ζε εβδνκαδηαία βάζε ζην πεξηνδηθφ ΒΖΜagazino, πνπ θπθινθνξεί καδί κε ηελ θπξηαθάηηθε έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα, ε παξνχζα κειέηε ζηνρεχεη αξρηθά λα δηεξεπλήζεη αλ φλησο ππάξρνπλ ζχγρξνλεο κνξθέο ρξνλνγξαθήκαηνο ζηα ζεκεξηλά ΜΜΔ, λα νξίζεη κε αθξίβεηα ηα ζεκαηηθά, δνκηθά θαη πθνινγηθά ζηνηρεία πνπ ην ραξαθηεξίδνπλ θαη, ηέινο, λα ην πεξηγξάςεη σο άξζξν γλψκεο κε ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία, αθνχ ζπρλά δαλείδεηαη ηξφπνπο ηεο ινγνηερληθήο γξαθήο, ελψ ζηε δηαρξνληθή πνξεία ηνπ ζηνλ ειιεληθφ Σχπν, ππεξεηήζεθε πνιιέο θνξέο απφ γλσζηνχο ζπγγξαθείο θαη κάιηζηα κε κεγάιε επηηπρία. ε αληίζεζε κε ηηο ππάξρνπζεο ηζηνξηθν-θηινινγηθέο κειέηεο γηα ην ρξνλνγξάθεκα επνκέλσο, ε εξγαζία καο παξαθνινπζεί ηηο πξφζθαηεο εθδνρέο θαη ηελ επηθαηξφηεηά ηνπ, επηρεηξψληαο λα ζέζεη ην ζεσξεηηθφ ηνπ πιαίζην κε ζχγρξνλνπο, πιένλ, επηζηεκνληθνχο φξνπο θαη ηαπηφρξνλα λα θαηαγξάςεη ηηο εμειίμεηο θαη ηηο λέεο ζπλζήθεο χπαξμεο κηαο ραξαθηεξηζηηθά ειιεληθήο ζρνιηνγξαθηθήο κνξθήο. Παξάιιεια, κε δεδνκέλεο ηηο αιιαγέο πνπ έρνπλ επηθέξεη ηα Νέα Μέζα ζηηο εηδεζενγξαθηθέο θαη ζρνιηνγξαθηθέο πξαθηηθέο, ε παξνχζα έξεπλα πξνζπαζεί λα εληνπίζεη ηηο δηαθνξέο αλάκεζα α) ζηελ έληππε θαη ηελ on-line δεκνζίεπζε ρξνλνγξαθεκάησλ (ζέζε, πιαηζίσζε, πεξηθείκελν) θαη β) ζηελ έληππε θαη ηελ online αλαγλσζηηθή ηνπο πξφζιεςε. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, θαη κε άμνλα ηα δηαδηθηπαθά ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζην θάησ κέξνο ηνπ θεηκέλνπ, ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ ζα καο απαζρνιήζνπλ αθνξνχλ ηε δηάδξαζε θαη ηε δηακφξθσζε λέσλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπ ζπληάθηε θαη ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, ηελ ακεζφηεηα ησλ δηαινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ηηο ηαρχηεηεο δηάδνζεο ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ άξζξνπ, ηελ θξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ άξζξσλ απφ ην θνηλφ, ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο παξαδνζηαθήο αλάγλσζεο ηνπ πεξηνδηθνχ Σχπνπ θαη ησλ - πεξηζζφηεξν ζπκκεηνρηθψλ- αλαγλσζηηθψλ ηξφπσλ, πνπ επλννχλ νη λέεο ηερλνινγίεο, κε ηειηθφ εξψηεκα αλ θαη πψο, εμαηηίαο ηνπο, αλαδηακνξθψλεηαη ε ίδηα ε ηαπηφηεηα ηνπ δεκνζηνγξάθνπ-ρξνλνγξάθνπ θαη νη ζπλζήθεο ηεο δνπιεηάο ηνπ. 1

6 Χο εθ ηνχηνπ, ε εξγαζία καο πεξηιακβάλεη ηα εμήο πέληε θεθάιαηα: 1) ηελ ζέζε ηεο ζρνιηνγξαθίαο ζηνλ Σχπν, 2) ηελ ζρέζε δεκνζηνγξαθίαο-ινγνηερλίαο, 3) ην ρξνλνγξάθεκα, 4) ηελ κειέηε πεξίπησζεο: ην ρξνλνγξάθεκα ηνπ Κνζκά Βίδνπ θαη 5) ηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν. Χο πξνο ηελ κεζνδνινγία πνπ ζα αθνινπζήζεη ε παξνχζα έξεπλα, απηή είλαη εμ νξηζκνχ δηεπηζηεκνληθή, φπσο αθξηβψο επηβάιιεη ην ζέκα ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, θαζψο ην ρξνλνγξάθεκα είλαη θεηκεληθφ είδνο πνπ ζπλδπάδεη ηφζν δεκνζηνγξαθηθά φζν θαη ινγνηερληθά γλσξίζκαηα, αξζξψλεηαη δειαδή ζην κεηαίρκην ησλ δπν απηψλ πνιηηηζκηθψλ πξαθηηθψλ, ελψ ζπγρξφλσο καο ελδηαθέξεη θαη ε δηαδηθηπαθή ηνπ πξφζιεςε, ε κειέηε καο ζα ρξεζηκνπνηήζεη κεζφδνπο θαη βηβιηνγξαθία πνπ πξνέξρνληαη απφ ηξεηο γλσζηηθέο πεξηνρέο: ε πξψηε είλαη ε αλάιπζε δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ, εθφζνλ ζε δεκνζηνγξαθηθά θαη κηληηαθά ζπκθξαδφκελα επδνθηκεί ην ρξνλνγξάθεκα, ε δεχηεξε είλαη νη ινγνηερληθέο ζπνπδέο, θαζψο ζπρλά ην δηεθδηθεί θαη ε ινγνηερλία σο θείκελν έληερλνπ ιφγνπ θαη ε ηξίηε είλαη ηα Νέα Μέζα, αθνχ βαζηθφ ηκήκα ηεο κειέηεο καο εζηηάδεη ζηε δηαδηθηπαθή παξνπζία ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο θαη ηηο επηπηψζεηο ηεο ηερλνινγηθήο δηακεζνιάβεζεο ζηελ αλαγλσζηηθή ηνπ πξφζιεςε. πλνπηηθά, εθηφο απφ ηε κειέηε ηεο δεκνζηνγξαθηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ε παξνχζα έξεπλα έρεη ηελ πξφζεζε λα ζπκβάιιεη γεληθφηεξα ζηε ζπγθξηηηθή δηεξεχλεζε παξαδνζηαθήο αλάγλσζεο θαη δηαδηθηπαθήο ππνδνρήο ηεο αξζξνγξαθίαο γλψκεο, θαζψο θαη ζηε κειέηε ησλ δηαθφξσλ ηξφπσλ, κε ηνπο νπνίνπο είλαη πηζαλφ ν ελεξγφο θαη άκεζνο δηάινγνο κε ην θνηλφ λα επεξεάδεη ηειηθά ηηο δηαδηθαζίεο ζπγγξαθήο θαη ηνπο πξνζαλαηνιηζκνχο ηεο ζχγρξνλεο ζρνιηνγξαθίαο. 2

7 1 ν Κεθάιαην 1. Η ζέζε ηεο ζρνιηνγξαθίαο ζηνλ Σύπν 1.1. Θεσξεηηθό πιαίζην Πξηλ απφ ηελ αλάιπζε ηνπ θπξίσο ζέκαηνο πνπ πξαγκαηεχεηαη ην ελ ιφγσ θεθάιαην, δειαδή ηε ζέζε ηεο ζρνιηνγξαθίαο ζηνλ Σχπν, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε πξφηεξε θαηαλφεζε θαη επεμήγεζε ηεο δηαθνξάο πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηελ εηδεζενγξαθία θαη ηε ζρνιηνγξαθία. Πξάγκαηη, ν ηνκέαο ηεο εηδεζενγξαθίαο θαη ν ηνκέαο ηεο ζρνιηνγξαθίαο ζπληζηνχλ δχν μέρσξα δεκνζηνγξαθηθά πεδία, πνπ ππεξεηνχλ δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο εληφο ηνπ ρψξνπ ησλ ΜΜΔ (Wimmer & Dominick, 2013:35-37). Πην αλαιπηηθά, ε εηδεζενγξαθία είλαη ηνκέαο ηεο δεκνζηνγξαθίαο θαη ζρεηίδεηαη κε ηε ζπιινγή, ηελ αλαζχληαμε θαη ηε κεηάδνζε εηδήζεσλ, νη νπνίεο είηε δεκνζηεχνληαη ζε εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά είηε κεηαδίδνληαη απφ ην ξαδηφθσλν, ηελ ηειεφξαζε θαη ην δηαδίθηπν. Βαζηθή απνζηνιή ηεο εηδεζενγξαθίαο, φπσο ππνζηεξίδνπλ νη Κπξηαθνπνχινπ, Πνιίηεο & Γνπθαηά (2008),είλαη λα πεξηγξάςεη θαη λα γλσζηνπνηήζεη ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηα γεγνλφηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ πνιηηηθφ, ηνλ νηθνλνκηθφ θαη ηνλ πνιηηηζηηθφ βίν. Ζ δηάδνζε θαη ε κεηαθνξά ησλ εηδήζεσλ απηψλ ζα πξέπεη λα γίλεηαη ζε άκεζν ρξφλν θαη κε ηξφπν αληηθεηκεληθφ, ψζηε λα παξακέλεη αλαιινίσηε ε ελεκεξσηηθή νπζία ηνπο θαη λα κελ κεηαηξέπεηαη ζε παξαπιεξνθφξεζε. Πην ζπγθεθξηκέλα κάιηζηα, ε εηδεζενγξαθία νθείιεη λα είλαη θαηαγξαθή νπδέηεξε θαη απνζηαζηνπνηεκέλε, απνθιείνληαο θάζε έθθξαζε πξνζσπηθήο γλψκεο ή αθφκα θαη ηε δηαηχπσζε νπνησλδήπνηε ζρνιίσλ ή ππνζέζεσλ. Οη ζπληάθηεο εηδεζενγξαθηθψλ άξζξσλ είλαη ππνρξεσκέλνη λα κεηαδίδνπλ ηηο εηδήζεηο θαζψο θαη ηηο πιεξνθνξίεο ηνπο κε αθξίβεηα θαη νξζφηεηα, έηζη ψζηε λα ειαρηζηνπνηείηαη ν θίλδπλνο παξαπνίεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο 1. 1 Κψδηθαο Γεκνζηνγξαθηθήο Γενληνινγίαο, αξ.1β. 3

8 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ζρνιηνγξαθία ζπλδέεηαη κε ηελ έθθξαζε γλψκεο θαη ηνλ ζρνιηαζκφ ζπληζηψληαο κία παξαδνζηαθή κέζνδν ζπκκεηνρήο ζηε γλψζε θαη ηελ πιεξνθνξία (Bardoel&Deuze,2001:91). ε αληίζεζε κε ηελ εηδεζενγξαθία, εδψ, πξφθεηηαη γηα ππνθεηκεληθή γλψζε θαη φρη γηα αληηθεηκεληθή. Ζ χπαξμε ηεο «γλψκεο» ζηα ΜΜΔ βαζίδεηαη ζηε δηαιεθηηθή δεχμε ηνπ ηξίπηπρνπ επηζήκαλζε-αλάιπζεηνπνζέηεζε. Σα δηάθνξα είδε ηεο εληνπίδνληαη θπξίσο ζηνλ ρψξν ηεο εθεκεξίδαο, φπνπ πεξηιακβάλεηαη ην «πιηθό γλώκεο» (Arrese, Núñez & Perucha, 2006:226), ελψ ν βαζηθφο ζθνπφο ηνπο είλαη λα ζρνιηάδνληαη ηα πιένλ πξφζθαηα γεγνλφηα ζε κία πξνζπάζεηα επίηεπμεο ζπκθσλίαο ή δηαθσλίαο ησλ αλαγλσζηψλ. Ζ ζεκαηνινγία ηνπο είλαη πνηθίιε, ρσξίο πεξηνξηζκνχο, αθνχ θάζε ζέκα πνπ βξίζθεηαη ζηελ επηθαηξφηεηα, κπνξεί λα ηχρεη νπνηνπδήπνηε ζρνιηαζκνχ. Μέζα απφ ηε ζρνιηνγξαθία, νη εθδφηεο ησλ εκεξεζίσλ θαη πεξηνδηθψλ εληχπσλ αλαζέηνπλ ζε εηδηθνχο ηελ απνζαθήληζε γεγνλφησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνιηηηθή, ηελ θνηλσληθή, ηελ νηθνλνκηθή αιιά θαη ηελ πνιηηηζηηθή επηθαηξφηεηα, εθζέηνληαο ηελ πξνζσπηθή ηνπο γλψκε. Οη γλψκεο απηέο απνηεινχλ μερσξηζηφ θνκκάηη απφ ην «ζψκα» ησλ εηδήζεσλ, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη έλα λέν δεκνζηνγξαθηθφ γέλνο, φπσο ήδε αλαθέξζεθε παξαπάλσ. Χζηφζν, δελ αξθείηαη απιψο ζηελ ζχλδεζε ηνπ ζρνιηαζκνχ κε ηε δεδνκέλε ππνθεηκεληθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο, αιιά επηρεηξεί λα ηνλ πεξηγξάςεη σο θεηκεληθή κνξθή κε βάζε γισζζηθέο, γλσζηηθέο θαη ινγηθέο θαηεγνξίεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, γίλεηαη αλαθνξά ζην χθνο ηνπ ζρνιηαζηηθνχ θεηκέλνπ, ζηελ ιεηηνπξγηθή θαη ζεκαηηθή ηνπ ζπλεθηηθφηεηά, ζηα ξεηνξηθά ηνπ κέζα, αιιά θαη ζηηο επξχηεξεο κνξθέο απφδεημεο πνπ ρξεζηκνπνηεί, εάλ δειαδή, πξφθεηηαη γηα ζπιινγηζηηθή ή γεγνλνηηθή επηρεηξεκαηνινγία (Πνιίηεο, 2008: 280). ηελ μελφγισζζε βηβιηνγξαθία, ην ελ ιφγσ γέλνο νλνκάδεηαη «opinion», δειαδή «γλώκε» θαη εθθξάδεηαη θπξίσο κέζα απφ ηα θύξηα άξζξα (editorials) θαη ηηο πξνζσπηθέο ζηήιεο (personal columns) πνπ θηινμελνχληαη ζηηο εθεκεξίδεο θαη ηα πεξηνδηθά. Σα άξζξα ζρνιηαζκνχ, δηαζέηνπλ θαη έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηα θαζηζηά μερσξηζηά ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα δεκνζηνγξαθηθά είδε ιφγνπ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ, είλαη ε δπλαηφηεηά ηνπο λα δεκηνπξγνχλ έλα είδνο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ αξζξνγξάθνπ θαη αλαγλψζηε, γεγνλφο πνπ ζπκβάιιεη ζηελ 4

9 ιήςε απνθάζεσλ, δηακνξθψλνληαο έηζη, ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο δξάζεο. Μάιηζηα, ζχκθσλα κε ηνλ McNair (2000),ηα άξζξα ζρνιηαζκνχ έρνπλ ηε δχλακε λα θαζνξίδνπλ αθφκε θαη ηελ πνιηηηθή αηδέληα κέζσ ησλ editorials θαη ησλ πξνζσπηθψλ ζηειψλ γλψκεο, κε απνηέιεζκα λα απνθηνχλ πξνβάδηζκα θαη λα θπξηαξρνχλ ζηηο εμειίμεηο ησλ πνιηηηθψλ γεγνλφησλ. Με ηε βνήζεηα ηεο γξαπηήο επηρεηξεκαηνινγίαο, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε ζε έλα άξζξν ζρνιηαζκνχ, ν αξζξνγξάθνο πξνζπαζεί λα πείζεη ηνλ αλαγλψζηε γηα ηελ νξζφηεηα ησλ απφςεσλ ηνπ, ελψ, παξάιιεια, δεκηνπξγεί έλα «ρψξν ηδεψλ», φπνπ νη αλαγλψζηεο κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ ηα πάληα. Πνιιέο είλαη θαη νη εθεκεξίδεο πνπ έρνπλ επεθηείλεη ηε ρξήζε ησλ ιεγφκελσλ «Γξακκάησλ ζηνλ πληάθηε», φπνπ πθίζηαηαη ε πηζαλφηεηα, ψζηε ηφζν ε εθεκεξίδα φζν θαη ν ζπληάθηεο, λα θξηζνχλ γηα θάπνηα ζπγθεθξηκέλε ζηάζε πνπ κπνξεί λα επηδείμνπλ πάλσ ζε έλα ζέκα (Leiter, Johnson &Horrs, 1992: 475). Παξαδνζηαθά, ηα άξζξα γλψκεο εθθξάδνπλ ηελ ηδενινγηθή γξακκή ηεο εθεκεξίδαο, ηελ νπνία ππεξεηνχλ, αιιά δελ είλαη θαη ιίγεο νη θνξέο πνπ παξεθθιίλνπλ απφ απηήλ. Οη αξζξνγξάθνη γλψκεο άιισζηε, φπσο ππνζηεξίδεη ν Μάγεξ (1959), είλαη δεκηνπξγηθνί θαη πξσηφηππνη ζην γξάςηκν ηνπο, ελψ έρνπλ άδεηα λα είλαη απξφζεθηνη, αγελείο θαη πξνθαηεηιεκκέλνη. Πξνηεξαηφηεηα ησλ αξζξνγξάθσλ ινηπφλ, δελ είλαη λα κεηαθέξνπλ ηελ είδεζε, αιιά λα εηζρσξήζνπλ ζηελ νπζία ησλ γεγνλφησλ, ρξσκαηίδνληαο ηε γιψζζα γξαθήο ηνπο κε πξνζσπηθά ζηνηρεία, ελψ ζπρλά φπνπ έλαο θαιφο αξζξνγξάθνο (Ricketson,2004:28) Δμάιινπ, φπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν De Burgh, (2003) δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο, φηη ηα ζρνιηαζηηθά άξζξα δελ ζπγγξάθνληαη κνλάρα απφ επαγγεικαηίεο δεκνζηνγξάθνπο αιιά θαη απφ αθαδεκατθνχο θαη ινηπνχο εηδήκνλεο πάλσ ζε δηάθνξα δεηήκαηα, αθφκα θαη απφ αλαγλψζηεο, δεκηνπξγψληαο έηζη, κηα μερσξηζηή ζπληαθηηθή νκάδα ειεχζεξε λα ζπγγξάςεη γηα φπνην ζέκα ζέιεη. Σειηθά, γίλεηαη θαηαλνεηφ πσο ε γλψκε έρεη ζεκαληηθή ζέζε ζε απηφ πνπ ρξφληα πξηλ ζεσξνχληαλ απζηεξή δεκνζηνγξαθία (Witschge & Nygren,2009:37),επηβεβαηψλνληαο ηελ βαζηθή ιεηηνπξγία ησλ ΜΜΔ σο κία κνξθή εμνπζίαο. πσο είρε γξάςεη, άιισζηε, θαη ν Walter Lippmann «δελ αξθεί λα δηαβάδνπκε, αιιά νθείινπκε λα ζρνιηάδνπκε θαη λα εμεγνχκε» (Παζαιάξεο, 1984: 158). 5

10 1.2. Ιζηνξηθό πιαίζην Ζ ηζηνξία ησλ άξζξσλ γλψκεο έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ ζπλνιηθφηεξε ηζηνξία ηνπ Σχπνπ. Αλ θαη νη εθεκεξίδεο ζηελ αξρηθή ηνπο κνξθή είραλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ελεκεξσηηθφ ραξαθηήξα, νη εθδφηεο ζχληνκα αληηιήθζεθαλ ηελ ζπνπδαηφηεηα ηεο «γλψκεο». Γηα ην ιφγν απηφ, ηνλ 18 ν αηψλα, εληαηηθνπνίεζαλ ηηο πξνζπάζεηεο ηνπο πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ εξαζηηέρλεο αξζξνγξάθνπο πξνεξρφκελνπο απφ ηελ επξχηεξε πνιηηηθή θνηλφηεηα ελζαξξχλνληαο ζπλάκα θαη ηε δεκνζίεπζε επηζηνιψλ απφ απινχο αλαγλψζηεο. Πξφθεηηαη γηα κηα επνρή πνπ ηα απζηεξά έληππα, φπνπ γίλεηαη απιή αλαθνξά ζε γεγνλφηα άλεπ ζρνιηαζκνχ, δίλνπλ ηε ζέζε ηνπο ζε λέεο κνξθέο εληχπσλ, νη νπνίεο ραιαξψλνπλ ην πεξηερφκελν ηνπο θαη θεξδίδνπλ πεξηζζφηεξν ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ (Brumfiel, 2009:275). Απηά δελ είλαη άιια απφ ηα «άξζξα γλώκεο». Σν θύξην άξζξν (editorial) είλαη πξντφλ ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο πνιηηηθήο δσήο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ θαηά ηνλ 19ν αηψλα θαη απεπζχλεηαη ζε έλα αλαγλσζηηθφ θνηλφ πνπ απμάλεη ζηαδηαθά ράξε ζηνλ αιθαβεηηζκφ ησλ ιατθψλ ζηξσκάησλ. Ο 20 νο αηψλαο, ζεσξείηαη σο ε ρξπζή επνρή ηεο ζρνιηνγξαθίαο, θαζψο ν αληαγσληζκφο είλαη πεξηζζφηεξν εζηηαζκέλνο αλάκεζα ζηα ΜΜΔ (Riley, 2009: 321). Δίλαη ν αηψλαο πνπ ε ζρνιηνγξαθία απνθηά ζηαδηαθά έλαλ πην καρεηηθφ ραξαθηήξα, εδξαηψλνληαο ηε ζέζε ηεο δίπια ζηελ εηδεζενγξαθία, σο έλαο επηπιένλ ππιψλαο ηεο ζχγρξνλεο δεκνζηνγξαθίαο ελψ παξάιιεια, νη δεκνζηνγξάθνη, θαζηεξψλνληαη σο επαγγεικαηίεο αξζξνγξάθνη, πνπ δεκνζηεχνπλ ηα θείκελα ηνπο σο πξνζσπηθέο ζηήιεο ή ζε ξνπκπξίθεο γλψκεο κέζα ζην ζψκα ησλ εθεκεξίδσλ 2. Ο ζρνιηαζκφο, φπσο απηφο δηακνξθψλεηαη ζηα πνηθίια «είδε γλψκεο», είλαη ε έθθξαζε ηεο αζηηθήο δεκνθξαηίαο θαη ηνπ πνιηηηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε βηνκεραληθή θνηλσλία ησλ δχν πξνεγνχκελσλ αηψλσλ (Πνιίηεο, 2008:272).ηελ Διιάδα, έπεηηα απφ ηελ πεξίνδν ηεο επηαεηίαο ηνπ , νη κεγάιεο απνγεπκαηηλέο εθεκεξίδεο έζηξεςαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηηο επψλπκεο ζηήιεο θαη ζηηο αλαιχζεηο, φπνπ ην πνιηηηθφ ζρφιην ζπλδπάδεηαη κε ην θαπζηηθφ ρηνχκνξ θαη θηινμελείηαη απφ εηδηθά δηακνξθσκέλεο ζειίδεο πνπ πεξηείραλ εμίζνπ αληίζηνηρα άξζξα γλψκεο (Fenton,2010:24). 2 Πξβι. Πνιίηεο, ζεκεηψζεηο κεηαπηπρηαθνχ καζήκαηνο «ρνιηαζηηθή Γεκνζηνγξαθία» 6

11 Δπηπξφζζεηα, ε εξκελεπηηθή δεκνζηνγξαθία γλσξίδεη ηδηαίηεξε άλζεζε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη ηνπ 1980, φηαλ επψλπκνη δεκνζηνγξάθνη αλαιχνπλ ζε εηδηθέο ζειίδεο ηνπ εληχπνπ ηελ θνηλσληθή, πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή επηθαηξφηεηα, ππνβνεζψληαο παξάιιεια ηε βαζηθή γξακκή ησλ εθεκεξίδσλ ηνπο (Παζαιάξεο, 1984:157). ρεδφλ φιεο νη εθεκεξίδεο ηεο επνρήο πεξηέρνπλ ζειίδεο γλψκεο, νη νπνίεο έδεηρλαλ ηελ ηδενινγηθή ηνπνζέηεζε ηνπο, θπξίσο, κέζα απφ άξζξα ελππφγξαθα θαη κε ή αθφκα θαη κέζα απφ γεινηνγξαθίεο. ηνπο ζπληάθηεο ζπγθαηαιέγνληαλ επίζεο θαη πξσζππνπξγνί, πνιηηηθνί αξρεγνί αιιά θαη ζηξαηησηηθνί εγέηεο. Γηα πνιινχο κειεηεηέο, ν Σχπνο, πξηλ απφ ηνλ 20 ν αηψλα, δελ ήηαλ ηίπνηα παξαπάλσ απφ έλα ζχλνιν αζχλδεησλ δεκνζηεπκάησλ πνπ θαηεπζχλνληαλ απφ ηηο πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο ησλ εθδνηψλ, γεγνλφο ην νπνίν αλαηξέπεηαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, φπνπ ηα έληππα αζθνχλ έιεγρν ζηελ εμνπζία, παίξλνπλ ζέζε θαη επηρεηξνχλ λα δηνξζψζνπλ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ηα θαθψο θείκελα (Galanis,2009:276). 1.3 ύληαμε θαη δνκή ησλ ζρνιηαζηηθώλ άξζξσλ ε γεληθέο γξακκέο, ηα άξζξα ζρνιηαζκνχ δελ αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο θαηά ηελ ζπγγξαθή ηνπο, νχηε έρνπλ ζηαζεξή θαη απαξάβαηε δνκή. Βαζηθφο ηνπο άμνλαο είλαη βέβαηα, πάληα ε εξκελεία θαη ε αλάιπζε θαη δεπηεξεπφλησο κφλν ε πιεξνθφξεζε. Οη αξζξνγξάθνη γλψκεο θηλνχληαη σζηφζν, πάλσ ζε ζπγθεθξηκέλα κνηίβα ζπγγξαθήο, ηα νπνία απνηεινχλ έλαλ γεληθφ νδεγφ ζχληαμεο ελφο ζρνιηαζηηθνχ άξζξνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, έλα ζρνιηαζηηθφ άξζξν αξρηθά επηζεκαίλεη ηε ζεκαηνινγία ζηελ νπνία ζα επηθεληξσζεί. Σν ζέκα, είλαη ζπλήζσο επίθαηξν θαη εθφζνλ ηα γεγνλφηα είλαη ήδε γλσζηά, ν αξζξνγξάθνο παξαζέηεη ηα ζρφιηα ηνπ ρσξίο λα αλαθέξεη θάηη θαηλνχξγην. ηελ ζπλέρεηα, αθνινπζεί ε παξάζεζε ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπ αξζξνγξάθνπ ζρεηηθά κε ην ζέκα πνπ αλαιχεη, δίλνληαο έκθαζε ζην ζεκείν απηφ, ζηηο ηδέεο θαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εκπεηξίεο. Ζ αλάιπζε απηή, κε βάζε ηνπο Haas&Steiner (2001), ζηεξίδεηαη ζηελ ππνθεηκεληθή νπηηθή γσλία ηνπ αξζξνγξάθνπ, ν νπνίνο παίξλεη ζέζε ζηα γεγνλφηα πνπ αθεγείηαη 7

12 χκθσλα κε ηελ έξεπλα ηνπ Πνιίηε (2008), ν πξσηεχσλ θεηκεληθφο ηξφπνο ησλ «ζνβαξψλ» ζρνιηαζηηθψλ εηδψλ, είλαη ε κνλνινγηθή επηρεηξεκαηνινγία, έρνληαο σο δεπηεξεχνληεο ηελ αθήγεζε θαη ηελ πεξηγξαθή. ηα ζχληνκα ζρφιηα, ε επηρεηξεκαηνινγία αλαπηχζζεηαη ζε κηα κε δχν παξαγξάθνπο, ελψ ζηα άξζξα ππάξρεη κεγαιχηεξε ιεπηνκέξεηα θαη πεξηζζφηεξα επηρεηξήκαηα (Φάληεο,2005:189). Σν θιείζηκν ηνπ ζρνιηαζηηθνχ άξζξνπ, πεξηιακβάλεη ην ζπκπέξαζκα ή ηα ζπκπεξάζκαηα, ηα νπνία εμάγεη ν αξζξνγξάθνο, έρνληαο σο ζηφρν λα πξνβιεκαηίζεη αιιά θαη λα πείζεη ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ. Πνιιέο θνξέο, ζηα ζπκπεξάζκαηα, πεξηιακβάλεηαη θαη ε αξρηθή ζέζε ηνπ αξζξνγξάθνπ, ηελ νπνία αλέπηπμε λσξίηεξα κε επηρεηξήκαηα θαη ζην ζεκείν απηφ γπξίδεη πίζσ ζε απηή, ψζηε λα ηελ εληζρχζεη. ρεκαηηθά ινηπφλ, κπνξεί θαλείο λα πεη πσο έλα ζρνιηαζηηθφ άξζξν έρεη εκθαλψο αξρή, κέζε θαη ηέινο, ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν ην ζπλδέεη κε ηα είδε ηνπ ξεηνξηθνχ ιφγνπ ηεο αξραηφηεηαο θαη αληηζηνηρίδεηαη κε ηα εμήο ζπζηαηηθά, φπσο απηά είλαη ηα «πξννίκηνλ» (εηζαγσγή), «δηήγεζηο» (εμηζηφξεζε), «πίζηηο» (επηρεηξεκαηνινγία) θαη ν επίινγνο. Σν χθνο ηνπ είλαη πάληνηε αλσηέξνπ επηπέδνπ (Πνιίηεο, 2008: 271). Αθφκα, αμίδεη λα ζεκεησζεί, φηη ε δνκή ηνπ ζρνιηαζηηθνχ άξζξνπ δηαθέξεη θαηά πνιχ απφ απηή ησλ εηδεζενγξαθηθψλ άξζξσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη έλα άξζξν ζρνιηαζκνχ δελ έρεη ηε κνξθή «αλεζηξακκέλεο ππξακίδαο», δελ μεθηλά δειαδή απφ ην πην ζεκαληηθφ γεγνλφο, πξνρσξψληαο ζην πην αζήκαλην, αιιά αζθεί θξηηηθή ζην ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο θαζ φιε ηελ πνξεία ηεο ζπγγξαθήο ηνπ, ρσξίο λα θάλεη δηάθξηζε ζε πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζεκαληηθά ζηνηρεία. Ζ αξρή ελφο ζρνιηαζηηθνχ άξζξνπ είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή, θαζψο θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα γηα λα είλαη ειθπζηηθή, ψζηε λα θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε γηα λα δηαβάζεη ην ζπγθεθξηκέλν θείκελν. Σν θχξην κέξνο, απνηειεί θπζηθά θαη ην πην ζεκαληηθφ ηκήκα ηνπ άξζξνπ, αθνχ ζα πξέπεη λα δηαηεξεζεί δσληαλφ ην ελδηαθέξνλ, ζηνρεχνληαο ζηελ απνθπγή πεξηηηψλ αλαθνξψλ θαη λα δνζεί έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο, ππνδεηθλχνληαο ζηνλ αλαγλψζηε πνπ αθξηβψο ζα πξέπεη λα δψζεη ηδηαίηεξε πξνζνρή. Ο αξζξνγξάθνο, νθείιεη ινηπφλ, λα είλαη αθξηβήο, ζαθήο θαη ππθλφο, ψζηε λα απνδεηθλχεη ηε βαζηά γλψζε ηνπ ζέκαηνο πνπ αλαιχεη, θαζψο θαη ηελ πξσηνηππία ηεο πξνζέγγηζεο, πξνθεηκέλνπ λα πείζεη ην θνηλφ ηνπ φηη έρεη δίθην. Σν θιείζηκν ηνπ ζρνιηαζηηθνχ άξζξνπ 8

13 πεξηιακβάλεη ην ζπκπέξαζκα, φπνπ θαη απαηηείηαη ηδηαίηεξα πξνζεγκέλε δνκή, ψζηε λα κεηαδίδεη ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ ην επηζπκεηφ κήλπκα (O'sullivan&Heinonen, 2008:360). Σν ζπκπέξαζκα ζπλήζσο είλαη ε βαζηθή ζέζε ηνπ αξζξνγξάθνπ ή πξφθεηηαη γηα θάπνην ξεηνξηθφ εξψηεκα, ην νπνίν έρεη ζαλ ζηφρν λα πξνβιεκαηίζεη ην θνηλφ ηνπ πάλσ ζην ζέκα πνπ ζρνιηάδεη ή λα αθήζεη αθφκα θαη αλνηρηέο πξννπηηθέο γηα ην κέιινλ. Σέινο, ηα άξζξα ζρνιηαζκνχ είλαη ζπλήζσο κηθξφηεξα ζε έθηαζε απφ ην θχξην άξζξν θαη ε ζέζε ηνπο παξακέλεη ζηαζεξή. Καηά θχξην ιφγν, ηνπνζεηνχληαη ζε δίζηειν ρψξν κέζα ζε θάπνην πιαίζην, ελψ ελδερνκέλσο θαη λα παξαηίζεληαη ζρφιηα, πέξαλ ηνπ ελφο, ζε κηα ζηήιε αιιά θαη ζε εμεηδηθεπκέλα ηκήκαηα ηεο εθεκεξίδαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηα νηθνλνκηθά ή αζιεηηθά έλζεηα (Φάληεο, 2005: 175). 1.4 Σα είδε ηεο ζρνιηνγξαθίαο ηελ ζχγρξνλε έληππε δεκνζηνγξαθία έρνπλ δεκηνπξγεζεί πνιιά ππνείδε πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζρνιηνγξαθηθφ γέλνο θαη ηηο «ηήιεο Γλώκεο». Κάπνηα απφ απηά, ζεσξνχληαη πην παξαδνζηαθά θαη θάπνηα άιια πην πξφζθαηα. Δπηπιένλ, παξαηεξείηαη πνηθηιία ζε φ,ηη αθνξά ηελ νλνκαζία θαη ηελ έθηαζε ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ππξήλαο ηνπ γέλνπο ηνπ ζρνιηαζκνχ απνηειείηαη απφ ην θχξην άξζξν, ην ζρφιην, ηελ θξηηηθή, ην ρξνλνγξάθεκα θαη ην επζπκνγξάθεκα (Πνιίηεο, 2008:277). Δπηρεηξψληαο λα γίλεη ζπλδπαζηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιηαζηηθψλ εηδψλ, ν δηαρσξηζκφο απηψλ, δηακνξθψλεηαη σο εμήο: (1) Κύξην Άξζξν: Πξφθεηηαη γηα ην πην γλσζηφ θαη παξαδνζηαθφ είδνο έθθξαζεο ηεο γλψκεο. Σν «θχξην άξζξν» ή αιιηψο «άξζξν» δεκνζηεχεηαη ζηελ πξψηε ζειίδα ηεο εθεκεξίδαο. Απνηειεί ηελ ηαπηφηεηα θαη ηε θσλή ηεο εθεκεξίδαο. Δίλαη πνιιέο θνξέο πνπ ην θχξην άξζξν δε ζα θέξεη ππνγξαθή, ελψ δελ είλαη ιίγεο θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ ζα παξακέλεη αλψλπκν. Απηφ ζπκβαίλεη, ζχκθσλα κε ηνπο Haas&Steiner (2006),δηφηη ην θχξην άξζξν εθθξάδεη «ηα πηζηεχσ» ηεο εθεκεξίδαο πνπ θηινμελείηαη θαη φρη ηελ πξνζσπηθή άπνςε ηνπ ζπληάθηε. Σα ζέκαηα ηνπ θχξηνπ άξζξνπ έρνπλ επίθαηξν ραξαθηήξα θαη θαηέρνπλ εμέρνπζα ζέζε ζηελ εθεκεξίδα. (2) Σν ζρόιην: Παξνπζηάδεη πνιιέο νκνηφηεηεο κε ην θχξην άξζξν αιιά δηαθέξεη αξθεηά σο πξνο ηε ζεκαηνινγία. Δίλαη θάπνηεο θνξέο αλππφγξαθα θαη 9

14 αθνξνχλ ηελ επηθαηξφηεηα. Χο πξνο ηελ έθηαζε, απηά είλαη κηθξφηεξα ζε ζρέζε κε ην θχξην άξζξν. Σνπνζεηνχληαη ζε δίζηειν ρψξν κέζα ζε πιαίζην θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο ε εθεκεξίδα κπνξεί λα δεκνζηεχζεη εθηάθησο εηδηθά ζρφιηα ζηελ πξψηε ή ηελ ηειεπηαία ζειίδα ηεο (Φάληεο,2005:175). (3) Πξνζσπηθέο ηήιεο: Ζ θαηεγνξία απηή απνηειεί ζπκπιήξσκα ησλ ηνπνζεηήζεσλ ηεο εθεκεξίδαο θαη εθθξάδεη ηελ πνιπθσλία ησλ ΜΜΔ. ηελ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη νη ηαθηηθέο θαζεκεξηλέο ζηήιεο κε κεγάιε ζεκαηηθή πνηθηιία, φπσο είλαη ηα πνιηηηθά, ηα νηθνλνκηθά θαη ηα θνηλσληθά δεηήκαηα. Δίλαη, ζπλήζσο, ελππφγξαθεο, αθφκα θαη κε ςεπδψλπκα. πσο ππνζηεξίδνπλ νη Βαιζακίδνπ&Κπξίδεο, (2009), ζηελ ίδηα εθεκεξίδα κπνξεί λα ζπλαληήζεη θαλείο ζηήιεο νη νπνίεο εθθξάδνπλ αληίζεηεο απφςεηο πάλσ ζην ίδην ζέκα πνπ πξαγκαηεχνληαη, ρσξίο λα έρνπλ κεγάιεο απνθιίζεηο απφ ηελ θεληξηθή γξακκή ηνπ κέζνπ πνπ ππεξεηνχλ. Ζ δεκνζίεπζε ησλ ζηειψλ απηψλ κπνξεί λα είλαη είηε θαζεκεξηλή είηε εβδνκαδηαία, αιιά πάληνηε κε ζηαζεξφ ρψξν θηινμελίαο κέζα ζηελ εθεκεξίδα. (4) Αλαιύζεηο: Δίλαη παξφκνηεο κε ηηο πξνζσπηθέο ζηήιεο, αιιά σο πξνο ηελ έθηαζε είλαη πην κεγάιεο ηφζν απφ ην άξζξν φζν θαη απφ ηηο πξνζσπηθέο ζηήιεο. Οη αλαιχζεηο γίλνληαη απφ ηαθηηθνχο ή κφληκνπο ζπλεξγάηεο ηεο εθεκεξίδαο πνπ δεκνζηεχνπλ ζε εβδνκαδηαία βάζε θαη είλαη επψλπκεο. Δζηηάδνπλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ αλαιπηηθή κέζνδν, κε ζθνπφ λα θαηαιήμνπλ ζε έλα ζπκπέξαζκα (Φάληεο,2005:175). (5) Δπηθπιιίδα: χκθσλα κε ην Λεμηθό ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο, πξφθεηηαη γηα ην παιαηφηεξν είδνο ζηειψλ γλψκεο. ηελ αξρηθή ηεο κνξθή, ε επηθπιιίδα θνζκνχζε ηηο εθεκεξίδεο θαη ζπληαζζφηαλ θπξίσο απφ ινγνηέρλεο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο απνηεινχζαλ ε πςεινχ επηπέδνπ γξαθή θαη ην πλεπκαηηθφ ηεο πεξηερφκελν. Διάρηζηνη είλαη εθείλνη πνπ ζήκεξα κπνξνχλ λα γξάςνπλ ηέηνηνπ είδνπο ζηήιε. (6) Υξνλνγξάθεκα: Δίδνο πνπ γλψξηζε ηδηαίηεξε άλζεζε ζηελ Διιάδα ήδε απφ ηνλ 19 ν αηψλα θαη έρεη ζπνπδαία ηζηνξία. Σν ρξνλνγξάθεκα, φπσο ην θχξην άξζξν θαη ηα ζρφιηα, είλαη έλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα- «αηνχ» ή «γεξά ραξηηά»- κηαο εθεκεξίδαο θαη εθθξάδεη, θπξίσο, πξσηνπνξηαθέο απφςεηο, θάλνληαο ρξήζε ηνικεξήο γιψζζαο (Παζαιάξεο,1984:159) ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ ζαξθαζκφ θαη ηε 10

15 ρηνπκνξηζηηθή δηάζεζε. Υξεζηκνπνηήζεθε κε ζηφρν λα απεηθνλίζεη, φζν θαλέλα άιιν είδνο γλψκεο ηηο σκέο πξαγκαηηθφηεηεο κέζα απφ ην ρηνχκνξ θαη ηελ ζάηηξα (7) Παξαπνιηηηθέο ηήιεο: Πξφθεηηαη γηα ην λεφηεξν είδνο ζηειψλ γλψκεο, ελψ παξάιιεια απνηειεί ηελ αγαπεκέλε ζηήιε ησλ αλαγλσζηψλ, επεηδή εζηηάδεη ζηελ παξαζθεληαθή πιεπξά ησλ γεγνλφησλ. Μέζα απφ ηηο ζηήιεο απηέο εθθξάδεηαη κηα άπνςε, ρσξίο απηή λα ρξεηάδεηαη λα είλαη ζσζηή ή ιάζνο. Ζ ηνπνζέηεζε ηνπ ζπληάθηε πάλσ ζηα ζέκαηα ηεο επηθαηξφηεηαο είλαη άκεζε θαη ππάξρεη ηδηαίηεξε πξνηίκεζε ζε επψλπκα πξφζσπα. Δίλαη ηδηαίηεξα ειθπζηηθέο αθνχ δηαζέηνπλ έληνλα ην ζηνηρείν ηνπ θνπηζνκπνιηνχ. (8) θίηζν: Δίλαη έλα κε γισζζηθφ κέζν έθθξαζεο, αιιά παξακέλεη έλα απφ ην πην γλσζηά θαη παξαδνζηαθά κέζα ηνπ είδνπο, ην νπνίν κπνξεί κε κία θαη κφλν εηθφλα λα ηζνζηαζκίζεη ρίιηεο ιέμεηο. Παξακέλεη ζηαζεξή αμία εδψ θαη δεθαεηίεο θαη είλαη ηδηαίηεξα αγαπεηφ απφ ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, θαζψο είλαη πξνζηηφ ζε πξψην επίπεδν αλάγλσζεο θαη θαζφινπ ρξνλνβφξν (Φάληεο,2005:175) (9) Δπηζηνιέο Αλαγλσζηώλ: Πξφθεηηαη γηα κηα ζρέζε πνπ δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζηα έληππα κέζα θαη ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Ζ εθεκεξίδα ιεηηνπξγεί σο αλακεηαδφηεο απφςεσλ κεηαθέξνληαο, έηζη, ηα κελχκαηα ησλ αλαγλσζηψλ ζην επξχ θνηλφ. Ζ έθηαζε ηνπο είλαη πεξηνξηζκέλε. Χο πξνο ην πεξηερφκελν, είλαη πξνζεγκέλεο κε χθνο επηηεδεπκέλν, απνθεχγνληαο ηελ πβξηζηηθή θξαζενινγία. Απηφο είλαη κάιηζηα θαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν θαη πξηλ δεκνζηεπηνχλ, πξέπεη λα ειέγρνληαη δηεμνδηθά (Φάληεο,2005:176) πλνςίδνληαο, ζε αληίζεζε κε ηελ εηδεζενγξαθία, ε νπνία επλνεί κηα νκνγελνπνηεκέλε εηθφλα ηεο επηθαηξφηεηαο, ηα άξζξα ζρνιηαζκνχ απνηεινχλ ηελ ηαπηφηεηα κηαο εθεκεξίδαο θαη ηεο πξνζδίδνπλ ην ηδηαίηεξν ζηίγκα ηεο. ε ζεσξεηηθφ επίπεδν, απνηεινχλ έλα θνκκάηη ηνπ ειεχζεξνπ ηχπνπ, καθξηά απφ ηα ειεγρφκελα κέζα θαη είλαη ηδηαίηεξα αγαπεηά ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. 1.5 Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζρνιηνγξάθνπ Οη εθπξφζσπνη ησλ άξζξσλ ζρνιηαζκνχ, ζε αληίζεζε κε ηνπο ππφινηπνπο εηδεζενγξάθνπο, θαηαηάζζνληαη ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο, φπσο απηέο είλαη νη θαηεγνξίεο ησλ δεκνζηνγξάθσλ, ησλ εηδηθψλ αλαιπηψλ θαη ησλ αλαγλσζηψλ, έηζη 11

16 ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ν δεκφζηνο δηάινγνο (Πνιίηεο,2008:277). Έλαο απνηειεζκαηηθφο ζρνιηαζηήο ζα πξέπεη, πάλσ απφ φια, λα είλαη απαιιαγκέλνο απφ θάζε είδνπο ζπκθέξνληα, λα απνθεχγεη ηελ πξνζβνιή, λα ζέβεηαη ηηο αληίζεηεο απφςεηο θαη ηνπο θξηλφκελνπο, κε ζηφρν πάληνηε ηελ ηέξςε ηνπ αλαγλψζηε. Οη πεξηζζφηεξνη ζρνιηνγξάθνη, πξνθεηκέλνπ λα μερσξίζνπλ θαη λα επηβιεζνχλ ζην δεκνζηνγξαθηθφ ρψξν, πηνζεηνχλ έλα πξνζσπηθφ ζηπι πνπ εχθνια ηνπο θαζηζηά αλαγλσξίζηκνπο ζηα κάηηα ησλ ζπζηεκαηηθψλ αλαγλσζηψλ. ηφρνο ηνπο, είλαη λα παξακέλνπλ καθξηά απφ ηα ηεηξηκκέλα θαη έρνληαο σο βάζε ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπο, θηινδνμνχλ λα εθθξάδνπλ θαηλνηφκεο ηδέεο. Καηά ζπλέπεηα, βνεζνχλ ηνλ αλαγλψζηε λα βιέπεη ηα πξάγκαηα απφ κία δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία, ζε ζρέζε κε απηή πνπ ηνπ πξνζθέξνπλ ηα ππφινηπα κέζα. Έηζη,ζχκθσλα κε ηνλ Harcup, (2003), έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ νη ίδηνη ην ζέκα γηα ην νπνίν ζα ζπγγξάςνπλ, κε απνηέιεζκα, ηα θείκελα ηνπο έρνπλ κεγαιχηεξε ειεπζεξία απφ απηά ηεο εηδεζενγξαθίαο Δπηπιένλ, ην γεγνλφο φηη πνιινί ζρνιηνγξάθνη, πξνέξρνληαη απφ ην ρψξν ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο δηαλφεζεο, είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηνπο θάλεη λα δηαθέξνπλ απφ ηνπο ππφινηπνπο αξζξνγξάθνπο. Ζ δχλακε ηνπο, ε θνηλσληθή ηνπο ππφζηαζε θαη ε ειεπζεξία έθθξαζεο πνπ δηαζέηνπλ, είλαη ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνπο αλαβαζκίδνπλ πνηνηηθά θαη πξνζδίδνληάο ηνπο επηπιένλ θχξνο. Γεδνκέλνπ κάιηζηα, φηη ε ζρνιηνγξαθία πξνυπνζέηεη βαζηά γλψζε ησλ γεγνλφησλ πνπ ζρνιηάδνληαη, ηφηε, ζχκθσλα κε ηελ νχθνπιε (2013), γίλεηαη θαηαλνεηφ πσο ηα ελ ιφγσ θείκελα δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλήο γλψκεο Μέζα απφ ηα θείκελα ηνπ, έλαο ζρνιηνγξάθνο, αθήλεη λα δηαθαλνχλ ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ θαη πνιιέο θνξέο, δελ δηζηάδεη λα εθδειψζεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ απέλαληη ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη νη ζρνιηνγξάθνη δεκηνπξγνχλ δηθνχο ηνπο θαλφλεο γξαθήο καθξηά απφ ηνπο απζηεξνχο θαλφλεο ηεο εηδεζενγξαθίαο, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ γίλνληαη θαπζηηθνί ή αθφκα θαη αγελείο απέλαληη ζηα πξφζσπα πνπ ζρνιηάδνπλ. Ζ θχξηα αξκνδηφηεηα ηνπο, είλαη λα αλαιχζνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ ηα γεγνλφηα πνπ πξαγκαηεχνληαη, πξνθεηκέλνπ λα θαζνδεγήζνπλ ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ ή/θαη λα γίλνπλ ε θσλή ηνπο, θάηη πνπ δελ απαληάηαη ζε άιια είδε εηδεζενγξαθηθψλ θεηκέλσλ. 12

17 Έλαο ζρνιηαζηήο δελ γξάθεη γηα λα ελεκεξψζεη, αιιά πξσηίζησο γηα λα πείζεη ηνλ αλαγλψζηε, γεγνλφο ην νπνίν επηηπγράλεη κέζα απφ ηελ αλάπηπμε κηαο επηρεηξεκαηνινγίαο, πνπ νδεγεί ζε ζπγθεθξηκέλα ζπκπεξάζκαηα. Σν επηρείξεκα απνηειεί άιισζηε ην επίθεληξν ηεο ζρνιηαζηηθήο δεκνζηνγξαθίαο ελψ ην θχξνο ηεο πξνζσπηθήο ππνγξαθήο γίλεηαη κε ηελ ζεηξά ηνπ ε εγγχεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ άξζξνπ. Δλ πξνθεηκέλσ, φπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη Platon&Deuze (2003),δελ είλαη ε αληηθεηκεληθφηεηα ηεο παξνπζίαζεο, ε νπνία έρεη ζεκαζία, αιιά ε πεηζηηθή ινγηθή ηεο ππνθεηκεληθήο επηρεηξεκαηνινγηθήο βάζεο. Σν κέγεζνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ζπληάθηε, ε θαιή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ε πνηφηεηα ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο είλαη ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαηαθέξλνπλ λα θεξδίζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, ελψ παξάιιεια, πεηπραίλνπλ λα ηνλ θάλνπλ λα μερσξίδεη απφ ηνπο ππφινηπνπο αξζξνγξάθνπο, θαζηζηψληαο ηνλ κία αλαγλσξίζηκε θαη δπλεηηθά αμηφπηζηε δεκνζηνγξαθηθή θσλή. 13

18 2 ν Κεθάιαην 2. Η ζρέζε κεηαμύ δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο 2.1. Ιζηνξηθό πιαίζην ην παξφλ θεθάιαην, ζα κειεηεζνχλ ε δεκνζηνγξαθία θαη ε ινγνηερλία σο δχν πξαθηηθέο νη νπνίεο, εθηφο απφ ην θνηλφ ηνπο γισζζηθφ εξγαιείν, εληέιεη ηείλνπλ πεξηζζφηεξν λα δηαθέξνπλ παξά λα ηαπηίδνληαη ζε φ,ηη αθνξά ηηο επηδηψμεηο ηνπο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα βέβαηα, απηά ηα δχν πεδία έρνπλ κεγαιχηεξε ζπλάθεηα απφ απηή πνπ κπνξεί λα θαληαζηεί θαλείο, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο, φπνπ αιιεινδηαπιέθνληαη θαη αιιεινζπκπιεξψλνληαη. Χο εθ ηνχηνπ, πξφθεηηαη γηα κία ζρέζε ε νπνία άιινηε βαζίδεηαη ζε ζπκκαρίεο θαη άιινηε ζηνλ αληαγσληζκφ, ζε θάζε πεξίπησζε φκσο, εκθαλίδεηαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Σχπνο εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά κφιηο ηνλ 17 ν αηψλα, ελψ ν ακέζσο επφκελνο αηψλαο, δειαδή ν 18 νο, έκειιε λα απνηειέζεη ην ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ εμέιημε ηνπ Σχπνπ θπξίσο ζηελ Αγγιία, πνπ ζεσξήζεθε ην θέληξν ηεο Βηνκεραληθήο Δπαλάζηαζεο. Ζ ελ ιφγσ επαλάζηαζε, είρε σο ζπλέπεηα κεγάιεο αιιαγέο ζηελ ηππνγξαθία, ζηελ εμέιημε ησλ κεηαθνξψλ, ζηνλ αιθαβεηηζκφ αιιά θαη ζηελ ζπγθέληξσζε ηνπ πιεζπζκνχ ζε κεγάιεο πφιεηο. Οη εμειίμεηο απηέο, ζχληνκα νδήγεζαλ ζηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εθεκεξίδσλ αιιά θαη ζηελ δηεχξπλζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, κε απνθνξχθσκα ηνλ 19 ν αηψλα. Παξαηεξείηαη ινηπφλ, κεγαιχηεξε αλάγθε γηα ελεκέξσζε απφ ηνλ πιεζπζκφ ηεο θάζε ρψξαο, ελ γέλεη θαη δεδνκέλνπ φηη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ ζηαδηαθά αλαβαζκίδεηαη, ε αλαγλσζηκφηεηα ησλ εθεκεξίδσλ θαη ησλ πεξηνδηθψλ καδηθνπνηείηαη, κε ηα έληππα λα ηπγράλνπλ κεγάιεο απνδνρήο. Παξάιιεια, ε επέθηαζε ηνπ αιθαβεηηζκνχ ζηηο ιατθέο ηάμεηο ησλ πφιεσλ ζπλδπάζηεθε κε ηελ εμάπισζε ησλ ινγνηερληθψλ εηδψλ πνπ ζρεηηδφηαλ κε ηελ έληππε δεκνθηιή θαη καδηθή θνπιηνχξα (Μπαζαληήο,1993:85). Μάιηζηα, αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο άξρηζε ζηαδηαθά λα θαζηεξψλεηαη θαη κία λέα ζπλήζεηα, ε δεκνζίεπζε 14

19 κπζηζηνξεκάησλ ζε ζπλέρεηεο πξψηα ζηνλ Σχπν 3, ελψ ζπλάκα ε αλάγθε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ γηα δηεγήκαηα, δνθίκηα θαη ρξνλνγξαθήκαηα απμαλφηαλ ζπλερψο. Έηζη, ε εμάπισζε ησλ εθεκεξίδσλ θαηά ηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αηψλα νδήγεζε ζηε δηακφξθσζε ελφο λένπ ινγνηερληθνχ θαζεζηψηνο, ζπληειψληαο ζηε κεγαιχηεξε δηάρπζε ηεο ινγνηερλίαο γεληθφηεξα. Γελ είλαη επίζεο ηπραίν, φηη νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη ζπγγξαθείο παίξλνπλ ηνλ ξφιν ησλ δεκνζηνγξάθσλ, νη νπνίνη ζπγγξάθνπλ θαη δεκνζηεχνπλ άξζξα ζηνλ Σχπν ή ρξεζηκνπνηνχλ ηηο εθεκεξίδεο γηα λα θάλνπλ ζηε ζπλέρεηα ηελ είζνδν ηνπο ζηνλ ινγνηερληθφ ρψξν. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα εληνπίδνληαη ζηελ Αγγιία θαη ζηε Γαιιία, θαζψο ζπγγξαθείο φπσο ν Charles Dickens ηελ πεξίνδν εθείλε, ζπγγξάθνπλ ζε κηα ινγνηερληθή θφξκα, ε νπνία αληαπνθξίλεηαη ζην καδηθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ ησλ εθεκεξίδσλ. ηε γαιιηθή εθεκεξίδα Presse, γξάθνπλ εμίζνπ κεγάια ινγνηερληθά νλφκαηα ηεο επνρήο, φπσο νη Gautier, Hugo θαη Dumas. Ζ ελ ιφγσ εθεκεξίδα, απνηέιεζε ηελ πξψηε θαζεκεξηλή εθεκεξίδα ζηε Γαιιία, φπνπ δεκνζηεχνληαλ κπζηζηνξήκαηα ζε ζπλέρεηεο, γλσξίδνληαο κεγάιε εκπνξηθή επηηπρία. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν Σχπνο δεκηνχξγεζε έλαλ πφιν έιμεο γηα πνιινχο ζπγγξαθείο, ψζηε λα ζπλεξγαζηνχλ κε ηηο εθεκεξίδεο, αθνχ ε δεκνζηνγξαθία ηνπο πξνζέθεξε φρη κφλν νηθνλνκηθέο απνιαβέο αιιά θαη δφμα. Σν γεγνλφο απηφ, ήηαλ ηξαληαρηή απφδεημε φηη ν Σχπνο ππεξέηεζε ηε βηνκεραλία θαη ην εκπφξην ηνπ βηβιίνπ, πξνβάιινληαο ηνπο ζπγγξαθείο θαη ην έξγν ηνπο θαη δηακφξθσζε επξχ αλαγλσζηηθφ θνηλφ ζην ρψξν ηεο ινγνηερλίαο. Έηζη, ε ινγνηερλία θαηάθεξε λα εηζρσξήζεη ζηνλ Σχπν θαη λα θαηαιάβεη κηα ζέζε δίπια ζε δεκνζηνγξαθηθά θείκελα, απνθηψληαο ζπλάκα κεγάιε επηηπρία (Μπάιηα & Παπαδεκεηξίνπ, 1983: 30). Παξάιιεια, νη ηερλνινγηθέο αιιαγέο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο, εγθαηλίαζαλ κηα λέα επνρή γηα ηνλ Σχπν. Πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ην 1880 σο ην 1910, παξαηεξήζεθε κεγάιε επέθηαζε ηνπ ιατθνχ Σχπνπ ζηηο ιατθέο ηάμεηο ησλ πφιεσλ, φπνπ ζπληειείηαη κηα λέα «ιατθή» δεκνζηνγξαθία, ελψ ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε κεηαηφπηζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο ησλ εθεκεξίδσλ απφ ηελ πνιηηηθή εμάξηεζε ζηελ εκπνξηθή επηηπρία. 3 Σν πεξίθεκν «roman-feuilleton», νη «επηθπιιίδεο», νη νπνίεο απαληψληαη θαη ζηηο ειιεληθέο εθεκεξίδεο. 15

