ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διπλωματική εργασία με Θέμα : Η ποινική μεταχείριση των ζώων Της Φοιτήτριας Βασιλικής Κ. Παπαδοπούλου Β έτος Π.Μ.Σ Α.Μ 1774/10 Επιβλέποντες Καθηγητές: Στ. Παύλου Ι. Μπέκας Α. Σαρέλη

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 1 2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ σελ Ο Ν. 1197/1981 «Περί προστασίας των ζώων κλπ» σελ ΤΟ Π.Δ 160/1991 σελ Ο ΝΟΜΟΣ 3170/2003 σελ.22 6.ΟΝΟΜΟΣ 4039/2012 σελ Ο ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΝΟΜΟΣ 4235/2014 σελ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΕΩΣ ΖΩΩΝ σελ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΖΩΩΝ - ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ σελ ΙΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ σελ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ σελ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ σελ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΝΑ, ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΟΥΝ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ σελ ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ.62 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ άρθ. αρ. Αρμ ΕΚ ΕΟΚ επ. ΜΜΕ N Πρβλ. Παρ. ΠοινΧρ ΠΚ ΠΔ Στοιχ. άρθρο αριθμός Αρμενόπουλος Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα επόμενα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Νόμος Παράβαλε Παράγραφος Ποινικά Χρονικά Ποινικός Κώδικας Προεδρικό Διάταγμα Στοιχείο

4 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα είναι πανάρχαιη. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανοώντας τη στενή και αλληλένδετη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, τμήμα του οποίου και η πανίδα, έδειχναν σεβασμό προς τα ζώα και ειδικότερα στο σκύλο. Αντιλήφθηκαν από πολύ νωρίς τη σχέση φιλίας, εμπιστοσύνης και συνεργασίας που έχει ο σκύλος με τον άνθρωπο, η οποία ενέπνευσε και φιλοσοφικά τους προγόνους μας. Πριν από τον μεγάλο φιλόσοφο Σωκράτη, που άλλαξε τα δεδομένα της σκέψης πάνω σε βαθειά και αιώνια προβλήματα τη ανθρωπότητας, υπήρχαν οι λεγόμενοι κυνικοί φιλόσοφοι, οι οποίοι περιπλανιόντουσαν στους δρόμους των πόλεων και μιμούνταν τη ζωή των σκύλων. Ζούσαν σε πιθάρια ή σε βράχους προκειμένου να ταπεινωθούν και να φιλοσοφήσουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του μεγάλου αρχαίου φιλόσοφου Διογένη, κυρίου εκπροσώπου των κυνικών φιλοσόφων, ο οποίος κυκλοφορούσε στους δρόμους της Αθήνας κρατώντας φανάρι και έχοντας συντροφιά έναν σκύλο, αναζητώντας άνθρωπο, όπως έλεγε, υπονοώντας την ποιοτική έννοια της λέξης 1. Ο Αριστοτέλης αναγνώρισε την ύπαρξη ψυχής και στους άλλους ζώντες οργανισμούς, ζωικούς ή φυτικούς, θέτοντας για πολλούς επιστήμονες τα θεμέλια του δόγματος της Παμψυχιαρχίας, κατά το οποίο επικρατεί παντού «παμψυχία», δηλαδή το παν είναι έμψυχον 2. Σύμφωνα με την Παμψυχιαρχία σε όλα τα είδη και οργανισμούς, υπάρχει ψυχή ή έστω κάποια από τις ιδιότητες της, τις «δυνάμεις» της. 1 Άρθρο στην ιστοσελίδα άρθρο «Η Αγάπη για τον σκύλο και τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα» 2 Χρ. Ανδρούτσος, Λεξικόν Φιλοσοφίας, εκδόσεις Β. Ρηγόπουλου, 1965, σελίδα 269

5 Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση του Πυθαγόρα, ο οποίος στα πλαίσια των θρησκευτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων της εποχής του, που τάχθηκαν κατά των αιματηρών θυσιών και της κρεοφαγίας, πρέσβευε ότι «όλα τα έμψυχα όντα ανήκουν στην ίδια οικογένεια» και συμβούλευε «να μην σκοτώνουν ζώα που δεν είναι από τη φύση τους βλαβερά για το ανθρώπινο γένος» 3 Αξιοσημείωτη είναι και η στάση της Αθηναϊκής Πολιτείας του 4 ου π.χ αιώνα, όπου μέσω των αρχόντων της, που είχαν εκλεγεί από την εκκλησία του δήμου, κατάρτιζε κατάλογο πολιτών, στους οποίους ανετίθετο η ευθύνη της φροντίδας των αλόγων, που θα χρησίμευαν στο ιππικό και παρέχονταν σε αυτούς τα απαραίτητα για την τροφή των αλόγων. Η Βουλή ασκούσε έλεγχο στα άλογα («δοκιμάζει δε και τους ίππους η βουλή») και αν διαπίστωνε πλημμελή συντήρηση διέκοπτε την επιχορήγηση σίτου 4. Στη Ρώμη των πρώτων ρεπουμπλικανικών χρόνων, οι τιμητές προέβαιναν κάθε πέντε χρόνια σε απογραφή του πληθυσμού για να κατατάξουν τους πολίτες ανάλογα με την περιουσία τους. Κατά την απογραφή λοιπόν εκτός από τα περιουσιακά στοιχεία καταχωριζόταν και τυχόν επιλήψιμη διαγωγή των πολιτών. Έτσι για ένα μέλος της ιππικής κοινωνίας συνιστούσε αντικείμενο επιπληκτικής μνείας ( inpolitia κατά τον Aulus Gellius) το να παραμελεί τα άλογά του 5. Στην Ευρώπη κατά το Διαφωτισμό μεγάλοι φιλόσοφοι όπως ο Rousseau τάχθηκαν κατά της κακοποίησης των ζώων ενώ ο Jeremy Bentham δήλωσε στα πλαίσια της ως άνω προβληματικής : Το ε- 3 Πορφυρίου, «Πυθαγόρος βίου», Αθήνα, εκδ. Κατάρτι, 2001, σελ Αριστοτέλους, «Αθηναίων Πολιτεία», εκδ, Ζήτρου, Δεκέμβριος 2009, σελ Αulus Gellius, Noctes Atticae,

6 ρώτημα δεν πρέπει να είναι αν (τα ζώα) έχουν λογική ή αν μπορούν να μιλούν, αλλά αν μπορούν να υποφέρουν 6. Η έννοια της «ευημερίας των ζώων» (animal welfare) όμως ταυτίστηκε στη Δύση με την βιομηχανική επανάσταση η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την αστικοποίηση του λαού και τον σύγχρονο διαχωρισμό του από την κτηνοτροφία, ανοίγοντας έτσι ένα περιθώριο για το λαϊκό συναίσθημα προς τα ζώα. Η πρώτη οδηγία για την προστασία από το βασανισμό των βοοειδών, αλόγων και προβάτων εκδόθηκε το 1822 από την βρετανική βουλή 7, όχι τυχαία στην Μεγάλη Βρετανία αφού είναι η χώρα που γνώρισε πρόωρα την βιομηχανική επανάσταση. Στα τέλη του 1970, το κυβερνητικό «Συμβούλιο Ευημερίας των Ζώων Αγροκτημάτων» της Μεγάλης Βρετανίας ανέπτυξε μια οδηγία σε 5 σημεία με συστάσεις για την μεταχείριση των ζώων 8. Αυτή η οδηγία ονομάστηκε «Οι 5 ελευθερίες» και θεωρείται σήμερα ο θεμέλιος λίθος της ζωοφιλίας, όσον αφορά ειδικότερα τα ζώα υπό την φροντίδα του ανθρώπου, δηλαδή ζώα κτηνοτροφίας, εργασίας και συντροφιάς. Οι πέντε αυτές ελευθερίες ορίζουν ότι «Όλα τα ζώα πρέπει να έχουν: 1. Ελευθερία από τη δίψα, τη πείνα και τον υποσιτισμό (έχοντας πρόσβαση σε γλυκό νερό και υγιεινή διατροφή) 2. Ελευθερία από τη ταλαιπωρία (έχοντας κατάλληλο περιβάλλον, καταφύγιο και χώρο ξεκούρασης) 6 Kaufmann.Gibt es Rechte der Natur? FS G. Spendel Berlin/ N.Y 1992, 59 επ, 62 επ. 7 Cruel Treatment of Cattle Act 1822 (known as Martin s Act) στην ιστοσελίδα: animalrigthshistory.org/ legislation/1822-uk-act-ill-treatment-cattle.htm 8

