ΜΙΚΡΟΚΕΡΑΙΕΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΙΚΡΟΚΕΡΑΙΕΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΓΕΙΑΣ"

Transcript

1 Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Προηγμένα Συστήματα Υπολογιστών και Επικοινωνιών Κατεύθυνση: «Δικτυακή υπολογιστική - Ηλεκτρονικό Εμπόριο» ΜΙΚΡΟΚΕΡΑΙΕΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗ ΝΑΤΑΛΙΑ Επιβλέπουσα : Παυλίδου Νιόβη-Φωτεινή Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

2 2

3 Ευχαριστίες Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες προς την καθηγήτρια του Α.Π.Θ. κ. Νιόβη-Φωτεινή Παυλίδου, που μου εμπιστεύτηκε το πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα, δίνοντας μου έτσι την ευκαιρία να ανακαλύψω το τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει το συγκεκριμένο αντικείμενο. Επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ στον επίκουρο καθηγητή κ. Γιούλτση για την πολύτιμη βοήθειά και καθοδήγησή του αυτή τη δύσκολη χρονιά, και κυρίως για την κατανόησή που έδειξε και το χρόνο που αφιέρωσε παρόλο που το θέμα της εργασίας δεν ήταν αμιγώς της περιοχής του. Ήταν μεγάλη χαρά για εμένα που ξανασυνεργαστήκαμε και του εύχομαι από καρδιάς ό,τι καλύτερο για τη συνέχεια στην επαγγελματική και προσωπική του διαδρομή. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την οικογένειά μου για την υπομονή και την πολύπλευρη συμπαράστασή της, καθώς και τους φίλους μου που ήταν δίπλα μου σε κάθε μου βήμα και δε με άφησαν στιγμή να εγκαταλείψω την προσπάθεια. Ναταλία Τσιμπούκη Ιούνιος

4 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ (WIRELESS SENSOR NETWORKS) ΟΡΙΣΜΟΣ Ιστορική Αναδρομή Εφαρμογές Περιγραφή Ασύρματων Δικτύων Αισθητήρων Το υλικό (hardware) των αισθητήρων και η πρόσφατη πρόοδος..18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Ασύρματα δίκτυα αισθητήρων στο χώρο της υγείας MOBIHEALTH CARDIO.NET, MEDITRONIC KAI BIOTRONIC CODE BLUE PROJECT SENSATION Προκλήσεις μελλοντικής εξέλιξης...32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αρχές σχεδιασμού Δυσκολίες στη μελέτη και την ανάπτυξη εφαρμογών Σχεδίαση Συστημάτων Αρχές σχεδίασης κεραιών για ασύρματα δικτύα αισθητήρων Παρεμβολές μέσα και έξω από το σύστημα...46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΡΑΙΕΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Εισαγωγή Η συχνότητα λειτουργίας Η σημασία της συχνότητας λειτουργίας του συστήματος Διαθέσιμες ζώνες συχνοτήτων ITU-R Uplink Downlink Επίδραση του ανθρώπινου σώματος Μετάδοση κυμάτων μέσα στο ανθρώπινο σώμα Οι εξισώσεις του Maxwell Ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες του σώματος Δεδομένα και μετρήσεις υλικών Δεδομένα για τους ανθρώπινους ιστούς Προσομοίωση ιστών σε εργαστήρια Σχεδιασμός κεραίας Υπολογισμοί αποδοτικότητας κεραίας μέσα σε υλικό Σκίαση (Fading) Κεραίες σε ιατρικές εφαρμογές Συρματοκεραία (Wire antenna) Circumference κεραία Μαγνητικές κεραίες (βροχοκεραίες) Ελικοειδείς κεραίες Κεραίες μικροταινίας (Microstrip Patch antennas)

5 4.7. Σημασία του πάχους της μόνωσης Εξάρτηση από το περιβάλλον μέσο SAR Επόμενη γενιά κεραιών για ιατρικές εφαρμογές Creeping wave effect...95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΚΕΡΑΙΩΝ ΤΥΠΟΥ PATCH ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΕΣ ΕΛΑΣΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ON-BODY ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Εισαγωγή Τετράγωνο έλασμα 10x10mm Ορθογώνιο έλασμα 20x10mm Κυκλικό έλασμα ακτίνας 5 mm Δακτυλιοειδές έλασμα ακτίνας α=5mm, β=2mm Σπειροειδές τετράγωνο έλασμα 10x10mm με 2 σπείρες Σπειροειδές οκταγωνικό έλασμα 10x10mm με 2 σπείρες Συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ (WIRELESS SENSOR NETWORKS) 1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ Δίκτυο αισθητήρων ονομάζεται ένα σύνολο από κυκλώματα μετατροπής (transducers), με επικοινωνιακή υποδομή που έχει ως στόχο την καταγραφή και παρακολούθηση φαινομένων από τον φυσικό κόσμο σε διάφορες περιοχές. Κοινά φαινόμενα παρακολούθησης είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, η πίεση, η κατεύθυνση και ταχύτητα του ανέμου, η ένταση του φωτός, η ένταση της δόνησης, η ένταση του ήχου, χημικές συγκεντρώσεις, επίπεδα μόλυνσης και τέλος σωματικές ζωτικές παράμετροι που αποκαλούνται βιοπαράμετροι όπως ο καρδιακός ρυθμός, η πίεση, η ποσότητα γλυκόζης στο αίμα και άλλοι. Ένα ασύρματο δίκτυο αισθητήρων αποτελείται από πολλαπλούς σταθμούς παρακολούθησης, που ονομάζονται χαρακτηριστικά «αισθητηριακοί κόμβοι» (sensor nodes). Κάθε κόμβος έχει δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων (έναν ή περισσότερους μικροεπεξεργαστές, συστήματα ελέγχου, ακόμα και κεντρικές μονάδες CPU ή DSP τσιπάκια.), διαφόρων τύπων μνήμες (προγραμματισμού, δεδομένων ή flash), ραδιοπομποδέκτη (συνήθως με μια μονή κατευθυντική κεραία), μία πηγή ισχύος (μπαταρία, φωτοκύτταρα) και φυσικά αισθητήρες και actuators οι οποίοι συλλέγουν την πληροφορία. Οι αισθητήρες παράγουν ηλεκτρικά σήματα βασισμένα στα ανιχνευόμενα φαινόμενα που προέρχονται από το περιβάλλον, ο μικροεπεξεργαστής τα επεξεργάζεται και αποθηκεύει τα δεδομένα εξόδου από τους αισθητήρες, ενώ ο πομποδέκτης που είναι ασύρματος στην περίπτωση των ασύρματων δικτύων αισθητήρων που μελετούμε, λαμβάνει τυπικά εντολές από έναν κεντρικό υπολογιστή και μεταδίδει τα καταγραμμένα δεδομένα πίσω σε αυτόν. Η πηγή ενέργειας για κάθε αισθητηριακό κόμβο, προέρχεται στις περισσότερες περιπτώσεις από μπαταρία, παρόλο που η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας (π.χ. 7

8 ηλιακή ενέργεια με τη χρήση ηλιακών κυψελών) μπορεί επίσης να είναι εφικτή. Οι κόμβοι επικοινωνούν ασύρματα μεταξύ τους και συχνά αυτό-οργανώνονται μετά την τοποθέτησή τους σχηματίζοντας ad-hoc δίκτυα. Υπάρχουν σήμερα δίκτυα με χιλιάδες, ή ακόμα και δεκάδες χιλιάδες κόμβους, και η όλο και πιο διαδεδομένη και ευρεία χρήση τους έχει φέρει επαναστατικές αλλαγές σε μία πληθώρα εφαρμογών. Monitored field Sink Node Internet Εικόνα 1.1: Σχηματική αναπαράσταση δικτύου αισθητήρων Η ραγδαία πρόοδος στην τεχνολογία ημιαγωγών την τελευταία δεκαετία, με την ελαχιστοποίηση μεγέθους και κόστους που επέφερε κατέστησε δυνατή την υλοποίηση υπολογιστών σε μεγέθη συγκρίσιμα με το κεφάλι μιας καρφίτσας με μεγάλη υπολογιστική ισχύ και σε μικρό σχετικά κόστος. Ταυτόχρονες εξελίξεις στο χώρο των μικρό-ηλεκτρομηχανικών συστημάτων, των ασύρματων επικοινωνιών και των ψηφιακών ηλεκτρονικών έχουν οδηγήσει σε μια πραγματική επανάσταση η οποία έχει μεταβάλει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και επικοινωνούν. Η σύγχρονη τάση για ολοένα μεγαλύτερη ολοκλήρωση και μείωση του μεγέθους έχει δώσει την δυνατότητα για ανάπτυξη πολλών συσκευών χαμηλού κόστους και ισχύος που υλοποιούν ένα πλήθος εφαρμογών. Ο αριθμός των ατόμων ανά υπολογιστή μειώνεται συνεχώς και οδηγεί σε τεχνολογικές λύσεις που ικανοποιούν την ανάγκη του καθενός ξεχωριστά. Μέσα σε αυτή την τάση αναδεικνύεται και η ανάπτυξη των ασύρματων προσωπικών δικτύων και των ασύρματων δικτύων αισθητήρων. Εκτιμάται ότι μέσα στα επόμενα χρόνια όλη η επιφάνεια του πλανήτη θα έχει καλυφθεί από διαφόρων ειδών τέτοια δίκτυα στα οποία θα είναι δυνατή η πρόσβαση μέσω του διαδικτύου, πράγμα το οποίο θα κάνει το διαδίκτυο να είναι πλέον ένα φυσικό δίκτυο. Καθώς τα ασύρματα δίκτυα αισθητήρων έχουν ήδη βρει σημαντική απήχηση σε ένα αρκετά μεγάλο εύρος εφαρμογών οι οποίες έχουν προταθεί και 8

9 υλοποιηθεί, αναμένεται η χρήση τους να φέρει σημαντικές αλλαγές στο μέλλον τόσο στην επιστημονική έρευνα όσο και στην καθημερινή μας ζωή. 1.2 Ιστορική Αναδρομή Η ανάπτυξη δικτύων αισθητήρων προέκυψε με συνεργασία ανάμεσα στις ερευνητικές περιοχές της τεχνολογίας αισθητήρων, τηλεπικοινωνιών και μικροϋπολογιστικής. Συστήματα όμως εναέριας παρακολούθησης με επικοινωνία μεταξύ σημείων και υπολογιστικές δυνατότητες, τα οποία θα μπορούσαν πρακτικά να θεωρούν δίκτυα αισθητήρων εμφανίστηκαν πολύ πριν ο όρος «δίκτυα αισθητήρων» αρχίσει να γίνεται γνωστός στην επιστημονική κοινότητα. Όπως και με πολλές άλλες τεχνολογίες, η έρευνα στην περιοχή των δικτύων αισθητήρων ξεκίνησε από στρατιωτικές/αμυντικές εφαρμογές. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου αναπτύχθηκε το Sound Surveillance System (SOSUS), ένα σύστημα ανιχνευτών ήχου διασκορπισμένων στον Ατλαντικό και Ειρηνικό Ωκεανό, και χρησιμοποιήθηκε για τον εντοπισμό υποβρυχίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύστημα αυτό χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από την National Oceanographic and Atmospheric Administration (NOAA) για παρακολούθηση ωκεάνιων οικοσυστημάτων καθώς και για εντοπισμό σεισμικής δραστηριότητας στον πυθμένα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου επίσης αναπτύχθηκαν εναέρια δίκτυα παρακολούθησης για αμυντικούς σκοπούς. Τα συστήματα αυτά εξελίχθηκαν στα επόμενα χρόνια με εναέριους αισθητήρες στα Airborne Warning and Control System (AWACS) αεροπλάνα, τα οποία επίσης χρησιμοποιούνται ακόμα από την αστυνομία. Οι αισθητήρες της γενιάς αυτής υιοθετούσαν γενικά μια ιεραρχική δομή επεξεργασίας όπου η επεξεργασία γινόταν σε διαδοχικά επίπεδα μέχρι η πληροφορία για τα στοιχεία ενδιαφέροντος να φτάσει στο χρήστη. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ανθρώπινος παράγοντας μάλιστα έπαιζε σημαντικό ρόλο στο σύστημα. Παρόλο όμως που η έρευνα ήταν προσανατολισμένη στις ανάγκες της εκάστοτε αποστολής (επεξεργασία και ερμηνεία ακουστικού σήματος, παρακολούθηση κλπ) οδήγησε σε κάποιες τεχνικές θεμελιώδους σημασίας για τη ανάπτυξη των δικτύων αισθητήρων όπως τα γνωρίζουμε σήμερα. 9

10 Η σύγχρονη έρευνα στο χώρο των δικτύων αισθητήρων ξεκίνησε γύρω στο 1980 με το πρόγραμμα Distributed Sensor Networks (DSN) από τη Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA). Μέχρι τότε τα δίκτυα αισθητήρων αποτελούνταν από έναν αρκετά μεγάλο αριθμό ευρέως διασκορπισμένων αισθητήρων, οι οποίοι συνεργαζόταν μεν, λειτουργούσαν όμως αυτόνομα, με την πληροφορία να δρομολογείται προς όποιον κόμβο μπορούσε να την διαχειριστεί στη δεδομένη στιγμή. Το arpanet (πρόδρομος τους σημερινού internet) το οποίο λειτουργούσε ήδη για κάποια χρόνια, κυρίως σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα έδωσε ώθηση στην ιδέα της επέκτασης των πρωτοκόλλων του και εφαρμογή τους στην επικοινωνία σε δίκτυα αισθητήρων. Η καινοτομία αυτή ήταν αρκετά φιλόδοξη δεδομένων των τότε συνθηκών, καθώς δεν υπήρχαν ακόμα προσωπικοί υπολογιστές και workstations, τα modem ήταν εξαιρετικά αργά και το Ethrenet βρισκόταν ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο εφαρμογής. Το 1978 έγινε μια συνολική διατύπωση-απαρίθμηση των δομικών στοιχείων ενός DSN. Σε αυτά περιλαμβανόταν οι αισθητήρες, τα πρωτόκολλα επικοινωνίας, αλγόριθμοι και τεχνικές επιλογής θέσης κόμβων και επεξεργασίας της συλλεγόμενης πληροφορίας, και κατανεμημένο λογισμικό. Διατυπώθηκε επίσης από τη DARPA η πρόταση να χρησιμοποιηθούν εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για την κατανόηση των σημάτων και την αξιολόγηση καταστάσεων αλλά καθώς η διαθέσιμη τεχνολογία δεν ήταν ακόμα επαρκής για την υλοποίηση αυτή, η έρευνα περιορίστηκε σε τεχνικές επίλυσης κατανεμημένων προβλημάτων, υπολογιστικής υποστήριξης και επεξεργασίας σημάτων. Οι έρευνες αυτές ήταν επικεντρωμένες σχεδόν αποκλειστικά σε αισθητήρες ανίχνευσης ήχου. Το επόμενο βήμα στην εξέλιξη των δικτύων αισθητήρων έγινε στο πανεπιστήμιο Carnegie Mellon (CMU) των ΗΠΑ, με προσανατολισμό στην ανάπτυξη ενός λειτουργικού δικτύου το οποιο θα επέτρεπε ευέλικτη πρόσβαση στα επιμέρους τμήματα του και θα ήταν ταυτόχρονα ανθεκτικό σε αστοχίες κόμβων. Το σύστημα που προέκυψε ονομάστηκε Accent και ήταν το πρώτο που υποστήριζε transparent δικτύωση και rebinding. Ενισχυμένο με νέα πρωτόκολλα επικοινωνίας, γλώσσα διεπαφών για λογισμικό κατανεμημένων συστημάτων αλλά και τεχνικές εξισορρόπησης φορτίου και αποσφαλμάτωσης, το Accept λειτούργησε για πρώτη φορά με υπολογιστές συνδεδεμένους με Ethernet. Αργότερα το σύστημα αυτό 10

