Σ Υ Ν Ο Π Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η

Transcript

1 Ε Ρ Γ Ο: «ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΥ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ» Σ Υ Ν Ο Π Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Τ Ε Ο 1: ΟΡΙΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ-ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Π Α Ρ Α Δ Ο Τ Ε Ο 2: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ, ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ (ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΚΟΣΤΟΣ ΠΟΡΟΥ) ΣΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ε Π Α Ν Υ Π Ο Β Ο ΛΗ Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ

2 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ (ΟΔΗΓΙΑ 2000/60/ΕΚ)... 5 Κοστολόγηση Υπηρεσιών Ύδατος... 5 Υπηρεσίες και Χρήσεις Ύδατος... 6 ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ... 9 ΠΡΟΤΑΣΗ - ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΣΣΗ ΤΟΥ Χρηματοοικονομικό κόστος Περιβαλλοντικό κόστος Κόστος πόρου ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ Α) Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για τις Υπηρεσίες παροχής νερού ύδρευσης, και τις Υπηρεσίες αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων Β) Προτεινόμενη Τιμολογιακή πολιτική για την υπηρεσία παροχής νερού άρδευσης ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΟΣΤΟΥΣ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων έχει αναθέσει, κατόπιν ανοικτού διεθνούς διαγωνισμού, στην Κοινοπραξία «ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, ENVECO ΑΕ, HPC PASECO ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ, DRAXIS ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕ» την εκπόνηση του έργου Σύμβουλος τεχνικής υποστήριξης & υποβοήθησης της ΕΓΥ σε θέματα οργάνωσης, διαχείρισης και κοστολόγησης των υπηρεσιών ύδατος. Το Έργο έχει διάρκεια περίπου 1 έτος (13/1/ /4/2016) και χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους και την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ Ειδικότερα είναι ενταγμένο σύμφωνα με τις υπ αριθμ. Οικ / και υπ αριθμ / σχετικές Αποφάσεις του ΕΠΠΕΡΑΑ, στα ΕΠ «Περιβάλλον- Αειφόρος Ανάπτυξη», «Μακεδονία-Θράκη», «Κρήτη & Νήσοι Αιγαίου», «Θεσσαλία- Στερεά Ελλάδα-Ήπειρος», «Αττική» (έργο 2011ΣΕ ). ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η μελέτη εκπονείται στα πλαίσια υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την ολοκληρωμένη και αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι κανόνες κοστολόγησης, τιμολόγησης και ανάκτησης κόστους των υπηρεσιών ύδατος που ορίζει η σχετική Οδηγία (Οδηγία 2000/60/ΕΚ) δεν ορίζονται ως αυτοσκοπός, αλλά ως εργαλείο για την επίτευξη του στόχου της βιωσιμότητας και περιβαλλοντικής συμβατότητας στη διαχείριση των υδάτινων πόρων. 3

4 Ειδικότερα, το έργο αποσκοπεί στην τεχνική υποστήριξη - υποβοήθηση της ΕΓΥ για: Α) Τη δημιουργία βασικού θεσμικού πλαισίου τιμολογιακής πολιτικής υπηρεσιών ύδατος ανάλογα με την χρήση του, σε όλη τη χώρα, με τρόπο που να είναι δυνατή η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Η τιμολογιακή πολιτική διαμορφώνεται βάσει: i) των γενικών κανόνων κοστολόγησης - τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, ii) των διαδικασιών, της μεθόδου και των επίπεδων ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδατος. Διαμορφώνονται και θα θεσπισθούν τα προαναφερόμενα στον Ελλαδικό χώρο κατ εφαρμογή του αρ. 9 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και των προγραμμάτων και μέτρων των Σχεδίων Διαχείρισης. Οι κανόνες τιμολογιακής πολιτικής μετά από γνώμη της Γνωμοδοτικής Επιτροπής και εισήγησης στον Υπουργό ΠΑΠΕΝ, θα υποβληθούν στην Εθνική Επιτροπή Υδάτων η οποία θα αποφασίσει τη θέσπισή τους. Β) Τη διαμόρφωση πρότασης ενιαίας εθνικής πολιτικής διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος. διαμόρφωση κανόνων και μέτρων που συμβάλουν στη βελτίωση των υπηρεσιών ύδατος, στις διάφορες χρήσεις του (άρδευση, ύδρευση κλπ.), σε συνδυασμό με τις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας. δημιουργία κανονιστικού πλαισίου και αντίστοιχου μηχανισμού για την συντονισμένη εφαρμογή, την αξιολόγηση και τον έλεγχο εφαρμογής της τιμολογιακής πολιτικής. δημιουργία και λειτουργία κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής των υπηρεσιών ύδατος, προκειμένου να πραγματοποιείται η προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία ετήσια αξιολόγηση και να προγραμματίζονται οι απαραίτητες διορθωτικές παρεμβάσεις. 4