7 3. Ελευθερία από τον πόνο, τον τραυματισμό και την αρρώστια (με την πρόληψη της σκληρότητας και της ασθένειας με γρήγορη περίθαλψη και θεραπεία) 4. Ελευθερία στην έκφραση φυσιολογικής συμπεριφοράς για το είδος (με την εξασφάλιση επαρκές χώρου διαβίωσης, εγκαταστάσεις και συντροφιά) 5. Ελευθερία από τον φόβο και την αίσθηση κίνδυνου (με την εξασφάλιση συνθηκών που αποφεύγουν τη πίεση και το διανοητικό βασανισμό)». Στα πλαίσια και της ιστορικής εξέλιξης των δικαιωμάτων των ζώων στην Ευρώπη, να σημειώσουμε ότι «φιλόζωος» 9 σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γλώσσα είναι αυτός που αγαπά τη ζωή του, που επιθυμεί να ζήσει ( με την έννοια και του δειλού) χωρίς να υπάρχει αντίστοιχος όρος για αυτόν που αγαπά τα ζώα, ενώ «ζωόφιλος» είναι αυτός που αγαπάει τα ζώα, που του αρέσει να τα φροντίζει και ενδιαφέρεται για τα δικαιώματά τους. Ο όρος «ζωόφιλος» 10 απέκτησε λοιπόν περιεχόμενο και ενδιαφέρον μεταγενέστερα και πάντοτε στα πλαίσια και της προαναφερθείσας προόδου των φιλοζωϊκών αισθημάτων. Σήμερα δε με τον όρο «φιλόζωος» εννοούμε αυτόν, που αγαπά τα ζώα, που τα φροντίζει. Στη χώρα μας το ζήτημα της σχέσης των ζώων με τον άνθρωπο απασχόλησε αρχικά το αστικό κυρίως δίκαιο, που ρύθμισε τα ζητήματα εκμετάλλευσης ζώου, την αστική ευθύνη των κατόχων ζώου, που προκύπτει όταν προκαλούνται φθορές σε ξένα πράγματα, ή στη ζωή και σωματική ακεραιότητα του ατόμου εντούτοις διευρύνθηκε προοδευτικά 9 Htpp://el.wiktionary.org/wiki/φιλόζωος 10 Htpp://el.wiktionary.org/wiki/ζωόφιλος

8 και στο πεδίο της ποινικής προστασίας των ζώων. Ζητήματα όπως, η προστασία των ζώων είτε δεσποζομένων είτε αδεσπότων, η κακομεταχείριση, βασανισμός, βίαιη θανάτωση, εκμετάλλευσή τους σε θεάματα ( τσίρκο, εκθέσεις, αγώνες π.χ κοκορομαχίες, κυνομαχίες κλπ ), σε επιστημονικά πειράματα και συναφή άλλα θέματα, ταλάνισαν τόσο τον ποινικό νομοθέτη όσο και τον ποινικό δικαστή. Σήμερα με τον όρο «ποινική μεταχείριση ζώων» αναφερόμαστε κυρίως στο πλαίσιο των ποινικών διατάξεων και ρυθμίσεων, που αποσκοπούν στην προστασία των ζώων και τη διασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσής τους. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Πρώτο το Ελληνικό Σύνταγμα του 1975 με το άρθρο 24 παρ 1 εδ. α : «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωσιν του Κράτους. Το Κράτος υποχρεούται να λαμβάνη ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα προς διαφύλαξιν αυτού», έδωσε αφορμή σε μια ιδιαίτερα εκτεταμένη νομολογία για την προστασία της φύσης της πανίδας και πολλών αγρίων ζώων και πτηνών. Σημαντικά για τη χώρα μας αναπτυξιακά έργα οριοθετήθηκαν στη βάση της προστασίας των αγρίων ζώων, ενώ η ιδιοκτησία η οποία προστατεύεται από το άρθ. 17. Συντάγματος οριοθετήθηκε σημαντικά με αφορμή την προστασία της χελώνας Καρέττα Καρέττα. Ενδιαφέρουσα εγχώρια νομολογία για την θαλάσσια χελώνα που αφορούσε τη στάθμιση μεταξύ ιδιοκτησίας και προστασίας της χελώνας έδωσε το προβάδισμα στην προστασία της φύσης και των ζώων nea.gr/post/?id=541 άρθρο της Ελένης Τραβά «Από την ευθύνη κατόχου ζώων στην υποχρέωση φροντίδας ζώων συντροφιάς»-τιμητικός Τόμος Απόστολου Γεωργιάδη

9 Η νομολογία μας απασχολήθηκε και με την καφέ αρκούδα και με άλλα ζώα δίδοντας το στίγμα μιας βαθύτερης κοινωνικής μεταβολής. Με βάση τις επιταγές του Συντάγματος του 1975 η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τα ζώα προσδιορίσθηκε με γνώμονα αρχές όπως η αειφορία και η βιώσιμη ανάπτυξη. Ήταν λοιπόν το Δημόσιο Δίκαιο αυτό, που είχε την πρωτοβουλία στη ρύθμιση της σχέσης του ατόμου και του ζώου με στόχο την προστασία του τελευταίου από την αυθαίρετη δραστηριότητα του πρώτου. Παράγοντες ακόμη όπως η έντονη μεταπολεμική αστικοποίηση και ανοικοδόμηση στα αστικά κέντρα, η παρεπόμενη ανάγκη του ανθρώπου στα διαμερίσματα των πόλεων για συντροφιά από κατοικίδια καθώς και η δράση των φιλοζωϊκών οργανώσεων παγκοσμίως πυροδότησε μια σειρά νομοθετικών εξελίξεων και στην Ελλάδα για την προστασία των ζώων από την κακοποίηση, που θα δούμε αναλυτικά κατωτέρω. Προοδευτικά λοιπόν και μετά και την επιταγή του Συντάγματος του 1975, ο Ν. 1197/1981 «περί προστασίας των ζώων έθεσε το πρώτον τις νόμιμες υποχρεώσεις των ιδιοκτητών ζώων προς διαφύλαξη της ευζωϊας τους, όπως θα δούμε παρακάτω αναλυτικά. Ο Ν. 1300/1982 επιλήφθηκε της ποινικής αντιμετώπισης των εγκλημάτων ζωοκλοπής και ζωοκτονίας αν και επικεντρώθηκε στο έννομο αγαθό της ιδιοκτησία του ζώου και όχι στην ευζωϊα αυτού, όπως έπραξαν οι νεότεροι νόμοι, που θα αναπτυχθούν κατωτέρω. Στο σημείο αυτό αξίζει να σταθούμε στις παρατηρήσεις του Γ. Τριανταφύλλου 12, που επισημαίνει ότι πολλές διατάξεις του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, αλλά και ειδικών ποινικών νόμων, 12 Γιώργου Τριανταφύλλου «Η προστασία των ζώων κατά το Ποινικό Δίκαιο» στο συλλογικό έργο Ι.Κ. Καράκωστα-Α.Χ Μπρέδημα, εκδ. Σάκκουλα Αθήνα Κομοτηνή 2004, σελ. 149 επ.

10 προβλέπουν εγκλήματα βλάβης ή -κάθε είδους- διακινδύνευσης μεμονωμένων ή αόριστου αριθμού ζώων. Ως παράδειγμα αναφέρει το άρθρο 282 παρ. 1 εδ. a ΠΚ, το οποίο απειλεί ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι μηνών σε βάρος του δράστη του βασικού εγκλήματος της δηλητηρίασης νομής ζώων, που τελείται από όποιον με πρόθεση δηλητηριάζει βοσκοτόπια, λιβάδια, λίμνες ή άλλους τόπους ποτίσματος ζώων. Ακόμη αναφέρεται στο άρθρο 7 παρ. 1 του νόμου 1300/1982 «Μέτρα για την πρόληψη και την καταστολή της κλοπής και ζωοκτονίας», που προβλέπει το έγκλημα του ακρωτηριασμού και βλάβης ζώων, που τελείται από όποιον με πρόθεση ακρωτηριάζει ή με άλλο τρόπο βλάπτει ξένους ίππους, όνους, ημιόνους, βοοειδή, αιγοπρόβατα κ.λ,π. και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι μηνών. Τονίζει λοιπόν ότι από τα ανωτέρω συνάγεται ότι τα βλαπτόμενα ή τιθέμενα σε κίνδυνο ζώα αποτελούν τα υλικά αντικείμενα των α- ξιόποινων πράξεων, δηλαδή εκείνα επί των οποίων επενεργούν οι άδικες συμπεριφορές. Και συμπεραίνει ότι αυτά δεν αποτελούν και τα νομικά αντικείμενά τους, δηλαδή τα έννομα αγαθά που προστατεύονται από τις οικείες ποινικές διατάξεις καθώς η απαίτηση των διατάξεων αυτών, να είναι τα βλαπτόμενα ή τιθέμενα σε κίνδυνο ζώα ξένα, αποκαλύπτει ότι προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η ιδιοκτησία του κυρίου τους 13 και όχι τα ίδια δηλαδή η προστασία των ζώων είναι στις περιπτώσεις αυτές ανθρωποκεντρική 14. Υπογραμμίζει ότι η ποινική προστασία των ζώων προϋποθέτει ότι τα ζώα αποτελούν το νομικό αντικείμενο των οικείων διατάξεων, δηλαδή το προστατευόμενο έννομο αγαθό. Διακρίνει δυο μεγάλες 13 Βλ. για τη διάταξη του άρθρου 282, Μ. Μαργαρίτη, Ποινικός Κώδικας, Ερμηνεία - Εφαρμογή, 2003, Αρθρο 282 αρ Βλ. Lorz/Metzger, Tierschafregesetz 5, Einfiihrung, Rn 21 ff και 60 ff.