11 εξελίχτηκε στο Mach Operating System το οποίο και βρήκε ευρεία εμπορική αποδοχή. Σχεδόν ταυτόχρονη έρευνα στο Massachusetts Institute of Technology (MIT), επικεντρώθηκε σε knowledge-based τεχνικές επεξεργασίας σήματος για εντοπισμό ελικοπτέρων. Ο κεντρικός άξονας των τεχνικών αυτών ήταν η θεώρηση των ακουστικών σημάτων ως αποτελούμενα από πολλαπλά επίπεδα και συμπίεση των κατώτερων για εξαγωγή πληροφορίας από τα peaks των κυματομορφών τους. Επιπλέον αναπτύχθηκε το περιβάλλον Signal Processing Language and Interactive Computing Environment (SPLICE)για ανάλυση δεδομένων δικτύων αισθητήρων και ανάπτυξη αλγορίθμων και για διαδραστικό υπολογισμό βασικής συχνότητας. Ένα πω τα βασικά προβλήματα για τα δίκτυα αισθητήρων ήταν από την αρχή η παρακολούθηση πολλών διαφορετικών στόχων σε κατανεμημένο περιβάλλον. Η αντιστοιχία μετρήσεων από τους κόμβους και η εκτίμηση καταστάσεων στόχων με βάση τις αντιστοιχίες αυτές έπρεπε να διαδίδεται σε όλους τους κόμβους. Στις αρχές της δεκαετίας του 80 η Advanced Decision Systems (ADS) ανέπτυξε έναν αλγόριθμο παρακολούθησης πολλαπλών υποθέσεων ο οποίος μπορούσε να διαχειριστεί ταυτόχρονα δύσκολες καταστάσεις οι οποίες περιλάμβαναν υψηλή πυκνότητα στόχων, ελλιπείς ανιχνεύσεις και σφάλματα κόμβων, ο οποίος εφαρμόστηκε στο MIT Lincoln Laboratory σε ένα προηγμένο σύστημα παρακολούθησης αεροσκαφών το οποίο θεωρήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της εποχής του στο χώρο των δικτύων αισθητήρων, ενώ στα πλαίσια του ίδιου προγράμματος αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο του Amherst και ένα σύστημα παρακολούθησης οχημάτων το οποίο ενσωμάτωσε τη νέα γενιά κόμβων Hearsay-II. Παρά την πρόοδο στην τεχνολογία δικτύων, τα μέγεθος των κόμβων παρέμεινε για αρκετά χρόνια ακόμα απαγορευτικό για πολλές από τις εφαρμογές οι οποίες είχαν προταθεί στα πλαίσια της έρευνας. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 90 στις στρατιωτικές εφαρμογές οι κόμβοι λόγω του μεγέθους τους αποτελούσαν πάντα τμήματα από πλατφόρμες, τεθωρακισμένα οχήματα, αεροπλάνα/ελικόπτερα η βαριά όπλα. Η προσέγγιση του λεγόμενου "network-based warfare" έγινε το 1995 με το Cooperative Engagement Capability (CEC) του Αμερικανικού Ναυτικού. Το σύστημα αυτό αποτελούταν από ένα μεγάλο αριθμό ραντάρ που συνέλεγαν δεδομένα σχετικά με εναέριους στόχους, ήταν όμως σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να 11

12 ανταλλάσσουν πληροφορία μεταξύ τους και μέσω ενός κεντρικού κόμβου επεξεργασίας και αναφοράς να δίνουν τελικά μια συνολική εποπτική εικόνα μιας ολόκληρης περιοχής. Το 1996, το πρόγραμμα LWIMs (Low Power Wireless Integrated Microsensors), επιδοτούμενο από την DARPA (Defence Advanced Research Projects Agency), χρησιμοποιώντας κατασκευές CMOS, έδειξε τη δυνατότητα της ενσωμάτωσης πολλαπλών αισθητήρων, ηλεκτρονικών διεπαφών, μονάδων ελέγχου και ασύρματης επικοινωνίας σε μία μόνο συσκευή. Το 1998, η ίδια ομάδα κατασκεύασε έναν νέας γενιάς αισθητήρα επονομαζόμενο WINS (Wireless Integrated Network Sensors). Κάθε κόμβος WINS αποτελείται από έναν επεξεργαστή bit και έναν πομποδέκτη που υποστηρίζει ταχύτητες μετάδοσης μέχρι και 100 Kbps και μπορεί να ενσωματώσει ποικίλους αισθητήρες, με τους οποίους είναι δυνατή η σύνδεση μέσω Internet. Επιπλέον, στα πλαίσια επίσης του προγράμματος αυτού, η ομάδα ανέπτυξε και μια πλατφόρμα κόμβων πολλαπλών εφαρμογών, η οποία ονομάστηκε AWAIRS I. Η πλατφόρμα αυτή πλεονεκτούσε σε αριθμό και χρόνο ζωής αισθητήρων καθώς και σε χρόνο εκκίνησης του συστήματος. Οι κόμβοι WINS μπορεί να πρόσφεραν αυξημένες επεξεργαστικές και επικοινωνιακές δυνατότητες, όμως πολλές φορές το μέγεθος τους και η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας δεν επέτρεπαν τη χρήση τους σε πολλές εφαρμογές. Αυτός ήταν και ο λόγος που το 1999 στα πλαίσια του Smart Dust Project αναπτύχθηκε από το πανεπιστήμιο του Berkeley o κόμβος WeC ο οποίος εμπεριείχε μικροελεγκτή και είχε πολύ χαμηλή κατανάλωση ισχύος. Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η εξέλιξη του μεγέθους των κόμβων με την πρόοδο της τεχνολογίας δικτύων αισθητήρων: LWIM III AWAIRS I WINS NG 2.0 Berkley Motes AWACS Εικόνα 1.2. Εξέλιξη κόμβων από το Β Παγκόσμιο μέχρι σήμερα 12

13 1.3 Εφαρμογές Εκτεταμένη έρευνα που συνεχίζει ακόμη να εξελίσσεται έχει πραγματοποιηθεί στις παρακάτω περιοχές: Περιβαλλοντικές εφαρμογές Καταγραφή της εξελικτικής διαδικασίας ενός οικοσυστήματος (υδάτινου, χερσαίου, δασικού, αστικού) Καταγραφή του μικροκλίματος σε εργασιακούς χώρους και άλλες μεγάλες εγκαταστάσεις για τη βελτιστοποίηση της χρήσης των κλιματιστικών συστημάτων. Πρόληψη και ανίχνευση εκδήλωσης φωτιάς σε υπαίθριους ή κλειστούς χώρους. Παρακολούθηση της εξέλιξης γεωργικών καλλιεργειών Καταγραφή γεωφυσικών φαινόμενων. Εφαρμογές οικιακού αυτοματισμού Αυτόματη ενεργοποίηση και απενεργοποίηση του φωτισμού σε χώρους που υπάρχει δραστηριότητα Αυτόματη ρύθμιση της θερμοκρασίας ή της έντασης του φωτισμού ανάλογα με τις εξωτερικές κλιματολογικές συνθήκες. Εφαρμογές ασφαλείας Παρακολούθηση χώρων για λόγους ασφαλείας και ενημέρωση κάποιας εποπτεύουσας εφαρμογής σε τακτά χρονικά διαστήματα ή όταν λάβει χώρα ένα περιστατικό ενδιαφέροντος, όπως παραβίαση χώρου ή πυρκαγιά. Εντοπισμός και καταγραφή της πορείας οχημάτων Εμπορικές εφαρμογές Καταγραφή της φυσικής καταπόνησης υλικών Διαχείριση αποθεμάτων και παρακολούθηση της ποιότητας προϊόντων παραγωγής Αυτοματισμός και ο έλεγχος της επεξεργασίας σε εργοστασιακές μονάδες 13

14 Διαδραστικές εφαρμογές μουσείων και χώρων ψυχαγωγίας. Στρατιωτικές εφαρμογές Έλεγχος των κινήσεων του αντιπάλου Διαφύλαξη της ασφάλειας μίας περιοχής Απομακρυσμένος έλεγχο υλικού Εφαρμογές αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών Πρόληψη και διάγνωση σεισμικής δραστηριότητας Εντοπισμός παγιδευμένων ατόμων. Ενσωμάτωση σε κατάλληλα σημεία κατά την κατασκευή υποδομών αισθητήρων που καταγράφουν την καταπόνηση του υλικού. Εφαρμογές στον χώρο της υγείας. Συστήματα καταγραφής κρίσιμων βιοσημάτων (πχ. ηλεκτροκαρδιογράφημα, ηλεκτρομυογράφημα, το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, κορεσμός οξυγόνου στο αίμα, θερμοκρασία του ασθενούς, ρυθμός αναπνοής κ.α.) Σε συνεργασία με περιβαλλοντικούς αισθητήρες για επιδημιολογικές μελέτες. Χορήγηση φαρμάκων 1.4 Περιγραφή Ασύρματων Δικτύων Αισθητήρων Η πρόσφατη τεχνολογική πρόοδος στο χώρο της ηλεκτρονικής και των ασύρματων επικοινωνιών έχει καταστήσει εφικτή την ανάπτυξη πολυλειτουργικών και εξαιρετικά μικρών σε μέγεθος αισθητήρων χαμηλού κόστους και ισχύος, οι οποίοι μπορούν να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά σε μικρές σχετικά αποστάσεις μεταξύ τους. Αυτές οι μικροσκοπικές μονάδες, οι οποίες αποτελούνται από επιμέρους τμήματα αισθητήρων, επεξεργασίας δεδομένων και επικοινωνίας προώθησαν την ιδέα για δίκτυα αισθητήρων βασισμένα σε συνεργασία ενός μεγάλου αριθμού τέτοιων μονάδων-κόμβων. 14

15 Εικόνα 1.3. Διασπορά κόμβων σε ένα Δίκτυο Αισθητήρων Ένα τέτοιο δίκτυο αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό κόμβων δηλαδή μονάδων αισθητήρων κατάλληλα τοποθετημένων στο χώρο του φαινόμενου παρατήρησης σε μία διάταξή η οποία δεν είναι απαραίτητο να είναι σχεδιασμένη ή προκαθορισμένη, πράγμα το οποίο επιτρέπει την τυχαία ανάπτυξη τους σε περιβάλλοντα μη προσπελάσιμα ή μη ορατά από τον άνθρωπο. Εύκολα γίνεται βέβαια κατανοητό ότι βασική προϋπόθεση είναι τα πρωτόκολλα και οι αλγόριθμοι των δικτύων αυτών έχουν την δυνατότητα να αυτό-οργανώνονται και οι επιμέρους κόμβοι να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μεταξύ τους. Κάθε κόμβος ενσωματώνει έναν τοπικό επεξεργαστή που του δίνει την δυνατότητα να εκτελεί πρώτα σε τοπικό επίπεδο κάποιους απλούς υπολογισμούς και στη συνέχεια να αποστέλλει στον καθορισμένο κεντρικό επεξεργασίας, μόνο τα απαραίτητα και μερικώς επεξεργασμένα ήδη δεδομένα. Η δυνατότητας τοπικής επεξεργασίας και αποθήκευσης δεδομένων επιτρέπει στις μονάδες να εκτελέσουν πολύπλοκες λειτουργίες σύμφωνα με την εκάστοτε εφαρμογή που υλοποιούν ενώ η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ τους επιτρέπει όχι μόνο τη μεταφορά και τον έλεγχο των δεδομένων κατά μήκος του δικτύου, αλλά και τη συνεργασία μεταξύ των μονάδων-κόμβων προς επίτευξη πολύπλοκων αλγορίθμων και εργασιών, όπως είναι η διασταύρωση δεδομένων (cross reference), η στατιστική δειγματοληψία και ο συνδυασμός τους για εξαγωγή επιπλέον συμπερασμάτων. Τα βασικά υποσυστήματα από τα οποία αποτελείται ένας κόμβος είναι τα εξής: Το υποσύστημα μετάδοσης δεδομένων είναι το πλέον σημαντικό σύστημα ενός κόμβου καθώς αποτελεί τον μεγαλύτερο καταναλωτή ενέργειας, επηρεάζοντας έτσι τόσο απόδοση του κόμβου όσο και τη συνολική απόδοση 15

16 του δικτύου. Θέματα που απασχολούν την έρευνα στον τομέα του υποσυστήματος μετάδοσης αφορούν την ακτίνα εκπομπής, τον τύπο διαμόρφωσης που χρησιμοποιείται καθώς και τον ρυθμό μετάδοσης δεδομένων. Το υποσύστημα επεξεργασίας αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο για την λειτουργία και τη συμπεριφορά μιας μονάδας και όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, της δίνει τη δυνατότητα εκτέλεσης πολύπλοκων λειτουργιών. Στους σύγχρονους μικροελεγκτές ενσωματώνονται μνήμες τύπου flash και RAM, Α/D μετατροπείς και ψηφιακά I/O σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα χαμηλού κόστους. Η επιλογή του μικροελεγκτή στηρίζεται επιπλέον σε παράγοντες όπως η κατανάλωση ενέργειας, οι απαιτήσεις σε τάση λειτουργίας, το κόστος, η υποστήριξη περιφερειακών, ο χρόνος αφύπνισης και η ταχύτητα του. Το υποσύστημα αισθητήρων παρέχει τη διεπαφή που αναλαμβάνει τη μετατροπή των σημάτων του φυσικού κόσμου σε καταληπτή μορφή για τις ηλεκτρονικές συσκευές. Έτσι οι αισθητήρες μετατρέπουν μη ηλεκτρικές ή χημικές ποσότητες σε ηλεκτρικά σήματα. Η κινητήριος δύναμη η οποία έδωσε ώθηση στην τεχνολογία αισθητήρων είναι η αλματώδης εξέλιξη στην επεξεργασία σήματος και στη μικρομηχανική τεχνολογία. Κατά την επιλογή ενός αισθητήρα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι απαιτήσεις της εφαρμογής για την οποία θα αναπτυχθεί το δίκτυο, ο ρυθμός δειγματοληψίας του αισθητήρα, οι απαιτήσεις σε voltage και σε ενέργεια. Μια γενική εικόνα της αρχιτεκτονικής μιας μονάδας- αισθητήρα φαίνεται στην παρακάτω εικόνα: 16