20 Σα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ δηάδξαζε κεηαμχ ινγνηερλίαο θαη δεκνζηνγξαθίαο δελ σθεινχλ σζηφζν κφλν ηνπο ζπγγξαθείο, αιιά θαη ηνπο εθδφηεο, νη νπνίνη βιέπνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ θχιισλ πνπ πσινχληαη λα αλεβαίλεη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο. Ο Σχπνο απμάλεη ηηο πσιήζεηο ηνπ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, ελψ ε ινγνηερλία, κε ηελ παξνπζία ηεο ζηηο εθεκεξίδεο θαη ηα πεξηνδηθά, ζπκβάιιεη ζηελ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, γεγνλφο πνπ κέρξη πξηλ απφ κεξηθά ρξφληα ήηαλ πξνλφκην ησλ αλψηεξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ. ηελ Διιάδα, ε έθδνζε εβδνκαδηαίσλ εθεκεξίδσλ θαη πεξηνδηθψλ ζέηεη ηηο βάζεηο ηεο ήδε ζηα πξψηα ρξφληα ηνπ λενζχζηαηνπ Βαζηιείνπ. Κχξηνο ζηφρνο ηνπο ήηαλ ε εμππεξέηεζε πνιηηηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη φρη ηφζν ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. πλήζσο, θπθινθνξνχζαλ δηάθνξνη ιίβεινη, φπνπ γηλφηαλ ιφγνο γηα αληίπαια πξφζσπα ηνπ δεκφζηνπ ή ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ, ελψ παξάιιεια, ππήξρε κηα ζηήιε κε ηελ νλνκαζία «Γηάθνξα», φπνπ δεκνζηεχνληαλ εηδήζεηο πνηθίιεο χιεο απφ ηνλ θνηλσληθφ, ηνλ ηδησηηθφ ή ηνλ πνιηηηθφ βίν (Μάγεξ, 1957: 60). Ζ πξψηε ειιεληθή εθεκεξίδα ε νπνία έρεη δηαζσζεί, είλαη ε Δθεκεξίο ησλ αδεξθψλ Μαξθίδσλ Πνχιηνπ θαη ηππψζεθε γηα πξψηε θνξά ηνλ Γεθέκβξε ηνπ 1790 ζηε Βηέλλε κε ζθνπφ ηελ πλεπκαηηθή θαη πνιηηηθή αθχπληζε ηνπ ππφδνπινπ ειιεληζκνχ. Μεηά ηελ θαζηέξσζε ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1864, ζα κπνξνχζε θαλείο λα ππνζηεξίμεη πσο επήιζε ε αιιαγή ζηνλ ειιεληθφ Σχπν, θαζψο ην άξζξν 14, δηεθήξπηηε φηη «ν Σχπνο είλαη ειεχζεξνο» θαη απαγνξεχεηαη θάζε είδνπο ινγνθξηζία. Γηα πξψηε θνξά ηφηε, νη εηδεζενγξαθηθέο κεηαδφζεηο έγηλαλ εγθπξφηεξεο, ε ελεκέξσζε επξχηεξε θαη πνιχπιεπξε θαη αλαπηχρζεθαλ πεξαηηέξσ λέεο ζπλεξγαζίεο κε μέλα εηδεζενγξαθηθά πξαθηνξεία Έηζη, ζηγά-ζηγά άξρηζε λα εληζρχεηαη ν επηρεηξεζηαθφο ραξαθηήξαο ησλ θνξέσλ ηνπ Σχπνπ (Μπαζαληήο,1993: 111). Απφ εθείλε ηελ ζηηγκή θη έπεηηα, εκθαλίδνληαη πιένλ εθδφζεηο λέσλ βειηησκέλσλ εκθαληζηαθά θχιισλ κε πεξηζζφηεξεο ζειίδεο, ζηήιεο θαη εηθνλνγξαθήζεηο αληίζηνηρα. Οη εθεκεξίδεο γίλνληαη εκεξήζηεο απφ εβδνκαδηαίεο. Σν πιηθφ ηνπο εκπινπηίδεηαη κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ θνηλσληθφ, ηνλ πνιηηηζηηθφ θαη ηνλ πλεπκαηηθφ βίν θαη θάλνπλ αθφκα ηελ εκθάληζε ηνπο θαη νη δηαθεκίζεηο. Καηά ην πέξαζκα απφ ηνλ 19 ν αηψλα πξνο ηνλ 20 ν αηψλα, θαζηεξψζεθε ην ρξνλνγξάθεκα, ην νπνίν ππνγξάθεηαη θπξίσο απφ γλσζηνχο ινγνηέρλεο. Οη δεκνζηνγξάθνη άξρηζαλ λα αζρνινχληαη απνθιεηζηηθά κε ην ξεπνξηάδ, ελψ νη ιφγηνη 16

21 εξγάδνληαλ σο έκκηζζνη δεκνζηνγξάθνη. Ο Παιακάο έγξαθε ζρφιηα, ν Παπαδηακάληεο επηθεληξψζεθε ζηηο κεηαθξάζεηο, ελψ νη Κνλδπιάθεο, Μειάο θαη Νηξβάλαο πξνζέθεξαλ ρξνλνγξαθήκαηα. Οη εθεκεξίδεο κε κηθξφ ρξεκαηηθφ θνλδχιη είραλ θαηαθέξεη λα εληάμνπλ κεξηθά ζεκαληηθά «νλφκαηα» ζην δπλακηθφ ηνπο θαη ν εκεξήζηνο Σχπνο εθείλε ηελ πεξίνδν απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδεη ηελ αλάπηπμε ηεο πεδνγξαθίαο. πλνςίδνληαο, γίλεηαη θαηαλνεηφ πσο ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη ζηελ Διιάδα εγθαηληάδεηαη ζηαδηαθά κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα ζηνλ Σχπν. Σα λέα δεδνκέλα πνπ πξσηνδηακνξθψλνληαη θαηά ηνλ 19 ν αηψλα, θαζψο θαη ε ζπλεξγαζία κε δεκνζηνγξάθνπο-ινγνηέρλεο δίλνπλ κεγάιε ψζεζε ζην ρξνλνγξάθεκα, ην νπνίν θπξηαξρεί σο έλα εμαηξεηηθά δεκνθηιέο θαη αμηαλάγλσζην είδνο Γεκνζηνγξαθία κε ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά Ο πνηεηήο Stéphane Mallarmé ππνζηήξημε φηη ην πεδίν ηεο γξαθήο νξηνζεηείηαη απφ κηα ζεκειηψδε δηρνηφκεζε αλάκεζα ζηελ ινγνηερλία θαη ην «νηθνπκεληθφ ξεπνξηάδ», κε άιια ιφγηα ν Σχπνο γίλεηαη αληηιεπηφο σο ν αληίπνδαο ηεο ινγνηερλίαο (Βεξβεξνπνχινπ,2008(β):43). Παξά ηελ παξαδνζηαθή ηνπο αληηπαιφηεηα σζηφζν, ην γεγνλφο φηη νη πξψηεο εθεκεξίδεο θαζπζηέξεζαλ λα εκπνξεπκαηνπνηήζνπλ ηηο εηδήζεηο θαη παξάιιεια λα αλαπηχμνπλ έλα αμηφινγν δίθηπν αληαπνθξηηψλ, νδήγεζε ηνπο εθδφηεο λα ζηξαθνχλ ζηνλ ινγνηερληθφ ρψξν, πξνθεηκέλνπ λα πξνζειθχζνπλ ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζεί κηα λέα δεκνζηνγξαθηθή πξαγκαηηθφηεηα, αιιά θαη είδε δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ κε ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά. Πξάγκαηη, ηνλ 19 ν αηψλα ζηε Γαιιία εδξαηψλεηαη ην «κεγάιν ξεπνξηάδ» (grandreportage), φπνπ ην πξαγκαηηθφ «αθεγεκαηνπνηείηαη» ζπζηεκαηηθά (Βεξβεξνπνχινπ,2008(β):44), ελψ εκθαλίδνληαη ζπνπδαία νλφκαηα κε ηελ δηπιή ηδηφηεηα ηνπ δεκνζηνγξάθνπ-ινγνηέρλε, φπσο ν Émile Zola θαη θπξίσο, ν Honoré de Balzac, ν νπνίνο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκειησηέο ηνπ ξεαιηζηηθνχ κπζηζηνξήκαηνο. Σα άξζξα ηνπ γέκηδαλ ηηο ζειίδεο ησλ γαιιηθψλ εθεκεξίδσλ ηεο επνρήο, ελψ παξάιιεια ζπλέγξαςε κπζηζηνξήκαηα ηεο ζεηξάο γηα ηηο δεκνθηιείο ηφηε επηθπιιίδεο (feuilletons), θπξίσο φκσο αλππφγξαθα. Δίλαη κάιηζηα ηδηαίηεξα απνθαιππηηθφ ην γεγνλφο φηη ην 1837 δεκνζηεχηεθαλ νη πεξίθεκεο Υακέλεο 17

22 Φεπδαηζζήζεηο, έξγν-ζηαζκφο όπνπ πεξηγξάθεηαη κε θάζε ιεπηνκέξεηα ε φρη θαη ηφζν θσηεηλή εηθφλα ηνπ γαιιηθνχ δεκνζηνγξαθηθνχ ρψξνπ ηεο επνρήο. ηελ ίδηα θαηεγνξία αλήθεη θαη ν Ακεξηθαλφο ζπγγξαθέαο-δεκνζηνγξάθνο Μarc Twain, πνιιά απφ ηα θείκελα ηνπ νπνίνπ δεκνζηεχηεθαλ ζηελ εθεκεξίδα Alta California κε κεγάιε απήρεζε, πξνζθέξνληαο ζηνλ ζπγγξαθέα ζεκαληηθή αλαγλψξηζε απφ ην θνηλφ. Οη ηζηνξίεο ηνπ Twain θφζκεζαλ γηα ρξφληα ηηο ακεξηθαληθέο εθεκεξίδεο, δίλνληαο ηνπο «ινγνηερληθή ράξε» θαη ζπλδπάδνληαο ηδαληθά ηελ ηαπηφηεηα ηνπ ινγνηέρλε κε εθείλε ηνπ δεκνζηνγξάθνπ. Σελ ίδηα πεξίπνπ επνρή ζηελ Διιάδα, ν Σχπνο αλαδεηά αθφκα ηελ ηαπηφηεηά ηνπ θαη νη δεκνζηνγξάθνη πεηξακαηίδνληαη κε ην χθνο θαη ηηο ηερληθέο ηεο γξαθήο. Έηζη, ζηηο 5 Οθησβξίνπ ηνπ 1873 δεκνζηεχεηαη απφ ηελ εθεκεξίδα Δθεκεξίο ησλ Αζελψλ, ε ηζηνξία ελφο άπνξνπ 17ρξνλνπ θνξηηζηνχ απφ ηνλ Πεηξαηά πνπ κεηακθηέδεηαη ζε αγφξη γηα λα βξεη ζηελ Αζήλα εξγαζία θαη θαηνηθία. Δίλαη ε πξψηε αθήγεζε ζε ειιεληθή εθεκεξίδα, ε πξψηε «ηζηνξία κε αλζξώπηλν ελδηαθέξνλ» ("human interest story"), φπσο ηελ απνθαινχλ ραξαθηεξηζηηθά νη Ακεξηθαλνί ή αιιηψο, "fait divers", φπσο ηελ νλνκάδνπλ νη Γάιινη. ε θάζε πεξίπησζε, φπσο έρεη ππνζηεξηρζεί απφ ηνλ Pauly (2011), πξφθεηηαη γηα έλα είδνο, κέζσ ηνπ νπνίνπ ν Σχπνο ζηξέθεηαη πξνο ην πξαγκαηηθφ θαη αλαπαξηζηά ή εμηζηνξεί ηελ θαζεκεξηλφηεηα. πσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη Cramer & McDevitt (2004),ην αζηπλνκηθφ δειηίν, ηα δηθαζηηθά πξαθηηθά, ην θνηλσληθφ πεξηζψξην, ε εξγαηηθή ηάμε θαη νη πφιεκνη θαζίζηαληαη πιένλ σο νη πξνλνκηαθνί ηνκείο άληιεζεο ζεκάησλ απφ ηελ ζχγρξνλε δεκνζηνγξαθηθή αθήγεζε.to δηπιφ έγθιεκα ζηα Βίιηα, έλαο θφλνο ζηα Σξίθαια κε δξάζηε ηνλ εγνχκελν ηεο ηνπηθήο κνλήο, νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ εξγαηψλ ζην Λαχξην, ηα αηκαηεξά επεηζφδηα κεηαμχ θνηηεηψλ θαη αζηπλνκίαο ζηα Πξνπχιαηα, ν ζάλαηνο ηνπ γηνπ ηνπ ζηξαηεγνχ Καιάξε ζηνπο Βαιθαληθνχο Πνιέκνπο, ε άθημε ησλ Διιήλσλ αηρκαιψησλ ζηξαηησηψλ απφ ηε Μηθξά Αζία, ε απφπεηξα δνινθνλίαο θαηά ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ ην , απνηεινχλ πεξηπηψζεηο φπνπ γηα πξψηε θνξά αθνινπζνχληαη νη αθεγεκαηηθνί θαλφλεο ησλ θηλεκαηνγξαθηθψλ λνξκψλ. Σν θνηλσληθφ πεξηζψξην ηεο πξσηεχνπζαο θαη πνιιά άιια ζπλαθή δεηήκαηα, είλαη κεξηθέο απφ ηηο αθεγήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο παξαδείγκαηα γηα λα 4 Πξβι. πεξίιεςε απφ ην βηβιίν ηνπ Μπαθνπλάθε (2014), «Γεκνζηνγξάθνο ή ξεπόξηεξ». 18

23 παξνπζηαζηεί απηφ ην είδνο ζηνλ ειιεληθφ Σχπν. Σαπηφρξνλα, πνιινί γλσζηνί Έιιελεο ινγνηέρλεο αζρνινχληαη απφ λσξίο κε ηε δεκνζηνγξαθία θαη αξζξνγξαθνχλ ζηνλ Σχπν ή δεκνζηεχνπλ κπζηζηνξήκαηα ζε ζπλέρεηεο θαη δηεγήκαηα, φπσο ν Παπαδηακάληεο, ν Ρνΐδεο, ν Κνλδπιάθεο θαη πνιινί άιινη αξγφηεξα. Μεηαηρκηαθή ζηηγκή σζηφζν ζηε ζπκβησηηθή ζρέζε δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο, απνηειεί ε δεθαεηία ζηελ Ακεξηθή, φηαλ εκθαλίδεηαη ε ιεγφκελε «Νέα ή Λνγνηερληθή Γεκνζηνγξαθία» («New Journalism» «Literary Journalism»), εθείλν ην είδνο ξεπνξηάδ δειαδή, πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή ηεο κπζηζηνξεκαηηθήο αλαπαξάζηαζεο ησλ γεγνλφησλ γηα ηελ παξνπζίαζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (Υνιηβάηνπ,2014: 30-31). ηελ Ακεξηθή άιισζηε, πξηλ θαη ακέζσο κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, ζα εκθαληζηνχλ πνιινί ζπγγξαθείο πνπ ζα ηζνξξνπήζνπλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ν θαζέλαο ηνπο αλάκεζα ζηε δεκνζηνγξαθία θαη ηε ινγνηερλία, φπσο ν J. Agee, ν E. Hemingway, ν J. Steinbeck, ν N. Mailer, ν T. Capote, ε J. Didion. Ζ «γέλλεζε» ηεο ινγνηερληθήο δεκνζηνγξαθίαο πάλησο, κε ηελ έλλνηα πνπ ηεο πξνζέδσζε ν 20 νο αηψλαο, νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε παξαδνζηαθή δεκνζηνγξαθία δελ κπνξνχζε λα απνδψζεη ζε επαξθή βαζκφ ηα γεγνλφηα πνπ ζπλέβαηλαλ ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ ζπκβάλησλ ηεο επνρήο. Γη απηφ θαη πφιν έιμε γηα ηνπο λένπο Ακεξηθαλνχο δεκνζηνγξάθνπο απνηέιεζαλ ζε κεγάιν βαζκφ ηα γεγνλφηα πνπ ζθφπηκα είραλ αγλνεζεί απφ ηε δεκνζηνγξαθία ησλ κεγάισλ εθεκεξίδσλ. ηελ παξαδνζηαθή δεκνζηνγξαθία ε θφξκα ήηαλ απιά ην «φρεκα» ηεο είδεζεο, αληίζεηα, ζηελ «λέα δεκνζηνγξαθία» ε κέζνδνο κεηάδνζεο ηεο είδεζεο απνηειεί ηκήκα ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ άξζξνπ ζηα πιαίζηα ηνπ πξαγκαηηθνχ θπξίνπ ζέκαηνο πξαγκάηεπζεο θαη παξνπζίαζεο 5. χκθσλα κε ηνλ ζεσξεηηθφ ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηάζεο Tom Wolfe (1973), βαζηθέο αξρέο ηνπ λένπ είδνπο είλαη ε απνκάθξπλζε απφ ηελ απιή παξάζεζε ησλ γεγνλφησλ, ε θαηαζθεπή θαη ε αλάπηπμε ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ θεηκέλνπ κέζα απφ ηελ ζχδεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζθελψλ, ε έληνλε ρξήζε ηεο πεξηγξαθήο θαη ε ζπρλή ρξήζε ηνπ δηαινγηθνχ ζηνηρείνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαζνκηινπκέλε γιψζζα θαη ηνλ εζσηεξηθφ κνλφινγν. Ζ ινγνηερληθή δεκνζηνγξαθία πξνζπαζεί λα κεηαθέξεη κηα 5 Πξβι. ην άξζξν ηεο Υνιηβάηνπ (2014),«Αιεζηλέο Ηζηνξίεο: ε γνεηεία ηεο ινγνηερληθήο κεκπζνπιαζίαο ζην πιαίζην ηεο ειιεληθήο λέαο δεκνζηνγξαθίαο». 19

24 βαζχηεξε αιήζεηα θαη δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ απιή παξνπζίαζε ησλ γεγνλφησλ 6, ελψ ελδηαθέξεηαη ηδηαίηεξα γηα ηε κνξθή ηνπ θεηκέλνπ, πηνζεηψληαο έλα είδνο δεκηνπξγηθνχ πεδνχ ιφγνπ. Δπηπιένλ ραξαθηεξηζηηθά, απνηεινχλ ε αθήγεζε ζε ηξίην πξφζσπν, µε ηελ ζπρλή αιιαγή ηεο νπηηθήο γσλίαο αιιά θαη κε ηελ θαηαγξαθή ηεο νπνηαδήπνηε ιεπηνκέξεηαο αθφκα θαη αλ είλαη θαηλνκεληθά αζήκαληε. ηφρνο ηεο εηζήγεζεο ηνπ Wolfe (1996), ήηαλ ε λέα απηή δεκνζηνγξαθία λα αληηκεησπίδεηαη σο κπζηζηφξεκα, λα ρξεζηκνπνηνχληαη δειαδή ινγνηερληθέο-αθεγεκαηηθέο ηερληθέο πνπ αξκφδνπλ ζε κηα λνπβέια ή ζε έλα δηήγεκα. Χζηφζν, θαη πάιη ην θείκελν δελ πξέπεη λα μεθεχγεη απφ ηηο αξρέο ηεο δεκνζηνγξαθίαο θαη απηφ ζπκβαίλεη, δηφηη θάζε θξάζε δελ πξέπεη κφλν λα είλαη πξαγκαηηθή, αιιά πξέπεη θαη λα κπνξεί λα επαιεζεπηεί, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη ζηελ παξαδνζηαθή δεκνζηνγξαθία. Ο Wolfe ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ηα έξγα ηαιαληνχρσλ ζπγγξαθέσλ ηεο επνρήο, φπσο ήηαλ νη G. Talese, J. Breslin, H. S. Thompson, θαζψο θαη παξαδείγκαηα ηνπ ηξφπνπ ζπγγξαθήο ηνπο. Δπίζεο, ζην ίδην βηβιίν παξαζέηεη θαη ζπγγξαθείο νη νπνίνη άθεζαλ ηζηνξία κέζα απφ ηνλ ηξφπν ζπγγξαθήο ηνπο, πνπ παξέπεκπε αξθεηά ζην ζηπι ηεο ινγνηερληθήο δεκνζηνγξαθίαο, φπσο νη S. Crane, G. Orwell, C. Dickens θαη J. Hersey(Wolfe,1996:21-22). Ζ «λέα δεκνζηνγξαθία», ζχκθσλα κε ηνλ Abrahamson (2006),ζηφρεπε λα επεξεάζεη ηφζν ην ζπλαηζζεκαηηθφ φζν θαη ην λνεηηθφ επίπεδν ηνπ εθάζηνηε αλαγλψζηε ζε ηέηνην βαζκφ θαη µε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα απνηειέζεη θαη ν ίδηνο κε ηε ζεηξά ηνπ θνκκάηη ηεο ηζηνξίαο ησλ γεγνλφησλ. Ζ ζρέζε πνπ δηακνξθψλεηαη φκσο κεηαμχ δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο έρεη δηπιή δηάζηαζε. Ζ πξψηε αθνξά ηελ ζέζε ηνπ δεκνζηνγξάθνπ, φπσο δηακνξθψλεηαη ζηε ινγνηερλία θαη ε δεχηεξε αθνξά ηνπο ινγνηέρλεο θαη ηε ζέζε πνπ θαηέρνπλ ζηε δεκνζηνγξαθία. Τπάξρεη δειαδή κηα ελαιιαγή ησλ ξφισλ αιιά θαη ησλ ζέζεσλ ζην λέν απηφ κνληέιν δεκνζηνγξαθίαο. ηελ Διιάδα, φπσο ππνζηεξίδεη ε Γηαθνπκέινπ (2009),ε ελ ιφγσ ηάζε δελ επδνθίκεζε ηδηαίηεξα. Αλάκεζα ζηα ιίγα ζχγρξνλα δεκνζηνγξαθηθά παξαδείγκαηα πνπ έρνπλ ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά μερσξίδνπλ πάλησο νη ηζηνξίεο-ξεπνξηάδ ηνπ Γεσξγαθφπνπινπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, πξφθεηηαη γηα εθείλν ην είδνο ηνπ ξεπνξηάδ πνπ ηζρπξίδεηαη πσο κέζα απφ ην επίθαηξν αλαδεηείηαη θαη αλαδεηθλχεηαη ην νηθνπκεληθφ. 6 Πξβι. ην άξζξν ηνπ Murphy (1974: 16, 34-36) The New Journalism: A Critical Perspective, ν νπνίνο επηζήκαλε ηελ χπαξμε ηξηψλ ζπγθεθξηκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ινγνηερληθήο δεκνζηνγξαθίαο, ηα νπνία είλαη: α) ε ρξήζε ησλ δξακαηηθψλ ινγνηερληθψλ ηερληθψλ, β) ε ππνθεηκεληθφηεηα θαη γ) ε εκβάζπλζε. 20

25 Οη ηζηνξίεο ηνπ απνηεινχλ έλα είδνο ειιεληθνχ ινγνηερληθνχ «κεγάινπ κήθνπο» ξεπνξηάδ, φπσο ηηο ραξαθηεξίδεη ν ίδηνο θαη αμηνπνηνχλ κπζνπιαζηηθέο ηερληθέο (Weber,1974: 24). Γεληθφηεξα, φηαλ ε δεκνζηνγξαθία αμηνπνηεί ινγνηερληθέο ηερληθέο θαηαθέξλεη θαη ζπλδπάδεη ηελ αιήζεηα κε ηε δξακαηνπνηεκέλε αθήγεζε, ελψ θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο, κεηαμχ άιισλ, είλαη ε αλαιπηηθή πεξηγξαθή, ν δηάινγνο, νη κεηαθνξέο, νη παξνκνηψζεηο, ε εηξσλεία, ε ζάηηξα, ν ζπκβνιηζκφο, ε πξννηθνλνκία, ε ππνθεηκεληθφηεηα θαη ν ζπλαηζζεκαηηθφο ραξαθηήξαο. Σα θείκελα ηεο ινγνηερληθήο δεκνζηνγξαθίαο απνηεινχλ γηα ηνλ αλαγλψζηε παξάιιεια θαη έλα «παξάζπξν» θαη έλαλ «θαζξέθηε». ε φ,ηη αθνξά ηνλ πξψην, δειαδή ην «παξάζπξν», απηφ επεμεγείηαη θαζψο κεηαδίδεη ζηνλ αλαγλψζηε κηα εηθφλα ηνπ θφζκνπ πνπ εμαπιψλεηαη θαη θηλείηαη γχξσ ηνπ, έλαλ ηξφπν δσήο θαη «θαζξέθηε», δηφηη δίλεη ηελ εηθφλα απηή κε έλαλ ηξφπν πνπ αληαλαθιά ηε δηθή ηνπ δσή. Με άιια ιφγηα, ε ινγνηερληθή δεκνζηνγξαθία δελ εκκέλεη κφλν ζην γεγνλφο, αιιά επεθηείλεηαη ζηελ παξνπζίαζε ή/θαη ζηελ αλάιπζε ησλ γεγνλφησλ κέζα απφ κηα αλζξσπνθεληξηθή ζθνπηά, δειαδή λα παξνπζηαζηεί ε επίδξαζε ελφο γεγνλφηνο ζηνλ άλζξσπν (Kerrance, 1997: 17). ε κηα κειέηε ηνπ 1993 απφ ηελ Ακεξηθαληθή Δηαηξεία πληαθηψλ Δθεκεξίδσλ, δηαπηζηψζεθε φηη ηειηθά ε αθήγεζε πξνζειθχεη ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ θαη βειηηψλεη ηελ επηθνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ. Σα ακεξηθαληθά πεξηνδηθά Harpers, The NewYorker, Utne Reader, Rolling Stone, The Village Voice Atlantic Monthly θαη Esquire απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα πνπ έρνπλ θηινμελήζεη θαηά θαηξνχο ελαιιαθηηθέο ή εμεηδηθεπκέλεο δεκνζηεχζεηο κε ζηφρν λα επηηξαπεί ε πην δεκηνπξγηθή έθθξαζε (Connery,1994:75). Σα ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ ελαιιαθηηθψλ εγγξάθσλ έγηλαλ ζχληνκα εππξφζδεθηα απφ ηνπο αλαγλψζηεο θαη θπξηαξρνχληαη απφ λένπο ζπγγξαθείο, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχλ ηε δεκηνπξγηθφηεηα γιψζζα, ηε δηάηαμε θαη ηε δεκνζίεπζε ηερληθψλ, ελψ αληηκεησπίδνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο θαη ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία απεπζχλνληαη κε αίζζεκα θνηλσληθήο επζχλεο θαη φρη κε ην θίλεηξν ηνπ θέξδνπο. Έηζη, ινηπφλ, δελ απνηειεί θακία έθπιεμε ην γεγνλφο φηη ην δηαδίθηπν, ζηελ ζπλέρεηα, έδσζε λέα βήκαηα αλάπηπμεο γηα ηελ ινγνηερληθή δεκνζηνγξαθία. 21

26 2.3. Οκνηόηεηεο θαη δηαθνξέο κεηαμύ δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο Δπηρεηξψληαο λα εληνπίζνπκε ηηο νκνηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ αλάκεζα ζηε δεκνζηνγξαθία θαη ηε ινγνηερλία, δηαπηζηψλεηαη πσο ην πξψην βαζηθφ θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη ε γιψζζα, εθφζνλ ηφζν νη δεκνζηνγξάθνη φζν θαη νη ινγνηέρλεο, σο ζπγγξαθείο πνπ θαηαπηάλνληαη κε ην γξαπηφ ιφγν, έρνπλ σο εξγαιείν ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη πξνζπαζνχλ λα απνθχγνπλ ηε ρξήζε θνηλφηππσλ εθθξάζεσλ θαη παξακέλνπλ πξνζεισκέλνη ζην ζέκα πνπ πξαγκαηεχνληαη, ψζηε λα έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα έλα ειθπζηηθφ θείκελν. πλήζσο φπσο έρεη ππνζηεξίμεη ν Moschonas (2014), θαη ζηα δχν είδε, είζηζηαη λα ρξεζηκνπνηείηαη ε αθήγεζε θαη ε πεξηγξαθή γεγνλφησλ: ηα κελ δεκνζηνγξαθηθά θείκελα δηεθδηθνχλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε, ψζηε λα δηαβάζεη ην άξζξν, ελψ ζηα ινγνηερληθά θείκελά, ν ζηφρνο είλαη λα δηαβαζηεί ην θείκελν/βηβιίν ηνπ ζπγγξαθέα, ην νπνίν ζέηεη δηαθφξσλ εηδψλ δεηήκαηα, ςπραγσγεί κε ηελ πξσηνηππία ηεο γιψζζαο θαη ηεο νπηηθήο ηνπ θαη ελδερνκέλσο πξνβιεκαηίδεη ην θνηλφ. Δπίζεο, ηφζν νη δεκνζηνγξάθνη φζν θαη νη ινγνηέρλεο πνπ γξάθνπλ θαη δεκνζηεχνπλ ηα θείκελά ηνπο ζε εθεκεξίδεο ή θαη πεξηνδηθά, αζρνινχληαη κε θνηλσληθά αιιά θαη κε πνιηηηθά δεηήκαηα. Σειηθά, ε δεκνζηνγξαθία αιιά θαη ε ινγνηερλία αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ εθάζηνηε επνρή, ηφζν ηελ ζχγρξνλε φζν θαη ηηο παιαηφηεξεο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη κπνξνχλ λα ζπιιάβνπλ ηελ αλζξψπηλε θαζεκεξηλφηεηα. Χο εθ ηνχηνπ, ηα θείκελα ηνπο έρνπλ θνηλσληθνπνιηηηθή βαξχηεηα ζηνρεχνληαο ζηελ αθχπληζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, κεηαιακπαδεχνληαο ζε απηφ έλα λέν είδνο γλψζεο. Καη ε δεκνζηνγξαθία αιιά θαη ε ινγνηερλία πξνζθέξνπλ ραξά θαη ηθαλνπνίεζε ζηνλ γξάθνληα, θαζψο ακθφηεξνη δεκνζηνγξάθνη θαη ινγνηέρλεο, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ησλ θεηκέλσλ ηνπο, θαηαζέηνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο, ηηο ειπίδεο ηνπο θαη ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπο, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ κπαίλνπλ ζηε ζέζε ηνπ αλαγλσζηηθφ ηνπο θνηλνχ θαη γίλνληαη ε θσλή ηνπο. Γελ ζπγγξάθνπλ, ινηπφλ, κφλν κε ηελ πέλα, αιιά δίλνπλ φιε ηνπο ηε ςπρή πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα θαιφ θείκελν, ην νπνίν ζα απνιαχζνπλ νη εθάζηνηε αλαγλψζηεο ηνπο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί πσο ηα ηειεπηαία ρξφληα πνπ σο γλσζηφλ, ε ηερλνινγία θαη ην δηαδίθηπν έρνπλ εηζβάιεη ζηελ αλζξψπηλε θαζεκεξηλφηεηα, ε 22

27 δεκνζηνγξαθία θαη ε ινγνηερλία έρνπλ δερηεί ζεκαληηθέο επηξξνέο, πξάγκα πνπ έρεη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηηο πξαθηηθέο, ζηε θπζηνγλσκία ηνπο θαη ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλάισζή ηνπο. Ζ «ειεθηξνληθή» δεκνζηνγξαθία θαη ινγνηερλία, αληίζηνηρα, έρνπλ ήδε θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπο ζην δηαδίθηπν θαη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ έλλνηα ηνπ «ππεξθεηκέλνπ» (hypertext). Σν «ππεξθείκελν» πεξηέρεη αξρεία πνπ είλαη νξγαλσκέλα ζεηξηαθά, θαζψο επίζεο δηαζέηεη θαη έλα ζχλνιν απφ ζπλδέζκνπο (links), ηα νπνία πεξηέρνπλ πεγέο. Παξάιιεια, ζχκθσλα κε ηελ Royal (2000),ηα e- books έρνπλ ήδε αιιάμεη ηελ παξαδνζηαθή ζρέζε πνπ έρεη ν αλαγλψζηεο κε ην βηβιίν, κε απνηέιεζκα πνιιά ινγνηερληθά βηβιία λα δηαηίζεληαη θαη λα δηαβάδνληαη πιένλ κέζσ δηαδηθηχνπ ζε ειεθηξνληθή κνξθή. ε φ,ηη αθνξά, ηηο δηαθνξέο ησλ δχν απηψλ εηδψλ, κηα βαζηθή δηαθνξά ηεο δεκνζηνγξαθίαο απφ ηε ινγνηερλία έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζηελ κελ δεκνζηνγξαθία ρξεηάδεηαη ζπγθεθξηκέλε ηερληθή πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί έλα άξζξν, ελψ ζηε δε ινγνηερλία ρξεηάδεηαη ηέρλε θαηά ηελ δεκηνπξγία ελφο δηεγήκαηνο. Γηα ην ιφγν απηφ άιισζηε ε δεκνζηνγξαθία είλαη έλαο θιάδνο πνπ κπνξεί λα δηδαρζεί ζε αληίζεζε κε ηελ ινγνηερλία, ε νπνία ρξεηάδεηαη ζπλήζσο ηαιέλην γηα λα ππάξμεη κε επηηπρή ηξφπν. Δμάιινπ, έλαο δεκνζηνγξάθνο, βαζίδεηαη ζε έλα ππαξθηφ θαη ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμεη ην άξζξν ηνπ, ελψ έλαο ινγνηέρλεο ζα πξέπεη λα «γελλήζεη» απφ κφλνο ηνπ ηελ ηδέα πάλσ ζηελ νπνία ζα ζηεξίμεη ην αθήγεκά ηνπ, δελ ην ελδηαθέξεη δειαδή ε αθξηβήο πξαγκαηηθφηεηα, αιιά ε κπζνπιαζία. Παξάιιεια, ν ρξφλνο θαη ε έθηαζε ησλ θεηκέλσλ, ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηνπ ζπγγξαθέα φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ αλαγλψζηε απνηεινχλ κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο δηαθνξέο ησλ δχν εηδψλ. ηελ πεξίπησζε πνπ ν γξάθσλ είλαη ν δεκνζηνγξάθνο, ηφηε ν ίδηνο ληψζεη έληνλα ηελ πίεζε ηφζν ηνπ ρξφλνπ φζν θαη ηνπ ρψξνπ ηνπ άξζξνπ πνπ πξφθεηηαη λα δεκνζηεχζεη. Ζ είδεζε ζα πξέπεη λα δνζεί άκεζα ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, λα είζαη ζχληνκε αιιά θαη πεξηεθηηθή, δηαθνξεηηθά θηλδπλεχεη λα ράζεη αθφκα θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ηε δνπιεηά ηνπ ή ηελ αμηνπηζηία ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν ινγνηέρλεο, σο ν γξάθσλ, δηαζέηεη ζαθψο πνιχ πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα λα νινθιεξψζεη ην δηήγεκα ηνπ θαη θπζηθά, δελ έρεη πεξηνξηζκνχο σο πξνο ηελ έθηαζε ηνπ. Απφ ηελ πιεπξά ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, ν αλαγλψζηεο κηαο εθεκεξίδαο ζπάληα ζα δηαζέζεη πάλσ απφ δέθα ιεπηά γηα ηελ αλάγλσζε ελφο άξζξνπ, ζε αληίζεζε κε ηνλ αλαγλψζηε ελφο βηβιίνπ, ν νπνίνο κπνξεί 23

28 λα ρξεηαζζεί βδνκάδεο ή αθφκε θαη κήλεο γηα λα ην νινθιεξψζεη(habermas, Lennox&Lennox, 1974:52). Αλαθνξηθά κε ηε ζεκαηνινγία, ν ηνκέαο ηεο δεκνζηνγξαθίαο αζρνιείηαη κε γεγνλφηα, πξφζσπα θαη θαηαζηάζεηο πνπ αληινχληαη κέζα απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη είλαη πξαγκαηηθέο, ζηνρεχνληαο ζην λα ελεκεξψζεη ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, ελψ ν ηνκέαο ηεο ινγνηερλίαο ραξαθηεξίδεηαη έληνλα απφ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επηλφεζεο ηφζν πξνζψπσλ φζν θαη θαηαζηάζεσλ, κε ζηφρν, σο επί ην πιείζην, ηελ ηέξςε ηνπ αλαγλψζηε (Root,2003:45). Δίλαη άιισζηε επξέσο γλσζηφ ην γεγνλφο φηη ε δεκνζηνγξαθία, ζε αληίζεζε κε ηε ινγνηερλία, δίλεη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζε ζέκαηα πνπ είλαη επίθαηξα θαη επνκέλσο, δελ πξφθεηηαη παξά γηα έλα θαζφια εθήκεξν είδνο. Αληηζέησο, ε ινγνηερλία, ζηνρεχεη ζηε δηαρξνληθφηεηα θαη παξακέλεη δσληαλή αλά ηνπο αηψλεο. ε ζρέζε, ινηπφλ, κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ε δεκνζηνγξαθία θαη ε ινγνηερλία παξνπζηάδνπλ εμαηξεηηθά δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο, φπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη άιισζηε νη Sims&Kramer (1995). Ζ πξψηε επηιέγεη λα πεξηγξάςεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα κε φζν ην δπλαηφλ πην αληηθεηκεληθφ ηξφπν, ελψ ε δεχηεξε επηιέγεη λα ηελ αλαιχεη ή αθφκα θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο λα ηελ επηλνήζεη, ρξεζηκνπνηψληαο κεζφδνπο πεηζνχο, κε ζηφρν λα πξνβιεκαηίζεη αιιά θαη λα ακθηζβεηήζεη Χζηφζν, παξά ηηο δηαθνξέο ηνπο σο πξνο ηηο ιεηηνπξγίεο, ηηο πξνζέζεηο θαη ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, ε δεκνζηνγξαθία θαη ε ινγνηερλία ζπκβηψλνπλ ζπρλά κε δεκηνπξγηθφ ηξφπν, φπσο δείμακε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην. Οη ζπγγξαθείο δελ παχνπλ πνηέ λα αλαδεηνχλ θαη λα επηδηψθνπλ λα γξάςνπλ πέξα απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζέηεη ν πεξηνξηζκέλνο ρψξνο θαη ρξφλνο. Σν απνδεηθλχνπλ δηάθνξα είδε κηθηψλ θεηκέλσλ, φπσο είλαη ε ηαμηδησηηθή ινγνηερλία θαη δεκνζηνγξαθία, ηα απνκλεκνλεχκαηα, ηα εζλνγξαθηθά θαη ηζηνξηθά δνθίκηα, αιιά θαη νη ζρνιηαζηηθέο ζηήιεοησλ εθεκεξίδσλ. ε απηέο αλήθεη θαη ην ρξνλνγξάθεκα, έλα ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ είδνο δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ, φπσο ζα δνχκε αλαιπηηθά ζηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζνχλ. 24

29 3 ν Κεθάιαην 3. Σν ρξνλνγξάθεκα 3.1. Θεσξεηηθό πιαίζην θαη νξηζκνί Σν ηξίην απηφ θεθάιαην ζα επηθεληξσζεί ζην ρξνλνγξάθεκα, ηνλ νξηζκφ, ηελ ζεκαζία, ηε ρξήζε θαη ηελ πνξεία ηνπ κέζα ζηνλ ρξφλν. Χζηφζν, θξίλεηαη σο θαζφια απαξαίηεην γηα ηελ επθνιφηεξε θαηαλφεζε ηεο ζπλέρεηαο ηνπ θεηκέλνπ, ψζηε πξηλ απνδνζεί ν νξηζκφο ηνπ ηη νλνκάδεηαη «ρξνλνγξάθεκα», λα αλαθεξζεί φηη αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ «πξνζσπηθώλ ζηειώλ» (columns), φπσο απηή ε θαηεγνξία παξνπζηάζηεθε ζην πξψην θεθάιαην. πλνπηηθά, αλαθέξεηαη εθ λένπ, πσο νη πξνζσπηθέο ζηήιεο, είλαη άξζξα ηα νπνία εθθέξνπλ άπνςε θαη ε έθηαζε ηνπο θπκαίλεηαη ζπλήζσο αλάκεζα ζε 450 κε ιέμεηο. Σν ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δηαρσξίδεη κία ζηήιε γλψκεο απφ ηα εηδεζενγξαθηθά άξζξα είλαη ε αηνκηθφηεηα. Δπηπξφζζεηα, ήδε απφ ηελ απνηθηαθή επνρή κέρξη θαη ηηο κέξεο καο, νη αλαγλψζηεο ησλ εθεκεξίδσλ δείρλνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηηο ζηήιεο απηέο, αθνχ ηνπο δίλεηαη ε επθαηξία λα «θξπθνθνηηάμνπλ» ηηο δσέο ησλ άιισλ ή λα αλαθαιχςνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπ αξζξνγξάθνπ γηα έλα πεξηζηαηηθφ ή γηα θάπνην πξφζσπν αληίζηνηρα (Schaffer, McCutcheon &Stofer,2008: 18). Ζ αληηθεηκεληθφηεηα πνπ παξαηεξείηαη ζηελ εηδεζενγξαθηθή χιε, δελ εθαξκφδεηαη εμίζνπ θαη ζηηο ζηήιεο γλψκεο. Ο αξζξνγξάθνο ησλ ζηειψλ απηψλ πξνζεγγίδεη ηα ζέκαηα, ηα νπνία ζρνιηάδεη κέζα απφ ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθή νπηηθή, νπφηε ε ππνθεηκεληθφηεηα είλαη ην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο ζηνηρείν. Κάζε ζηήιε αλαπηχζζεη θαη ηε δηθή ηεο κνλαδηθή θσλή, γη απηφ θαη ην θιεηδί γηα λα είλαη επηηπρεκέλε, είλαη πξάγκαηη ην πξνζσπηθφ ζηνηρείν (Schaffer, McCutcheon&Stofer, 2008:20). Αθνξκή γηα ηελ ζπγγξαθή ελφο άξζξνπ γλψκεο, απνηειεί νηηδήπνηε κπνξεί λα θηλήζεη ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πξνζνρή ηνπ αξζξνγξάθνπ. Ζ εηζαγσγή ελφο 25

30 άξζξνπ γλψκεο πξέπεη λα είλαη ειθπζηηθή, πξνθεηκέλνπ ν αλαγλψζηεο λα μερσξίζεη ακέζσο ην ζπγθεθξηκέλν άξζξν απφ ηα ππφινηπα, ελψ ην θχξην κέξνο πξέπεη λα δνκείηαη έηζη ψζηε λα δηαηεξεί ην δσληαλφ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Ο επίινγνο- ην θιείζηκν δειαδή-, ζα πξέπεη λα δηακνξθσζεί κε ηξφπν ψζηε λα ηθαλνπνηεί ηνλ αλαγλψζηε. Σα άξζξα γλψκεο δηαζέηνπλ επίζεο, πνηθίινπο ηξφπνπο πξνζέγγηζεο ησλ αλαγλσζηψλ πνπ εμαξηψληαη απφ ηελ πξνζσπηθή ζηήιε ηνπ αξζξνγξάθνπ, ηηο επηθνηλσληαθέο ηνπ ηθαλφηεηεο θαη ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο. Χζηφζν, αλ θαη έρνπλ γίλεη νξηζκέλεο -φρη πνιιέο- κειέηεο πάλσ ζηα άξζξα γλψκεο, είλαη αιήζεηα πσο ζε φ,ηη αθνξά ηελ πεξίπησζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, απηφ δελ έρεη κέρξη θαη ζήκεξα κειεηεζεί δηεμνδηθά, εθηφο απφ θάπνηεο πην θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο πξνζεγγίζεηο. Σν ρξνλνγξάθεκα, αλήθεη φπσο πξναλαθέξζεθε, ζηελ θαηεγνξία ηεο «γλώκεο», απνηειψληαο φκσο, κία μερσξηζηή πεξίπησζε ηεο θαηεγνξίαο απηήο. Αλ θαη θαηλνκεληθά ε παξνπζία ηνπ έρεη ππνρσξήζεη ζηηο κέξεο καο, εμαθνινπζεί λα θνζκεί κε ηελ παξνπζία ηνπ ηνλ έληππν Σχπν, απνηειψληαο έλα μερσξηζηφ δεκνζηνγξαθηθφ είδνο πνπ αγγίδεη, φπσο ζα απνδεηρζεί παξαθάησ, ηα φξηα ηεο ινγνηερλίαο. Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πεξαηηέξσ θαηαλνεηή ε ιεηηνπξγία θαη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ζα πξέπεη λα πξψηα ην ελ ιφγσ είδνο λα νξηζηεί. Μηα ηέηνηα απφπεηξα δελ είλαη ηφζν απιή, θαζψο ππάξρνπλ πνηθίινη νξηζκνί. Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο αγλννχλ φζα ζηνηρεία δελ είλαη αξθεηά ηερληθά, ψζηε λα είλαη θαη άκεζα αλαγλσξίζηκα ζε έλα θείκελν (Αικπάλε, 2000: 19). Πην αλαιπηηθά, ινηπφλ, ην ιεμηθφ Petit Larousse νξίδεη ην ρξνλνγξάθεκα (chronique) σο «έλα άξζξν εθεκεξίδαο, φπνπ αλαθέξνληαη ηα γεγνλφηα θαη ηα λέα ηεο εκέξαο». Αξρηθά βέβαηα ε αλαθνξά γηλφηαλ γηα ην πνιηηηθφ, ζεαηξηθφ, αζιεηηθφ, θηινηειηθφ «ρξνληθό», σζηφζν, ε ζεκαζία ηεο ιέμεο ζηαδηαθά άιιαμε θαη απέθηεζε ζηα πιαίζηα ηνπ Σχπνπ κηα πην ζηελή θαη αθξηβή έλλνηα, ελψ ζπλάκα έρεη παξαηεξεζεί πσο νινέλα θαη πην ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη γηα άξζξα εμαηνκηθεπκέλσλ ζρνιίσλ πνπ είλαη γξακκέλα απφ κηα «πέλα» γλσζηή, ελψ ε δεκνζίεπζή ηνπο πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηαθηηθή βάζε. Ο αξζξνγξάθνο ζπιιέγεη ηα ζέκαηα ηνπ απφ φινπο ηνπο ηνκείο θαη ην ζεκείν εθθίλεζεο ηνπ κπνξεί λα είλαη ηφζν έλα πνιηηηθφ γεγνλφο φζν θαη έλαο αγψλαο πνδνζθαίξνπ ή αθφκα θαη έλαο δηθφο ηνπ 26

31 πξνβιεκαηηζκφο (Voirol,1993:66-67). ηελ ειιεληθή γιψζζα, πάλησο, νη φξνη «ρξνληθό» θαη «ρξνλνγξαθία» ζπλδένληαη κε ηελ ηζηνξία 7. χκθσλα κε ην ιεμηθφ ηνπ Γ. Μπακπηληψηε (2005), ην ρξνλνγξάθεκα νξίδεηαη σο έλα θείκελν θνηλσληθνχ ζρνιηαζκνχ, γξακκέλν κε ρηνπκνξηζηηθφ ηξφπν, ελψ ζχκθσλα κε ην ιεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο, πξφθεηηαη γηα έλα «είδνο πεδνγξαθήκαηνο πνπ δεκνζηεχεηαη ζηνλ εκεξήζην ή πεξηνδηθφ Σχπν, πνπ αληιεί ηα ζέκα ηνπ απφ ηελ επηθαηξφηεηα ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δσήο θαη πνπ είλαη γξακκέλν ζε ηφλν ρηνπκνξηζηηθφ, δεθηηθφ ή επηθξηηηθφ». Ο Γάιινο κειεηεηήο Martin-Lagardette (2003), ν νπνίνο δηαθξίλεη ηα δεκνζηνγξαθηθά άξζξα ζε ελεκεξσηηθά, ζρνιηαζηηθά άξζξα θαληαζίαο θαη επεμεξγαζκέλα είδε, εληάζζεη ην ρξνλνγξάθεκα ζηελ θαηεγνξία «ζρφιην». πγθεθξηκέλα, ν νξηζκφο πνπ δίλεη είλαη ν εμήο: «ειεχζεξν ζρφιην, ζηνραζκνί πάλσ ζηελ επηθαηξφηεηα πνπ εκθαλίδνληαη αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, κε ηελ ππνγξαθή ελφο ζπλεξγάηε, ζπλήζσο δηάζεκνπ». εκεηψλεη, αθφκα, φηη ζπρλά πξφθεηηαη γηα έλα άξζξν, ην νπνίν δηαβάδεηαη πξψηναπφ ηνλ αλαγλψζηε θαη είλαη ην θαηεμνρήλ άξζξν, φπνπ ν ζπληάθηεο κπνξεί λα πάξεη ζέζε θαη λα κνηξαζηεί ηελ άπνςε ηνπ κε ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. O Παχινο Νηξβάλαο, γλσζηφο ρξνλνγξάθνο είρε, ραξαθηεξηζηηθά, πεη: «Σν ρξνλνγξάθεκα είλαη, βέβαηα, κηα δεκνζηνγξαθηθή ζηήιε, όπνπ όκσο δε γξάθεη θαλείο κόλν «ρξνλνγξάθεκα», εληππώζεηο, δειαδή ηεο εκέξαο αιιά θαη θξηηηθή θαη άιινπ είδνπο θηινινγηθά θνκκάηηα. Γηα ην ιόγν απηό μεθεύγεη από ηα όξηα ηεο δεκνζηνγξαθίαο θαη πιεζηάδεη ηελ Σέρλε». Σέινο, πην πξφζθαηα, ν Γ. Πεξαλησλάθεο (2015), δεκνζηνγξάθνο ζηελ εθεκεξίδα Διεπζεξνηππία, είρε δειψζεη φηη «πξόθεηηαη ζηελ νπζία γηα έλα πβξηδηθό είδνο ιόγνπ, όπνπ ν ρξνλνγξάθνο ηζνξξνπεί κεηαμύ ινγνηερλίαο θαη δεκνζηνγξαθίαο. Απηό εμεγείηαη, αλ αλαινγηζηεί θαλείο όηη ε ζεκαηηθή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ αθνξά ηελ ηξέρνπζα επηθαηξόηεηα, ηα παξνδηθά θαη δηαρξνληθά ζέκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ηα γεγνλόηα ή ηηο ζπλήζεηεο ηνπ ειιεληθνύ βίνπ. Από ηελ άιιε, ν ρξνλνγξάθνο δελ είλαη απιόο αληαπνθξηηήο πνπ βξίζθεηαη ζηελ πξώηε γξακκή. Υξεζηκνπνηεί ηηο εηδήζεηο αιιά θαη ηηο παξνπζηάδεη κε ινγνηερληθό ηξόπν, ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ζρνιηάζεη θαη καδί λα ηέξςεη». 7 ηε γαιιηθή γιψζζα ν φξνο «chronique» ζεκαίλεη θαη «ρξνληθφ» θαη «ρξνλνγξάθεκα». 27

32 Αλ θαη νη παξαπάλσ νξηζκνί παξακέλνπλ πεξηγξαθηθνί, εληνπίδνπλ φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη έλα θείκελν, ψζηε λα ζεσξεζεί ρξνλνγξάθεκα. Απηφ, βέβαηα, δελ ζεκαίλεη φηη έλα θείκελν πνπ πιεξνί ηηο παξαπάλσ πξνυπνζέζεηο, αλ δηαβαζηεί απφ θάπνηνλ αλαγλψζηε πνπ ζα αλνίμεη κηα εθεκεξίδα, ζα εληαρζεί ζην κπαιφ ηνπ θάησ απφ ηελ θαηεγνξία «ρξνλνγξάθεκα». Γίλεηαη θαηαλνεηφ ινηπφλ, φηη νη παξαπάλσ νξηζκνί δελ κπνξνχλ λα απνδψζνπλ ην ζπλαίζζεκα πνπ απνπλέεη έλα ρξνλνγξάθεκα, φπσο θαη θαλέλαο νξηζκφο δελ απνδίδεη ην «ζπλαηζζεκαηηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα» ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο έλαληη ησλ ππνινίπσλ θεηκέλσλ ηεο εθεκεξίδαο (Αικπάλε, : 20). Έλα ρξνλνγξάθεκα, πεξηέρεη αλαπαξαζηάζεηο εηθφλσλ εκπλεπζκέλσλ απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ελίνηε κέζα απφ απηφ μεδηπιψλνληαη αθφκα θαη ζθέςεηο θηινζνθηθνχ πεξηερνκέλνπ. Γεκνζηεχεηαη ζε εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά θαη είλαη ζπλήζσο έλα ζχληνκν θείκελν, γξακκέλν κε ηξφπν πεξηεθηηθφ θαη ππαηληθηηθφ. Αλαπηχζζεηαη απαξαίηεηα ζε δεκνζηνγξαθηθφ πιαίζην θαη απεπζχλεηαη ζην επξχ θνηλφ. Αθνξκή γηα ηελ ζπγγξαθή ηνπ κπνξεί λα απνηειέζεη αθφκε θαη κηα κηθξή ιεπηνκέξεηα, ελψ ηα ζέκαηα ηνπ αθνξνχλ ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή θαζεκεξηλφηεηα. πλήζσο, έρεη ζχληνκε έθηαζε θαη ν ηξφπνο γξαθήο ηνπ είλαη ζαθήο, ιηηφο θαη αλάιαθξνο. Δθηφο απφ ηε ςπραγσγία, ζαλ ζηφρν έρεη λα ζρνιηάζεη, λα πξνβιεκαηίζεη αθφκα θαη λα δηδάμεη ηνπο αλαγλψζηεο ηνπ, επεξεάδνληαο αξθεηέο θνξέο ηελ θνηλή γλψκε (Spiteri, 2009:77). πκπεξαίλνπκε επνκέλσο, φηη ην ρξνλνγξάθεκα είλαη έλα είδνο πβξηδηθφ, έλα θείκελν «ρακαηιένληαο», φπσο ην ραξαθηεξίδεη ν Γ. Πεξαλησλάθεο (2013), αθνχ κπνξεί λα ζπλδπάδεη ην ζνβαξφ κε ην αζηείν, ην ζαηπξηθφ κε ην ηξαγηθφ, θαη φια απηά ρξεζηκνπνηψληαο αθελφο ραιαξή γιψζζα θαη αθεηέξνπ νηθείν θαη άκεζν χθνο. Αλ θαη ε αθνξκή παξέρεηαη κέζα απφ ηε ζεκαηνινγία πνπ πξνζθέξεη ε επηθαηξφηεηα, σζηφζν, δηαθξίλεηαη γηα ην ινγνηερληθφ ηνπ χθνο θαη γηα ηελ πξνζσπηθή νπηηθή ηνπ αξζξνγξάθνπ. Ζ πθνινγηθή ηδηαηηεξφηεηα θαη ε πνιπκνξθία πνπ δηαζέηεη, είλαη ηα ζηνηρεία πνπ ην δηαρσξίδνπλ απφ ηα ππφινηπα δεκνζηνγξαθηθά είδε. Αλήθεη άιισζηε ζηα ειάρηζηα είδε πνπ παξακέλνπλ δηαρξνληθά, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη θαη απφ ηηο ζπιινγέο θαη αλζνινγίεο ρξνλνγξαθεκάησλ πνπ εθδίδνληαη ζε ηφκνπο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ζπλέβε ζηηο πεξηπηψζεηο ηνπ Νηξβάλα θαη ηνπ Κνλδπιάθε. 28

33 Γελ είλαη ηπραίν άιισζηε ην γεγνλφο πσο ην ρξνλνγξάθεκα έρεη ραξαθηεξηζηεί θαη σο «θαιιηηέρλεκα», κε ηελ ζεκαζία ελφο πξντφληνο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο. χκθσλα κε ηελ Καζηειιάλνπ (2008:333), ην ρξνλνγξάθεκα «θέξεη κέζα ηνπ ην λφεκα ηνπ εαπηνχ ηνπ θαη ην θάιινο, δειαδή ηελ ηδηφηεηα ηνπ σξαίνπ», ελψ «ην λφεκα ηνπ εαπηνχ ηνπ είλαη λα «ζπγγξάθεη» ηνλ ρξφλν θαη ν ρξφλνο ζπλνδνηπνξεί κε ηελ νμεία αληίιεςε ηεο χπαξμεο, δειαδή κε ηε βαζχηεξε αλζξψπηλε ζπλείδεζε». Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ην ρξνλνγξάθεκα, ζεσξείηαη «ηέρλε», πνπ δίλεη δηαθνξεηηθή νπηηθή ζηελ θαζεκεξηλφηεηα, θαηαγξάθνληαο κηα πην πξνζσπηθή αληίιεςε γηα ηελ δσή. Πξφθεηηαη γηα έλα είδνο κε κεγάιε παξάδνζε θαη απνδνρή ζηελ Διιάδα, θαζψο ππεξεηήζεθε απφ ζεκαληηθνχο ζπγγξαθείο πνπ άθεζαλ επνρή κε ηα θείκελα ηνπο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα, απνηεινχλ νη Φαζάο, Σζηθφξνο, Μειάο, Κνλδπιάθεο Βάξλαιεο, Σεξδάθεο, Μπξηβήιεο, Οπξάλεο αιιά θαη νη λεφηεξνη Φξέληπ Γεξκαλφο, Νίθνο Γήκνπ θαη Γηψξγνο θακπαξδψλεο. ηηο κέξεο καο, πνιινί ππνζηεξίδνπλ φηη ρξνλνγξάθεκα πεζαίλεη ή αθφκε θαιχηεξα πσο ην «θαζαξφαηκν» ρξνλνγξάθεκα, απηφ δειαδή πνπ άιινηε ήηαλ απαγθηζηξσκέλν απφ ηελ πνιηηηθή επηθαηξφηεηα, έρεη πάςεη λα πθίζηαηαη πιένλ σο ηέηνην. Ο Ν. Γήκνπ (1992) είρε επηζεκάλεη φηη έλα ρξνλνγξάθεκα αζρνιείηαη κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ, γεγνλφο ην νπνίν απνηεινχζε παξάιιεια θαη ην ζεκείν αλαθνξάο ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Ζ πνιηηηθή αθνξνχζε έλαλ ρξνλνγξάθν, κφλν ζην βαζκφ πνπ επεξέαδε ηε δσή ηνπ ελψ φπσο ππνζηεξίδεη ν ίδηνο, «έγξαθε θαη γηα ηελ άλνημε, ηελ κνλαμηά, ηα αεδφληα, ηνλ έξσηα». Χο βαζηθφ «ππαίηην» ηνπ «ζαλάηνπ» ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ν Γήκνπ (1992) θαηεγφξεζε επζέσο ηηο θνηλσληθέο θαη κνξθσηηθέο ζπλζήθεο πνπ άιιαδαλ φιν θαη πεξηζζφηεξν κε ηνλ θαηξφ, αιιά θαη έκκεζα ηνλ Γ. Φαζά πνπ δηαηζζαλφκελνο ηηο ζπλζήθεο απηέο ππξνδφηεζε αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε, εηζάγνληαο ην κηθξφβην ηεο πνιηηηθήο ζην ρξνλνγξάθεκα. Παξ φια απηά, φπσο ζα δηαπηζησζεί θαη ζηε ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο κειέηεο, ην ρξνλνγξάθεκα παξακέλεη αθφκα δσληαλφ θαη κάιηζηα έρεη πηζηφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ. 29