5 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ (ΟΔΗΓΙΑ 2000/60/ΕΚ) Το Άρθρο 9.1 της Οδηγίας αναφέρεται στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και διευκρινίζει τις συνιστώσες του κόστους που θα πρέπει να συνυπολογίζονται στο συνολικό κόστος των Υπηρεσιών Νερού. Κοστολόγηση Υπηρεσιών Ύδατος Στην κοστολόγηση σύμφωνα με την Οδηγία, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τρία είδη κόστους: ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΥΔΑΤΟΣ αποτελείται: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ: περιλαμβάνει λειτουργικά Κόστη, Κόστη Συντήρησης, Κόστη Κεφαλαίου, Κόστη Διοίκησης, Κόστη ανανέωσης έργων και λοιπά κόστη. ΚΟΣΤΟΣ ΠΟΡΟΥ: ορίζεται ως το κόστος ευκαιρίας άλλων εναλλακτικών χρήσεων νερού στις περιπτώσεις που χρησιμοποιείται ένα υδάτινο σώμα πέραν του ρυθμού της φυσικής του αναπλήρωσης. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ: ορίζεται με την έκφραση της περιβαλλοντικής ζημιάς ως οικονομικό κόστος. 5

6 Υπηρεσίες και Χρήσεις Ύδατος Σύμφωνα με το Άρθρο 2 της ΟΠΥ και το Ν.3199/2003 άρθρο 2, παρ. 2, εδ. κθ, οι Υπηρεσίες Ύδατος ορίζονται ως: «όλες οι υπηρεσίες οι οποίες παρέχουν, για τα νοικοκυριά, τις δημόσιες υπηρεσίες ή για οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα: Α) άντληση, κατακράτηση, αποθήκευση, επεξεργασία και διανομή επιφανειακών ή υπόγειων υδάτων Β) εγκαταστάσεις συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων, οι οποίες στη συνέχεια πραγματοποιούν απορρίψεις σε επιφανειακά ύδατα». Πολύ συχνά, οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος στην Ελλάδα καλύπτουν καθέτως όλες ή πολλές από αυτές τις υπηρεσίες. Εξειδικεύονται όμως ανάλογα με ποιες χρήσεις νερού εξυπηρετούν: οι ΔΕΥΑ-Δήμοι κατά κύριο λόγο την ύδρευση (αλλά και τη βιομηχανική χρήση), οι ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ κατά κύριο λόγο την άρδευση (αλλά και άλλες χρήσεις). Σε εφαρμογή του ανωτέρω ορισμού των υπηρεσιών ύδατος και με βάση την πραγματικότητα ως προς την εξειδίκευση των παρόχων υπηρεσιών ύδατος Ελλάδα, η μελέτη διακρίνει τις εξής υπηρεσίες ύδατος: Υπηρεσία Παροχής νερού ύδρευσης Υπηρεσία Παροχής νερού άρδευσης Υπηρεσία Αποχέτευσης και Επεξεργασίας Λυμάτων 6

7 Αυτές οι υπηρεσίες καλύπτουν τις διάφορες χρήσεις, που σύμφωνα με την Οδηγία και το άρθρο 10 του Ν.3199/2003, είναι: Ύδρευση Άρδευση Βιομηχανική χρήση Ενεργειακή χρήση Χρήση για αναψυχή 7

8 Συνοπτικά, οι υπηρεσίες ύδατος και οι κύριοι πάροχοι ανά υπηρεσία, οι χρήσεις ύδατος και οι κύριοι χρήστες και οι πηγές νερού, όπως υιοθετούνται στο παρόν έργο, συνοψίζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Υπηρεσία Κύριοι Πάροχοι Χρήσεις Κύριοι Χρήστες Πηγές Νερού Νοικοκυριά Α Υπηρεσία Παροχής νερού ύδρευσης ΔΕΥΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, Δήμοι Ύδρευση Βιομηχανικές μονάδες Τουριστικές μονάδες Επιφανειακό, Υπόγειο, Αφαλάτωση, Μεταφορά Νερού (δεξαμενόπλοια) Άλλοι Β Υπηρεσία Παροχής νερού άρδευσης ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ, Δήμοι, Ιδιώτες (ατομικές γεωτρήσεις) Άρδευση Βιομηχανία Γεωργία Κτηνοτροφία Βιομηχανικές μονάδες Επιφανειακό, Υπόγειο, Αναψυχή Τουριστικές μονάδες Γ Υπηρεσία Αποχέτευσης και Επεξεργασίας Λυμάτων ΔΕΥΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, Δήμοι, Ιδιώτες (ατομικές ΕΕΛ) Ύδρευση Βιομηχανία Νοικοκυριά Τουριστικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Βιομηχανικές μονάδες Λύματα από Οικιστικές, Τουριστικές και Βιομηχανικές Μονάδες 8