17 Εικόνα 1.4. Αρχιτεκτονική μονάδας δικτύων αισθητήρων Τα παραπάνω χαρακτηριστικά εξασφαλίζουν μια μεγάλη γκάμα εφαρμογών για τα δίκτυα αισθητήρων και ως εκ τούτου υπάρχει η προοπτική τα δίκτυα αυτά να αποτελέσουν στο μέλλον ένα καθημερινό στοιχείο της ζωής μας, ακόμα περισσότερο και από τους προσωπικούς υπολογιστές, που τόσο έχουν διεισδύσει στην καθημερινότητά μας. Η υλοποίηση των παραπάνω αλλά και πολλών άλλων εφαρμογών απαιτεί τη χρήση ασύρματης ad hoc δικτύωσης. Παρόλο που πολλά πρωτόκολλα και αλγόριθμοι έχουν προταθεί για τα παραδοσιακά ασύρματα ad hoc δίκτυα, εντούτοις δεν είναι κατάλληλα να εξυπηρετήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις των εφαρμογών των ασύρματων δικτύων αισθητήρων. Αυτό οφείλεται και στις παρακάτω βασικές διαφορές μεταξύ των δικτύων αισθητήρων και των ad hoc δικτύων : Ο αριθμός των κόμβων σε ένα δίκτυο αισθητήρων μπορεί να είναι πολλαπλάσιος των κόμβων σε ένα ad hoc δίκτυο Οι κόμβοι-αισθητήρες βρίσκονται σε πυκνή διάταξη Οι κόμβοι-αισθητήρες είναι επιρρεπείς σε αποτυχίες-σφάλματα Η τοπολογία ενός δικτύου αισθητήρων μεταβάλλεται συχνά Οι κόμβοι-αισθητήρες χρησιμοποιούν κυρίως επικοινωνία εκπομπής (broadcast communication) τη στιγμή που τα περισσότερα ad hoc δίκτυα βασίζονται σε επικοινωνίες από σημείο σε σημείο (point-to-point) Οι κόμβοι-αισθητήρες έχουν περιορισμένη ισχύ, υπολογιστική ικανότητα και μνήμη Καθώς ένας μεγάλος αριθμός μονάδων-αισθητήρων αναπτύσσεται σε πυκνή διάταξη, οι γειτονικοί κόμβοι ενδέχεται να είναι πολύ κοντά ο ένας με τον άλλο, και κατά 17

18 συνέπεια η multihop επικοινωνία στα δίκτυα αισθητήρων αναμένεται να καταναλώνει λιγότερη ενέργεια απ ότι η παραδοσιακή single-hop επικοινωνία επιτρέποντας στα επίπεδα ισχύος εκπομπής να μπορούν να κρατηθούν σε χαμηλά επίπεδα, κάτι ιδιαιτέρως επιθυμητό αφού ένας από τους σημαντικότερους περιορισμούς στους κόμβους-αισθητήρες είναι η απαίτηση για χαμηλή κατανάλωση ισχύος. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι μονάδες αυτές χρησιμοποιούν περιορισμένες, συνήθως μη αντικαταστάσιμες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους ενεργειακές πηγές, οι οποίες πρέπει να διαρκούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Γι αυτό το λόγο όπως θα δούμε και στη συνέχεια ενώ τα παραδοσιακά δίκτυα έχουν ως στόχο να παρέχουν υψηλή ποιότητα υπηρεσίας (Quality of Service-QOS), τα πρωτόκολλα των δικτύων αισθητήρων εστιάζουν πρωταρχικά στη διατήρηση ισχύος. Πρέπει λοιπόν να έχουν ενσωματωμένους μηχανισμούς εξισορρόπησης οι οποίοι θα δίνουν στον τελικό χρήστη τη δυνατότητα παράτασης της ζωής λειτουργίας του δικτύου με κόστος το χαμηλότερο throughput ή τη μεγαλύτερη καθυστέρηση μετάδοσης και η multihop επικοινωνία συντελεί στην επίτευξη των στόχων αυτών. 1.5 Το υλικό (hardware) των αισθητήρων και η πρόσφατη πρόοδος Η πρόοδος που σημειώνεται σήμερα στην τεχνολογία του υλικού είναι πολύ μεγάλη. Συμφωνία με το νόμο του Moore άλλωστε, ο αριθμός των τρανζίστορ που τοποθετείται σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα αυξάνεται εκθετικά, διπλασιαζόμενος κάθε δύο περίπου χρόνια. Η πρόοδος στο χώρο της νανοτεχνολογίας και της μικροηλεκτρομηχανικής έχει οδηγήσει σε αισθητήρες μεγέθους κέρματος του ενός cent, ενώ αναμένεται σύντομα να οδηγήσει σε μεγέθη παραπλήσια ενός κόκκου άμμου. Σε αυτόν τον στόχο εξάλλου αποβλέπει η τεχνολογία των Smart Dust motes. Η μνήμη και η επεξεργαστική ισχύς ποικίλλουν από πλατφόρμα σε πλατφόρμα με την τρέχουσα τάση να είναι, όπως έχει προαναφερθεί, η συνεχόμενη αύξησή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σειρά Mote με πλατφόρμες αισθητήρων, που πωλείται από την εταιρεία Crossbow Inc. Οι πλατφόρμες αυτές διαρκώς εξελίσσονται και χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα σε προηγμένες ερευνητικές εφαρμογές δικτύωσης αισθητήρων. Εξίσου χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυνατοτήτων που μπορούν να υπάρξουν σε μια πλατφόρμα αισθητήρων αποτελεί η πλατφόρμα Sun Spot που αναπτύχθηκε από την Sun και διαθέτει 32-bit επεξεργαστή, με ταχύτητα ρολογιού στα 75 MHz και διαθέτει μνήμη τύπου flash χωρητικότητας 2 ΜΒ. 18

19 Αναλυτικά, οι πιο ενδεικτικές πλατφόρμες που παρουσιάστηκαν στην αγορά από το 2004 και μετά φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 1.1 Πλατφόρμες και χαρακτηριστικά Πηγή: WASP Deliverable D1.2 State of the Art Report 19

20 20

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 2.1. Ασύρματα δίκτυα αισθητήρων στο χώρο της υγείας Όπως αναφέρθηκε παραπάνω μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες εφαρμογές των ασύρματων δικτύων αισθητήρων αφορά την ιατρική περίθαλψη. Ο εφοδιασμός κάθε ασθενή σε ένα νοσοκομείο ή κλινική με μικρούς, φορητούς αισθητήρες για καταγραφή βασικών ζωτικών παραμέτρων θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα σε γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό να παρακολουθούν συνεχώς την κατάσταση του ασθενή από μακριά και να επεμβαίνουν εγκαίρως σε περίπτωση όπου αυτό απαιτείται. Σε μια περίπτωση επίσης έκτακτης ανάγκης (πχ ενός μεγάλου ατυχήματος ή καταστροφής), η ίδια τεχνολογία θα βοηθούσε τους γιατρούς να προσφέρουν πιο αποτελεσματικά την φροντίδα τους σε ένα πιθανώς μεγαλύτερο αριθμό τραυματιών εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο. Επίσης θα μπορούσαν να λάβουν άμεσες ειδοποιήσεις για κάθε αλλαγή στην κατάσταση ενός ασθενή, όπως η ανακοπή καρδιάς ή η διακοπή της αναπνοής. Εικόνα 2.1. Εφαρμογές δικτύων αισθητήρων στο χώρο της υγείας 21

22 Τα ασύρματα δίκτυα αισθητήρων θα μπορούσαν να συμπληρώσουν ή και να αντικαταστήσουν υπάρχοντα ενσύρματα συστήματα παρακολούθησης για πολλές συγκεκριμένες κλινικές εφαρμογές, όπως η φυσική αποκατάσταση ή η μακροχρόνια παρακολούθηση ασθενή. Επιπλέον, τα δεδομένα που συλλέγονται από τα δίκτυα αυτά μπορούν να αποθηκευτούν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και να φανούν χρήσιμα εκτός από την πιο αποτελεσματική ανάλυση του ιστορικού κάθε ασθενούς και στην ιατρική έρευνα. Η τεχνολογία της παρακολούθησης της υγείας των βοοειδών από απόσταση με ασύρματο τρόπο, έχει γίνει ήδη πράξη στην Μεγάλη Βρετανία και τώρα στις ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας υποδόριους ηλεκτρονικούς αισθητήρες, παρακολουθείται η καρδιακή συχνότητα, η θερμοκρασία και άλλες παράμετροι που προειδοποιούν για την ενδεχόμενη νόσο των τρελών αγελάδων. Αν και στην παρούσα φάση λίγοι είναι εκείνοι που θα δεχόταν μια τόσο διεισδυτική παρακολούθηση των ζωτικών τους οργάνων, εκτιμάται ότι ίσως είναι αυτό που χρειάζεται για να μπορέσει η επόμενη γενιά υπερηλίκων να αυτοσυντηρηθεί ζώντας πολύ περισσότερο και αυτή η τεχνολογία μπορεί να είναι σωτήρια για τη διεθνή οικονομία, που αιμορραγεί στην προσπάθεια της να περιθάλπει χρόνιες παθήσεις ηλικιωμένων. Ήδη άλλωστε οι κατασκευαστές βηματοδοτών συλλέγουν δεδομένα από τις συσκευές για να προλάβουν προβλήματα και να κρατήσουν τους ανθρώπους μακριά από τα νοσοκομεία. Η Intel τα τελευταία χρόνια προσανατολίζεται στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών που παρακολουθούν ασθενείς με νοητική υστέρηση, καρκίνο και καρδιοαγγειακά νοσήματα, θα καταγράφουν τις κινήσεις των ηλικιωμένων μέσα στα σπίτια τους μέσω ενός δικτύου ασύρματων αισθητήρων και θα τους βοηθούν να ακολουθούν τις οδηγίες των ιατρών τους, θα τους παρέχουν απομακρυσμένη βοήθεια από την οικογένειά τους και θα ανιχνεύουν σημάδια ασθενειών εμποδίζοντας την ανάπτυξή τους. Η τεχνολογία αυτή βασίζεται σε μικροσκοπικούς αισθητήρες με μπαταρία, που καλούνται motes. Οι αισθητήρες αυτοί, σχεδιάστηκαν αρχικά από το πανεπιστήμιο του Berkeley και την Crossbow Technology Inc. και οργανώνονται σε ένα ασύρματο δίκτυο ανταλλάσοντας δεδομένα μεταξύ τους αλλά και με τους κεντρικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές οι οποίοι ουσιαστικά ελέγχουν το σύστημα. Προς το παρόν κάθε mote έχει το μέγεθος σπιρτόκουτου αλλά σύντομα θα μικρύνουν τόσο 22

23 ώστε να μπορούν να ενσωματωθούν οπουδήποτε, από τα αθλητικά παπούτσια και το φλιτζάνι του καφέ μέχρι και τον ίδιο τον οργανισμό του ασθενούς. Προφανώς δε θα είναι αναγκαίο να υπάρχει κάποιος μόνιμα μπροστά σε μια οθόνη για να παρακολουθεί την κατάσταση του ηλικιωμένου, αφού προηγμένα συστήματα λογισμικού θα αναλύουν τα δεδομένα και θα ειδοποιούν τους υπεύθυνους με ένα σύστημα συναγερμού όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο. Η παρακολούθηση, μέσω ασύρματων αισθητήρων, καθημερινών δραστηριοτήτων του ανθρώπου, όπως είναι ο τρόπος που ντύνεται, που μαγειρεύει ή οδηγεί το αυτοκίνητό του, καταλήγει σε μια ανιαρή καταγραφή δεδομένων που όμως μπορούν να οδηγήσουν στη διάγνωση νευρικών διαταραχών, όπως το Parkinson ή το Alzheimer, και την έγκαιρη υποβολή σε θεραπεία Το Parkinson αναγνωρίζεται ως γνωστόν σήμερα μόνο από αλλαγές στη συμπεριφορά και κυρίως αλλαγές στο βηματισμό. Δυστυχώς όμως οι άνθρωποι κατά κανόνα δεν αντιλαμβάνονται τις μικρές αυτές διαταραχές και μπορεί να περάσουν μέχρι και 10 χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν μέχρι να γίνει αντιληπτό ότι ο ασθενής έπασχε από Parkinson, καθιστώντας έτσι πολύ πιο δύσκολη την αντιμετώπιση της ασθένειας η οποία είναι πλέον τόσο προχωρημένη. Τα ασύρματα δίκτυα μπορούν να εξασφαλίσουν σχετική ανεξαρτησία και σε ανθρώπους που πάσχουν από νοητική υστέρηση. Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα πραγματικό δίκτυο αισθητήρων σχεδιασμένο από την Intel και εμπνευσμένο από τις ανάγκες μιας ασθενούς με Alzheimer. Το δίκτυο χρησιμοποιεί αισθητήρες κίνησης για να παρακολουθεί τις μετακινήσεις της ασθενούς, αισθητήρες πίεσης στις καρέκλες που καταλαβαίνουν πότε κάθεται, μαγνητικούς και οπτικούς διακόπτες που αντιλαμβάνονται το άνοιγμα των συρταριών και των ντουλαπιών στην κουζίνα και RF κεραίες που αντιλαμβάνονται πότε μπαίνει στην κουζίνα, μέσω αισθητήρων τοποθετημένων στα παπούτσια της. Και όλα αυτά για να επιβεβαιωθεί ότι η ασθενής δε θα αφυδατωθεί, κάτι που είναι σύνηθες σε ασθενείς με Alzheimer. Το σύστημα, συνδεδεμένο σε pc, υπολογίζει το χρόνο που πέρασε από την τελευταία φορά που η ασθενής πήγε στην κουζίνα. Εάν πέρασε πολύς χρόνος, το σύστημα την ειδοποιεί να πιει ένα φλιτζάνι τσάι μέσω ενός γραπτού μηνύματος στην τηλεόραση οποιουδήποτε δωματίου κι αν βρίσκεται. Μετά την παρακολουθεί καθώς φτιάχνει το τσάι και αν διαπιστώσει πρόβλημα, όπως πχ αν περάσει μεγάλος χρόνος μέχρι να ανοίξει το 23