34 3.2. Ιζηνξηθό πιαίζην Σν ρξνλνγξάθεκα ή ρξνληθό (chronique) εκθαλίζηεθε πξψηε θνξά ζηε Γαιιία, ιίγν πξηλ απφ ην μέζπαζκα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο θαη ιέγεηαη πσο ήηαλ ζπλδεδεκέλν κε ηε δεκνζηνγξαθηθή πνιεκηθή πνπ ζηξεθφηαλ θαηά ηεο βαζηιηθήο απιήο ηνπ Λνπδνβίθνπ ΗΣ, ριεπάδνληαο ηελ ηδησηηθή δσή ηεο Μαξίαο Αληνπαλέηαο, ησλ πξηγθίπσλ θαη ησλ ινηπψλ θπξηψλ ηεο Απιήο. Έπεηηα θαη απφ ηελ επηβνιή ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ειεπζεξίαο ηνπ Σχπνπ, δεκηνπξγήζεθε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηήιε ζηελ εθεκεξίδα κε πνηθίινπο ηίηινπο, πνπ πεξηιάκβαλε θείκελα κε ηα λέα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, ηα νπνία γξάθνληαλ απφ δηαθεθξηκέλνπο ζπγγξαθείο. Έηζη, ηνλ 19 ν αηψλα ην γαιιηθφ ρξνλνγξάθεκα πηνζεηήζεθε ζηαδηαθά απφ ηελ παγθφζκηα δεκνζηνγξαθία (Κνλδπιάθεο, 1956: 19). Μεηά ην ηέινο ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο, ηέηνηα θείκελα γξάθνληαλ ζπρλφηεξα. Ζ γαιιηθή επίδξαζε δελ άξγεζε λα επεξεάζεη ηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηεο κεηεπαλαζηαηηθήο Διιάδαο. Με ηελ αλάδπζε κηαο λέαο θνηλσληθήο ηάμεο, ηεο κεζαίαο, θαη ηελ ζπλερή αχμεζε ηνπ κνξθσκέλνπ πιένλ πιεζπζκνχ, άξρηζε λα επεξεάδεηαη ην πλεπκαηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ επίπεδν φιεο ηεο ρψξαο. Οη κνξθνινγηθέο αιιαγέο ηεο εγρψξηαο ινγνηερλίαο αξρίδνπλ λα πξνζαξκφδνληαη ζε λέα δεδνκέλα θαη ε ζπλεξγαζία κε ηνλ Σχπν, φπσο πξναλαθέξζεθε, δίλεη ηελ επθαηξία ζην είδνο απηφ λα γίλεη επξέσο αλαγλσξίζηκν. Μέζα ζε απηφ ην θιίκα, ην ρξνλνγξάθεκα βξίζθεη πξφζθνξν έδαθνο γηα λα αλαπηπρζεί (Παπαδεµεηξίνπ,1989: 6). Βαζηθφο ζεκειησηήο ηνπ ειιεληθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο ζεσξείηαη ν Κσλζηαληίλνο Πσπ (Αζήλε,1996:78-93). Ο Πσπ γελλήζεθε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ην 1816, πξαγκαηνπνίεζε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηελ πφιε ηεο Οδεζζνχ θαη ην 1853 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Αζήλα. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ έξγνπ ηνπ Πσπ απνηειείηαη απφ δηεγήκαηα, ρξνλνγξαθήκαηα, ινγνηερληθέο κεηαθξάζεηο, θξηηηθέο θαη επηθπιιίδεο θαη βξίζθεηαη δεκνζηεπκέλν ζε πεξηνδηθά, φπσο παξαδεηγκαηηθά ήηαλ ηα Ίξηο, Σειέγξαθνο ηνπ Βνζπόξνπ, Δπηέξπε, Παλδώξα, Δξαληζηήο, Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ θαη πνιιά άιια, θαζψο θαη εθεκεξίδεο ηεο επνρήο, φπσο ήηαλ νη Δζληθή θαη ε Observateur d Athenes. 30

35 Απφ ηελ 1 ε επηέκβξε ηνπ 1848, ν Πσπ, ρξεζηκνπνηψληαο ην ςεπδψλπκν «Γνξγίαο», μεθίλεζε λα δεκνζηεχεη ηα θείκελα ηνπ ζην πεξηνδηθφ Δπηέξπε (Καξπφδεινο,2008:289).H θαζεκεξηλή δσή ησλ θαησηέξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ πνπ δνπλ ζε κεγαινππφιεηο, ζχληνκα έγηλε ην αληηθείκελν ηεο ζεκαηηθήο ηνπ, ελψ ην ζηνηρείν ηνπ ξνκαληηζκνχ θαη ηνπ εζνινγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ έγηλε ηδηαίηεξα έθδειν κέζα απφ απηά. Σα θείκελα απηά κε ηνλ ρξνλνγξαθηθφ ραξαθηήξα απνηεινχζαλ μερσξηζηφ θνκκάηη ησλ πεξηνδηθψλ θαη ε ζπρλφηεηα ηνπο ήηαλ δεθαπελζήκεξε ή κεληαία. Λίγν αξγφηεξα, ην παξάδεηγκα ηνπ Πσπ, αθνινχζεζε θαη ν Δηξελαίνο Αζψπηνο ν νπνίνο, αζρνιήζεθε κε ηελ έθδνζε ηνπ πεξηνδηθνχ Υξπζαιιίο ( ) θαη ηνπ Αηηηθνύ Ζκεξνινγίνπ ( ). Σα θείκελα ηνπ Αζψπηνπ αζθνχζαλ έληνλε θξηηηθή ζηελ ειιεληθή θαζεκεξηλφηεηα, θζάλνληαο αθφκα θαη ζην ζεκείν ηνπ ζαξθαζκνχ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, άιισζηε, ζεσξήζεθε απφ αξθεηνχο θαη ν «πξφδξνκνο ηεο ειιεληθήο επζπκνγξαθίαο». Σέινο, θιείλνληαο ηνλ θχθιν απηφ, ζα πξέπεη λα γίλεη θαη ε αλαθνξά ζηνλ Δκκαλνπήι Ρντδε, ράξε ζηνλ νπνίν ην ρξνλνγξάθεκα αξρίδεη λα απνθηά πιένλ έληνλα ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά. ηηο ειιεληθέο εθεκεξίδεο, ην ρξνλνγξάθεκα εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε ηνλ Γεκήηξην Κνξνκειά ζην έληππν Δθεκεξίο, ζπληζηψληαο ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ πνξεία ηνπ. Ζ κεηάβαζε ηνπ απφ ηνλ πεξηνδηθφ ζηνλ εκεξήζην Σχπν απνηέιεζε ηνκή γηα ηελ πνξεία ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ην νπνίν απφ ηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα έσο θαη ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ γλσξίδεη ξαγδαία αθκή Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Σν ρξνλνγξάθεκα, είλαη έλα δεκνζηνγξαθηθφ θείκελν πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο, ην νπνίν, φκσο, μεπεξλά ηελ κία ζηήιε. Παιαηφηεξα, δεκνζηεχνληαλ θάησ απφ ηνλ κφληκν ππέξηηηιν πνπ βξίζθεηαη ζηελ πξψηε ζειίδα ηεο εθεκεξίδαο. ε θάζε πεξίπησζε, πάλησο, μερσξίδεη απφ ηελ ππφινηπε χιε θαη ζην ηέινο, έρεη πάληνηε ηελ ππνγξαθή ηνπ ρξνλνγξάθνπ ή ην ςεπδψλπκν ηνπ. χκθσλα κε ηνλ Voirol (1993), ην ρξνλνγξάθεκα δηαζέηεη ηξία βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία νξίδνπλ κε θαζνξηζηηθφ ηξφπν ηε θπζηνγλσκία ηνπ: 31

36 (α) Διεπζεξία ζέκαηνο: Ο αξζξνγξάθνο ζίγεη νπνηαδήπνηε ζεκαηηθή, φπσο είλαη ε ινγνηερλία, ε πνιηηηθή, ε ζξεζθεία, ε ςπραγσγία, θαζψο φια κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηελ «ηξνθή», ην πιηθφ πξαγκάηεπζήο ηνπ, αξθεί λα ζρεηίδνληαη κε ηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη λα αληινχλ ην έλαπζκα ηεο ζπγγξαθήο κέζα απφ ηελ επηθαηξφηεηα. (β) Διεπζεξία ηόλνπ: Σν θνκκάηη απηφ, αθνξά ηε γιψζζα θαη ην χθνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Αθφκα θαη ζηηο εθεκεξίδεο, είλαη ζχλεζεο γηα ηνπο αξζξνγξάθνπο λα απνδίδεηαη ειεπζεξία θηλήζεσλ, ψζηε λα κηινχλ κε κεγαιχηεξε αλεμαξηεζία απφ φηη εθείλε πνπ δίλεηαη ζε ζπληάθηεο θαη ζε ζρνιηαζηέο άιισλ ηνκέσλ. (γ) Δμαηνκίθεπζε: Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ, ζρεηίδεηαη θπξίσο κε ην πξνθίι ηνπ αξζξνγξάθνπ-ρξνλνγξάθνπ. πγθεθξηκέλα, έλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ αξζξνγξάθνπ είλαη φηη έρεη ηε δχλακε λα πεη «εγψ» ρσξίο πεξηνξηζκνχο. Απηφ βέβαηα δελ ζεκαίλεη απαξαίηεηα φηη ζα πξέπεη λα αλαθέξεη ηε ιέμε «εγψ» ζε θάζε παξάγξαθν, αιιά ην χθνο είλαη εμ νξηζκνχ ζηελά ζπλδεδεκέλν κε ηνλ ζπληάθηε. Σν «εγψ» ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο εκθαλίδεηαη ζπλήζσο ζε εηζαγσγηθή ζθελή ή ζε θάπνηα παξαηήξεζε πνπ ρξεζηκεχεη σο πξφζρεκα γηα λα αλαπηπρζεί ην θείκελν θαη ην ζθεπηηθφ ηνπ ρξνλνγξάθνπ. ζν γηα ηνλ ηίηιν, απηφο πεξηιακβάλεη κφλν κεξηθέο ιέμεηο αιιά νχηε ππέξηηηινπο νχηε ππφηηηινπο. Ο φξνο «ρξνλνγξάθεκα», ν νπνίνο δελ παχεη λα εμειίζζεηαη, ιακβάλεη κεξηθέο θνξέο ηελ ζεκαζία ηεο ζηήιεο (column) ησλ ακεξηθαληθψλ εθεκεξίδσλ, δειαδή ελφο ελεκεξσηηθνχ ζρνιίνπ γξακκέλνπ απφ θάπνηνλ εηδηθφ. Γηα λα εκπηζηεπζεί έλα έληππν κηα ρξνλνγξαθηθή ζηήιε ζε θάπνηνλ δεκνζηνγξάθν, ζα ρξεηαζζεί, πξνεγνπκέλσο, απηφο λα θαηαζέζεη απνδείμεηο ηνπ ηαιέληνπ ηνπ, ζα πξέπεη, δειαδή, πξψηα λα δεκηνπξγήζεη έλα φλνκα κε θαιή ζπγγξαθηθή θήκε θαη ζηε ζπλέρεηα, λα θαζηεξσζεί σο δεκνθηιήο ρξνλνγξάθνο (Voirol,1993:66). Άιισζηε, απφ ηε θχζε ηνπ ην ρξνλνγξάθεκα είλαη άιισζηε ζπλδεδεκέλν κε ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηε δπλακηθή ηνπ ζπληάθηε πνπ ην ππνγξάθεη Η ζεκαηνινγία ηνπ ειιεληθνύ ρξνλνγξαθήκαηνο Ξεθηλψληαο ηελ αλάιπζε κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο πνπ παξαηέζεθαλ πξνεγνπκέλσο, ην πξψην πνπ ζα κειεηήζνπκε είλαη νη ζεκαηηθέο 32

37 πνπ ην ρξνλνγξάθεκα πξνηηκά λα θαιχπηεη θαη πην ζπγθεθξηκέλα, ηα δεηήκαηα εθείλα πνπ απνηεινχλ πξνλνκηνχρεο πεγέο έκπλεπζεο ελφο ρξνλνγξάθνπ. πσο δηαπηζηψζεθε, ην ζχγρξνλν ρξνλνγξάθεκα δηακνξθψλεη άκεζε ζρέζε κε ηελ λενειιεληθή θπξίσο επηθαηξφηεηα, ρσξίο βέβαηα λα παξακέλεη αδηάθνξν θαη ζε φ,ηη αθνξά ηελ απήρεζε ησλ δηεζλψλ ζεκαληηθψλ εηδήζεσλ. Αλαθέξεηαη θπξίσο ζηα θαζεκεξηλά γεγνλφηα είηε απηά είλαη ζπνπδαία είηε φρη. Χζηφζν, επίθαηξν γηα έλαλ ρξνλνγξάθν, φπσο ηζρπξίδεηαη ν Νίθνο Γήκνπ (1992), δελ είλαη ζρεδφλ πνηέ ην πξσηνζέιηδν γεγνλφο. Κάζε πεξηζηαηηθφ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο κε γεληθφ ελδηαθέξνλ κπνξεί λα θηλήζεη ηελ πξνζνρή ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, εθηφο απφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ άκεζε επηθαηξφηεηα, ππάξρνπλ θαη ρξνλνγξαθήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηδησηηθή δσή, ηελ θνηλσλία θαη ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ αληίζηνηρα. Πξφθεηηαη, δειαδή, γηα δεηήκαηα νηθεία θαη αλζξψπηλα, γηα ηα νπνία πξνβιεκαηίδεηαη ν θαζέλαο ζηα πιαίζηα κηαο θνηλσλίαο (θιαβνχλεο,1995: 144). Τπάξρνπλ νξηζκέλα ζέκαηα πνπ είλαη κφληκα θαη ζε απηά επηζηξέθνπλ φινη ζρεδφλ νη ρξνλνγξάθνη, φπσο είλαη ε ελαιιαγή επνρψλ θαη ε έιεπζε ησλ κεγάισλ γηνξηψλ (Υξηζηνχγελλα, Πάζρα, Απφθξηεο θαη άιιεο), νη νπνίεο ζεκαδεχνπλ ηε δσή ηεο λενειιεληθή θνηλσλίαο. Ζ ζεκαηνινγία ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ είλαη πξάγκαηη πνιχπιεπξε (Δπηζθνπφπνπινο,1900: 36) θαη ην πεξηερφκελν ηνπο πνηθίιν, πνιηηηθφ, θνηλσληθφ, ζεαηξηθφ, επηζηεκνληθφ, εζνγξαθηθφ θαη άιια πνιιά. Ζ ειεπζεξία επηινγήο ηνπ ζέκαηνο, αλεμάξηεηα απφ ηελ πίεζε ηεο εηδεζενγξαθίαο θαη ηεο ππφινηπεο δεκνζηνγξαθίαο, απνηειεί έλα βαζηθφ πξνζφλ ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο πνπ ην θάλεη λα μερσξίδεη απφ ηα άιια δεκνζηνγξαθηθά είδε. χκθσλα κε ηνλ Μαπξέιν (2012),ήδε απφ ηελ εκθάληζε ηνπ είδνπο, νη ρξνλνγξάθνη έδσζαλ ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο θπζηνγλσκίεο θαη ηα ήζε ηεο αζηηθήο θνηλσλίαο κε ζθνπφ λα θαλεξσζνχλ ηφζν ηα πξνηεξήκαηα φζν θαη ηα ειαηηψκαηά ηνπο, αιιά θαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδε ν αζηηθφο πιεζπζκφο, θαζψο θαη ζηελ επηθαηξφηεηα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Παξάιιεια, ζέκαηα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο απνηεινχζαλ νη πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ησλ ζπληαθηψλ απφ ηελ νηθνγελεηαθή εζηία ή θάηη πνπ θαηλνκεληθά ηνπιάρηζηνλ έκνηαδε σο αζήκαλην. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε απάληεζε ηνπ Αιέθνπ αθειιάξηνπ φηαλ εξσηήζεθε απφ έλα δεκνζηνγξάθν ηη είλαη ρξνλνγξάθεκα. 33

38 «Tη είλαη ρξνλνγξάθεκα, θχξηε αθειάξηε; είρα ξσηήζεη ζηελ δεκνζηνγξαθηθή κνπ ληφηε ηνλ κεγάιν ζπγγξαθέα, ζηηρνπξγφ, δεκνζηνγξάθν θη άιια πνιιά... θαη ακέζσο έγηλα θαηαθφθθηλνο θαζψο θαηάιαβα ηελ αθέιεηα ηεο εξψηεζεο. Ο Αιέθνο αθειιάξηνο ζεθψζεθε απφ ην γξαθείν ηνπ (ηνλ ζπκάκαη ζαλ ηψξα) θνξψληαο κηα θφθθηλε ξνκπ ληε ζάκπξ θαη απφ θάησ κηα «ρξπζή» πηηδάκα... Πιεζίαζε ην παξάζπξν, πνπ έβιεπε ζηελ (ηφηε) ρνιή Δπειπίδσλ θαη αθνζηψζεθε ζην λα θνηηά ηελ θίλεζε. -Πάεη κε έγξαςε ζηα παιηά ηνπ ηα παπνχηζηα! ζθέθηεθα... ην πεξβάδη ππήξρε κηα γιαζηξνχια κε έλα θφθθηλν ινπινχδη. ήθσζε ηελ γιάζηξα θαη κχξηζε ην ινπινχδη... Γχξηζε θαη κε θνίηαμε. Μνπ πξφηεηλε ηελ γιάζηξα λα κπξίζσ θη εγψ θαη θαζψο ην έθαλα, ηνλ άθνπζα λα ιέεη: -Να έλα ρξνλνγξάθεκα. Άθεζε ηε γιάζηξα ζηε ζέζε ηεο θαη επέζηξεςε ζην γξαθείν ηνπ. Άλαςε ηζηγάξν, ηξάβεμε 2-3 ξνπθεμηέο θαη κνπ είπε: «Σα πάληα είλαη ρξνλνγξάθεκα. Αξθεί λα κπνξείο λα ηα δεηο. Βέβαηα ην θαιχηεξν ρξνλνγξάθεκα είλαη «θάπνηνο αγαπάεη θάπνηαλ». Μφλν πνπ αιιηψο ην γξαςε ν αίμπεξ θαη αιιηψο εγψ!» Σν ρξνλνγξάθεκα ινηπφλ, δελ θπλεγάεη ηελ είδεζε, αιιά αληίζεηα ν ρξνλνγξάθνο είλαη παξαηεξεηήο ησλ απιψλ θαη ηαπεηλψλ αθφκα θαη ησλ άπηαζησλ ιεπηνκεξεηψλ ησλ ζπκβάλησλ, απφ ηα νπνία ν ίδηνο επηιέγεη ηη ζα θαηαγξάςεη θαη ηη ζα αλαδείμεη, κε απνηέιεζκα λα δηαθνξνπνηείηαη απφ ην άξζξν θαη ην ξεπνξηάδ θαη λα έξρεηαη πην θνληά ζηελ επηθπιιίδα. Ο γλσζηφο ρξνλνγξάθνο Ν. Γήκνπ, έρεη ππνζηεξίμεη φηη ε νπζία ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο είλαη ε αλάδεημε ηνπ θαζεκεξηλνχ ζε ζεκαληηθφ, ε απφζηαμε ζεκαζίαο απφ ην αζήκαλην. Δηδήζεηο, ζρφιηα θαη γεγνλφηα γεκίδνπλ ηηο ζειίδεο ηεο εθεκεξίδαο. Κάπνπ, φκσο, ζε φια απηά, φπσο ζπλερίδεη λα αλαθέξεη, δελ έρνπλ θαη πνιιή ζρέζε κε ηε δσή.σα θίηξηλα θχιια ηνπ θζηλνπψξνπ κπνξεί λα είλαη ε ζεκαληηθφηεξε είδεζε ησλ εκεξψλ, αιιά δχζθνια ζα απνηειέζεη θαη πξσηνζέιηδν. Σν ρξνλνγξάθεκα, ηάζζεηαη κε ην κέξνο ησλ κηθξψλ θαη αζήκαλησλ γεγνλφησλ θαη ηα ζέκαηα, ηα νπνία πξαγκαηεχεηαη, απηά βξίζθνληαη ζπλήζσο γχξσ καο, αθνξνχλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα καο, γηα απηφ άιισζηε θαη δελ ηειεηψλνπλ πνηέ. (Μπαθνπλάθεο,2014: ). πρλά, ζηηο παιαηφηεξεο επνρέο, ζέκα ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ απνηεινχζαλ θαη νη επηζηνιέο ησλ αλαγλσζηψλ. Ζ ζηήιε απηή απνηέιεζε δίαπιν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπ αλαγλψζηε θαη ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Οη αλαγλψζηεο, ζηέιλνληαο επηζηνιέο ζηελ εθεκεξίδα, ζπρλά ζρνιίαδαλ ηα ρξνλνγξαθήκαηα θαη ηηο ζέζεηο ησλ ρξνλνγξάθσλ, απνηειψληαο ελίνηε θαη ην ζέκα ηνπ επφκελνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Οη 34

39 ελαιιαγέο ησλ ζεκάησλ επηδξνχλ ζηε κνξθή θαη ην ραξαθηήξα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Γηα ην ιφγν απηφ, άιισζηε, άιινηε έρεη ραξαθηήξα άιινηε θηινζνθηθφ θαη άιινηε ξεαιηζηηθφ, αθφκα θαη ζαηπξηθφ ή ρηνπκνξηζηηθφ. ηαλ ν ηφλνο ηνπ είλαη ζηαζεξά ρηνπκνξηζηηθφο, ηφηε πξφθεηηαη γηα «επζπκνγξάθεκα», παξαιιαγή ηδηαίηεξα αγαπεηή ζην επξχ αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Χο πξνο ηε κνξθή ηνπ, κπνξεί λα είλαη πεξηγξαθηθφ ή αθεγεκαηηθφ, πεξηιακβάλνληαο παξαηεξήζεηο θαη εληππψζεηο. Μπνξεί αθφκε λα είλαη έλα κηθξφ δνθίκην ή λα κνηάδεη κε έλα κηθξφ δηήγεκα κε πξφζσπα θαη δηαιφγνπο. Πξφθεηηαη, ινηπφλ, φπσο γίλεηαη θαλεξφ, γηα έλα είδνο ηδηαίηεξα ειεχζεξν θαη επέιηθην, ην νπνίν δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ην εξέζηζκα πνπ ην πξνθάιεζε θαη θαζφξηζε ηνλ ηφλν ηνπ Η γιώζζα θαη ην ύθνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Κάλνληαο κηα κηθξή αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηεο γιψζζαο ζηελ Διιάδα, παξαηεξεί θαλείο, φηη θαηά ηνλ 19 ν αηψλα θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, ε ρψξα δηράζηεθε αλάκεζα ζηνπο ππνζηεξηθηέο ηεο θαζαξεχνπζαο σο επίζεκεο θξαηηθήο γιψζζαο θαη ζηνπο ππνζηεξηθηέο ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο. Σν γισζζηθφ απηφ πξφβιεκα πξνθάιεζε ζεκαληηθέο αληηπαξαζέζεηο, κε απνηέιεζκα ε θαζαξεχνπζα λα επηθξαηήζεη σο ε επίζεκε θξαηηθή γιψζζα θαη ε δεκνηηθή λα πηνζεηείηαη θπξίσο απφ ηνλ απιφ ιαφ ή απφ νξηζκέλνπο ινγνηέρλεο θαη δηαλννχκελνπο. Ζ θαζαξεχνπζα, αλ θαη επηβιήζεθε σο ε επίζεκε γιψζζα ζηνλ Σχπν, είρε θαηαθέξεη λα δηαθέξεη ζε θάπνην βαζκφ απφ απηήλ. Σελ λννηξνπία απηή ηεο δεκνζηνγξαθηθήο γιψζζαο πηνζέηεζαλ θαη νη ρξνλνγξάθνη, νη νπνίνη ζπλδχαζαλ ζηα θείκελα ηνπο ηφζν ηε δεκνηηθή φζν θαη ηελ θαζαξεχνπζα. πγθεθξηκέλα, φηαλ ήζειαλ λα παξαζέζνπλ δηαιφγνπο ή λα πεξηγξάςνπλ πεξηζηαηηθά απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ πνιηηψλ, ρξεζηκνπνηνχζαλ ηε δεκνηηθή γιψζζα, ελψ φηαλ παξέζεηαλ δηθέο ηνπο παξαηεξήζεηο, ρξεζηκνπνηνχζαλ ηελ θαζαξεχνπζα. Παξαηεξείηαη, ινηπφλ, φηη ε γιψζζα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, εκθαληδφηαλ σο κηθηή, πξνζνκνηάδνληαο ζηηο ινγνηερληθέο ρξήζεηο ηεο, αληίζεηα κε ηα ππφινηπα δεκνζηνγξαθηθά είδε. Έηζη, φηαλ ηα άξζξα ζηηο εθεκεξίδεο γξάθνληαλ ζηελ θαζαξεχνπζα, ην ρξνλνγξάθεκα μερψξηδε, πξνηηκψληαο κία πην ειεχζεξε γισζζηθή πξνζέγγηζε, εηζάγνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηε δεκνηηθή γιψζζα ζηα έληππα κέζα (Γεκεξνχιεο,2002:78). 35

40 πλεζέζηεξα, νη δηάινγνη πνπ παξαηίζεληαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ήηαλ γξακκέλνη ζηε δεκνηηθή γιψζζα, αθνχ, φπσο πξναλαθέξζεθε, παξαπέκπνπλ ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, ελψ ηα ζρφιηα ηνπ ρξνλνγξάθνπ πεξηείραλ Σχπνπο ηεο θαζαξεχνπζαο. Παιαηφηεξα, δελ ήηαλ ιίγεο εθείλεο νη πεξηπηψζεηο, φπνπ ν ρξνλνγξάθνο επέιεγε λα ζπγγξάςεη ην θείκελν ηνπ ζηελ ηνπηθή δηάιεθην ησλ εθάζηνηε εξψσλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πην παξαζηαηηθφο. Δμάιινπ, ην ρξνλνγξάθεκα, σο έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ππνθεηκεληθήο δεκνζηνγξαθηθήο γξαθήο, αλαπηχζζεηαη ζπλήζσο ζε α πξφζσπν, ηνλίδνληαο έηζη ηνλ πξνζσπηθφ ραξαθηήξα ηνπ, ελψ ζπρλά παξαηεξείηαη θαη ε ηερληθή ηνπ δηαιφγνπ, πνπ ζαλ ζηφρν έρεη ψζηε λα πξνζδψζεη ζην ρξνλνγξάθεκα έλαλ πην «δσληαλφ» ηφλν ή αθφκα θαη λα πξνβιεκαηίζεη ηνλ αλαγλψζηε (Βεινπδήο,1997: 348). Δπηπιένλ, ζε φ,ηη αθνξά ην χθνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, απηφ δελ είλαη πνηέ ηδηαίηεξα βαξχ, αληηκεησπίδνληαο αθφκα θαη ζνβαξά ζέκαηα κε ρηνχκνξ, εηξσλεία αιιά θαη κε ζάηηξα. Ζ δξακαηνπνίεζε παίδεη θπξίαξρν ξφιν, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ζπλαληάηαη θαη κηα θηινζνθηθή δηάζεζε κέζα ζε έλα ηέηνηνπ είδνπο θείκελν. Αλ θαη ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί ελ πξνθεηκέλσ φηη κνηξάδεηαη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηελ επηθπιιίδα, κε θίλδπλν λα ππάξμεη ζχγρπζε ησλ δχν εηδψλ, ε αλάιαθξε δηάζεζε πνπ ραξαθηεξίδεη ην ρξνλνγξάθεκα, ην δηαθνξνπνηεί κε ζαθήλεηα απφ απηήλ θαη βξίζθεηαη εγγχηεξα ηνπ επζπκνγξαθήκαηνο. Πξάγκαηη, ε ρηνπκνξηζηηθή δηάζεζε είλαη δηάρπηε ζε πνιιά ρξνλνγξαθήκαηα, αθνχ ε «ηέξςηο» ησλ αλαγλσζηψλ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ είδνπο. Οη ηερληθέο νη νπνίεο αθνινπζνχληαη, πξνθεηκέλνπ νη ρξνλνγξάθνη λα πξνζδψζνπλ ηνλ επηζπκεηφ ηφλν ζηα θείκελα ηνπο, είλαη ηα αζηεία, ηα ινγνπαίγληα, νη αθειείο ηφλνη θαη ε ζάηηξα. Ζ ζάηηξα, κάιηζηα, σο έλα μερσξηζηφ θνκκάηη απφ ην ρηνχκνξ, είλαη απηή πνπ κέζα απφ ηνλ ππαηληθηηθφ ηεο ζρνιηαζκφ θαπηεξηάδεη ηα ηξέρνληα δεηήκαηα, ζαξθάδνληαο άιινηε ηελ θνηλσλία ή άιινηε ζπγθεθξηκέλα άηνκα. Γελ είλαη, επίζεο, ιίγεο νη θνξέο πνπ ν ρξνλνγξάθνο πξνβαίλεη ζε δαλεηζκφ πξνζψπσλ-εξψσλ απφ ηελ ήδε πθηζηάκελε ινγνηερλία ή δεκηνπξγεί δηθά ηνπ, ρξεζηκνπνηψληαο έηζη κηα πνιππξηζκαηηθή ηερληθή γηα λα πεξάζεη ην κήλπκα ηνπ. Σέινο, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ν ζπλδπαζκφο ηεο ζεκαηνινγίαο, ηεο γιψζζαο θαη ηνπ χθνπο βνεζά λα ρηηζηεί ην ζπλαίζζεκα, ην νπνίν είλαη απηφ πνπ απνθνκίδεη ν 36

41 αλαγλψζηεο, δειαδή ε κε απνδφζηκε πιεπξά ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο (Αικπάλε, 2000: 21). πκπεξαζκαηηθά, ινηπφλ, ην χθνο θαη ε γιψζζα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο εκθαλίδνπλ δηάθνξεο κνξθέο θαη κεγάιε επειημία, αλαιφγσο κε ην κήλπκα πνπ ζέινπλ λα πεξάζνπλ ζηνλ αλαγλψζηε. Παξνπζηάδνπλ ηφζεο ελαιιαγέο φζεο θαη ην ίδην ην ρξνλνγξάθεκα, ην νπνίν σο έλα πβξηδηθφ είδνο, θαιείηαη λα πξνζαξκφδεηαη άιινηε ζηηο αλάγθεο ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ θαη άιινηε ηνπ ινγνηερληθνχ ιφγνπ θαη χθνπο αληηζηνίρσο. Αλακθίβνια, πάλησο, φπνηα νπηηθή θαη αλ επηιέμεη ν ρξνλνγξάθνο λα αθνινπζήζεη θάζε θνξά, ζα πξέπεη ηφζν ε γιψζζα φζν θαη ην χθνο λα είλαη πξνζεγκέλα. Βαζηθφ είλαη λα πξνζδίδεηαη κε παξαζηαηηθφηεηα θαη ην θείκελν λα δηαζέηεη «ράξε», αθνχ πξφθεηηαη γηα έλα είδνο ζπκνζνθίαο θαη φρη γηα έλα θείκελν βαζπζηφραζην, πνπ ζηφρν έρεη λα θάλεη ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ αλαγλψζηε πξνζβάζηκε θαη νηθεία (Hawkes,1995: 83-85) Ο ρξνλνγξάθνο Ο Π. Παιαηνιφγνο (1930), είρε θάπνηε αλαθέξεη γξαπηψο πσο «ν ρξνλνγξάθνο, πξνέξρεηαη ζπλήζσο απφ ηα ζηειέρε ησλ ζπληαθηψλ. Γελ απνθιείεηαη φκσο, λα αλήθεη θαη ζηηο ηάμεηο ησλ ινγίσλ. ηαλ ε θηινινγία δελ είλαη αξθεηά πξνζνδνθφξα, ν «ιφγηνο» βξίζθεη πξνζσξηλφ θαηαθχγην ζην ρξνλνγξάθεκα. Χζηφζν, δελ επδνθηκεί πάληα, δηφηη ην ρξνλνγξάθεκα δελ είλαη θηινινγία» (Κνλδπιάθεο,1956:15). Απηφ ζεκαίλεη φηη έλα ρξνλνγξάθεκα, κπνξεί ελίνηε λα δηαβάδεηαη φπσο κηα κηθξή λνπβέια κε αξθεηά ινγνηερληθά ραξαθηεξηζηηθά, αιιά δελ παχεη λα απνηειεί παξάιιεια θαη δεκνζηνγξαθηθφ είδνο. Ο ρξνλνγξάθνο, ινηπφλ, κπνξεί θαη ελδείθλπηαη λα είλαη ηαπηφρξνλα ινγνηέρλεο θαη δεκνζηνγξάθνο. Έλαο ρξνλνγξάθνο, ζα πξέπεη λα δηαζέηεη πνιιά πξνζφληα. Πξψηα απφ φια, ρξεηάδεηαη αζθεκέλε παξαηεξεηηθφηεηα, επξεκαηηθφηεηα θαη ζπλερήο παξαθνινχζεζε πξνζψπσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Παξάιιεια, πξέπεη λα έρεη αίζζεζε ηεο επηθαηξφηεηαο θαη λα βξίζθεηαη ζε επαθή κε ηνπο αλαγλψζηεο. Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ζπληζηνχλ δεκνζηνγξαθηθέο αξεηέο (Παπαδεκεηξίνπ,1995:535). Αθφκα, βαζηθφ πξνζφλ απνηειεί ν ζσζηφο ρεηξηζκφο ηεο γιψζζαο, νη γλψζεηο θαη ε δηάζεζε γηα γξάςηκν, δειαδή ην θέθη. Ο ρξνλνγξάθνο απερεί ηηο απφςεηο ηεο θνηλήο γλψκεο πάλσ ζε δηάθνξα δεηήκαηα, πνηθίινπ ελδηαθέξνληνο, ηα νπνία φκσο 37

42 ζπλζέηνπλ ηελ αλζξψπηλε δσή. Γηα ην ιφγν απηφ, ζα πξέπεη λα βιέπεη κε ηα κάηηα ηνπ ίδηνπ ηνπ θνηλνχ, λα παίξλεη ηελ ςπρή θαη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ, ψζηε λα θαηαθέξεη λα ζπγθηλήζεη, λα ζπλαξπάζεη αιιά θαη λα θάλεη αηζζεηά φια ηα δεηήκαηα πνπ ηνλ απαζρνινχλ. Με ιίγα ιφγηα, ν ρξνλνγξάθνο ζα πξέπεη λα δίλεη ηελ αίζζεζε ζηνλ αλαγλψζηε φηη κηιάεη κέζα απφ απηφλ, φηη ζπκκεξίδεηαη ηα πξνβιήκαηά ηνπ, θαηαλνεί ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ, παίξλεη ζέζε θαη γίλεηαη ε θσλή ηνπ. Ζ απνζηνιή ηνπ, ινηπφλ, είλαη δηπιήο ζεκαζίαο. Απφ ηε κηα πιεπξά, ν ίδηνο έρεη σο ζηφρν λα ηαπηίζεη ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ κε ηα φζα γξάθεη θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά, λα ηνλ βνεζήζεη λα ηα πξνζαξκφζεη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ. πσο γξάθεη ν. Μειάο ζην πξψην ρξνλνγξάθεκα ηνπ ζηα Αζελατθά Νέα (1931), «έιαβα ηελ ξεηήλ εληνιήλ απφ ηελ δηεχζπλζηλ ησλ Αζελατθψλ Νέσλ, απφ ηελ αξρηζχληαμηλ, λα ζαο δσγξαθίζσ, λα ζαο ζπκψζσ, λα ζαο ελδηαθέξσ θαη πξνπάλησλ λα ζαο δηαζθεδάζσ, απφ απηήλ ηελ ζηήιε θάζε κέξα». Καζίζηαηαη απφιπηα ζαθέο, ινηπφλ, πσο ν ρξνλνγξάθνο δελ είλαη παξά θη εθείλνο έλα θνκκάηη απφ ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ θαη απηφ ηνλ θάλεη λα μερσξίδεη. χκθσλα κε ηελ Καζηειιάλνπ (2008: ), «ν ρξνλνγξάθνο κε ηνλ ιφγν ηνπ βνεζά ηνλ άλζξσπν λα ηνπνζεηήζεη ηελ θαζεκεξηλή ηνπ χπαξμε κέζα ζε έλα θαινζρεκαηηζκέλν ρσξνρξoληθφ πεξίγξακκα». ηελ νπζία, δειαδή, έλαο ρξνλνγξάθνο δίλεη ηελ αίζζεζε ηεο αζαλαζίαο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, κε απνηέιεζκα λα δίλεη ζηνλ αλαγλψζηε ηελ επθαηξία λα βηψζεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα δηαθνξεηηθά απφ φηη ηελ βηψλεη ζε θαζεκεξηλή βάζε, «βγάδνληαο ηνλ απφ ηελ αφξηζηε θαηάζηαζε ηεο χπαξμεο ηνπ». Σέινο, είλαη πνιινί νη ρξνλνγξάθνη, ηδηαίηεξα νη παιαηφηεξνη, νη νπνίνη θξχβνληαη πίζσ απφ έλα ή πνιιά πξφζσπα, νλφκαηα ή ςεπδψλπκα. Πξφθεηηαη γηα κηα ζπλήζεηα ησλ ινγνηερλψλ αιιά θαη θάπνησλ δεκνζηνγξάθσλ εμίζνπ. Σα πεξηζζφηεξα απφ φζα γξάθνληαη είλαη ιφγηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ρξνλνγξάθνπ, ν νπνίνο εθθξάδεηαη κέζσ θάπνηνπ θαληαζηηθνχ πξνζψπνπ ή είλαη εθθξάζεηο θαη ζθέςεηο πνπ έηπρε λα αθνχζεη ή λα ηνπ εθκπζηεξεπηεί θάπνηνο, ν νπνίνο δελ είρε ηελ επθαηξία ή ηε δπλαηφηεηα λα δεκνζηεχζεη αλνηρηά. Μάιηζηα, πνιιέο θνξέο, ν ρξνλνγξάθνο επηιέγεη λα δεκηνπξγήζεη αθφκα θαη δηαιφγνπο θαληαζηηθψλ πξνζψπσλ, φπνπ άλζξσπνη ζπδεηνχλ κεηαμχ ηνπο θαη θαπηεξηάδνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα. 38

43 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ρξνλνγξάθνπ πνπ έγηλε αλαγλσξίζηκνο κε ην ςεπδψλπκν ηνπ είλαη ν Νηξβάλαο Πέηξνο Κ. Απνζηνιίδεο, γλσζηφο σο Παχινο Νηξβάλαο,. Ο Ν. Δπηζθνπφπνπινο (1900:35-36), ρξνλνγξάθνο ζηα Παλαζήλαηα, πεξηγξάθεη κε αθξηβή ηξφπν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξνλνγξάθνπ θαη ηα θαζήθνληα, ηα νπνία έρεη απέλαληη ζην θνηλφ ηνπ, κέζα απφ ηα παξαθάησ ιφγηα: «Τπνζέησ ζνβαξψο φηη ν θαιιίηεξνο ηξφπνο λα γίλε θαλείο θαιφο ρξνλνγξάθνο. ήκεξνλ είλαη λα εξγαζζή πξφηεξνλ επί ηηλά ρξφλνλ σο αθξνβάηεο. Δίλαη άιισο ηε θαη ε γλψκε ηνπ Ηνπιίνπ Λεκαίηξ, φζηηο γλσξίδεη αξθεηά θαιά απηά ηα πξάγκαηα. Υξεηάδεηαη πξν πάλησλ έλα έθηαθηνλδψξνλ δηαζθεδαζηηθνχ, κηα επθακςί ππέξνρνο, ην ηάιαληνλ ηνπ λα παίδε θαλείο κε ηαο θξαζεη, λα κεηαρεηξίδεηαη σο πηεξσηήλ ηελ γξαθίδα, λα λαθαηδξχλε ηαο ηδέαο κε κεηδηάκαηα, λα ζηνιίδε κε εηξσλείαλ ηαο δπζπέπηνπο ζνβαξφηεηαο ησλθξάζεσλ,λαζπγθεξλά κε κέζπ ηαο κνλνηνλίαο ησλ γεγνλφησλ. Καη ρξεηάδεηαη αθφκε θαη κηα κηθξά δφζηο θιπαξίαο, έλα πλέπκαζηακαηψλ κφιηο εηο ηαο επηθαλείαο ησλ πξαγκάησλ, ην έλζηηθηνλ ηνπ εθιεθηηθνχ ηεο κειίζζεο, ηεο ζπξνχζεο γιπθέα ζηα γνλίδηα απφ ην κάιινλ αράξηζηα άλζε, κηα αληίιεςηο αθφκε ησλ γεγνλφησλ αξθεηά πξσηφηππνο, ψζηε λα εμεγείξε ηελ πεξηέξγεηαλ, θαη αξθεηά ηεηξηκκέλε,ψζηε λα πηνζεηείηαη θαη λα επεπθεκήηαη, θαη λα αλαπαχε ηνπο αλαγλψζηαο φινπο. Καη αθφκα είλαη απαξαίηεην ζην επάγγεικα ην ηάιαληνλ ηνπ εμνκνινγεηνχ, ε ηδηνθπία ηνπ λα θνπξδίδεηαη ν γξάθσλ σο jongleur κε ηαο ηδέαο, ρσξίο λα πιεγψλε θαλέλα δη απηψλ, λα κεηακνξθψλε εηο εκεξεζίνλεχπεπηνλάξηνλ φια ηα ζέκαηα, λα ζπλδπάδε ηα αλφκνηα, λα αδειθψλε ηα αζπκβίβαζηα, λα είλαη εγθπθινπαηδηθφο ρσξίο βαζχηεηα αδηάθξηηνλ, ήξεκνο ρσξίο ςπρξφηεηα, ζπκβηβαζηηθφο ρσξίο θνιαθείαλ θαη αθξνβάηεο θαη ζαπκαηνπνηφο,-ελ αλάγθε θαη νιίγνλ θηιφινγνο...» Δίλαη, ινηπφλ, δχζθνιε ε δνπιεηά ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαη ν Γ. Ξελφπνπινο (1911), είρε ππνζηεξίμεη φηη είλαη δπζθνιφηεξν λα γξαθεί θαλείο έλα ρξνλνγξάθεκα πνπ λα εθπιεξψλεη ηνπο ζηνηρεηψδεηο φξνπο ηνπ είδνπο, παξά έλα δξάκα Η απήρεζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην αλαγλσζηηθό θνηλό Έλα ρξνλνγξάθεκα κπνξεί λα δηαβαζηεί πνιχ εχθνια, γη απηφ θαη γίλεηαη γξήγνξα αγαπεηφ ζην θνηλφ ζε ζχγθξηζε κε νπνηνδήπνηε άιιν δεκνζηνγξαθηθφ είδνο. ην ζεκείν απηφ, ινηπφλ, είλαη απαξαίηεηε ε κειέηε ηεο ζρέζεο πνπ αλαπηχζζεηαη αλάκεζα ζηνλ ρξνλνγξάθν θαη ην θνηλφ ηνπ. 39

44 Ζ ζρέζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο θαη ηνπ αλαγλψζηε είλαη ακθίδξνκε. Μέζα απφ ην ρξνλνγξάθεκα δηαθαίλεηαη ε πξαγκαηηθφηεηα, ε νπνία είλαη θνηλή πξνο θαη γηα φινπο αλεμαξηήησο. Σα εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη ν ρξνλνγξάθνο γηα λα ηα κνηξαζηεί κε ην θνηλφ ηνπ θαη λα δεκηνπξγήζεη έλα ρξνλνγξάθεκα, πξνέξρνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα. Ο ρξνλνγξάθνο ζα ηελ θαηαγξάςεη, ζα ηελ αλαιχζεη θαη ζα ηελ παξνπζηάζεη ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Οη αθνξκέο, ινηπφλ, απφ ηηο νπνίεο εκπλέεηαη είλαη θνηλέο, γη απηφ θαη γίλνληαη εχθνια αλαγλσξίζηκεο απφ φινπο. Ήδε απφ ηνλ 19 ν αηψλα θηφιαο, ην ρξνλνγξάθεκα θπξηαξρνχζε ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ Διιήλσλ. Γεδνκέλνπ, κάιηζηα, φηη ε γιψζζα θαη ην χθνο ηνπ είδνπο απηνχ ήηαλ ηδηαίηεξα πξνζηηά, ην ρξνλνγξάθεκα απνηέιεζε θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλφηεηαο δηαθφξσλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ θαη δελ ήηαλ ιίγεο νη θνξέο πνπ νη αλαγλψζηεο πεξίκελαλ κε αλππνκνλεζία λα αγνξάζνπλ ηελ εθεκεξίδα θαη λα δηαβάζνπλ ην ρξνλνγξάθεκα. ε πεξηπηψζεηο πνπ ην ρξνλνγξάθεκα παξαιεηπφηαλ απφ ηελ εθεκεξίδα, ν ρξνλνγξάθνο έλησζε ηελ αλάγθε λα δψζεη εμεγήζεηο ζηνπο αλαγλψζηεο ηνπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, πνιινί ήηαλ θαη νη εθδφηεο, νη νπνίνη κε αθνξκή ηελ ηδηαίηεξε αγάπε πνπ έδεηρλαλ νη αλαγλψζηεο γηα ην είδνο απηφ, ην εθκεηαιιεχνληαλ σο θίλεηξν γηα λα απμήζνπλ ηηο πσιήζεηο ησλ εθεκεξίδσλ ηνπο. Ζ γξαθίδα ησλ ρξνλνγξάθσλ ζχληνκα έγηλε ην ζηήξηγκα ηεο θπθινθνξίαο θαη ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ εθεκεξίδσλ (Flusser,2003: 168). Πξαθηηθά, ην ρξνλνγξάθεκα, βξίζθεηαη πην θνληά ζηνλ αλαγλψζηε απφ θάζε άιιν δεκνζηνγξαθηθφ είδνο θαη απηφ νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο παξάγνληεο. Πξψηα απφ φια, ν αλζξσπνθεληξηθφο ηνπ ραξαθηήξαο είλαη απηφο πνπ ην θάλεη λα μερσξίδεη απφ ηα ππφινηπα είδε. Οη ήξσεο ελφο ρξνλνγξαθήκαηνο είλαη απινί θαζεκεξηλνί άλζξσπνη, νη νπνίνη βξίζθνληαη παληνχ, φπσο είλαη νη θίινη αθφκα θαη ε ίδηα ε νηθνγέλεηα, ελψ ην επίθεληξν ελδηαθέξνληνο ηνπ επαγγεικαηία ρξνλνγξάθνπ είλαη ηα αλζξψπηλα ζπλαηζζήκαηα θαη νη αλζξψπηλεο αληηδξάζεηο. Ο ξφινο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο δελ είλαη λα αλαιχζεη νξζνινγηθά ηα γεγνλφηα ηεο επηθαηξφηεηαο, αιιά λα εηζρσξήζεη βαζχηεξα κέζα ζε απηά, ψζηε λα θσηνγξαθίζεη ηνλ αληίθηππφ ηνπο ζην ιαφ θαη ελ ζπλερεία, λα πξνβιεκαηίζεη. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν αλαγλψζηεο έρεη ηελ αίζζεζε φηη δελ είλαη κφλνο θαη φ,ηη ππάξρεη πάληα θάπνηνο άιινο πνπ εξκελεχεη θαη αληηιακβάλεηαη ηα γεγνλφηα φπσο ν ίδηνο. 40

45 Δπίζεο, ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζην ρξνλνγξάθεκα είλαη έλαο αθφκε παξάγνληαο πνπ εμεγεί ηελ κεγάιε πξνηίκεζε ηνπ θνηλνχ πξνο ην είδνο απηφ. πσο κειεηήζεθε παξαπάλσ, ε γιψζζα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο είλαη ηδηαίηεξα θηιηθή πξνο ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, ελψ παιαηφηεξα ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχηαλ απνηεινχζε έλα θξάκα απφ αξραίεο ιέμεηο, απφ εθθξάζεηο ηεο δεκνηηθήο αθφκα θαη απφ πξνθνξηθέο θξάζεηο ηεο «ιατθήο» γιψζζαο. Σν γισζζηθφ απηφ ζπλνλζχιεπκα ηαίξηαδε ζε φια ηα είδε αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ αλεμαξηήησο ηάμεσο θαη κνξθσηηθνχ επηπέδνπ. Σέινο, ην γεγνλφο φηη ην ρξνλνγξάθεκα θηινμέλεζε θαηά θαηξνχο κεγάια νλφκαηα ηεο ινγνηερληθήο θνηλφηεηαο, απνηέιεζε έλαλ αθφκε ειθπζηηθφ ιφγν γηα ηνλ νπνίν θαηέζηε ηφζν αγαπεηφ ζηνπο αλαγλψζηεο, θαζψο ε δπλαηφηεηα γηα ηνλ εθάζηνηε αλαγλψζηε λα δηαβάζεη έλα θείκελν ινγνηερληθήο θχζεσο κέζα απφ κηα εθεκεξίδα ήηαλ πάληνηε επθνιφηεξε δηαδηθαζία απφ ην λα αγνξάζεη έλα ινγνηερληθφ βηβιίν, ελψ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κηθξή ηνπ έθηαζε ζπγθξηηηθά κε ην βηβιίν, απαηηνχζε κηθξή δηαλνεηηθή πξνζπάζεηα γηα ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. ηηο κέξεο καο, φπσο άιισζηε αλαιχεηαη εθηελέζηεξα παξαθάησ, ην ρξνλνγξάθεκα έρεη απνθηήζεη θαη δηαδηθηπαθή κνξθή κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη αθφκε πην δηαδξαζηηθφ ζε ζρέζε κε ηνπο αλαγλψζηεο, αθνχ ν αλαγλψζηεο έρεη πιένλ ηε δπλαηφηεηα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, λα ζρνιηάδεη θαη λα κνηξάδεηαη ηηο ζθέςεηο ηνπ θαη ηηο εληππψζεηο ηνπ κε ηνπο ππφινηπνπο αλαγλψζηεο αιιά θαη κε ηνλ ίδην ην ρξνλνγξάθν. Δλ θαηαθιείδη, έλα ρξνλνγξάθεκα κεηαδίδεη ηνλ «αληίιαιν» ηεο θσλήο ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ (Παιαηνιφγνο, 1930:7) θαη εθφζνλ ν ρξνλνγξάθνο «κνηξάδεηαη» ηηο ζθέςεηο θαη ηνπο ζπιινγηζκνχο ηεο θνηλήο γλψκεο πάλσ ζε δηάθνξα δεηήκαηα, ηφηε ε ελαζρφιεζε κε απηά ηα δεηήκαηα ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη ζηε δηεξεχλεζε ηεο ζπιινγηθήο λννηξνπίαο, αιιά θαη φισλ εθείλσλ ησλ ιεπηψλ απνρξψζεσλ θαη ιεπηνκεξεηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ, πνιίηε θαη αλαγλψζηε. 41

46 4 ν Κεθάιαην Μειέηε πεξίπησζεο: Σν ρξνλνγξάθεκα ηνπ Κνζκά Βίδνπ Ο Κνζκάο Βίδνο, είλαη έλαο ζχγρξνλνο Έιιελαο δεκνζηνγξάθνορξνλνγξάθνο κε κφληκε πξνζσπηθή ζηήιε ζην πεξηνδηθφ ΒΖΜΑgazino, ην νπνίν θπθινθνξεί καδί κε ηελ θπξηαθάηηθε έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα. Σα θείκελά ηνπ δεκνζηεχνληαη θαη ζηελ ηζηνζειίδα ηεο εθεκεξίδαο ( ζπλήζσο θάπνηεο κέξεο αξγφηεξα απφ ηελ θπθινθνξία ηνπ εληχπνπ. Γλσζηφο γηα ην ηδηαίηεξν εηξσληθφ-δεθηηθφ χθνο, ζεσξείηαη ραξαθηεξηζηηθφο εθπξφζσπνο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ είδνπο δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ ζηελ Διιάδα, νπφηε ε κειέηε ησλ θεηκέλσλ ηνπ (κειέηε πεξίπησζεο) ζπληειεί ζην λα δηεξεπλεζεί ζε βάζνο ε ζέζε πνπ θαηέρεη ην ρξνλνγξάθεκα ζηνλ έληππν Σχπν αιιά θαη ζην δηαδίθηπν, φπσο απηφ δηακνξθψλεηαη ζηηο κέξεο καο. ην παξφλ θεθάιαην, ζα εμεηαζηνχλ αλαιπηηθά ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ ηφζν ζηελ έληππε φζν θαη ζηελ δηαδηθηπαθή ηνπο κνξθή. Ζ έξεπλα αθνξά ηα άξζξα πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζην πεξηνδηθφ απφ ην 2012 έσο ην πγθεθξηκέλα, εμεηάδνληαη αξρηθά ηα πεξηθεηκεληθά θαη ζηε ζπλέρεηα ηα θεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ, κε απψηεξν ζθνπφ λα εληνπηζηνχλ νη βαζηθέο πηπρέο ηνπ είδνπο δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ, ε ζπγγξαθηθή θπζηνγλσκία ηνπ ζπληάθηε, θαζψο θαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο δεκνζηνγξαθηθά θαη ινγνηερληθά ζηνηρεία ελδέρεηαη λα ζπλππάξρνπλ κέζα ζε έλα ρξνλνγξάθεκα. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ν επξχηεξνο ζηφρνο ηεο κειέηεο είλαη δηπιφο. Αθελφο, επηδηψθεηαη λα δηεξεπλεζεί ε ζέζε πνπ θαηέρεη ζήκεξα (2015) ην ρξνλνγξάθεκα ζηνλ Σχπν, κε άμνλα ηελ πεξίπησζε ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, έηζη ψζηε λα ζρεκαηηζηεί κηα ηεθκεξησκέλε εηθφλα γηα ηηο ζχγρξνλεο εθδνρέο ηνπ είδνπο. Αθεηέξνπ, ζα επηρεηξεζεί λα δηαπηζησζεί - ή λα απνξξηθζεί ε ππφζεζε - φηη ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ ίδηνπ, απνηεινχλ έζησ ελ κέξεη, ινγνηερληθφ είδνο πνπ δηαηεξεί ηελ αίγιε ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ησλ πεξαζκέλσλ εηψλ. Σέινο, κε δεδνκέλε ηελ πξσηνπξφζσπε νπηηθή πνπ πξνζδηνξίδεη κε θαηαιπηηθφ ηξφπν ηελ εηδνινγηθή ηαπηφηεηα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ζα εμεηαζηνχλ νη αθνξκέο ζπγγξαθήο θαη νη ζεκαηηθέο πνπ πξνθξίλεη ν Βίδνο δηεξεπλψληαο αλ θαη ζε 42

47 πνην βαζκφ ηα θείκελα αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηηο ηδέεο θαη ηελ θνζκνζεσξία ηνπ ζπληάθηε ηνπο Βηνγξαθηθά ζηνηρεία Με θαηαγσγή απφ ηελ Σήλν, ν Κνζκάο Βίδνο γελλήζεθε ζηελ Αζήλα ην Ζ ζρέζε ηνπ κε ηε δεκνζηνγξαθία, μεθίλεζε φπσο νκνιφγεζε ζε ζπλέληεπμε ηνπ, ηπραία. πγθεθξηκέλα, ην ηαιέλην ηνπ ζηε γξαθή ην δηέθξηλε κηα θίιε ηνπ, κε ηελ νπνία αιιεινγξαθνχζε θαη ηνλ ζχζηεζε ζηα γξαθεία ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα, φπνπ εξγάδεηαη κέρξη ζήκεξα (2015). ηα πξψηα ζηάδηα ηεο δεκνζηνγξαθηθήο ηνπ πνξείαο, ν Βίδνο αζρνιήζεθε κε ην ειεχζεξν ξεπνξηάδ. Λάηξεο ησλ βηβιίσλ, ηεο θιαζηθήο κνπζηθήο θαη ηνπ πνηνηηθνχ ηξφπνπ ςπραγσγίαο, δελ άξγεζε λα εθδειψζεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα έλα μερσξηζηφ είδνο δεκνζηνγξαθηθήο γξαθήο, ην νπνίν δελ ήηαλ άιιν απφ ην ρξνλνγξάθεκα. Σν 1996, θάλεη ηελ παξζεληθή ηνπ εκθάληζε ζηελ εθεκεξίδα Σν Βήκα, κε ηελ ηαθηηθή ζηήιε «Σξηηνθνζκηθά», φπνπ ζρνιηάδεη κε ρηνχκνξ ηελ ειιεληθή θνηλσλία θαη ηα πξφζσπα ηεο, γεγνλφο πνπ ηνλ θαζηζηά ηδηαίηεξα αγαπεηφ ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2012, ε ζηήιε ηνπ Βίδνπ κεηνλνκάδεηαη ζε «Κπληθφο». Παξφιν πνπ ην πεξηερφκελν θαη ε ζεκαηνινγία ηεο ζηήιεο παξακέλνπλ ζηαζεξά, ηα ρξνλνγξαθήκαηα απνθηνχλ λέα κνξθή, ζπλερίδνληαο φκσο λα είλαη μερσξηζηά θαη λα θεληξίδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Παξάιιεια, κε ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηε δηάδνζε ηνπ δηαδηθηχνπ ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ απέθηεζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ειεθηξνληθή κνξθή. πγθεθξηκέλα, ζηνλ ηζηφηνπν ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα ( θηινμελείηαη ην ζχλνιν ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ απφ ην 1996 έσο θαη ζήκεξα (2015), δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνλ αλαγλψζηε φρη κφλν λα δηαβάζεη, αιιά θαη λα αιιειεπηδξά κε απηά θαη κε άιινπο αλαγλψζηεο, κε ηξφπνπο πνπ ζα δηεπθξηληζηνχλ ζε επφκελν θεθάιαην. Δπηπξνζζέησο, ζην δηθηπαθφ ρψξν ηεο εθεκεξίδαο θαη κε ηελ ηηηιηθή έλδεημε «Σα κάζαηε ηα λέα;», βξίζθνληαη θαη άιια θείκελα ηνπ Βίδνπ, ζχληνκα ζε έθηαζε, κε ηελ κνξθή επηζηνιήο θαη κε ζηφρν ηνλ ζχληνκν ζρνιηαζκφ -ελ είδεη παξαηεξήζεσλ- ζεκάησλ ηεο επηθαηξφηεηαο. 43