11 ενότητες διατάξεων, στις οποίες συμβαίνει αυτό και που συνθέτουν την κατά κυριολεξία ποινική προστασία των ζώων. Η πρώτη από αυτές αφορά την προστασία της άγριας πανίδας, δηλαδή των ζώων ως μέρους του φυσικού περιβάλλοντος. Οι σχετικές διατάξεις αποβλέπουν κατά κύριο λόγο στην προστασία σπάνιων και υπό εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τις διατάξεις που αποβλέπουν στην προστασία των ζώων ως αυτοτελούς -μη περιβαλλοντικούαγαθού. Οι διατάξεις αυτές δεν εξαρτούν την ποινική προστασία από την απειλή εξαφάνισης ενός είδους, αλλά αποσκοπούν στην αποφυγή θανάτωσης, πρόκλησης πόνων κ.λ,π. στα μεμονωμένα άτομά του και αυτές οι τελευταίες διατάξεις, είναι εκείνες που ενδιαφέρουν την παρούσα ανάλυση Έτσι λοιπόν, σε επίπεδο συμμόρφωσης της Ελλάδας με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, κυρώσαμε με τον Νόμο 1335/1983 τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης. Ο νόμος αυτός αφορά την πρώτη ενότητα διατάξεων όπου προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι το αγαθό του φυσικού περιβάλλοντος. Από την άλλη ο Νόμος 1444/1984 εναρμόνισε την εσωτερική μας νομοθεσία με τις Ευρωπαικές Συμβάσεις α) του 1976 "για την προστασία των ζώων στις εκτροφές" και β) του 1979 "για την προστασία των προς σφαγή ζώων". Ακολούθησαν το Π.Δ 160/1991, οι Ν. 2015/1992 «Κύρωσης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των σπονδυλωτών ζώων, που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς ή άλλους επιστημονικούς σκοπούς», ο Νόμος 2017/1992, που θεσπίσθηκε σε εφαρμογή της «Ευρωπαϊκής σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς». Οι τελευταίοι αυτοί νόμοι

12 αφορούν την δεύτερη ενότητα διατάξεων, όπου το προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι η ευζωϊα των προστατευόμενων ειδών, σπεύδουν δε να προστατεύσουν τα ζώα από άσκοπο πόνο, ταλαιπωρία, κακουχίες κ.α. Ακολούθησε ο Ν. 2055/1992, με τον οποίο κύρωσε η χώρα μας τη Σύμβαση διεθνούς εμπορίας ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας που κινδυνεύουν να εξαφανισθούν, ακολούθησε δε ο Ν. 2204/1994 με τον οποίο κυρώθηκε «η Σύμβαση του Ρίο ντε Τζανέιρο του 1992 για τη βιολογική ποικιλότητα. Ομοίως οι διατάξεις των δύο αυτών νόμων επικεντρώνουν στο έννομο αγαθό της φυσικής ζωής, του φυσικού περιβάλλοντος, που ως ενιαία μονάδα περιλαμβάνει τη χλωρίδα και πανίδα ως αδιαίρετο σύνολο Κομβικό σημείο για την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων στάθηκε το «Πρόσθετο Πρωτόκολλο για την προστασία και καλή διαβίωση των ζώων», που προσαρτήθηκε στη Συνθήκη του Άμστερνταμ του , η οποία τροποποίησε τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Συνθήκες Ιδρύσεως των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Σε αυτό λοιπόν διακηρύχθηκε ότι : «κατά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση των πολιτικών της Κοινότητας στους τομείς της γεωργίας, των μεταφορών, της εσωτερικής αγοράς και της έρευνας, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις ανάγκες της καλής διαβίωσης των ζώων, τηρώντας συνάμα τις νομοθετικές ή διοικητικές διατάξεις και τα έθιμα των κρατών μελών, που αφορούν ιδίως τους λατρευτικούς τύπους, τις πολιτιστικές παραδόσεις και την κατά τόπους πολιτιστική κληρονομιά» 15 eu-law/decision-making/treaties/pdf/treaty_of_amsterdam/treaty_of _amsterdam.el.pdf

13 Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε στη μεταρρύθμιση του Συντάγματος μας το 2001, κατά την οποία επαναδιατυπώθηκεσυμπληρώθηκε το άρθρο 24 Συντ: Η προστασία του φυσικού (και πολιτιστικού) περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα των πολιτών. Για την διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα μέσα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Βέβαια, παρά τον εμπλουτισμό της συνταγματικής ρύθμισης, ad hoc αναφορά στο ζωικό κόσμο και στην ανάγκη ειδικής προστατευτικής μέριμνας απουσιάζει, όπως και η πρόβλεψη για έκδοση ειδικού νόμου, όπως γίνεται όμως για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις. Η συνταγματική συνεπώς κάλυψη της προστασίας των ζώων μόνο μέσω της ερμηνείας, που θα δοθεί στο φυσικό περιβάλλον, ως νομική έννοια, μπορεί να προέλθει 16 Σημαντικός σταθμός της ελληνικής ποινικής νομοθεσίας για την προστασία των ζώων, που εκδόθηκε σύμφωνα με τις επιταγές του προαναφερθέντος Πρωτοκόλλου, υπήρξε και ο Ν. 3170/2003 για τα ζώα συντροφιάς και τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, όπως θα δούμε στη συνέχεια, εν συνεχεία το Π.Δ.98/2004 καθόρισε τους νόμιμους όρους και προϋποθέσεις «Ίδρυσης και λειτουργίας των ζωολογικών κήπων», για να ακολουθήσουν οι νεότεροι νόμοι 4039/2012 και 4235/2014, οι οποίοι όπως θα προκύψει στη συνέχεια επεχείρησαν αυστηροποίηση της ποινικής νομοθεσίας στο ζήτημα κακοποίησης και βασανισμού των ζώων. Οι ανωτέρω αυτοί νόμοι είναι ο βασικός κορμός της ποινικής νομοθεσίας μας, που αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων των ζώων 16 Αχιλλέα Γ. Κουτσουράδη, κείμενο «Τα Ζώα και το Αστικό Δίκαιο» στο συλλογικό σύγγραμμα Ι. Κ. Καράκωστα-Α.Χ.Μπρεδήμα «Η προστασία των ζώων και το δίκαιο» εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή 2004, σελ 83 επ.

14 σε ευζωϊα, καλή διημέρευση, πρόσβαση σε ασφαλή τροφή και νερό, χορήγηση κατάλληλου καταλύματος, αποφυγή πόνου, ταλαιπωρίας, αγωνίας κλπ Ο ΝΟΜΟΣ 1197/1981 «Περί προστασίας ζώων κλπ. Με το νόμο αυτό και για πρώτη φορά σε ελληνικό κείμενο νόμου μετά τη θέσπιση του άρθρου 24 του Συντάγματος του 1975, γίνεται λόγος για την υποχρέωση των κατόχων ζώων συντροφιάς, εργασίας και εκτροφών να τα φροντίζουν και να τα μεταχειρίζονται με στοργή εξασφαλίζοντάς τους κατάλληλη και επαρκή διατροφή, άνετο, υγιεινό και προσαρμοσμένο στον φυσικό τρόπο διαβίωσής τους κατάλυμμα 17. Στο άρθρο 1 ο ανωτέρω νόμος επιφυλάσσει και τιμωρία για όποιον φονεύει, βασανίζει, κακοποιεί ζώα, που τυγχάνουν της προστασίας του νόμου αυτού ή τα εγκαταλείπει έκθετα ή αδέσποτα παραπέμποντας για τις ποινές στο άρθρο 8 αυτού. Το άρθρο 8 του νόμου αυτού όριζε ότι η τιμωρία για τις ανωτέρω πράξεις είναι φυλάκιση μέχρι 6 μηνών με χρηματική ποινή από δρχ ως δρχ ή και με τις δύο ποινές, όπως θα δούμε όμως παρακάτω με τους Ν. 3170/2003 και 4235/2014, οι ανωτέρω ποινές μεταρρυθμίσθηκαν. Ακόμη ορίζεται ότι σε περιπτώσεις βασανισμού ή κακομεταχειρίσεως ζώων κατά την διάρκεια της μεταφοράς τους με εμπορικά πλοία, αεροπλάνα, σιδηροδρόμους και αυτοκίνητα, έχουν ποινική ευθύνη ως συναυτουργοί μιας τέτοιας πράξης αντιστοίχως και οι κυβερνήτες των πλοίων και αεροπλάνων, οι προϊστάμενοι των αμαξοστοιχιών και οι οδηγοί των αυτοκινήτων, τιμωρούμενοι επίσης με τις ανωτέρω ποινές, που προέβλεπε το άρθρο 8 του νόμου αυτού 17 Άρθρο 1 του Ν. 1197/1981 στην ιστοσελίδα της ΝΟΜΟΣ