24 ντουλάπι, την ρωτάει μέσω της τηλεόρασης στην κουζίνα αν χρειάζεται βοήθεια. Αν απαντήσει ότι θέλει βοήθεια, τότε το σύστημα επεμβαίνει σε κάθε της πρόβλημα παρακολουθώντας ταυτόχρονα την πορεία της. Εικόνα 2.2. Χρήση ασύρματων αισθητήρων για παρακολούθηση ατόμου μέσα στο σπίτι του. Με παρόμοια λογική μπορεί να σχεδιαστεί ένα σύστημα το οποίο θα βοηθά τους ασθενείς να ακολουθήσουν τις οδηγίες των ιατρών τους. Συμβαίνει συχνά υπερήλικες ασθενείς να κάνουν λάθη στην κατανάλωση των πολλών φαρμάκων τους. Είναι όμως δυνατό οι συσκευασίες των φαρμάκων να ελέγχονται μέσω ενός αισθητήρα και να καταγράφεται το ποσό της δόσης που κατανάλωσε ο ασθενής, ενώ κάθε μπουκάλι φαρμάκου στηρίζεται σε μια διάταξη συνδεδεμένη με mote. Με τον ίδιο τρόπο φυσικά ελέγχεται αν ο ασθενής ξέχασε ή παρέλειψε να πάρει κάποια δόση. 24

25 Μία πιο πολύπλοκη και φιλόδοξη επέκταση της παραπάνω εφαρμογής, είναι αυτή όπου το σύστημα συνδέει υπέρυθρους ανιχνευτές κίνησης με έναν ελεγκτή και χρησιμοποιεί την οικιακή τηλεφωνική γραμμή. Τις πρώτες 2 εβδομάδες λειτουργίας του, το σύστημα κατασκευάζει το μοντέλο με τις καθημερινές ασχολίες του ατόμου που παρακολουθείται. Στη συνέχεια, όποτε αντιληφθεί κάποια ασυνήθιστη παρέκκλιση από το μοντέλο που έχει φτιάξει, η οποία είναι πιθανόν να σχετίζεται με πρόβλημα υγείας, ειδοποιεί μέσω του τηλεφώνου κάποιον υπεύθυνο MOBIHEALTH Το προερχόμενο από την Ευρωπαϊκή κοινότητα MobiHealth Project ( ), επιδεικνύει ένα δίκτυο διαφόρων βιοαισθητήρων τοποθετημένων στο σώμα (Body Area Network). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν αισθητήρες για την καταγραφή της αναπνοής, του καρδιακού ρυθμού, της θερμοκρασίας και της κίνησης. Οι αισθητήρες αυτοί είχαν τη δυνατότητα να αποστέλλουν συνεχώς τις μετρήσεις τους μέσω Bluetooth σε μια κινητή συσκευή (πιο συγκεκριμένα σε μια συσκευή PDA-Personal Digital Assistant), που αναλάμβανε με τη σειρά του την αποστολή τους μέσω GPRS (General Packet Radio Service) προς το Κέντρο Υγείας CARDIO.NET, MEDITRONIC KAI BIOTRONIC. Πολλές φορές κάποιες καρδιακές αρρυθμίες μπορεί να εμφανίζονται τόσο σπάνια ώστε να μη γίνονται αντιληπτές κατά την εξέταση από έναν ειδικό ή ακόμα και από φορητές συσκευές καταγραφής 24ωρου ηλεκτροκαρδιογραφήματος (συσκευές Holter). Ένα φορητό σύστημα καρδιακής παρακολούθησης, κατασκευασμένο από την CardioNet Inc., αποτελείται από έναν μικροσκοπικό Ηλεκτροκαρδιογράφο 3 ακροδεκτών, που φοριέται σαν αλυσίδα γύρω από το λαιμό ή στη ζώνη, και μια συσκευή που μοιάζει με υπολογιστή παλάμης (PDA). Μέσω ασύρματης ζεύξης 900 MHz, ο Ηλεκτροκαρδιογράφος στέλνει τα δεδομένα της στον υπολογιστή, ο οποίος εκτιμά και αποθηκεύει την κυματομορφή. Εάν το λογισμικό του υπολογιστή αντιληφθεί μια επικίνδυνη αλλαγή, όπως μια ξαφνική πτώση του καρδιακού ρυθμού, αυτόματα στέλνει τα επίμαχα δεδομένα σ ένα κέντρο παρακολούθησης, μέσω κυψελωτού δικτύου. Αρχικά γίνεται μια πρώτη εκτίμηση της κατάστασης και ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού ο υπολογιστής αποφασίζει σε ποια θέση 25

26 της σειράς αναφορών που εξετάζει το ιατρικό προσωπικό του κέντρου, πρέπει να τοποθετηθεί το συγκεκριμένο περιστατικό. Εάν κριθεί σύνηθες, τότε το περιστατικό καταχωρείται στην καθημερινή αναφορά που εξετάζει ο θεράπων ιατρός. Αν κριθεί σοβαρό, τότε το κέντρο ειδοποιεί αμέσως τον θεράποντα ιατρό, ο οποίος ενημερώνει τον ασθενή και του δίνει συγκεκριμένες οδηγίες. Ο ασθενής δε χρειάζεται να φοράει τη συσκευή περισσότερο από μέρες, αφού το διάστημα αυτό κρίνεται αρκετό για να συμπεράνει από τα δεδομένα ο ιατρός ποιο είναι το πρόβλημα. Εικόνα 2.3. CardioNet Περισσότεροι από 22 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια, κατά την οποία η καρδιά χτυπά τόσο αδύναμα ώστε μαζεύεται υγρό στους πνεύμονες, προκαλώντας πνευμονικό οίδημα. Ένα σύστημα που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια, κατασκευασμένο από την Medtronic.Inc., επιτρέπει στους γιατρούς να παρακολουθούν στενά ασθενείς, λαμβάνοντας δεδομένα από βηματοδότες και άλλες συσκευές εμφυτευμένες στο στήθος τους. Ο ασθενής τοποθετεί μια μικροσκοπική κεραία πάνω στο στήθος του για να λάβει δεδομένα για την κατάσταση του υγρού, για το ηλεκτροκαρδιογράφημα και άλλα δεδομένα φυσιολογίας, καθώς και για την κατάσταση του βηματοδότη. Ακολούθως η κεραία στέλνει μέσω τηλεφώνου τα δεδομένα σε ένα ασφαλές διαδικτυακό τόπο, όπου έχει πρόσβαση μόνο ο θεράπων ιατρός. Στις πρώτες μελέτες, το σύστημα ήταν ικανό να διαγνώσει το πρόβλημα 10 ημέρες πριν ο ασθενής παρουσιάσει συμπτώματα, επιτρέποντας στους ιατρούς να δράσουν εγκαίρως. 26

27 Εικόνα 2.4. Συστήματα Medtronic, BioTronik για καρδιακή παρακολούθηση από απόσταση Περισσότερο σύγχρονα εμφυτεύματα προσανατολισμένα στην αντιμετώπιση της καρδιακής μαρμαρυγής, σχεδιασμένα από την Biotronik GmbH and Co., βασίζονται στην ασύρματη παρακολούθηση ασθενούς, χωρίς να απαιτούν ενέργειες εκ μέρους του. Χωρίς να χρειάζεται να τοποθετήσει ο ασθενής κεραία πάνω στο στήθος του, τα εμφυτεύματα αυτόματα στέλνουν τα δεδομένα τους σε ένα ειδικό εξωτερικό κινητό τηλέφωνο, στη συχνότητα των MHZ, τα οποία διαπερνούν τους ιστούς και το δέρμα με ελάχιστη εξασθένιση. Το κινητό τηλέφωνο στέλνει τα δεδομένα με e- mail σε ένα κέντρο παρακολούθησης και από εκεί στον ιατρό. Εκείνος ψάχνει στα δεδομένα σημάδια αρρυθμίας και στιγμές που εφαρμόστηκε ηλεκτρική απινίδωση καθώς επίσης ελέγχει τη μπαταρία, το ενδεικτικό λαμπάκι και τη μόνωση του εμφυτεύματος. 27

28 CODE BLUE Αξιοσημείωτη είναι επίσης η πλατφόρμα CodeBlue, η οποία συνδυάζει hardware και software για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ασύρματου δικτύου αισθητήρων. Σχεδιάστηκε στο πανεπιστήμιο του Harvard και χρησιμοποιεί 3 εφαρμογές ασύρματων αισθητήρων, βασισμένες στις πλατφόρμες Mica2 και Telos. Εικόνα 2.5. Λειτουργία Code Blue Οι ασύρματοι αισθητήρες και το πλαίσιο λογισμικού που χρησιμοποιούνται στην πλατφόρμα, περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω: 1. Μετρητής καρδιακού ρυθμού και κορεσμού του οξυγόνου στο αίμα (Pulse oximeter). Η μέτρηση αυτή αποτελεί μια διαγνωστική, μη επεμβατική τεχνική, που εφαρμόζεται από τις αρχές της δεκαετίας του 70. Βασίζεται σε 2 κύριες ιατρικές τιμές: Τον καρδιακό ρυθμό (heart rate-hr) και τον κορεσμό του οξυγόνου στο αίμα (SpO2). Οι παράμετροι αυτοί καθορίζουν την ανάγκη για άμεση ιατρική παρέμβαση. Για το σκοπό αυτό, τα αιμοφόρα αγγεία που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του δέρματος, εκτίθενται σε υπεριώδη ακτινοβολία. Αυτό γίνεται μέσω μιας πλαστικής συσκευής που τοποθετείται κάτω από το δείκτη του χεριού. Η συσκευή αυτή περιλαμβάνει επίσης μια σειρά από LEDs και έναν οπτικό αισθητήρα (optoelectronic sensor). Από 28

29 το ποσό της ακτινοβολίας που απορροφά η αιμοσφαιρίνη και το διάγραμμα απορρόφησης συναρτήσει του χρόνου, υπολογίζονται τα μεγέθη HR και SpO2. Εικόνα 2.5. Pulse oximeter Για την ανάπτυξη του μετρητή βασισμένου σε Mica2/MicaZ mote, χρησιμοποιήθηκε η πλακέτα BCI Medical Micro-Power Pulse Oximeter, που εκτελεί όλους τους απαραίτητους υπολογισμούς, με ελάχιστη κατανάλωση 6.6mA στα 3V, και συνδέεται απευθείας στο mote. Το λειτουργικό σύστημα TinyOS του mote ελέγχει το hardware της BCI. 2. Ηλεκτροκαρδιογράφος βασισμένος σε mote (Motebased EKG) Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η πλακέτα που συνδέεται τόσο στην πλατφόρμα Mica2/MicaZ, όσο και στην πλατφόρμα Telos και ο αισθητήρας παρέχει συνεχή παρακολούθηση ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Φαίνονται επίσης τα 3 ηλεκτρόδια που συνδέονται στο θώρακα του ασθενή. Εικόνα 2.6. Ηλεκτροκαρδιογράφος 3. Μετρητής κίνησης Πέρα από την παρακολούθηση ζωτικών σημείων, οι ασύρματοι αισθητήρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελέτες που περιλαμβάνουν ανάλυση κίνησης, όπως είναι η 29

30 παρακολούθηση της πορείας ενός ατόμου που υπέστη εγκεφαλικό ή η αποτελεσματικότητα της θεραπείας κατά του Parkinson. Και στις 2 περιπτώσεις, οι μετρήσεις των κινήσεως των ασθενών σε καθημερινή βάση, επιτρέπουν στους ιατρούς να προσαρμόσουν ανάλογα τη θεραπεία και να αξιολογήσουν νέες θεραπευτικές μεθόδους. Χρησιμοποιούνται συνήθως 3 είδη αισθητήρων κίνησης: τα επιταχυνσιόμετρα (accelerometers), τα γυροσκόπια (gyroscopes) και τα επιφανειακά ηλεκτρόδια για καταγραφή ηλεκτρομυογραφημάτων (EMG). Εικόνα 2.7. Καταγραφέας κίνησης και ΗΜΓ Στην εικόνα φαίνεται η πλακέτα (Mercury motion analysis sensor board) που περιλαμβάνει και τα 3 είδη αισθητήρων (2g/6g 3-axis accelerometer, single-axis gyroscope, EMG unit) και συνδέεται απευθείας στην πλατφόρμα Telos mote. Οι σχεδιαστές προτείνουν τη σύνδεση μιας συσκευής, σε κάθε σημείο του σώματος του ασθενούς που έχει διαγνωστικό ενδιαφέρον για τους ιατρούς. 4. CodeBlue Το πλαίσιο λογισμικού του CodeBlue βασίζεται στο TinyOS και παρέχει πρωτόκολλα διασύνδεσης ασύρματων ιατρικών αισθητήρων και συσκευών τελικού χρήστη (enduser devices), όπως είναι οι φορητοί υπολογιστές και οι υπολογιστές παλάμης (palmtops, PDAs). Χρησιμοποιεί πρωτόκολλα για εντοπισμό συσκευών, ένα πλαίσιο multihop δρομολόγησης βασισμένο σε δημοσίευση/εγγραφή (publish/subscribe multihop routing framework), που επιτρέπει σε πολλαπλούς αισθητήρες να μεταδίδουν δεδομένα σε διαπιστευμένους ενδιαφερόμενους, και μια απλή διεπαφή αναζήτησης, που επιτρέπει στους ιατρούς να ζητούν δεδομένα από συγκεκριμένους αισθητήρες και βασίζεται στον τύπο ή τη φυσική διεύθυνση του κόμβου-αισθητήρα. Η διεπαφή αυτή δίνει, επίσης, τη δυνατότητα φιλτραρίσματος. Για παράδειγμα, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει δεδομένα από κάποιον αισθητήρα παρακολούθησης ενός 30