48 Αθφκα, εθηφο απφ ρξνλνγξάθνο, ν Κνζκάο Βίδνο αζρνιείηαη θαη κε ηελ ηειεθξηηηθή. Με θαπζηηθφ ηξφπν αζθεί θξηηηθή γηα θαηλφκελα, πξφζσπα, ζίξηαι θαη εθπνκπέο ηεο ειιεληθήο ηειεφξαζεο. Καζψο είλαη έλαο άλζξσπνο πνπ, φπσο δείρλνπλ νη πνιηηηζηηθέο πξνηηκήζεηο ηνπ, πξνθξίλεη έλαλ πνηνηηθφ ηξφπν δσήο - αγαπά ηδηαίηεξα ηελ φπεξα θαη αλαθέξεηαη ζπρλά ζε απηήλ-ε ελαζρφιεζε ηνπ κε ηνλ ηειενπηηθφ ρψξν πξνθάιεζε ηελ απνξία ησλ αλαγλσζηψλ ηνπ. Ο ίδηνο φηαλ εξσηήζεθε ζε ζπλέληεπμε πψο είλαη δπλαηφλ λα ζπλδπάδεη απηέο ηηο δχν αληίζεηεο ηάζεηο απάληεζε σο εμήο: Καη νη πην πρνηνηηθνί (πνπ ζα έιεγε θαη ν εκίηεο) έρνπλ ηα βίηζηα ηνπο. Αζηεηεχνκαη Απιψο, θάπνηα ζηηγκή κνπ αλέζεζαλ απφ ηελ εθεκεξίδα ηελ ηειενπηηθή θξηηηθή, θαη παξφηη ππήξμαλ θίινη πνπ έθξημαλ πξνβιέπνληαο ηνλ απφιπην εμεπηειηζκφ θαηαβαξάζξσζε ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ νλφκαηφο κνπ, εγψ επέκεηλα ζην «ε δνπιεηά δελ είλαη ληξνπή» θαη ηφικεζα λα αθήζσ ηελ «Χξαία Διέλε» (έγξαθα γηα θιαζζηθή κνπζηθή ηφηε) ηνπ Οθελκπαρ θαη λα πηάζσ ηελ σξαία Διέλε (Μελεγάθε) ηνπ Antenna - ηφηε. ήκεξα, πνιιά ρξφληα κεηά, επηκέλσ «ε δνπιεηά δελ είλαη ληξνπή» αλ πξνζπαζείο λα ηελ θάλεηο ζσζηά. Παξάιιεια, ν Βίδνο έρεη εθδειψζεη ηελ αγάπε ηνπ θαη γηα ην ξαδηφθσλν. Απφ ην 2011 κέρξη ζήκεξα (2015), βξίζθεηαη πίζσ απφ ην κηθξφθσλν ηνπ Βήκα fm 99,5. Σελ πεξίνδν , ζπλεξγάζηεθε ζε θνηλή εθπνκπή κε ηελ Γψξα Παπιίδνπ, ελψ απφ ην 2013 κέρξη ζήκεξα, ζπλεξγάδεηαη κε ηελ επίζεο δεκνζηνγξάθν Αθξνδίηε Γξακκέιε ζε κηα κεζεκεξηαλή ξαδηνθσληθή εθπνκπή κε ηελ νλνκαζία «Ραδηνθσληθό Παληνπσιείν». Αληηθείκελν ζρνιηαζκνχ ηεο εθπνκπήο απνηειεί ε θαζεκεξηλφηεηα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, θαζψο θαη ηα πξφζσπα ηεο επηθαηξφηεηαο, θάηη πνπ ζρεηίδεηαη εκκέζσο κε ηηο ρξνλνγξαθηθέο ηνπ επηδφζεηο. Σέινο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί πσο σο «κάζηνξαο ηεο γξαθήο», φπσο έρεη ραξαθηεξηζηεί απφ ηνλ αξζξνγξάθν ηνπ δηαδηθηπαθνχ blog «Τπαξθηόο νπξεαιηζκόο», Μάλν Καλδεξάθε, ν Βίδνο έρεη αζρνιεζεί θαη κε ηελ ινγνηερλία. πγθεθξηκέλα, έρεη ζπγγξάςεη έλα παηδηθφ βηβιίν ελψ έρεη ζπλεξγαζηεί σο ζεαηξηθφο θεηκελνγξάθνο κε ηνλ ηακάηε Φαζνπιή θαη ηνλ Βαγγέιε Νάζε ζηελ επηζεψξεζε πνπ παξνπζηάζηεθε ζην Θέαηξν Υνξλ ην 2009, κε ηίηιν «Σν ηξέληπ ζα ζθπξίμεη ηξεηο θνξέο». Άλζξσπνο κε πνιιά ελδηαθέξνληα, φπσο απνδεηθλχνπλ νη πνιιαπιέο επαγγεικαηηθέο ηνπ ελαζρνιήζεηο, θαη ζπγρξφλσο κε ηδηαίηεξε αγάπε γηα ηε δεκνζηνγξαθία θαη κε μερσξηζηφ ράξηζκα ζηελ γξαθή, ν Κνζκάο Βίδνο κε ηε ζηήιε 44

49 ηνπ θξαηά δσληαλφ ην είδνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο πνπ ζηηο κέξεο καο ηείλεη λα εθιείςεη. Με φπιν ηελ πξνζσπηθή καηηά θαη ην ρηνχκνξ ηνπ θαηνξζψλεη λα πξνζειθχζεη πηζηνχο αλαγλψζηεο, αλεμαξηήησο θνηλσληθήο ηάμεο θαη κνξθσηηθνχ επηπέδνπ Γεληθά πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ην παξφλ θεθάιαην, ζα παξνπζηαζηνχλ θαη ζα αλαιπζνχλ ηα βαζηθά πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, δειαδή ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ πεξηβάιινπλ ην θπξίσο θείκελν (ελδεηθηηθά: ηίηινη, φλνκα ζηήιεο, θσηνγξαθίεο) θαη δηεπθνιχλνπλ ή θαη θαηεπζχλνπλ ηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε (Βεξβεξνπνχινπ,2008:452). Θα κειεηεζεί ζπγθξηηηθά ην έληππν αιιά θαη ην δηαδηθηπαθφ πεξηθείκελν, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο, θαζψο θαη ν βαζκφο ησλ αιιαγψλ πνπ έρνπλ γίλεη κέζα ζηα ρξφληα. Ξεθηλψληαο ηελ αλάιπζε απφ ην έληππν πιηθφ, ζεκεηψλεηαη φηη θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζηα έηε είλαη πσο θηινμελνχληαη ζην θπξηαθάηηθν πεξηνδηθφ ΒΖΜΑgazino ηεο εθεκεξίδαο Σν Βήκα θαη θαηαιακβάλνπλ κηα νιφθιεξε θαη, ζρεδφλ πάληα, ηελ ίδηα ζειίδα ηνπ πεξηνδηθνχ. Δπηπξφζζεηα, ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ -έσο θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ θηινμελνχληαη ζηηο πξψηεο ζειίδεο ηνπ πεξηνδηθνχ, ζηελ ζηήιε «Σξηηνθνζκηθά», κε πξνθαλέο ην ινγνπαίγλην κε ην κηθξφ ηνπ φλνκα. Απφ ην 2012 έσο θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2014, ε έληππε πεξηθεηκεληθή κνξθή δελ παξνπζηάδεη κεγάιεο αιιαγέο. Ζ ζεκαληηθφηεξε εμ απηψλ, είλαη ε κεηνλνκαζία ηεο ζηήιεο, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ηνλ Ηνχλην ηνπ Ζ λέα νλνκαζία, -πνπ αληηθαζηζηά ηελ έσο ηψξα «Σξηθνζκηθά»- ηηηινθνξείηαη πιένλ σο «Κπληθφο» θαη ε έλδεημε ηνπνζεηείηαη ζην πάλσ αξηζηεξφ κέξνο ηεο ζειίδαο, κε δηαθξηηά καχξα γξάκκαηα. Μηα κηθξή θσηνγξαθία ηνπ Βίδνπ βξίζθεηαη ζην δεμηφ επάλσ κέξνο ηεο ζειίδαο, ζπλνδεπφκελε απφ ηηο πξνζσπηθέο ηνπ δηεπζχλζεηο , ελψ αθνινπζεί ν ηίηινο ηνπ εθάζηνηε ρξνλνγξαθήκαηνο, αξηζηεξά ηνπ θεηκέλνπ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ε παξνπζία εηθφλαο ζρεηηθήο κε ηελ εθάζηνηε ζεκαηνινγία, ζην θέληξν ηνπ θεηκέλνπ. Ζ παξαθάησ εηθφλα απνηππψλεη ηελ έληππε φςε ηεο ζηήιεο ηνπ Βίδνπ, φπσο απηή παξνπζηάδεηαη ζην πεξηνδηθφ ΒΖΜΑgazino ηεο Κπξηαθήο ηηο πξναλαθεξζείζεο ρξνληθέο πεξηφδνπο: 45

50 Απφ ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2014 έσο θαη ζήκεξα (2015), ε πεξηθεηκεληθή κνξθή παξνπζηάδεη θαη πάιη θάπνηεο αιιαγέο, δηαηεξψληαο απηή ηε θνξά ηελ πξναλαθεξζείζα νλνκαζία ηεο ζηήιεο «Κπληθφο»- ζηαζεξή. πγθεθξηκέλα, ηνπνζεηείηαη ζην θέληξν ηεο ζειίδαο, κε θεθαιαία γξακκαηνζεηξά, αθνινπζεί ν ηίηινο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο κε επίζεο θεθαιαία, αιιά πην έληνλε γξακκαηνζεηξά απφ ην φλνκα ηεο ζηήιεο θαη πξνεγείηαη ηεο θσηνγξαθίαο ηνπ Βίδνπ. Σνχηε, κεηαηνπίδεηαη αθξηβψο απφ θάησ, ζην θέληξν. Οη δηεπζχλζεηο , πνπ έσο ηφηε ζπλφδεπαλ ηελ θσηνγξαθία ηνπ, βξίζθνληαη πιένλ ζην ηέινο ηνπ θεηκέλνπ θαη ην 46

51 κφλν ζηνηρείν ην νπνίν δηαηεξείηαη αθφκα, είλαη ε ζρεηηθή κε ην ζέκα θσηνγξαθία κέζα ζην θείκελν. Παξαθάησ, αθνινπζεί εηθφλα κε ηελ λέα δηάηαμε ηεο ζειίδαο, φπσο δηακνξθψλεηαη κέρξη ζήκεξα (2015): ηε ζπλέρεηα, πεξλψληαο ζηελ δηεξεχλεζε ησλ δηαδηθηπαθψλ πεξηθεηκεληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, δηαπηζηψλεηαη φηη δελ εληνπίδνληαη κεγάιεο αιιαγέο ζην ρξνληθφ δηάζηεκα πγθεθξηκέλα, ε ζηήιε δηαηεξεί κηα ζηαζεξή δνκή, αθνχ ηίηινο, θσηνγξαθία ηνπ ρξνλνγξάθνπ θαη ηξφπνη επηθνηλσλίαο παξακέλνπλ ζηελ ίδηα ζέζε. Απηφ πνπ αμίδεη λα ηνληζζεί, είλαη ην γεγνλφο, φηη σο ηίηινο ηεο ζηήιεο δελ πηνζεηείηαη ν έληππνο, δειαδή, «Σξηηνθνζκηθά» ή «Κπληθφο», αιιά ν δηαδηθηπαθφο «Βιέκκαηα» θαη αξγφηεξα 47

52 «Γλψκεο», ζηνηρείν πνπ επηβεβαηψλεη ηε ζπλεηδεηή έληαμε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζηε ζρνιηαζηηθή αξζξνγξαθία απφ ην δεκνζηνγξαθηθφ επηηειείν ηεο εθεκεξίδαο, αιιά θαη θαηεπζχλεη πην αλνηρηά ηελ αλαγλσζηηθή ηνπ ππνδνρή. Ζ ηηηιηθή κεηνλνκαζία, πξαγκαηνπνηήζεθε αθξηβψο ηηο ίδηεο ρξνληθέο πεξηφδνπο κε απηέο ζην έληππν. Μνξθνινγηθά, ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Ξεθηλψληαο απφ ηελ θνξπθή ηνπ δηαδηθηπαθνχ ηζηφηνπνπ ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, εκθαλίδνληαη νη ζεκαηηθέο ελφηεηεο (ξνπκπξίθεο), δίλνληαο ζηνλ αλαγλψζηε ηελ δπλαηφηεηα λα επηιέμεη ην πεδίν ελεκέξσζεο πνπ επηζπκεί. Ακέζσο απφ θάησ, αθνινπζεί ν ηίηινο ηεο εθεκεξίδαο To Βήκα θαη ν ηίηινο ηεο δηαδηθηπαθήο ζηήιεο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο «Γλψκεο». Έπεηαη, ε εκεξνκελία θαη ε ψξα καδί κε κηα κπάξα αλαδήηεζεο θαη ηέινο νη ζεκαηηθέο ελφηεηεο-πηζαλφηαηα κηθξφηεξεο αλαγλσζηηθήο εκβέιεηαο-, θαζψο επίζεο θαη ε δηαδηθηπαθή εθδνρή ησλ εμεηδηθεπκέλσλ πεξηνδηθψλ ηεο εθεκεξίδαο φπσο ην ΒΖΜΑgazino, ην ΒΖΜΑmen, ην ΒΖΜΑgourmet θαη ην ΒΖΜΑdeco. ην ηέινο απηψλ ησλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ, ν ρξήζηεο ζα ζπλαληήζεη θαη ηελ επηινγή ηνπ δηαδηθηπαθνχ ξαδηνθψλνπ ηεο εθεκεξίδαο ΒΖΜΑ FM (99,5 fm). Ζ πεξηθεηκεληθή εηθφλα πνπ εκθαλίδεηαη ζην δηαδίθηπν είλαη ε αθφινπζε: Πξνρσξψληαο παξαθάησ, εκθαλίδεηαη ην θπξίσο θείκελν ηνπ Κνζκά Βίδνπ, ην νπνίν ζπλνδεχεηαη απφ ηελ θσηνγξαθία ηνπ, ην πξνζσπηθφ ηνπ , ελψ παξάιιεια, ππάξρνπλ ηα αξρηθά γξάκκαηα ησλ δεκνθηιέζηεξσλ θνηλσληθψλ ηζηφηνπσλ -Facebook (f), Twitter (t)- παξέρνληαο ηελ δπλαηφηεηα θνηλνπνίεζεο αιιά θαη ε επηινγή RSS, φπνπ δίλεη ηελ επθαηξία εγγξαθήο θαη άκεζεο ελεκέξσζεο ηνπ ρξήζηε γηα ηα λέα θείκελα ηνπ αξζξνγξάθνπ. Κάησ απφ ηελ θσηνγξαθία ηνπ Βίδνπ, ζεηξά έρνπλ νη ηίηινη ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Άιινηε ηνπνζεηείηαη κφλν ν ηίηινο θαη άιινηε αθνινπζεί θαη ην ιεγφκελν «θαπέιν» (chapeau), ην νπνίν έρεη δηπιφ ζηφρν: αθελφο λα ελεκεξψζεη, ζπλνςίδνληαο ην βαζηθφ κήλπκα θαη αθεηέξνπ λα πξνηξέςεη ηνλ αλαγλψζηε ζηελ αλάγλσζε ηνπ ζέκαηνο. Με ηε βνήζεηα ηνπ «θαπέινπ», ν 48

53 αλαγλψζηεο εμνηθνλνκεί ρξφλν θαη πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ θαηάιιειε επηινγή ζέκαηνο αλάγλσζεο. (Voirol:1993,35). πγθεθξηκέλα: Αμηνζεκείσηε εμίζνπ, είλαη ε παξαηήξεζε, φηη κέρξη θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2012, πεξηθεηκεληθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ δηαδηθηπαθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο, απνηεινχζε θαη κηα εηθφλα ζρεηηθή πάληνηε κε ην ζέκα ηνπ θεηκέλνπ -φπσο ζπλέβαηλε θαη ζην έληππν-.χζηφζν, κεηά ην πέξαο ηεο πξναλαθεξζείζαο πεξηφδνπ θαη έπεηηα, ε παξνπζία ηεο εηθφλαο, παχεη λα πθίζηαηαη ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα. Σν γεγνλφο απηφ, δελ είλαη ηπραίν θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ αιιαγή ηεο ξνπκπξίθαο ηεο έληππεο έθδνζεο πνπ πηνζεηείηαη θαη ζηε δηαδηθηπαθή έθδνζε. Δλδεηθηηθά, ε κνξθή, ηνπ δηαδηθηπαθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο πξηλ ηελ αθαίξεζε ηεο εηθφλαο, ήηαλ ε εμήο: 49

54 Έηζη, απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2012 έσο θαη ζήκεξα (2015), ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, δελ εληάζζνληαη πιένλ ζηελ θαηεγνξία «Βιέκκαηα» αιιά ζηελ θαηεγνξία «Γλψκεο», φπνπ θηινμελνχληαη θείκελα αλάινγνπ πεξηερνκέλνπ θαη άιισλ αξζξνγξάθσλ. Κάησ απφ ην θείκελν, ππάξρεη κηα θφξκα ζρνιηαζκνχ φπνπ ν αλαγλψζηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα γξάςεη ην ζρφιην ηνπ θαη απηφ λα δεκνζηεπζεί. Σέινο, δεμηά ηνπ θεηκέλνπ ππάξρνπλ δηαθεκίζεηο αιιά θαη έλαο πίλαθαο κε ηνπο ηίηινπο ησλ άξζξσλ πνπ εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία «Γλψκεο» θαη δηαρσξίδνληαη ζε δηαβαζκέλα θαη ζρνιηαζκέλα (βι. Δηθφλα 1). Αθνινπζεί ε θαηεγνξία «newsroom», κε ηα πην πξφζθαηα άξζξα ηεο θαηεγνξίαο θαη ζπλήζσο ππάξρεη κηα ςεθνθνξία ζρεηηθή κε ηελ επηθαηξφηεηα (βι. Δηθφλα 2) 50

55 Δηθφλα 1: Άξζξα πνπ εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία «Γλψκεο» Δηθφλα 2: Ζ θαηεγνξία «newsroom» θαη ε ςεθνθνξία ην ζεκείν απηφ, ζα πεξάζνπκε ζηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ησλ παξαπάλσ πεξηθεηκεληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηφζν ζηελ έληππε, φζν θαη ζην δηαδηθηπαθή κνξθή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ, ψζηε λα ζρεκαηίζνπκε κηα ελδεηθηηθή εηθφλα ηνπ ιφγνπ γηα ηνλ νπνίν έγηλαλ νη αιιαγέο απηέο. 51

56 πγθεθξηκέλα, νη ζεκαληηθφηεξεο απφ απηέο παξαηεξνχληαη ηελ ρξνληά ηνπ 2012, νπφηε ε ξνπκπξίθα ηεο ζηήιεο ηνπ Βίδνπ κεηακνξθψλεηαη ηφζν ζηελ έληππε φζν θαη ζηε δηαδηθηπαθή ηεο εθδνρή. Ζ ρξνληά πνπ μεθίλεζαλ νη αιιαγέο, ζπκπίπηεη κε ηελ αξρή ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο θξίζεο, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο δελ ζα κπνξνχζαλ λα πεξάζνπλ απαξαηήξεηα απφ έλαλ ρξνλνγξάθν, ν νπνίνο έρεη σο βαζηθφ ζεκαηηθφ άμνλα ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία δεη. Σα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, έσο θαη ηα κέζα ηνπ 2012, άγγηδαλ εκκέζσο ζέκαηα νηθνλνκηθφ-θνηλσληθφπνιηηηθήο θαζεκεξηλφηεηαο, πνπ απαζρνινχζαλ θάζε πνιίηε ηεο ρψξαο. Ζ «ζεία Ηνπιία», -βαζηθφο ραξαθηήξαο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ- πεξηζζφηεξν ηαμίδεπε ηνπο αλαγλψζηεο ζε επνρέο ηδαληθέο, ελψ εμέθξαδε θαη πνιηηηθφ-θνηλσληθέο αλεζπρίεο ηνπ ιανχ κε αλψδπλν, αζηείν θαη αθειή ηξφπν. Ο ρξνλνγξάθνο, απνθαζίδεη κε ηελ έλαξμε ηεο θξίζεο, λα ζεκαηνδνηήζεη ηελ αιιαγή ηεο επνρήο γηα ηελ ρψξα ηνπ απνζχξνληαο ηελ «ζεία Ηνπιία» απφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2012, ζην ηειεπηαίν ρξνλνγξάθεκα, ε ζπγθεθξηκέλε ζηήιε απνραηξεηά ηνπο αλαγλψζηεο ηεο, αθνχ φπσο αλαθέξεη «ν θόζκνο απηόο δελ ηεο άξεζε πηα», ελψ ν ίδηνο, νκνινγεί φηη είλαη ε κπζνπιαζηηθή εξσίδα ηνπ θαη αλαθνηλψλεη φηη ζα ζπλερίζεη ρσξίο ηελ παξνπζία ηεο πην «θπληθά». Σελ ίδηα πεξίνδν, ε ζηήιε κεηνλνκάδεηαη ζε «Κπληθφο» 8 ζην έληππν θαη «Γλψκεο» ζην δηαδίθηπν, αιιαγή πνπ ζεκαηνδνηεί θαη ηελ κεηαβνιή ζην θεηκεληθφ πεξηερφκελν. Με ην ηξφπν απηφ, γίλεηαη θαλεξφ φηη ε εθεκεξίδα ζέιεη λα δείμεη πσο δε κέλεη αλεπεξέαζηε απφ ηελ παξνχζα θαηάζηαζε αιιά ζπκβαδίδεη κε ηα γεγνλφηα, «γξακκή» πνπ ζα πξέπεη αλαπφθεπθηα λα αθνινπζήζεη θαη ε ρξνλνγξαθηθή ζηήιε ηνπ Βίδνπ. Ζ αιιαγή ξνπκπξίθαο, ινηπφλ, πξντθνλνκεί ηε κεηαβνιή ζην πεξηερφκελν ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ αξζξνγξάθνπ. Αμηνπξφζεθην, είλαη επίζεο θαη ην γεγνλφο φηη ζηε δηαδηθηπαθή ξνπκπξίθα «Γλψκεο», δίλεηαη έκθαζε ζηελ πξνζσπηθή άπνςε, θάηη πνπ δελ ηζρχεη ζηνλ έληππν Σχπν. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί φπσο ζα δηαπηζησζεί θαη ζην επφκελν θεθάιαην-, ζην δηαδίθηπν δεκηνπξγείηαη έλα δηαδξαζηηθφ πεδίν αλάγλσζεο θαη πξνβνιήο ηεο γλψκεο, κέζσ ησλ αλαγλσζηψλ. 8 χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ, «θπληθφο» ραξαθηεξίδεηαη απηφο πνπ δείρλεη πιήξε πεξηθξφλεζε πξνο ηνπο θαλφλεο εππξέπεηαο ή εζηθήο, πνπ δελ θάλεη θακηά πξνζπάζεηα λα κεηξηάζεη ηε δπζαξέζθεηα πνπ πξνθαιεί 52

57 Παξάιιεια, παξαηεξείηαη αιιαγή ηεο ηνπνζέηεζεο ηεο ξνπκπξίθαο θαη ηεο θσηνγξαθίαο ηνπ Βίδνπ καδί κε ηα ζηνηρεία επηθνηλσλίαο ηνπ ζην έληππν ρξνλνγξάθεκα. Ζ αιιαγή ηεο ηνπνζέηεζεο ησλ ηίηισλ θαη ηεο θσηνγξαθίαο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, γίλεηαη επεηδή ην θέληξν ηεο ζειίδαο είλαη ην πην επδηάθξηην ζεκείν ηεο, νπφηε ν αλαγλψζηεο εζηηάδεη επθνιφηεξα ηφζν ζηνλ ηίηιν φζν θαη ζηελ θσηνγξαθία. Σν γεγνλφο απηφ, θάλεη πην εχθνιε ηελ αλαδήηεζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο αλάκεζα ζηηο πνιιέο ζειίδεο ηνπ έλζεηνπ πνπ θηινμελείηαη. Ζ χπαξμε θσηνγξαθίαο άιισζηε είλαη θνηλή ηαθηηθή ζηνλ Σχπν θαη ηδηαίηεξα ζηε ζρνιηαζηηθή δεκνζηνγξαθία, αθνχ ππνγξακκίδεη θαη εληζρχεη ηελ ηαπηφηεηα ηεο γξαθήο ηνπ αξζνγξάθνπ αιιά έρεη θαη άκεζε ζρέζε κε ηε βαξχηεηα θαη ηελ αμηνπηζηία ηεο πξνζσπηθήο άπνςεο (Βεξβεξνπνχινπ,2008:453). ζνλ αθνξά ηηο δηεπζχλζεηο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ θσηνγξαθία ηνπ ρξνλνγξάθνπ, ζπκπεξαίλνπκε φηη ν ζπληάθηεο επηδηψθεη ηελ επηθνηλσλία κε ην θνηλφ ηνπ. Ζ άπνςε ηνπ αλαγλψζηε θαη ε δπλαηφηεηα επαθήο κε ηνλ ρξνλνγξάθν είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο, γηαηί πξφθεηηαη γηα έλα είδνο γξαθήο πνπ έρεη ζηελή κε ηελ θνηλσλία. Γηα ην ιφγν απηφ, ν ρξνλνγξάθνο θαιείηαη λα είλαη θνληά ζην θνηλφ ηνπ θαη λα αμηνινγείηαη γηα απηά ηα νπνία εθθξάδεη. Πεξλψληαο ζηελ αμηνιφγεζε ησλ αιιαγψλ ηνπ δηαδηθηπαθνχ πιηθνχ, ππάξρεη κηα αιιαγή, ε νπνία δελ ζα κπνξνχζε λα πεξάζεη απαξαηήξεηε. Ζ αιιαγή απηή είλαη ε απνπζία ηεο θσηνγξαθίαο κέζα ζην ρξνλνγξάθεκα. πλήζσο, πξφθεηηαη φπσο είδακε παξαπάλσ- γηα θάπνηα απεηθφληζε ζρεηηθή κε ηε ζεκαηηθή ηνπ εθάζηνηε ρξνλνγξαθήκαηνο. Αλ θαη ζην έληππν ρξνλνγξάθεκα ε θσηνγξαθία παξακέλεη ζε ζηαζεξή βάζε, ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα απφ ηελ πεξίνδν πνπ κεηαβάιιεηαη ε νλνκαζία ηεο ξνπκπξίθαο, νη ζπλνδεπηηθέο εηθφλεο παχνπλ λα ππάξρνπλ. Θα κπνξνχζε ινηπφλ λα ππνζηεξηρζεί, φηη ε παξνπζία ηεο εηθφλαο παξέπεκπε ζην παιηφ ρξνλνγξαθηθφ κνηίβν, απηφ ηεο πξν-θξίζεο. Έηζη, θαζψο ηα ππφινηπα πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά γχξσ απφ ην ρξνλνγξάθεκα παξακέλνπλ ζηαζεξά, ε εηθφλα ήηαλ ην πην επκεηάβνιν ζηνηρείν, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αηζζεηή ε αιιαγή. Απφ ηελ άιιε, είλαη πνιχ πηζαλφ, φηη ιφγσ ηνπ φηη ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα, ήηαλ ήδε έληνλε ε παξνπζία πνιιψλ πεξηθεηκεληθψλ εηθφλσλ πνπ παξαπέκπνπλ ζε δηαθεκηζηηθφ ή πξνσζεηηθφ πιηθφ, ε επηπιένλ εηθφλα κέζα ζην θείκελν θάληαδε θάπσο ππεξβνιηθή. 53

58 Δίλαη σζηφζν αμηνζεκείσην, φηη ζε θαλέλα απφ ηα εμεηαδφκελα ρξνλνγξαθήκαηα ησλ πεξηφδσλ 2012 έσο ζήκεξα (2015), ηφζν ζηελ έληππε φζν θαη ζηελ δηαδηθηπαθή κνξθή, δελ ζπλαληάηαη ν εηδνινγηθφο ραξαθηεξηζκφο «ρξνλνγξάθεκα», ψζηε λα παξαπέκπεη ηνλ αλαγλψζηε ζην είδνο ηνπ θεηκέλνπ πνπ πξφθεηηαη λα δηαβάζεη. Σν αλαγλσζηηθφ θνηλφ πιεξνθνξνχληαλ φηη πξφθεηηαη γηα ην είδνο δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ απφ αλαθνξέο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, πνπ βξίζθνληαλ κέζα ζην ίδην ην θείκελν. Ο ιφγνο πνπ ζπκβαίλεη απηφ είλαη γηαηί πηζαλφηαηα ζηφρνο είλαη λα ηνληζηεί ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ θεηκέλνπ θαη φρη ηφζν ην είδνο απηνχ. πκπεξαζκαηηθά, δηαπηζηψλεηαη φηη ηα πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, δελ παξνπζηάδνπλ κεγάιεο κεηαβνιέο θαηά ηηο εμεηαδφκελεο πεξηφδνπο. Με θχξηα αιιαγή ηελ κεηνλνκαζία ηεο ξνπκπξίθαο, ηα ππφινηπα ραξαθηεξηζηηθά είηε παξακέλνπλ ζηαζεξά είηε παξνπζηάδνπλ κηθξέο ηξνπνπνηήζεηο. ε θάζε πεξίπησζε, είλαη απνθαιππηηθφ ην γεγνλφο φηη νη αιιαγέο απηέο πξνζαξκφδνληαη θαη ζπκβαδίδνπλ κε ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο κεηαβνιέο ζηε ρψξα. 4.3 Οη ηίηινη ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Θεσξεηηθά, νη ηίηινη ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ εμππεξεηνχλ θπξίσο ηηο αλάγθεο ηεο λνεκαηηθήο ζπκπχθλσζεο, γη απηφ θαη είλαη ζπλήζσο ζχληνκνη. Ζ κνξθή ηνπο εμαξηάηαη ελ κέξεη απφ ηελ αληίιεςε πνπ δηακνξθψλεη ε αηζζεηηθή ηεο επνρήο. χκθσλα κε ηνλ Υαηδεζαββίδε (1999), νη ηίηινη, δηακνξθψλνληαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα είλαη επκλεκφλεπηνη θαη εχθνια αλαθαιέζηκνη, νξηνζεηψληαο θαη νξίδνληαο ην ζέκα ηνπ θεηκέλνπ. Παξάιιεια, εηζάγνπλ ην θείκελν ζε ηδηαίηεξε εηδνινγηθή θαηεγνξία θαη ιεηηνπξγνχλ σο εξκελεπηηθφο δείθηεο ζε φιε ηελ δηάξθεηα αλάγλσζεο ηνπ θεηκέλνπ. Γηαζέηνπλ δηθά ηνπο κνξθνζπληαθηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ζρήκαηα ιφγνπ, δηακνξθψλνληαο έηζη ηε δηθή ηνπο ξεηνξηθή 9. ε θάζε πεξίπησζε, ε ζπληαθηηθή ειιεηπηηθφηεηα ηνπ ηίηινπ πνπ ππαγνξεχεηαη απφ δεκνζηνγξαθηθέο εληνιέο (χληαμε) γηα ζπληνκία θαη ζαθήλεηα, αλνίγεη επξχ ην πεδίν ησλ αμηνινγηθψλ ραξαθηεξηζκψλ θαη πξηκνδνηεί ηε ξεηνξηθή 9 Πξβι. Πνιίηεο, ζεκεηψζεηο κεηαπηπρηαθνχ καζήκαηνο «ρνιηαζηηθή Γεκνζηνγξαθία». 54

59 ζε βάξνο ηεο πιεξνθνξηαθήο ηνπο ιεηηνπξγίαο 10. πλεζέζηεξα, ν ηίηινο δηακνξθψλεηαη απφ ηνλ ζπληάθηε χιεο, ν νπνίνο έρεη ηελ επζχλε ηεο ζχληαμεο ησλ ηίηισλ θαη ηε δηαηήξεζε κηαο εληαίαο «γξακκήο» ηηηινθφξεζεο, ε νπνία θαζνξίδεηαη απφ ηε γεληθφηεξε «γξακκή» ηνπ εληχπνπ. 'Έηζη, ζχκθσλα κε ηα φζα έρεη ππνζηεξίμεη ν Υαηδεζαββίδεο (1999), ν ηίηινο επηηειεί θαη ηελ εληζρπηηθή ιεηηνπξγία, ε νπνία ζπκβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ησλ αξρψλ θαη ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπ εληχπνπ. Σν ηηηιηθφ ζχζηεκα ελφο άξζξνπ (ηίηινο-ππέξηηηινο-ππφηηηινο-κεζφηηηινη), είλαη ην πεδίν φπνπ ζπλήζσο ζπκθχξεηαη ν ιφγνο ηνπ αξζξνγξάθνπ κε απηφλ ηεο χληαμεο, θαζψο ζπρλά ν αξρηζπληάθηεο παξεκβαίλεη γηα λα βειηηψζεη ή λα ζπκπιεξψζεη ηα ελ ιφγσ ζηνηρεία. πλήζσο, παξαηεξείηαη ρξήζε απινχ ηίηινπ ή ζπλδπαζκφο δχν ζηνηρείσλ, κε ηνλ ππέξηηηιν ή ηνλ ππφηηηιν λα ζπκπιεξψλνπλ ηηο ζηνηρεηψδεηο πιεξνθνξίεο ηνπ ηίηινπ γηα ην ζέκα πνπ αθνινπζεί (αληηζηνηρία κε ηα εξσηήκαηα αλαθνξάο «πνηνο, ηί, πνχ» ηεο εηδεζενγξαθίαο) (Βεξβεξνπνχινπ,2012: 452) Οη ηίηινη, ππεξεηνχλ ζπλήζσο δχν αληηθαηηθέο ζθνπηκφηεηεο. Αθελφο πξέπεη λα είλαη βξαρχινγνη, αιιά λα απνθαιχπηνπλ φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα, κε ζθνπφ λα δειψλνληαη κε αθξίβεηα ηα θχξηα ζεκεία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ θεηκέλνπ (ζχλνςε) θαη αθεηέξνπ πξέπεη λα απνθξχπηνπλ αξθεηά, ψζηε λα θηλήζνπλ ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πεξηέξγεηα ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ (Voirol 1993: 30-31). θνπφο ινηπφλ ηεο επηιεθηηθήο πιεξνθφξεζεο πνπ παξέρνπλ νη ηίηινη, είλαη λα δειεάζεη ηνλ αλαγλψζηε ψζηε λα ηνλ νδεγήζεη λα δηαβάζεη ην θείκελν πνπ αθνινπζεί, ζην νπνίν γίλεηαη αλαιπηηθή παξνπζίαζε θαη επεμήγεζε ησλ δεδνκέλσλ ηνπ ηίηινπ ή δηαθσηίδνληαη ηα ππνλνεηηθά ζηνηρεία, ηα νπνία ππάξρεη πηζαλφηεηα λα δειψλνληαη ζε απηφλ. χκθσλα κε ηνλ Voirol (1993: 66),ηα ρξνλνγξαθήκαηα δηαζέηνπλ κφλν ηίηινπο. Γελ πξνεγείηαη ππέξηηηινο νχηε θαη ζπλνδεχνληαη απφ ππφηηηιν, ελψ νθείινπλ λα επηθεληξψλνληαη ζηελ νπζία ηνπ ζέκαηνο. Αο εμεηάζνπκε φκσο αλ ηζρχνπλ νη παξαπάλσ ηαθηηθέο ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ ή αλ ν ίδηνο αθνινπζεί άιιεο κεζφδνπο ηηηινθφξεζεο ζηα θείκελά ηνπ: Οη ηίηινη ζα εμεηαζζνχλ παξάιιεια, ηφζν ζηελ έληππε φζν θαη ζηε δηαδηθηπαθή ηνπο κνξθή. Ξεθηλψληαο, ππελζπκίδεηαη, φηη ηα έληππα ρξνλνγξαθήκαηα φπσο απηά 10 Πξβι. Πνιίηεο,ζεκεηψζεηο κεηαπηπρηαθνχ καζήκαηνο «ρνιηαζηηθή Γεκνζηνγξαθία». 55

60 παξνπζηάδνληαη ζην έλζεην ΒΖΜΑgazino, απφ ην 2012 έσο θαη ζήκεξα (2015), έρνπλ ππνζηεί θάπνηεο κηθξέο κνξθνινγηθέο αιιαγέο («αιιαγέο ζην layout», δειαδή ζηε ζειηδνπνίεζε), ζε αληίζεζε κε ηελ δηαδηθηπαθή ηνπο κνξθή, ε νπνία παξακέλεη ζηαζεξή φια απηά ηα ρξφληα. πγθεθξηκέλα, ζηα έληππα ρξνλνγξαθήκαηα απφ ην 2012 έσο θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2014, ν ηίηινο βξίζθεηαη αξηζηεξά ηεο ζειίδαο, ελψ απφ ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2014 έσο θαη ζήκεξα (2015), ν ηίηινο ηνπνζεηείηαη ζε πην επδηάθξηηε ζέζε, ζην θέληξν. ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα απφ ηελ άιιε, ε ηνπνζέηεζε ηνπ ηίηινπ είλαη ζηαζεξή θαηά ηηο εμεηαδφκελεο πεξηφδνπο, κε ηελ εχξεζε ηνπ δηαδηθηπαθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο λα είλαη επθνιφηεξε θαη πην πξνζβάζηκε ζε ζρέζε κε ην έληππν. Ο ρξήζηεο δελ έρεη παξά λα πιεθηξνινγήζεη ηνλ ηίηιν ή ηνλ αξζξνγξάθν ηεο αξεζθείαο ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα κεηαθεξζεί απηφκαηα ζην αληίζηνηρν ρψξν φπνπ θηινμελείηαη ην θείκελν ηεο αλαδήηεζήο ηνπ. Οη ηίηινη ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ είλαη θαηά θχξην ιφγν νλνκαηηθνί, δειαδή απνπζηάδεη ην ξήκα. Πιενλέθηεκα ησλ νλνκαηηθψλ ηίηισλ είλαη πσο αλαθαινχληαη εχθνια ζηε κλήκε θαη ηδηαίηεξα φηαλ είλαη εχζηνρνη ή παηγληψδεηο. Οη ξεκαηηθνί είλαη ειάρηζηνη. ηα εμεηαδφκελα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, είλαη κφιηο ηέζζεξηο θαη παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: Ρεκαηηθνί Σίηινη Υξνλνγξαθεκάησλ Ηκεξνκελία έθδνζεο ρξνλνγξαθήκαηνο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο Έγθιηζε «Σν θξάηνο πνπ έγηλε θαπλφο» Οξηζηηθή «Υακνγέια ξε... Ση ζνπ δεηάλε;» Πξνζηαθηηθή «Ο παππνχο ην ζθαζε» Οξηζηηθή «Ο παξάδεηζνο πνπ ιέγεηαη Διιάδα» Οξηζηηθή Κχξηα έγθιηζε πνπ ζπλαληάηαη είλαη ε νξηζηηθή, δειψλνληαο θάηη ην πξαγκαηηθφ ή ην πξνζδνθψκελν, ελψ κφιηο έλαο ξεκαηηθφο ηίηινο ζπλαληάηαη κε πξνζηαθηηθή έγθιηζε θαη ζε κνξθή εξψηεζεο(«υακνγέια ξε... Ση ζνπ δεηάλε;»), ν νπνίνο κάιηζηα πξνέξρεηαη απφ ην νκψλπκν ινγνηερληθφ βηβιίν ηνπ Υξφλε Μίζζηνπ. Ζ ρξήζε ησλ ξεκαηηθψλ ηίηισλ, δίλεη κεγαιχηεξε ζαθήλεηα ζηε ζχλνςε ελφο θεηκέλνπ. Απνηειεί αθφκε θαη ην είδνο ηνπ ηίηινπ, ην νπνίν επηδέρεηαη κεγαιχηεξε 56

61 πνηθηιία ξεηνξηθψλ θαη άιισλ ζρεκάησλ, φπσο ειιείςεηο ή κεηαθνξέο ηα νπνία, απνηεινχλ ζηνηρεία εληζρπηηθά ησλ ιεηηνπξγηψλ πνπ επηηεινχλ νη ηίηινη ησλ δεκνζηνγξαθηθψλ θεηκέλσλ. Αθφκε, ην χθνο θαη δνκή ηνπ ξεκαηηθνχ ηίηινπ πιεζηάδνπλ πεξηζζφηεξν απ φηη ησλ νλνκαηηθψλ ηίηισλ ζην χθνο θαη ηε δνκή ηνπ θαζεκεξηλνχ πξνθνξηθνχ ιφγνπ, ν νπνίνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ακεζφηεηα. Οη νλνκαηηθνί ηίηινη, δηαζέηνπλ κεγαιχηεξε πνηθηιία, αθνχ άιινη εκθαλίδνληαη κε κηα κφλν θξάζε, ζπλήζσο κε έλα νπζηαζηηθφ, θαη άιινη παξνπζηάδνπλ ην ζρήκα Τπνθείκελν - Αληηθείκελν κε θαλεξή ηελ απνπζία ηνπ ξήκαηνο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο φηη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο δελ ππάξρεη νχηε άξζξν ζηνπο ηίηινπο ηνπ Βίδνπ. Δλδεηθηηθά νη νλνκαηηθνί ηίηινη παξνπζηάδνληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί : Ολνκαηηθνί Σίηινη Υξνλνγξαθεκάησλ Ηκεξνκελία έθδνζεο ρξνλνγξαθήκαηνο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο «Δκείο νη δηάζεκνη» «Ζ ζπαδνθεθαιηά ησλ δψξσλ» «Ζ αμία ηνπ δψξνπ» «Κπλνκαρίεο» «Πεξαζκέλα κεγαιεία» «Γηαδηθηπαθή Αλάζηαζε» «Ζ ψξα ηνπ Πξσζππνπξγνχ» πσο θαίλεηαη απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα ινηπφλ, νη νλνκαηηθνί ηίηινη πνηθίινπλ θαη σο πξνο ηελ κνξθή αιιά θαη σο πξνο ηελ έθηαζε. Μνλνιεθηηθνί ή κε ηειεγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά, άιινηε ζπκππθλψλνπλ ην λφεκα, άιινηε πξνζδίδνπλ ζην ρξνλνγξάθεκα ηνπ έλαλ πην αηληγκαηηθφ ραξαθηήξα. πρλφ θαηλφκελν ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, είλαη ην πξναλαθεξζέλ «θαπέιν» (chapeau).με βάζε νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα, ην ηηηιηθφ ζχζηεκα ζηελ έληππε θαη δηαδηθηπαθή ηνπ κνξθή, - ηηο πεξηφδνπο απφ ηνλ Φιεβάξε έσο θαη ηνλ Οθηψβξε δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Ηκεξνκελία έθδνζεο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο (έληππν θαη δηαδηθηπαθό) «ην κνπζείν νινηαρψο» «Καπέιν» ρξνλνγξαθήκαηνο (έληππν θαη δηαδηθηπαθό) Μηα βφιηα ζην παξειζφλ δελ έβιαςε πνηέ θαλέλαλ. Γηαηί ε επηζηξνθή ζην κεγαιείν ηνπ ρζεο αλπςψλεη ην πεζκέλν εζηθφ ηνπ ζήκεξα 57

62 «Πεδίν βνιήο» «Ο παππνχο ην ζθαζε» Ζ πνιπδηαθεκηζκέλε αλάπιαζε δελ έθεξε πνηέ ηελ «άλνημε» γηα ην Πεδίνλ ηνπ Άξεσο. Αιιά απηφ δελ είλαη δηθαηνινγία γηα λα ην απνηειεηψζνπκε Ζ δσή είλαη πεξηπέηεηα θαη ηαμίδη σο ηελ ηειεπηαία ζηηγκή ηεο. Οη γεξαηνί μέλνη ην έρνπλ αληηιεθζεί ζε αληίζεζε κε ηνπο Έιιελεο ζπλνκειίθνπο ηνπο «Οη δσέο ησλ άιισλ» Απφ ηα αζπξφκαπξα θσηνγξαθηθά άικπνπκ ζηηο αθαηακάρεηεο selfies. Ή πψο ε βαζηά πξνζσπηθή αλάκλεζε έγηλε ξερή ζπιινγηθή έθζεζε «Ζ απάηε ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ» «Φεθηαθά αλάγσγνη» Γηαηί ηα πέληε αζηέξηα ζην Υνλγθ Κνλγθ είλαη πην κπξνζηά απφ ηε δηαλπθηέξεπζε Γαιαμίδη, νχλην θαη Μαξαζψλα Ζιεθηξνληθνί θαβγάδεο πνπ ππεξβαίλνπλ ηα εζθεκκέλα, αγελέζηαηα ζρφιηα θαη απεηιέο- Καινί ηξφπνη θαη Γηαδίθηπν είλαη κάιινλ έλλνηεο αζχκβαηεο Ζ ζπγθεθξηκέλε δνκή κε ηίηιν θαη «θαπέιν», ζπκπιεξψλεη ηνλ ηίηιν, ζε πεξίπησζε πνπ ην πεξηερφκελν ηνπ ηίηινπ δελ είλαη αξθεηά ζαθέο ή παξνπζηάδεη ειιηπή πιεξνθνξηαθά ζηνηρεία. Αμίδεη λα ζεκεησζεί, φηη ε ηερληθή ηνπ «θαπέινπ» πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Βίδνο, έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ ζεσξία ηνπ Voirol πνπ αλαθέξεη φηη ην ρξνλνγξάθεκα έρεη κφλν ηίηιν. Παξάιιεια, αλ δερζνχκε ην γεγνλφο, φηη έλαο ηίηινο δελ ζα πξέπεη λα απνθαιχπηεη πνιιά, ψζηε λα είλαη ειθπζηηθφο θαη λα παξαθηλεί ηνλ αλαγλψζηε λα ην δηαβάζεη, ζηελ εμεηαδφκελε πεξίπησζε απνξξίπηνληαη θαη νη δχν ζεσξίεο. Χζηφζν, απφ ην Ννέκβξην ηνπ 2014 κέρξη ζήκεξα (2015), νη ηίηινη έρνπλ δηαθνξεηηθή κνξθή θαη κάιηζηα, παξαηεξείηαη κηα ελδηαθέξνπζα ηξνπνπνίεζε ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα. Δλψ σο ηψξα ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα παξνπζηάδεη ηελ ίδηα ηηηιηθή κνξθή κε ην έληππν, ε ηαθηηθή απηή αλαηξέπεηαη. πσο πξναλαθέξζεθε ζηα πεξηθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά, ζηα πεξηζζφηεξα έληππα ρξνλνγξαθήκαηα ππάξρεη κηα θσηνγξαθία ζρεηηθή πάληνηε κε ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ην θείκελν. Ζ θσηνγξαθία ζπλνδεχεηαη απφ ιεδάληα ζπλήζσο πξφθεηηαη γηα κηα κηθξή πξφηαζε θάησ απφ ηελ εηθφλα απηή- πνπ επίζεο έρεη άκεζε ζρέζε κε ην θεηκεληθφ πεξηερφκελν. Ζ ιεδάληα ηεο θσηνγξαθίαο, ζε θάπνηεο 58

63 πεξηπηψζεηο, ζπλαληάηαη σο «θαπέιν» πιένλ, ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα. Σν θαηλφκελν απηφ δελ παξαηεξείηαη ζε φια ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηελ πξναλαθεξζείζα πεξίνδν, αιιά κφλν ζε νξηζκέλα. ζα δηαδηθηπαθά ρξνλνγξαθήκαηα δελ παξνπζηάδνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα απηή, δηαηεξνχλ ηελ ίδηα αθξηβψο κνξθή κε ην έληππν. Δλδεηθηηθά, ε λέα δηακφξθσζε δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Ηκεξνκελία έθδνζεο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο ζην έληππν Λεδάληα εηθόλαο έληππνπ ρξνλνγξαθήκαηνο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν «Καπέιν» ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν «Δηζηηήξηα γηα φινπο» Σν θάζε ηαμίδη πξνζθέξεη θάηη ζε φιεο ηηο ειηθίεο. Αξθεί λα κπνξείο λα ην πξνζαξκφδεηο ζηηο δπλαηφηεηεο ζνπ. «Δηζηηήξηα γηα φινπο» Σν θάζε ηαμίδη πξνζθέξεη θάηη ζε φιεο ηηο ειηθίεο. Αξθεί λα κπνξείο λα ην πξνζαξκφδεηο ζηηο δπλαηφηεηεο ζνπ «Ο αγηαζκφο ηεο αγάπεο» Ζ παξεγνξηά θαη ε ζπκπφληα αθήλνπλ ζηελ άθξε εμ νπξαλνχ αγνξαζκέλα ζαχκαηα «Ο αγηαζκφο ηεο αγάπεο» Ζ παξεγνξηά θαη ε ζπκπφληα αθήλνπλ ζηελ άθξε εμ νπξαλνχ αγνξαζκέλα ζαχκαηα «Ζ «πεξεθάληα» ηνπ Έιιελα» Οη ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ηεο θνηλσλίαο δελ θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο κφλν ηελ ψξα ηεο θάιπεο «Ζ «πεξεθάληα» ηνπ Έιιελα» Οη ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ηεο θνηλσλίαο δελ θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο κφλν ηελ ψξα ηεο θάιπεο Ζ παξαπάλσ αιιαγή, πηζαλφηαηα νθείιεηαη ζε απφθαζε ηεο χληαμεο ηνπ πεξηνδηθνχ, γηα ιφγνπο πνπ κπνξεί λα ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκία ρψξνπ ή ηελ αηζζεηηθή ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, δείρλεη φκσο παξάιιεια θαη ηελ επειημία ησλ πεξηθεηκεληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο: αιιάδνληαο απιψο ζέζε, έλα ηέηνην πεξηθεξεηαθφ θεηκεληθφ ζηνηρείν κπνξεί λα επηηειέζεη θαη δηαθνξεηηθή ιεηηνπξγία. Δκβαζχλνληαο ιίγν παξαπάλσ ζην θνκκάηη πνπ αθνξά ηνπο ηίηινπο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, ζα παξνπζηάζνπκε επηιεθηηθά θάπνηνπο αληηπξνζσπεπηηθνχο εμ απηψλ, πξνζπαζψληαο λα εξκελεχζνπκε ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Βαζηθφ γισζζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ ρξνλνγξάθνπ, είλαη ε ρξήζε ηεο θαζνκηινπκέλεο γιψζζαο (πξνθνξηθφο ιφγνο). Ζ θαζαξεχνπζα εκθαλίδεηαη ζπάληα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, ελψ δελ είλαη ιίγεο θαη νη 59

64 πεξηπηψζεηο πνπ θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο ιέμεηο θαη εθθξάζεηο μεληθέο. Σα ξεηά, ηα ινγνπαίγληα, αθφκα θαη νη δηαθεηκεληθνί δαλεηζκνί απφ ηαηλίεο θαη βηβιία είλαη επίζεο ζπρλή ηηηιηθή πξαθηηθή ηνπ γξάθνληα. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ηίηισλ απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο θαηεγνξίεο: Ηκεξνκελία έθδνζεο ρξνλνγξαθήκαηνο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο Σηηιηθή πξαθηηθή «Σελ ελεκέξσζηλ θπγείλ Ρεηφ αδχλαηνλ» Σίηινο-δηαθείκελν απφ «Δθεί ςειά ζηνλ Παξλαζζφ» ηξαγνχδη «Au revoir ζεία Ηνπιία» Ξελφγισζζε θξάζε «Merry Christmas κεηνδφξη» Ξελφγισζζε θξάζε «Γηαθνπέο wi-fi» Ξελφγισζζε θξάζε «χγρξνλν bullying» Ξελφγισζζε θξάζε «Πέηα ην tablet απφ ηνλ Σίηινο-δηαθείκελν απφ ηαηλία εμψζηε» «Οη δσέο ησλ άιισλ» Σίηινο-δηαθείκελν απφ ηαηλία «Έλα δίπηην ρσξίο γινπηέλε, παξαθαιψ» Καζνκηινπκέλε «Ζ θαινθαηξηλή ηζηνξία ελφο Καζνκηινπκέλε κάγθα» «Κνηλσληθά «δίρηπα»» Λνγνπαίγλην Με βάζε ηα παξαπάλσ παξαδείγκαηα, ε εδξαίσζε ηεο θαζνκηινπκέλεο δηαθαίλεηαη είηε κε ηε ρξήζε θξάζεσλ («δίπηην», «κάγθαο») είηε ζε ζπλδπαζκφ κε παζίγλσζηεο μελφγισζζεο θξάζεηο («bullying», «wifi», «aurevoir», «Merry Christmas», «tablet»). ε θάζε πεξίπησζε, ε γισζζηθή απηή δηακφξθσζε, ζπκβαδίδεη κε ηα πξφηππα θαη ηελ αηζζεηηθή ησλ θαηξψλ, ε νπνία επλνεί ηνλ πεδφ ηξφπν έθθξαζεο πνπ ζπλδπάδεηαη ζπρλά κε μεληθνχο (αγγιηθνχο θπξίσο) γισζζηθνχο Σχπνπο ή παξαπέκπεη ζε ιατθέο εθθξάζεηο ηεο θαζνκηινπκέλεο. Ζ πεξίπησζε ηεο θαζαξεχνπζαο, ζπλαληάηαη κφλν κηα θνξά ζηα εμεηαδφκελα θείκελα, κέζα απφ ηνλ ηίηιν «ηελ ελεκέξσζίλ θπγείλ αδχλαηνλ», πνπ παξαπέκπεη ζην επίζεο γλσζηφ- ξεηφ «ην πεπξσκέλν θπγείλ αδύλαηνλ». Ζ ηηηιηθή πξαθηηθή εδψ, βαζίδεηαη ζηηο ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο ησλ αλαγλσζηψλ πνπ ζεκαίλεη φηη απηνί είλαη εμνηθεησκέλνη κε εθθξάζεηο πνπ παξαπέκπνπλ ζε γλσζηά, παξαδνζηαθά απνθζέγκαηα ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. 60

65 Πξνρσξψληαο, ζπλαληψληαη ηξεηο πεξηπηψζεηο ηηηιηθήο δηαθεηκεληθήο πξαθηηθήο: ζηελ πεξίπησζε απηή δελ είλαη ηφζν ε γισζζηθή επηινγή πνπ πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ, φζν ε απεπζείαο παξαπνκπή ζε ηίηινπο ηαηληψλ («Πέηα ην tablet απφ ηνλ εμψζηε», «Οη δσέο ησλ άιισλ») θαη ζε ηίηιν ηξαγνπδηνχ («Δθεί ςειά ζηνλ Παξλαζζφ»). Σέηνηνη ηίηινη επηθαινχληαη ηε γεληθφηεξε παηδεία ηνπ αλαγλψζηε, ρσξίο βέβαηα απηφ λα ζεκαίλεη φηη θαη ην πεξηερφκελν ηνπο ζρεηίδεηαη κε ην πεξηερφκελν ησλ πξσηνηχπσλ. πγθεθξηκέλα, ζηελ πξψηε πεξίπησζε, «Πέηα ην tablet απφ ηνλ εμψζηε»- ν αλαγλψζηεο παξαπέκπεηαη ζηελ γλσζηή ηαηλία «Πέηα ηε κακά απφ ην ηξαίλν» ελψ ζηελ δεχηεξε πεξίπησζε «Οη δσέο ησλ άιισλ»-ε ηηηιηθή επηινγή είλαη εκπλεπζκέλε απφ ηελ νκφηηηιε γεξκαληθή ηαηλία. Αλ θαη ζηελ πξψηε πεξίπησζε γίλεηαη έκκεζε αλαθνξά ζηελ ηαηλία, αθνχ ππάξρεη ηξνπνπνίεζε ζηελ απφδνζή ηεο, ζηελ δεχηεξε γίλεηαη επζεία αλαθνξά ζε απηήλ, φπσο ην ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ δαλεηζκνχ ηίηινπ απφ ηξαγνχδη, ην νπνίν παξαπέκπεη ζην «εθεί ςειά ζηνλ Τκεηηφ». πσο ππνζηεξίδεη ε Βεξβεξνπνχινπ (2008), ε παξνπζία θηλεκαηνγξαθηθψλ ηίηισλ απφ ηαηλίεο πνπ είηε άθεζαλ επνρή είηε γλψξηζαλ κεγάιε εκπνξηθή επηηπρία θαζψο θαη ε αλαπαξαγσγή ζεαηξηθψλ ή ινγνηερληθψλ ηίηισλ απφ δηάζεκα θιαζηθά θείκελα ή έξγα πνπ πξνθάιεζαλ ζπδεηήζεηο ζηνλ Σχπν, δελ ζηνρεχεη πηζαλφηαηα κφλν ζε αλαγλψζηεο εμνηθεησκέλνπο κε δεηήκαηα ηέρλεο. Αληίζεηα, ζηφρνο ελφο ηίηινπ ηέηνηνπ είδνπο, είλαη λα πξνζειθχζεη ηελ πξνζνρή ηνπ αλαγλψζηε, πνπ ελδέρεηαη λα κελ είλαη εμνηθεησκέλνο κε ζπγθεθξηκέλα έξγα, έρνληαο φκσο πιεξνθνξεζεί κε θάπνην ηξφπν, γηα απηά. Ζ ηαθηηθή απηή ηεο δηαθεηκεληθφηεηαο δελ είλαη ζπάληα ζηνλ Σχπν. Γεδνκέλνπ κάιηζηα φηη ην ρξνλνγξάθεκα απνηειεί ηφζν δεκνζηνγξαθηθφ φζν θαη ινγνηερληθφ είδνο, νη ζρέζεηο πνπ δηακνξθψλνληαη κεηαμχ ηνπο είλαη πνιχκνξθεο, πνιχπινθεο θαη δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη κηα κνξθή αιιεινδηείζδπζεο κεηαμχ δεκνζηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο. ε έλα ηέηνην πιαίζην, ε παξνπζία δηαθεηκέλσλ απφ ηνλ ρψξν ηεο ηέρλεο ζηνπο εθεκεξηδηθνχο ηίηινπο απεηθνλίδεη μεθάζαξα ηε ζπγρψλεπζε εηεξνγελψλ θεηκεληθψλ επηθαλεηψλ θαη ζεκαηνδνηεί έλα δπλακηθφ πεδίν ζπλνκηιίαο ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ θαη ηνπ έληερλνπ ιφγνπ (Βεξβεξνπνχινπ,2008 (α):4). 61

