2nd International Congress on Applied Ichthyology & Aquatic Environment November 2016, Messolonghi, Greece

Transcript

1 1 ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΑΣΙΤΙΑΣ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΕΝΤΑΤΙΚΑ ΕΚΤΡΕΦΟΜΕΝΕΣ ΤΣΙΠΟΥΡΕΣ Παπανικολάου Γ. 1, Μήλιου Ε. 2, Γκολομάζου Ε. 1, Μαλανδράκης Ε.Ε. 1, Ντανταλή Ο. 1, Ματούζη Α. 1, Εξαδάκτυλος Α. 1, Παναγιωτάκη Π. 1* Εργαστήριο Υδατοκαλλιεργειών, Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Οδός Φυτόκου, T.K , Ν. Ιωνία Βόλου, Ελλάδα. 2 Εργαστήριο Εφηρμοσμένης Υδροβιολογίας, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιερά Οδός 75, Βοτανικός, 11855, Αθήνα, Ελλάδα. Περίληψη Πολλοί οργανισμοί μετά από διαστήματα ολικής η μερικής ασιτίας παρουσιάζουν ταχύτερη αύξηση συγκρινόμενοι με αυτούς που σιτίζονται κανονικά, φαινόμενο που ονομάζεται αύξηση αντιστάθμισης. Το φαινόμενο αυτό σχετιζόμενο με την παραγωγή έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό κόστος της τροφής μέσα στον κύκλο παραγωγής. Στην εργασία αυτή χρησιμοποιήθηκαν τσιπούρες σε δύο ομάδες πειραματισμού, μέσου αρχικού βάρους 262,99±58,16g σε περιβάλλον σταθερών τιμών θερμοκρασίας και φυσικοχημικών χαρακτηριστικών. Η διάρκεια του πειράματος ήταν 12 εβδομάδες. Η μία ομάδα σιτιζόταν μέχρι κορεσμού (ad libitum), δύο φορές την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα, σε όλη τη διάρκεια του πειράματος (μάρτυρες). Η άλλη ομάδα (Μεταχείριση) υποβλήθηκε σε ολική ασιτία τις τέσσερις πρώτες εβδομάδες και στη συνέχεια ακολούθησε το πρόγραμμα σιτηρεσίου που ακολουθούσαν ήδη οι μάρτυρες (φάση επανασίτισης) για οκτώ εβδομάδες. Στο τέλος της πειραματικής διαδικασίας καταγράφηκε το βάρος, τα σωματομετρικά, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (ποσοστό πρωτεΐνης, λίπους, υγρασίας και τέφρας) και βιοχημικές αιματολογικές παράμετροι. Η στατιστική επεξεργασία έδειξε ότι το τελικό βάρος διέφερε σημαντικά μεταξύ των ομάδων (μεταχείριση-μάρτυρας) υποδεικνύοντας ότι δεν υπήρξε αντιστάθμιση. Οι τιμές για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σώματος και τις αιματολογικές παράμετρους των δύο ομάδων δεν παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά (P<0.05). Συμπερασματικά το πρωτόκολλο ασιτίας-επανασίτισης σε αυτή την μορφή φαίνεται ότι δεν πέτυχε αύξηση αντιστάθμισης και ως εκ τούτου περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία προκείμενου να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό πρωτόκολλο αντιστάθμισης. Λέξεις κλειδιά: Αύξηση αντιστάθμισης, Sparus aurata, εντατική εκτροφή * Συγγραφέας επικοινωνίας: Παναγιωτάκη Παναγιώτα, Εργαστήριο Υδατοκαλλιεργειών, Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ppanag@uth.gr STUDY OF GROWTH COMPENSATION AFTER IMPLEMENTATION OF STARVATION - SUBSEQUENT REFEEDING FEEDING PROTOCOL IN INTENSIVELY REARED SEA BREAM Papanikolaou G. 1, Miliou E. 2, Golomazou E. 1, Malandrakis E.E. 1, Dantali O. 1, Matouzi A. 1, Exadactylos A. 1, Panagiataki P. 1* 1 Laboratory