9 ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Τα ποιοτικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την συναξιολόγηση της Οικονομικής ανάλυσης υπηρεσιών ύδατος των Εγκεκριμένων Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών αφορούν τα εξής σημεία: 1. Υπηρεσία Παροχής Νερού Ύδρευσης Όταν παρέχεται από τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ): Οι ΔΕΥΑ ακολουθούν ενιαίο και οργανωμένο λογιστικό σύστημα που καθιστά τους υπολογισμούς και αξιόπιστους και συγκρίσιμους μεταξύ των διαφόρων φορέων. Παρόλα αυτά όμως σε πολλές ΔΕΥΑ δεν γίνεται διάκριση των στοιχείων κόστους ούτε κατά υπηρεσία (ύδρευσης, αποχέτευσης), ούτε κατά χρήση του νερού (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, ενεργειακή χρήση, χρήση για αναψυχή) Στις περιπτώσεις που προσφέρεται από δημοτικές υπηρεσίες που εντάσσονται στη γενική δομή των Δήμων: Στις περιπτώσεις αυτές πολλά στοιχεία του χρηματοοικονομικού κόστους είτε δεν υπολογίζονται καθόλου (π.χ., κόστος κεφαλαίου), είτε συγχέονται σε λογαριασμούς των Δήμων που αφορούν και άλλες δημοτικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτός ο οποιοσδήποτε αξιόπιστος υπολογισμός του χρηματοοικονομικού κόστους. Στον υπολογισμό του χρηματοοικονομικού κόστους: Δεν λαμβάνεται υπόψη το κόστος κεφαλαίου των έργων κεφαλής δηλαδή των έργων παροχής νερού των οποίων η κυριότητα δεν ανήκει στον πάροχο (π.χ. φράγματα.) 9

10 2. Υπηρεσία Παροχής Νερού Άρδευσης Το σύστημα καταγραφής των στοιχείων κόστους τους έχει ως εξής: Υπάρχουν λίγοι μεγάλοι φορείς (ΓΟΕΒ, ΔΕΗ) που ακολουθούν σύγχρονα συστήματα καταγραφής και υπολογισμού όλων των στοιχείων χρηματοοικονομικού κόστους, Υπάρχουν και πολλοί μικροί φορείς, η μεγάλη πλειοψηφία των Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), που ακολουθούν απολύτως ανεπαρκείς πρακτικές, με αποτέλεσμα να μην διαθέτουν αξιόπιστα στοιχεία χρηματοοικονομικού κόστους: o Δεν καταγράφεται από τους παρόχους το πραγματικό κόστος, αλλά οι εκταμιεύσεις. Αυτές συχνά αφορούν κάλυψη κόστους προηγούμενων χρήσεων. o Δεν υπολογίζεται καθόλου το κόστος κεφαλαίου. o Καταγράφονται χαμηλά επίπεδα ανάκτησης κόστους τόσο χρηματοοικονομικού όσο και συνολικού. o Είναι απαραίτητη η καταγραφή της χρήσης νερού στην γεωργία στην οποία παρατηρείται η μεγαλύτερη ανάλωση νερού. 3. Δεν εφαρμόζεται η έννοια του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους πόρου στην εκτίμηση του συνολικού κόστος του ύδατος. 4. Η εφαρμογή της κλιμακωτής τιμολόγησης (σταθερό ποσό = πάγιο και κλιμακωτή χρέωση ανάλογα με την κατανάλωση νερού) φαίνεται να είναι μια κοινά αποδεκτή λύση καθώς είναι και ευρέως διαδεδομένη μέθοδος τιμολόγησης και παράλληλα λαμβάνει υπόψη της κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. 5. Χρειάζεται να υπάρξει μέριμνα για τους καταναλωτές με ιδιωτικές γεωτρήσεις, όσον αφορά τη συμμέτοχή τους στο περιβαλλοντικό κόστος και στο κόστος πόρου. Θεωρείται ότι ανακτούν πλήρως το χρηματοοικονομικό τους κόστους, πλην του κόστους ενέργειας, για το οποίο η ΔΕΗ εφαρμόζει ειδικά τιμολόγια για αγροτική χρήση. 10