15 Περαιτέρω με τις ίδιες ποινές τιμωρείται και όποιος προσπαθεί βιαίως να τα τιθασεύει ή να τα συλλαμβάνει με τη χρήση πυροβόλου όπλου ( εξαιρουμένων όσων χαρακτηρίζονται από την κείμενη νομοθεσία ως θηράματα) Στο άρθρο 2 του νόμου καθιερώνεται για πρώτη φορά και το δικαίωμα του ιδιοκτήτη του ζώου συντροφίας, εργασίας ή εκτροφών, που είναι ανίκανο για τη χρήση, που προορίζεται λόγω γήρατος, ασθενείας, κατάγματος, αναπηρίας ή άλλης αιτίας, να προχωρεί σε ευθανασία αυτού και μόνον κατόπιν προηγουμένης έκθεσης κρατικού ή ιδιώτη κτηνιάτρου 18, ενώ στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι απαγορεύεται η θανάτωση θηλαστικών στα σφαγεία αν δεν προηγηθεί αναισθητοποίηση, που να ενεργεί ακαριαία. Στο άρθρο 3 καθιερώνεται η υποχρέωση της διενέργειας χειρουργικών επεμβάσεων, που είναι επίπονες σε σπονδυλωτά μόνον με αναισθησία και από επαγγελματία κτηνίατρο. Ενώ η αναισθητοποίηση δεν απαιτείται όταν, σε όμοιες χειρουργικές επεμβάσεις σε ανθρώπους δεν χρησιμοποιείται ή δεν κρίνεται επιβεβλημένη από κτηνιάτρου για ειδικούς επιστημονικούς λόγους. Περαιτέρω το άρθρο 4 μας δίνει τον ορισμό του πειράματος σε ζώα ως κάθε επέμβαση σε ζώντα ζώα, που χρησιμοποιούνται με σκοπό να επαληθεύσουν επιστημονική υπόθεση, λήψη πληροφοριών, παρασκευή ουσιών και ελέγχου της φύσεως αυτών και γενικώς η χρησιμοποίηση ζώντων ζώων για ερευνητικούς πειραματισμούς. Η εκτέλεση πειραμάτων σε ζώα θα επιτρέπεται μόνον σε πτυχιούχους 18 Άρθρο 2 παρ 1 του Ν. 1197/1981

16 Κτηνιατρικής ή Ιατρικής Σχολής ή Σχολών Βιολογικών Επιστημών, που θα διαθέτουν τις απαραίτητες επαγγελματικές γνώσεις και την ικανότητα για χειρουργικές επεμβάσεις. Πτυχιούχοι Φυσικών Επιστημών οι οποίοι διαθέτουν τις αναγκαίες επαγγελματικές γνώσεις, δύνανται να πραγματοποιούν πειράματα επί ζώων, που δεν περιλαμβάνουν χειρουργικές επεμβάσεις. Ακόμη για την πραγματοποίηση πειραμάτων, που μπορούν να προκαλέσουν πόνο, κακώσεις ή διατάραξη της φυσιολογικής καταστάσεως των ζώων, οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να εφοδιασθούν με ειδική άδεια, που χορηγείται από την οικεία Νομαρχία. Για όσους παραβίαζαν τις ανωτέρω διατάξεις των άρθρων 2, 3 και 4 παρ. 2 και 3 του νόμου αλλά και των διαταγμάτων, που θα εκδίδονταν σε εκτέλεση του νόμου το άρθρο 8 επεφύλασσε τις ποινές της κράτησης ως 50 ημερών ή πρόστιμο από δρχ ως δρχ ή και τις δύο αυτές ποινές. Επίσης οι ίδιες ποινές ίσχυαν για τους παραβάτες του Ν. 586/1977 «περί κυρώσεως της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως προστασίας των ζώων κατά τη διάρκεια διεθνούς μεταφοράς αυτών» Για τους δράστες που γίνονταν υπότροποι κάθε πράξης, όπως αυτές που περιγράφηκαν σε όλα τα ανωτέρω άρθρα του νόμου, τα προαναφερθέντα κατώτατα και ανώτατα όρια ποινών διπλασιάζονται Ο ν. 1197/1981 έθεσε για πρώτη φορά μετά και την γενική επιταγή του άρθρου 24 του Συντ τις βάσεις για το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας των ζώων στη χώρα μας. Υποχρέωσε τους κατόχους ζώων σε μέριμνα για την ευζωία των ζώων τους, έθεσε πλαίσια τιμώρησης για όσους προβαίνουν σε κακομεταχείριση, βασανισμό αυτών, υποχρέωσε τη χρήση αναισθητικού για χειρουργικές επεμβάσεις σε ζώα και επέβαλλε μεθόδους θανάτωσης των ζώων στα σφαγεία με τη λιγότερο

17 δυνατή ταλαιπωρία για αυτά. Τέλος έθεσε το νομοθετικό πλαίσιο για τον τρόπο διεξαγωγής πειραμάτων με ζώα με στόχο και εκεί την όσο δυνατό λιγότερη ταλαιπωρία αυτών στα πειραματικά εργαστήρια. Το ΠΔ 160/1991 Το ΠΔ 160/1991 με το οποίο η ελληνική νομοθεσία εναρμονίσθηκε με την Οδηγία 1986/609 ΕΟΚ θέσπισε διατάξεις για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς. Αν και δεν έχει ποινικό ενδιαφέρον αξίζει ενδεικτικά να αναφερθούμε στο άρθρο 2 όπου δίνεται ορισμός του «ζώου». Ζώο είναι λοιπόν κάθε ζωντανό σπονδυλωτό εκτός του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένων των προνυμφών που ζουν ελεύθερα ή και αναπαράγονται, αλλά εξαιρουμένων των εμβρύων και των λοιπών εμβρυακών μορφών. "Πειραματόζωα", δε ονομάζονται τα ζώα που χρησιμοποιούνται ή που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε πειράματα και "Εκτρεφόμενα ζώα", ζώα τα οποία, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ειδικά σε πειράματα, εκτρέφονται σε εγκαταστάσεις που έχουν εγκριθεί από τις αρμόδιες κτηνιατρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας ή έχουν καταχωρηθεί στα βιβλία των εν λόγω αρμόδιων αρχών. Επίσης η έννοια του "Πειράματος " ορίζεται ως η χρησιμοποίηση ζώου για πειραματικούς ή άλλους επιστημονικούς σκοπούς, η οποία μπορεί να προκαλέσει σ` αυτό πόνο, ταλαιπωρία, αγωνία ή μόνιμη βλάβη, συμπεριλαμβανομένης κάθε ενέργειας που αποβλέπει ή που ενδέχεται να καταλήξει στη γέννηση ζώου σ` οποιαδήποτε από τις καταστάσεις αυτές, εξαιρουμένων όμως των λιγότερο οδυνηρών μεθόδων που είναι

18 αποδεκτές στη σύγχρονη πρακτική (δηλαδή "μη βάναυσες μέθοδοι") θανάτωσης ή σήμανσης των ζώων. Το πείραμα αρχίζει, όταν το ζώο ετοιμάζεται για πρώτη φορά να χρησιμοποιηθεί και λήγει όταν πια καμία παρατήρηση δεν υπολείπεται στα πλαίσια αυτού του πειράματος. Εξάλλου η εξάλειψη του πόνου, της ταλαιπωρίας, της αγωνίας ή της μόνιμης βλάβης με την επιτυχή χρήση των αναισθητικών ή αναλγητικών ή άλλων μεθόδων δεν θέτει την χρησιμοποίηση ενός ζώου εκτός του πεδίου εφαρμογής του ορισμού αυτού. Το άρθρο 4 εισάγει απαγόρευση των πειραμάτων, στα οποία χρησιμοποιούνται ζώα, τα οποία ανήκουν σε είδη, τα οποία, με βάση το παράρτημα Ι της Σύμβασης για το διεθνές εμπόριον άγριας πανίδας και χλωρίδας, απειλούνται με εξαφάνιση και με βάση το Παράρτημα Γ Τμήμα Ι του Κανονισμού (ΕΟΚ) αρ. 3626/82 (Ε.Ε. αριθ. L 384 της σελ. 1) θεωρούνται ότι ανήκουν σε είδη που απειλούνται με εξαφάνιση. Εξαιρούνται της απαγόρευσης αυτής εκείνα τα πειράματα που συμφωνούν με τον προαναφερόμενο Κανονισμό και έχουν ως αντικείμενο: - την έρευνα για τη διατήρηση των ειδών αυτών ή - σημαντικούς βιοϊατρικούς σκοπούς για τους οποίους τα είδη αυτά είναι κατ` εξοχήν τα μόνα κατάλληλα. Το ΠΔ 160/1991 ασχολήθηκε λοιπόν με τη μεταχείριση των πειραματόζωων, σε πειράματα ιατρικού και θεραπευτικού ενδιαφέροντος και σκοπού. Με τα δύο πρώτα αυτά νομοθετήματα παρατηρείται η τάση του εσωτερικού νομοθέτη να προασπίσει τα δικαιώματα των ζώων κατά τη διάρκεια του βίου τους αλλά και να