66 Σέινο, ην ινγνπαίγλην, απνηειεί επίζεο κηα ηαθηηθή πνπ ζπλαληάηαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. πγθεθξηκέλα, ζην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Κνηλσληθά δίρηπα», ν ρξνλνγξάθνο, επηιέγεη λα δηαθσκσδήζεη ηελ ηδηφηεηα ησλ θνηλσληθψλ δηθηχσλ, πνπ ιεηηνπξγνχλ σο «παγίδα», γηα ηελ πιεηνλφηεηα φισλ καο, θαη ραξαθηεξίδεη ηελ επνρή πνπ δηαλχνπκε. Σίηινο ηδηαίηεξα ζαξθαζηηθφο θαη παηγληψδεο, απνζθνπεί λα ηξαβήμεη ηα βιέκκαηα θαη ηελ πξνζνρή ησλ αλαγλσζηψλ, αθνχ πξφθεηηαη γηα κηα ηδηαίηεξα εχζηνρε παξαηήξεζε πνπ πνιινί απφ ηνπο αλαγλψζηεο ζα έβξηζθαλ ελδηαθέξνπζα, ψζηε λα παξαθηλεζνχλ λα δηαβάζνπλ ην ρξνλνγξάθεκα. Κιείλνληαο ην θνκκάηη ηεο ηηηιηθήο δηεξεχλεζεο, αμίδεη λα γίλεη θαη κηα κηθξή αλαθνξά ζηα ζεκεία ζηίμεο απηψλ. ε πνιινχο απφ ηνπο ηίηινπο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ ζα ζπλαληήζνπκε απνζησπεηηθά, ζαπκαζηηθά, παξελζέζεηο, εηζαγσγηθά ή θαη εξσηεκαηηθά. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, παξαηίζεληαη αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα ησλ παξαπάλσ πεξηπηψζεσλ: Ηκεξνκελία έθδνζεο ρξνλνγξαθήκαηνο Σίηινο ρξνλνγξαθήκαηνο «Έλαο (αθφκε) ρσξηζκφο» «Υακνγέια, ξε... Ση ζνπ δεηάλε;» «Γηαδηθηπαθφ πέλζνο!» «Ζ «πεξεθάληα» ηνπ Έιιελα» «Δθδξνκή» ρσξίο πξννξηζκφ» «Δζληθή Διιάδνο» γεηά ζνπ» «Ζ ηέρλε ηεο «θαθνπνίεζεο», «Ζ ηέρλε ηνπ «πεηξαγκέλνπ», Γηαπηζηψλεηαη ινηπφλ, φηη ηα ζεκεία ζηίμεο είλαη ηδηαίηεξα αγαπεηά ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ γξάθνληα, θαζψο ηνλίδνπλ ην ζπλαίζζεκα, αιιά θαη ππνδεηθλχνπλ ηνλ ηξφπν θαη ηνλ ηφλν εθθνξάο ησλ ιέμεσλ. Με ηε βνήζεηα ησλ ζεκείσλ ζηίμεο, ν αλαγλψζηεο πξντδεάδεηαη γηα ην θείκελν πνπ ζα αθνινπζήζεη. Σα ζαπκαζηηθά, νη παξελζέζεηο θαη ηα εηζαγσγηθά, θαηά θχξην ιφγν απνδίδνπλ ην εηξσληθφ ζηνηρείν, ηνλίδνληαο ηελ ζπλήζσο δεθηηθή ζηάζε πνπ ζα θξαηήζεη ν ρξνλνγξάθνο ζην θείκελν πνπ αθνινπζεί. Οη ηίηινη πνπ ζρεκαηίδνπλ κηα εξσηεκαηηθή πξφηαζε ή έρνπλ απνζησπεηηθά, ζηφρν έρνπλ λα πξνβιεκαηίζνπλ ηνλ αλαγλψζηε, πξηλ αθφκα δηαβάζεη ηελ αξρή ηνπ θεηκέλνπ. 62

67 ε θάζε πεξίπησζε ηα ζεκεία ζηίμεο, είηε ιεηηνπξγνχλ σο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, είηε αληηπξνζσπεχνπλ ην ζπλαίζζεκα πνπ ζέιεη λα πξνζδψζεη ν ρξνλνγξάθνο ή ζηνρεχνπλ ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ, ηελ παξφηξπλζε ή αθφκα θαη ηελ επίθξηζε, ζε ζεκείν πνπ αγγίδεη ηα φξηα ηεο εηξσλείαο Η δνκή θαη ην πεξηερόκελν ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ ην θεθάιαην απηφ, ζα γίλεη ε δνκηθή πξνζέγγηζε θαη ε αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ. πγθεθξηκέλα, ζα παξνπζηαζηεί ζπλνπηηθά ν ηξφπνο πνπ νξγαλψλνληαη θαηά θαλφλα ηα ρξνλνγξαθήκαηα θαη ελ ζπλερεία ζα αλαιπζνχλ ιεπηνκεξέζηεξα ηα θεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Μηα ηέηνηα αλάιπζε ζα επηηξέςεη λα δηαθαλνχλ ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, λα αλαιπζνχλ ηα γισζζηθά θαη πθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θεηκέλσλ, νη επηρεηξεκαηνινγηθέο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη, αιιά θαη ν ηξφπνο πνπ δνκείηαη ε ζρέζε αλαγλψζηε-ρξνλνγξάθνπ θαη αλαγλψζηε-ρξνλνγξαθήκαηνο Η δνκή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Σα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ αθνινπζνχλ ηελ θιαζηθή ηξηκεξή κνξθή αλάπηπμεο (πξφινγνο, θπξίσο ζέκα, επίινγνο) κπαίλνληαο πνιιέο θνξέο αθφκα θαη απφ ηελ πξψηε θξάζε ηνπ θεηκέλνπ ζην ζέκα, ρσξίο φκσο λα εμαληιεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλσζηηθνχ ηνπ θνηλνχ. Χο πξνο ηελ έθηαζε ηνπο, θαιχπηνπλ κηα νιφθιεξε ζειίδα ζην έληππν θαη βξίζθνληαη ζηηο εηδηθέο ζειίδεο (θάηη ζαλ έλζεην ζην πεξηνδηθφ) κε ηίηιν «Weekend», ελψ ζην δηαδίθηπν θηινμελνχληαη ζηελ πξναλαθεξζείζα θαηεγνξία, φπνπ, σο πξνο ηελ έθηαζε, θαιχπηνπλ επίζεο κηα νιφθιεξε δηαδηθηπαθή ζειίδα φκνηα κε ην έληππν. Ζ εηζαγσγή ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ γίλεηαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο. πλήζσο έλαο κηθξφο πξφινγνο αλαθέξεη ηελ αθνξκή ζπγγξαθήο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ηνπ. Ζ αθνξκή απηή κπνξεί λα είλαη έλα πεξηζηαηηθφ ή κηα ζθελή πνπ ηνπ «ηξάβεμε» ην ελδηαθέξνλ: Δίρε θαζίζεη ζην δηπιαλφ ηξαπέδη ηαπηφρξνλα κε εκάο. ήθσζε ην ρέξη πξνο ην κέξνο ηεο ζεξβηηφξαο πνπ θαηέθζαλε ρακνγειαζηή γηα λα πξνθηάζεη: «Γεζπνηλίο, απφ κέλα πξψηα παξαγγειία. Πξνεγνχκαη ησλ θπξίσλ!». Γελ καο έξημε νχηε έλα βιέκκα. Δρνληαο θαξθσκέλα ηα κάηηα ζην κελνχ μεθίλεζε ηηο εξσηήζεηο: «Δίλαη κεγάιεο νη ζαιάηεο ζαο; Πφζν κεγάιεο; 63

68 Μηζή κεξίδα κπνξψ λα παξαγγείισ; Χξαία... ή αθφκα θαη κηα είδεζε πνπ ηνπ πξνζέιθπζε ην ελδηαθέξνλ [ ]. (Υξνλνγξάθεκα: «Παξαγγειία απφ ηελ θφιαζε», ) κηα πξνζσπηθή εκπεηξία απφ ην πξφζθαην ή καθξηλφ παξειζφλ ηνπ: ηαλ ήκνπλ παηδί, απφ ηφηε πνπ ζπκάκαη ηνλ εαπηφ κνπ σο ηελ εθεβεία κνπ, ε ηειεφξαζε ήηαλ ζε... πξσηφγνλε θαηάζηαζε - φπσο ιέκε ζήκεξα. Δπηπρψο. Γηαηί κεγάισζα κε ηελ ηξπθεξή αθέιεηα ηνπ Μπαξκπα-Μπηνχζε, ηνπ Κινχβηνπ θαη ηεο νπβιίηζαο, ηελ επνρή πνπ απηφ ρξεηαδφκνπλ [ ]. (Υξνλνγξάθεκα: «Σα παηδηά ηεο αθαζίαο», ) ή αθφκα θαη κηα πξφζθαηε είδεζε ή έλα ζεκαληηθφ γεγνλφο ηεο επηθαηξφηεηαο: Έπξεπε, ηειηθά, λα ην εηζάγνπµε σο φξν απφ ην εμσηεξηθφ γηα λα αξρίζνπκε λα ηνπ δίλνπκε ηε ζεκαζία πνπ ηνπ πξέπεη. Bullying (θαη) ζηα ζρνιεία. Ζ θαθνπνίεζε, ην ληαειίθη, ν βαζαληζκφο, ε βίαηε επηθξάηεζε ηνπ «δπλαηνχ». Γηαβάδσ ηειεπηαίσο θαηαγγειίεο, ζεσξίεο, άξζξα πνπ πξνηξέπνπλ ηνπο γνλείο λα αληηδξνχλ αλ πέζνπλ ζηελ αληίιεςή ηνπο ηέηνηα ζέκαηα. Γεδνκέλνπ ηνπ μαθληθνχ ελδηαθέξνληνο ζα έιεγα πσο γηα έλαλ πεξίεξγν ιφγν νη αλά ηελ Διιάδα καζεηέο έγηλαλ εμαηξεηηθά βίαηνη [ ] (Υξνλνγξάθεκα: «Γηαρξνληθφ bulling», ) Ο πξφινγνο ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ρξνλνγξάθνπ αληηπξνζσπεχεη θαη παξνπζηάδεη πάληα ηελ πεγή έκπλεπζεο ηνπ εθάζηνηε θεηκέλνπ. Οη πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη ζηνλ πξφινγν είλαη ζρεηηθά πεξηνξηζκέλεο, εηζάγνληαο ηνλ αλαγλψζηε ζην ζέκα, αιιά δίλνληαο κε ακεζφηεηα ηφζα ζηνηρεία φζα ρξεηάδνληαη ψζηε λα δηαηεξείηαη ακείσην ην ελδηαθέξνλ ηνπ. ην θπξίσο ζέκα, πνπ αθνινπζεί ηνλ πξφινγν, γίλεηαη ε πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηνπ ρξνλνγξαθηθνχ ζπιινγηζκνχ. Δδψ δίλνληαη πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην ζέκα, αλαιχνληαη πξφζσπα θαη θαηαζηάζεηο, δίλνληαο κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα. Πνιιέο θνξέο ζην ζεκείν απηφ ζα ζπλαληήζνπκε απηνηειείο δηαιφγνπο, αλαπαξαζηάζεηο αθφκα θαη παξαζέζεηο πξνζσπηθψλ ζθέςεσλ κε έκθαζε ζηελ ιεπηνκέξεηα. Δίλαη ην θνκκάηη ηνπ θεηκέλνπ φπνπ εδξαηψλεηαη ην επηρείξεκα ηνπ ρξνλνγξάθνπ θαη εληζρχεηαη ε ζέζε ηνπ πάλσ ζην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη. Μεξηθέο θνξέο, πξνεγείηαη ε δηαηχπσζε ησλ ζθέςεσλ ηνπ, έπεηηα ε αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο θαη ηέινο ε ζχλδεζε κε ηελ επηθαηξφηεηα. Σν θπξίσο ζέκα θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν θνκκάηη ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο: [ ]Κάπνηε θάηη ζπκβαίλεη θαη νη αλακλήζεηο δσληαλεχνπλ. πλέβε θαη ζε κέλα φηαλ κία απφ ηηο ζπκκαζήηξηέο κνπ κε εληφπηζε θαη κνπ έζηεηιε έλα ζχληνκν κήλπκα ζην κνπ. Σξεηο αξάδεο επγεληθέο, αιιά θαη «καδεκέλεο», ζαλ λα κελ ήμεξε θαη απηή αλ έθαλε θαιά πνπ ελνρινχζε. Υάξεθα, ήκνπλ έηνηκνο λα ηεο γξάςσ, φηαλ έλα αηπρέο θαη αδέμην πάηεκα ηνπ delete δηέγξαςε φια ηα 64

69 κελχκαηά κνπ. Πέξαζαλ κήλεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ζπρλά ζθεθηφκνπλ ηε ρείξηζηε εληχπσζε πνπ ζα είρα θάλεη ζηελ παιηά θίιε κε ηελ «άξλεζή» κνπ λα απαληήζσ. Σηο πξνάιιεο, φκσο, έιαβα έλα άιιν κήλπκα, απηή ηε θνξά ζην Facebook, απφ ηελ αδειθή ηεο, ε νπνία, αγλνψληαο πηζαλψο ηελ πξνεγνχκελε αηπρήζαζα επηρείξεζε επηθνηλσλίαο, έγξαςε: «Μήπσο είζαη ν ζπκκαζεηήο ηεο αδειθήο κνπ; Αλ φρη, αγλφεζέ κε». Γελ ηελ αγλφεζα, ληψζνληαο φηη ππάξρεη θάηη ζρεδφλ κεηαθπζηθφ, θάηη πνπ ήζειε λα ζπλαληεζνχκε, έζησ δηά αιιεινγξαθίαο, θαζψο νη δχν αδειθέο δνπλ πιένλ πνιχ καθξηά απφ ηελ Διιάδα [ ] (Υξνλνγξάθεκα: «Υηππνθάξδηα ζην ζξαλίν», ) Ο επίινγνο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ ζπρλά πεξηιακβάλεη πξνζσπηθά ζπκπεξάζκαηα ηνπ Βίδνπ, ππνγξακκίδνληαο έηζη ηελ ππνθεηκεληθή ηαπηφηεηα πνπ ραξαθηεξίδεη ην ρξνλνγξάθεκα σο είδνο: [ ] ηε δηθή κνπ θνζκνζεσξία ε παξεγνξηά, ε αγηνζχλε, ε ιχηξσζε βξίζθνληαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπκπνλνχκε, ζπληξέρνπκε, πξνζθέξνπκε. Αλάκεζα ζηνλ αγηαζκφ πνπ παίξλεηο κε ην αδεκίσην ζηα αλά ηελ Διιάδα πξνζθπλήκαηα, πειάηεο ζε έλα παδάξη ειπίδαο, θαη ζηνλ αγηαζκφ-κνχθα ηεο «ακαξησιήο» ηεο ηζηνξίαο καο επηιέγσ ηνλ δεχηεξν [ ] (Υξνλνγξάθεκα: «Ο αγηαζκφο ηεο αγάπεο», ) Άιινηε, κηα ξεηνξηθή εξψηεζε έρεη απψηεξν ζηφρν λα πξνβιεκαηίζεη ηνλ αλαγλψζηε θαη λα ηνλ παξνηξχλεη λα ζθεθηεί θαη λα αλαιχζεη πεξαηηέξσ θάπνηεο θαηαζηάζεηο: [ ] Αλαξσηήζεθα γηαηί λα κελ κπνξνχκε λα ζπκβηψζνπκε φπσο νη παιηφηεξνη. Ση είδνπο θνπζνχξη είλαη απηφ πνπ δελ καο επηηξέπεη λα κεηαηξέςνπκε ηνλ έξσηα, πνπ θάπνηα ζηηγκή αξρίδεη λα μεζπκαίλεη, ζε θαηαλφεζε, ζπληξνθηθφηεηα, θηιία, ζε ζπζηαηηθά ηα νπνία δίλνπλ ζηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο καθξνβηφηεηα; Οη παππνχδεο θαη νη γηαγηάδεο καο, πνπ ελ πνιινίο ηα θαηάθεξαλ, ήηαλ ηειηθά πην ζπκβηβαζκέλνη, φπσο ηνπο είρακε θαηεγνξήζεη, ή πην πξαθηηθνί, ινγηθνί θαη έμππλνη; (Υξνλνγξάθεκα: «Έλαο (αθφκε) ρσξηζκφο», ) Ζ έθηαζε ησλ επηιφγσλ πνηθίιεη αλάινγα κε ην ζέκα, θαζψο ν ρξνλνγξάθνο άιινηε αθηεξψλεη κηα νιφθιεξε παξάγξαθν θαη άιινηε ιηγφηεξν. ε θάζε πεξίπησζε, ν Βίδνο επηδηψθεη κέζα απφ ηνλ επίινγν λα πξνβάιεη ην βαζχηεξν λφεκα ησλ ζεκάησλ πνπ πεξηγξάθεη, παξνηξχλνληαο ηνλ αλαγλψζηε λα εκβαζχλεη ησλ ζθέςεσλ ηνπ θαη λα παξνπζηάζεη κηα νπηηθή πνπ πηζαλφηαηα λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο ηνπο. 65

70 4.4.2 Η ζεκαηνινγία ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ Σν πεξηερφκελν ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ έρεη θαηά θαλφλα άκεζε ζρέζε κε ηελ επηθαηξφηεηα. Κάζε ιεπηνκέξεηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο κπνξεί λα πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ ρξνλνγξάθνπ, ψζηε λα εκπλεπζηεί ην ζέκα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ηνπ. θνπφο ηεο ζεκαηηθήο πνπ αλαπηχζζεηαη ζην ρξνλνγξάθεκα είλαη λα δηακνξθσζνχλ κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε ρξνλνγξάθνο θαη αλαγλψζηεο λα κνηξάδνληαη θνηλά ζπλαηζζήκαηα, πξνβιεκαηηζκνχο, ειπίδεο, θφβνπο γηα ζέκαηα ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο ρσξίο ην θνηλσληθφ ή κνξθσηηθφ επίπεδν λα ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ζηελ θνηλή ζέαζε ησλ πξαγκάησλ. Απηή ε λφξκα αθνινπζείηαη θαη ζηα ππφ εμέηαζε ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Κνζκάο Βίδνο σο ρξνλνγξάθνο απνηππψλεη ζηα θείκελά ηνπ νηηδήπνηε ηνπ θηλεί ηελ πξνζνρή, πξνζδίδνληαο κηα πνιχκνξθε ζεκαηηθή πνηθηιία ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ. Οη ηξείο επξχηεξεο ζεκαηηθέο πεξηνρέο απφ ηηο νπνίεο αληινχλ πιηθφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, έηζη φπσο εληνπίζηεθαλ ζην πιηθφ ηεο έξεπλάο καο, είλαη νη εμήο: 1. Ζ θνηλσληθν-πνιηηηθή επηθαηξόηεηα. Σν ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Σελ ελεκέξσζηλ θπγείλ αδχλαηνλ», ( ) έρεη σο ζεκαηηθή ηελ ζπλερή θαη αδηάθνπε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηα γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ ζηε ρψξα καο ηελ πεξίνδν ηεο ςήθηζεο ηνπ κλεκνλίνπ. Κπξίαξρε θηγνχξα, ε «ζεία Ηνπιία», πνπ παξφιε ηελ πξνζπάζεηα ηνπ ν ρξνλνγξάθνο λα ηελ θξαηήζεη καθξηά απφ ηελ θαηαηγηζηηθή απηή πιεξνθφξεζε, δελ ηα θαηαθέξλεη. Θέηνληαο σο αθνξκή ηελ θαηάζηαζε απηή, δεκηνπξγεί κηα ζεκαηηθή ελφηεηα φπνπ θάζε ηξφπνο δηαθνπήο ηεο ππεξ -πιεξνθφξεζεο, θαηαιήγεη άθαξπνο: [...] Καη πείηε φηη θιείλσ ζηηο γεηηφληζζεο ηελ πφξηα καο θαη θξαηάσ ηε ζεία καθξηά απφ ηελ πζηεξία ηνπο, κπνξψ λα ηεο απαγνξεχζσ λα βιέπεη ηειεφξαζε; Γελ κπνξψ. Δρσ, φκσο, εθπαηδεχζεη ηελ Γθαιίλα, πνπ ηελ θξαηάεη θαηά ηελ απνπζία κνπ, θαη φπνηε αξρίδεη δειηίν εηδήζεσλ παηάεη ην play ηνπ DVD κε «Σν κηθξφ ζπίηη ζην ιηβάδη». Θεία, ηη λέα; ηε ξσηάσ φπνηε επηζηξέθσ. «Σξαγηθή ε θαηάζηαζε, παηδάθη κνπ. Πέζαλε ε αγειάδα ηνπ Σζαξιο Ηλγθιο ζηε γέλλα, κεδελίζηεθε ε ΛφξαΗλγθιο ζην ηεζη Oηθνθπξηθψλ επεηδή αληέγξαςε, έβξεμε θαη βξψκηζε ε κπνπγάδα ηεο ΚαξνιάηλΗλγθιο...». Απηά φηαλ ε Γθαιίλα πξνθηαίλεη ην θαθφ. Γηαηί, έηζη θαη θαζπζηεξήζεη θαη βγεη ε Σξέκε ζην γπαιί... Αθήζηε ηη γίλεηαη αλ μεραζηψ θαη δελ θφςσ απφ ηα αγαπεκέλα ηεο πεξηνδηθά θαη ηηο εθεκεξίδεο ηηο ζειίδεο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ θξίζε [ ]. 66

71 Σν ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Έιιελαο αζζελήο γηα πάληα» ( ), πξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηεο πγείαο ζηελ ρψξα καο. Δίλαη ε επνρή πνπ παξαηεξνχληαη νη ελαιιαγέο ησλ νλνκάησλ ζην ζχζηεκα πγείαο, φπνπ απφ ΔΤ, κεηνλνκάδεηαη κε ΔΟΠΤ θαη αξγφηεξα ζε ΠΔΓΤ. Γεγνλφηα φπσο απηφ, δελ ζα κπνξνχζαλ λα πεξάζνπλ απαξαηήξεηα απφ ηνλ ρξνλνγξάθν, γη απηφ θαη γίλεηαη ιφγνο γηα ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηα ειιεληθά λνζνθνκεία θαη θπξίσο ζηνλ δεκφζην ηνκέα, ελψ δελ παξαιείπεη λα επηθξίλεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηελ παληειή έιιεηςε εμππεξέηεζεο πξνο ηνπο αζζελήο: [ ] Δίρα θαη παιαηφηεξα πάξε-δψζε κε λνζνθνκεία ιφγσ πξνβιεκάησλ πγείαο αλζξψπσλ ηνπ ζηελνχ πεξηβάιινληφο κνπ, ήκνπλ επνκέλσο γλψζηεο ησλ αγθπιψζεσλ πνπ ππήξραλ αλέθαζελ. Απηφ, φκσο, πνπ παξαηήξεζα ηψξα ζηνπο θνηηψλεο λνζειείαο δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί απιψο αγθχισζε, είλαη απνηξφπαην, απάλζξσπν, αηζρξφ. Πνηέ άιινηε δελ είδα ηέηνηα ράιηα. Γηαηξνί θνπξαζκέλνη, ζπρλά άθαληνη, θαζψο ππνζέησ φηη δελ πξφθηαηλαλ λα αζρνιεζνχλ κε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο. Ννζνθφκεο πνπ - απαπδηζκέλεο θαη εθείλεο απφ ηε δηαξθψο επηδεηλνχκελε θαζεκεξηλφηεηά ηνπο; - εθηεινχλ κεραληθά ηα βαζηθά θαζήθνληά ηνπο ρσξίο ελδηαθέξνλ, ρσξίο ηξπθεξφηεηα γηα ηνπο αζζελείο ηνπο. Πνπ ηνπο κηινχζαλ ζηνλ εληθφ ηεο αγελείαο (αρ, απηή ε ειιεληθή νηθεηφηεηα!), πνπ ηνπο έδεηρλαλ ηε βαξεκάξα ηνπο, πνπ ηνπο άθελαλ λα βξάδνπλ ζην δνπκί ηνπο ψζπνπ λα απνθαζίζνπλ φηη ήξζε ε ψξα λα αζρνιεζνχλ καδί ηνπ [ ]. Σν ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν ε «Πεξεθάληα ηνπ Έιιελα» (1-2-15), πξαγκαηεχεηαη ηηο ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ηεο θνηλσλίαο πνπ είλαη παληαρνχ παξνχζεο. Δίλαη ε επνρή πνπ ε Υξπζή Απγή, ραξάζζεη αλνδηθή πνξεία ζηε ρψξα θαη ζπκπεξηθνξέο ξαηζηζηηθνχ πεξηρενκέλνπ θάλνπλ φιν θαη πην ζπρλά ηελ εκθάληζε ηνπο. ην ρξνλνγξάθεκα απηφ, ζίγεηαη ην δήηεκα ηνπ ξαηζηζκνχ, ε ξαγδαία άλνδνο ηεο Υξπζήο Απγήο, ελψ θαπηεξηάδεηαη ε ζηάζε ζπκπνιηηψλ καο πνπ δελ έρεη λα θάλεη κφλν κε ηηο θάιπεο αιιά θαη κε ηνπο αλζξψπνπο δηαθνξεηηθήο εζληθήο ηαπηφηεηαο πνπ βξίζθνληαη γχξσ καο: [ ] Απνρσξήζακε κε κηα αίζζεζε ληξνπήο, ζησπεινί γηα λα κελ θαηαιάβνπλ νη «ζρηζηνκάηεδεο», νη Γεξκαλαξάδεο θαη νη ρνληξέιεο Ακεξηθαλέο φηη ήκαζηαλ θαη εκείο Έιιελεο. Με ηελ ίδηα ληξνπή επαλαθέξσ ζην κπαιφ κνπ ηηο εηθφλεο ηνπ κεηακεζνλχθηηνπ ηξαπεδηνχ ζην αεξνδξφκην ηεο Μπαλγθφθ φπνηε θάπνηνο απνξεί (φπσο είδα λα θάλνπλ πνιινί απηέο ηηο εκέξεο ζρνιηάδνληαο ηα εθινγηθά απνηειέζκαηα) γηα ηηο ξαηζηζηηθέο θαη θαζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, γηα ηελ μαθληθή (;) άλνδν θνκκάησλ φπσο ε Υξπζή Απγή [ ]. 67

72 ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ζ ζθελή ηεο ηξέιαο» ( ), ζέκα απνηειεί ε Βνπιή ησλ Διιήλσλ. Υξνλνγξάθεκα κε αξθεηά επίθαηξν ραξαθηήξα, αθνχ ηελ πεξίνδν εθείλε ε Βνπιή ησλ Διιήλσλ απνηειεί ην επίθεληξν πξνζνρήο φρη κφλν γηα ηε ρψξα καο αιιά θαη γηα φιν ηνλ θφζκν. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα έλα θείκελν κε ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα, αθνχ ν Βίδνο, επηιέγεη λα παξαιιειίζεη ηελ γεξκαληθή παξάζηαζε «Λνπηζίαληη Λακεξκνχξ» κε ηελ θαηάζηαζε ζηελ ρψξα θαη πην ζπγθεθξηκέλα κε ηνπο Έιιελεο βνπιεπηέο πνπ «κάρνληαη» ελάληηα ζην κλεκφλην θαη ην γεξκαληθφ ζπγθεληξσηηζκφ: [ ]Με απνθνξχθσκα ηελ πεξίθεκε «ζθελή ηεο ηξέιαο» φπνπ ε (θαηά Νηνληηζέηη) αδηθεκέλε, αλππεξάζπηζηε, ζπληεηξηκκέλε, αέξηλε ζαλ θάληαζκα Λνπηζία εκθαληδφηαλ σο κηα αηζνχκπαιε, πζηεξηθή θπξάηζα πνπ απεηινχζε ηνπο θαιεζκέλνπο ζηνλ γάκν ηεο κε έλα πηζηφιη. Κακία ράξε, θακία ηξπθεξφηεηα, θακία ζπγθίλεζε. Ή κάιινλ, αιινχ ηελ αλαδεηνχζα, απφ αιινχ ήξζε ε ζπγθίλεζε. Γηαηί κε ην πνπ έπεζε ε απιαία ηεο «Λνπηζία» εγψ έπεζα πάλσ ζηνλ βνπξθσκέλν Σζίπξα. Αληηπαξαβάιινληαο ην παγεξφ - αληηπαζεηηθφ ηεο παξάζηαζεο (απνηέιεζκα ηεο βάλαπζεο θαθνπνίεζεο ελφο έξγνπ ηέρλεο, κηαο ζηξεβιήο αληίιεςεο γηα ηελ φπεξα πνπ επαλαιακβάλεηαη ζηηο «πξνρψ» παξαγσγέο κε γεξκαληθή ππνγξαθή) κε ηε δεζηαζηά ηεο εηθφλαο ελφο δεκφζηνπ άλδξα πνπ (είηε ζπκθσλείο είηε δηαθσλείο καδί ηνπ, είηε πηζηεχεηο ζην φξακά ηνπ είηε φρη) δίλνληαο ηε δηθή ηνπ παξάζηαζε κηιάεη γηα ηε ρψξα ηνπ θαη ζπγθηλείηαη, ζρεδφλ κεηάλησζα πνπ δελ είρα ζπληνληζηεί εμαξρήο κε ηε Βνπιή [ ]. Σέινο, ζην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ίδηνη θαη δηαθνξεηηθνί» (1-3-15) ε ζεκαηηθή ηνπ είλαη εκπλεπζκέλε απφ ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζηελ Διιάδα, πνπ απφ ηε κηα δίραζαλ ηελ Δπξψπε θαη απφ ηελ άιιε ηελ έλσζαλ κε ηελ ρψξα καο. Με αθνξκή αθφκα, ηηο δειψζεηο δηαθφξσλ πνιηηηθψλ εγεηψλ γηα ηε ρψξα, ν ρξνλνγξάθνο, θάλεη ιφγν γηα ηελ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ιαψλ. Θεκαηηθφ ππξήλα απνηεινχλ νη δηαθνξέο θαη ηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά πνπ έρνπλ νη ρψξεο κεηαμχ ηνπο θαη δηεξεπλάηαη θαηά πφζν ε δηαθνξεηηθφηεηα είλαη ιφγνο επίθξηζεο θαη απνθπγήο. Πξφθεηηαη γηα έλα θείκελν επίθαηξν, πνπ θαηνξζψλεη λα πξνβιεκαηίζεη ηνλ αλαγλψζηε θαη λα δεη απφ άιιε νπηηθή γσλία ηα ηξέρνληα γεγνλφηα, παξαζέηνληαο παξάιιεια πνηθίιεο απφςεηο απφ θηιηθφ ηνπ, ππνηίζεηαη, πεξηβάιινλ: [..] Πηζηεχνληαο φηη αθφκε θαη ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο είλαη θαηάθηεζε λα ζεβαζηείο ηε δηαθνξεηηθφηεηα, λα θαηαιάβεηο αληί λα επηθξίλεηο θαη λα απνδερηείο ηελ ππεξνρή εθεί πνπ ππάξρεη. Αλαινγίζηεθα πφζν πην δχζθνιν είλαη θάηη ηέηνην ζε επίπεδν ιαψλ θαη αλαξσηήζεθα αλ ζα θαηαθέξνπκε πνηέ λα ζπλελλνεζνχκε κε ηνπο... θίινπο καο. Αθνινχζσο, απνθαζηζκέλνο λα ζπκκεηέρσ ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηε ζχζθηγμε ησλ ειιελνγεξκαληθψλ 68

73 ζρέζεσλ, έθεξα ζην ηξαπέδη ην ζηξνχληει. Γηαηί αλ πνιιά ρσξίδνπλ (θαη) ηνπο ιανχο ηεο Δπξψπεο, ην θαιφ θαγεηφ είλαη θάηη πνπ ζίγνπξα ηνπο θέξλεη θνληά. Σα ππφινηπα, αο ηα δνπιέςνπκε [ ]. 2. Πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ ρξνλνγξάθνπ Ζ ελ ιφγσ θαηεγνξία, πεξηιακβάλεη ρξνλνγξαθήκαηα εκπλεπζκέλα απφ πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπ ίδηνπ ηνπ Βίδνπ, πνπ αξθεηέο θνξέο ζπκίδνπλ θνηλά βηψκαηα φισλ καο. Ζ θαηεγνξία απηή, θαιχπηεη θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ θαη θαηαγξάθνπλ θαηλφκελα θαη ζπκπεξηθνξέο ηνπ ζχγρξνλνπ ειιεληθνχ βίνπ. Οη πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, αλ θαη δελ κπνξεί λα εηπσζεί κε βεβαηφηεηα φηη απνηεινχλ πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο, είλαη ε αθνξκή πνπ ίζσο λα επηλνεί ν ρξνλνγξάθνο, ψζηε λα «ζηήλεη» σξαία ην θείκελν ηνπ, κέζνδνο πνπ αθνινπζνχλ ζπλήζσο νη ινγνηέρλεο. Δλδεηθηηθά, ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Υηππνθάξδηα ζην ζξαλίν» ( ), έρεη σο ζέκα ηηο ζρνιηθέο αλακλήζεηο ηνπ Βίδνπ, ηηο νπνίεο αλαθαιεί φηαλ πεξλά απ έμσ απφ ην παιηφ ηνπ ζρνιείν. Μάιηζηα, νη αλακλήζεηο απηέο νδεγνχλ ηνλ ρξνλνγξάθν λα αλαδεηήζεη, κε ηελ βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο, θάπνηνπο απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ γηα λα κάζεη λέα ηνπο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα είδνο θαηάζεζεο ζθέςεσλ, παξφκνησλ κε απηψλ πνπ θάλνπλ ζρεδφλ φινη φηαλ βξεζνχλ ζηελ ίδηα θαηάζηαζε κε ηνλ Βίδν, δεκηνπξγψληαο έλα ζπλαίζζεκα λνζηαιγίαο αιιά θαη λεφηεηαο: [ ] κσο μαθληθά θάηη ελεξγνπνίεζε κέζα κνπ, εθηφο απφ ηε λνζηαιγία, θαη ηε δηάζεζε γηα αληάκσκα, επαλαζχλδεζε, επηθνηλσλία. Σν είδα αιιηψο ην παξακχζη. θέθηεθα φηη κπνξνχκε, φζνη πνξεπηήθακε καδί, λα μαλαγλσξηζηνχκε ηψξα, ηελ επνρή ηεο κεγάιεο κνλαμηάο θαη ηεο ζιίςεο, θαη άξρηζα θη εγψ λα αλαδεηψ εθείλνπο πνπ έραζα ελψ δελ έπξεπε. Μέλνπλ, εμάιινπ, ηα παηρλίδηα, νη ζπδεηήζεηο, ηα μελχρηηα, ηα πξψηα πνηά, αθφκε θαη ηα ζθνλάθηα γηα ην δηαγψληζκα ηεο Αιγεβξαο, πνπ καο ελψλνπλ θαη πνπ κπνξεί εηδηθά ζήκεξα λα έρνπλ ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο [ ].. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Δκείο νη δηάζεκνη» ( ), ζαηηξίδεηαη ε επίζθεςε γλσζηήο παξνπζηάζηξηαο ζην θνκκσηήξην πνπ θαηά ηχρε, ζην ίδην κέξνο βξηζθφηαλ ν Βίδνο καδί κε ηε «ζεία Ηνπιία», ε νπνία είρε πάεη λα αιιάμεη ρξψκα ζηα καιιηά ηεο. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο γλσζηήο πεξζφλαο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ αιαδνλεία θαη έπαξζε, απνθξνχεη ηνλ ρξνλνγξάθν θαη απνθαζίδεη λα ηελ θάλεη πξσηαγσλίζηξηα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο απηνχ. Με ηελ ιεπηνκεξή θαηαγξαθή ηεο 69

74 πξναλαθεξζείζαο ζπκπεξηθνξάο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ αλαγλψζηε, λα αθνπγθξαζηεί ηηο απφςεηο ηνπ γξάθνληα θαη ίζσο ζε κεγάιν βαζκφ λα ηαπηηζηεί κε απηέο: [ ] Αθνινχζσο, ε θπξία κε ην... θξηηζαληζηφ, αξαρληαζκέλν καιιί θάζεζε κπξνζηά ζηνλ θαζξέθηε, ζαχκαζε ην είδσιφ ηεο θαη είπε ζηελ θνπέια πνπ εηνίκαδε ςαιίδηα θαη ςαιηδάθηα: «Απφ ηφηε πνπ έγηλα δηάζεκε, δελ πξνθηαίλσ λα θηηάρλσ μαλά θαη μαλά ηα καιιηά κνπ. Καηαιαβαίλεηο... Σψξα πνπ είκαη δηάζεκε, πξέπεη λα είκαη ζηελ ηξίρα, γηαηί κε παξαηεξεί εμεηαζηηθά ν θφζκνο, φπσο φιεο ηηο δηάζεκεο». Οη άζεκεο ηνπ θαλαπέ είραλ αξρίζεη λα γειάλε, ε αξρηθνκκψηξηα ήηαλ έηνηκε λα θαηεβάζεη ηα ξνιά θαη λα αιιάμεη επάγγεικα, θαη εγψ, βιέπνληαο κέζα απφ ηνλ θαζξέθηε ην επηηηκεηηθφ βιέκκα ηεο ζηεθαλσκέλεο κε αινπκηλφραξην ζείαο Ηνπιίαο, έηξεκα κελ αλνίμεη ην ζηφκα ηεο ην αζπγθξάηεην θαη ζηνιίζεη ηε δηάζεκε κε εθθξάζεηο πνπ θακία δηάζεκε, απφ Υφιηγνπλη κέρξη Πνδνλίθηε, δελ έρεη αθνχζεη [ ]. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Παξαγγειία απφ ηελ θφιαζε» ( ), πεξηγξάθεηαη ε θαθφηξνπε θαη απαηηεηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο πειάηηζζαο ηνπ εζηηαηνξίνπ πξνο ηε ζεξβηηφξα, ε νπνία πξνζπαζεί λα ηελ ηθαλνπνηήζεη ρσξίο θακία επηηπρία. Πεξηζηαηηθφ ην νπνίν απνηειεί ζπρλφ θαη νηθείν θαηλφκελν, ελψ θαπηεξηάδεη ην λέν status quo ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο δσήο, πνπ δελ είλαη άιιν «ζέισ απηφ, ηελ δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή θαη άκεζα»: [ ] Μφλν θάπνηα ζηηγκή ε πειάηηζζα-ςπρνβγάιηεο ζθνχπηζε ηα ρείιε ηεο θαη θψλαμε γηα ληνζηή θνξά ην ζχκα ηεο. «Παγσηφ έρεηε;». «Κξέκα, ζνθνιάηα θαη θξάνπια». «Γηθφ ζαο;». «Γελ ην θηηάρλνπκε εκείο, ην παξαγγέιλνπκε φκσο απφ έλα πνιχ θαιφ εξγαζηήξην». «Μηα κπάια ζέισ, θξέκα, αιιά γξήγνξα». ε δχν ιεπηά ην επηδφξπην θαηέθζαλε ζην ηξαπέδη ηεο γηα λα επηζηξαθεί σο... αλεπαξθέο: «αληηγί;» (κε ηελ παρηά, γαιιηθή πξνθνξά). «Γελ δεηήζαηε». «Εεηψ ηψξα. Γελ ηε ρξεψλεηε επηπιένλ...». «Ορη!». «Βάιηε κπφιηθε, γξήγνξα, γηαηί ην παγσηφ ιηψλεη. Καη βγάιηε ην θεξαζάθη, δελ ην ηξψσ. Πξνηηκψ ηξηκκέλν ακχγδαιν». Ζ θνπέια είρε γίλεη πην θφθθηλε απφ ην θεξαζάθη ηεο θνξπθήο θαη πάιη, φκσο, δελ αληέδξαζε. Δμππεξέηεζε, έθεξε ηνλ ινγαξηαζκφ, πιεξψζεθε [ ]. ηα ρξνλνγξαθήκαηα «Πέηα ην tablet απφ ηνλ εμψζηε» ( ) θαη «Οη δσέο ησλ άιισλ» ( ), ην ζέκα είλαη ε εμάξηεζε απφ ην δηαδίθηπν. Ζ εμάξηεζε απηή εκθαλίδεηαη φηαλ θάπνηνο είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλνο ζην δηαδίθηπν, είηε φηαλ αλαξηά δηαξθψο θσηνγξαθίεο θαη πξνζσπηθφ πιηθφ ζηα γλσζηφηεξα θνηλσληθά δίθηπα, πξνβάιινληαο ηελ ηδησηηθή δσή ζε δεκφζηα ζέα: [ ] Ζ εηθφλα ησλ νηθνγελεηψλ πνπ έρνπλ βγεη γηα θαθέ ή γηα θαγεηφ θαη άπαληεο, γνλείο θαη παηδηά, είλαη βπζηζκέλνη ζηελ νζφλε ηνπ θηλεηνχ ηνπο (ελίνηε θνξψληαο θαη αθνπζηηθά ψζηε 70

75 ε απνκφλσζε λα είλαη απφιπηε) είλαη ε πιένλ ραξαθηεξηζηηθή ηεο δεκηάο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ε ηερλνινγία φηαλ δελ γίλεη ζσζηή ρξήζε ηεο [ ]. [ ]Πψο κπνξνχλ ηα παηδηά ηεο ςεθηαθήο θσηνγξαθίαο λα εθηηκήζνπλ απηά ηα κε ηφζε πξνζνρή θαη επηκέιεηα ζηεκέλα ελζηαληαλέ ηε ζηηγκή πνπ ζηνλ δηθφ ηνπο θφζκν ην θσηνγξαθίδεηλ δηά ηνπ θηλεηνχ ηειεθψλνπ είλαη κηα θίλεζε ξνπηίλαο θαη ζρεδφλ αζπλαίζζεηνπ απηνκαηηζκνχ; Καη φηαλ ζηε ζηηγκή αλαξηνχλ ηηο θσηνγξαθίεο ηνπο ζε Facebook θαη Twitter, θνηλνπνηψληαο ζε φινπο, ζε γλσζηνχο αιιά θαη ζε αγλψζηνπο, ηε ζηηγκή, ηελ παξέα, ην ζπλαίζζεκα, πψο αιήζεηα κπνξνχλ λα ληψζνπλ ηε ζπγθίλεζε ηεο πξνζσπηθήο αλάκλεζεο ηελ νπνία μππλάεη κέζα κνπ ην μεθχιιηζκα παιηψλ άικπνπκ; [ ] ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Μαζήκαηα πνιηηηζκνχ» (4-1-15), πεξηγξάθεηαη, ε πξνζσπηθή παξαηήξεζε ηνπ ρξνλνγξάθνπ, γηα ηελ λέα «κφδα» πνπ επηθξαηεί ζηηο κέξεο καο θαη ηδηαίηεξα ζην δηαδίθηπν, φπνπ ν ρπδαηφηεηα θαη ν αγνξαίνο ιφγνο, θαηαθιχδνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη ηηο νζφλεο καο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο δηαδηθηπαθήο πξαγκαηηθφηεηαο, φπνπ παξαηεξείηαη ξαγδαία εμάπισζε ηεο ππνβάζκηζεο ηεο γιψζζαο θαη θαη επέθηαζηλ ηεο θνπιηνχξαο, γίλεηαη αληηθείκελν πξνβιεκαηηζκνχ ζην ζπγθεθξηκέλν ρξνλνγξάθεκα, κε ηνλ Βίδν λα θαηαζέηεη ηηο ζθέςεηο ηνπ θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ γηα ηελ λέα απηή θαηάζηαζε: [ ] Μπαίλσ ζην Facebook θαη βιέπσ θίινπο, δηαδηθηπαθνχο θίινπο θαη γλσζηνχο λα επηηίζεληαη κε ζθνδξφηεηα ν έλαο ζηνλ άιιν, αληαιιάζζνληαο απεξίγξαπηνπο ραξαθηεξηζκνχο, ρξεζηκνπνηψληαο εθθξάζεηο απχζκελεο ρπδαηφηεηαο θαη θιείλνληαο ηελ φπνηα ζπδήηεζε κε ην απνηξφπαην αλάζεκα: «Φφθν!», «Αη ζηνλ ςφθν!», «Φφθα!». Απφ θάησ «like» θαη ζρφιηα πνπ επηβξαβεχνπλ ηε κηθξφςπρε θαη αγνξαία ζπκπεξηθνξά: «Δίζαη κεγάινο, θαη ιίγα ηνπ είπεο!», «Φφθν, ξε, λαη! Φφθν ζηνπο καιάθεο!», «Φφθν θαη block, γηα λα μεκπεξδεχνπκε απφ ηηο ιέξεο». Απηά απφ αλζξψπνπο πνπ θπθινθνξνχλ σο ραξαθηεξηζηηθά δείγκαηα ηνπ ζχγρξνλνπ, θαιιηεξγεκέλνπ, πνιηηηζκέλνπ πνιίηε [ ]. 3. Ζ αιιαγή ησλ επνρώλ. Οη αιιαγέο ησλ επνρψλ απνηεινχλ ηελ ηξίηε απφ ηηο βαζηθέο ζεκαηηθέο ηνπ Κνζκά Βίδνπ. πγθεθξηκέλα, αζρνιείηαη κε φ,ηη ζεκαηνδνηεί ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ, αιιά θαη κε φ,ηη δίλεη λφεκα ζηε δσή ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ (γηνξηέο, αλαγέλλεζε θχζεο, ζπλαηζζήκαηα πνπ γελλνχλ ζηνλ άλζξσπν φια απηά), αιιά θαη πσο έρνπλ αιιάμεη φια απηά ζε ζρέζε κε παιαηφηεξα (θαηαλάισζε, μερλνχκε ηηο κηθξέο ραξέο θιπ). ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Merry Christmas κε ην δφξη»,(2-1-13)ν ρξνλνγξάθνο, εκπλέεηαη απφ ην γηνξηηλφ θιίκα ησλ Υξηζηνπγέλλσλ. πγθεθξηκέλα, 71

76 πεξηγξάθεη ηελ αηκφζθαηξα πνπ επηθξαηεί εθείλεο ηηο κέξεο θαη ζθηαγξαθεί ηελ καηαηνδνμία θαη ηελ ππεξβνιή ηελ νπνία επηθξαηεί ζηνλ θφζκν, επηδεηθλχνληαο ππεξβάιινληα δήιν γηα φια, απφ ην έιαην πνπ ζα ζηνιίζνπλ κέρξη ηελ αγάπε πνπ ζα δείμνπλ. Παξάιιεια, παξαζέηεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ άπνςε ζρεηηθά κε ηηο ρξηζηνπγελληάηηθεο γηνξηέο, ελψ δελ παξαιείπεη λα αλαθεξζεί θαη ζε κεξηθέο πξνζσπηθέο ηνπ αλακλήζεηο: Γελ ζέισ λα ραξαθηεξηζηψ ν θξνπηδ ηεο παξέαο, ε αιήζεηα φκσο είλαη φηη ην πλεχκα ησλ γηνξηψλ δελ ην... πνιπέρσ. Αλαθέξνκαη ζην «ζαβνπάξ βηβξ» πνπ απαηηεί ηέηνηεο κέξεο λα πεξηθεξφκαζηε θνξψληαο δηάζεζε «Μεισδία ηεο επηπρίαο». Κάηη ζαλ ηε δαβν-μαξία ζε εθείλα ηα πιάλα ηεο αλέκειεο βνζθήο ζηα απζηξηαθά ιηβάδηα, κε ηα ηέθλα ηνπ πινηάξρνπ Φνλ Σξαπ λα αθνινπζνχλ δαιηζκέλα: ρέξηα αλνηρηά (ζηελ πιεζσξηθή αγθαιηά κηαο ιηγσκέλεο αγάπεο), ρείιε εμίζνπ αλνηρηά (ζην ρακφγειν ηεο απφιπηεο, κέρξη βιαθείαο, επδαηκνλίαο), θαξδηέο νξζάλνηρηεο, ζαλ ππεξψξηκεο αγθηλάξεο (φπσο καο πξνηξέπνπλ απφ ηειενξάζεσο, πξνθεηκέλνπ λα δήζνπκε ηηο γηνξηέο ζε φιν ην κεγαιείν ηνπο) [ ]. [ ]Ηζσο επεηδή πξνέξρνκαη απφ κηα νηθνγέλεηα πνπ πάληα γηφξηαδε ςχρξαηκα: έλα ζρεηηθά κηθξφ πιαζηηθφ δεληξάθη, ηα ίδηα πάλσ-θάησ ζηνιίδηα θάζε ρξφλν (ηα αγαπεκέλα κνπ ήηαλ θάηη μεπνππνπιηαζκέλα πνπιάθηα κε έλα κηθξφ καληαιάθη ζηε ζέζε ησλ πνδηψλ), θνηφπνπιν (επίζεο μεπνππνπιηαζκέλν) κε παηάηεο ζηνλ θνχξλν ην βξάδπ ηεο γηνξηήο, ζαιάηα θαη έλα γιπθφ (ξαβαλί, γηανπξηφπηηα ή δίπιεο), φπσο θάζε Κπξηαθή, θαη θάζε παηδί ην παθεηάθη ηνπ κε ην δσξάθη ηνπ έλα δσξάθη, φρη εθαηφ γηα λα έρεη λα ζπάεη [ ]. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Αλαζηάζηκε γηφγθα» ( ),ν ρξνλνγξάθνο, επεξεαζκέλνο απφ ηελ Άλνημε αιιά θαη απφ ηνλ ενξηαζκφ ηνπ Πάζρα, πεξηγξάθεη ηελ ςπρνινγηθή θαηάζηαζε, ηελ νπνία βξίζθεηαη ηελ πεξίνδν απηή θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνζπαζεί λα θαηαπνιεκήζεη ηελ κειαγρνιία πνπ βηψλεη. Ζ αιιαγή ηεο επνρήο, ηνπ θιίκαηνο θαη ηεο ρεηκεξηλήο εηθφλαο πνπ θεχγεη γηα λα δψζεη ηελ ζέζε ηεο ζηελ αλνημηάηηθε ιηαθάδα, βάδνπλ ζε ζθέςεηο ηνλ ρξνλνγξάθν πνπ ςάρλεη απεγλσζκέλα λα βξεη ηελ ζεηηθή ζθέςε θαη ηελ ελέξγεηα ηνπ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο: [ ] Απνθάζηζα φηη ην Πάζρα ζηελ Αζήλα κπνξεί θαη λα είλαη ζρεδφλ ππέξνρν, αξθεί λα ην ζέισ εγψ. Αξθεί, δειαδή, λα αθήζσ πίζσ ηα θνιιήκαηά κνπ θαη λα αληηκεησπίζσ ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε ζεηηθά, κε θαιή δηάζεζε θαη ζεηηθή ελέξγεηα. Θπκήζεθα έλα απφ ηα θφιπα ηα παξάμελα πνπ κνπ καζαίλεη ε Αλλα ζηε γηφγθα: «Γηψμε ηελ θαθή ελέξγεηα!» ιέεη. Καη θνπλάεη ζαλ παξηζαθιφ ηα ρέξηα θαη ηα πφδηα ηεο κπξνζηά, γηα λα ηηλάμεη απφ πάλσ ηνπο ηε «ζθφλε». Καη ηα θνπλάσ θαη εγψ γηα λα δηψμσ κε ηε ζεηξά κνπ ηε «ζθφλε», ηνλ εθλεπξηζκφ, ηε γξνπζνπδηά, ηελ απαηζηνδνμία, φπσο ζέιεηε πείηε ην. Δλίνηε καο πηάλνπλ ηα γέιηα έηζη φπσο θνπαληφκαζηε, φκσο ηειηθά ην θνιπάθη ιεηηνπξγεί. («Φπζηθά θαη ιεηηνπξγεί, ηη λνκίδεηο, έηζη ηπραία ην θάλνπκε;» ζα κνπ έιεγε ηψξα ε Αλλα). 72

77 πκπεξαζκαηηθά, σο πξνο ηελ επηινγή ζεκαηνινγίαο, ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, πξαγκαηεχνληαη δεηήκαηα κε αλζξσπνθεληξηθφ ραξαθηήξα, αλαγλσξίζηκα θαη θαζεκεξηλά, πνπ απαζρνινχλ κεγάιε κεξίδα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο θνηλσλίαο φπνπ δνχκε. χκθσλα κε ηελ Καζηειιάλνπ(2000), ην ρξνλνγξάθεκα είλαη έλα είδνο βηνζνθίαο, πνπ θιείλεη κέζα ηεο ηνλ αλζξψπηλν πφζν λα γεπηεί θάπνηνο ηελ νπζία ηεο δσήο, λα ζπιιάβεη ηελ ηδέα ηεο θαηά ηξφπν άκεζν. Μπνξεί λα κελ έρεη ηνλ ραξαθηήξα ελφο θηινζνθηθνχ ζπζηήκαηνο, αγθηζηξψλεηαη φκσο ζηελ άκεζε πξαγκαηηθφηεηα θαη βνεζά ηνλ άλζξσπν πνπ παζρίδεη λα γλσξίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ, λα ηνλ ελλνήζεη, λα ηνλ ζπληαηξηάζεη κε φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ ηνλ ζπγθξνηνχλ. ηελ νπζία, ην ρξνλνγξάθεκα καο απνθαιχπηεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηελ εθζέηεη ζηνλ ζηνραζκφ (Καζηειιάλνπ,2000:334). ε γεληθέο γξακκέο, επαλάγλσζηα, άκεζα θαη πάληα θαινγξακκέλα, ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ γίλνληαη ηδηαίηεξα αγαπεηά ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, ράξε ζηε ζρέζε νηθεηφηεηαο πνπ δεκηνπξγεί κε ηνπο αλαγλψζηεο ηνπ. Με ζέκαηα πνπ θάζε θνξά ελαιιάζζνληαη θαη πξνζαξκφδνληαη ζην θιίκα ηεο εθάζηνηε θαηάζηαζεο ή επνρήο, ν ρξνλνγξάθνο θαηνξζψλεη θάζε θνξά λα απνδψζεη ζην κέγηζην βαζκφ ηηο ζθέςεηο θαη ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ βηψλεη ν ίδηνο θαη ηαπηφρξνλα ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ Η γισζζηθή θπζηνγλσκία ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ Ζ γισζζηθή θαηεχζπλζε ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, πξνζαλαηνιίδεηαη θπξίσο πξνο ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν ρξνλνγξάθνο, πξνηηκά λα ρξεζηκνπνηεί ζηα θείκελα ηνπ εθθξάζεηο θαη ιέμεηο ηεο θαζνκηινπκέλεο, ζε ηέηνην ζεκείν πνπ αξθεηέο θνξέο απνδίδεη αθηιηξάξηζηα εθθξαζηηθά ζρήκαηα πνπ θαλνληθά δελ ζα άξκνδαλ ζε δεκφζην γξαπηφ ιφγν. ε θάπνην βαζκφ, ε επηινγή ηνπ απηή είλαη δηθαηνινγεκέλε, αθνχ ε θαζνκηινπκέλε γιψζζα είλαη ηδηαίηεξα νηθεία ζην επξχ αλαγλσζηηθφ θνηλφ, εχθνια αλαγλσξίζηκε θαη ηδηαίηεξα ειθπζηηθή ζην λα σζήζεη ηνλ αλαγλψζηε λα δηαβάζεη ην ρξνλνγξάθεκα. Σελ ινγνηερληθή ρξνηά ινηπφλ, ν αλαγλψζηεο δελ ζα ηελ εληνπίζεη κέζα απφ ηελ γισζζηθή ή εθθξαζηηθή επηινγή ηνπ ρξνλνγξάθνπ αιιά φπσο ζα δηεξεπλεζεί παξαθάησ απφ ην χθνο πνπ απνπλένπλ ηα ρξνλνγξαθήκαηα απηά. 73