11 ΠΡΟΤΑΣΗ - ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΣΣΗ ΤΟΥ Γενική στόχευση των προτεινόμενων κανόνων κοστολόγησης: να προσεγγιστεί όσο το δυνατόν ακριβέστερα το πραγματικό κόστος για κάθε ομάδα χρηστών. Για παράδειγμα, εάν από ένα υδατικό σώμα προμηθεύονται νερό τόσο για άρδευση όσο και για ύδρευση, επιδιώκεται να αποδοθεί σωστά το μέρος του κόστους που πρέπει να αποδοθεί στις δύο κατηγορίες χρήσης. Ανάλογα, εάν μία ΕΕΛ εξυπηρετεί δύο δίκτυα αποχέτευσης, επιδιώκεται να αποδοθεί σωστά το μέρος του κόστους που αντιστοιχεί σε κάθε δίκτυο. 11

12 Οι επιλογές που προτείνεται να υιοθετηθούν είναι οι εξής: Χρηματοοικονομικό κόστος Περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: Λειτουργικά κόστη κόστη που είναι απαραίτητα για να διατηρείται σε λειτουργία μία εκμετάλλευση νερού (π.χ., προσωπικό, υλικά, ενέργεια) Κόστος συντήρησης κόστος που είναι απαραίτητο για να διατηρούνται σε καλή λειτουργική κατάσταση όλος ο εξοπλισμός και εγκαταστάσεις μέχρι το τέλος της ωφέλιμης ζωής τους. Κόστος κεφαλαίου περιλαμβάνει τις αποσβέσεις για τη δημιουργία αποθεματικού που θα χρηματοδοτήσει την αντικατάσταση υφιστάμενου εξοπλισμού στο μέλλον, το κόστος ευκαιρίας του κεφαλαίου, δηλαδή την απόδοση που θα είχε σε εναλλακτικές επενδύσεις. Κόστος διοίκησης σχετίζεται με την διαχείριση του νερού. 12

13 Προτείνονται τα εξής για την καταγραφή του χρηματοοικονομικού κόστους: Α. Υπηρεσία παροχής νερού ύδρευσης - Υπηρεσία αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων Όταν παρέχονται από ΔΕΥΑ Βραχυπρόθεσμα Οι ΔΕΥΑ συνεχίζουν να ακολουθούν το ενιαίο λογιστικό σύστημα που εφαρμόζουν σήμερα. Μεσοπρόθεσμα Σε ορίζοντα 3-5 χρόνων, εισάγονται βαθμιαία εξειδικεύσεις που θα επιτρέπουν τη διάκριση των στοιχείων εσόδων και κόστους κατά υπηρεσία και χρήση νερού. Όταν εισαχθούν αυτές οι εξειδικεύσεις, οι ΔΕΥΑ αναλύουν τις οικονομικές καταστάσεις και τους λογαριασμούς εκμετάλλευσης και αποτελεσμάτων ανά υπηρεσία και χρήση νερού. Όταν παρέχονται από Δήμο Βραχυπρόθεσμα Απομονώνουν τα στοιχεία οικονομικής διαχείρισης από τα στοιχεία των υπολοίπων δημοτικών υπηρεσιών. Μεσοπρόθεσμα Σε ορίζοντα 3-5 χρόνων, εξελίσσονται βαθμιαία ώστε να λειτουργούν με τις προδιαγραφές και το λογιστικό σύστημα οικονομικής παρακολούθησης που χρησιμοποιούν οι ΔΕΥΑ ή μετατρέπονται σε ΔΕΥΑ. Β. Υπηρεσία παροχής νερού άρδευσης Βραχυπρόθεσμα o Οι ΤΟΕΒ ή όποιοι φορείς δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο συνεχίζουν να τηρούν στοιχεία εσόδων εξόδων όπως και σήμερα. o Οι ΓΟΕΒ συνεχίζουν να τηρούν στοιχεία με όποια συστήματα χρησιμοποιούν σήμερα. Μεσοπρόθεσμα Σε ορίζοντα 3-5 χρόνων, αναπτύσσεται: Ενιαίο απλοποιημένο σύστημα βελτιωμένης καταγραφής εσόδων και κόστους από τους ΤΟΕΒ που θα επιτρέπει την παρακολούθηση οφειλών σε τρίτους και προμηθευτές και απαιτήσεων από καλλιεργητές. Ενιαίο λογιστικό σύστημα των ΓΟΕΒ, ανάλογο με το ενιαίο 13