of Aquaculture, Department of Ichthyology and Aquatic Environment, School of Agricultural Sciences, University of Thessaly, Fytokou str., 38446, N. Ionia Volos, Greece 2 Laboratory of Applied Hydrobiology, Department of Animal Science and Aquaculture, Agricultural University of Athens, Iera Odos 75, Votanikos, 11855, Athens Greece. Abstract Many organisms accomplish faster growth after a period of total or partial starvation, compared with others that receive food normally, a phenomenon known as growth compensation. This particular phenomenon, is of great interest as fish feed increases production cost in the aquaculture industry. Two different groups of sea breams (in triplicates) were studied and the initial mean weight was ±58.16g. One group was fed ad libitum twice daily, five days a week throughout the experiment (control group) and the treatment group was in a regime of HydroMediT Book of Proceedings 103

2 complete starvation for the first four weeks and the next following eight weeks refeeding as the control group. At the end of the experiment fish weight, qualitative characteristics (protein, lipid, moisture and ash percentage) and biochemical blood parameters were recorded. Final weight was significantly different between the control and the treatment group (P< 0.05), indicating that no compensation was achieved. All the other parameters showed no significant difference between the two groups. In conclusion the presently applied starvation-refeeding protocol, does not appear to provide compensation and therefore more research is necessary, as feeding protocols vary according to conditional factors. Keywords: Growth compensation, Sparus aurata, intensive aquaculture Corresponding author: Panagiotaki Panagiota, Aquaculture Laboratory, Department of Ichthyology and Aquatic Environment, School of Agricultural Sciences, University of Thessaly, 1. Εισαγωγή Πολλοί οργανισμοί μετά από περιόδους ολικής η μερικής ασιτίας παρουσιάζουν ταχύτερη αύξηση συγκρινόμενοι με αυτούς που σιτίζονται κανονικά, τείνοντας να επαναφέρουν την ομαλή πορεία του οργανισμού, φαινόμενο που ονομάζεται αύξηση αντιστάθμισης (Jobling et al. 1994). Το φαινόμενο αυτό σχετιζόμενο με την παραγωγή έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος της τροφής μέσα στον κύκλο παραγωγής (η οποία αποτελεί περίπου το 60%), με στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους αυτού. Η αύξηση αντιστάθμισης έχει φυσικά καταγραφεί και σε άγριους πληθυσμούς που λόγω δυσμενών συνθηκών είτε αναγκάζονται να ζήσουν σε περιβάλλοντα με μειωμένη παροχή τροφής είτε υποβάλλονται σε συνθήκες που αποκλίνουν σημαντικά από την ομοιόσταση τους όπως θερμοκρασιακές μεταβολές και υποξικές συνθήκες, καθώς επίσης και σε περιόδους με αυξημένες ανάγκες σε ενέργεια όπως αυτή της αναπαραγωγής. Η αύξηση αντιστάθμισης σε έναν πληθυσμό που υποβάλλεται σε στέρηση τροφής και μέσω αυτού ανακάμπτει πλησιάζοντας τα επίπεδα του πληθυσμού που σιτίζεται κανονικά έχει