78 Ξεθηλψληαο απφ ηελ πάγηα ηαθηηθή ηνπ Βίδνπ λα απνδίδεη ηα εθθξαζηηθά ζρήκαηα φπσο απηά ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνλ κέζν Νενέιιελα ζηηο θαζεκεξηλέο ζπλαλαζηξνθέο ηνπ, ζα ζπλαληήζνπκε εθθξάζεηο φπσο: «Κηήκα Πηαζνθσιάθε»,( ) «Σδαδ απφ θάζε άπνςε» ( ), «Θα ηεο θάλσ ρνπλέξηα πνπ ζα αλαγθαζηεί λα εμαθαληζζεί απφ ην Facebook» ( ), «Σξψγακε θαηζάδα» ( ), «Σα ρψλεηο θαη ζην Ρέκν» ( ), «Ξίδηα ψζπνπ λα ράζεηο ηελ αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ» ( ), «Αγηαζκφο- κνχθα» ( ), «ηελ Σδέληθεξ Λφπεδ πνπ φιν θνπλάεη ηνλ θψιν ηεο» ( ), «Αιινπλνχ ηαμηηδή επαγγέιην» ( ), «Φφθνο θαη block» (7-1-15), πνπ επηβεβαηψλνπλ ηελ παξαπάλσ παξαηήξεζε γηα ηηο γισζζηθέο πξνηηκήζεηο ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Αλάινγε είλαη θαη ε γισζζηθή πξνζέγγηζε ζηελ πεξίπησζε ησλ δηαιφγσλ. Ζ γιψζζα ησλ νκηιεηψλ πξνζαξκφδεηαη ζηελ γισζζηθή ηδηνζπγθξαζία ηεο επνρήο καο, φπνπ θαηά θχξην ιφγν θπξηαξρεί ε εθθξαζηηθή πξνρεηξφηεηα. Χζηφζν, κε ηελ κέζνδν απηή, επηηπγράλεηαη ε αιεζνθάλεηα ησλ πεξηζηαηηθψλ αιιά θαη ε ξεαιηζηηθή απφδνζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. πγθεθξηκέλα: πλνκηιία κεηαμχ Βίδνπ (αληςηνχ)-ζείαο Ηνπιίαο θαη θφξεο απφ ην ρξνλνγξάθεκα «Σελ ελεκέξσζίλ θπγείλ αδχλαηνλ» ( ): - «Βξε ζεία...» - «Σί βξε ζεία; Γηάβαζεο ηη ιέεη γηα καο ν παιηνγεξκαλαξάο; Καη εκείο αγνξάδνπκε ηα πξντφληα ηνπ; ρη.» - «Αγνξάδακε κακά, αγνξάδακε» - «Δ θαη φπσο ηα αγνξάδακε, έηζη ηα κεηαπνηνχκε!» - «ε ραιάθη γηα ηελ ηνπαιέηα;» - «Καη πνιχ ηνπ είλαη!» Γηάινγνο κεηαμχ γηαγηάο θαη εγγνληνχ, απφ ην ρξνλνγξάθεκα «Ληιηπνχηεηνη εμνινζξεπηέο»,( ): - «Γηαγηά μέξεηο γηα ηα δφκπη;» - «Α παπα, δελ ζέισ λα αθνχσ γηα ηέηνηα πξάγκαηα» απάληεζε εθείλε - «Ναη αιιά ηα μέξεηο;» - «Σα μέξσ αιιά δελ κνπ αξέζνπλ, νχηε εζέλα πξέπεη λα ζνπ αξέζνπλ» 74

79 Γηάινγνο δεπγαξηνχ, πνπ ζρνιηάδεη ζεξβηηφξα θηλέδηθνπ μελνδνρείνπ, απφ ην ρξνλνγξάθεκα «Ζ πεξεθάληα ηνπ Έιιελα,( ): - «Άζε καο θνπέια κνπ, please θαη please» - «Σί ιέεη ε ζρηζηνκάηα;» - «Σί λα ιέεη; Σζηλ θαη ηζηλ, ζάκπσο κπνξεί λα πεη θαη ηίπνηα άιιν;» Παξάιιεια, εληνπίδεηαη θαη ε πεξίπησζε δηαιφγνπ κε ηνπηθέο ή μελφθεξηεο δηαιέθηνπο. πγθεθξηκέλα, πξφθεηηαη γηα ζπλνκηιεηέο κεηνλνηηθψλ-αιινδαπψλ νκάδσλ ή αλζξψπσλ ηεο επαξρίαο, φπνπ ν ρξνλνγξάθνο επηιέγεη λα πξνζαξκφζεη ηνπο δηαιφγνπο αλάινγα κε ηελ θαηαγσγή ησλ νκηινχλησλ. Ζ επηινγή ηνπ απηή θαη πάιη πξνζδίδεη ην ξεαιηζηηθφ ζηνηρείν ζηελ αθήγεζε θαη ηελ θάλεη θαη ηδηαίηεξα παξαζηαηηθή. πγθεθξηκέλα παξνπζηάδνληαη ελδεηθηηθά νη εμήο πεξηπηψζεηο: Γεκνζηνγξάθνο πξνο ηνπξίζηξηα, ζην ρξνλνγξάθεκα «Αζάλαηε ειιεληθή θηιαξέζθεηα», ( ): - «Νηνπ γηνπ ιάηθ γθξηθ ζνπβιάθη;» - «Ονπ! Αη ιάηθ ηη βέξη καηο» Μεηαλάζηξηα απεπζπλφκελε ζην ρξνλνγξάθν, ζην ρξνλνγξάθεκα «Υακνγέια ξε ηη ζνπ δεηάλε», ( ): -«Μεηά πηξάζακε ιίκλε κε βάξθα, θαη κε άιια γπλαίθα, θαη θφληεςε πληγεί.» -«Υσξίο ραξηηά άκα θχγθεη ληε κπνξεί γπξίζεη πίζσ» Δπαξρηψηεο μελνδφρνο ζε παξαζεξηζηέο, ζην ρξνλνγξάθεκα «Κνηλσληθά «δίρηπα»,(3-8-14): -«Έρνπκη θη- πψο ην ιέηη; -Γνπη Φη». «Ηπεηδή φκνπο δελ ηα μέξνπ απηά, ζα ηνλ θσδηθφ ζα ηνπλ βξείηη γξακκέλνπ θεη δα» ηελ πξψηε πεξίπησζε, ελψ ν ρξνλνγξάθνο ζα κπνξνχζε λα παξαζέζεη κε κεηάθξαζε απφ ηα αγγιηθά ζηα ειιεληθά ηνλ δηάινγν πνπ γίλεηαη, επηιέγεη λα κεηαθέξεη ηελ ζπδήηεζε ησλ ζπλνκηιεηψλ φπσο αθξηβψο εηπψζεθε. Ζ επηινγή ηεο 75

80 απφδνζεο μέλσλ εθθξάζεσλ κε ην ειιεληθφ αιθάβεην, θάλεη θαλεξή ηελ ηαπηφηεηα ηνπ νκηιεηή θαη ηαπηφρξνλα πξνζδίδεη κηα εχζπκε ή ζαηηξηθή ρξνηά ζην φιν θείκελν. ηηο άιιεο δχν πεξηπηψζεηο, εκθαλίδεηαη ην θαηλφκελν ηνπηθψλ δηαιέθησλ. πγθεθξηκέλα, ζηελ δεχηεξε πεξίπησζε ε ζπλνκηιήηξηα, θαηάγεηαη απφ μέλε ρψξα ελψ ζηελ ηξίηε, ν ζπλνκηιεηήο πξνέξρεηαη απφ ηελ επαξρία. Καη ζηνπο δχν δηαιφγνπο, ηνλίδνληαη ηα μερσξηζηά γισζζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ νκηιεηψλ, ηα νπνία δηαθέξνπλ απφ ηα γλσζηά γισζζηθά πξφηππα. ε θάζε πεξίπησζε, ν ρξνλνγξάθνο, ζέινληαο λα ηνλίζεη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο-ζηελ νπνία δελ δνπλ κφλν Έιιελεο αιιά θαη νχηε κφλν πνιίηεο πνπ δνπλ ζε κεγάια αζηηθά θέληξα-, απνδίδεη αθξηβψο ηα ιφγηα ησλ ζπλνκηιεηψλ, ψζηε λα ηνληζηεί ε ξεαιηζηηθή εηθφλα ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο. Αθφκα, δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο, πνπ ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ ζα ζπλαληήζνπκε μέλεο (αγγιηθέο θπξίσο) ιέμεηο, φπσο: «Facebook», «Twitter», «Instagram», «selfies», «wifi», «report», «like-dislike», «reportηαζκέλε», επηινγή, πνπ αληηθαηνπηξίδεη αιιά θαη ζαηηξίδεη ηε γισζζηθή ζπκπεξηθνξά ησλ λεφηεξσλ γελεψλ, νη νπνίεο κεηαρεηξίδνληαη ζπρλφηεξα ηελ αγγιηθή γιψζζα ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή κε ηελ γλσζηή, θπξίσο, ηερληθή ησλ «γθξίθιηο», έλα ζπλνλζχιεπκα ελ νιίγνηο ειιεληθψλ θαη αγγιηθψλ ιέμεσλ. Φξνληίδεη δειαδή ην ιεμηιφγην ηνπ λα παξαπέκπεη αθφκα θαη ζηνλ λεαληθφ ηξφπν έθθξαζεο, ψζηε λα δηεπξχλεη ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ φρη κφλν θνηλσληθά, αιιά θαη ειηθηαθά θαη ηαπηφρξνλα λα θαηαγξάςεη κηα νηθεία πξαγκαηηθφηεηα. Σέινο, ε ρξήζε ηεο ιφγηαο γιψζζαο ζην πιηθφ πνπ εμεηάδεηαη, πεξηνξίδεηαη ζε ιηγνζηέο ιέμεηο φπσο «επαγγειίδνληαη ηε ζσηεξία ηνπο» ( ), «ελερείξηζε ηελ επφκελε ζπζθεπαζία ζηελ θπξία πνπ αθνινπζνχζε»( ), «είρε ζηεληφξεηα θσλή» ( ). Ο ιφγνο πνπ ζπκβαίλεη απηφ, είλαη γηαηί ν Βίδνο, βξίζθεηαη φπσο είδακε πην θνληά ζηνλ κέζν αλαγλψζηε, ν νπνίνο είλαη πεξηζζφηεξν εμνηθεησκέλνο κε ηελ θαζνκηινπκέλε παξά κε ηελ ιφγηα γιψζζα. Γελ πξφθεηηαη άιισζηε γηα βηβιίν αιιά γηα άξζξν ζε έλα πεξηνδηθφ, νπφηε ζα πξέπεη θπξίσο λα ζπκβαδίδεη θαη κε ηελ γιψζζα ηεο εθεκεξίδαο, πνπ είλαη ε δεκνζηνγξαθηθή θαη φρη ε ινγνηερληθή. πκπεξαζκαηηθά, κέζσ ηεο ξεαιηζηηθήο γιψζζαο, ν Βίδνο εληείλεη ηελ ακεζφηεηα, ηελ αιεζνθάλεηα θαη ηε ρηνπκνξηζηηθή δηάζηαζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ, γη 76

81 απηφ θαη νηθνδνκείηαη κηα μερσξηζηή ζρέζε αλάκεζα ζηνλ ίδην θαη ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ, πνπ ζηεξίδεηαη θαηά βάζε ζηελ ακνηβαία θαηαλφεζε ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ γιψζζα απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά εξγαιεία ελφο ρξνλνγξάθνπ, γη απηφ θαη φπσο ηα ρξνλνγξαθήκαηα ελαξκνλίδνληαη κε ηελ επνρή θαη ηηο θαηαζηάζεηο ηεο ρψξαο, ην ίδην πξέπεη λα ζπκβαίλεη θαη κε ηνλ γισζζηθφ παξάγνληα. Θα πξέπεη δειαδή, λα ελαξκνλίδεηαη κε ην «ξεχκα ηεο επνρήο», ψζηε λα πξνζειθχεη ηνπο αλαγλψζηεο, αιιά θαη γηα λα γίλεηαη επθνιφηεξα απνδεθηή απφ ην κεγαιχηεξν κέξνο απηψλ. Σα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, θαηνξζψλνπλ ζε κεγάιν βαζκφ λα ζπκβαδίζνπλ κε ηελ επνρή, αιιά θαη λα απνδψζνπλ ηελ θπξίαξρε γισζζηθή πξαγκαηηθφηεηα, απηφ αθξηβψο επηηάζζεη άιισζηε ε εηδνινγηθή θπζηνγλσκία ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Μηα θαηαλνεηή γιψζζα ζηα κέηξα ηνπ κέζνπ αλαγλψζηε ρξεζηκνπνηεί θαη σο αθεγεηήο, φηαλ δειαδή δελ αλαπαξάγεη απζεληηθνχο (φπσο ηζρπξίδεηαη) δηαιφγνπο, αιιά θαηαζέηεη ηηο ζθέςεηο θαη ηα ζρφιηά ηνπ ζε πξψην πξφζσπν: [ ] Θιίβνκαη, φκσο, φηαλ απηνί νη θίινη, άλζξσπνη ηεο δηθήο κνπ γεληάο, κε ηνπο νπνίνπο θάπνηε κηινχζακε ηελ ίδηα γιψζζα θαη ηνπο ζεσξνχζα πην αλνηρηφκπαινπο απφ ηνπο παιηφηεξνπο (θαη ηειηθά απνδεηθλχνληαη πνιχ πην ζπληεξεηηθνί), κε ιππνχληαη πνπ δελ... νινθιεξψζεθα φπσο εθείλνη. Αλ θαη κε κέλα είλαη θάπσο πην επηεηθείο, επεηδή είκαη άλδξαο, νπφηε παξαδνζηαθά «ην θέθη κνπ ζα θάλσ», ελψ αλ είζαη γπλαίθα θαη δελ επηζπκείο παηδί (εληφο γάκνπ, γηαηί ζέινπκε νπσζδήπνηε θαη ηελ επινγία ηεο Δθθιεζίαο), ηφηε ζίγνπξα έρεηο κεγάιν ζέκα. (Υξνλνγξάθεκα: «Σα θαιά παηδηά», ) 4.6. Σν ύθνο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ Σν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ θάλεη ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ λα μερσξίδνπλ, είλαη ην χθνο ηνπο. Ο ρξνλνγξάθνο απνηππψλεη κε ηδηαίηεξν ηξφπν ζηα θείκελα ηνπ πιεπξέο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ, ελψ ε εηξσλεία θαη ν ζαξθαζκφο, δελ είλαη ηα κνλαδηθά πθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία πνπ ζπλαληψληαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ, φπσο ίζσο δείρλνπλ ηα παξαδείγκαηα ησλ πξνεγνχκελσλ θεθαιαίσλ. Ο έληνλνο ιπξηζκφο, ε παξαζηαηηθφηεηα, ε ραξά θαη ε ιχπε, εληνπίδνληαη θαη θάπνηεο θνξέο ζπλππάξρνπλ ζηα θείκελα ηνπ, πξαθηηθή πνπ εγείξεη ηελ ζπλαηζζεκαηηθή πιεπξά ηνπ αλαγλψζηε. Ζ απνθφκηζε ζπλαηζζήκαηνο ινηπφλ, είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθφ πνπ μερσξίδεη ην ρξνλνγξάθεκα απφ ηα ππφινηπα δεκνζηνγξαθηθά είδε θαη απνδεηθλχεη ηελ ζρέζε 77

82 ηνπ κε ηελ ινγνηερλία. Γηαβάδνληαο έλα θείκελν ηέηνηνπ είδνπο, ν αλαγλψζηεο, βηψλεη πνηθίια πλεπκαηηθά ζηάδηα, παξφκνηα κε απηά πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ηελ αλάγλσζε ελφο ινγνηερληθνχ κπζηζηνξήκαηνο. Ο ρξνλνγξάθνο, σο ηερλίηεο ηνπ ιφγνπ, θαηέρεη ηε γιψζζα ηνπ ζπλαηζζήκαηνο. Γη απηφ, ν ππξήλαο ηνπ έξγνπ ηνπ είλαη πάληα ζπλαηζζεκαηηθφο. Σν ζπλαίζζεκα, φπσο ππνζηεξίδεη ε Καζηειιάλνπ (2000), «εμ ππαθνύεη ηελ επηθνηλσλία» κε ηελ αηνκηθή θαη ηε ζπιινγηθή ςπρή, ιεηηνπξγεί δειαδή σο «θεληξνκφινο δχλακε» θαη θηλεηνπνηεί ηηο ςπρέο «νκφξξπζκα, ζαλ έλα ζχλνιν κε εληαία γλσξίζκαηα». Μηα παξφκνηα επηθνηλσλία, ινηπφλ, γίλεηαη ηφπνο ζπλάληεζεο ησλ ςπρψλ, βησκαηηθή κέζεμε, δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία φπνπ «νη ςπρέο αληαιιάζζνπλ κεηαμύ ηνπο ηηο πην βαζηά θπιαγκέλεο εηθόλεο ηνπο πνπ απεηθνλίδνπλ θαη ζρεκαηίδνπλ ηα κπζηηθά ηεο δσήο» (Καζηειιάλνπ,2000:449) Ζ εηξσλεία, φληαο βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Βίδνπ, απνηειεί ηελ θχξηα πθνινγηθή πξαθηηθή πνπ ζα ζπλαληήζνπκε ζηα ρξνλνγξαθήκαηα. Σνχηε, γίλεηαη ηδηαίηεξα έθδειε, φηαλ ν ρξνλνγξάθνο πξφθεηηαη λα ζρνιηάζεη ηα θαθψο θείκελα ή λα αζθήζεη θξηηηθή ζε πξφζσπα, ζπκπεξηθνξέο ή θαηλφκελα, πνπ ζπλαληψληαη ζηελ ζχγρξνλε Διιάδα. πγθεθξηκέλα: ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Δκείο νη δηάζεκνη» ( ), ν ρξνλνγξάθνο, βξίζθεηαη καδί κε ηελ ζεία Ηνπιία ζην θνκκσηήξην, φηαλ εκθαλίδεηαη κηα γλσζηή ηειεπεξζφλα θαη δεκηνπξγεί εληππψζεηο-φρη απαξαίηεηα ζεηηθέο-, κε ηελ ζπκπεξηθνξά θαη ην χθνο ηεο. Χο γλσζηφλ, ε ζηάζε ηεο απηή, δελ πεξλά απαξαηήξεηε απφ ηνλ ρξνλνγξάθν, ν νπνίνο ζπεχδεη λα πεξηγξάςεη κε έλαλ έληνλα εηξσληθφ θαη δεηθηηθφ ηξφπν, ηελ θαηάζηαζε, θάλνληαο θαλεξή ηελ δπζαξέζθεηα θαη ηελ ππνηίκεζε πνπ δείρλεη γηα ην πξφζσπν ηεο: [ ] Δπξφθεηην γηα έλαλ ζνχξην απηνζαπκαζκνχ, γηα ηελ απφιπηε απνζέσζε κηαο γπλαίθαο απφ θαινγπαιηζκέλν ηζίγθν, ε νπνία ζηελ πξφζθαηξε ελαζρφιεζε ηεο κε ηελ ηειεφξαζε είρε βξεη ηελ απφιπηε δηθαίσζε ζην ηίπνηα ηεο. ζα εηπψζεθαλ απφ ηα θαινβακκέλα αιιά ράζθνληα ρείιε ηεο κέζα ζε 20 ιεπηά επηβεβαίσζαλ γηα άιιε κηα θνξά ηελ απφιπηε θελφηεηα... [ ] ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ζ «πεξεθάληα» ηνπ Έιιελα»» (4-2-15),ν γξάθνληαο, θάλεη έλα ππαηληθηηθφ ζρφιην γηα ηελ ζηάζε ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ, νη νπνίνη αξλνχληαη επαλεηιεκκέλα λα θαηαλνήζνπλ ηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ειιεληθήο θαη ηατιαλδέδηθεο θνπδίλαο.. Έηζη, ν ρξνλνγξάθνο, θάλνληαο έλα έληνλα 78

83 ζαξθαζηηθφ ζρφιην θαη πάιη, επηδηψθεη κε ηνλ ηξφπν απηφ λα ζρνιηάζεη δεθηηθά ηελ ζηάζε ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ: [ ]Γεθαπέληε κέξεο παξακνλήο ζε Σατιάλδε θαη Κίλα θαη αθφκε δελ είραλ θαηαιάβεη φηη ην ςσκί απιψο δελ ππάξρεη ζηηο ηνπηθέο θνπδίλεο [ ] ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Αζάλαηε ειιεληθή θηιαξέζθεηα» ( ), ν ρξνλνγξάθνο, πξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηεο αιαδνλείαο ησλ Διιήλσλ ζρεηηθά κε ηελ ρψξα ηνπο. Ζ ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηελ ζπκπεξηθνξά πνπ πηνζεηνχλ νη ζπκπαηξηψηεο ηνπ γηα ηελ ρψξα ηνπο, γίλεηαη εηξσληθή, αθνχ, κφλν φπνηε ηνπο ζπκθέξεη εθζεηάδνπλ απηήλ θαη ηνπο αλζξψπνπο ηεο, ηνλίδνληαο φηη είλαη ε θαιχηεξε ρψξα ζηνλ θφζκν, μερλψληαο ηα πξνβιήκαηα πνπ έρεη: [ ] Σα ζπκπεξάζκαηα πάληα ηα ίδηα: έρνπκε ηελ νκνξθφηεξε ρψξα ζηνλ θφζκν. ινη νη επηζθέπηεο είλαη εθζηαζηαζκέλνη απφ ηελ θαιινλή ηεο, απφ ην θαγεηφ ηεο απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο, απφ φια. Μαο δειεχνπλ, καο ζαπκάδνπλ δελ κπνξνχλ λα θαληαζηνχλ νχηε έλα θαινθαίξη καθξηά ηνπο [ ]. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Σν γθξάθηηη ηνπ αχξην» (1-4-15), ν ρξνλνγξάθνο, νξκψκελνο απφ ην πεξηζηαηηθφ κε ην γθξάθηηη πνπ έγηλε ζην Πνιπηερλείν, επηδηψθεη λα ζθηαγξαθήζεη κε ζιηκκέλε θαπζηηθφηεηα ηελ γεληθφηεξε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί, πξνζπαζψληαο λα πεξάζεη έλα βαζχηεξν κήλπκα γηα ηελ πνιηηηθή θαη πνιηηηζηηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο: Απηφ ήηαλ. Δθθξάζακε ηνλ απνηξνπηαζκφ καο γηα ην γθξαθίηη ζην Πνιπηερλείν, νη αξκφδηνη αλέιαβαλ λα ην θαζαξίζνπλ θαη θαζαξίζακε. Απφ δίπια ηα ζπλεξγεία ηνπ δήκνπ ζα μαλαδψζνπλ ηε καξκαξέληα ιεπθφηεηά ηνπ ζην κπνγηαληηζκέλν πξφζσπν ηνπ Κσζηή Παιακά, ζα αθαηξέζνπλ θαη ην α ια Υίηιεξ κνχζη απφ ηνλ Γξεγφξην Ξελφπνπιν θαη ε Αθαδεκία ζα γίλεη μαλά ν δξφκνο ησλ νλείξσλ καο. Οζν γηα ην απνθεθαιηζκέλν άγαικα ηεο Κπβέιεο, επθνιάθη: ζα ηνπ θνξέζνπκε άιιν θεθάιη [ ] Παξαηεξείηαη ινηπφλ, φηη ν Βίδνο, γίλεηαη ζπζηεκαηηθά δεθηηθφο ζε θαηαζηάζεηο ή γεγνλφηα πνπ ζεσξεί φηη ρξήδνπλ ηέηνηαο κεηαρείξηζεο. Μέζα απφ ηελ εηξσλεία θαη ηνλ ζαξθαζκφ, δεκηνπξγείηαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ην ζπλαίζζεκα ηεο αλαγλψξηζεο, ην νπνίν νδεγεί ζηελ ηαχηηζε κεηαμχ ηνπ ίδηνπ θαη ησλ αλαγλσζηψλ ηνπ. Δπηπξφζζεηα, ε ηερληθή απηή, είλαη ε θαηαιιειφηεξε, πξνθεηκέλνπ λα απνδνζεί ε θαηά γεληθή νκνινγία- ιαλζάλνπζα ζπκπεξηθνξά πνπ πηνζεηείηαη ζε κηα θαηάζηαζε, ρσξίο λα πξνζβάιεη αιιά λα γίλεηαη δεηθηηθή κε ηνλ ηξφπν πνπ πξέπεη. Γλσζηφ βέβαηα, φηη πίζσ απφ ηνλ ζαξθαζκφ θξχβεηαη ε αιήζεηα, ν 79

84 ρξνλνγξάθνο, πξνζπαζεί κε ην ηέρλαζκα απηφ λα απνδψζεη απηφ πνπ πηζαλφηαηα αηζζάλεηαη. Έλα αθφκα πθνινγηθφ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ζπλαληάηαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, είλαη ε εχζπκε ρξνηά. Πνιιέο θνξέο, ν εχζπκνο ραξαθηήξαο πνπ εληνπίδεηαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ γξάθνληα, θάλεη ηνλ αλαγλψζηε αθφκα θαη λα γειάζεη, αθνχ δελ ράλεη επθαηξία λα δηαθσκσδήζεη πξφζσπα θαη θαηαζηάζεηο πνπ θεληξίδνπλ ηελ πξνζνρή ηνπ. Χζηφζν, καδί κε ην εχζπκν ζηνηρείν, ζπλππάξρεη θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ην ζηνηρείν ηεο ιχπεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε πθνινγηθή επηινγή, ζπλαληάηαη αξθεηά ζπρλά θπξίσο ζε δηαιφγνπο πξνζψπσλ, πξνδίδνληαο δσληάληα θαη παξαζηαηηθφηεηα. Υξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Δκείο νη δηάζεκνη» ( ). Ο Βίδνο παξαζέηεη ηνλ δηάινγν κεηαμχ ζείαο Ηνπιίαο θαη ηειεπεξζφλαο ζε ηπραία ζπλάληεζε ηνπο ζην θνκκσηήξην. Ο δηάινγνο απηφο, κνηάδεη ζα ιέγακε-, βγαικέλνο απφ ζθελή θσκηθήο ηαηλίαο, σζηφζν ζηελ πεξίπησζε απηή, ν ρξνλνγξάθνο, ππνζηεξίδεη φηη είλαη πξαγκαηηθφο: -«Ση βαξάο παηδί κνπ; Δγψ μέξσ φηη δελ κπνξψ λα κηιήζσ ειεχζεξα». (ζεία Ηνπιία) -«ρη δελ κπνξείο». (Βίδνο) -«Σί δηθηαηνξία είλαη απηή πνπ δσ;» (ζεία Ηνπιία) -«Γηθηαηνξία; Απφ πνχ είζηε;» (δηάζεκε) -«Απφ ηελ Νηίζλεπιαλη» (ζεία Ηνπιία) ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Δθεί ςειά ζηνλ Παξλαζζφ» (8-4-12)αθνινπζεί δηάινγνο, κεηαμχ ηνπ ρξνλνγξάθνπ θαη ηεο ζείαο Ηνπιίαο, πνπ πξνζπαζνχλ λα ζπλελλνεζνχλ γηα ην πνπ ζα πάλε, ελψ παξάιιεια δηαθσλνχλ γηα ηελ νλνκαζία κηαο ηνπνζεζίαο ζηελ Αζήλα πνπ θαζέλαο γλσξίδεη κε δηαθνξεηηθφ φλνκα. Ο δηάινγνο απηφο, εθηπιίζζεηαη θαη απνδίδεηαη απφ ηνλ ρξνλνγξάθν, κέζα ζε έλα έληνλα ρηνπκνξηζηηθφ θιίκα, πνπ κνηάδεη ηφζν αζηείν, ψζηε λα αγγίδεη ηα φξηα ηνπ παξαιφγνπ: -«Ήξζα λα ζνπ πξνηείλσ λα πάκε ζηνλ Παξλαζζφ». (Βίδνο) -«Γηαηί φρη ζηελ Γθηψλα;» (ζεία Ηνπιία) -«Θεία, ζηνλ Παξλαζζφ ηεο πιαηείαο Καξχηζε αλαθέξνκαη, φπνπ έρεη κηα σξαία ζπλαπιία κε (Βίδνο) -«Πιαηεία Καξχθε ηε ιέλε» (ζεία Ηνπιία) 80

85 -«ρη Καξχηζε ηε ιέλε» (Βίδνο) -«Καξχθε είπα!» (ζεία Ηνπιία) ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Παξαγγειία απφ ηελ θφιαζε» ( ), παξαηίζεηαη ν δηάινγνο κεηαμχ ηεο απαηηεηηθήο πειάηηζζαο θαη ηεο ζεξβηηφξαο, φπνπ κέζα απφ ηελ παξάινγε επηκνλή ηεο πειάηηζζαο, δεκηνπξγνχληαη αλάκεηθηα ζπλαηζζήκαηα ραξάο θαη ιχπεο καδί. Ζ ραξά εδψ είλαη απνηέιεζκα ηεο θσκηθήο αλαπαξάζηαζεο ηνπ δηαιφγνπ, ελψ ε ιχπε επέξρεηαη απφ ηελ θαηαλφεζε ηεο δχζθνιεο θαηάζηαζεο πνπ βηψλεη ε ζεξβηηφξα, πνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηήζεη ηελ επίκνλε πειάηηζζα: -«Γεζπνηλίο πξνηνχ ζαο παξαγγείινπλ νη θχξηνη, ειάηε λα ηειεηψλνπκε ηα δηθά καο. Σν θηιεηάθη ηεο πέξθαο κε ηη ην ζεξβίξεηε; ρη δελ ζέισ ζαιάηα. Θέισ κφλν παηάηα βξαζηή. Γελ έρεηε; Γελ κπνξεί ν κάγεηξα ζαο λα κνπ εηνηκάζεη κηα; Μηζή κάιινλ, αλ είλαη κεγάιε. Υσξίο ιεκφλη. θνξδνβνχηπξν έρεηε; Να κνπ θέξεηε. Καη φηαλ είκαη ζηα κηζά ηεο ζαιάηαο λα βάιεηε ζηε θσηηά ην ςάξη. Μελ αξγείηε. Πεηλάσ. Καη ε ζαιάηα ηη γίλεηαη;» -«Σελ θφβνπλ» -«Απφ πνχ; Απφ ην θηήκα; Σέινο πάλησλ. Μελ αξγείηε» -«Γεζπνηλίο ηη ζα γίλεη κε απηή ηε ζαιάηα; Κφθαια έρεη;» -«Κπξία κνπ έηνηκε είλαη, Έλα ιεπηφ κφλν λα εμππεξεηήζσ ηνπο θπξίνπο». ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ζ «πεξεθάληα» ηνπ Έιιελα»»( ),παξαηίζεηαη ν δηάινγνο κεηαμχ Κηλέδαο ζεξβηηφξαο θαη δχν γπλαηθψλ. Οη αληηδξάζεηο θαη ηα ζρφιηα ησλ γπλαηθψλ πξνο ηελ ζεξβηηφξα, δελ είλαη δπλαηφλ λα πεξάζνπλ θαη πάιη απαξαηήξεηα απφ ηνλ ρξνλνγξάθν πνπ είλαη παξψλ ζηελ ζπλνκηιία απηή. Παξαζέηνληαο ηνλ δηάινγν απηφ ζην ρξνλνγξάθεκά ηνπ, επηιέγεη λα απνδψζεη κε έλα έληνλα ρηνπκνξηζηηθφ χθνο ηηο αληηδξάζεηο θαη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ γπλαηθψλ, απνδεηθλχνληαο γηα αθφκε κηα θνξά ηελ εχζπκε πιεπξά ηνπ ραξαθηήξα ηνπ: -«Please» (ζεβηηφξα) -«Άζε καο θνπθιίηζα κνπ, please θαη please!» (1 ε γπλαίθα) -«Σί ιέεη ε ζρηζηνκάηα;» (2 ε γπλαίθα) «Σί λα ιέεη; Σζηλ ηζηλ, ζάκπσο κπνξεί λα πεη ηίπνηα άιιν;» (1 ε γπλαίθα) -«Καιέ δήηα ηεο ςσκί, είλαη δπλαηφλ λα κελ έρνπκε ςσκί;» (2 ε γπλαίθα) Παξαηεξείηαη ινηπφλ, φηη ν ρηνπκνξηζηηθφο ηφλνο επηηπγράλεηαη θπξίσο κέζα απφ ηελ δηαινγηθή ηερληθή. Αλ θαη δελ κπνξεί λα εηπσζεί κε βεβαηφηεηα φηη ηα 81

86 πξφζσπα πνπ ζπλδηαιέγνληαη είλαη ππαξθηά ή ηα θαληάδεηαη ν ρξνλνγξάθνο, ζέινληαο λα απνηππψζεη ηηο δηθέο ηνπ ζθέςεηο, πάλησο επηηπγράλεη ζε κέγηζην βαζκφ λα πξνζδψζεη αιεζνθάλεηα ζηα πεξηζηαηηθά, δεκηνπξγψληαο έλα νηθείν αλαγλσζηηθφ πεξηβάιινλ κε αλάιαθξε δηάζεζε. Οη δηάινγνη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, δίλνπλ ηελ εληχπσζε φηη ν ρξνλνγξάθνο βξίζθεηαη ζην πεξηζψξην θαη αθήλεη ηνπο ήξσεο ηνπ λα πξσηαγσληζηήζνπλ ζε απηά, πξνζπαζψληαο λα πξνδψζεη ζηα θείκελα ηνπ, κηα αιεζνθαλή ρξνηά. Ζ πξαθηηθή απηή, θέξλεη ην ρξνλνγξάθεκα πην θνληά ζην ινγνηερληθφ πεδίν, αθνχ ην δηαινγηθφ ζηνηρείν απνηειεί θαηεμνρήλ ινγνηερληθή ηερληθή αιιά θαη ζεαηξηθή θφξκα. Αληίζεηα, ηα εηδεζενγξαθηθά θείκελα ζπάληα αλαπαξάγνπλ νινθιεξσκέλεο ζπδεηήζεηο θαη ζπλεζέζηεξα θάπνηα απνκαγλεηνθσλεκέλε δήισζε ή ζχληνκα παξαζέκαηα ζε επζχ ιφγν. θνπφο ινηπφλ ηνπ Βίδνπ, δελ είλαη κφλν λα θαηαγξάςεη θαηδξέο θαηαζηάζεηο, αιιά θαη λα αζθήζεη θξηηηθή ζηηο αδπλακίεο θαη ζηα ειαηηψκαηα ηεο επνρήο ηνπ, ελψ καδί κε ηελ ςπραγσγία επηδηψθεη θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ αλαγλψζηε. Θα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί ζην ζεκείν απηφ, φηη απηή ε ζχδεπμε πνπ παξαηεξείηαη κεηαμχ αζηείνπ θαη ζνβαξνχ, θσκηθνχ θαη ηξαγηθνχ πνπ «δεκηνπξγεί έκκεζα έλα αίζζεκα ηζνξξνπίαο, πνπ δελ αλέρεηαη αθξαίεο θαηαζηάζεηο, είηε επθνξίαο είηε δπζθνξίαο, πνπ ζπγθεξλά ην πηθξό θαη ην γιπθό, πνπ ειαθξύλεη ηνλ όγθν θαη ην κόρζν ηεο δσήο, πνπ αληηκεησπίδεη ηελ πεξηπέηεηα ηεο ύπαξμεο κε ρακόγειν εηξσλείαο» (Καςσκέλνο,1996:191). Αθφκα έλα πθνινγηθφ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ζπλαληάηαη ζηε ζηήιε «Κπληθόο», είλαη απηφ ηνπ ιπξηζκνχ. Ο ιπξηζκφο ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ρξνλνγξάθνπ, απνδίδεηαη κέζα απφ ηελ γιαθπξή πεξηγξαθή εηθφλσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Σν ιπξηθφ χθνο, ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ απφδνζε αηνκηθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαη κε κηα πνηεηηθή ελίνηε δηάζεζε, κε απνηέιεζκα λα παίξλνπλ θάπνηεο θνξέο ηε κνξθή κηθξνχ πεδνγξαθήκαηνο. πγθεθξηκέλα: ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ο πφλνο ησλ αλζξψπσλ» ( ), ν Βίδνο απνηππψλεη κε επαηζζεζία ηελ εηθφλα κηαο αιινδαπήο γπλαίθαο πνπ θαηνηθεί ζην απέλαληη δηακέξηζκα απφ ην δηθφ ηνπ. Με εληππσζηαθά ιεπηνκεξή πεξηγξαθή, θαηνξζψλεη λα απνηππψζεη ηνλ ιπξηζκφ ηεο εηθφλαο πνπ παξαηεξεί, πξνζδίδνληαο 82

87 κηα ινγνηερληθή ρξνηά ζην θείκελν ηνπ, ελψ ππάξρεη θαη αλαθνξά ζε μέλε κπζηζηνξηνγξάθν: [ ] Ήηαλ ληπκέλε κε πνιχρξσκα πθάζκαηα, ηπιηγκέλα γχξσ απφ ην θνξκί ηεο ζαλ ζάξη. Δμαηξεηηθά αδχλαηε, κε κάγνπια ηζρλά θαη κε κάηηα βπζηζκέλα ζηηο θφρεο ηνπ θξαλίνπ ηεο, έβγαηλε θάζε πξσί ζην ππνηππψδεο παξάζπξν ηεο θαη μέπιελε ην καξκάξηλν γείζν κε λεξφ. Κάζε πξσί ζηηο εθηά. Με ην ίδην ζιηκκέλν βιέκκα πνπ έρσ ζπλαληήζεη ζηα βηβιία ηεο Γθφξληηκεξ θαη αληηθαηνπηξίδεη κέζα ηνπ εηθφλεο απφ κηα δσή ρσξίο ραξά [ ]. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Σεηξάπνδα ζε θξίζε» ( ), παξαηεξείηαη παξφκνηα πεξηγξαθηθή ηερληθή πνπ κνηάδεη λα είλαη βγαικέλε απφ ινγνηερληθφ θείκελν. Ζ ιπξηθφηεηα θαη πάιη θάλεη ηελ εκθάληζε ηεο, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ παξνκνίσζε θιείλεη ηελ παξάγξαθν θαη κνηάδεη λα ηαπηίδεη ηελ επαίζζεηε καηηά ηνπ ρξνλνγξάθνπ κε εθείλε ελφο γλήζηνπ ινγνηέρλε: [ ] Μηα ηππηθή Αγγιίδα γηαγηά κε ηα ζεκέληα καιιηά θαη ηα κπινπθάθηα ηεο. Καζφηαλ ζε έλα παγθάθη, κπξνζηά ζην ζπίηη ηεο θαη απνιάκβαλε ηελ ειηνθάλεηα. Γίπια ηεο θαζηζκέλν ζην ίδην παγθάθη, έλα γέξηθν θαλίο, πεληαθάζαξν, κε θαηαθθφθηλν ινπξί θαη έλα θφθθηλν ζθπινθηνγθάθη ζην απηί ηνπ, παξαηεξνχζε ηελ θίλεζε ζην ιηκάλη θαη έηξηβε ην θεθαιάθη ηνπ ζην πιεπξφ ηεο γπλαίθαο, δεηψληαο ράδηα. Δθείλε αληαπνθξίζεθε, παίξλνληαο ην ζηελ αγθαιηά ηεο κε ηελ ηξπθεξφηεηα πνπ βαζηάεη κάλα ην παηδί ηεο [ ]. ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Πεξαζκέλα κεγαιεία» ( ), ζθηαγξαθείηαη κε ηδηαίηεξα γιαθπξφ ηξφπν ε εηθφλα ηεο παιηάο Αζήλαο κέζα απφ ηα κάηηα θαη ηηο ζθέςεηο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, θαηνξζψλνληαο λα κεηαθέξεη ηνλ αλαγλψζηε λνεηά ζηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο: [ ] Βγαίλσ έμσ κε κηα αίζζεζε ζιίςεο, ν ήιηνο κε πεξηκέλεη γηα λα ηελ παξεγνξήζεη. Αλαινγίδνκαη πσο, φζεο πιεγέο θαη αλ αλνίμακε ζε απηή ηελ πφιε, ν γελλαηφδσξνο ήιηνο ηεο ήηαλ θαη είλαη εδψ γηα λα ηηο γηαηξέςεη. Καη γηα λα ζπλνδέςεη ηα βήκαηα κνπ θαζψο ε βφιηα ζπλερίδεηαη. Πεξπαηψ ζηηο γεηηνληέο κε ηα θάπνηε θεξακνζθέπαζηα ζπίηηα, κε ηνπο ρσκάηηλνπο δξφκνπο, κε ηνπο θνπζηαλεινθφξνπο θαη ηα μππφιπηα παηδηά, κε ηα θάξα θαη ηα ηξακ θαη ηνλ παγνπψιε, ηνλ θαξεθιά, ην γατηαλάθη...[ ]. Σέινο, ζην ρξνλνγξάθεκα «Γηαθνπέο ζην Σει Αβίβ» ( ), παξαηεξείηαη γηα αθφκα κηα θνξά ε ιπξηθή δηάζεζε ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Με πεξηγξαθέο εηθφλσλ πνπ παξαπέκπνπλ θαη πάιη ζε κπζηζηφξεκα, απνδίδεηαη κε ζρεδφλ πνηεηηθφ ηξφπν ε εηθφλα ηνπ Σει Αβηβ κέζα απφ ηα κάηηα ηνπ Βίδνπ, θαζψο πιεζηάδεη ην ειηνβαζίιεκα. Αθφκα κηα πεξίπησζε επίζεο, φπνπ ν ρξνλνγξάθνο, ρξεζηκνπνηεί ηελ 83

88 παξνκνίσζε-ζα δνχκε φηη απηφ πνπ βιέπεη ην παξνκνηάδεη κε θάδξν-, γηα λα θάλεη πην έληνλν ην ινγνηερληθφ ζηνηρείν ηνπ θεηκέλνπ: [ ]Κάζνκαη ζηελ άκκν. Παξαηεξψ φινλ απηφ ηνλ θφζκν, ραίξνκαη πνπ είκαη κέξνο ελφο θάδξνπ γεκάηνπ αλάηαζε θαη αλεκειηά. Ζ ψξα πεξλά, ην ειηνβαζίιεκα πξνζζέηεη επηπιένλ νκνξθηά ζηνλ θακβά, ηα παηδηά θεχγνπλ θαη ηα δεπγαξάθηα πέξλνπλ ηε ζέζε ηνπο γηα λα πεξπαηήζνπλ θάησ απφ ηα άζηξα [...]. πκπεξαζκαηηθά, νη γιαθπξέο πεξηγξαθέο, νη παξνκνηψζεηο θαη ην ιπξηθφ χθνο, πξνζδίδνπλ ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ κηα δηάρπηε ινγνηερληθή ρξνηά, φκνηα κε εθείλε ελφο θαινγξακκέλνπ πεδνγξαθήκαηνο. Ο ρξνλνγξάθνο θαηνξζψλεη λα απνδψζεη αθφκα θαη ηελ πην δπζρεξή έθθαλζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο κε ηέηνην ηξφπν, πνπ δελ «βαξαίλεη» ηνλ αλαγλψζηε αιιά ηνπιάρηζηνλ κνηάδεη βηψζηκε, αλ θαη «δχζθνιε». Παξάιιεια, κέζσ ηεο ιεπηνκεξνχο πεξηγξαθήο θαη ησλ παξνκνηψζεσλ, ν αλαγλψζηεο κεηαθέξεηαη κέζα ζηελ εηθφλα πνπ πεξηγξάθεη ν ρξνλνγξάθνο. Απηή άιισζηε είλαη θαη ε αξεηή ηνπ ινγνηέρλε. Να θαηαθέξεη λα απνδψζεη κηα εηθφλα ηφζν ξεαιηζηηθά θαη πεξηγξαθηθά, πνπ λα ληψζεη ν αλαγλψζηεο φηη είλαη κέξνο ηεο πινθήο θαη φηη ζπκκεηέρεη ελεξγά. πλνιηθά, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη νη ινγνηερληθέο επηδξάζεηο είλαη νξαηέο ζηηο θεηκεληθέο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζεί ν Βίδνο, ηφζν ζε επίπεδν χθνπο φζν θαη ινηπψλ ηερληθψλ. Δπηδηψθνπλ ηε ζπλαηζζεκαηηθή αληαπφθξηζε ηνπ αλαγλψζηε, αιιά θαη ηε δεκηνπξγία κηαο νηθείαο ζρέζεο, πνπ θαζηζηά ηα θείκελα ηνπ πεξηζζφηεξν ηφζν δεκνζηνγξαθηθά φζν θαη πνιχ πξνζσπηθά Σν επηρείξεκα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ Σν επηρείξεκα, απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν ελφο ρξνλνγξαθήκαηνο, φπσο άιισζηε ζπκβαίλεη ζε φια ηα ζρνιηαζηηθά, δεκνζηνγξαθηθά είδε. Ο ρξνλνγξάθνο, ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αλαπηχμεη θάπνην είδνο επηρεηξεκαηνινγίαο γηα ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη θάζε θνξά, πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζεη ην βάξνο ηεο πξνζσπηθήο ηνπ άπνςεο θαη λα πείζεη ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ φηη απηά πνπ δηεγείηαη απνηππψλνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη δηθαηνινγνχλ ηελ άπνςή ηνπ. 84

89 Σν επηρείξεκα ζπλδέεηαη κε απηφ πνπ απνθαιείηαη «δηθαηνιφγεζε» (warrant), δειαδή θαλφλεο, αξρέο, ζπλαγσγέο, αηηίεο ή ππνζέζεηο, πνπ ιεηηνπξγνχλ σο αξκφο κεηαμχ δεδνκέλσλ θαη ηζρπξηζκνχ 11. θνπφο ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο είλαη λα επεξεάζεη ηνλ δέθηε κε ηεθκήξηα, πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξίμεη ν γξάθσλ ηε ζέζε ηνπ, έρνληαο απψηεξν ζθνπφ ηελ κεηαβνιή ηεο γλψκεο, ηεο ζπκπεξηθνξάο, αθφκα θαη ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο ζηάζεο ηνπ αλαγλψζηε απέλαληη ζην ππφ ζπδήηεζε ζέκα. Ζ επηρεηξεκαηνινγία επηζηξαηεχεηαη επνκέλσο γηα λα εληζρπζεί ε απνδνρή κηαο ζέζεο σο αιεζνχο ή ηεο αμηνιφγεζεο κηα πεπνίζεζεο. ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, ε επηρεηξεκαηνινγία δελ αθνινπζεί ηφζν ηνπο ηξφπνπο κηαο νξζνινγηθήο αλάιπζεο, αιιά, θαζψο πξφθεηηαη γηα θείκελα κε έληνλν αθεγεκαηηθφ ραξαθηήξα, ε απνδεηθηηθή δηαδηθαζία αλαπηχζζεηαη κε ηνπο εμήο ηξεηο ηξφπνπο: 1.Λεπηνκεξείο πεξηγξαθέο: Ζ κέζνδνο ησλ ιεπηνκεξψλ πεξηγξαθψλ είλαη αξθεηά ζπρλή πεξίπησζε ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. Ο ρξνλνγξάθνο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο πεξηγξάθεη κε αλαιπηηθφ ηξφπν εηθφλεο ή θαηαζηάζεηο, νη νπνίεο «δείρλνπλ» αλάγιπθα αζηείεο, παξάινγεο, ληξνπηαζηηθέο ή ζπγθηλεηηθέο ζηηγκέο απφ ηελ λενειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ζ κέζνδνο απηή απνηειεί κηα απνηειεζκαηηθή επηρεηξεκαηνινγηθή επηινγή, αθνχ νη ιεπηνκέξεηεο είλαη εθείλεο πνπ πξνζδίδνπλ αμηνπηζηία ζε έλα γεγνλφο ή κηα άπνςε, πηζηνπνηψληαο ηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ ζέιεη λα κεηαδψζεη θάζε θνξά ν ρξνλνγξάθνο, έηζη ψζηε λα αθνινπζήζεη δηθαηνινγεκέλε ε πξνζσπηθή ηνπ άπνςε. Γηα παξάδεηγκα: Σν ζθεληθφ: θζαξκέλεο θαξέθιεο, έλαο θίθνο πνπ αξγνπεζαίλεη, ην γχςηλν θεθάιη ηεο Τγείαο, κηα αθίζα γηα ηε ραξά ηεο εζεινληηθήο αηκνδνζίαο. ηα επείγνληα πεξηζηαηηθά. Γχξσ γχξσ φινη, θαζέλαο κε ηνλ πφλν ηνπ, ζηε κέζε κηα θπξία πνπ κε χθνο ηξαγσδνχ κνλνινγεί: «Γελ βξίζθακε ηαμί θαη αξγήζακε... Δρσ άληξα αλάπεξν έμσ. Πξέπεη λα ζπλδεζεί γηα αηκνθάζαξζε. Δηδνπνηήζηε λα καο κεηαθέξνπλ ζηνλ έθην». Ζ λνζνθφκα κε ηελ πθαζκάηηλε ληάιηα ζην θεθάιη (ζαλ λα βγήθε απφ επηζεψξεζε απηή) ηειεθσλεί βαξηεζηεκέλα: «Υιαπνχηζνπ απφ ηζφγεην, θαξνηζάθη γηα παξαιαβή αζζελή, παξαθαιψ». (Υξνλνγξάθεκα: «Δπείγνλ Πεξηζηαηηθφ» ( ) [ ]ηακάηεζα φκσο θαη ηελ παξαηεξνχζα, λα αλαζαίλεη ειαθξά ηελ ψξα πνπ ην θσο ηνπ ήιηνπ αθνπκπνχζε ην αξηζηεξφ κάγνπιφ ηεο θαη έθαλε ην γεκάην αλάγιπθεο ξπηίδεο δέξκα ηεο λα κνηάδεη δηάθαλν[ ] (Υξνλνγξάθεκα: «Δθεί ςειά ζηνλ Παξλαζζφ», (9-4-12) 11 Πξβι. Πνιίηεο, ζεκεηψζεηο κεηαπηπρηαθνχ καζήκαηνο «ρνιηαζηηθή Γεκνζηνγξαθία» 85

90 2.Γηάινγνη: πσο δείμακε παξαπάλσ, νη δηάινγνη έρνπλ εμέρνπζα ζέζε ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. Πνιιέο θνξέο, παξαηίζεληαη δηάινγνη ηξίησλ θαζψο επίζεο θαη δηάινγνη φπνπ ζπκκεηέρεη ν ίδηνο ν ρξνλνγξάθνο. Ζ παξάζεζε ησλ απζεληηθψλ δηαιφγσλ ιεηηνπξγεί επίζεο σο επηρείξεκα, αθνχ απηνί απνηεινχλ ζπλήζσο πξαγκαηηθέο καξηπξίεο. Ζ παξάζεζε απζεληηθψλ αληηδξάζεσλ εληζρχεη επίζεο ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπ ρξνλνγξάθνπ, πξνζδίδνληαο αιεζνθάλεηα θαη πεηζηηθφηεηα. Γηα παξάδεηγκα: -Βιέπσ, βγήθακε γηα λα ηνλψζνπκε ηελ αγνξά» ζρνιίαζε. Γέιαζε βαξηά, μεδηάληξνπα, κε απηφ ην «κπνχραραρα!» πνπ κνηάδεη κε μέζπαζκα βήρα θαη ζπλέρηζε: «Αθνχ ηα έρεηο, αιί ζε εκάο πνπ δελ έρνπκε νχηε λα θάκε». Πξνζπεξλψληαο ηελ ελφριεζε πνπ κνπ πξνμέλεζε ε αδηαθξηζία ηνπ (πνχ ήμεξε ηη έρσ θαη πφζα έρσ;), έλησζα ηε (βιαθψδε) αλάγθε λα δηθαηνινγεζψ: «Μεξηθά δσξάθηα είλαη γηα λα βγάισ θάπνηεο ππνρξεψζεηο». -Μεξηθά δσξάθηα είλαη γηα λα βγάισ θάπνηεο ππνρξεψζεηο». «Δζχ, κάγθα, βγάδεηο ηηο ππνρξεψζεηο ζνπ θαη εκάο καο βγάδνπλ ην ιάδη. Μπνχραραρα!». Δλησζα, μαθληθά, ζην πίζσ κέξνο ηνπ ηαμί, παξαηεξψληαο κε κέζα απφ ηα κάηηα ηνπ, ζαλ ηνλ Αιβάξν Αιθφλζν ληε Μηξάληα Νέην (ηεο Αζελάο Χλάζε): ηφζν ππεξάλσ, ηφζν ζχδπγνο δάπινπηεο θιεξνλφκνπ, ηφζν εθηφο νηθνλνκηθήο θξίζεο. (Υξνλνγξάθεκα: Αζψνη &άδνινη», ) 3.Πξνζσπηθέο εκπεηξίεο: Ζ παξάζεζε πξνζσπηθψλ εκπεηξηψλ, είλαη ην ηειεπηαίν κέζν επηρεηξεκαηνινγίαο πνπ ζπλαληάηαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. Ο ρξνλνγξάθνο, ζε αξθεηά απφ ηα θείκελα ηνπ, παξαζέηεη πξνζσπηθέο εκπεηξίεο πνπ έρεη βηψζεη ν ίδηνο ή ρξεζηκνπνηεί πξφζσπα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ θηιηθφ ή νηθνγελεηαθφ ηνπ θχθιν, πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζεη ηελ αιεζή εηθφλα ησλ γεγνλφησλ πνπ αθεγείηαη. πρλά, επηδηψθεη αθφκα θαη λα εθκπζηεξεπηεί ζην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ ελδφκπρεο ζθέςεηο ηνπ θαη πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ. [..] Ηζσο επεηδή πξνέξρνκαη απφ κηα νηθνγέλεηα πνπ πάληα γηφξηαδε ςχρξαηκα: έλα ζρεηηθά κηθξφ πιαζηηθφ δεληξάθη, ηα ίδηα πάλσ-θάησ ζηνιίδηα θάζε ρξφλν (ηα αγαπεκέλα κνπ ήηαλ θάηη μεπνππνπιηαζκέλα πνπιάθηα κε έλα κηθξφ καληαιάθη ζηε ζέζε ησλ πνδηψλ), θνηφπνπιν (επίζεο μεπνππνπιηαζκέλν) κε παηάηεο ζηνλ θνχξλν ην βξάδπ ηεο γηνξηήο, ζαιάηα θαη έλα γιπθφ (ξαβαλί, γηανπξηφπηηα ή δίπιεο), φπσο θάζε Κπξηαθή, θαη θάζε παηδί ην παθεηάθη ηνπ κε ην δσξάθη ηνπ έλα δσξάθη, φρη εθαηφ γηα λα έρεη λα ζπάεη.[ ] (Υξνλνγξάθεκα: «Merry Christmas κε ην δφξη», ). 86

91 4.8. Σα πξόζσπα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ ε έλα κπζηζηφξεκα -φπσο είλαη γλσζηφ-, ν αλαγλψζηεο, δελ ζα ζπλαληήζεη κφλν έλαλ πξσηαγσληζηή αιιά θαη δηάθνξα ζπκκεηέρνληα πξφζσπα, ηα νπνία παίδνπλ άιινηε ζεκαληηθφ θαη άιινηε δεπηεξεχνληα ξφιν ζηελ πινθή. Σν ίδην αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη ζε έλα ρξνλνγξάθεκα, ην νπνίν σο ελ κέξεη ινγνηερληθφ είδνο, ελζσκαηψλεη ηέηνηνπ είδνπο ινγνηερληθά ζηνηρεία. Ζ ηαθηηθή απηή, δελ ζα κπνξνχζε θπζηθά λα ιείπεη απφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. ε πνιιά απφ ηα θείκελα ηνπ, ν αλαγλψζηεο, ζα ζπλαληήζεη πνιινχο πξσηαγσληζηέο πνπ παίξλνπλ κέξνο ζηελ ρξνλνγξαθηθή πινθή. Κάπνηεο θνξέο θάλεη ιφγν γηα θίινπο, γλσζηνχο, ζπγγελείο ή θαη αλζξψπνπο πνπ ηπραία βξίζθεη ζην ρψξν φπνπ βξίζθεηαη, κεηαθέξνληαο ζην ρξνλνγξάθεκα ηνπ ηνπο δηαιφγνπο ηνπο ή ηηο ζθέςεηο ηνπο. Γελ κπνξεί θπζηθά λα εηπσζεί κε βεβαηφηεηα αλ πξφθεηηαη γηα πξαγκαηηθά ή φρη πξφζσπα θάζε θνξά, αιιά δεδνκέλνπ φηη ην ρξνλνγξάθεκα είλαη ελ κέξεη ινγνηερληθφ είδνο, αθνινπζεί ηνπο άγξαθνπο κπζηζηνξεκαηηθνχο θαλφλεο θαη ηηο αλάινγεο κπζνπιαζηηθέο ηαθηηθέο. ηα ρξνλνγξαθήκαηα, ε παξνπζία επηλνεκέλσλ πξνζψπσλ είλαη ζρεδφλ αλαγθαία. Πνιιέο θνξέο, ν ρξνλνγξάθνο, ιφγσ ηεο ζέζεο ηνπ θαη ησλ θαλφλσλ πνπ πξέπεη λα ηεξήζεη απέλαληη ζηελ εθεκεξίδα, δελ κπνξεί λα ειεχζεξα λα ηνπνζεηεζεί πάλσ ζε κηα ζέζε, αθνχ δηαηξέρεη θίλδπλν λα θαηεγνξεζεί γηα θαηεπζπλφκελεο ζπκπεξηθνξέο. Πξνθεηκέλνπ ινηπφλ, λα εθδειψζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ, δεκηνπξγεί κε ππαξθηά πξφζσπα πνπ αλαιακβάλνπλ λα παίμνπλ ην ξφιν απηφ. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο βέβαηα, κέζα απφ ηηο θσλέο ησλ πξνζψπσλ απηψλ, εθθξάδνληαη θαη νη ελδφκπρεο ζθέςεηο πνιιψλ αλαγλσζηψλ, νη νπνίνη ελδέρεηαη λα ηαπηηζηνχλ κε θάπνην απφ ηα πξφζσπα απηά ή λα αλαγλσξίζνπλ ηνλ δηπιαλφ ηνπο. Ζ πην γλσζηή θηγνχξα ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ είλαη ε «ζεία Ηνπιία». Ζ ζεία Ηνπιία, απνηέιεζε κηα μερσξηζηή πεξίπησζε ζηα θείκελα ηνπ ρξνλνγξάθνπ αθνχ είρε ην αθαηαιφγηζην, κπνξνχζε δειαδή λα ιέεη φ,ηη ζέιεη, επεηδή ππνηίζεηαη φηη είρε άλνηα, φπσο έρνπλ πνιινί ειηθησκέλνη, γεγνλφο, πνπ βνεζνχζε λα θαλνχλ δχζθνιεο, άζρεκεο ή παξάδνμεο αιήζεηεο. Αλ θαη δελ κπνξεί λα εηπσζεί κε βεβαηφηεηα φηη πξφθεηηαη γηα ππαξθηφ πξφζσπν, ε παξνπζία ηεο αληηπξνζψπεπζε σο ην 2012 κηα νιφθιεξε ηδενινγία, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πξν-κλεκνληαθή πεξίνδν 87