14 λογιστικό σύστημα των ΔΕΥΑ Σύστημα αξιόπιστης καταγραφής των ετησίως καλλιεργούμενων εκτάσεων και των ποσοτήτων νερού που αντλούνται και καταναλώνονται Γ. Νέος υπολογισμός κόστους κεφαλαίου Συνυπολογίζονται όλα τα πάγια στο χρηματοοικονομικό κόστος κεφαλαίου ακολουθώντας τα εξής βήματα: Για όλα τα υφιστάμενα εν χρήσει πάγια εκτιμάται κόστος αντικατάστασης σε τιμές του τρέχοντος έτους. Ανάλογα με το είδος παγίου, εφαρμόζεται επιλεγμένος συντελεστής ετήσιας απόσβεσης. Το ύψος αυτών των αποσβέσεων αποτελεί το χρηματοοικονομικό κόστος κεφαλαίου. Βραχυπρόθεσμα, οι φορείς εκτιμούν κατά κρίση το ύψος της αξίας αντικατάστασης σε σημερινές τιμές των παγίων που χρησιμοποιούν. Αγνοούνται τα πάγια που δεν είναι στην αρμοδιότητα/κυριότητα του φορέα και δεν περιλαμβάνονται σε οποιαδήποτε αρχείαμητρώα του για τα πάγια. Πρόκειται κυρίως για πάγια που αφορούν έργα κεφαλής κατασκευασμένα από άλλους φορείς, συχνά σε απομακρυσμένες χρονικές περιόδους στο παρελθόν. Μεσοπρόθεσμα, όλοι οι φορείς δημιουργούν αρχεία-μητρώα όλων των παγίων στην κυριότητά τους. Αναφέρουν και όλα τα πάγια έργων κεφαλής που χρησιμοποιούνται από αυτούς χωρίς να ανήκουν στην κυριότητά τους. Για τα πάγια έργων κεφαλής υπολογίζεται το ύψος της αξίας αντικατάστασης σε σημερινές τιμές 14

15 από όποιους κεντρικούς φορείς έχουν την αρμοδιότητα διαχείρισης αυτών των παγίων. Περιβαλλοντικό κόστος Το Περιβαλλοντικό Κόστος του κάθε ΥΔ υπολογίζεται ως το κόστος των σχετικών μέτρων του Προγράμματος Μέτρων του Σχεδίου Διαχείρισης (ΣΔ). Σχετικά μέτρα προτείνεται να θεωρηθούν όσα αφορούν στην επίτευξη της καλής κατάστασης των Υδατικών Σωμάτων (ΥΣ) του Υδατικού Διαμερίσματος. Περιβαλλοντικό Κόστος σε επίπεδο Υδατικού Διαμερίσματος θα προβλέπεται όταν ισχύει έστω και μια από τις ακόλουθες συνθήκες: Στο ΥΔ υπάρχουν επιφανειακά ΥΣ με οικολογική κατάσταση κατώτερη της καλής, Στο ΥΔ υπάρχουν επιφανειακά ΥΣ με χημική κατάσταση κατώτερη της καλής, Στο ΥΔ υπάρχουν επιφανειακά ΥΣ με οικολογική ή/και χημική κατάσταση Άγνωστη, Στο ΥΔ υπάρχουν υπόγεια ΥΣ με Κακή χημική κατάσταση (όταν δεν οφείλεται σε φυσικά αίτια). 15

16 Κόστος πόρου Το Κόστος Πόρου του κάθε ΥΔ ορίζεται ως το κόστος των σχετικών μέτρων του Προγράμματος Μέτρων του Σχεδίου Διαχείρισης (ΣΔ). Σχετικά μέτρα προτείνεται να θεωρηθούν όσα αφορούν στην εξοικονόμηση πόρων και στην ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων του Υδατικού Διαμερίσματος. Ως χωρική κλίμακα υπολογισμού θεωρείται το Υδατικό Διαμέρισμα. Υφίσταται μόνο σε περίπτωση που ισχύει έστω και μια από τις ακόλουθες συνθήκες: Στο ΥΔ υπάρχουν υπόγεια ΥΣ με "Κακή" ποσοτική κατάσταση, Στο ΥΔ υπάρχουν υπόγεια ΥΣ με "Άγνωστη" ποσοτική κατάσταση, Στο ΥΔ υπάρχει ελλιπής κάλυψη των αναγκών νερού των κύριων ανθρωπογενών χρήσεων (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, ενεργειακή χρήση, χρήση για αναψυχή). 16