παρατηρηθεί ότι έχει υψηλότερους ρυθμούς από αυτό των προβλεπόμενα διαβιούντων ιχθύων. Περίοδοι με περιορισμένη διαθέσιμη τροφή έχουν επιπτώσεις στις πεπτικές διαδικασίες των ιχθύων και οι ίδιοι αναγκάζονται να αναπτύξουν ένα μηχανισμό αντιστάθμισης έτσι ώστε να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες (Larsson & Levander 1973). Το φαινόμενο μπορεί να προκληθεί από μια σειρά αιτιών ή από έναν συνδυασμό αυτών. Στη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται ότι εκτός από τον πρωτεύοντα ρόλο που έχει μεταβολικά η υπερκατανάλωση τροφής (υπερφαγία) μετά από περίοδο ασιτίας υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο φαινόμενο της αύξησης αντιστάθμισης. Αυτοί συμπεριλαμβάνουν το χαμηλό ενεργειακό κόστος ανά περιόδους που συνεπάγεται χαμηλή κινητικότητα, μειωμένο μεταβολισμό και υψηλό ρυθμό αύξησης, που έχουν όμως πολύ μικρό ρόλο συγκριτικά πάντα με την υπερφαγία (Ali et al. 2003). Στη βιβλιογραφία επίσης απαντάται πληθώρα πρωτοκόλλων που αφορούν στην αύξηση αντιστάθμισης σε πληθυσμού ψαριών, υποβολή αυτών σε νηστεία κατά περιόδους (κυκλικά) ή όχι, με ολική η μερική στέρηση της τροφής, με συνδυασμό αυτών και με αποτελέσματα που ποικίλουν (Ali et al. 2003). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη του φαινομένου της αύξησης αντιστάθμισης μετά από χρονικά διαστήματα εναλλαγής ασιτίας επαναδιατροφής στην περίπτωση της εντατικά εκτρεφόμενης τσιπούρας. 2. Υλικά και Μέθοδοι Τσιπούρες Μ.Β. 262,99±58,16g χωρίστηκαν σε δύο ομάδες με 3 επαναλήψεις η κάθε μία (μεταχείριση και μάρτυρας). Κάθε ομάδα περιελάμβανε τρεις ομοιογενείς πληθυσμούς που τοποθετήθηκαν σε γυάλινα ενυδρεία όγκου 200lit με ανεξάρτητο σύστημα οξυγόνωσης, παροχής του νερού, αποχέτευσης και σύστημα φίλτρων. Ο πειραματισμός διήρκησε 12 εβδομάδες. Η ομάδα της Μεταχείρισης διατηρήθηκε σε πλήρη ασιτία 4 ημερολογιακών εβδομάδων με όλους τους υπόλοιπους παράγοντες του περιβάλλοντος εκτροφής σταθερούς. Μετά το πέρας της περιόδου ασιτίας τα ψάρια σιτίστηκαν σε επίπεδα ίδια με αυτά των μαρτύρων (ad libitum) για τις επόμενες 8 εβδομάδες. Στην ομάδα που αποτέλεσε τους Μάρτυρες, η σίτιση πραγματοποιήθηκε ad libitum δύο φορές την ημέρα για όλη τη διάρκεια του πειραματισμού. Το βάρος όλων των ψαριών του δείγματος καταγράφηκε στην έναρξη του πειράματος και ανάμεσα στις περιόδους ασιτίας επανασίτισης (30 ημέρες). Στο τέλος του πειραματισμού τα ψάρια θανατώθηκαν, ακολούθησε καταγραφή σωματομετρικών χαρακτηριστικών και συλλογή ήπατος και πεπτικού σωλήνα των ιχθύων για τον υπολογισμό της αύξησης βάρους (WG), του ρυθμού αύξησης (GR), του ειδικού ρυθμού αύξησης (SGR), του ρυθμού μετατρεψιμότητας της τροφής (FCR), του δείκτη ευρωστίας (Condition factor), του ηπατοσωματικού δείκτη (HSI) και της προσλαμβανόμενης τροφής (DFI). Επίσης, έγινε αιμοληψία και φυγοκέντριση του αίματος με σκοπό την εκτίμηση βιοχημικών παραμέτρων (γλυκόζη, χοληστερόλη, τριγλυκερίδια) στο πλάσμα. Τέλος, προκειμένου να προσδιοριστούν τα χαρακτηριστικά της χημικής σύνθεσης του σώματος τα δείγματα καταψύχθηκαν στους -20 C. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με το πακέτο IBM SPSS Statistics v.20. Ελέγχθηκε η ομοιογένεια και η σύγκριση των αποτελεσμάτων έγινε με t- test. HydroMediT Book of Proceedings 104