19 καθορίσει έναν όσο το δυνατόν αναίμακτο και ανώδυνο θάνατο όταν αυτός είναι αναπόφευκτος. Περαιτέρω ο Νόμος 2017/1992, που θεσπίσθηκε σε εφαρμογή της «Ευρωπαϊκής σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς» έχει επίσης ποινικό ενδιαφέρον. Στο νόμο αυτό η έννοια του ζώου συντροφιάς περνάει πλέον στο κανονιστικό μας σύστημα, καθώς το ελληνικό Κράτος δεν δύναται να αγνοεί τις διεθνείς του ευθύνες. Σημαντικές οι καινοτομίες του ακόμη και στον καθορισμό του τρόπου διεξαγωγής χειρουργικών επεμβάσεων σε ζώα. Αξίζει εδώ να αναφερθούμε στο Προοίμιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ζώων συντροφιάς 19, όπου αναφέρεται ρητά ότι τα Κράτη Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, που υπογράφουν την παρούσα Σύμβαση θεωρούν ότι ο στόχος του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η πραγματοποίηση μιας πιο στενής ένωσης μεταξύ των μελών του και αναγνωρίζουν ότι το άτομο έχει μια ηθική δέσμευση να σέβεται όλα τα ζωντανά δημιουργήματα. Επιπλέον κρίνουν ότι υπάρχει πνεύμα ιδιαίτερων δεσμών, μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων συντροφιάς και θεωρούν ότι η σημασία των ζώων συντροφιάς είναι ανάλογη με τη συμβολή τους στην ποιότητα ζωής και συνεπώς την αξία τους για την κοινωνία. Στο προοίμιο αυτό διακρίνουμε ξεκάθαρα την τάση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στη θέσπιση πλαισίου προστασίας των ζώων συντροφίας και 19

20 μάλιστα με τη σαφή διακήρυξη του σεβασμού του ατόμου προς όλα τα ζωντανά δημιουργήματα. Περαιτέρω και σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 2017/1992 «Ζώο συντροφιάς» είναι κάθε ζώο που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπό, κυρίως μέσα στο σπίτι του για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς. Παραπέρα ορίζεται ότι : «Κανείς δεν πρέπει να κάνει άσκοπα ένα ζώο συντροφιάς να πονά, να υποφέρει ή να αγωνιά..., κανείς δεν πρέπει να εγκαταλείπει ένα ζώο συντροφιάς». Το άρθρο 10 απαγορεύει χειρουργικές επεμβάσεις όπως κόψιμο ουράς, αυτιών, φωνητικών χορδών εκτός εάν είναι απαραίτητη για λόγους κτηνιατρικούς ή προς όφελος ενός συγκεκριμένου ζώου. Οι παραβάτες αυτής της διάταξης τιμωρούνται με βάση τη διάταξη του άρθρου 8 παρ. 2 του Ν. 1197/1981 όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 5 του άρθρου αυτού ήτοι με φυλάκιση ως 5 μήνες ή με χρηματική ποινή από Ευρώ ή και με τις δύο αυτές ποινές Αξιόλογη είναι και η ρύθμιση λειτουργίας καταστημάτων πώλησης σκύλων και γατών, τα λεγόμενα petshops ( πέτ σόπς). Με βάση την υπουργική Απόφαση απαγορεύεται η πώληση σκύλων ηλικίας μικρότερης των 7 εβδομάδων. Επιπλέον ορίζεται ως μέγιστος χρόνος παραμονής στο κατάστημα οι 30 μέρες με την προϋπόθεση να μην παραβιάζεται το ηλικιακό όριο των 3-4 μηνών ως το ανώτατο όριο ηλικίας για ένα ζώο προκειμένου να φιλοξενηθεί σε σχετικό κατάστημα πώλησης κατοικιδίων. Και φυσικά κρίνεται υποχρεωτική η αναγραφή στη πρόσοψη του καταστήματος ενός τηλεφώνου Επείγουσας ανάγκης. Τέλος το φιλοξενούμενο ζώο πρέπει να έχει συνεχή πρόσβαση σε νερό, άνετο χώρο διαμονής και να προστατεύεται από καιρικές συνθήκες (πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες) ενώ απαγορεύεται η πώληση σε

21 άτομα κάτω των 16 ετών χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων ή των κηδεμόνων. Η ευθύνη για τον έλεγχο των petshops ανατίθεται στις Διευθύνσεις Κτηνιατρικής των κατά τόπους Νομαρχιών. Σε περίπτωση διαπιστώσεως παραβατικής συμπεριφοράς από τον ιδιοκτήτη petshop και μετά την επιθεώρηση, που διενεργεί η ανωτέρω Υπηρεσία συντάσσεται έκθεση και δίνεται χρονικός περιορισμός στον τελευταίο για τη συμμόρφωση. Εάν κατά τον επανέλεγχο διαπιστωθεί η μη συμμόρφωση επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος Χωρίς ποινικό ενδιαφέρον είναι το ΠΔ 327/1996, που εναρμόνισε την εθνική μας νομοθεσία την Κοινοτική Οδηγία υπ αριθμ. 1986/609 για τη λειτουργία των σφαγείων και τον επιτρεπόμενο τρόπο θανάτωσης των ζώων μέσα σε αυτά. Αντίθετα το Π.Δ.98/2004 «Ίδρυση και λειτουργία των ζωολογικών κήπων» εισήγαγε ποινικές κυρώσεις στους υπευθύνους ζωολογικών κήπων όταν δεν συμμορφώνονται με τις επίμαχες διατάξεις αυτού 20. Με το ανωτέρω ΠΔ εναρμονίσθηκε η ελληνική νομοθεσία προς την Οδηγία 1999/22/ΕΚ του Συμβουλίου. Ορίσθηκε έτσι ο «καθορισμός του σημαντικού αριθμού αγρίων ζώων και ειδών σε μια εγκατάσταση για να θεωρείται ζωολογικός κήπος».αρμόδιες αρχές για την επιθεώρηση και τον έλεγχο εφαρμογής των σχετικών διατάξεων είναι οι Δ/νσεις Δασών των Περιφερειών και οι Δ/νσεις Κτηνιατρικής και Αλιείας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Οι Αρχές αυτές οφείλουν να προβαίνουν από κοινού στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους σε τακτική επιθεώρηση κατ` έτος των ζωολογικών κήπων και σε επιτόπιους έκτακτους ελέγχους αυτεπάγγελτα ή κατόπιν 20 Στο ΦΕΚ 69/Α/ για το Π.Δ 98/2004

22 καταγγελίας, σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 1 του νόμου σε περίπτωση δε παραβιάσεων, το επόμενο άρθρο 10 προβλέπει τη διενέργεια έγγραφης σύστασης με προθεσμία συμμόρφωσης στον κάτοχο της άδειας λειτουργίας του ζωολογικού κήπου. Αν κατόπιν ελέγχου διαπιστωθεί ότι εντός της ανωτέρω προθεσμίας, η οποία δε δύναται να υπερβαίνει το ένα έτος, ο κάτοχος της άδειας δεν έχει συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της αρμόδιας αρχής, η άδεια λειτουργίας ανακαλείται για ολόκληρο το ζωολογικό κήπο ή τμήμα αυτού με απόφαση του Γ. Γραμματέα της Περιφέρειας μετά από σύμφωνη γνώμη της επιτροπής του άρθρου 6 παρ. 1. Ο Νόμος 3170/2003 Εν συνεχεία ο Ν. 3170/2003 εισήγαγε καινοτόμες και αξιόλογες ρυθμίσεις του νόμου, μερικές από τις οποίες είναι η εισαγωγή Εισαγγελικής αρμοδιότητας και μάλιστα σε περιπτώσεις ποινικών αδικημάτων της κακομεταχείρισης ζώου, στις οποίες είναι δυνατόν με εντολή του αρμόδιου Εισαγγελέα να αφαιρεθεί προσωρινά η κατοχή του ζώου από τον ιδιοκτήτη και να παραδοθεί προσωρινά σε ζωοφιλικό σωματείο ή σε καταφύγιο αδέσποτων ζώων συντροφιάς, ο καθορισμός αντικειμενικής ευθύνης κατόχων σκύλων για ζημίες που προκαλούνται από σκύλους συγκεκριμένα. Με τα σχετικά άρθρα του νόμου, που θα αναλύσουμε παρακάτω οι ιδιοκτήτες ή συνοδοί σκύλων, ευθύνονται για κάθε ζημία που προκαλούν οι σκύλοι σε ανθρώπους ή ζώα, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 924 ΑΚ, που ορίζει ότι για τις ζημίες που προκαλούνται από κατοικίδια ζώα που χρησιμοποιούνται για το επάγγελμα, τη φύλαξη της κατοικίας ή τη διατροφή του κατόχου τους, ο κάτοχος τους δεν φέρει καμία ευθύνη όταν δεν τον βαρύνει κανένα πταίσμα φύλαξης και εποπτείας του ζώου. Παράλληλα τέθηκε και