17 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΔΑΤΟΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΙΡΕΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ Η επιδίωξη της ανάκτησης του κόστους του νερού δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Αποβλέπει στο να υπηρετήσει τη στόχευση για ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Η τιμολογιακή πολιτική διαμορφώνεται με αυτή την βασική στόχευση. Α) Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για τις Υπηρεσίες παροχής νερού ύδρευσης, και τις Υπηρεσίες αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων Α.1. Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για τα Νοικοκυριά 1. Γενική αρχή προτείνεται να αποτελεί η συνολική τιμολόγηση του νερού ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης ανάκτηση όλων των στοιχείων του κόστους για κάθε πάροχο. 2. Τοπικές συνθήκες καθορίζουν και οι κατά τόπους πάροχοι επιλέγουν τον τρόπο και τα μέσα με τα οποία επιδιώκεται και επιτυγχάνεται η πλήρης ανάκτηση. Με αυτή τη λογική, το μίγμα των τιμολογίων και των εξαιρέσεων από αυτά ανήκει στη δικαιοδοσία των επιμέρους παρόχων. 3. Πρώτη στόχευση για βελτίωση του επιπέδου ανάκτησης είναι η μείωση του κόστους. 4. Η γενικά εφαρμοζόμενη αρχή των αυξανόμενων τιμολογίων για υψηλότερα κλιμάκια κατανάλωσης είναι σκόπιμη. Παράλληλα, εξυπηρετείται και η στόχευση 17

18 για αναπλήρωση εσόδων από τιμολόγια μη πλήρους ανάκτησης κόστους για κοινωνικούς λόγους. 5. Για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, στοιχειοθετείται ότι ευρίσκονται στα όρια εξάντλησης της εύλογης χρέωσης για υπηρεσίες νερού. Αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. Στόχος είναι να μην οδηγούνται στα όρια πενίας υπηρεσιών ύδατος. Η χαμηλότερη ανάκτηση κόστους αυτών των νοικοκυριών θα καλύπτεται από την αυξημένη των καταναλωτών που εντάσσονται σε υψηλά κλιμάκια. 6. Γενική στόχευση για τα πολυμελή νοικοκυριά είναι η εξαίρεση από τα αυξημένα τιμολόγια των υψηλότερων κλιμακίων ανά υδρόμετρο, δεδομένου ότι αυτά τα νοικοκυριά φτάνουν σε υψηλότερα κλιμάκια κατανάλωσης όχι λόγω σπατάλης, αλλά λόγω του μεγαλύτερου αριθμού μελών. Στόχευση είναι να διασφαλίζεται «δίκαιη» ανά άτομο χρέωση σε αυτά τα νοικοκυριά και όχι ευνοϊκή συνολική χρέωσή τους. Μόνο εάν πολυμελή νοικοκυριά είναι και χαμηλού εισοδήματος αναγνωρίζεται η δυνατότητα τιμολογιακής πολιτικής που δεν καλύπτει πλήρη ανάκτηση κόστους από αυτά τα νοικοκυριά. 7. Έχει αποδειχθεί ότι απότομες μεταβολές της τιμής του νερού παράγουν προσωρινά μόνο αποτελέσματα εξοικονόμησης και αποφυγής σπατάλης νερού. Όταν δεν υφίσταται πλήρης ανάκτηση κόστους, προκρίνεται ως αποτελεσματικότερη μία πολιτική βαθμιαίας προσαρμογής για την επίτευξη πλήρους ανάκτησης και συνεπούς ικανοποίησης της και μετά την επίτευξή της. Δίνεται έμφαση σε δράσεις για συγκράτηση του κόστους νερού σε χαμηλά επίπεδα, περιορίζοντας στοιχεία κόστους που μπορούν να μειωθούν και κυρίως τις απώλειες στο δίκτυο, αλλά και με παράλληλες δράσεις ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκόμενων κοινών (καταναλωτών, στελεχών των παρόχων, ευρύτερου κοινού) για την ορθολογική χρήση και διαχείριση του νερού. Α.2. Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για Βιομηχανία Βιοτεχνία (Μεταποίηση) Γενική αρχή: Πλήρης ανάκτηση όλων των στοιχείων κόστους του νερού. Γενική πρακτική: εφαρμογή ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής για όλους τους κλάδους της μεταποίησης. 18