3 ΒΑΡΟΣ (G) 2nd International Congress on Applied Ichthyology & Aquatic Environment Αποτελέσματα Οι μέσες τιμές του βάρους των πληθυσμών των δύο ομάδων δεν παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά κατά την έναρξη του πειράματος. Στο τέλος της περιόδου ασιτίας της ομάδας της μεταχείρισης (ημέρα 30) οι δύο πειραματικοί πληθυσμοί παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά υπέρ της ομάδας των μαρτύρων (P<0.05) η οποία διατηρήθηκε μέχρι και το τέλος του πειράματος. Η μεταβολή του μέσου βάρους, των δεικτών ανάπτυξης και ο προσδιορισμός της χημικής σύστασης του σώματος των δειγμάτων σε όλη τη διάρκεια του πειραματισμού φαίνονται στο Γράφημα 1 και στους Πίνακες 1 και Μάρτυρες Μεταχείριση HMEΡA 1 ΗΜΕΡΑ 30 ΗΜΕΡΑ 84 Γράφημα 1: Εξέλιξη του μέσου βάρους (μέσος όρος x ± τυπικό σφάλμα) των δύο ομάδων του πειράματος Πίνακας 1: Παράμετροι ανάπτυξης και συντελεστής μετατρεψιμότητας τροφής των ομάδων ιχθύων στο τέλος του πειράματος (μέσος όρος ± τυπικό σφάλμα). FCR SGR %WG Μάρτυρας 2,26±0,18 0,35±0,40 21,04±2,59 Μεταχείριση 2,98±0,96 0,38±0,77 16,69±8,96 Πίνακας 2: Ηπατοσωματικός δείκτης (HSI), ολικό (TL) και σταθερό μήκος (SL), περιεκτικότητα (% ΞΒ) σε πρωτεΐνη, λίπος, τέφρα και υγρασία ολικού σώματος ιχθύων στο τέλος του πειράματος (μέσος όρος x ± τυπικό σφάλμα). HSI TL SL Ολικές αζωτούχες ενώσεις Λίπος Τέφρα Υγρασία Μάρτυρας 1,30±0,08 27,94±0,41 25,88±0,40 17,82±0,30 12,68±0,40 3,41±0,16 66,56±0,65 Μεταχείριση 1,32±0,12 26,24±0,49 24,24±0,47 18,53±0,16 11,77±0,60 2,82±0,07 66,00±0,31 Από τα αποτελέσματα των βιοχημικών εξετάσεων για την ομάδα των μαρτύρων και της μεταχείρισης αντίστοιχα, προέκυψαν οι εξής τιμές: τριγλυκερίδια 151,40±14,08 και 171,19±16,61, χοληστερόλη 118,53±11,19 και 120,89±10,74, γλυκόζη 155,43±13,69 και 164,43±14,89, οι οποίες δεν παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων. HydroMediT Book of Proceedings 105

4 Συζήτηση Στην παρούσα εργασία παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του βάρους των μαρτύρων σε σχέση με την ομάδα της μεταχείρισης μετά από 30 ημέρες ολικής ασιτίας. Η διαφορά αυτή διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του πειράματος, γεγονός που δηλώνει ότι δεν υπήρξε αντιστάθμιση στην αύξηση της ομάδας της μεταχείρισης. Αδυναμία στην αύξηση αντιστάθμισης έχει παρατηρηθεί σε παρόμοιο πείραμα από τους Peres et al. (2011) στο ίδιο είδος ψαριού όσο και σε άλλα είδη (Turano et al. 2008, Wang et al. 2009). Το φαινόμενο της μερικής αύξησης αντιστάθμισης έχει παρατηρηθεί στην τσιπούρα από τους Eroldogan et al. (2006) στην περίπτωση όμως αυτή δεν υπήρξε στον πειραματικό σχεδιασμό ασιτία μεγάλης χρονικής διάρκειας. Η επίδραση του πρωτοκόλλου ταΐσματος και η διάρκεια της ασιτίας έχει