23 αριθμητικό όριο στη διατήρηση σκύλων και γάτων σε πολυκατοικίες Επιβάλλεται η υποχρεωτική ηλεκτρονική σήμανση με microchip σε όλους τους σκύλους, με εξαίρεση τους ποιμενικούς που φυλάνε τα κοπάδια. Η σημαντικότερη ρύθμιση του Ν. 3170/2003 είναι η μετάθεση της αρμοδιότητας για την προστασία των αδεσπότων και για την εφαρμογή των προγραμμάτων στείρωσης προς τον περιορισμό του αριθμού τους στους οικείους Δήμους, οι οποίοι πλέον θα μεριμνούν για την περισυλλογή και η εν γένει μέριμνα για τα αδέσποτα ζώα και τη δημιουργία καταφυγίων. Παρόλα αυτά παρέμεινε κενό στην ανωτέρω διάταξη καθώς δεν προβλέφθηκαν κυρώσεις ποινικές σε βάρος των Δήμων, που ενδεχομένως με αμέλεια ή δόλο δεν εκπληρώνουν τις ανωτέρω υποχρεώσεις τους. Ειδικότερα, στο άρθρο 1 δίδονται οι ορισμοί του ζώου συντροφιάς, του αδέσποτου ζώου συντροφιάς, του επικίνδυνου ζώου συντροφιάς, η έννοια του σοβαρού νοσήματος για την υγεία ανθρώπων και ζώων και τέλος ο ορισμός του καταφυγίου αδεσπότων ζώων. Στο άρθρο 2 επαναπροσδιορίζονται βασικές υποχρεώσεις των ιδιοκτητών σκύλων με στόχο την φροντίδα και ευζωία του ζώου, που θεσπίσθηκαν με τον Ν. 1197/1981 τη σήμανση και καταγραφή του από την αρμόδια υπηρεσία. Ποινικού ενδιαφέροντος είναι η παράγραφος 4 άρθρου 2 όπου ορίζεται ότι : «απαγορεύεται η εκτροφή, η εκπαίδευση και η χρησιμοποίηση σκύλων για κυνομαχίες. Επίσης απαγορεύεται η εκτροφή και η χρησιμοποίηση σκύλων για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών». Ακόμη το άρθρο 5 παρ. 2 ορίζει τις ίδιες απαγορεύσεις για τους ιδιοκτήτες γατών ενώ η παράγραφος 4 απαγορεύει την εκτροφή, εκπαίδευση και χρησιμοποίηση άλλων ζώων συντροφιάς σε κάθε είδους μονομαχίες.

24 Για τους παραβάτες των ανωτέρω διατάξεων προβλέπεται ποινή φυλάκισης μέχρι δώδεκα μήνες και χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες μέχρι δέκα χιλιάδες ευρώ. Το άρθρο 3 υποχρεώνει όσους εκτρέφουν, αναπαράγουν για εμπόριο ή πωλούν σκύλους να εφοδιάζονται με ειδική άδεια από την Διεύθυνση Κτηνιατρικής του τόπου τους με αντίστοιχη σήμανση αυτών, αλλά και να εξασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, διατροφής και φιλοξενίας των ζώων όπως και συνθήκες αναπαραγωγής τέτοιες, που να επιτρέπουν αυτήν μόνον όταν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, η υγεία και η συμπεριφορά τους διασφαλίζουν και την υγεία και ευζωία απογόνων τους. Με παραπλήσιες υποχρεώσεις βαρύνονται σύμφωνα με το άρθρο 4 και όσοι διοργανώνουν και διεξάγουν εκθέσεις ή εκδηλώσεις με σκύλους προκειμένου να υπάρχει επίβλεψη και φροντίδα των σκύλων από τους ιδιοκτήτες ή συνοδούς τους. Η σήμανση, ο εμβολιασμός και ο αποπαρασιτισμός τους κρίνεται υποχρεωτικός. Οι παραβάτες των άρθρων 3 και 4 αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης μέχρι τρεις μήνες και χρηματική ποινή από τετρακόσια μέχρι δύο χιλιάδες τετρακόσια ευρώ. Το άρθρο 12, που ορίζει όλες τις ανωτέρω κυρώσεις εγκαθιδρύει την εξουσία του αρμόδιου Εισαγγελέα να αφαιρεί με εντολή του την κατοχή του ζώου από τον παραβάτη των διατάξεων παραγράφων 1 και 2 άρθρου 1 του Ν. 1197/1981 ( κακοποίηση, βασανισμός, κακομεταχείριση ζώου ) και να το παραδίδει σε ζωοφιλικό σωματείο ή καταφύγιο αδεσπότων. Παράλληλα οι ποινές του άρθρου 8 Ν. 1197/1981 μεταρρυθμίζονται ως εξής : «οι παραβάτες διατάξεων του άρθρου 1 παρ. 1, 2, 3, 4 του νόμου

25 αυτού τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι έξι μήνες ή με χρηματική ποινή από τριακόσια μέχρι χίλια πεντακόσια ευρώ ή και με τις δύο ποινές. Οσοι παραβιάζουν διατάξεις των άρθρων 2, 3 και 4 παράγραφοι 2 και 3 τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι πέντε μήνες ή με χρηματική ποινή από τριακόσια μέχρι χίλια πεντακόσια ευρώ ή και με τις δύο ποινές.οι ίδιες ποινές ορίζονται και για παραβάσεις κάθε επιτακτικής ή απαγορευτικής διάταξης του Ν. 586/1977, ενώ η κλοπή κυνηγετικού σκύλου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή πέντε χιλιάδων ευρώ». Ήδη με τη θέσπιση του ανωτέρω νόμου, την πίεση, που ασκείται από τις φιλοζωϊκές οργανώσεις και τους ανώνυμους φιλόζωους κινητοποιείται επί του θέματος και η Ελληνική Αστυνομία, η οποία εκδίδει την υπ αριθμ. 1009/32 τξη και από διαταγή της 21 προς τα αστυνομικά τμήματα της χώρας, στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρονται : «Παρά τις προσπάθειες της Ελληνικής Αστυνομίας, οι οποίες αναγνωρίζονται από τις ενδιαφερόμενες φιλοζωικές οργανώσεις και ευαισθητοποιημένους πολίτες, στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και το Αρχηγείο εξακολουθούν να περιέρχονται καταγγελίες σχετικά με περιπτώσεις κακοποίησης, βασανισμού ή και θανάτωσης ζώων» Επισημαίνεται ότι επιβάλλεται η περαιτέρω δραστηριοποίηση των αρμόδιων υφισταμένων Υπηρεσιών, αναφορικά με την αυστηρή εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, σε κάθε συντρέχουσα περίπτωση, με στόχο την παντελή εξάλειψη περιστατικών κακοποίησης, βασανισμού ή άλλης βάναυσης συμπεριφοράς σε βάρος των ζώων. Τονίζεται ακόμη η αναγκαιότητα για διαρκή συνεργασία με τις φιλοζωικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στις περιοχές ευθύνης 21 Στην ιστοσελίδα της ΝΟΜΟΣ

26 των ΑΤ, την άμεση εξέταση των καταγγελιών αυτών και η με κάθε τρόπο υποβοήθηση του έργου των φιλοζωϊκών οργανώσεων. Η ανωτέρω διαταγή επικεντρώνει στο πεδίο προστασίας των ζώων από: δολοφονία, βασανισμό, κακοποίηση, μη παροχή κατάλληλης και επαρκούς τροφής και νερού, μη εξασφάλιση καταλύματος άνετου, υγιεινού και προσαρμοσμένου στο φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, βασανισμό η κακομεταχείριση κατά τη μεταφορά του με αυτοκίνητο, πλοίο, τραίνο ή αεροπλάνο, παράνομη ευθανασία, θανάτωση θηλαστικού στα σφαγεία χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση, παραβίαση των διατάξεων για τα πειραματόζωα Και καταλήγει ότι η Πολιτεία δίνει ιδιαίτερη σημασία στην πάταξη των περιστατικών κακοποίησης ζώων οπότε τα αρμόδια όργανα οφείλουν να κινητοποιηθούν άμεσα και με κάθε μέσο προς το σκοπό αυτό Ιδιαιτέρως σημαντική κρίνεται η εξέλιξη αυτή καθώς ευαισθητοποιείται η Ελ. Αστυνομία να συνδράμει στο έργο της προάσπισης των δικαιωμάτων των ζώων και να κινητοποιηθεί στην εξάλειψη του φαινομένου κακοποίησης και βασανισμού τους Ο Ν. 4039/2012 Ο Νόμος 4039/2012 κλήθηκε να επιλύσει διάφορα ζητήματα κρίσιμα για την ποινική μεταχείριση των ζώων όπως το φλέγον θέμα της κακοποίησης αυτών, της εκμετάλλευσής τους από τσίρκο και θιάσους, για ψυχαγωγικό σκοπό εισάγοντας και καθιερώνοντας βαρύτατες ποινικές κυρώσεις στους παραβάτες και μεγάλα οικονομικά πρόστιμα Στο πρώτο άρθρο δίδεται ως ορισμός της έννοιας «ζώου», το οποίο είναι κάθε έμβιος οργανισμός, που συναισθάνεται και κινείται σε ξηρά, αέρα και θάλασσα ή οποιοδήποτε άλλο υδατικό οικοσύστημα ή υγροβιότοπο.