19 Διαφορετική τρωτότητα των επιμέρους κλάδων της μεταποίησης σε ενδεχόμενες αυξήσεις της χρέωσης του νερού βιομηχανικής χρήσης. Αποδοχή εξαιρέσεων και διακριτής αντιμετώπισης μόνο σε ad hoc περιπτώσεις. Θα γίνονται με τοπική αξιολόγηση αφενός της σημασίας της συγκεκριμένης δραστηριότητας για την τοπική οικονομία και αφετέρου με συνεκτίμηση της συμμετοχής του κόστους του νερού στην οικονομικότητα της συνολικής εκμετάλλευσης. Α.3. Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για την Κτηνοτροφία Σε πολλές περιοχές της χώρας, οργανωμένες μονάδες κτηνοτροφίας προμηθεύονται το νερό από το δίκτυο ύδρευσης, με χρεώσεις ανάλογες με αυτές του νερού ύδρευσης για παραγωγικές εγκαταστάσεις. Τα εφαρμοζόμενα τιμολόγια αναγνωρίζουν περιθώρια διακριτής, συχνά χαμηλότερης, τιμολόγησης των κτηνοτροφικών μονάδων. Παράλληλα, η κατανάλωση νερού από κτηνοτροφικές μονάδες αποτελεί κατά κανόνα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης νερού. Στα πλαίσια αυτά αναγνωρίζεται η δυνατότητα τοπικής επιλογής για αποδοχή ή όχι χαμηλότερου επιπέδου ανάκτησης κόστους στην οργανωμένη κτηνοτροφία. Κριτήρια για μία τέτοια επιλογή αποτελούν η σημασία των κτηνοτροφικών μονάδων για την οικονομία και απασχόληση στην περιοχή, ο βαθμός ευαισθησίας της ανταγωνιστικότητάς τους σε ενδεχόμενη αλλαγή της τιμής του νερού, αλλά και ο συνολικός όγκος κατανάλωσης νερού από τις κτηνοτροφικές μονάδες. Α.4. Προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική για Άνυδρα νησιά Προτείνεται η αναγνώριση εξαίρεσης από πλήρη ανάκτηση για τις μεταφερόμενες ποσότητες νερού σε αυτά. Όμως, καθώς σημαντικό μέρος αυτών των ποσοτήτων νερού αφορά στην κάλυψη αναγκών της θερινής τουριστικής ζήτησης, προτείνεται να υιοθετείται σημαντικά υψηλότερη τιμή για την κατανάλωση των τουριστικών μονάδων, έστω και εάν αυτή θα απέχει από την τιμή πλήρους ανάκτησης κόστους. 19

20 Β) Προτεινόμενη Τιμολογιακή πολιτική για την υπηρεσία παροχής νερού άρδευσης 1. Μειωμένη ανάκτηση συνολικού κόστους: Αναγνωρίζεται η ανάγκη εξαίρεσης της πλήρους ανάκτησης κόστους νερού στη γεωργία. Όμως η μελλοντική πολιτική πρέπει να οδηγεί σε εξορθολογισμό οδηγώντας τους παρόχους αρδευτικού νερού (αλλά και όσους χρησιμοποιούν ιδιωτικές γεωτρήσεις) σε συστηματικές βελτιώσεις των επιδόσεών τους στη διαχείριση και επακόλουθα στην κατανάλωση και στο κόστος του αρδευτικού νερού. 2. Η προσέγγιση που υιοθετείται στηρίζεται στον υπολογισμό της ανώτατης πρόσθετης επιβάρυνσης για το νερό άρδευσης ανά μ3 που φθάνει στο χωράφι των καλλιεργητών που μπορεί να απορροφηθεί χωρίς να συνεπάγεται διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της καλλιέργειας και, ως εκ τούτου, σημαντική αλλαγή της στάσης των καλλιεργητών ως προς τη σκοπιμότητα να συνεχίσουν την καλλιέργεια που έχουν υιοθετήσει έως πριν την αύξηση της τιμής του αρδευτικού νερού. 3. Διαφορική χρέωση αρδευτικού νερού ανά καλλιέργεια: Αναγνωρίζεται η δυνατότητα για διαφοροποίηση της χρέωσης και συνεπώς και του επιπέδου ανάκτησης του κόστους του αρδευτικού νερού, ανάλογα με την καλλιέργεια και την περιοχή. Υπάρχουν όμως παράλληλα σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της υφιστάμενης σήμερα ανάκτησης, μέσω επεμβάσεων στη διαχείριση των συστημάτων αρδευτικού νερού, τα οποία επιβάλλεται να αξιοποιηθούν προς την κατεύθυνση της μείωσης των απωλειών ή σπατάλης νερού και περιορισμού του κόστους. 20