31 ζωτικού σημείου, μόνο όταν η τιμή αυτού του σημείου ξεπεράσει τα συνήθη όρια. Πέρα από την παρακολούθηση ζωτικών σημείων των ασθενών, το CodeBlue ολοκληρώνει ένα σύστημα εντοπισμού ασθενών και ιατρών, το MoteTrack, που βασίζεται σε RF τεχνολογία και είναι πολύ χρήσιμο σε μεγάλα νοσοκομεία PROJECT SENSATION Μία ενδιαφέρουσα μη αμιγώς ιατρική εφαρμογή η οποία είναι ακόμα υπό εξέλιξη είναι το project Sensation το οποίο ασχολείται με την παρακολούθηση του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος για τη διάγνωση και θεραπεία διαταραχών ύπνου. Σύμφωνα με την ομάδα ανάπτυξής του έργου αυτού η απώλεια ύπνου, η υπέρμετρη κούραση, το άγχος και η έλλειψη προσοχής αποτελούν την κοινωνική επιδημία του αιώνα μας καθώς η καθημερινή ζωή στα πλαίσια της "24ώρου κοινωνίας" σταδιακά οδηγεί σε ένα υψηλό ποσοστό ανωμαλιών του ύπνου. Έχει υπολογιστεί ότι ένα 20% περίπου του πληθυσμού υποφέρει από ανωμαλίες στον ύπνο, τουλάχιστον παροδικές όπως επίσης και από εκρήξεις άγχους και άλλες σχετικές ασθένειες ενώ ένα σημαντικό ποσοστό σοβαρών οδικών και βιομηχανικών ατυχημάτων φαίνεται ότι προκαλούνται από ακούσια σταδιακή μετάβαση από την αϋπνία στον ύπνο ή από παρατεταμένη απροσεξία λόγω έλλειψης επαρκούς ξεκούρασης του εγκεφάλου. Στόχος του έργου αυτού ήταν λοιπόν να εξερευνήσει ένα ευρύ φάσμα από τεχνολογίες για αισθητήρες οι οποίοι μπορούν να παρακολουθήσουν και να προβλέψουν διακριτικά και σε πραγματικό χρόνο την φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου σε σχέση με την αϋπνία, κούραση και άγχος, ανά πάσα στιγμή και για οποιονδήποτε. Στα πλαίσια του αναλύθηκαν οι διαφορετικές καταστάσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου και έγινε η ανάπτυξη ειδικών μικροαισθητήρων και νανοαισθητήρων προορισμένων για την παρακολούθηση τους, οι οποίοι μπορούν να φορεθούν και ρόλος τους είναι να παρακολουθούν τον εγκέφαλο και να μετρούν την κινητικότητα των οφθαλμών και του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Τα συστήματα αυτά των αισθητήρων επικοινωνούν μέσω body/local/wide area networks. Οι αισθητήρες συνδυάζονται με ιατρικά συστήματα για ιατρική διάγνωση και θεραπεία και αναμένεται να ολοκληρωθούν με συστήματα που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικά περιβάλλοντα. 31

32 2.3. Άλλες εφαρμογές Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στο εφαρμογές εμφυτευμάτων εγκεφάλου για παρακολούθηση και αντιμετώπιση της ασθένειας του Πάρκινσον, ελεγκτές συγκέντρωσης φαρμάκων μέσα σε αρτηρίες, στον κοχλία του αυτιού για παρακολούθηση φαινομένων σταδιακής κώφωσης αλλά και προβλημάτων ισορροπίας, εμφυτεύματα οφθαλμού, μυών ακόμα και νεύρων. Όλες αυτές οι μικροσυσκευές είναι εφοδιασμένες με κεραίες ώστε να μπορούν να επικοινωνούν με κεντρικά συστήματα και να μεταδίδουν διαδραστικά πληροφορία, αποτελούν δηλαδή ουσιαστικά κόμβους δικτύων αισθητήρων. Εκτιμάται ότι ίσως στο μέλλον τα συστήματα αυτά να μπορούν να ενοποιηθούν σχηματίζοντας ένα μόνο δίκτυο το οποίο θα περιέχει όλη την πληροφορία για τα ζωτικά σημεία του ασθενή τα οποία χρειάζονται παρακολούθηση Προκλήσεις μελλοντικής εξέλιξης Η εξελισσόμενη νανοτεχνολογία υπόσχεται μια νέα εποχή στο σχεδιασμό και κατασκευή αισθητήρων αξιόπιστων και σε μεγέθη της τάξης μερικών νανομέτρων που θα δώσει μια νέα ώθηση στα WSN. H βιοσυμβατότητα είναι ένα άλλο κεφάλαιο προς μελέτη αφού πολλοί αισθητήρες εμφυτεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό σε συνάρτηση με ένα άλλο βασικό κεφάλαιο των ασύρματων αισθητήρων την ενεργειακή κατανάλωση και το χρόνο ζωής. Η αξιοπιστία και η ασφάλεια των δεδομένων που χαρακτηρίζονται προσωπικά και ανήκουν μόνο στο απόρρητο γιατρού ασθενή. Άλλη μια παράμερος που αποτελεί πρόκληση προς εξέλιξη είναι η γνώση του εκάστοτε περιβάλλοντος και της κατάστασης του ασθενούς. Έτσι λοιπόν έχοντας ήδη εξασφαλίσει την εμπειρία σε κέντρα επαφής (contactcenters) υπηρεσιών τηλεϊατρικής, συνεχίζεται η προσπάθεια για ολοκλήρωση των υπηρεσιών υγείας με: Ενσωμάτωση βελτιωμένων βιο-αισθητήρων (biosensors) Δημιουργία του δικτύου βιο-αισθητήρων και ενσωμάτωση λογικής σε αυτό 32

33 Χρήση ασύρματων και ευρυζωνικων τεχνολογιών τηλεπικοινωνιών για την πρόσβαση στα βιοσήματα Ενοποίηση των δικτύων βιο-αισθητήρων σε δίκτυα υπηρεσιών υγείας Ενοποίηση των υπηρεσιών υγείας σε δίκτυα πλέγματος Ενσωμάτωση έξυπνων εργαλείων διαχείρισης και επεξεργασίας των ιατρικών δεδομένων, πληροφορίας και γνώσης. Ενοποιημένη διαχείριση και επεξεργασία φαινοτυπικών και γενετικών δεδομένων 33

34 34

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΔΙΚΤΥΩΝ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ 3.1. Αρχές σχεδιασμού Στην προσπάθεια για την αξιολόγηση μιας αρχιτεκτονικής δικτύων αισθητήρων ορίζονται οι παρακάτω δείκτες, οι οποίοι αναφέρονται στη συνολική απόδοση του δικτύου και αποτελούν ταυτόχρονα και επιθυμητούς στόχους κατά τη σχεδίαση. Οι δείκτες αυτοί είναι: Χρόνος Ζωής Κάλυψη και Επεκτασιμότητα Κόστος Παραγωγής και Ευκολία Ανάπτυξης Αντοχή σε Σφάλματα Συγχρονισμός και χρόνος απόκρισης Ασφάλεια. Ι) Χρόνος Ζωής Αποφασιστικό χαρακτηριστικό στην ανάπτυξη ενός δικτύου αισθητήρων είναι ο αναμενόμενος χρόνος ζωής του και κυριότερος περιοριστικός παράγοντας στην διάρκεια ζωής του είναι η απόδοση της πηγής ενέργειας του συστήματος. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της πεπερασμένης χωρητικότητας των συσσωρευτών έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές. Μια από τις πιο αποτελεσματικές μέχρι στιγμής είναι η ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας στα συστατικά δομικά στοιχεία του κόμβου και ειδικότερα στον πομπό, ο οποίος αποτελεί το τμήμα του κόμβου με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας. Μια πιο νέα σχετικά μέθοδος τοποθετεί στους κόμβους του δικτύου, συσκευές που έχουν τη δυνατότητα να συλλαμβάνουν και να εκμεταλλεύονται την ενέργεια που βρίσκεται διάχυτη στον περιβάλλοντα χώρο του 35

36 κόμβου. Τέτοιες συσκευές είναι τα ηλιακά κύτταρα, οι πιεζοηλεκτρικές γεννήτριες, οι μικροανεμογεννήτριες κλπ και η μέθοδος αυτή έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη ειδικά σε εφαρμογές στην ύπαιθρό (πχ γεωργικές εφαρμογές). Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι σε πολλές εφαρμογές, κρίσιμο χαρακτηριστικό δεν είναι ο μέσος χρόνος ζωής ενός κόμβου, αλλά ο ελάχιστος εκτιμώμενος χρόνος ζωής. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζονται πηγές ενέργειας και η απόδοσή τους. Πηγή Ενέργειας P/cm 3 (μw/cm 3 ) P/cm 3 (μw/cm 3 ) Nonrechargeable lithium 2,880 Zinc-air 3,780 Alkaline 1,190 Rechargeable lithium 1,080 Nickel metal hydride (NiMHd) 864 Fuel cells (based on methanol) 8,900 Hydrocarbon fuels 10,500 Solar (outdoors midday) Solar (indoor office lighting) 10uW/cm2 Vibrations 200 Temperature gradient 40 Air Flow 380 Πίνακας 3.1.Πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται στα δίκτυα αισθητήρων και η απόδοσή τους ΙΙ) Κάλυψη και Επεκτασιμότητα Αμέσως επόμενοι σημαντικοί παράγοντες, μετά το χρόνο ζωής, είναι η κάλυψη και η επεκτασιμότητα. Όπως είναι προφανές είναι σημαντικό για τον τελικό χρήστη να μπορεί να αναπτύξει δίκτυα τα οποία καλύπτουν μια ευρεία περιοχή παρατήρησης. Η κάλυψη του δικτύου όμως δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την ακτίνα κάλυψης των επικοινωνιακών συνδέσεων που χρησιμοποιεί ο κάθε κόμβος αφού με τη χρήση multi-hop τεχνικών είναι εφικτή η επέκταση της κάλυψης αρκετά πιο μακριά από την ακτίνα που θα επέτρεπε ο χρησιμοποιούμενος πομπός. Θεωρητικά, η δυνατότητα επέκτασης της ακτίνας κάλυψης του δικτύου τείνει στο άπειρο αλλά αποδεικνύεται ότι μετά από έναν αριθμό από hops και μια συγκεκριμένη ακτίνα εκπομπής, το 36

37 συνολικό ισοζύγιο κατανάλωσης ισχύος του δικτύου αυξάνεται ενώ ταυτόχρονα μειώνεται ο χρόνος αντίδρασής του είναι λοιπόν ασύμφορο. Η επεκτασιμότητα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των δικτύων αισθητήρων. Ανάλογα με την εφαρμογή ο αριθμός των κόμβων που συμμετέχουν σε ένα σύστημα κυμαίνεται από λίγους αισθητήρες έως μερικές εκατοντάδες αισθητήρων. Είναι ακόμα αναγκαίο να υπάρχουν κατάλληλοι μηχανισμοί ώστε να μπορούν να προστεθούν νέοι κόμβοι χωρίς να διαταράσσεται η λειτουργία του δικτύου. Αποδεικνύεται ότι η πυκνότητα μ(r) αισθητήρων σε μια περιοχή δίνεται από τη σχέση: ( R) μ = ( NR 2 π ) A Όπου Ν: ο αριθμός των αισθητήρων στην περιοχή Α R: η μέγιστη ακτίνα του πομπού του κόμβου. ΙΙΙ) Κόστος Παραγωγής και Ευκολία Ανάπτυξης Καθώς τα δίκτυα αισθητήρων αποτελούνται από πολλούς κόμβους, το κόστος κάθε κόμβου παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του συνολικού κόστους του δικτύου. Επιδιώκεται το κόστος του κάθε κόμβου να είναι χαμηλό ώστε το συνολικό κόστος του δικτύου να είναι χαμηλότερο από το κόστος ενός συμβατικού δικτύου αντίστοιχων δυνατοτήτων. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό είναι η ευκολία ανάπτυξης. Η ανάπτυξη του δικτύου, στο χώρο λειτουργίας του, πρέπει να είναι εφικτή και από μη εξειδικευμένο προσωπικό. Μια τέτοια δυνατότητα προϋποθέτει να έχει το δίκτυο την ικανότητα να αυτορυθμίζεται. Στην ιδεατή περίπτωση, το σύστημα θα είναι ικανό να ρυθμίζεται αυτόματα, ανεξάρτητα από την κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον όπου τοποθετείται. IV) Αντοχή σε Σφάλματα Σημαντικός δείκτης απόδοσης ενός συστήματος αισθητήρων είναι και η αντοχή του στα σφάλματα. Κάποιοι κόμβοι μπορεί να πάψουν να λειτουργούν λόγω βλάβης, 37

38 λόγω αστοχίας κάποιου υποσυστήματος τους ή λόγω παρεμβολών από κάποιο εξωτερικό αίτιο. Στην περίπτωση αυτή, το σφάλμα λειτουργίας ενός κόμβου ή μιας ομάδας κόμβων δε θα πρέπει να επηρεάζει τη συνολική λειτουργία του δικτύου. Η ιδιότητα αυτή λέγεται αξιοπιστία του συστήματος ή αντοχή σε σφάλματα και ορίζεται ως η ικανότητα διατήρησης των λειτουργιών του δικτύου χωρίς διακοπή, σε περιπτώσεις βλάβης κάποιον κόμβων του δικτύου. Η αξιοπιστία Rk(t) ενός κόμβου είναι δυνατό να μοντελοποιηθεί χρησιμοποιώντας την κατανομή Poisson, έτσι η πιθανότητα της μη εμφάνισης βλάβης σε ένα χρονικό διάστηκα (0,t) δίνεται από την σχέση: k t () = λ t R () t = e λ k R t e k k όπου λ είναι ο ρυθμός εμφάνισης βλάβης στον κόμβο k σε χρονική περίοδο t. V) Συγχρονισμός και χρόνος απόκρισης Σε ορισμένες κατηγορίες εφαρμογών, όπως σε εφαρμογές επιτήρησης και εντοπισμού, δεδομένα από πολλούς κόμβους πρέπει να συσχετισθούν χρονικά ώστε να γίνει εφικτός ο εντοπισμός βασικών παραμέτρων του φαινόμενου που παρατηρείται. Για να επιτευχθεί ο συγχρονισμός, πρέπει το δίκτυο να είναι ικανό να διατηρεί μια καθολική ώρα συστήματος, η οποία θα χρησιμοποιείται για τη χρονική ταξινόμηση των δεδομένων που καταγράφονται σε κάθε κόμβο του δικτύου. Για να είναι δυνατή η παραπάνω διαδικασία είναι απαραίτητος ένας μηχανισμός για τη διαχείριση των διαδικασιών διατήρησης και διασποράς μεταξύ των κόμβων των μηνυμάτων των απαραίτητων πληροφοριών συγχρονισμού. Σε κάποιες εφαρμογές, όπως είναι τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και συναγερμού, ο χρόνος αντίδρασης είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας σχεδίασης και αξιολόγησης ενός δικτύου. Ωστόσο, η ικανότητα του δικτύου να έχει μικρό χρόνο απόκρισης έρχεται συχνά σε σύγκρουση με άλλους δείκτες, όπως π.χ. με το χρόνο ζωής του συστήματος. Η αντίφαση αυτή αντιμετωπίζεται με την ενσωμάτωση στο δίκτυο, κόμβων που βρίσκονται σε κατάσταση συνεχούς λειτουργίας. Η λύση αυτή εξασφαλίζει τον επιθυμητό χρόνο αντίδρασης αλλά έχει αρνητική επίπτωση στην ευκολία ανάπτυξης του δικτύου. 38