27 Ακόμη στο ίδιο άρθρο ορίζεται ότι «Ευζωία είναι το σύνολο των κανόνων, που πρέπει να εφαρμόζει ο άνθρωπος στα ζώα, αναφορικά με την προστασία τους και την καλή μεταχείριση τους, έτσι ώστε να μην πονούν και υποφέρουν, την παραμονή τους σε χώρο στεγνό, καθαρό και προστατευμένο από τις καιρικές συνθήκες, χωρίς να είναι μόνιμα δεμένα και διαβιούντα εντός ακατάλληλων κατασκευών (π.χ. μεταλλικών), τη φροντίδα για ιατρική περίθαλψη και χορήγηση κατάλληλης τροφής και νερού, την καθημερινή άσκηση ή τον περίπατο τους και γενικά τη μέριμνα για σεβασμό της ύπαρξης τους». Επιπλέον επιχειρεί ο νόμος και να διαχωρίσει τις έννοιες του ζώου συντροφιάς, που είναι κάθε ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς. Εδώ παρατηρούμε την αντίληψη του νομοθέτη που συνδέει το ζώο συντροφιάς με αυτό, που είναι κυρίως οικόσιτο και άρα συμβιώνει με τον άνθρωπο σε στενή σχέση μαζί του. Ακόμη εδώ έστω και έμμεσα διευρύνεται η έννοια του ζώου συντροφιάς αφού η τάση, που επικρατεί πλέον σήμερα δέχεται ως ζώα συντροφιάς πέρα από τα κλασσικά σκυλάκια, γατάκια, κουνελάκια και είδη όπως ερπετά (ιγκουάνα), αμφίβια ( πάπιες, χελώνες, βατραχάκια), τετράποδα ίσως και πιο μεγαλόσωμα απ ότι παλαιότερα θα συναντούνταν ως ζώα συντροφιάς όπως γαϊδουράκια, άλογα «πόνυ» ή διάφορα εξωτικά γουνοφόρα τρωκτικά πχ τσιντσιλά. Διευκρινίζει ακόμη ότι δεσποζόμενο ζώο συντροφιάς είναι κάθε μη άγριο ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς και τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και φροντίδα του ιδιοκτήτη, κατόχου, συνοδού ή φύλακα του.

28 Τονίζεται ακόμη στο ίδιο άρθρο ότι ζώα συντροφιάς θεωρούνται και οι σκύλοι, που χρησιμοποιούνται για το κυνήγι, και για επαγγελματικούς σκοπούς όπως η φύλαξη ποιμνίων, η φύλαξη χώρων, η παροχή βοήθειας και προστασίας ατόμων με ειδικές ανάγκες, καθώς και οι σκύλοι, που επιτελούν σημαντικό έργο στα πλαίσια έρευνας και διάσωσης και αξιοποιούνται από τις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας. Στο εδάφιο ε διευκρινίζεται ότι «Αδέσποτο ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο συντροφιάς, το οποίο είτε δεν έχει κατοικία είτε βρίσκεται έξω από τα όρια της κατοικίας του ιδιοκτήτη, του κατόχου, του συνοδού ή του φύλακα του και δεν τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και τον έλεγχο τους». Επισημαίνεται όμως ότι οι κυνηγετικοί και σκύλοι φύλαξης ποιμνίων, καθώς και οι σκύλοι έρευνας και διάσωσης, κατά τη διάρκεια του κυνηγιού, της εκπαίδευσης τους, της φύλαξης του ποιμνίου, της έρευνας και της διάσωσης, δεν θεωρούνται αδέσποτα ζώα. Ο Νόμος 4039/2012 θεωρεί «Επικίνδυνο ζώο συντροφιάς» το ζώο συντροφιάς, που αποδεδειγμένα εκδηλώνει απρόκλητα έντονη επιθετική συμπεριφορά προς τον άνθρωπο ή τα άλλα ζώα, καθώς και το ζώο που πάσχει ή είναι φορέας σοβαρού νοσήματος, που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο ή στα άλλα ζώα και δεν θεραπεύεται. Δέχεται δηλαδή εδώ ο ανωτέρω νόμος δύο είδη επικινδυνότητας στα ζώα συντροφιάς. Στην πρώτη περίπτωση είναι το ζώο συντροφιάς που εμφανίζει έντονη και απρόκλητη επιθετικότητα. Δεν διευκρινίζεται όμως αν ο απρόκλητος και έντονος χαρακτήρας της επιθετικής συμπεριφοράς οφείλεται σε κάποια ασθένεια ή νόσημα. Δημιουργείται δηλαδή ασάφεια για το αν μπορεί ένα ζώο να γίνει απρόκλητα και έντονα επιθετικό χωρίς να υπάρχει λογική αιτία. Δεν

29 δίνονται σαφή κριτήρια επικινδυνότητας με αποτέλεσμα να καθίσταται έτσι επισφαλής ο χαρακτηρισμός του ως επικίνδυνου και αντίστοιχα η μεταχείρισή του από τον άνθρωπο ως τέτοιου. Στη δεύτερη περίπτωση τα κριτήρια είναι σαφέστερα καθώς «το ζώο θεωρείται επικίνδυνο όταν πάσχει ή είναι φορέας σοβαρού νοσήματος, που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο ή στα άλλα ζώα και δεν θεραπεύεται». Σύμφωνα και με το εδάφιο θ σοβαρό νόσημα θεωρείται κάθε νόσημα άμεσου και υψηλού κινδύνου για την υγεία του ανθρώπου ή ζώου, του ίδιου ή άλλου είδους» Παράλληλα ορίζεται ότι «μικρό ζώο συντροφιάς είναι το ζώο συντροφιάς, το βάρος του οποίου δεν υπερβαίνει τα δέκα (10) κιλά. Στο εδάφιο η δέχεται ότι «Καταφύγιο αδέσποτων ζώων είναι η ειδική εγκατάσταση, που προορίζεται για την περίθαλψη και την προσωρινή παραμονή σημαντικού αριθμού αδέσποτων ή ανεπιθύμητων ζώων συντροφιάς». Δίνει ακόμη στο εδάφιο ι τον ορισμό του «Τσίρκο» ως της προσωρινής υπαίθριας εγκατάστασης, σκηνής ή τέντας, στην οποία πραγματοποιούνται με κερδοσκοπικό σκοπό μουσικοχορευτικές και ακροβατικές παραστάσεις ή άλλου είδους συναφείς εκδηλώσεις για την ψυχαγωγία των ανθρώπων με τη συμμετοχή ή μη ζώων, ενώ ως «θίασος με ποικίλο πρόγραμμα (βαριετέ)» θεωρείται η ομάδα ατόμων, η οποία σε μόνιμη ή προσωρινή εγκατάσταση πραγματοποιεί με κερδοσκοπικό σκοπό και σε εναλλασσόμενη ακολουθία ψυχαγωγικά προγράμματα, παραστάσεις, διασκεδαστικά μικρά κωμικά θεατρικά δρώμενα, τραγούδια, χορό με ποικίλο περιεχόμενο και με τη συμμετοχή ή μη ζώων.

30 Η περίπτωση του εδαφίου ιδ ορίζει ως αρμόδια όργανα βεβαίωσης των παραβάσεων τα όργανα εκείνα, που μεριμνούν για τη βεβαίωση των παραβάσεων, που διαπιστώνουν κατά την άσκηση των καθηκόντων ελέγχου και είναι η Δημοτική Αστυνομία, η Θηροφυλακή των κυνηγετικών συλλόγων, οι υπάλληλοι των Τελωνείων και των Σταθμών Υγειονομικού Κτηνιατρικού Ελέγχου. Στο δεύτερο άρθρο ανατίθεται η αρμοδιότητα της προστασίας των ζώων και της τήρησης των κανόνων ευζωίας τους στη Διεύθυνση Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ενώ σε επιμέρους Υπηρεσίες του η Διαχείριση της Διαδικτυακής Ηλεκτρονικής Βάσης καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους. Παρόλα αυτά ως Αρμόδιος Φορέας Εκτέλεσης της σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους παραμένει, όπως ορίσθηκε για πρώτη φορά με το Ν. 3170/2003, μη δημόσια αρχή ήτοι ο κτηνίατρος, ο οποίος με την υποβολή ηλεκτρονικής αίτησης στη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων πιστοποιείται, αποκτά ειδικό κωδικό πρόσβασης στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση Σήμανσης και Καταγραφής ζώων συντροφιάς και χορηγεί μεταξύ άλλων διαβατήριο ζώου, βιβλιάριο υγείας κλπ. Με τις νέες αυτές ρυθμίσεις, που δεν υπήρχαν στον παλαιότερο νόμο παρατηρείται προσπάθεια του νομοθέτη να οργανώσει μηχανογραφικά και πληροφοριακά τα ατομικά δεδομένα κάθε ζώου συντροφιάς εμπλουτίζοντας με απαραίτητες πληροφορίες το προφίλ κάθε ζώου, με στόχο προφανώς την μεγαλύτερη προστασία του τόσο σε περίπτωση