21 Η ανάγκη βαθμιαίας προσαρμογής προς υψηλότερο επίπεδο ανάκτησης είναι κρισιμότερη στην άρδευση, κυρίως για να μην διαταραχθεί η βιωσιμότητα των καλλιεργειών, αλλά και για να γίνουν εφικτά βήματα εξορθολογισμού της διαχείρισης του νερού. Τα βήματα βαθμιαίας προσαρμογής είναι κατά προτεραιότητα τα εξής: i. Μείωση απωλειών/σπατάλης νερού: Διερεύνηση σημείων και αιτίων απώλειας/σπατάλης. Αναζήτηση πόρων για επεμβάσεις διόρθωσης. Επακόλουθη διόρθωση με ευεργετική συνέπεια και στο κόστος. ii. Μείωση άλλων στοιχείων κόστους: Αξιολόγηση στοιχείων κόστους, εντοπισμός στοιχείων με δυνατότητες εξοικονόμησης, επεμβάσεις διόρθωσης και μείωσης στοιχείων κόστους. iii. Διερεύνηση εφικτότητας για αύξηση χρέωσης: Όταν χρειάζεται, επιδιώκεται εύλογη αύξηση της χρέωσης του νερού σε βαθμό που δεν διαβρώνει τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών. 21

22 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΟΣΤΟΥΣ Όλα τα στοιχεία του κόστους του νερού επιδιώκεται να ανακτώνται, ως εργαλείο παρακίνησης για ορθολογική διαχείριση του νερού. Στην πράξη όμως, αναγνωρίζεται ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (κατ εξοχήν στη γεωργία) υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εισαχθούν εξαιρέσεις από την πλήρη ανάκτηση και να γίνει δεκτή δικαιολογημένη μερική ανάκτηση του κόστους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τίθεται θέμα καθορισμού προτεραιοτήτων για το ποια στοιχεία κόστους θα ανακτηθούν. 22

23 Οι προτεραιότητες ανάκτησης των επιμέρους στοιχείων κόστους καθορίζονται με βάση τα εξής κριτήρια: Διασφάλιση βιωσιμότητας του παρόχου και προστασίας του καταναλωτή: Στις περιπτώσεις των παρόχων όπου δεν επιτυγχάνεται η πλήρης ανάκτηση κόστους, επιβάλλεται ως πρώτη προτεραιότητα η ανάκτηση του χρηματοοικονομικού λειτουργικού κόστους, χωρίς συνυπολογισμό του κόστους κεφαλαίου, αλλά και χωρίς να συνυπολογίζονται στο λειτουργικό κόστος δαπάνες αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού των παγίων στοιχείων του παρόχου. Αυτή η επιλογή διασφαλίζει τη βραχύ-μεσοπρόθεσμη, αλλά όχι και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του παρόχου. Η βιωσιμότητα του παρόχου διασφαλίζει στον καταναλωτή ποσοτική και ποιοτική επάρκεια νερού καθώς και χαμηλά επίπεδα χρεώσεων. Δημιουργία κινήτρου για σεβασμό στο περιβάλλον και τον πόρο: Επιβάλει ως δεύτερη προτεραιότητα την ανάκτηση σημαντικού μέρους (π.χ. 30%) του κόστους πόρου και περιβάλλοντος. Αναγνωρίζοντας την προήγηση ανάκτησης αυτού του κόστους έναντι του χρηματοοικονομικού κόστους αντικατάστασης/εκσυγχρονισμού παγίων και του κόστους κεφαλαίου συνεπάγεται ότι ο πάροχος παρακινείται να αποδώσει μεγαλύτερη σημασία στην προστασία του πόρου και του περιβάλλοντος από ότι στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του. Εξυπηρέτηση της αειφορικής διαχείρισης: Επιβάλει ως τρίτη προτεραιότητα την κάλυψη αφενός του υπολοίπου του κόστους πόρου και περιβάλλοντος και αφετέρου του κόστους κεφαλαίου. 23

24 24