ουσιαστικό ρόλο στην εμφάνιση του φαινομένου της αύξησης αντιστάθμισης. Σύμφωνα με τους Weatherley & Gill (1981) είναι δυνατόν να επιτευχθεί μερική αντιστάθμιση ακόμα και σε παρατεταμένη ασιτία παρουσιάζοντας απώλεια βάρους τις πρώτες μέρες της ασιτίας επιτυγχάνοντας όμως αύξηση αντιστάθμισης μετά από επανασίτιση. Στην παρούσα εργασία δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στους άλλους δείκτες ανάπτυξης μεταξύ των μαρτύρων και της μεταχείρισης. Ο ειδικός ρυθμός αύξησης φαίνεται ότι αυξάνεται τις πρώτες μέρες της επανασίτισης και ξεπερνά αυτό των μαρτύρων λόγω υπερφαγίας ενώ στη συνέχεια επανέρχεται στα γενικότερα πλαίσια που ορίζει το είδος, μη παρουσιάζοντας σημαντική διαφορά από αυτόν του συνεχώς σιτιζόμενου πληθυσμού (Turano et al. 2008, Xiao et al. 2013). Παρόμοια εξέλιξη παρατηρείται στην περίπτωση τόσο του ηπατοσωματικού δείκτη (HSI) όσο και του συντελεστή απόδοσης τροφής (FCE) οι τιμές των οποίων διατηρούνται σε σταθερά επίπεδα (Perez et al. 2007). Η χημική σύσταση του ολικού σώματος στο τέλος του πειράματος δεν παρουσίασε στατιστικώς σημαντικές διαφορές (P<0.05) μεταξύ των δύο ομάδων σε ότι αφορά στην πρωτεΐνη, στα λίπη, στην υγρασία και στην τέφρα. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται είδη που χρησιμοποιούν διαφορετικές κατηγορίες βιομορίων σαν πηγή ενέργειας σε περιόδους στέρησης τροφής. Κάποιες από αυτές αφορούν σε εκείνα που χρησιμοποιούν τις πρωτεΐνες (Moon & Johnston 1980) και άλλες σε είδη που τα αποθεματικά λίπους είναι η πρώτη πηγή (Collins & Anderson 1995). Γενικά κατά την περίοδο που ο οργανισμός υπόκειται σε νηστεία χρησιμοποιεί τα αποθέματα λίπους του για τις μεταβολικές του ανάγκες σε πρώτη φάση παρουσιάζοντας μειωμένο ποσοστό (Larsson & Lewander 1973) αλλά όταν επανέρχεται σε κανονικές συνθήκες εκτροφής το λίπος επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα (Wang et al. 2009, Sung-Yong et al. 2007, Peres et al. 2011). Το ποσοστό των ολικών αζωτούχων ενώσεων στο σώμα των ψαριών μετά την περίοδο επανασίτισης των οκτώ εβδομάδων δεν εμφάνισε σημαντική διαφορά όπως και στην περίπτωση άλλων ειδών (Wang et al. 2009). Το πρωτόκολλο περιελάμβανε μεγάλο διάστημα επανασίτισης που δίνει το απαραίτητο περιθώριο στον οργανισμό να αντισταθμίσει τις απαραίτητες ανάγκες για δόμηση των πρωτεϊνών του σώματος τους και την αύξηση του σωματικού τους βάρους. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται η συνέργεια των διαθέσιμων πηγών ενέργειας, λίπους και πρωτεΐνης στη διαχείριση των αναγκών του οργανισμού σε περιόδους διατροφικού στρες (Collins & Anderson 1995, Ali et al. 2003, Almazan-Rueda et al. 2004). Η υγρασία και η τέφρα, ομοίως, δεν παρουσίασαν διαφορές ανάμεσα στις δύο μεταχειρίσεις γεγονός που έχει παρατηρηθεί και από άλλους ερευνητές (Abdel-Tawwab et al. 2008, Wang et al. 2009, Sung-Yong et al. 2007, Eroldogan et al. 2008). Η διατροφική κατάσταση των ιχθύων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα επίπεδα των αιματολογικών και βιοχημικών