92 γη απηφ θαη ν ρξνλνγξάθνο ηελ απνραηξεηά σο εξσίδα φηαλ θξίλεη πσο πιένλ ε ζέζε ηεο δελ αξκφδεη ζηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί: «[ ]Ο παξακπζφθνζκνο πνπ είρε ε ίδηα δεκηνπξγήζεη γηα λα κε θνηκίδεη θαη λα κε μππλάεη, γηα λα κε λνπζεηεί θαη λα κε ςπραγσγεί, είλαη ν κνλαδηθφο θφζκνο ζηνλ νπνίν δελ ζα ηελ ελνριήζεη ε ηξφηθα δελ δηαζέηεη ηε θαληαζία πνπ απαηηείηαη γηα λα θζάζεη σο εθεί, ψζηε λα ηεο κεηψζεη μαλά ηε ζχληαμε. Δγψ, ηηο ψξεο ηεο κεγάιεο αλάγθεο, ζα ηε ζπλαληψ θξπθά, γλσξίδσ ηνλ κπζηηθφ δξφκν[ ]»(Υξνλνγξάθεκα: «Aurevoir ζεία Ηνπιία»,8-5-12). Ζ ζεία Ηνπιία, -αλ ηειηθά πξφθεηηαη γηα κε ππαξθηφ πξφζσπν-, ζα κπνξνχζε λα απνηειεί ηελ θσλή ηνπ ίδηνπ ηνπ ρξνλνγξάθνπ, ν νπνίνο πίζσ απφ ηε «κάζθα» απηή, εθθξάδεη ηηο ζθέςεηο θαη ηηο απφςεηο ηνπ. Σν γεγνλφο απηφ, δελ ζα ήηαλ πεξίεξγν, αθνχ ν ρξνλνγξάθνο, γλσζηφο γηα ην αηρκεξφ ηνπ χθνο, πνπ δελ ηνπ δίλεη φκσο ηελ ειεπζεξία λα εθθξάδεη φπσο ζέιεη, ρξεζηκνπνηεί σο «κέζν» ην πξφζσπν απηφ, γηα λα παξαθάκςεη ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη. Ζ ζηάζε ηεο ζείαο Ηνπιίαο, δελ ππήξμε πνηέ νπδέηεξε, ηδηαίηεξα φηαλ ζρεηηδφηαλ κε ζέκαηα πνιηηηθήο. Αληίζεηα, είρε ηηο δηθέο ηεο απφςεηο, θαηέθξηλε ην πνιηηηθφ θαζεζηψο θαη αζθνχζε θξηηηθή ζε νηηδήπνηε έβξηζθε παξάινγν. Οη απφςεηο απηέο, ζα κπνξνχζαλ θάιιηζηα, λα αληηπξνζσπεχνπλ αθφκα θαη απηέο ησλ αλαγλσζηψλ: [ ]Βξε ζεία... «Ση βξε ζεία ; Γηάβαζεο ηη ιέεη γηα ηνπο Διιελεο ν παιηνγεξκαλαξάο; Καη εκείο αγνξάδνπκε ηα πξντφληα ηνπ; Ορη!». «Αγνξάδακε, κακά, αγνξάδακε!» «Δ, φπσο ηα αγνξάδακε, έηζη ηα κεηαπνηνχκε!». «ε ραιάθη γηα ηελ ηνπαιέηα;». «Καη πνιχ ηνχ είλαη!»[...]. (Υξνλνγξάθεκα: «Σελ ελεκέξσζηλ θπγείλ αδχλαηνλ», ). ην ζεκείν απηφ, κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη ελίνηε ππήξμε ηφζν ε θσλή ηνπ ρξνλνγξάθνπ, φζν θαη ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Βέβαηα, ε ζεία Ηνπιία δελ ήηαλ ην κφλν πξφζσπν πνπ ζπλαληάηαη ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, θαζψο γίλεηαη αλαθνξά θαη ζηελ θφξε ηεο θαη μαδέιθε ππνηίζεηαη ηνπ ρξνλνγξάθνπ. πλήζσο, καιψλεη ηε κεηέξα ηεο γηα ηα φζα εθθξάδεη θσλαρηά, θαηαθξίλεη ηηο πξάμεηο ηεο θαη πξνζπαζεί λα ηελ ζπκκνξθψζεη κε ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε. Θα κπνξνχζακε δειαδή λα πνχκε φηη είλαη ε «θσλή ηεο ινγηθήο». Θα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί, φηη ε ζεία Ηνπιία θαη ε θφξε ηεο απνηεινχλ ηνλ ιφγν θαη ηνλ αληίινγν, ηελ θσλή ηνπ απζνξκεηηζκνχ θαη ηεο ινγηθήο αληίζηνηρα. Αλ θαη ην πηζαλφηεξν είλαη λα απνηεινχλ πξφζσπα κε ππαξθηά, κέζα απφ ηνπο δηαιφγνπο θαη ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ζπλζέηνπλ ην ζθεληθφ ηεο ζχγρξνλεο νηθνγελεηαθήο δσήο, ησλ πξνβιεκάησλ ηεο, αιιά θαη ησλ ζπδεηήζεσλ πνπ 88

93 αθνχγνληαη θαζεκεξηλά ζηα ειιεληθά ζπίηηα. Με ηε κέζνδν απηή, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ λα πξνβιεκαηηζηεί αιιά θαη λα ηαπηηζηεί κε θάπνην απφ ηα δχν πξφζσπα, αλάινγα κε ηηο απφςεηο πνπ αζπάδεηαη. Μεηά ηελ απνρψξεζε ηεο ζείαο Ηνπιίαο θαη ηεο θφξεο ηεο, ηηο ζέζεηο ηνπο παίξλνπλ λένη πξσηαγσληζηέο. Οη πξσηαγσληζηέο απηνί, είλαη είηε θίινη ηνπ ρξνλνγξάθνπ, είηε γλσζηνί ή αθφκα θαη πεξαζηηθνί, πνπ πξνθάιεζαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Με δεδνκέλν φηη νη λένη πξσηαγσληζηέο είλαη ππαξθηά πξφζσπα, ηφηε ζε κεγάιν βαζκφ αληηθαηνπηξίδεηαη ε ξεαιηζηηθή εηθφλα ησλ θαηαζηάζεσλ πνπ πξαγκαηεχεηαη ην ρξνλνγξάθεκα θάζε θνξά, θαη νη νπνίεο απνηεινχλ θνκκάηη ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Ζ ξεαιηζηηθή απφδνζε ινηπφλ, θέξλεη πην θνληά ηνλ αλαγλψζηε κε ην ρξνλνγξάθεκα, αθνχ αλαγλσξίδεη θνηλά ζεκεία επαθήο πνπ νδεγνχλ ζηελ ηαχηηζε. Δάλ απφ ηελ άιιε, ζεσξήζνπκε φηη νη ραξαθηήξεο απηνί είλαη απνθπήκαηα ηεο θαληαζίαο ηνπ Βίδνπ, ηφηε ν ίδηνο ν ρξνλνγξάθνο απνηειεί ην ίδην θαη ην απηφ πξφζσπν ησλ ζπδεηήζεσλ, ησλ πξνβιεκαηηζκψλ θαη ησλ ζθέςεσλ ησλ εξψσλ ηνπ. Δίλαη δειαδή ε θσλή ηνπ ιφγνπ αιιά θαη ηνπ αληίινγνπ πνπ πξνζπαζεί λα ηα εμηζνξξνπήζεη κε ηελ βνήζεηα πνιιαπιψλ ραξαθηήξσλ. ε θάζε πεξίπησζε, ν Βίδνο, επηιέγεη λα παξέρεη ζηνηρεία θαη ηξφπνπο αλαγλψξηζεο είηε κέζσ ππαξθηψλ ή κε πξνζψπσλ, είηε κέζσ ηνπ ίδηνπ.με νπνηνλδήπνηε ηξφπν θαη αλ γίλεηαη ε αλαγλψξηζε απηή, επηηπγράλεηαη έλαο αθφκε ζηφρνο ρξνλνγξαθήκαηνο, πνπ είλαη ε ηαχηηζε ηνπ αλαγλψζηε κε ηνλ ρξνλνγξάθν αιιά θαη ην ίδην ην ρξνλνγξάθεκα. πλνιηθά ινηπφλ, δηαπηζηψλνπκε φηη ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, αλ θαη παηνχλ πάλσ ζηελ καθξά παξάδνζε ηνπ ειιεληθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο, παξάιιεια ην αλαλεψλνπλ κε άμνλα ηελ ηδηνζπγθξαζία ηεο επνρήο θαη ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Αλ θαη ν ελ ιφγσ ρξνλνγξάθνο ρξεζηκνπνηεί γεληθά ηερληθέο ηεο κπζνπιαζίαο (επηλνεκέλα πξφζσπα, ζρήκαηα ιφγνπ, ιπξηθέο πεξηγξαθέο, γιαθπξνχο δηαιφγνπο θιπ.), πηνζεηεί ινγνηερληθφ χθνο κφλν ζε νξηζκέλα απφ ηα θείκελά ηνπ, θπξίσο φζα έρνπλ ζνβαξφ ή γιπθφπηθξν ζέκα θαη ηφλν. Καη ίζσο ηα κνληέξλα απηά ρξνλνγξαθήκαηα λα κελ απνπλένπλ ηελ αίγιε ησλ παιαηψλ ρξνλνγξάθσλζπγγξαθέσλ ή λα κελ έρνπλ ηηο πνηφηεηεο ηεο ζνβαξήο ινγνηερλίαο, σζηφζν σο 89

94 δεκνζηνγξαθηθφο ιφγνο γνληκνπνηνχληαη απφ απηήλ θαη ηε ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα δπλακψζνπλ ηε ζπλαηζζεκαηηθή ππνδνρή εθ κέξνπο ηνπ αλαγλψζηε. Μέζα απφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ, ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαθαιχςεη πνιιά ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ ρξνλνγξάθνπ, πνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ δηαθέξεη απφ ηηο απφςεηο θαη ην ζθεπηηθφ ησλ αλαγλσζηψλ, ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη. Με ηνλ ηξφπν πνπ επηιέγεη λα εθθξάδεηαη κέζα απφ ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ, επηδηψθεη φρη κφλν λα ζρνιηάζεη θαη λα αζθήζεη θξηηηθή, αιιά θαη λα πξνζδψζεη κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία ησλ γεγνλφησλ, ζηνρεχνληαο ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ ησλ αλαγλσζηψλ ηνπ. 90

95 5 ν Κεθάιαην Η αλαγλσζηηθή πξόζιεςε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν Καζψο ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ ηεο έληππεο αξζξνγξαθίαο είλαη πξαθηηθά δχζθνιν λα εληνπηζηεί θαη λα κειεηεζνχλ νη αληηδξάζεηο ηνπ, ην παξφλ θεθάιαην εζηηάδεη ζηε δηαδηθηπαθή αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Κνζκά Βίδνπ, ε νπνία θαη ζα δηεξεπλεζεί βαζηδφκελε ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο. Πξνεγνπκέλσο, ζα ζέζνπκε ην γεληθφ ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ηελ είζνδν ηεο δεκνζηνγξαθίαο ζην δηαδίθηπν, θαζψο θαη ηελ επηξξνή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζην ρψξν ησλ ΜΜΔ. Δπηπξφζζεηα, ζα ζρνιηαζηεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν δηακνξθψλεηαη ε θνηλή γλψκε ζην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ, θαζψο θαη ηα κέζα πνπ βνεζνχλ ζηελ νηθνδφκεζή ηεο. Δηδηθφηεξα, ην δηαδίθηπν έρεη εγθαηληάζεη κηα λέα επνρή, πνπ πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά πνηθίισλ δπλαηνηήησλ, έηζη ψζηε λα «ζπλαληεζεί» ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ κε ηα ελδηαθέξνληα ηνπ. Δπίζεο, έρεη δηαδξακαηίζεη θαηαιπηηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε ηεο ζχγρξνλεο δεκνζηνγξαθίαο, εηζάγνληαο κηα ζεηξά θαηλνηφκσλ εξγαιείσλ, πνπ δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα αθφκα θαη ζηνλ απιφ πνιίηε λα αιιειεπηδξά κε ηα θείκελα θαη ηνπο αξζξνγξάθνπο. χκθσλα κε ηνλ Boczkowski (2010), είλαη πιένλ δπλαηφ λα γλσξίδνπκε ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν ηνλ αξηζκφ επηζθέςεσλ ζε κηα ζειίδα ηνπ δηαδηθηχνπ θαη άιιεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην ελδηαθέξνλ πνπ έδεημε ν ρξήζηεο γηα ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Παξάιιεια, έρνπλ εθεπξεζεί αθφκα θαη κεραληζκνί πνπ κεηξνχλ ηνλ βαζκφ ζπκκεηνρήο ζηα δηαδηθηπαθά λέα, κε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηελ θαηακέηξεζε ησλ ζρνιίσλ πνπ γίλνληαη πάλσ ζην πεξηερφκελν ελφο ζέκαηνο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, νη ρξήζηεο παξαθηλνχληαη λα παίμνπλ έλαλ πην ελεξγφ ξφιν ζηελ ελεκεξσηηθή δηαδηθαζία, δηακνξθψλνληαο κηα νινθιεξσκέλε άπνςε γηα ηα λέα ηεο επηθαηξφηεηαο, αιιά θαη παίξλνληαο θξηηηθή ζέζε απέλαληη ζε απηά. 91

96 5.1. Υαξαθηεξηζηηθά θαη δπλαηόηεηεο ηεο δηαδηθηπαθήο δεκνζηνγξαθίαο Ζ θαζηέξσζε ηνπ δηαδηθηχνπ δελ απνηειεί απιφ γεγνλφο, αιιά βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ 20 νπ θαη 21 νπ αηψλα. Σν δηαδίθηπν θαη ε ςεθηαθή ηερλνινγία γεληθφηεξα, έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγνχλ «εηθνληθνχο ρψξνπο», «εηθνληθέο θνηλφηεηεο», φπνπ παχνπλ λα πθίζηαληαη νη θνηλσληθέο θαη πνιηηηζηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο πνπ ππάξρνπλ ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν θαη πνπ ηα παξαδνζηαθά κέζα επηθνηλσλίαο αδπλαηνχλ λα μεπεξάζνπλ εχθνια ( Ζ δηαδηθηπαθή επηθνηλσλία γίλεηαη άκεζε θαη ακθίδξνκε. Ο θάζε αλαγλψζηεο πνπ δηαζέηεη ειεθηξνληθή ζπζθεπή, ε νπνία ζπλδέεηαη ζην δηαδίθηπν, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πιεξνθνξείηαη αιιά θαη λα πιεξνθνξεί κέζσ ελφο ιηγφηεξν ειεγρφκελνπ δηαχινπ επηθνηλσλίαο. Ο λένο απηφο ηξφπνο επηθνηλσλίαο δελ ζα κπνξνχζε λα αθήζεη αλεπεξέαζην θαη ην ρψξν ηεο δεκνζηνγξαθίαο. Οη ζπλερφκελεο αιιαγέο ζηελ επηθνηλσληαθή ηερλνινγία, ζε ζπλδπαζκφ κε ην δηαδίθηπν θαη ηε ζχγθιηζε θαη ςεθηνπνίεζε ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο, κεηαζρεκαηίδνπλ ηελ έλλνηα ηεο παξαδνζηαθήο δεκνζηνγξαθίαο Σν επαλαζηαηηθφ γλψξηζκα ηνπ λένπ κέζνπ είλαη ε δηαδξαζηηθφηεηα ηνπ, ζηνηρείν πνπ παξέρεη ζηνπο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα ηεο ελεξγεηηθήο πιεξνθφξεζεο 12. χκθσλα κε ηνλ Μπακπηληψηε (2005), ν φξνο «δηαδηθηπαθή δεκνζηνγξαθία» («onlinejournalism», «cyberjournalism»), ζεκαίλεη ηε κεηάδνζε εηδήζεσλ, πνιηηηθήο, θνηλσληθήο θαη πλεπκαηηθήο θχζεσο κέζσ δηαδηθηχνπ, κε ζηφρν ηελ πιεξνθφξεζε θαη ηελ ελεκέξσζε ηνπ πνιίηε. Ζ δηαδηθαζία απηή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ηφζν απφ ηζηνζειίδεο (sites) πνπ έρνπλ ελεκεξσηηθφ ραξαθηήξα, φζν θαη απφ εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, ξαδηνηειενπηηθνχο ζηαζκνχο, πξαθηνξεία εηδήζεσλ, πνπ δηαζέηνπλ ηζηφηνπν ζην δηαδίθηπν. Ζ ηζηνξία ηεο «ειεθηξνληθήο» δεκνζηνγξαθίαο ρσξίδεηαη ζε ηξείο πεξηφδνπο: απφ ην videotext ηεο πξψηεο πεξηφδνπ ( ), κεηαβαίλνπκε ζηελ αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη εθαξκνγψλ ηεο δεχηεξεο πεξηφδνπ ( ), ζηελ 12 Πξβι. απφ ηελ δηαηξηβή Γεκεηξαθνπνχινπ (2007): «Γηαδίθηπν: πξνθιήζεηο θαη θίλδπλνη γηα ην κέιινλ ηεο δεκνζηνγξαθίαο» 92

97 δηάξθεηα ηεο νπνίαο δεκηνπξγνχληαη νη ηζηνζειίδεο, ελψ νη ρξήζηεο 13 έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέγνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζα ιακβάλνπλ θαη ηα πεξηζζφηεξα δεκνζηνγξαθηθά πεξηερφκελα πξνζθέξνληαη δσξεάλ. Καηά ηε ηξίηε θάζε ( ), νη ρξήζηεο είλαη πιένλ πξφζπκνη λα πιεξψζνπλ. Ζ επηζθεςηκφηεηα ησλ εηδεζενγξαθηθψλ sites απμάλεηαη αξθεηά, ελψ πνιιά απφ απηά νθείινπλ ηελ επηηπρία ηνπο ζην γεγνλφο φηη ζηνρεχνπλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ρξεζηψλ, δίλνληαο ηνπο ηε δπλαηφηεηα ηαπηφρξνλα, λα δηακνξθψζνπλ νη ίδηα ηα δίθηπα. ( ην πξψην ζηάδην ηεο ειεθηξνληθήο δεκνζηνγξαθίαο, νη ηδηνθηήηεο ησλ εηδεζενγξαθηθψλ ηζηνζειίδσλ θαηέρνπλ ηνλ πιήξε έιεγρν, κε απνηέιεζκα νη ρξήζηεο λα παίδνπλ κηθξφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηνπ πξντφληνο. ηε δεχηεξε πεξίνδν, ε αιιαγή εληνπίδεηαη ζηε δηεθδίθεζε ηνπ ειέγρνπ απφ ηνπο ρξήζηεο κε άμνλα ηελ ηδέα ηνπ δσξεάλ πεξηερνκέλνπ, ελψ ζηελ ηξίηε θάζε παξαηεξείηαη θαηακεξηζκφο ηνπ ειέγρνπ, πνπ νδεγεί ζηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ αιιεινζηήξημε ησλ δχν κεξψλ. Άιισζηε, ηα δίθηπα δελ ζα είραλ ηελ ίδηα «ηζρχ» ρσξίο ην θνηλφ ηνπο, αιιά θαη νη ρξήζηεο δελ ζα κπνξνχζαλ λα ζπιιέμνπλ ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο ρσξίο απηά. Ο ζπλδπαζκφο ινηπφλ θαη ησλ δχν αλνίγεη ην δξφκν γηα ηελ θαηλνηνκία,θάηη πνπ θάλεη ηελ δηαδηθηπαθή δεκνζηνγξαθία ηφζν μερσξηζηή. χκθσλα κε ηνλ Βέγιε (2005), ε δεκνηηθφηεηα θαη ε ηδηαηηεξφηεηα ηνπ δηαδηθηχνπ δελ νθείινληαη κφλν ζηε ζπλεξγαζία ρξήζηε θαη παξφρνπ, αιιά θαη ζε έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ, ην νπνίν νλνκάδεηαη ππεξθείκελν (hypertext) θαη δίλεη ηηο εμήο δπλαηφηεηεο: εχθνιε κεηάβαζε απφ έλα ζεκείν ζε έλα άιιν, επηζηξνθή γηα λα μαλαδηαβάδνπκε έλα ζέκα, κεηάβαζε ζε άιιν ζέκα πνπ καο ελδηαθέξεη. Γεληθά, επηηξέπεη ζηνλ ρξήζηε λα δηαβάδεη θαη λα θηλείηαη κέζα ζε έλα θείκελν ή άιιεο κνξθέο νπηηθναθνπζηηθήο πιεξνθνξίαο αλάινγα κε ην ηη επηζπκεί λα θάλεη, αιιά θαη κε ην ρξφλν πνπ δηαζέηεη γηα λα ην θάλεη. Σν ππεξθείκελν απνηειεί βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ δηαδηθηπαθή δεκνζηνγξαθία, αθνχ ν δεκνζηνγξάθνο φρη κφλν κπνξεί λα παξαζέζεη άκεζα ηηο πεγέο ηνπ, αιιά ηνπ δίλεηαη θαη ε δπλαηφηεηα λα παξαπέκςεη ηνλ ρξήζηε ζε άιια ζρεηηθά δεκνζηεχκαηα ή ζε ζρφιηα ζρεηηθά κε ην ξεπνξηάδ, αιιά θαη λα παξαζέζεη 13 ς.ς.: ο όροσ «αναγνώςτησ», ςτο διαδίκτυο γνωςτοποιείται ωσ «χρθςτησ», όπωσ ια παρουςιάζεται από δω και εξθσ. 93

98 ην πξσηνγελέο πιηθφ απφ άιιεο ηζηνζειίδεο. ια απηά ν δεκνζηνγξάθνο θαιείηαη λα ηα εμαζθαιίζεη, παξέρνληαο ζηνλ ρξήζηε ηελ επθνιφηεξε δπλαηή πινήγεζε. Δίλαη ζεκαληηθφ, νη πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη λα πεξηβάιινληαη απφ επηπιένλ πιεξνθνξίεο, πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζρεηηθέο, ψζηε λα πξνζθέξνπλ ζηνλ ρξήζηε έλα πινχζην πιηθφ, δίλνληαο ηνπ, ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμεη ν ίδηνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζέιεη λα πηνζεηήζεη. Παξάιιεια, ην δηαδίθηπν δίλεη ζηνπο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο, ζπδεηψληαο ηηο απφςεηο ηνπο πάλσ ζε δηάθνξα ζέκαηα, αιιά θαη λα επηθνηλσλήζνπλ πξνζσπηθά κε ηνλ δεκνζηνγξάθν-αξζξνγξάθν, είηε κέζσ s είηε θάλνληαο ζρφιηα ή αζθψληαο θξηηηθή ζηα θείκελα ηνπ. Απηφ, γίλεηαη αθφκα πην ζεκαληηθφ, φηαλ κάιηζηα ζπκβαίλεη ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. πγθεθξηκέλα, πνιιέο εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά πνπ δηαζέηνπλ ηζηφηνπν δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο λα ηνπνζεηεζνχλ ζε εηδηθά ζρεδηαζκέλν ρψξν- θαη νη ίδηνη αλαθνξηθά κε ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ην άξζξν πξνβάιινληαο ηηο απφςεηο θαη ηα ζρφιηα ηνπο, ηα νπνία ειέγρνληαη πξψηα γηα ηπρφλ πβξηζηηθφ πεξηερφκελν ή απξεπέο πιηθφ. Ζ πξαθηηθή απηή είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηνλ αξζξνγξάθν, αθνχ κέζσ ησλ ζρνιίσλ θαη ηεο άκεζεο θξηηηθήο κπνξεί λα δηαιέγεηαη απεπζείαο κε ην θνηλφ ηνπ, λα εληνπίδεη ηα αξλεηηθά ζεκεία ηνπ, αιιά θαη λα δηαπηζηψλεη ηηο αλάγθεο, ηηο πξνζδνθίεο θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ ρξήζηε, έηζη ψζηε λα πξνζαξκφζεη αλαιφγσο ηε γξαθή θαη ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπ, απμάλνληαο πεξαηηέξσ ην θνηλφ ηνπ. Σέινο, δελ είλαη κφλν ηα θξηηηθά ζρφιηα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν πνπ βνεζνχλ ζηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ δηάδνζε ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ πιηθνχ, αιιά θαη ηα κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Ζ ζπκβνιή ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο είλαη θαζνξηζηηθή, θαζψο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα κνηξάδεηαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρεη ιάβεη κε άιινπο ρξήζηεο κε ηελ πεπνίζεζε φηη ίζσο ελδηαθέξεη θαη ην ππφινηπν δηαδηθηπαθφ θνηλφ.γελ είλαη άιισζηε ιίγεο νη δηαδηθηπαθέο εθεκεξίδεο πνπ παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα θνηλνπνηήζεη ην πιηθφ ηνπο ζηα δηάθνξα κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη επξχηεξα γλσζηφ, αξθεί λα αλαθέξεηαη ε πεγή (Βέγιεο,2005:6) Με ηε βνήζεηα ηεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη ησλ εξγαιείσλ πνπ παξέρεη ην δηαδίθηπν αιιάδεη θαη ν ηξφπνο πνπ νη άλζξσπνη πξνζιακβάλνπλ ηελ ελεκέξσζε. Μειέηεο ζην εμσηεξηθφ έδεημαλ, φηη νη αλαγλψζηεο, πξνηηκνχλ λα ελεκεξψλνληαη 94

99 θπξίσο απφ ηνπο ρψξνπο ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο, αθνχ έηζη, παξακέλνπλ «ζπλδεδεκέλνη» (online), κε άιινπο αλζξψπνπο, θαη κπνξνχλ λα ζπδεηνχλ θαη λα ζρνιηάδνπλ ηα ζέκαηα ηεο επηθαηξφηεηαο κε άιινπο ρξήζηεο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. ( πκπεξαζκαηηθά, είλαη πξνθαλέο φηη ην δηαδίθηπν έρεη επηθέξεη επαλαζηαηηθέο αιιαγέο ζην ρψξν ηεο δεκνζηνγξαθίαο, δεκηνπξγψληαο κηα επξχηεξε νπηηθή ησλ πξαγκάησλ. Απφ ηε κηα, ν δεκνζηνγξάθνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξαζέηεη ην πιηθφ ηνπ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, ηελ ψξα δειαδή πνπ ιακβάλεη ρψξα έλα γεγνλφο, ελψ νη ρξήζηεο απφ ηελ άιιε, απνθηνχλ θαη νη ίδηνη δηθαηψκαηα, φπσο αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ηα νπνία κέρξη πξηλ ιίγα ρξφληα δελ ήηαλ πξνζηηά γηα απηνχο ΜΜΔ & Κνηλή Γλώκε Ο φξνο «θνηλή γλώκε» πξσηνεκθαλίζηεθε ηελ πεξίνδν ηνπ Γηαθσηηζκνχ. Χο θνηλή γλψκε ζχκθσλα κε ηνλ G.Gallup (1948),νξίδεηαη «ην απνηέιεζκα ηεο δεκφζηαο ρξήζεο ηνπ νξζνχ ιφγνπ κέζα απφ ηελ αληηπαξάζεζε απφςεσλ θαη επηρεηξεκάησλ, πνπ έρνπλ σο ζπλέπεηα ηνλ έιεγρν ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο θαη ηε δηαθάλεηα ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ». ηηο κέξεο καο, ν φξνο κε ηελ επξχηεξε ζεκαζία, αληηιακβάλεηαη σο ε αληίιεςε πνπ αζπάδεηαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ πνπ αθνξνχλ ζέκαηα γεληθνχ ελδηαθέξνληνο Οη ζρέζεηο πνπ πξνθχπηνπλ κεηαμχ ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο θαη ηεο θνηλή γλψκεο είλαη δήηεκα πνπ απαζρνιεί ζπζηεκαηηθά ηελ επηθνηλσληαθή έξεπλα. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη, φηη ε κέζνδνο κε ηελ νπνία ηα ΜΜΔ πξνζδηνξίδνπλ ηε ζεκαηνινγία ηεο ελεκέξσζεο πνπ αθνξά ην δεκφζην ρψξν, πξνζαλαηνιίδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη ζθέθηνληαη γη' απηά (ΜαθΚνκπο,Δτλζίληει,Οπίβεξ,1996:6). ηελ επνρή ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ε θνηλή γλψκε απνθηά πιένλ άιιν ξφιν. Οη πνιίηεο δελ δέρνληαη άθξηηα ηηο παξερφκελεο πιεξνθνξίεο, 14 Έρεη ππνζηεξηρζεί, πσο ην δηαδίθηπν ζα επηθέξεη ηελ πιήξε απειεπζέξσζε ηεο δεκνζηνγξαθίαο, αθνχ ε δηαδξαζηηθφηεηα ηνπ ζα εμαθαλίζεη ηελ παιαηά ηάμε ηεο δεκνζηνγξαθίαο θαη ζα ζπκβάιιεη ζηελ αλάδπζε φρη κφλνλ λέαο αιιά θαη θαιχηεξεο κνξθήο δεκνζηνγξαθίαο. ( ) 95

100 αιιά αληηζέησο, ηνπο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πάξνπλ ζέζε, λα εθθξάζνπλ γλψκε θαη, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, λα ζπκκεηέρνπλ νη ίδηνη ζηελ παξαγσγή ηεο δεκνζηνγξαθηθήο πιεξνθνξίαο. Πξφθεηηαη δειαδή, ζεσξεηηθά, γηα κηα ζρέζε ζπλεξγαζίαο θαη φρη ρεηξαγψγεζεο, θαζψο απφ πιεπξάο ησλ κέζσλ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα έθθξαζεο ηεο θνηλήο γλψκεο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο, κέζσ εηδηθά δηακνξθσκέλσλ ηζηνηφπσλ. Απφ ηελ άιιε, θαη ε ίδηα ε θνηλή γλψκε έρεη αλαπηχμεη ηελ ηθαλφηεηα λα αμηνινγεί ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ιακβάλεη θαη φρη λα ηηο δέρεηαη άθξηηα. Δπηπξνζζέησο, ηα δηαδηθηπαθά κέζα πξνζθέξνπλ ζηνπο ρξήζηεο πνιιέο δηφδνπο ζπκκεηνρήο ζηελ δηαδηθαζία πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο εηδήζεηο (newsrelatedprocess) (Thruman and Hermida,2010:199). πγθεθξηκέλα, νη ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ κπνξνχλ λα ζρνιηάζνπλ (comment) ηα ζέκαηα, λα ζηείινπλ ηδέεο γηα νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ, λα πάξνπλ κέξνο ζε δηαδηθηπαθέο δεκνζθνπήζεηο αιιά θαη λα κνηξαζηνχλ (share) ηα λέα κε άιινπο ρξήζηεο ζηα κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν ρξήζηεο δελ δηαβάδεη κφλν ηα λέα, αιιά παξέρεη θαη αλαηξνθνδφηεζε (feedback) ζε άιινπο ρξήζηεο: θάλεη «θιηθ» πάλσ ζε ζέκαηα πνπ ηνλ ελδηαθέξνπλ ή ζπκκεηέρεη θάπνηεο θνξέο ελεξγά, θνηλνπνηψληαο δεκφζηα κελχκαηα ζε άιια κέιε ηνπ δηαδηθηπαθνχ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ (Tenenboim&Cohen,2013: ). Παξαδνζηαθά, νη ζειίδεο ηεο εθεκεξίδαο πνπ ήηαλ -θαη είλαη- αθηεξσκέλεο ζηα «γξάκκαηα ησλ αλαγλσζηώλ» ππήξμαλ ε κνλαδηθή δπλαηφηεηα γηα ηνπο αλαγλψζηεο πνπ επηζπκνχζαλ λα δνπλ ηηο απφςεηο ηνπο δεκνζηεπκέλεο (Trunstall J,1977:12[8]). Παξφι απηά, ελψ απηέο νη ζειίδεο είλαη αθφκα δεκνθηιείο θαη εμαθνινπζνχλ λα δηαβάδνληαη επξέσο, είλαη πιένλ πην πηζαλφ λα ζπλαληήζνπκε ηηο απαληήζεηο ηνπ αξζξνγξάθνπ, δεκνζηεπκέλεο ζην δηαδίθηπν θαη φρη ζην έληππν (Greer and Mensing, 2006:128). Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη φιεο ζρεδφλ νη εθεκεξίδεο, παξέρνπλ κεγάιε πνηθηιία απφ εξγαιεία δηαδξαζηηθήο ζπκκεηνρήο, φπνπ νη αλαγλψζηεο κπνξνχλ λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, λα δηαθσλήζνπλ αιιά θαη λα ζπκθσλήζνπλ πάλσ ζε έλα ζέκα, θαη φια απηά ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Υαξαθηεξηζηηθή επίζεο είλαη, ε δπλαηφηεηα πνπ δίλεηαη ζηνλ ρξήζηε λα ζπλνκηιεί κε ηνλ αξζξνγξάθν απεπζείαο, ελζαξξχλνληαο έηζη ηελ κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία (Manosevitch&Walker,2009:985).Πνιιέο δηαδηθηπαθέο εθεκεξίδεο 96

101 δηαζέηνπλ κάιηζηα «πίλαθεο κελπκάησλ» (messageboards), παξέρνληαο ηελ επθαηξία ζηνπο ρξήζηεο λα αθήζνπλ θάπνην ζρφιην, ελψ πξνθεηκέλνπ λα γλσζηνπνηήζνπλ ηηο δηαδξαζηηθέο ηνπο παξνρέο, ρξεζηκνπνηνχλ πινχζην δηαθεκηζηηθφ πιηθφ πνπ πξνζειθχεη κεγαιχηεξν πνζνζηφ αλαγλσζηψλ. Ήδε απφ ην 2009 νη πεξηζζφηεξεο εθεκεξίδεο ζηελ Ακεξηθή εκπινχηηζαλ ηηο δηαδηθηπαθέο ηνπο εθδφζεηο κε κηα κεγάιε πνηθηιία δηαδξαζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ (Stayner,2009:12[8]). Χζηφζν, ε δηαδηθηπαθή αιιειεπίδξαζε δελ είλαη αλεμέιεγθηε θαη απφιπηα ειεχζεξε, θαζψο δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ νη ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ θάλνπλ θαηάρξεζε ησλ δπλαηνηήησλ απηψλ, δεκνζηεχνληαο αθαηάιιειν ή πβξηζηηθφ πεξηερφκελν. Δπίζεο, ζχκθσλα κε έξεπλεο, νη ρξήζηεο δελ παίξλνπλ κέξνο ζε φιε ηελ δηαδηθαζία αλαπαξαγσγήο ησλ λέσλ, αιιά κφλν ζην πξψην ζηάδην (πξφζβαζε θαη παξαηήξεζε) θαη ζην ηειεπηαίν ζηάδην (εξκελεία) (Tenenboim&Cohen,2013:200). Έρνπλ δειαδή ηε δπλαηφηεηα λα δηαβάζνπλ ην γεγνλφο, λα δψζνπλ ηδηαίηεξε πξνζνρή ζην θνκκάηη εθείλν πνπ ηνπο θάλεη ηδηαίηεξε εληχπσζε θαη ζηελ ζπλέρεηα λα ην εξκελεχζνπλ, παξαζέηνληαο ηα ζρφιηα ηνπο αιιά ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξνχλ λα ην παξαπνηήζνπλ. Πεξαηηέξσ έξεπλεο έδεημαλ φηη ε αλάξηεζε ζρνιίσλ είλαη κεξηθψο ειεγρφκελε, ελψ δηαπηζηψζεθε φηη νη ζπληάθηεο παίδνπλ παξεκβαηηθφ ξφιν ζηελ αθαίξεζε πξνζβιεηηθψλ ζρνιίσλ (Hill and Hughes,1998:985). Αθφκα, πνιιέο δηαδηθηπαθέο εθεκεξίδεο πξνζιακβάλνπλ δηαρεηξηζηέο-ζπληνληζηέο (moderators), πνπ κε εηδηθφ ινγηζκηθφ ελεκεξψλνληαη απηφκαηα ζηελ πεξίπησζε αθαηάιιεινπ ζρνιηαζκνχ θαη ελεξγνχλ άκεζα, ψζηε λα απνζπξζεί. Χο πξνο ηε ζεκαηνινγία, κειέηεο ζε ακεξηθάληθεο εθεκεξίδεο έδεημαλ φηη νη ρξήζηεο ελδηαθέξνληαη ηδηαίηεξα γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ γεληθφηεξε εγρψξηα πνιηηηθή θαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη δεπηεξεπφλησο γηα ζξεζθεπηηθά δεηήκαηα. Παξαηεξήζεθε, σζηφζν, φηη ήηαλ πηζαλφηεξνο ν ζρνιηαζκφο επξχηεξσλ ζεκάησλ πνπ θαηλνκεληθά έζεηε κηα ζηήιε, παξά ε ακθηζβήηεζε ηεο θεληξηθήο ηδέαο ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ (Richardson&Stanyer,2011: ). ε θάζε πεξίπησζε, κε ηελ δπλαηφηεηα ζρνιηαζκνχ πάλσ ζηηο ζεκαηηθέο, φζν θαη κε ηελ θξηηηθή πνπ κπνξεί λα αζθεζεί ζηνλ ζπληάθηε, είηε κέζσ πξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο κε ηε βνήζεηα ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, είηε κέζσ δεκφζηνπ 97

102 ζρνιίνπ (comment), παξέρεηαη ε δίνδνο κέζσ ηεο δεκφζηαο πιαηθφξκαο λα αθνπζηνχλ θσλέο, πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ηνλ θφζκν ησλ κέζσλ. Απηφ αθξηβψο ην ζηνηρείν απνηειεί ηελ θαηλνηνκία ηεο επνρήο θαη ην κεγαιχηεξν πιενλέθηεκα πνπ απνθηά ην πεδίν ηεο θνηλήο γλψκεο, δεδνκέλνπ φηη κε ηα παξαδνζηαθά κέζα ε θσλή ηεο θνηλήο γλψκεο είηε παξνπζηαδφηαλ επηιεθηηθά είηε απνζησπνχληαλ. χκθσλα κε ηνλ Boczkowski (2010), νη αξζξνγξάθνη, θαηά ηνλ 20 ν αηψλα, είραλ πεξηνξηζκέλε γλψζε ζρεηηθά κε ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ θνηλνχ ηνπο, δεδνκέλν πνπ αιιάδεη ράξε ζην δηαδίθηπν θαη ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Πξάγκαηη, πνιινί αξζξνγξάθνη παξαθνινπζνχλ πιένλ ηα ζρφιηα θαη ηνπο ηξφπνπο αληίδξαζεο ησλ ρξεζηψλ ηνπο, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ ηξφπν θαη ηε κέζνδν παξνπζίαζεο ηνπ ζέκαηνο ηνπο, ψζηε λα ηθαλνπνηεί ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ (Manosevitch&Walker,2009:3). πγρξφλσο, ν δηαδηθηπαθφο ζρνιηαζκφο πξνσζεί ηε δεκφζηα δηαβνχιεπζε κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Οη ρξήζηεο παξέρνπλ δηνξαηηθέο απφςεηο πάλσ ζε πηπρέο ελφο ζέκαηνο ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη απνηεινχλ αληηπξνζσπεπηηθέο απφςεηο θαη πξνζαλαηνιηζκφ ηεο εθεκεξίδαο. Κάπνηα απφ ηα ζρφιηα πνπ γίλνληαη εθκαηεχνπλ θαηαζέζεηο απφ πξνζσπηθέο εκπεηξίεο θαη παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηαδηθαζία ηεο δεκηνπξγίαο κηαο απνηειεζκαηηθήο ιχζεο (Manosevitch&Walker,2009:6). Παξάιιεια, νη ρξήζηεο παξέρνπλ πνιχπιεπξεο νπηηθέο, πνπ ζα ήηαλ δχζθνιν λα παξνπζηάζεη έλαο αξζξνγξάθνο απφ κφλνο ηνπ. Απφ ηελ άιιε, ε αλσλπκία πνπ παξέρεηαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ζην δηαδίθηπν, επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο απφ ηε κηα λα ρξεζηκνπνηνχλ αθαηάιιειε γιψζζα θαη πξνζβιεηηθφ πεξηερφκελν, φπσο πξναλαθέξζεθε αιιά θαη λα παξνπζηάδνληαη απφςεηο ρσξίο ηεθκεξησκέλε πιεξνθφξεζε, δεκηνπξγψληαο έηζη γεληθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ θαηεπζχλνπλ πξνο ιάζνο κεξηά ηελ θνηλή γλψκε. Μειέηεο έδεημαλ φηη ε δχλακε ηεο θνηλήο γλψκεο κέζσ ηεο επθαηξίαο ηνπ ζρνιηαζκνχ ζηα άξζξα, αληηκεησπίδεηαη πιένλ φρη κφλν κε πξνζνρή αιιά θαη κε θφβν (Manosevitch&Walker,2009:24).Οη αξζξνγξάθνη αηζζάλνληαη φηη πξφθεηηαη γηα κηα ηάζε ζηελ νπνία δελ κπνξνχλ λα αληηζηαζνχλ θαη ηελ ίδηα ζηηγκή θνβνχληαη, φηη απηή ε επξεία ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ ζα νδεγήζεη ζηελ θαηαζηξνθή ηεο πνηφηεηαο ησλ εθεκεξίδσλ (Manosevitch&Walker,2009:6). 98

103 Δλ θαηαθιείδη, ε ζέζε ηεο θνηλήο γλψκεο ζην δηαδίθηπν φρη κφλν έρεη εδξαησζεί, αιιά είλαη θαη ζε κεγάιν βαζκφ ππνινγίζηκε, ηφζν απφ ηνπο αξζξνγξάθνπο φζν θαη απφ ηνπο κεγάινπο εθδνηηθνχο νίθνπο πνπ δηαζέηνπλ δηαδηθηπαθφ ρψξν. Με ηελ πνηθηιία απηή ησλ δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ, ηελ άζθεζε ηεο θξηηηθήο θαη ηελ πξνζσπηθή επαθή κε ηνλ ίδην ηνλ γξάθνληα, ε θνηλή γλψκε απνηειεί δσηηθφ θνκκάηη ζην ρψξν ησλ ΜΜΔ, θαζψο επηηπγράλεηαη κηα πξσηνθαλήο ζχλδεζε κεηαμχ θνηλνχ θαη δεκνζηνγξάθνπ πνπ πνηέ σο ηψξα δελ είρακε ζπλαληήζεη ζηα έληππα κέζα Η δηαδηθηπαθή εθδνρή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Κνζκά Βίδνπ Έρνληαο ήδε θαηαγξάςεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ρξνλνγξαθηθήο ζηήιεο ηνπ Κνζκά Βίδνπ ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ζα δηεξεπλήζνπκε, ζηε ζπλέρεηα, ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηά πξνζιακβάλνληαη απφ ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ. Ζ δπλαηφηεηα ζρνιηαζκνχ ησλ άξζξσλ πνπ παξέρεη ε ηζηνζειίδα ηνπ Βήκαηνο απνδεηθλχεηαη αλαπφζπαζην εξγαιείν, ην νπνίν θαη ζα καο επηηξέςεη λα ζπιιέμνπκε ζηνηρεία γηα ηελ αλαγλσζηηθή ππνδνρή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θεηκέλσλ. Παξαδνζηαθά, νη ρξήζηεο ζε πεξηπηψζεηο πνπ επηζπκνχζαλ λα έρνπλ πξνζσπηθή επηθνηλσλία κε ηνλ αξζξνγξάθν, θαινχληαλ λα ζηείινπλ επηζηνιή ζηε δηεχζπλζε πνπ ηνπο ππνδεηθλχνληαλ ή λα απεπζπλζνχλ γξαπηψο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηήιε ζην έληππν. Πνιιέο θνξέο σζηφζν, νη θξηηηθέο ή νη απφςεηο δελ ήηαλ δπλαηφλ λα παξνπζηαζζνχλ φιεο, ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ ηεο ζειίδαο. Δλίνηε, θάπνηνη αξζξνγξάθνη απαληνχζαλ κέζα απφ ηα θείκελά ηνπο. Χζηφζν, ζηελ έληππε έθδνζε παξαηεξείηαη θαη ε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία απνθξχπηνληαλ θξηηηθέο ή ζρφιηα αλαγλσζηψλ εθ κέξνπο ηνπ εθδφηε ή ηνπ ζπληάθηε, φρη απαξαίηεηα γηα ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε απξεπέο πεξηερφκελν αιιά γηα ιφγνπο πξνζσπηθνχο, γηα λα εμαθαληζηνχλ ελνριεηηθά ή επηθίλδπλα ζρφιηα, αιιά θαη γηα λα εμππεξεηεζνχλ ζπγθεθξηκέλα ζπκθέξνληα. ηε βάζε απηή, ε παξνχζα έξεπλα, πινπνηείηαη ζε δχν θάζεηο: αξρηθά, ζα κειεηεζνχλ ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά παξνπζίαζεο ηεο ζηήιεο ηνπ Βίδνπ, φπνπ θαη ζα επηζεκαλζνχλ νη ηξφπνη θαη ηα κέζα πνπ παξέρεη ην δηαδίθηπν ζηνλ ρξήζηε ψζηε λα ζπκκεηάζρεη ελεξγά ζηελ δηακφξθσζε ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. ε δεχηεξε θάζε, ε 99

104 έξεπλα ζα εζηηάζεη απνθιεηζηηθά ζηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ, ψζηε λα δηεξεπλεζνχλ νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο νη ρξήζηεο «εθκεηαιιεχνληαη», ηα παξαπάλσ κέζα γηα ιφγνπο πνπ νη ίδηνη επηζπκνχλ. Ξεθηλψληαο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη αλάκεζα ζην έληππε θαη ηε δηαδηθηπαθή εθδνρή ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ηνπ Βίδνπ δελ παξαηεξνχληαη θεηκεληθέο αιιαγέο. Με ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, πνπ αλαθέξζεθαλ ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, κνξθνινγηθά ην θχξην ζψκα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο-δειαδή ην θείκελν-, παξακέλεη ην ίδην, ηφζν έληππα φζν θαη δηαδηθηπαθά. Ζ δηαθνξά έγθεηηαη ζηελ εκέξα αλάξηεζεο. πγθεθξηκέλα, γηα εκπνξηθνχο ιφγνπο, ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα είλαη πξνζβάζηκν ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ 1-3 κέξεο κεηά ηελ θπθινθνξία ηεο έληππεο θπξηαθάηηθεο έθδνζεο θαη ηνπ πεξηνδηθνχ. ζνλ αθνξά ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ φπσο παξνπζηάδνληαη ζην έληππν, είλαη αμηνζεκείσην φηη πνηέ δελ έρεη δεκνζηεπζεί θάπνην ζρφιην ρξήζηε, θαζψο επίζεο θαη πνηέ δελ έρεη δνζεί θάπνηα έκκεζε ή άκεζε απάληεζε, ζε ηνπνζέηεζε απηνχ. Σν γεγνλφο απηφ, δελ ζρνιηάδεηαη απαξαίηεηα αξλεηηθά, θαζψο ζην ΒΖmagazino δελ παξέρεηαη αλεμάξηεηνο ρψξνο ζρνιηαζκνχ, ελψ πηζαλφηαηα ν Βίδνο πξνηηκά λα απαληά ίζσο θαη ηδίαλ. πλάγεηαη, επνκέλσο, πσο ν ηξφπνο θαη ηα κέζα επηθνηλσλίαο ζηνλ έληππν Σχπν είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλα. Βέβαηα, κε ηελ απνπζία αλαγλσζηηθνχ ζρνιηαζκνχ, απφςεσλ θαη πξνβιεκαηηζκψλ, ην επξχηεξν αλαγλσζηηθφ θνηλφ δελ έρεη νινθιεξσκέλε εηθφλα γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνζιακβάλνπλ νη άιινη ρξήζηεο ην θείκελν, κε απνηέιεζκα λα απνδέρεηαη ηελ αληίιεςε ηνπ αξζξνγξάθνπ. ην ρξνλνγξάθεκα φκσο, ε αλάγθε πξνβνιήο ηεο πνιππξηζκαηηθήο αλαγλσζηηθήο πξφζιεςεο κνηάδεη, επηβεβιεκέλε θαη απηφ γηαηί, φπσο παξαηεξήζεθε, πξφθεηηαη γηα έλα είδνο πνπ αθνξκάηαη απφ ηελ ίδηα ηελ θνηλσλία ησλ ρξεζηψλ θαη απεπζχλεηαη ζε απηή. Έηζη, δεκηνπξγείηαη έλα λέν κνληέιν αλαγλσζηηθήο πξφζιεςεο, πνπ βαζίδεηαη ζηελ πνιπθσλία ηεο γλψκεο, κε ηνλ ρξήζηε λα είλαη απηφο πνπ ηελ δηακνξθψλεη. ην ζεκείν απηφ, επηζεκαίλεηαη φηη βαζηθφ εξγαιείν ηεο πνιπθσλίαο ησλ απφςεσλ, απνηειεί ν δηάινγνο. Σν δηαινγηθφ ζηνηρείν, ζπλαληάηαη αξθεηά ζπρλά ζηα δηαδηθηπαθά ζρφιηα, αθνχ ηα λέα κέζα παξέρνπλ έλα πξνζνδνθφξν έδαθνο πνπ θέξλεη ηνπο ρξήζηεο ζε επαθή επθνιφηεξα απφ φηη έρνπκε σο ηψξα ζπλαληήζεη ζηα 100

105 παξαδνζηαθά κέζα. Ζ δηαινγηθή απηή πξαθηηθή, εγθαηληάδεη κηα εμίζνπ λέα επνρή ζην ρξνλνγξάθεκα, πνπ βαζίδεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε. Σν έληππν ρξνλνγξάθεκα, πηνζεηεί ινηπφλ, έλα κνλφπιεπξν κνληέιν θνηλνπνίεζεο ηνπ ζρνιηαζκνχ, απηφ κε κνλαδηθφ απνδέθηε ηνλ ρξνλνγξάθν. Χζηφζν, ε θαηάζηαζε απηή ζηαδηαθά αιιάδεη: ζηα έληππα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ, ζπλαληάηαη πιένλ δίπια απφ ηε θσηνγξαθία ηνπ, -πνπ είλαη ηνπνζεηεκέλε ζην πάλσ κέξνο ηεο ζειίδαο-, θαη ηελ πξνζσπηθή δηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Παξαηεξείηαη δειαδή, παξφηξπλζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ γηα ηδησηηθή- πξνζσπηθή επηθνηλσλία. Σν γεγνλφο απηφ νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα, φηη ηφζν νη ηζχλνληεο ηεο εθεκεξίδαο, ην εθδνηηθφ επηηειείν φζν θαη ν ίδηνο ν ρξνλνγξάθνο επηιέγνπλ λα επσθειεζνχλ απφ ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρεη ην δηαδίθηπν, δηεπθνιχλνληαο ηελ ειεθηξνληθή επηθνηλσλία κε ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ, κεηψλνληαο έηζη ηνλ ρξφλν θαη ηηο απνζηάζεηο αλάκεζα ζηνλ επαγγεικαηία αξζξνγξάθν θαη ηνλ απνδέθηε ησλ θεηκέλσλ ηνπ. Πξάγκαηη, κεηά ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Βήκαηνο, αθνινπζεί πάληα κηα θφξκα ζρνιηαζκνχ, εηδηθά δηακνξθσκέλε γηα ηνπο ρξήζηεο πνπ επηζπκνχλ λα αθήζνπλ θάπνην ζρφιην 15 : 15 Η ζρνιηαζηηθή απηή θφξκα, ηζρχεη γηα φιεο ηηο θαηεγνξίεο άξζξσλ πνπ θηινμελνχληαη ζην Βήκα 101

106 πσο δηαθαίλεηαη, ε πξψηε ελέξγεηα πνπ πξέπεη λα θάλεη ν ρξήζηεο, είλαη λα δψζεη έλαλ ηίηιν ζην ζρφιην πνπ ζέιεη λα αθήζεη: φπσο ηα δεκνζηνγξαθηθά άξζξα, έηζη θαη ηα ζρφιηα ησλ ρξεζηψλ πξνζδηνξίδνληαη απφ ηνλ ηίηιν ηνπο, ν νπνίνο θαη δίλεη ην ζηίγκα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. Αθνινπζεί εηδηθφο ρψξνο-πιαίζην γηα ην θπξίσο θείκελν, ελψ απαηηείηαη θαη ην επηθνηλσλίαο ηνπ ζρνιηαζηή. Σέινο, απαηηείηαη λα ππάξρεη έλα φλνκα ρξήζηε, ην νπνίν ζα εκθαλίδεηαη θάησ απφ ην ζρφιην θαη ζα δειψλεη ηελ παηξφηεηά ηνπ. Απηφ πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί ζην ζεκείν απηφ, είλαη ν πεξηνξηζκέλνο αξηζκψλ ιέμεσλ -700 ιέμεηο- πνπ παξέρεηαη ζηνλ ρξήζηε γηα λα αθήζεη ην ζρφιην ηνπ. ε αληίζεζε κε ηνλ παξαδνζηαθφ ζρνιηαζκφ, φπνπ δελ ππήξρε πεξηνξηζκφο, ζην δηαδηθηπαθφ ζρνιηαζκφ ν ρψξνο είλαη πεξηνξηζκέλνο, κε ζηφρν λα θηινμελνχληαη πεξηζζφηεξεο απφςεηο. Αλ θαη ην γεγνλφο απηφ ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο κεηνλέθηεκα, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ είλαη, αθνχ κε ηνλ ηξφπν απηφ, θαηαξγείηαη ε κνλνπξφζσπε παξάζεζε γλψκεο. Παξάιιεια, ζην θάησ κέξνο ηεο θφξκαο, επηζεκαίλεηαη ζηνπο ρξήζηεο φηη ηα πξνζβιεηηθά ζρφιηα ζα δηαγξάθνληαη, γεγνλφο ην νπνίν ππνδεηθλχεη ηελ παξνπζία ειέγρνπ, ελψ δηεπθξηλίδεηαη φηη θαλέλα απφ ηα ζρφιηα πνπ γξάθνληαη δελ αληηπξνζσπεχνπλ ηελ γλψκε ηεο εθεκεξίδαο, αιιά είλαη απνθιεηζηηθά θα κφλν 102

107 απφςεηο ησλ ρξεζηψλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε εθεκεξίδα πξνζηαηεχεηαη απφ λνκηθέο θπξψζεηο, ελψ παξάιιεια ηάζζεηαη ππέξ ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο ησλ ζρνιίσλ, ηνλίδνληαο πσο δελ εμππεξεηνχλ θάπνην ζθνπφ θαη δελ πηνζεηνχληαη απφ ηελ ίδηα. Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί, φηη ν ρξήζηεο δελ είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηνπνζεηεζεί πάλσ ζε έλα ζέκα κε ην πιήξεο φλνκα ηνπ. Γηα απηφ ην ιφγν απνηειεί ζπρλφ θαηλφκελν ε «ππνγξαθή» λα είλαη ην κηθξφ φλνκα ηνπ ρξήζηε, θάπνην ςεπδψλπκν ή αθφκε θαη ε αλσλπκία. Ζ αλσλπκία πνπ παξέρεηαη ζην δηαδίθηπν κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ηφζν ζεηηθά φζν θαη αξλεηηθά. Δίλαη φπσο ζα ιέγακε ζηελ θαζνκηινπκέλε «δίθνπν καραίξη». Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη απφ ηε κηα πιεπξά, πίζσ απφ ηελ θάιπςε ηεο αλσλπκίαο, ν ρξήζηεο αηζζάλεηαη ηελ απφιπηε ειεπζεξία λα εθθξαζηεί, αιιά απφ ηελ άιιε δελ εμαζθαιίδεηαη απαξαίηεηα θαη ε πνηφηεηα ηνπ ζρνιίνπ. Δπίζεο είλαη αξθεηά δχζθνιν λα απνδνζνχλ επζχλεο ή λα κπνπλ πεξηνξηζκνί ζηνλ ρξήζηε, αθνχ είλαη ειεχζεξνο λα δεκηνπξγήζεη λέν πξνθίι θαη λα εμαθνινπζεί λα θάλεη θαθφβνπια ζρφιηα ή λα παξελνριεί ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο ή αθφκα θαη ηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν νπνηαδήπνηε ζηηγκή επηζπκεί (Nissenbaum,1999:45.) Αθνχ ινηπφλ, ν ρξήζηεο ζπληάμεη ην ζρφιηφ ηνπ, ηνπ δίλνληαη νη επηινγέο ηεο απνζηνιήο θαη ηνπ θαζαξηζκνχ. ηελ πξψηε πεξίπησζε, αλ ν ρξήζηεο είλαη ζίγνπξνο γηα απηφ πνπ ζέιεη λα κνηξαζηεί επηιέγεη ηελ απνζηνιή, ελψ αλ έρεη αιιάμεη γλψκε, επηιέγεη ηνλ «θαζαξηζκφ», γηα λα δηαγξάςεη ην ζρφιην ηνπ ή λα ην επαλαδηαηππψζεη. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ, φηη ζην δηαδίθηπν ζα ζπλαληήζνπκε δχν επίπεδα δηάδξαζεο: ην πξψην είλαη αλάκεζα ζηνλ ρξήζηε θαη ηνλ ρξνλνγξάθν, ν νπνίνο είλαη ν απνδέθηεο ηνπ ζρνιηαζκνχ θαη νπζηαζηηθά θξίλεηαη γηα φζα γξάθεη, ελψ ην δεχηεξν δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζηνπο ρξήζηεο. Αο ζεκεησζεί επίζεο, φηη εθηφο απφ ηε θφξκα επηθνηλσλίαο, ζηε δηαδηθηπαθή κνξθή ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ ζα ζπλαληήζνπκε θαη ηα ζχκβνια ησλ δεκνθηιέζηεξσλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο, φπσο ην Facebook θαη ην Twitter, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: 103