Κινητή Υγεία (m-health) Χρ. Ηλιούδης

Κινητή Υγεία (m-health) Χρ. Ηλιούδης Κινητή Υγεία (m-health) 1 m-health Η κινητή Υγεία περιλαμβάνει: τη χρήση κινητών συσκευών για να συλλέγει, ενοποιεί και επεξεργάζεται δεδομένα υγείας τη μετάδοση πληροφοριών, σε σχέση με την φροντίδα της

Διαβάστε περισσότερα

WSNs- ΜΟΥΣΕΙΟ. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΕ WSNs

WSNs- ΜΟΥΣΕΙΟ. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΕ WSNs WSNs- ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΕ WSNs ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η φθορά των έργων τέχνης λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης Οι περιβαλλοντικές αλλαγές

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο

Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο Δρ. Η. Μαγκλογιάννης Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών

Διαβάστε περισσότερα

Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων και η Δύναμη του Πλήθους (Internet of Things and Crowdsourcing)

Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων και η Δύναμη του Πλήθους (Internet of Things and Crowdsourcing) Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων και η Δύναμη του Πλήθους (Internet of Things and Crowdsourcing) Καθ. Σωτήρης Νικολετσέας 1,2 1 Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πατρών 2 Ινστιτούτο Τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Όμως πώς θα ορίζαμε την έννοια πληροφορία; Πώς την αντιλαμβανόμαστε;

Όμως πώς θα ορίζαμε την έννοια πληροφορία; Πώς την αντιλαμβανόμαστε; 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πληροφορία αποτελεί το βασικό εργαλείο άσκησης της ιατρικής επιστήμης. Η διάγνωση, η θεραπεία, η πρόληψη και η διοίκηση της υγείας βασίζονται στην απόκτηση, διαχείριση και επεξεργασία της

Διαβάστε περισσότερα

WIRELESS SENSOR NETWORKS (WSN)

WIRELESS SENSOR NETWORKS (WSN) WIRELESS SENSOR NETWORKS (WSN) Δρ. Ιωάννης Παναγόπουλος Εργαστήριο Υπολογιστικών Συστημάτων Καθ. Γεώργιος Παπακωνσταντίνου Αθήνα 2008 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ WSN Σε συγκεκριμένες εφαρμογές, επιθυμείται η μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοματισμοί και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου. Ενότητα 2

Αυτοματισμοί και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου. Ενότητα 2 Αυτοματισμοί και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου Ενότητα 2 Τι είναι το PLC ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 Τι είναι το PLC. 2.1 Πλεονεκτήματα των PLC. 2.2 Η δομή ενός PLC. 2.3 Τα PLC της αγοράς. 2.4 Αρχή λειτουργίας ενός PLC.

Διαβάστε περισσότερα

Προσφερόμενα Διπλώματα (Προσφερόμενοι Τίτλοι)

Προσφερόμενα Διπλώματα (Προσφερόμενοι Τίτλοι) Εισαγωγή Το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κύπρου προσφέρει ολοκληρωμένα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στους κλάδους του Ηλεκτρολόγου Μηχανικού

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ : ΨΗΦΙΑΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ DIGITAL ELECTRONICS

ΘΕΜΑ : ΨΗΦΙΑΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ DIGITAL ELECTRONICS ΘΕΜΑ : ΨΗΦΙΑΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ DIGITAL ELECTRONICS ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 περιόδους 16/11/2011 10:31 (31) καθ. Τεχνολογίας ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΓΕΘΩΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟ (ANALOGUE) ΨΗΦΙΑΚΟ (DIGITAL) 16/11/2011 10:38 (38) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΕΛΛΗΣ Α.Ε. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

ΦΩΤΕΛΛΗΣ Α.Ε. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Α. ΓΕΝΙΚΑ Η εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος συναγερμού αποσκοπεί στην προστασία χώρων όπως οικίες, επιχειρήσεις, βιομηχανίες, στρατιωτικές εγκαταστάσεις κλπ. σε περιπτώσεις: Ανεπιθύμητης εισόδου

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ)

Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) 26/01/2014 Συνεισφορά του κλάδους ΗΜΜΥ Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών Ευρύ φάσμα γνώσεων και επιστημονικών

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο

Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για την υποστήριξη ιατρικών πράξεων σε νησιωτικές περιοχές στο Αιγαίο ρ. Η. Μαγκλογιάννης Πανεπιστήµιο Αιγαίου Τµήµα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές Υπολογιστικής Νοημοσύνης στις Ασύρματες Επικοινωνίες

Εφαρμογές Υπολογιστικής Νοημοσύνης στις Ασύρματες Επικοινωνίες ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Τ.Ε. Εφαρμογές Υπολογιστικής Νοημοσύνης στις Ασύρματες Επικοινωνίες Πτυχιακή εργασία Φοιτήτρια: Ριζούλη Βικτώρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 4288 /11.08.2015

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 4288 /11.08.2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 4288 /11.08.2015 Σύμφωνα με: α) τις διατάξεις των άρθρων 123, 124, 135 και 136 του Ν. 4072/2012

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΗΛΕΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΗΛΕΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΗΛΕΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΣΙΑΝΤΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΚΥΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ ΘΕΡΜΙΚΗ ΚΑΜΕΡΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ 2013-2014 ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ -Ετυμολογία -Τεχνολογική ενότητα ΘΕΩΡΙΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ -Τα μέρη του -Πως λειτουργεί -Μορφή ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 3 Μέτρηση Θερμοκρασίας Σύστημα Ελέγχου Θερμοκρασίας. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων

Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 3 Μέτρηση Θερμοκρασίας Σύστημα Ελέγχου Θερμοκρασίας. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 3 Μέτρηση Θερμοκρασίας Σύστημα Ελέγχου Θερμοκρασίας με Θερμοστάτη. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων Σκοπός Βασική δομή ενός προγράμματος στο LabVIEW.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Δικτύων Επικοινωνιών. Επικοινωνίες Δεδομένων Μάθημα 4 ο

Αρχές Δικτύων Επικοινωνιών. Επικοινωνίες Δεδομένων Μάθημα 4 ο Αρχές Δικτύων Επικοινωνιών Επικοινωνίες Δεδομένων Μάθημα 4 ο Τα επικοινωνιακά δίκτυα και οι ανάγκες που εξυπηρετούν Για την επικοινωνία δύο συσκευών απαιτείται να υπάρχει μεταξύ τους σύνδεση από σημείο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ι. Σημειώσεις Θεωρίας

ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ι. Σημειώσεις Θεωρίας Ινστιτούτα Επαγγελματική Κατάρτισης ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ι Σημειώσεις Θεωρίας Επιμέλεια: Ματθές Δημήτριος Αθήνα 2017 Μάθημα 1: Βασικές Έννοιες στα Δίκτυα Υπολογιστών 1.1 Δίκτυο Υπολογιστών Ένα δίκτυο είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ

ΕΙΔΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ ΕΙΔΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ Α. Περιμετρικοί ανιχνευτές 1. Μαγνητικές επαφές Είναι κατάλληλες για τον εντοπισμό ανοιγμάτων. Αποτελούνται από δύο μαγνητικά τμήματα από τα οποία το ένα τοποθετείται

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Τεχνολογίας Α Γυμνασίου: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αβανίδης Βασίλης

Εργασία Τεχνολογίας Α Γυμνασίου: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αβανίδης Βασίλης Εργασία Τεχνολογίας Α Γυμνασίου: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Αβανίδης Βασίλης Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Premium ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Επικοινωνία είναι η διαδικασία της ανταλλαγής πληροφορίας μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μερών

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδίαση συστήματος ανάγνωσης πολλαπλών αισθητήρων FBG, με χρήση οπτικών ινών νόθευσης ιόντων Ερβίου. Ν. Σταθόπουλος Σ. Σαββαίδης

Σχεδίαση συστήματος ανάγνωσης πολλαπλών αισθητήρων FBG, με χρήση οπτικών ινών νόθευσης ιόντων Ερβίου. Ν. Σταθόπουλος Σ. Σαββαίδης Σχεδίαση συστήματος ανάγνωσης πολλαπλών αισθητήρων FBG, με χρήση οπτικών ινών νόθευσης ιόντων Ερβίου. Ν. Σταθόπουλος Σ. Σαββαίδης Η πτυχιακή εργασία αφορά την σχεδίαση ενός συστήματος οπτικών ινών το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Πότε ακτινοβολούν τα κινητά τηλέφωνα;

ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ. Πότε ακτινοβολούν τα κινητά τηλέφωνα; ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ Πότε ακτινοβολούν τα κινητά τηλέφωνα; Τα κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία μόνο κατά την διάρκεια της τηλεφωνικής μας επικοινωνίας. Επίσης, όταν ένα κινητό βρίσκεται

Διαβάστε περισσότερα

1.4 Τεχνολογικές εξελίξεις στο Υλικό Υπολογιστών

1.4 Τεχνολογικές εξελίξεις στο Υλικό Υπολογιστών 1.4 Τεχνολογικές εξελίξεις στο Υλικό Υπολογιστών Μεταξύ του 2700 π.χ. και 2300 π.χ. εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο Σουμεριακός Άβακας, ένας πίνακας με διαδοχικές στήλες που οριοθετούσαν τις διαδοχικές τάξεις

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Ενέργειας (BEMS)

Διαχείριση Ενέργειας (BEMS) Διαχείριση Ενέργειας (BEMS) Τα τελευταία χρόνια με την εισαγωγή της πληροφορικής στο πεδίο των αυτοματισμών έγιναν αρκετά δημοφιλή τα συστήματα διαχείρισης ενέργειας (Building Energy Management Systems

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές της κινητής τηλεφωνίας στην ιατρική

Εφαρμογές της κινητής τηλεφωνίας στην ιατρική Εφαρμογές της κινητής τηλεφωνίας στην ιατρική Λεωνίδας Μανωλόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Παν/μίου Αθηνών Εισαγωγή Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινής ζωής στον

Διαβάστε περισσότερα

Φουκαράκη Χρυσούλα - ΓΕΛ Γαζίου

Φουκαράκη Χρυσούλα - ΓΕΛ Γαζίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Φουκαράκη Χρυσούλα - ΓΕΛ Γαζίου Υπολογιστικά συστήματα σχεδιάστηκαν για να καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή και βοηθούν στη συνολική πρόοδο της τεχνολογίας Φουκαράκη

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτης γνωμοδότησης: Cristian-Silviu Buşoi

Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. Συντάκτης γνωμοδότησης: Cristian-Silviu Buşoi Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 14.7.2016 2015/2103(INL) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για το μάθημα ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ Α. ΚΑΝΑΠΙΤΣΑΣ Ε. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Σημειώσεις για το μάθημα ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ Α. ΚΑΝΑΠΙΤΣΑΣ Ε. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Σημειώσεις για το μάθημα ΙΑΤΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ Α. ΚΑΝΑΠΙΤΣΑΣ Ε. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ελπινίκη Παπαγεωργίου Σημειώσεις Παρουσίαση : Μελέτη της απαγωγής βιοϊατρικού σήματος, εφαρμογή σε θεραπευτικά

Διαβάστε περισσότερα

Συνδεσιμότητα κινητού τηλεφώνου

Συνδεσιμότητα κινητού τηλεφώνου Συνδεσιμότητα κινητού τηλεφώνου Συνδεσιμότητα κινητού Wifi O όρος WIFI (Wireless Fidelity) χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τις συσκευές που βασίζονται στην προδιαγραφή και εκπέμπουν σε συχνότητες 2.4GHz.