31 απώλειας από τον ιδιοκτήτη του όσο και σε μια πιθανή εγκατάλειψή του από τον τελευταίο. Στα άρθρα 2, 3 και 4 οργανώνονται οι επιμέρους υπηρεσίες ελέγχου και εποπτείας στην καταγραφή και σήμανση των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους και στη δημιουργία κεντρικής βάσης δεδομένων, που στοχεύει να διευκολύνει τελικά το έργο της Πολιτείας Με το άρθρο 5 και δη στην πρώτη παράγραφο αυτού ξεκινούν να αναλύονται οι υποχρεώσεις ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς όπως μεταξύ άλλων η μέριμνα για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου του, η έκδοση βιβλιαρίου υγείας και ο καθιερωμένος εμβολιασμός του ζώου, η τήρηση κανόνων ευζωίας του ζώου, για την κτηνιατρική εξέταση του, η εξασφάλιση άνετου, υγιεινού και κατάλληλου καταλύματος, προσαρμοσμένου στο φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, που να του επιτρέπει να βρίσκεται στη φυσική του όρθια στάση, χωρίς να εμποδίζονται οι φυσικές του κινήσεις και η δυνατότητα του για την πραγματοποίηση της απαραίτητης για την υγεία και την ευζωία του άσκησης, η απαγόρευση εγκατάλειψης του ζώου του και οι υποχρεώσεις, που έχει σε περίπτωση που επιθυμεί να αποχωριστεί το ζώο συντροφιάς, απέναντι στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου του τόπου της κατοικίας του, η μέριμνα για τη στείρωση του ζώου Επίσης σύμφωνα με την παράγραφο 2 ο κάτοχος του ζώου συντροφιάς εξακολουθεί να ευθύνεται για οποιαδήποτε βλάβη ή ζημιά, που προκαλείται από το ζώο, σύμφωνα με το άρθρο 924 Α.Κ.. Για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, εκτός από εκείνα της παραγράφου 5 του άρθρου 9, η αντίστοιχη ευθύνη βαρύνει τον οικείο Δήμο. Πρόβλεψη στην παράγραφο 4 γίνεται και για τους ιδιοκτήτες κυνηγετικών σκύλων κατά τη διάρκεια του κυνηγιού ή την οποιαδήποτε

32 μετακίνηση του μαζί με το σκύλο του και τις υποχρεώσεις, που αυτοί έχουν προς σήμανση του ζώου τους και εφοδιασμό με βιβλιάριο υγείας ενώ σε περίπτωση παράβασης αυτών αφαιρείται προσωρινά μέχρι συμμορφώσεως η άδεια κυνηγιού. Το άρθρο 6 ορίζει τα σχετικά με την εκτροφή, αναπαραγωγή και εμπορία ζώων συντροφιάς και των διαδικασιών, που πρέπει να τηρηθούν από τους ενδιαφερόμενους προκειμένου να νομιμοποιούνται αυτοί προς τούτο Το άρθρο 7 θέτει όρους και προϋποθέσεις για τη διοργάνωση εκθέσεων με ζώα συντροφιάς ενώ το άρθρο 8 για τη διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κατοικίες. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι πλέον δεν μπορεί να απαγορευθεί η διατήρηση ζώων συντροφιάς με τον κανονισμό της πολυκατοικίας, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του ίδιου νόμου για τη συντήρηση και φροντίδα αυτών, κρίνεται όμως επιτρεπτό να μπορεί να περιορίζεται ο μέγιστος αριθμός των ζώων, που επιτρέπονται, στα δύο (2) ζώα ανά διαμέρισμα, με τον κανονισμό της πολυκατοικίας. Με το άρθρο 9 η περισυλλογή και διαχείριση αδέσποτων ζώων συντροφιάς παραμένει στην υποχρέωση των Δήμων, αλλά μπορεί να ασκείται και από συνδέσμους Δήμων, καθώς και από φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία, αφού προηγηθεί σχετική έγγραφη συμφωνία με τον αρμόδιο Δήμο, ο οποίος έχει τη συνολική εποπτεία των αδέσποτων ζώων συντροφιάς εντός των διοικητικών του ορίων. Πρόοδος σημειώθηκε και στο ζήτημα των στειρώσεων σε αδέσποτα ζώα συντροφιάς, όπως επίσης και στη σήμανση και καταγραφή

33 τους τις οποίες πλέον ο νόμος αυτός επιτρέπει να πραγματοποιούνται δωρεάν και από εθελοντές επαγγελματίες κτηνιάτρους, που έχουν την Ελληνική υπηκοότητα ή την υπηκοότητα ενός από τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οποίοι συγκεντρώνουν όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις, προκειμένου να μπορούν να ασκήσουν νόμιμα το επάγγελμα του κτηνιάτρου στην Ελλάδα. Εθελοντές κτηνίατροι που μετακινούνται προς τη Χώρα, προκειμένου να ασκήσουν το επάγγελμα του κτηνιάτρου προσωρινά ή περιστασιακά, πραγματοποιούν μόνο στειρώσεις και σήμανση αδέσποτων ζώων. Οι προϋποθέσεις και οι όροι για τη Μετακίνηση και μεταφορά ζώων συντροφιάς ορίζονται από το άρθρο 10 ενώ με το άρθρο 11 επιδιώκεται η αποτροπή πρόσβασης αδέσποτων ζώων συντροφιάς σε απορρίμματα και η ορθή περισυλλογή νεκρών ζώων. Με το άρθρο 12 εισάγεται απαγόρευση χρησιμοποίησης κάθε είδους ζώου σε κάθε είδους θεάματα και άλλες συναφείς δραστηριότητες και συγκεκριμένα σε τσίρκο ή σε θίασο με ποικίλο πρόγραμμα, σε επιχειρήσεις ψυχαγωγικών παιχνιδιών, πίστας αυτοκινητιδίων, μουσικών συναυλιών, επιδείξεων, πανηγυριών ή άλλων καλλιτεχνικών ή ψυχαγωγικών εκδηλώσεων με σκοπό τη ψυχαγωγία του κοινού, ή τέλος σε υπαίθρια δημόσια έκθεση με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους. Η παράγραφος 3 ορίζει ακόμη ότι απαγορεύεται η εκτροφή, η εκπαίδευση και η χρησιμοποίηση ζώων για οποιοδήποτε είδος μονομαχίας. Επίσης απαγορεύεται η εκτροφή και η χρησιμοποίηση σκύλων και γατών για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών.

34 Βεβαίως το άρθρο 13 διευκρινίζει ότι δεν απαγορεύεται η χρησιμοποίηση ζώων σε νομίμως λειτουργούντες ζωολογικούς κήπους, ενυδρεία, καταστήματα πώλησης ζώων, κέντρα περίθαλψης ειδών άγριας πανίδας, εκτροφεία θηραμάτων και εκθέσεις ανάπτυξης και προβολής του κτηνοτροφικού και γεωργικού τομέα, που διέπονται από ειδικές διατάξεις, υπό την προϋπόθεση ότι και στους παραπάνω χώρους δεν διεξάγονται παραστάσεις, κάθε είδους, με τη συμμετοχή ζώων, πλην παραστάσεων ιππικής δεξιοτεχνίας και διεξαγωγής αθλημάτων ιππασίας, που περιλαμβάνουν την υπερπήδηση εμποδίων, την ιππική δεξιοτεχνία και το ιππικό τρίαθλο. Ο κατά τόπους Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που εκδίδει και τις άδειες λειτουργίας των ανωτέρω επιχειρήσεων ή πραγματοποίησης των εκδηλώσεων θα ελέγχει την εφαρμογή και συμμόρφωση με τις ως άνω διατάξεις ( άρθρο14) ενώ με το άρθρο 15 απαιτείται ότι οι λειτουργούντες τους ανωτέρω χώρους οφείλουν με υπεύθυνη δήλωσή τους να βεβαιώνουν τη μη συμμετοχή ζώων σε εκδηλώσεις, που προαναφέρθηκαν με την επιφύλαξη των εξαιρέσεων που αναφέρονται στο άρθρο 13. Η δε αρμόδια αρχή του άρθρου 14 θα δικαιούται στη διενέργεια ελέγχων για το αν υπάρχει συμμόρφωση των υπόχρεων στα ως άνω οριζόμενα Το άρθρο 16 κάνει λόγο για τις μορφές κακοποίησης και βασανισμού, που ασκούνται στα ζώα, τις οποίες απαγορεύει και συγκεκριμένα το βασανισμό, την κακοποίηση, η κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ` αυτού, όπως ιδίως τη δηλητηρίαση, το κρέμασμα, τον πνιγμό, το κάψιμο, τη σύνθλιψη και τον ακρωτηριασμό. Τονίζει βέβαια ότι η στείρωση του ζώου καθώς και κάθε άλλη κτηνιατρική πράξη με θεραπευτικό σκοπό, δεν θεωρείται ακρωτηριασμός.