108 ηνλ ρξήζηε παξέρνληαη νη επηινγέο «Like», δειαδή «Μνπ αξέζεη» θαη «Share», δειαδή «Μνηξάδνκαη». ηαλ ν ρξήζηεο θάλεη «Like», ζε έλα κέζν θνηλσληθήο δηθηχσζεο, ην άξζξν, ζα γλσζηνπνηεζεί θαη ζηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηαδηθηπαθψλ ηζηφηνπσλ. Αλ επηιέμεη λα θάλεη «Share», ζα θνηλνπνηεζεί, εθηφο απφ ηνπο ηζηφηνπνπο πνπ πξναλαθέξακε, θαη ζε άιινπο δηαδηθηπαθνχο ρψξνπο, ν νπνίνο επηζπκεί λα ην γλσζηνπνηήζεη. Παξάιιεια, δίπια απφ ηα εηθνλίδηα ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο, ππάξρεη έλαο αξηζκφο πνπ ππνδεηθλχεη ηελ επηζθεςηκφηεηα πνπ είρε ε θάζε ηζηνζειίδα μερσξηζηά. Ο ρξήζηεο κπνξεί επίζεο λα απνζηείιεη ην ρξνλνγξάθεκα κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζε θάπνηνλ άιιν ρξήζηε, ελψ επηπιένλ κπνξεί λα απνζεθεπηεί ζηνπο ιεγφκελνπο ζειηδνδείθηεο θαη ν ρξήζηεο λα αλαηξέμεη ζε απηφ φπνηε ν ίδηνο ην επηζπκεί. Δπηπξφζζεηα, δίλεηαη θαη ε δπλαηφηεηα ηεο εθηχπσζεο ηνπ έληππνπ. Μέρξη ζηηγκήο ζηνλ έληππν Σχπν ν ρξήζηεο εθηφο απφ ηα ζέκαηα πνπ ηνλ ελδηέθεξαλ αλαγθαδφηαλ λα αγνξάζεη θαη έληππα πνπ πηζαλφλ δελ βξίζθνληαλ ζηελ ζθαίξα ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπ, κηαο θαη απηά ζπκπεξηιακβάλνληαο γηα παξάδεηγκα ζε θάπνηα εθεκεξίδα. Γηαπηζηψλνπκε ινηπφλ, φηη φπσο ν θάζε δεκνζηνγξάθνο, ν ρξνλνγξάθνο δηαζέηεη έλα δηθφ ηνπ ρψξν ζηελ εθεκεξίδα φπνπ θηινμελείηαη ην θείκελφ ηνπ αιιά παξάιιεια κπνξνχκε λα ην εληνπίζνπκε θαη ζε άιινπο δηαδηθηπαθνχο ηζηφηνπνπο, ράξε ζηηο αιιεπάιιειεο θνηλνπνηήζεηο πνπ θάλνπλ νη ρξήζηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ην θείκελν ηνπ ρξνλνγξάθνπ γλσζηνπνηείηαη επξχηεξα θαη δηαρέεηαη ζε πνιχ κεγαιχηεξν θνηλφ απνδεθηψλ (ελδερνκέλσο κε ρξεζηψλ ηνπ ΒΖmagazino), γεγνλφο 104

109 πνπ δελ είλαη εθηθηφ ζηνλ έληππν Σχπν, φπνπ ν ρξήζηεο αθφκα θαη αλ ζέιεη λα ην κνηξαζηεί κε θάπνηνλ άιινλ, δελ κπνξεί λα ην θάλεη ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Πξνζηηφηεξε επνκέλσο ζην επξχ θνηλφ, ε δηαδηθηπαθή εθδνρή ηεο ζηήιεο ηνπ Βίδνπ ζίγνπξα είλαη δεκνθηιέζηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε έληππε. Οη δπλαηφηεηεο αλάγλσζεο θαη νη ηξφπνη δηάδξαζεο πνπ παξέρνληαη ειεθηξνληθά είλαη πνιινί πεξηζζφηεξνη απφ φζνπο είρακε γλσξίζεη σο ηψξα ζην έληππν θαη αδηακθηζβήηεηα είλαη πνιινί πην πξνζβάζηκνη. Με ηνλ φξν απηφ ελλννχκε ην απηνλφεην, φηη ν ρξήζηεο δελ είλαη ππνρξεσκέλνο λα αγνξάδεη θάζε θνξά ην έληππν πνπ θηινμελείηαη ην ρξνλνγξάθεκα, αιιά κε ην πάηεκα ελφο θνπκπηνχ, κπνξεί απηφ λα εκθαλίδεηαη απηφκαηα ζηελ νζφλε ηνπ. Σν ΒΖΜΑ, ζπγθεθξηκέλα, έρνληαο αθφκε ειεχζεξα ηα πεξηερφκελά ηνπ, παξέρεη ηελ επθαηξία ζηνπο ρξήζηεο λα δηαβάζνπλ ην άξζξν ηεο επηινγήο ηνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ- ρσξίο θακία ρξεκαηηθή επηβάξπλζε Ο δηαδηθηπαθόο ζρνιηαζκόο ηεο ρξνλνγξαθηθήο ζηήιεο «Κυνικός» ην παξφλ θεθάιαην, ζα αλαιπζεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπζνχλ ηα δηαδηθηπαθά κέζα επηθνηλσλίαο, ψζηε λα ζέζνπλ ηηο βάζεηο γηα ηε δηακφξθσζε κηαο λέαο θαη ζηαζεξήο ζρέζεο αλάκεζα ζηνπο ίδηνπο θαη ηνλ ρξνλνγξάθν. ηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη λα δεκηνπξγεζεί κηα εκπεξηζηαησκέλε εηθφλα ηνπ ηξφπνπ δηακφξθσζεο ηεο αλαγλσζηηθήο πξφζιεςεο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ηνπ Κνζκά Βίδνπ απφ ηνπο δηαδηθηπαθνχο ρξήζηεο, εμεηάδνληαο ηηο αληηδξάζεηο, ηηο ζθέςεηο θαη ηνπο ζέζεηο πνπ απηνί αλαπηχζζνπλ ζηα ζρφιηά ηνπο. πσο ηζρχεη γηα φια ηα δεκνζηνγξαθηθά θείκελα ηνπ δηαδηθηχνπ, ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ παξαηεξνχληαη δχν επίπεδα δηάδξαζεο: ην πξψην επίπεδν είλαη κεηαμχ ηνπ ρξνλνγξάθνπ θαη ηνπ ρξήζηε θαη ην δεχηεξν κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Ξεθηλψληαο απφ ην πξψην επίπεδν δηάδξαζεο (ρξνλνγξάθνο-ρξήζηεο), ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ελψ δελ ζπλαληάηαη πνηέ απάληεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ ρξνλνγξάθνπ ζε ρξήζηε, ψζηε λα γίλεη πξαγκαηηθφο δεκφζηνο δηάινγνο, δελ ζα πξέπεη λα απνθιεηζηεί ην γεγνλφο φηη ν γξάθσλ επηθνηλσλεί πξνζσπηθά κέζσ . Χζηφζν, πξνθεηκέλνπ λα κελ βαζηζηνχκε νινθιεξσηηθά ζηελ ππφζεζε απηή, ζα εξεπλεζεί έλαο άιινο παξάγνληαο φπνπ βαζίδεηαη θαη αλαπηχζζεηαη ε δηαδξαζηηθή ζρέζε ζε επίπεδν ρξήζηε-ρξνλνγξάθνπ. 105

110 Ο παξάγνληαο απηφο, δελ είλαη άιινο απφ ην ίδην ην ρξνλνγξάθεκα, πνπ απνηειεί ηε ζθέςε ηνπ ρξνλνγξάθνπ ηελ νπνία επηιέγεη λα κνηξαζηεί κε ην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ. Αλ ινηπφλ βαζηζηνχκε ζηελ παξαδνρή φηη ν ρξνλνγξάθνο, παξαζέηεη ηηο απφςεηο ηνπ πάλσ ζε ζέκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο θαη πξνβιεκαηηζκνχ, ηφηε ζίγνπξα, αλακέλεη θαη θάπνηα απάληεζε απφ ηνπο ρξήζηεο ηνπ, ψζηε αλαπηπρζεί ε ζρέζε, ε νπνία πξναλαθέξζεθε. ηελ βάζε απηή ινηπφλ, εληνπίδνληαη ηξεηο θαηεγνξίεο αιιειεπίδξαζεο ζε επίπεδν ρξήζηε-ρξνλνγξάθνπ, φπσο πξνθχπηνπλ κέζα απφ ηα ζρφιηα: 1) ηα ζρφιηα πνπ ζηνρεχνπλ άκεζα ζηνλ ρξνλνγξάθν θξίλνληαο ηνλ σο ζπληάθηε ή γηα ηε ζηάζε πνπ θξαηά απέλαληη ζε απηά πνπ ζρνιηάδεη, 2) απηά πνπ αζθνχλ θξηηηθή κφλν ζην ρξνλνγξάθεκα ηνπ, σο πξνο ηε δνκή θαη ην πεξηερφκελν ηνπο θαη 3) απηά πνπ αθεγνχληαη εκπεηξίεο θαη πξνζσπηθά πεξηζηαηηθά πνπ ζρεηίδνληαη θάζε θνξά κε ην ζέκα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Αλαιπηηθφηεξα: 1. ρόιηα πνπ ζηνρεύνπλ ζηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν ηελ παξνχζα θαηεγνξία ζρνιίσλ, εληάζζνληαη θξηηηθέο θαη απφςεηο ρξεζηψλ πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν. πγθεθξηκέλα, ηα ζρφιηα απηά εζηηάδνπλ ζηελ ζηάζε πνπ θξαηά ν ρξνλνγξάθνο απέλαληη ζηα γεγνλφηα πνπ δηεγείηαη, ρσξίο λα αζθείηαη θξηηηθή ζην ρξνλνγξάθεκα. ηελ πεξίπησζε απηή, ζπλαληψληαη πνηθίιεο αληηδξάζεηο, πνπ πξνθχπηνπλ κέζα απφ ηα ζρφιηα ησλ ρξεζηψλ, νη νπνίεο είηε είλαη ζαθψο αξλεηηθέο είηε κεηξηνπαζείο ή αθφκα θαη ζε θάπνηεο πεξηζζφηεξεο θηιηθέο. ηα παξαδείγκαηα πνπ αθνινπζνχλ επηβεβαηψλεηαη ε παξαπάλσ δηαπίζησζε: Σν ζρφιην αθνξά ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «ε πεξεθάληα ηνπ Έιιελα» ( ), κε ζέκα ηελ αγελή ζπκπεξηθνξά ησλ Διιήλσλ, φηαλ βξίζθνληαη ζε κηα μέλε 106

111 ρψξα θαη εηδηθφηεξα, φηαλ πξέπεη λα ζπλππάξμνπλ κε δηαθνξεηηθήο εζληθφηεηαο πνιίηεο. πγθεθξηκέλα, ν Βίδνο θαηαθξίλεη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ πνπ πηνζεηνχλ κηα απξεπή ζηάζε απέλαληη ζε μέλνπο ιανχο. Χο εθ ηνχηνπ, ν παξαπάλσ ρξήζηεο, ππνγξάθνληαο σο «αλψλπκνο», αζθεί θξηηηθή ζηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν, θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ πξνζπαζεί λα θαηαδηθάζεη ηελ παζεηηθή ζηάζε πνπ έδεημε γηα ην πεξηζηαηηθφ. Πξφθεηηαη γηα έλα είδνο θξηηηθήο, θαζψο ν ρξήζηεο ζεσξεί φηη ν ρξνλνγξάθνο δελ θξάηεζε ηε πξέπνπζα ζηάζε, επηξξίπηνληαο ηνπ επζχλεο. Παξαηεξείηαη δειαδή, κηα αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν, πνπ παξνπζηάδεηαη κε ηελ κνξθή επίθξηζεο. Οινθάλεξα, ν ρξήζηεο, δελ αζθεί νπνηαδήπνηε θξηηηθή ζην πεξηερφκελν ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, αληηζέησο, ζηξέθεηαη θαηά ηνπ ίδηνπ ηνπ ρξνλνγξάθνπ, θαηαθξίλνληαο ηηο απφςεηο ηνπ. Σν ίδην ζρεδφλ ζπκβαίλεη θαη ζην ρξνλνγξάθεκα κε ζέκα «Γηαδηθηπαθφ Πέλζνο» ( ),πνπ αλαθέξεηαη ζηελ «κφδα» πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ επνρή θαη ζέιεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο ρξήζηεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο, λα αλαξηνχλ πξνζσπηθά κελχκαηα θαη ζρφιηα πνπ αθνξνχλ εθιηπφληα πξφζσπα. Δλ πξνθεηκέλσ, ν ρξνλνγξάθνο κηιά γηα ηελ πεξίπησζε πνπ πξφθεηηαη γηα δεκφζηα πξφζσπα, φηαλ νη «ηνίρνη» ησλ κέζσλ απηψλ ρξεζηκνπνηνχληαη σο θεδεηφραξηα, φπσο αλαθέξεη. Σν ζρφιην ηνπ ρξήζηε ήηαλ ην εμήο: Ο ρξήζηεο, πνπ ππνγξάθεη σο «νπζη καδνπνηεηέο» ζπκβνπιεχεη ηνλ ρξνλνγξάθν λα «θξπθηεί ζηελ ληνπιάπα», γηα λα κελ ηνλ βξνπλ θαη ηνλ ηηκσξήζνπλ. Με ειαθξψο εηξσληθή δηάζεζε πξνο ην θιίκα ηεο επνρήο, θξαηά κηα κεηξηνπαζή έσο θαη θηιηθή ζηάζε απέλαληη ζηνλ ρξνλνγξάθν, πξνζπαζψληαο λα ηνλ ζπκβνπιεχζεη λα θξαηήζεη θαη ν ίδηνο κηα νπδέηεξε νπηηθή απέλαληη ζε απηή ηε λέα λννηξνπία ηεο επνρήο. 107

112 Παξαηεξείηαη ινηπφλ εδψ, ε πεξίπησζε πνπ ν ρξήζηεο είλαη θηιηθά πξνζθείκελνο ζηνλ ρξνλνγξάθν, δελ αζθεί αξλεηηθή θξηηηθή, αιιά πηνζεηεί κηα ζπκβνπιεπηηθή ζηάζε, παξνηξχλνληαο ηνλ λα κελ είλαη ηφζν επηθξηηηθφο ζην δήηεκα πνπ πξαγκαηεχεηαη Θα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ν ρξήζηεο ζηελ παξνχζα πεξίπησζε, πξνζπαζεί λα ηνλ πξνζηαηεχζεη απφ ηελ αξλεηηθή θξηηηθή πνπ πηζαλφηαηα ζα δερζεί, αλ δελ αιιάμεη ζηάζε. ην παξαθάησ ζρφιην, ν ρξήζηεο απεπζχλεηαη ζηνλ ίδην ην Βίδν, κε ζθνπφ λα εθθξάζεη ηελ ελαληίσζε ηνπ ζρεηηθά κε ηε ζηάζε πνπ θξαηά ζην ρξνλνγξάθεκα ηνπ γηα ηα θαηνηθίδηα δψα: ην ελ ιφγσ ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Σεηξάπνδα ζε θξίζε» ( ), ν Βίδνο, πξαγκαηεχεηαη ην δήηεκα ηεο παξακέιεζεο ησλ δψσλ ζηελ ρψξα καο, εζηηάδνληαο παξάιιεια ζηελ ζηάζε πνπ θξαηνχλ νη πνιίηεο απέλαληη ηνπο, ε νπνία δελ ζεσξεί φηη είλαη ε αξκφδνπζα. Ζ αχμεζε ησλ αδέζπνησλ ζηα αζηηθά θέληξα θπξίσο, παξνπζηάδεη φπσο αλαθέξεη κεγάιε επηδείλσζε, ρσξίο θάπνηνο πνιίηεο λα αλαιακβάλεη ελεξγή δξάζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο. Ο ρξήζηεο πνπ ππνγξάθεη σο «γ/λ» εθθξάδεη ηελ άπνςε ηνπ, ε νπνία είλαη αληίζεηε κε απηή ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Αλ θαη μεθηλά ηελ απάληεζε ηνπ ζε θηιηθφ ηφλν («θίιε κνπ ζπγγξαθέα»), ε θξηηηθή ε νπνία αζθεί απέλαληη ηνπ, είλαη κεηξηνπαζήο. πγθεθξηκέλα, πξνζπαζεί λα πξνζεγγίζεη θαη λα παξνπζηάζεη ην ζέκα απφ ηελ δηθή ηνπ νπηηθή πιεπξά, απηή πνπ ν ρξνλνγξάθνο, πηζαλφηαηα λα κελ γλσξίδεη, δίλνληαο, σο επηρείξεκα, πιεξνθνξίεο απφ ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δσή. Παξαηεξείηαη ινηπφλ, φηη ζε φιεο ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, ην ζρφιην εζηηάδεη ζηνλ ρξνλνγξάθν θαη φρη ζην θείκελν απηφ θαζ απηφ, θαζψο αζθείηαη θξηηηθή ζην ίδην ην πξφζσπν θαη ζηε ζηάζε ηνπ. Κάπνηεο θνξέο ηνλ θαηαδηθάδνπλ 108

113 θαη άιιεο πάιη ηνλ ζπκβνπιεχνπλ. Ο ρξήζηεο κνηάδεη λα αληηκεησπίδεη ηνλ ρξνλνγξάθν σο ίζνο πξνο ίζν, θαηαξγψληαο δειαδή ηελ δεκνζηνγξαθηθή ηνπ ηδηφηεηα θαη ζπλνκηιψληαο ή δηαθσλψληαο καδί ηνπ φπσο κε έλαλ θίιν. Έηζη, δεκηνπξγείηαη κηα λέα ζρέζε κεηαμχ ρξνλνγξάθνπ θαη ρξήζηε, κε εκθαλή ηελ δηάζεζε γηα δηάινγν, φπνπ ηφζν ε κηα πιεπξά (ρξήζηεο), φζν θαη ε άιιε πιεπξά (ρξνλνγξάθνο), επηθνηλσλνχλ ζε επίπεδν δηαθνξεηηθφ απφ ηα ζπλήζε. πγθεθξηκέλα, νρξνλνγξάθνο αληηκεησπίδεηαη σο έλαο θαζεκεξηλφο άλζξσπνο πνπ δέρεηαη ηελ φπνηα θξηηηθή θαη ν ρξήζηεο έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα εθθξάζεη ειεχζεξα ηελ γλψκε ηνπ, λα εθθξάζεη ηε δηαθσλία ηνπ γηα ηελ ζηάζε ηνπ ρξνλνγξάθνπ αιιά αθφκα θαη λα παξέρεη ζπκβνπιέο ζε απηφλ. 2. ρόιηα πνπ αθνξνύλ ην ρξνλνγξάθεκα σο θείκελν ηελ πεξίπησζε απηή, ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ ζρνιηάδνληαη πξσηίζησο σο θείκελα, ζρεηηθά κε ηε ζεκαηηθή, ηελ παξνπζίαζε θαη ηνλ ηξφπν γξαθήο ηνπο, ελψ ελ ζπλερεία κφλν νη ρξήζηεο εθθξάδνπλ ηελ άπνςε ηνπο πάλσ ζηελ ηνπνζέηεζε πνπ απηά εθθξάδνπλ. ε αληίζεζε κε ηελ αλσηέξσ θαηεγνξία, εδψ δελ εκθαλίδνληαη θξηηηθέο πνπ ζηνρεχνπλ ηνλ ρξνλνγξάθν σο άηνκν, αιιά ην άξζξν ηνπ θαη κφλν. ην ρξνλνγξάθεκα, «χγρξνλνο single, 40 θαη βάιε» ( ) γηα παξάδεηγκα, ν Βίδνο ζρνιηάδεη ηελ δσή θαη ηελ θαζεκεξηλφηεηα, φπσο ηελ βηψλνπλ νη αδέζκεπηνη άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηελ ειηθία ησλ 40 θαη άλσ. Παξαθάησ, παξαηίζεληαη ηα ζρεηηθά δηαδηθηπαθά ζρφιηα απφ δχν δηαθνξεηηθνχο ρξήζηεο: 109

114 Παξαηεξείηαη φηη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, νη ρξήζηεο (πηζαλφηαηα πξφθεηηαη γηα γπλαίθεο), αξρηθά αμηνινγνχλ ζεηηθά ην θείκελν, ραξαθηεξίδνληαο ην σο «ελδηαθέξνλ» θαη «εχζηνρν», ελψ ζε δεχηεξε θάζε εθθξάδνπλ ηελ άπνςε ηνπο πάλσ ζην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ν ρξνλνγξάθνο. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ινηπφλ, αμηνινγείηαη ην πεξηερφκελν ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, απνζπψληαο ζεηηθά ζρφιηα, πνπ ζεκαίλεη φηη ν ρξνλνγξάθνο έρεη πξνζεγγίζεη κε ηξφπν εχζηνρν ην πεξηερφκελν ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, γεγνλφο πνπ νδεγεί ηνπο ρξήζηεο λα ηαπηίδνληαη κε ηελ ζέζε ηνπ ρξνλνγξάθνπ. Παξφκνηα κε ηελ παξαπάλσ θξηηηθή, είλαη θαη απηή πνπ αθνινπζεί. Πξφθεηηαη γηα ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Πεξαζκέλα κεγαιεία» ( ), φπνπ ν ρξνλνγξάθνο, θάλεη ιφγν γηα ηελ αίγιε θαη δφμα ηεο Αζήλαο ησλ πεξαζκέλσλ επνρψλ, αλαπνιψληαο ηηο κέξεο εθείλεο κε κεγάιε λνζηαιγία, δείρλνληαο παξάιιεια ηελ δπζαξέζθεηα ηνπ γηα ηε ζεκεξηλή ηεο θαηάιεμε. πγθεθξηκέλα: ηελ παξνχζα πεξίπησζε, ν ρξήζηεο, ζπγραίξεη ηνλ ρξνλνγξάθν γηα ην άξζξν ηνπ. Δπεηδή δελ δηεπθξηλίδεη αλ ε επηβξάβεπζε ηνπ απηή αλαθέξεηαη ζην πεξηερφκελν ή ηνλ ηξφπν γξαθήο ηνπ θεηκέλνπ, ππνζέηνπκε φηη πξνθαλψο απεπζχλεηαη ζην ζχλνιν ηνπ. Ο ρξήζηεο, ραξαθηεξίδεη ην άξζξν σο «έμνρν», δείρλνληαο ζηνλ ρξνλνγξάθν θάπνην είδνο αλαγλψξηζεο ηεο δνπιεηάο ηνπ. Σν γεγνλφο απηφ, είλαη αξθεηά ζπνπδαίν γηα έλαλ ρξνλνγξάθν, πνπ βιέπεη φηη ε δνπιεηά ηνπ βξίζθεη ζεηηθή αληαπφθξηζε. Σα επφκελα ζρφιηα αλαθέξνληαη ζε δχν δηαθνξεηηθά ρξνλνγξαθήκαηα, αιιά νη απφςεηο ηνπο ζπγθιίλνπλ: 110

115 Σν πξψην ζρφιην αθνξά ην θείκελν κε ηίηιν «Ο αγηαζκφο ηεο αγάπεο» ( ) θαη πξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηεο πίζηεο. Πξφθεηηαη γηα κηα ηζηνξία, ζρεηηθά κε ηελ αγάπε, ηελ πίζηε θαη ηηο ζεξαπεπηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ κπνξεί λα έρνπλ. Σν δεχηεξν ζρφιην, αθνξά ην θείκελν «Έλαο αθφκε ρσξηζκφο» ( ), θαη ν ρξνλνγξάθνο, ζρνιηάδεη ηελ επθνιία πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη ζηηο κέξεο καο λα ρσξίδνπλ, παξαζέηνληαο κάιηζηα θαη κηα πξνζσπηθή εκπεηξία ρσξηζκνχ, θηιηθνχ ηνπ δεπγαξηνχ. Καη ζηα δχν ζρφιηα, νη ρξήζηεο επηδνθηκάδνπλ ηνλ ρξνλνγξάθν γηα ην θείκελν ηνπ, ραξαθηεξίδνληαο ην «φκνξθν» ζηελ κηα πεξίπησζε θαη «ζαπκάζην» ζηελ επφκελε. ηε δεχηεξε πεξίπησζε κάιηζηα, ν ζρνιηαζηήο θάλεη κηα καδηθή αμηνιφγεζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Βίδνπ, ππνδειψλνληαο φηη πξφθεηηαη γηα ζπζηεκαηηθφ αλαγλψζηε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αξζξνγξάθνπ («έλα απφ ηα πην ζαπκάζηα άξζξα ζαο»), θαη ζπλερίδεη ζρνιηάδνληαο ηελ θαίξηα αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο απφ ηνλ ρξνλνγξάθν («πέζαηε κέζα γηα ηα θαιά ζην ζέκα»). Καη νη δπν ρξήζηεο εθθξάδνπλ αλεπηθχιαθηα ηνλ ζαπκαζκφ ηνπο αθήλνληαο λα δηαθαλεί ε ηαχηηζή ηνπο κε ηηο ζέζεηο πνπ εθθξάδεη ην θείκελν, κέζα απφ ηελ ζεηηθή ηνπ αμηνιφγεζε. Σέινο, αθνινπζεί έλα αθφκε ζρφιην ρξήζηε ζρεηηθά κε ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ννέκβξηνο απφ κάξκαξν» (3-2-12), πνπ έρεη σο ζέκα ηα ζπλαηζζεκαηηθά εξεζίζκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη ηελ επνρή εθείλε Ννέκβξηνο- θαη ην γεληθφηεξν θιίκα πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ κήλα απηφ. 111

116 Ο ζπγθεθξηκέλνο ρξήζηεο επηβξαβεχεη ηνλ ηξφπν γξαθήο θαη ηελ ηερληθή ηνπ ρξνλνγξάθνπ - ζρεδφλ ζαλ θξηηηθφο ινγνηερλίαο -, ζεκεηψλνληαο φηη πξφθεηηαη, θαηά ηελ θξίζε ηνπ, γηα έλα θαινγξακκέλν θαη πξνζεγκέλν θείκελν, πνπ απνδίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηεο επνρήο, πξνθαιψληαο ηφζν κεγάιν ελδηαθέξνλ ζηνλ ρξήζηε απφ ηελ πξψηε θηφιαο ιέμε. Μηα ηφζν ζεηηθή θαη κάιηζηα αηηηνινγεκέλε αλαγλσζηηθή αληηκεηψπηζε είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηνλ ρξνλνγξάθν, θαζψο θξίλεηαη φρη κφλν ην πεξηερφκελν θαη νη απφςεηο ηνπ, αιιά επίζεο θαη γηα ηελ ηερληθή θαη ην χθνο ηεο γξαθήο ηνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ επνκέλσο, ν ρξνλνγξάθνο, αληηκεησπίδεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο ζαλ ζπγγξαθέαο πηα, φρη κφλν σο απιφο δεκνζηνγξάθνο. Άξα, εδψ δηαθαίλεηαη ε ππφγεηα ζρέζε κε ηε ινγνηερλία φπνπ νη ρξήζηεο δηαβάδνπλ ην ρξνλνγξάθεκα κε ζθνπφ ηελ απφιαπζε, φπσο αθξηβψο ζπκβαίλεη δειαδή θαη κε ηελ αλάγλσζε ελφο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ. πλνιηθά, γηα ηηο δχν παξαπάλσ θαηεγνξίεο ζρνιηαζκνχ, δηαπηζηψλεηαη φηη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, νη ρξήζηεο επηδηψθνπλ λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηνλ ρξνλνγξάθν, είηε αζθψληαο θξηηηθή ζηνλ ίδην είηε ζηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ. Σν γεγνλφο απηφ, είλαη αξθεηά ζεκαληηθφ, αθνχ, γηα πξψηε θνξά, δεκνζηνπνηνχληαη ζην επξχ θνηλφ, ηέηνηνπ είδνπο απφςεηο, νηθνδνκψληαο παξάιιεια κηα λέα ζρέζε κεηαμχ ρξνλνγξάθνπ-ρξήζηε. Χο πξνο ην πεξηερφκελν ησλ ζρνιίσλ, παξαηεξείηαη φηη ζηελ πξψηε πεξίπησζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν, ηα ζρφιηα έρνπλ ηελ ζπκβνπιεπηηθή ή ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο αληίζεηε κε ηα ιεγφκελα ηνπ ρξνλνγξάθνπ, ρξνηά. Απηφ ζπκβαίλεη, δηφηη θξίλεηαη θπξίσο ε ζηάζε πνπ θξαηά ν ρξνλνγξάθνο απέλαληη ζην ζέκα πνπ θάζε θνξά πξαγκαηεχεηαη θαη φρη ε δνκή ηνπ. Δπνκέλσο, είλαη θπζηνινγηθφ, ν ρξνλνγξάθνο, λα αληηκεησπηζηεί σο άλζξσπνο, πνπ ηνπ αζθείηαη θξηηηθή γηα ηηο ηδέεο θαη ηηο απφςεηο ηνπ. ηελ δεχηεξε πεξίπησζε, φπνπ θξίλεηαη ε δνκή θπξίσο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, ην πεξηερφκελν ησλ ζρνιίσλ, δηαζέηεη δηαθνξεηηθή ρξνηά. Σα ζρφιηα δίλνπλ έκθαζε ζηνλ ηξφπν γξαθήο θαη απφδνζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ, γη απηφ θαη νη ραξαθηεξηζκνί πνπ απνδίδνληαη, έγθεηηαη πεξηζζφηεξν ζηελ ζεκαηηθή απφδνζε ηνπ θεηκέλνπ. Σν γεγνλφο απηφ, είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ, γηαηί ζηελ πεξίπησζε απηή, ν ρξνλνγξάθνο αμηνινγείηαη γηα ην έξγν ηνπ. 112

117 Αλεμάξηεηα ζε πνηα απφ ηηο δχν θαηεγνξίεο επηζπκεί λα εληαρζεί ν θάζε ρξήζηεο, ε δεκφζηα παξάζεζε ησλ απφςεσλ, απνηειεί κηα ζεκαληηθή θαηλνηνκία ηνπ δηαδηθηπαθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο πνπ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζην επξχ θνηλφ λα αθνπγθξαζηεί ηελ γλψκε ησλ ππνινίπσλ αιιά θαη ζηνλ ρξνλνγξάθν λα νηθνδνκήζεη κηα λέα ζρέζε κε ηνπο ρξήζηεο ηνπ θαη λα δεη ζπλνιηθά ηνλ αληίθηππν ηεο δνπιεηάο ηνπ, βαζηζκέλνο ζε κηα ζρέζε αιιειεπίδξαζεο. 3. Κνηλνπνίεζε πξνζσπηθώλ εκπεηξηώλ Ζ ηξίηε θαηεγνξία αλαγλσζηηθψλ ζρνιίσλ πνπ θάλεη θαλεξή ηελ αιιειεπίδξαζε ρξνλνγξάθνπ - ρξήζηε, είλαη απηή ηεο θνηλνπνίεζεο πξνζσπηθψλ εκπεηξηψλ θαη απφςεσλ. Δδψ, εληάζζνληαη ρξήζηεο, νη νπνίνη κνηξάδνληαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπο ηζηνξίεο ή ληψζνπλ ηελ αλάγθε λα «ζπδεηήζνπλ» ηηο δηθέο ηνπο απφςεηο πάλσ ζηα ζέκαηα ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ, ρσξίο λα αζθνχλ θξηηηθή. Ζ θαηεγνξία απηή, είλαη αξθεηά ζεκαληηθή αθνχ αληηθαηνπηξίδεη ηελ νηθεηφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ρξήζηε-ρξνλνγξάθνπ, θαηλφκελν πνπ ζπλαληάηαη ζπάληα, έσο θαη θαζφινπ ζε άιια εηδεζενγξαθηθά είδε. Αλαιπηηθφηεξα: ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Έλαο αθφκε ρσξηζκφο» ( ), ν ρξήζηεο εθθξάδεη ηελ άπνςε ηνπ ζρεηηθά κε ην ζέκα ηνπ γάκνπ θαη ηεο ζπκβίσζεο γεληθφηεξα, απέρνληαο απφ θξηηηθέο πάλσ ζην ζέκα ή πξνο ηνλ γξάθνληα: πσο παξαηεξνχκε, ρσξίο λα αζθεί θξηηηθή, ν ρξήζηεο επηιέγεη λα κνηξαζηεί κε ηνλ ρξνλνγξάθν θαη θαη επέθηαζηλ κε ην επξχ θνηλφ, ηελ γλψκε ηνπ γηα ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ην ρξνλνγξάθεκα. Σν ζρφιην ηνπ έρεη ην χθνο πνπ ζπλαληάηαη θπξίσο ζε κηα ζπδήηεζε. Απηφ δειαδή ηεο εξψηεζεο- απάληεζεο θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθήο άπνςεο, ρσξίο λα θξίλεη αλ είλαη ζσζηή ή ιαλζαζκέλε ε ζέζε ηνπ γξάθνληα. 113

118 ηα παξαδείγκαηα πνπ αθνινπζνχλ, παξαηεξείηαη κηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο ζρέζεο ρξνλνγξάθνπ-ρξήζηε. πγθεθξηκέλα: ε πξψηε πεξίπησζε αθνξά ην ρξνλνγξάθεκα «Ζ απάηε ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ» (5-8-14) πνπ πξαγκαηεχεηαη ην θαηλφκελν ηεο αηζρξνθέξδεηαο ζηελ ρψξα καο θαη ε δεχηεξε ην θείκελν «Γηαρξνληθφ bullying» ( ) κε ζέκα ηελ θαθνπνίεζε θαη ηνλ εθθνβηζκφ ζηα ζρνιεία: Σα παξαπάλσ ζρφιηα παξαζέηνπλ πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ρξεζηψλ απφ ην πξφζθαην ή καθξηλφ παξειζφλ ηνπο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, νη ρξήζηεο επηδηψθνπλ κηα ζρέζε νηθεηφηεηαο κε ηνλ ρξνλνγξάθν, αθνχ αηζζάλνληαη φηη θαηαζέηνληαο ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπο εκπεηξίεο έξρνληαη πην θνληά ζε απηφλ. Ο δεκφζηνο δηαδηθηπαθφο δηάινγνο απνθηά απνρξψζεηο ηδησηηθήο εθκπζηήξεπζεο, ελψ ν ίδηνο ν Βίδνο πνηέ δελ έθξπςε ηελ πξνηίκεζε ηνπ λα ρξεζηκνπνηεί σο ζέκα πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ή λα ηα εληζρχεη κε απηέο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν Βίδνο, μερσξίδεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ ηελ δεκνζηνγξαθηθή ηδηφηεηα θαη κεηαηξέπεηαη ζε ζπγγξαθέα, ινγνηέρλε αιιά θαη θίιν (εμνκνιφγν θαη παξεγνξεηή), αθνχ ν ρξήζηεο δελ βξίζθεη κφλν αξθεηά ζηνηρεία ηαχηηζεο αιιά έρεη ηελ αίζζεζε φηη ν γξάθσλ είλαη ζε ζέζε λα ηνλ θαηαλνήζεη, πξνζθέξνληαο ηνπ έηζη, ηελ επηβεβαίσζε πνπ ρξεηάδεηαη. Σν γεγνλφο απηφ, θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί ειθπζηηθά γηα ηνπο ρξήζηεο ηνπ, 114

119 νη νπνίνη ίζσο λα ην εθιακβάλνπλ θαη σο έλα ζηνηρείν παξφηξπλζεο ψζηε λα κνηξάδνληαη πξνζσπηθά ηνπο πεξηζηαηηθά. πλνιηθά, θαη γηα ηηο ηξεηο θαηεγνξίεο αιιειεπίδξαζεο ρξνλνγξάθνπ-ρξήζηε, ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη κέζα απφ ηα ζρφιηα, αλαδχεηαη ε ηαχηηζε ή κε ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ηνπ ρξήζηε κε ηνλ ρξνλνγξάθν θαη αθνινχζσο κε ην ρξνλνγξάθεκα. πγθεθξηκέλα, κέζα απφ ηελ ζεηηθή αμηνιφγεζε ηνπ ρξνλνγξάθνπ ή ηνπ θεηκέλνπ ή αθφκα θα κε ηελ θαηάζεζε πξνζσπηθψλ εκπεηξηψλ, ν ρξήζηεο, θαίλεηαη λα ηαπηίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ην γξάθνληα θαη ην ίδην ην θείκελν. Απφ ηελ άιιε ζηελ πεξίπησζε αξλεηηθήο αμηνιφγεζεο ή ελαληίσζεο κέζσ ηεο παξνπζίαζεο πξνζσπηθψλ πεξηζηαηηθψλ, θαίλεηαη ε κεξηθή ή νιηθή απνπζία ηαχηηζεο. ζα αλαθέξζεθαλ, ζα ήηαλ δχζθνια ή θαη αλχπαξθηα ζηελ πεξίπησζε ηνπ έληππνπ ρξνλνγξαθήκαηνο, αθνχ φπσο έρεη ππνζηεξηρζεί παξαπάλσ, απνδέθηεο ησλ ζρνιίσλ είλαη κφλν ν ίδηνο ν ρξνλνγξάθνο. Έηζη ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ δελ είρε ελεξγεηηθφ ξφιν, αθνχ δελ είρε πξφζβαζε ζε ζρφιηα θαη απφςεηο ησλ ππνινίπσλ. Ζ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ζε επίπεδν ρξνλνγξάθνπ-ρξήζηε, παίξλεη ηελ κνξθή θξηηηθήο- είηε πξνο ηνλ ρξνλνγξάθν, είηε πξνο ην ρξνλνγξάθεκα- ή ηελ κνξθή ηεο «εμνκνιφγεζεο» ησλ ρξεζηψλ, θαη έηζη ε αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ζηελ παξνχζα πεξίπησζε, νηθνδνκείηαη κε έλα ηξφπν πνπ σο ηψξα δελ ήηαλ γλσζηφο ζην επξχηεξν έληππν αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Ο ηξφπνο απηφο, είλαη ε νηθεηφηεηα ησλ ζρέζεσλ ρξεζηψλ-ρξνλνγξάθνπ, πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα γλσζηνπνηεζεί απφ ην έληππν ρξνλνγξάθεκα ή ηνπιάρηζηνλ δελ ήηαλ εκθαλήο. ηε ζπλέρεηα, ζα εμεηαζηεί ην δεχηεξν επίπεδν δηαδηθηπαθήο δηάδξαζεο, απηφ δειαδή, πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ ρξεζηψλ. Δλψ πξηλ κεξηθά ρξφληα, ε ζρέζε αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ ρξεζηψλ ήηαλ αλχπαξθηε, αθνχ ην έληππν ρξνλνγξάθεκα δίλεη ηελ δπλαηφηεηα λα επηθνηλσλεί ν ρξήζηεο κφλν κε ηνλ ρξνλνγξάθν, ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα δηαζέηεη ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία πνπ δίλεη ηελ επθαηξία ζηνλ ρξήζηε λα απαληήζεη πάλσ ζε ζρφιην άιινπ ρξήζηε. Ζ λέα απηή θαηλνηφκα κέζνδνο, ρηίδεη κηα λέα ζρέζε κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ, παξαθηλψληαο ηελ αλαγλσζηηθή θνηλφηεηα φρη κφλν λα αμηνινγήζεη ην ρξνλνγξάθεκα ή ηνλ ρξνλνγξάθν-φπσο είδακε παξαπάλσ- αιιά θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπλ-ρξήζηεο, αζθψληαο θξηηηθή ζηα ζρφιηα ηνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ην 115

120 ρξνλνγξάθεκα, γίλεηαη δίαπινο επηθνηλσλίαο απνδεηθλχνληαο ηελ επηθνηλσληαθή δπλακηθή ηνπ δηαδηθηχνπ έλαληη ηνπ έληππνπ. πγθεθξηκέλα: Ζ πεξίπησζε ηεο «απάληεζεο» θαη ε επηινγή «Μνπ αξέζεη»-«γελ κνπ αξέζεη» ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα, ε έλλνηα ηεο «απάληεζεο», εκθαλίδεηαη κε δχν εθδνρέο. πγθεθξηκέλα, δίλεηαη ζηνλ ρξήζηε ε δπλαηφηεηα δηάδξαζεο κε ηελ επηινγή λα δειψζεη φηη ζπκθσλεί ή δηαθσλεί κε ην ζρφιην άιινπ ρξήζηε, παηψληαο πάλσ ζε ζπγθεθξηκέλα ζχκβνια 16 πνπ δειψλνπλ ην «κνπ αξέζεη»-«δελ κνπ αξέζεη», ελψ παξέρεηαη επίζεο ε επηινγή ηεο «απάληεζεο» ζην ζρφιην ρξήζηε, φπνπ ζε έλαλ εηδηθά δηακνξθσκέλν ρψξν, ν ρξήζηεο έρεη ε δπλαηφηεηα λα απαληήζεη ζε ζρφιηα άιισλ ρξεζηψλ, αλαπηχζζνληαο δηάινγν ή απιά παξαζέηνληαο ηηο ζθέςεηο ηνπ. ε θάζε πεξίπησζε, ν ρξήζηεο έρεη ηελ επηινγή λα δηαιέμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα δειψζεη ηελ ηαχηηζε ηνπ ή ηελ αληίζεζή ηνπ πάλσ ζηα ζρφιηα άιισλ ρξεζηψλ. Υξεζηκνπνηψληαο σο άμνλα ην ρξνλνγξάθεκα κε ηίηιν «Ζ απάηε ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ» (5-8-14), πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ αηζρξνθέξδεηα, ζα εξεπλεζνχλ ηα παξαπάλσ δεδνκέλα ψζηε λα δηαθαλεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ε δηαδηθηπαθή δηαδξαζηηθφηεηα θαζνξίδεη ηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ζε επίπεδν ρξεζηψλ. Γεδνκέλνπ φηη ην κνληέιν ζρνιηαζκνχ θαη δηάδξαζεο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ έρεη ζηαζεξή κνξθή, ην παξαθάησ παξάδεηγκα, απνηειεί αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα θαη φισλ ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ, έηζη φπσο ζρνιηάδνληαη δηαδηθηπαθά: 16 Πξφθεηηαη γηα δχν κηθξνγξαθίεο ρεξηψλ, φπνπ φηαλ ν αληίρεηξαο είλαη πξνο ηα επάλσ δειψλεη ην «κνπ αξέζεη» θαη φηαλ είλαη πξνο ηα θάησ ην «δελ κνπ αξέζεη». 116

121 Ξεθηλψληαο απφ ηελ πεξίπησζε ηνπ «Μνπ αξέζεη»-«γελ κνπ αξέζεη», παξαηεξείηαη φηη θάησ απφ θάζε απάληεζε ή θξηηηθή, ππάξρνπλ δχν «ρεξάθηα» πνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε φζνπο δελ ζέινπλ λα αθήζνπλ θάπνην ζρφιην, λα παηήζνπλ επάλσ ηνπο έηζη ψζηε λα δειψζνπλ απιψο αλ ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ κε ηελ εθθεξφκελε άπνςε. Με ηελ δπλαηφηεηα απηή, δίλεηαη ε επθαηξία λα δηαπηζησζεί ν βαζκφο ηαχηηζεο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ είηε πξφθεηηαη γηα ζεηηθφ ζρνιηαζκφ είηε γηα αξλεηηθφ. Έηζη, εμεηάδνληαη ηφζν ηα πνηνηηθά φζν θαη ηα πνζνηηθά πνζνζηά ηαχηηζεο. Γηεπθξηληζηηθά, ηα πνηνηηθά αθνξνχλ ηε δνκή θαη ην πεξηερφκελν ηνπ ζρνιίνπ, θαη ηα πνζνηηθά ηνλ αξηζκφ ησλ «θιηθ» πνπ δείρλνπλ ηελ ζπκθσλία ή ηελ δηαθσλία ζρεηηθά κε ην ζρφιην. ην παξαπάλσ παξάδεηγκα, πξνθχπηεη φηη ε πιεηνςεθία ησλ ρξεζηψλ ηάζζεηαη ππέξ, θαζψο ηα «κνπ αξέζεη» είλαη πεξηζζφηεξα απφ ηα «δελ κνπ αξέζεη», 117

122 γεγνλφο ην νπνίν δείρλεη φηη ζε θάζε πεξίπησζε, νη ρξήζηεο είλαη ζχκθσλνη κε ηηο γλψκεο ησλ ππνινίπσλ ρξεζηψλ, ελψ ιηγφηεξεο είλαη νη πεξηπηψζεηο δηαθσλίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί, φηη κε ηελ επηινγή ηνπ «κνπ αξέζεη»-«δελ κνπ αξέζεη», θαηαξγείηαη ζηελ νπζία ε αλάπηπμε επηρεηξήκαηνο, ζηνραζκνχ θαη πξνζσπηθήο ζέζεο κέζσ ηνπ ιφγνπ θαη ηεο γιψζζαο, θαη θαηά ζπλέπεηα απνθεχγεηαη ε ηεθκεξησκέλε θξηηηθή ζέζε απέλαληη ζην δεκνζηεπκέλν ρξνλνγξάθεκα. Χζηφζν, ε δηαπίζησζε απηή, δελ απνηειεί απαξαίηεηα αξλεηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ δηαδηθηπαθνχ ρξνλνγξαθήκαηνο, αθνχ ην θελφ απηφ ζπκπιεξψλεη ε επηινγή ηεο «απάληεζεο», πάλσ ζην ζρφιην άιινπ ρξήζηε, φπνπ θαη δίλνληαη νη πξναλαθεξζείζεο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο. ζνλ αθνξά ηελ «απάληεζε» ζε ζρφιηα ρξεζηψλ απφ άιινπο ρξήζηεο, παξαηεξείηαη φηη δεκηνπξγείηαη κηα κνξθή δηαιφγνπ κε ηηο ζπλαθφινπζεο ζπκθσλίεο θαη δηαθσλίεο. Σν γεγνλφο απηφ, είλαη αξθεηά ζεκαληηθφ, αθνχ ν ρξνλνγξάθνο θαηνξζψλεη λα παξαθηλήζεη ηφζν πνιχ ην ελδηαθέξνλ ησλ ρξεζηψλ, λα «ηληξηγθάξεη» ηελ πξνζνρή ηνπο, δίλνληαο ηεο αίζζεζε ηεο δσληαλήο ζπδήηεζεο. Ζ επηινγή ηεο «απάληεζεο», πάλσ ζηα ζρφιηα άιισλ ρξεζηψλ, ζπκβάιιεη ζε κεγάιν βαζκφ, ψζηε λα ζρεκαηηζηεί κηα εηθφλα, γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε πιεηνλφηεηα ησλ ρξεζηψλ αληηιακβάλεηαη φρη κφλν ην ρξνλνγξάθεκα σο θείκελν αιιά θαη ην ζέκα ην νπνίν απηφ πξαγκαηεχεηαη. Δπηπξφζζεηα, ε επηινγή απηή, παξέρεη ηελ επθαηξία ηνπ ιφγνπ θαη ηνπ αληίινγνπ, επηηξέπνληαο ζηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο λα εμεηάζνπλ ην ζέκα ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο αιιά θαη λα εμεηάζνπλ ηνπο ηξφπνπο πνπ ν θάζε ρξήζηεο μερσξηζηά εδξαηψλεη κε ζπληνκία ην επηρείξεκα ηνπ, ψζηε λα εληζρχζεη ηελ ζέζε ηνπ. Οη παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο ησλ ρξεζηψλ επλννχλ ηε δηαδξαζηηθφηεηα, ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Ζ λέα απηή επηθνηλσληαθή δπλαηφηεηα πνπ παξέρεηαη ζηα ΜΜΔ πξψηε θνξά κε ηε βνήζεηα ηνπ δηαδηθηχνπ, δίλεη λέεο πξννπηηθέο ζην ειιεληθφ ρξνλνγξάθεκα. Απηφ, ζεκαίλεη φηη ην ρξνλνγξάθεκα, δελ αληηκεησπίδεηαη πιένλ σο έλα θείκελν πνπ πξννξίδεηαη κφλν γηα αλάγλσζε αιιά απνηειεί θαη ρψξν αλάπηπμεο ηδεψλ, πξνάγνληαο ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηνλ δηάινγν θαη ηελ ειεπζεξία έθθξαζεο. Παξάιιεια, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ ίδην ηνλ ρξνλνγξάθν, λα ειέγμεη απφ ηελ ζηηγκή πνπ θνηλνπνηείηαη ην θείκελν ηνπ θαη εκθαληζηνχλ ηα πξψηα ζρφιηα, ηηο αληηδξάζεηο ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ ζπλνιηθά ζε επίζεο πξαγκαηηθφ ρξφλν, 118

123 δπλαηφηεηα πνπ σο ηψξα δελ ππήξρε κε ην έληππν ρξνλνγξάθεκα, αθνχ νη ρξήζηεο έζηειλαλ κεκνλσκέλα ηα ζρφιηα ηνπο ρσξίο λα ππάξρεη αληίινγνο ή παξεκβάζεηο άιισλ ρξεζηψλ πάλσ ζηα ιεγφκελα ηνπο. Σέινο, ε δηαδξαζηηθφηεηα ζε επίπεδν ρξεζηψλ, δελ παξέρεη κφλν ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ηξφπνπο θαη ηα κέζα κε ηνπο νπνίνπο πξνζιακβάλνπλ νη ρξήζηεο ην ρξνλνγξάθεκα αιιά θαη ηνλ βαζκφ ηαχηηζεο κε ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο. Γηα παξάδεηγκα, ε επηινγή «κνπ αξέζεη»-«δελ κνπ αξέζεη», είλαη έλαο γξήγνξνο θαη εχθνινο ηξφπνο λα νξηζηεί ν βαζκφο ηαχηηζεο, ελψ κε ηελ εμέηαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ απαληήζεσλ, είλαη δπλαηφλ πιένλ λα ειεγρζεί ζε πνην βαζκφ πξαγκαηνπνηείηαη ηαχηηζε ή φρη. Ζ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ινηπφλ, ζε επίπεδν ρξεζηψλ, παίξλεη ηελ κνξθή ζπκκεηνρηθήο αλάγλσζεο θαη επηθνηλσλίαο, δίλνληαο έλαλ λέν αλαγλσζηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζην ρξνλνγξάθεκα, δηαπίζησζε πνπ ζα ήηαλ αδχλαηε λα γίλεη ή αθφκα θαη λα πθίζηαηαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ έληππνπ ρξνλνγξαθήκαηνο. Αδηακθηζβήηεηα, ε είζνδνο ηνπ ρξνλνγξαθήκαηνο ζην δηαδίθηπν, παξέρεη πνιινχο ηξφπνπο θαη κεζφδνπο, ψζηε ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ λα έξζεη πην θνληά ζηνλ ρξνλνγξάθν αιιά θαη ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο. Σα κέζα πνπ είδακε θαζψο θαη νη ηξφπνη πνπ εμεηάζζεθαλ, βνεζνχλ σο έλα κεγάιν βαζκφ ζηελ δηαηήξεζε αιιά θαη ζπλέρηζε ηνπ είδνπο, αθνχ εηζάγνπλ λέεο κεζφδνπο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αχμεζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ, κέζα απφ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ζηελ δηακφξθσζε ηνπ, βαζηζκέλεο ζηελ δηάδξαζε θαη ηελ επηθνηλσλία. Με ηελ επηπιένλ δπλαηφηεηα ηνπ ζρνιηαζκνχ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, ην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα, πξνζθέξεη ζηνπο ρξήζηεο ηελ δπλαηφηεηα ηεο άκεζεο απφθξηζεο, πνπ σο ηψξα δελ ήηαλ εθηθηή ζην έληππν ρξνλνγξάθεκα. 119

124 5.5. Η γισζζηθή θπζηνγλσκία ησλ αλαγλσζηηθώλ ζρνιίσλ Σειεπηαίν ηκήκα ηεο έξεπλαο πνπ αθνξά ηελ αλαγλσζηηθή πξφζιεςε ζην δηαδίθηπν, απνηειεί θαη ε εμέηαζε ησλ γισζζηθψλ επηινγψλ πνπ ζπλαληψληαη ζηα ζρφιηα ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Σν θνηλφ γισζζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, απνηειεί απφ κφλν ηνπ ελαξθηήξην έλαπζκα ψζηε λα πξνβεί ν ρξήζηεο ζε θίλεζε ζρνιηαζκνχ. Μάιηζηα, ζε πεξηπηψζεηο πνπ θαη ν ίδηνο ν ρξνλνγξάθνο πηνζεηεί ηελ γισζζηθή θπζηνγλσκία ηεο επνρήο, εληζρχεηαη ε ζρέζε αλαγλψζηε ρξνλνγξάθνπ, ελψ παξάιιεια πξνζειθχνληαη αλαγλψζηεο απφ πεξηζζφηεξα θνηλσληθά θαη πλεπκαηηθά επίπεδα. Αθνινχζσο, ην ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Οη πεξηζζφηεξνη ρξήζηεο, πην εχθνια ζα παξαθηλεζνχλ λα αθήζνπλ έλα ζρφιην ή λα απαληήζνπλ ζε απηφ, εάλ δηαπηζηψζνπλ φηη κνηξάδνληαη θνηλά γισζζηθά ραξαθηεξηζηηθά κε ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο. Ζ γιψζζα ινηπφλ, αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο πξνψζεζεο επηθνηλσλίαο, βνεζά θαη εθείλε ζηελ δηακφξθσζε ηεο εηθφλαο ηεο δηαδηθηπαθήο αλαγλσζηηθήο πξφζιεςεο ησλ ρξνλνγξαθεκάησλ ηνπ Βίδνπ, γεγνλφο πνπ σο ηψξα δελ κπνξνχζε λα δηεξεπλεζεί αθνχ ην έληππν ρξνλνγξάθεκα. Αληίζεηα, ζην δηαδηθηπαθφ ρξνλνγξάθεκα-φπσο ζα θαλεί παξαθάησ-, νη ρξήζηεο επηιέγνπλ δηάθνξεο γισζζηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο δεκνζηνπνηνχληαη θαη έηζη ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα δηεξεπλεζεί ν ηξφπνο πνπ ε γιψζζα, απνηειεί θνκκάηη ηεο παξνχζαο έξεπλαο. Πξνθεηκέλνπ ινηπφλ, λα δηακνξθσζεί κηα εηθφλα γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εδξαηψλεηαη ε αιιειεπίδξαζε ρξεζηψλ θαη ρξεζηψλ-ρξνλνγξάθνπ, ζηε βάζε ηεο γισζζηθήο θπζηνγλσκίαο, αθνινπζνχλ παξαθάησ ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα: (α) Ζ πεξίπησζε ησλ «greeklish» Ζ ζπλεζέζηεξε θαη πην δηαδεδνκέλε γισζζηθή επηινγή, πνπ ραξαθηεξίδεη ην θιίκα ηεο επνρήο, είλαη απηή ησλ «greeklish». Ζ ηάζε απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ εμήο ηδηνκνξθία: ν γξάθσλ ρξεζηκνπνηεί γξάκκαηα απφ ην ιαηηληθφ (αγγιηθφ)αιθάβεην, γηα λα απνδψζεη(κεηαγξάςεη) ιέμεηο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Ζ ηαθηηθή απηή, ζπλαληάηαη θπξίσο ζε άηνκα λεαξήο ειηθίαο θαη ραξαθηεξίδεη θπξίσο ηελ δηαδηθηπαθή θνηλφηεηα, πξνθεηκέλνπ λα εμνηθνλνκείηαη ρξφλνο, αθνχ ε αγγιηθή γξακκαηνζεηξά, θαηαξγεί ηελ γξακκαηηθή θπζηνγλσκία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Γηα παξάδεηγκα: 120

125 Σν ζρφιην απηφ θαη ν ηξφπνο γξαθήο ηνπ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη αλάκεζα ζηνπο ρξήζηεο ηνπ Βίδνπ, ππάξρνπλ θαη άηνκα λεαξήο ειηθίαο πνπ επηιέγνπλ λα αθνινπζήζνπλ ην πλεχκα ηεο επνρήο θαη λα απνηππψζνπλ ηα ζρφιηα ηνπο κε ηνλ ηξφπν απηφ ή ππάξρεη θπζηθά θαη ε πηζαλφηεηα, ν ρξήζηεο λα γξάθεη απιψο ζε πιεθηξνιφγην πνπ δελ έρεη ειιεληθά. Ζ ηαθηηθή απηή, θαλεξψλεη επίζεο κηα αθφκα ιεπηνκέξεηα πνπ είλαη αξθεηά ζεκαληηθή γηα ηα ρξνλνγξαθήκαηα ηνπ Βίδνπ. Ο ίδηνο πνιιέο θνξέο εθαξκφδεη ηξφπν γξαθήο αλάινγν κε απηφ ησλ λέσλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ν ρξήζηεο, εληνπίδεη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηνλ ρξνλνγξάθν, πνπ ιεηηνπξγνχλ σο ζεκεία επαθήο θαη παξφηξπλζεο, ψζηε λα επηθνηλσλήζεη καδί ηνπ. Έηζη, εκθαλίδεηαη θαη ην ζηνηρείν ηεο αιιειεπίδξαζεο ζε επίπεδν ρξήζηε- ρξνλνγξάθνπ, ελψ ζηελ πεξίπησζε αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ρξεζηψλ, ην γισζζηθφ απηφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επνρήο, παξαθηλεί θαη ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο λα επηθνηλσλήζνπλ κεηαμχ ηνπο, ζε κηα γιψζζα πνπ θαηαιαβαίλνληαη κεηαμχ ηνπ θαη δελ θξίλνληαη γηα απηήλ. (β) Ζ πεξίπησζε ηεο ιατθήο θξαζενινγίαο πλερίδνληαο, κηα αθφκε γισζζηθή επηινγή πνπ ραξαθηεξίδεη ηα ζρφιηα ησλ ρξεζηψλ δηαδηθηπαθά, είλαη ν θνπβεληηαζηφο, πην αλεπίζεκνο ιφγνο, πνπ απαξηίδεηαη απφ ιατθνχ Σχπνπ εθθξάζεηο θαη θξαζενινγία απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή. Ζ γισζζηθή απηή πξαθηηθή, παξαπέκπεη ζπλήζσο ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν. πγθεθξηκέλα: (1) 121

126 (2) (3) (4) (5) ηα παξαπάλσ παξαδείγκαηα παξαηεξείηαη κηα κεγάιε εθθξαζηηθή ειεπζεξία. πγθεθξηκέλα, ρξεζηκνπνηνχληαη ιέμεηο φπσο: «ζαριακάξεο, θνπθνπλάξεο», «ζψβξαθα», «κπαηίξεδεο» «δελ κνπ θάζεηαη θαιά», «ραδνραξνχκελεο βιαθείεο», «είζαη θάνπι», πνπ αληηπξνζσπεχνπλ έλα «αηεκέιεην» είδνο ιφγνπ, φκνην κε απηφ πνπ ζπλαληάηαη κεηαμχ γλσζηψλ θαη θίισλ, ζε θαζεκεξηλή βάζε. Παξάιιεια, ε πξνζθψλεζε «θπξ Βίδε»-παξάδεηγκα 3-, δίλεη ηελ 122