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Εργασία στο μάθημα της Βιολογίας Εισηγητής: Μ. Αντώνιος Καθηγητής: Πιτσιλαδής Βασίλης Σχ. έτος: 2016-2017 ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ Η καρδιά είναι ένα μυώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Περίοδος Σεπεμβρίου 2019 Έκδοση 17/07/2019 26/08/2019 27/08/2019

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας

Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Σχεδιασμός Οικολογικού Διαμεσολαβητή για την εποπτεία και διαχείριση δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Σωτηρία Δριβάλου Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μονάδα Εργονομίας Συστήματα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

devolo dlan powerline technology Σύντομη παρουσίαση dlan 1200+ WiFi ac

devolo dlan powerline technology Σύντομη παρουσίαση dlan 1200+ WiFi ac devolo dlan powerline technology Σύντομη παρουσίαση dlan 1200+ WiFi ac dlan 1200+ WiFi ac 2 dlan 1200+ WiFi ac Υφιστάμενη κατάσταση Οι φορητές συσκευές όλο πληθαίνουν καθημερινά. Όλο και περισσότεροι χρήστες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΙΚΤΥΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΙΚΤΥΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Οόρος TCP/IPχρησιµοποιείται ευρέως σήµερα για να περιγράψει ένα σύνολοαπό διαφορετικές έννοιες. Η περισσότερο διαδεδοµένηχρήση του όρου αναφέρεται σε ένα επικοινωνιακό πρωτόκολλογια τη µεταφορά δεδοµένων.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3. Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία Β. Ηλ. Αμφ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3. Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία Β. Ηλ. Αμφ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-19 Περίοδος Ιουνίου 2019 'Εκδοση 20/05/2019 03/06/2019 04/06/2019 05/06/2019 06/06/2019

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΤΩΝΑΣ Έργο ΓΓΕΤ 1SME2009

ΠΛΑΤΩΝΑΣ Έργο ΓΓΕΤ 1SME2009 ΠΛΑΤΩΝΑΣ Έργο ΓΓΕΤ 1SME2009 4o Συνέδριο InfoCom Green ICT 2012 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΠΛΑΤφόρμα έξυπνου διαλογισμικού για συλλογή, ανάλυση, επεξεργασία δεδομένων από συστήματα πολλαπλών ετερογενών ΑισθητήρΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2016-2017 Περίοδος Σεπεμβρίου 2017 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Έκδοση 05.07.2017 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 3-4ο

Διαβάστε περισσότερα

Σύστημα Διαχείρισης Φωτισμού. Εφαρμογές, Δυνατότητες & Πλεονεκτήματα

Σύστημα Διαχείρισης Φωτισμού. Εφαρμογές, Δυνατότητες & Πλεονεκτήματα Βιομ. Υλικό & Ενεργειακά συστήματα Σύστημα Διαχείρισης Φωτισμού Εφαρμογές, Δυνατότητες & Πλεονεκτήματα Συντάκτης: Γιώργος Χριστοδούλου Ηλεκτρολόγος Mηχανικός, MSc Γιατί ασύρματο σύστημα διαχείρισης φωτισμού;

Διαβάστε περισσότερα

RobotArmy Περίληψη έργου

RobotArmy Περίληψη έργου RobotArmy Περίληψη έργου Στην σημερινή εποχή η ανάγκη για αυτοματοποίηση πολλών διαδικασιών γίνεται όλο και πιο έντονη. Συνέχεια ακούγονται λέξεις όπως : βελτιστοποίηση ποιότητας ζωής, αυτοματοποίηση στον

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) (επί πτυχίω) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) (επί πτυχίω) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-19 Περίοδος Ιουνίου 2019 Έκδοση 21/05/2019 03/06/2019 04/06/2019 05/06/2019 06/06/2019

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) (επί πτυχίω) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ) (επί πτυχίω) Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-19 Περίοδος Ιουνίου 2019 Έκδοση 24/05/2019 03/06/2019 04/06/2019 05/06/2019 06/06/2019

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εργαστηριακή και Βιομηχανική Ηλεκτρονική Ηλ. Αμφ. 2, 3. Γλώσσες Προγραμματισμού Ι. Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3, 4, 5

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εργαστηριακή και Βιομηχανική Ηλεκτρονική Ηλ. Αμφ. 2, 3. Γλώσσες Προγραμματισμού Ι. Ηλ. Αμφ. 1, 2, 3, 4, 5 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2016-2017 Περίοδος Ιουνίου 2017 Έκδοση 08.06.2017 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Περίοδος Σεπτεμβρίου 2018 Έκδοση 17/07/2018 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Αρχιτεκτονική Υπολογιστών Ηλ. Αιθ. 001, 002. Ηλ. Αιθ. 003, 004 Ηλεκτρονική ΙΙΙ Ηλ. αιθ. 003, 004. Θεωρία Δικτύων & Κυκλωμάτων

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Αρχιτεκτονική Υπολογιστών Ηλ. Αιθ. 001, 002. Ηλ. Αιθ. 003, 004 Ηλεκτρονική ΙΙΙ Ηλ. αιθ. 003, 004. Θεωρία Δικτύων & Κυκλωμάτων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Περίοδος Ιουνίου 2018 v20180517 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Εκτέλεση προγράμματος

Εκτέλεση προγράμματος ιεπιφάνεια controller Επισκόπηση λειτουργιών CNC Επισκόπηση λειτουργιών DNC Επικοινωνίες 1 2 Αυτόματα Εκτέλεση προγράμματος παραγωγή Χειροκίνητα για απλές λίγες κινήσεις Εντολή προς εντολή για έλεγχο ορθότητας

Διαβάστε περισσότερα

Mobile Telecoms-I Dr. Konstantinos E. Psannis

Mobile Telecoms-I Dr. Konstantinos E. Psannis Mobile Telecoms-I Dr. Konstantinos E. Psannis, University of Macedonia, Greece http://users.uom.gr/~kpsannis/ JAPAN-EU Laboratory: http://www.mobility2net.eu/ Visiting Research Scientist Department of

Διαβάστε περισσότερα

Οι βασικές βαθμίδες του συστήματος των δορυφορικών επικοινωνιών δίνονται στο παρακάτω σχήμα :

Οι βασικές βαθμίδες του συστήματος των δορυφορικών επικοινωνιών δίνονται στο παρακάτω σχήμα : Εισαγωγικά Τα δορυφορικά δίκτυα επικοινωνίας αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών συστημάτων. Οι δορυφόροι παρέχουν τη δυνατότητα κάλυψης μεγάλων γεωγραφικών περιοχών. Η δυνατότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Ηλ. Αιθ. 003, 004 Ηλεκτρονική ΙΙΙ Ηλ. αιθ. 003, 004

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Ηλ. Αιθ. 003, 004 Ηλεκτρονική ΙΙΙ Ηλ. αιθ. 003, 004 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Περίοδος Ιουνίου 2018 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ 5ο-6ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική Η/Υ Το chipset ενός υπολογιστικού συστήματος. Δρ. Μηνάς Δασυγένης

Αρχιτεκτονική Η/Υ Το chipset ενός υπολογιστικού συστήματος. Δρ. Μηνάς Δασυγένης Αρχιτεκτονική Η/Υ Το chipset ενός υπολογιστικού συστήματος Δρ. Μηνάς Δασυγένης mdasyg@ieee.org 1 1 Οι εταιρείες παραγωγής IC διαφημίζουν εκτός από τους επεξεργαστές και τα chipset τους 2 2 Τι είναι όμως

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Έννοιες Πληροφορικής

Βασικές Έννοιες Πληροφορικής Βασικές Έννοιες Πληροφορικής 1. Τι είναι ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής είναι οποιαδήποτε συσκευή μεγάλη ή μικρή που επεξεργάζεται δεδομένα και εκτελεί την εργασία του σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 5: To Μοντέλο Αναφοράς O.S.I.

Μάθημα 5: To Μοντέλο Αναφοράς O.S.I. Μάθημα 5: To Μοντέλο Αναφοράς O.S.I. 5.1 Γενικά Τα πρώτα δίκτυα χαρακτηρίζονταν από την «κλειστή» αρχιτεκτονική τους με την έννοια ότι αυτή ήταν γνωστή μόνο στην εταιρία που την είχε σχεδιάσει. Με τον

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ. Τίτλος Μαθήματος. Διαλέξεις - Θεωρητική Διδασκαλία, Εποπτευόμενο Εργαστήριο Επίδειξη, Μελέτες (Projects)

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ. Τίτλος Μαθήματος. Διαλέξεις - Θεωρητική Διδασκαλία, Εποπτευόμενο Εργαστήριο Επίδειξη, Μελέτες (Projects) ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Τίτλος Μαθήματος Μικροελεγκτές και Ενσωματωμένα συστήματα Ανάπτυξη και Εφαρμογές Κωδικός Μαθήματος Μ2 Θεωρία / Εργαστήριο Θεωρία + Εργαστήριο Πιστωτικές μονάδες 4 Ώρες Διδασκαλίας 2Θ+1Ε

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 Ε Π Α Ν Α Λ Η Ψ Η

Κεφάλαιο 1 Ε Π Α Ν Α Λ Η Ψ Η Κεφάλαιο 1 Ε Π Α Ν Α Λ Η Ψ Η Αρχές Δικτύων Επικοινωνιών Σελ. 9-50 Γεώργιος Γιαννόπουλος ΠΕ19, ggiannop (at) sch.gr http://diktya-epal-b.ggia.info/ Creative Commons License 3.0 Share-Alike Σύνδεση από σημείο

Διαβάστε περισσότερα

Συλλογή μεταφορά και έλεγχος Δεδομένων. 1.4 Απλά και σύνθετα συστήματα αυτοματισμού.

Συλλογή μεταφορά και έλεγχος Δεδομένων. 1.4 Απλά και σύνθετα συστήματα αυτοματισμού. Συλλογή μεταφορά και έλεγχος Δεδομένων 1.4 Απλά και σύνθετα συστήματα αυτοματισμού. Το είδαμε μέχρι τώρα Δομή συστήματος αυτοματισμού Ο ελεγκτής προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιων στοιχείων, στα οποία θα επιδράσει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Περίοδος Σεπτεμβρίου 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1-2o ΕΞΑΜΗΝΟ 3-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Στοχαστικά Συστήματα & Επικοινωνίες Ηλ. Αμφ. 1, 2 Ηλ. Αιθ. 001, 002. Γλώσσες Προγραμματισμού Ι Ηλ. Αμφ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Στοχαστικά Συστήματα & Επικοινωνίες Ηλ. Αμφ. 1, 2 Ηλ. Αιθ. 001, 002. Γλώσσες Προγραμματισμού Ι Ηλ. Αμφ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Περίοδος Ιουνίου 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ 5ο-6ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι τα εξελιγμένα-έξυπνα δίκτυα-σκοπός του ΔΜΔΕ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Τι είναι τα εξελιγμένα-έξυπνα δίκτυα-σκοπός του ΔΜΔΕ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Σε αναλογία με την ανάπτυξη που προέκυψε από την ψηφιοποίηση των επικοινωνιών, τα έξυπνα δίκτυα επιτρέπουν ανάλογο μετασχηματισμό στην παροχή ηλεκτρική ενέργειας Τα έξυπνα δίκτυα αξιοποιούν

Διαβάστε περισσότερα

Καινοτομία και Ηλεκτρονική Υγεία:Προτάσεις για το όχι τόσο μακρινό μέλλον. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΗΣ Καθηγητής ΕΜΠ Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας

Καινοτομία και Ηλεκτρονική Υγεία:Προτάσεις για το όχι τόσο μακρινό μέλλον. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΗΣ Καθηγητής ΕΜΠ Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Καινοτομία και Ηλεκτρονική Υγεία:Προτάσεις για το όχι τόσο μακρινό μέλλον ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΗΣ Καθηγητής ΕΜΠ Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας Ηλεκτρονική Υγεία Τι είναι; Η πληροφορική Υγείας (healthcare

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Σπουδών Ακαδημαϊκού Έτους

Πρόγραμμα Σπουδών Ακαδημαϊκού Έτους 1 ο Ε ξ ά μ η ν ο ( 6 Μαθήματα) Έ τ ο ς Σ π ο υ δ ώ ν Α 1. Λογισμός μιας Μεταβλητής - Γραμμική Άλγεβρα 5 5 2-2. Τεχνικό Σχέδιο 5 4 2 -. Δομημένος Προγραμματισμός 6 4 2 1 2 Φυσική 5 4 2 1 2 5. Ηλεκτρικές

Διαβάστε περισσότερα

Μία μέθοδος προσομοίωσης ψηφιακών κυκλωμάτων Εξελικτικής Υπολογιστικής

Μία μέθοδος προσομοίωσης ψηφιακών κυκλωμάτων Εξελικτικής Υπολογιστικής Μία μέθοδος προσομοίωσης ψηφιακών κυκλωμάτων Εξελικτικής Υπολογιστικής Βασισμένο σε μια εργασία των Καζαρλή, Καλόμοιρου, Μαστοροκώστα, Μπαλουκτσή, Καλαϊτζή, Βαλαή, Πετρίδη Εισαγωγή Η Εξελικτική Υπολογιστική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο KNX. Ανακαλύψτε το KNX

Εισαγωγή στο KNX. Ανακαλύψτε το KNX Εισαγωγή στο KNX Ανακαλύψτε το KNX Συμβατική εγκατάσταση Κάθε λειτουργία απαιτεί ένα ή περισσότερα καλώδια για να πραγματοποιηθεί Πολλές λειτουργίες = πολλά καλώδια Κάθε λειτουργία πρέπει να έχει μελετηθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εφαρμοσμένος & Υπολογιστικός Ηλεκτρομαγνητισμός Ηλ. Αιθ. 012, 013. Στοχαστικά Συστήματα & Επικοινωνίες Ηλ. Αμφ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εφαρμοσμένος & Υπολογιστικός Ηλεκτρομαγνητισμός Ηλ. Αιθ. 012, 013. Στοχαστικά Συστήματα & Επικοινωνίες Ηλ. Αμφ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2014-2015 Περίοδος Ιουνίου 2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ 5ο-6ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εφαρμοσμένος & Υπολογιστικός Ηλεκτρομαγνητισμός Ηλ. Αιθ. 012, 013. Εργαστήριο Ψηφιακών Συστημάτων Ηλ. Εργ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ. Εφαρμοσμένος & Υπολογιστικός Ηλεκτρομαγνητισμός Ηλ. Αιθ. 012, 013. Εργαστήριο Ψηφιακών Συστημάτων Ηλ. Εργ. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ακαδημαϊκό Έτος 2014-2015 Περίοδος Ιουνίου 2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ 1ο-2ο ΕΞΑΜΗΝΟ 3ο-4ο ΕΞΑΜΗΝΟ 5ο-6ο ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ανίχνευση Κίνησης Παρουσίας. Κέντρο εκπαίδευσης ISC

Ανίχνευση Κίνησης Παρουσίας. Κέντρο εκπαίδευσης ISC Ανίχνευση Κίνησης Παρουσίας Κέντρο εκπαίδευσης ISC July 2009 > Ανίχνευση κίνησης και παρουσίας Περιεχόμενα Τι είναι ο ανιχνευτής κίνησης? Ανιχνευτές κίνησης & οφέλη για τον πελάτη Ανιχνευτές κίνησης στην

Διαβάστε περισσότερα

INTERNSHIP DAY. @ THE PATRAS INNOHUB, May 15 th, 2012. INFITHEON Technologies & INFISENSIS Technologies

INTERNSHIP DAY. @ THE PATRAS INNOHUB, May 15 th, 2012. INFITHEON Technologies & INFISENSIS Technologies INTERNSHIP DAY @ THE PATRAS INNOHUB, May 15 th, 2012 INFITHEON Technologies & INFISENSIS Technologies Τρίτη 15 Μαϊου 2012 INFITHEON Technologies Vision: Η ανάπτυξη καινοτομικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ. Ροζ δορυφόροι

ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ. Ροζ δορυφόροι ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ Ροζ δορυφόροι Ερωτήσεις 1) Ειρηνικές χρήσεις δορυφόρων 2)Στρατιωτικές χρήσεις δορυφόρων; 3)Πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα 4)Πως θα είναι στο μέλλον; Ειρηνικές χρήσεις δορυφόρων Έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ Ενότητα 1.1 Σκοπός Σκοπός του Κεφαλαίου είναι να εισάγει τους μαθητές στον Αυτοματισμό, δηλαδή στο πεδίο της επιστήμης και της τεχνολογίας που ασχολείται με την

Διαβάστε περισσότερα

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι:

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι: Ακαδημαϊκή οργάνωση του Τμήματος Το Τμήμα Πληροφορικής και Επικοινωνιών είναι οργανωμένο ακαδημαϊκά σε τρεις Τομείς (κατευθύνσεις) με στόχο την εξειδίκευση των σπουδαστών σε ειδικότητες ανάλογες με τις

Διαβάστε περισσότερα

7. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΡΜΟΥ ο ΕΞΑΜΗΝΟ. Θεωρ. - Εργ.

7. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΡΜΟΥ ο ΕΞΑΜΗΝΟ. Θεωρ. - Εργ. 7. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΡΜΟΥ 7.1. 1ο ΕΞΑΜΗΝΟ Υποχρεωτικά 9.2.32.1 Μαθηματική Ανάλυση (Συναρτήσεις μιας μεταβλητής) 5 0 9.2.04.1 Γραμμική Άλγεβρα 4 0 9.4.31.1 Φυσική Ι (Μηχανική) 5 0 3.4.01.1 Προγραμματισμός Ηλεκτρονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΜΕ Η/Υ 1. Του Αποστόλου Παπαποστόλου Επίκουρου Καθηγητή του ΤΕΙ Αθήνας

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΜΕ Η/Υ 1. Του Αποστόλου Παπαποστόλου Επίκουρου Καθηγητή του ΤΕΙ Αθήνας ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΜΕ Η/Υ 1 Του Αποστόλου Παπαποστόλου Επίκουρου Καθηγητή του ΤΕΙ Αθήνας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι γραφικές παραστάσεις µε υπολογιστές έχουν προχωρήσει πολύ από τότε που οι ε- πιστήµονες που δούλευαν

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Πτυχιακής Εργασίας Εισηγητής Σύντομη Περιγραφή Πτυχιακής Εργασίας. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση

Τίτλος Πτυχιακής Εργασίας Εισηγητής Σύντομη Περιγραφή Πτυχιακής Εργασίας. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση. Μ. Ραγκούση Τίτλος Πτυχιακής Εργασίας Εισηγητής Σύντομη Περιγραφή Πτυχιακής Εργασίας Ασαφείς Γνωσιακοί Χάρτες και εφαρμογές στην ηλεκτρονική μάθηση Σχεδίαση και ανάπτυξη βάσης δεδομένων και διαδικτυακής εφαρμογής

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 4.1 Βασικές μονάδες προσωπικού υπολογιστή

Μάθημα 4.1 Βασικές μονάδες προσωπικού υπολογιστή Μάθημα 4.1 Βασικές μονάδες προσωπικού υπολογιστή - Εισαγωγή - Αρχιτεκτονική προσωπικού υπολογιστή - Βασικά τμήματα ενός προσωπικού υπολογιστή - Η κεντρική μονάδα Όταν ολοκληρώσεις το μάθημα αυτό θα μπορείς:

Διαβάστε περισσότερα

Ρομποτική στη Βιολογία: χρήση Arduino στα μαθήματα της Βιολογίας Λυκείου

Ρομποτική στη Βιολογία: χρήση Arduino στα μαθήματα της Βιολογίας Λυκείου Ρομποτική στη Βιολογία: χρήση Arduino στα μαθήματα της Βιολογίας Λυκείου Στασινάκης Κ. Παναγιώτης 1, Γιώτη Κατερίνα 2 1 : Εκπαιδευτικός Βιολόγος, MEd, PhD, Υπεύθυνος ΕΚΦΕ Αμπελοκήπων 2 : Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

"Έξυπνο σπίτι" ΚΝΧ και αντλίες θερμότητας (Α/Θ)

Έξυπνο σπίτι ΚΝΧ και αντλίες θερμότητας (Α/Θ) "Έξυπνο σπίτι" ΚΝΧ και αντλίες θερμότητας (Α/Θ) Η ιδανική λύση για οικονομική ψύξη και θέρμανση με δωρεάν ενέργεια από το περιβάλλον Από τους Νεκτάριο Βρυώνη, Ηλεκτρολόγο Μηχανικό, MSc ABB i-bus KNX Product

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος:

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολογία A λυκείου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: 2013-2014 Ένα αισθητικό σύστημα στα σπονδυλωτά αποτελείται από τρία βασικά μέρη: 1. Τους αισθητικούς υποδοχείς,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΛΕ-ΙΑΤΡΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΤΗΛΕ-ΙΑΤΡΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Τ.Ε.Ι Ηπείρου Τμήμα Τηλεπληροφορικής και Διοίκησης Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΛΕ-ΙΑΤΡΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Μανωλούδης Ιωσήφ Ροΐδης Χρήστος 1.Τι είναι η Τηλεϊατρική Η Χρήση Η/Υ και των δικτύων

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 3: Τοπολογίες Δικτύων

Μάθημα 3: Τοπολογίες Δικτύων Μάθημα 3: Τοπολογίες Δικτύων 3.1 Γενικά Με το όρο τοπολογία δικτύου αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι κόμβοι ενός δικτύου. Οι τοπολογίες διακρίνονται σε φυσικές και λογικές. Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών. Ηλεκτρονική Υγεία

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών. Ηλεκτρονική Υγεία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Ηλεκτρονική Υγεία Ενότητα: Διαχείριση χρόνιων πασχόντων με συστήματα τηλεματικής Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr Τμήμα Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δρόμος προς την Αυτόματη Κυκλοφορία

Ο Δρόμος προς την Αυτόματη Κυκλοφορία 2 ο Auto Forum με τίτλο Αλλάξτε αυτοκίνητο Ο Δρόμος προς την Αυτόματη Κυκλοφορία Γιώργος Γιαννής, Καθηγητής ΕΜΠ Παναγιώτης Παπαντωνίου, Επιστ. Συνεργάτης ΕΜΠ Απόστολος Ζιακόπουλος, Υπ.Διδάκτορας ΕΜΠ Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΤΗΛΕ-ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΤΗΛΕ-ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΛΕΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΤΗΛΕ-ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ 1 Η προσπάθεια του ανθρώπου για τη συνεχή άνοδο του βιοτικού του επιπέδου αλλά και η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού έχουν οδηγήσει σε σοβαρά

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορούμε. Ερμηνεύουμε. Ενισχύουμε. Στρατηγική του ΕΟΠ

Πληροφορούμε. Ερμηνεύουμε. Ενισχύουμε. Στρατηγική του ΕΟΠ Πληροφορούμε. Ερμηνεύουμε. Ενισχύουμε. Στρατηγική του ΕΟΠ 2009 2013 Στρατηγική του ΕΟΠ 2009 2013 Η παρούσα στρατηγική του ΕΟΠ περιγράφει συνοπτικά τα σχέδιά μας για την επόμενη πενταετία. Είναι διαμορφωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο χρήσης. Ασύρματο εσωτερικό ραντάρ GSC-P829

Εγχειρίδιο χρήσης. Ασύρματο εσωτερικό ραντάρ GSC-P829 Εγχειρίδιο χρήσης Ασύρματο εσωτερικό ραντάρ GSC-P829 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Ο GSC-P829 παθητικός υπέρυθρος ανιχνευτής συνδυάζει ψηφιακή, διπλού-πυρήνα ελέγχου, ασαφής λογικής, τεχνολογία επεξεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ. Ιωάννης Σταυρακάκης, Καθηγητής ioannis@di.uoa.gr. http://www.di.uoa.gr/~ioannis/courses.html Password: edi

ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ. Ιωάννης Σταυρακάκης, Καθηγητής ioannis@di.uoa.gr. http://www.di.uoa.gr/~ioannis/courses.html Password: edi ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Ιωάννης Σταυρακάκης, Καθηγητής ioannis@di.uoa.gr http://www.di.uoa.gr/~ioannis/courses.html Password: edi Δίκτυα Επικ. - Κεφ. 1 ( Καθ. Ι. Σταυρακάκης, Τμήμα Πληροφ. & Τηλεπικ. - Ε.Κ.Π.Α.)

Διαβάστε περισσότερα

Συντήρηση ηλεκτροκινητήρων σε βιομηχανία επίστρωσης εξαρτημάτων

Συντήρηση ηλεκτροκινητήρων σε βιομηχανία επίστρωσης εξαρτημάτων Συντήρηση ηλεκτροκινητήρων σε βιομηχανία επίστρωσης εξαρτημάτων Karol Bielecki Η εταιρεία CNP Myszkow (http://cnpmyszkow.pl/?lang=en) εξειδικεύεται στη διαδικασία επίστρωσης μικρών εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

Silent Herdsman. Για καλύτερη απόδοση του κοπαδιού σας

Silent Herdsman. Για καλύτερη απόδοση του κοπαδιού σας Silent Herdsman Για καλύτερη απόδοση του κοπαδιού σας Με την απλή εγκατάσταση, το Silent Herdsman θα σας βοηθήσει να κερδίσετε περισσότερα χρήματα, να εξοικονομήσετε χρόνο και να διατηρήσετε το κοπάδι

Διαβάστε περισσότερα

Ασύρµατα ίκτυα Αισθητήρων. Σαράντης Πασκαλής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Ασύρµατα ίκτυα Αισθητήρων. Σαράντης Πασκαλής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Ασύρµατα ίκτυα Αισθητήρων Σαράντης Πασκαλής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Αισθητήρες Ο αισθητήρας (sensor) είναι µια συσκευή που µετρά ένα φυσικό µέγεθος και το µετατρέπει σε σήµα αναγνώσιµο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ INTERNET

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ INTERNET ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ INTERNET Κεφάλαιο 4: Τεχνικές Μετάδοσης ΜΕΤΑΓΩΓΗ Τεχνική µεταγωγής ονομάζεται ο τρόπος µε τον οποίο αποκαθίσταται η επικοινωνία ανάµεσα σε δύο κόµβους με σκοπό την

Διαβάστε περισσότερα

- Γιατί πρέπει να τοποθετηθεί βηματοδότης ;

- Γιατί πρέπει να τοποθετηθεί βηματοδότης ; Σύμφωνα με τις εξετάσεις που σας έγιναν ο γιατρός σας αποφάσισε ότι πρέπει να σας γίνει εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη. Η τοποθέτηση του δεν αποτελεί μειονέκτημα ούτε αναπηρία αλλά αντιθέτως θα σας επιτρέψει

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ Μπέλλου Σοφία e-mail:

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής Μικροσκοπικοί οργανισμοί που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος σε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : ΚΑΘ. ΑΘ.ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ COPYRIGHT 2008 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Λειτουργίες CNC-DNC. Επισκόπηση λειτουργιών CNC Επισκόπηση λειτουργιών DNC Επικοινωνίες. Λειτουργίες CNC-DNC. Γ.Βοσνιάκος-ΕΡΓΑΛΕΙΟΜΗΧΑΝΕΣ

Λειτουργίες CNC-DNC. Επισκόπηση λειτουργιών CNC Επισκόπηση λειτουργιών DNC Επικοινωνίες. Λειτουργίες CNC-DNC. Γ.Βοσνιάκος-ΕΡΓΑΛΕΙΟΜΗΧΑΝΕΣ Λειτουργίες CNC-DNC Επισκόπηση λειτουργιών CNC Επισκόπηση λειτουργιών DNC Επικοινωνίες Γ.Βοσνιάκος-ΕΡΓΑΛΕΙΟΜΗΧΑΝΕΣ Λειτουργίες CNC-DNC Άδεια Χρήσης Το παρόν υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Διαβάστε περισσότερα

ΌΡΑΣΗ. Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη

ΌΡΑΣΗ. Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη ΌΡΑΣΗ Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη Τι ονομάζουμε όραση; Ονομάζεται μία από τις πέντε αισθήσεις Όργανο αντίληψης είναι τα μάτια Αντικείμενο αντίληψης είναι το φως Θεωρείται η

Διαβάστε περισσότερα

ZigBee. Φοιτητής: Μόσχογλου Στυλιανός Επιβλέπων καθηγητής: κ. Δοκουζγιάννης Σταύρος

ZigBee. Φοιτητής: Μόσχογλου Στυλιανός Επιβλέπων καθηγητής: κ. Δοκουζγιάννης Σταύρος ZigBee Φοιτητής: Μόσχογλου Στυλιανός Επιβλέπων καθηγητής: κ. Δοκουζγιάννης Σταύρος Τι είναι το ZigBee; Ένα τυποποιημένο πρωτόκολλο χαμηλής Κατανάλωσης Ισχύος σε Wireless Persnal Area Netwrks (WPANs) Ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΟΣΣΥΒΑΚΗ ΕΛΕΝΗ. ΤΑΞΗ: Α 2.

ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΟΣΣΥΒΑΚΗ ΕΛΕΝΗ. ΤΑΞΗ: Α 2. ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΟΣΣΥΒΑΚΗ ΕΛΕΝΗ. ΤΑΞΗ: Α 2. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΘΕΔΩΡΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ 2013-2014 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ..

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1.6: Συσκευές αποθήκευσης

Κεφάλαιο 1.6: Συσκευές αποθήκευσης Κεφάλαιο 1.6: Συσκευές αποθήκευσης 1.6.1 Συσκευές αποθήκευσης Μνήμη τυχαίας προσπέλασης - RAM Η μνήμη RAM (Random Access Memory Μνήμη Τυχαίας Προσπέλασης), κρατεί όλη την πληροφορία (δεδομένα και εντολές)

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και δημόσια υγεία

Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και δημόσια υγεία Ενημερωτικό Δελτίο (Fact Sheet) N 304 Μάϊος 2006 Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και δημόσια υγεία Σταθμοί βάσης και ασύρματες τεχνολογίες Η κινητή τηλεφωνία είναι πλέον κοινή πρακτική σε όλο τον κόσμο. Η ασύρματη

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργατική, Κατανεμημένη Παρακολούθηση Αποκεντρωμένων Τεχνολογιών Νερού

Συνεργατική, Κατανεμημένη Παρακολούθηση Αποκεντρωμένων Τεχνολογιών Νερού Συνεργατική, Κατανεμημένη Παρακολούθηση Αποκεντρωμένων Τεχνολογιών Νερού Ελευθερία Κατσίρη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΔΠΘ Συνεργαζόμενο Μέλος ΔΕΠ, ΙΠΣΥ, Ε.Κ. ΑΘΗΝΑ Υδρόπολη Θαλής 2015 Ημερίδα Προγράμματος, Ρόδος,

Διαβάστε περισσότερα

Ανατομία ενός πομποδέκτη σταθμού βάσης HSDPA (Node-B)

Ανατομία ενός πομποδέκτη σταθμού βάσης HSDPA (Node-B) ΤΕΙ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΩΝ Ανατομία ενός πομποδέκτη σταθμού βάσης HSDPA (Node-B) Anatomy of a Node B (HSDPA)

Διαβάστε περισσότερα