παραγόντων όπως η γλυκόζη (Roncarati et al. 2006). Οι τιμές των αιματολογικών παραμέτρων μεταξύ των δύο υπό πειραματισμό ομάδων δεν παρουσίασαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές. Βιβλιογραφικά οι περιπτώσεις αύξησης της γλυκόζης και στη συνέχεια αποκατάστασης της μετά από επανασίτιση ποικίλουν όπως παρατηρούνται και περιπτώσεις χωρίς καμία αύξηση μετά από επιβολή στέρησης τροφής για σύντομο χρονικό διάστημα (Chatzifotis et al. 2011, Caruso et al. 2011). Τα επίπεδα της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων στο πλάσμα του αίματος δεν παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική διαφορά ανάμεσα στις ομάδες γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στη μακροχρόνια περίοδο επανασίτισης κατά την οποία επανέρχεται η συγκέντρωση τους στο αίμα. Οι δύο αυτοί δείκτες μπορεί να παρουσιάσουν μείωση σε περιόδους ασιτίας (Xiao et al., 2013 Caruso et al., 2011) λόγω των αναγκών του οργανισμού αλλά η επακόλουθη επανασίτιση είναι πολύ πιθανόν να επαναφέρει τις προ-ασιτίας τιμές. Συμπερασματικά, ένας βελτιστοποιημένος τρόπος ταΐσματος που θα οδηγήσει σε αντισταθμιστικές αλλαγές στους εκτρεφόμενους ιχθείς, αποτελεί βασικό στόχο του φαινομένου της αύξησης αντιστάθμισης που μέσω πειραματικών πρωτοκόλλων αλλά και της εφαρμογής σε μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας θα οδηγήσει πιθανόν σε επίτευξη χαμηλότερου κόστους στην παραγωγή και σε ελαχιστοποίηση του οικολογικού αποτυπώματος μέσω της μείωσης του οργανικού φορτίου από τα απορρίμματα της τροφής, στον πυθμένα κάτω από τους πλωτούς ιχθυοκλωβούς. Το φαινόμενο της αύξησης αντιστάθμισης σχετίζεται άμεσα με την ευζωία των εκτρεφόμενων οργανισμών καθώς η εφαρμογή των πρωτοκόλλων ασιτίας- επανασίτισης καταπονεί τον οργανισμό. Για το λόγο αυτό τα πρωτόκολλα που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα κατάλληλης έρευνας βάσει του εκτρεφόμενου είδους, της ηλικίας και του σταδίου της παραγωγής ώστε να υπάρξει το βέλτιστο αποτέλεσμα. HydroMediT Book of Proceedings 106

5 Βιβλιογραφία Abdel-Tawwab M., Abdel-Rahman A.M., Ismael N.E.M. (2008). Evaluation of commercial live bakers yeast, Saccharomyces cerevisiae as a growth and immunity promoter for Fry Nile tilapia, Oreochromis niloticus (L.) challenged in situ with Aeromonas hydrophila. Aquaculture, 280, Ali M. Nicieza A., Wooton RJ. (2003). Compensatory growth in fishes: a response to growth depression. Fish and Fisheries, Almazán-Ruedan P., Johan W Schramaa, Johan A.J Verretha (2004). Behavioural responses under different feeding methods and light regimes of the African catfish (Clarias gariepinus) juveniles. Aquaculture Volume 231 Caruso Gabriela, Maria Gabriella Denaro, Rosalba Caruso, Ferdinando Mancari, Lucrezia Genovese a, Giulia Maricchiolo (2011). Response to short term starvation of growth, haematological, biochemical and nonspecific immune parameters in European sea bass (Dicentrarchus labrax) and blackspot sea bream (Pagellus bogaraveo). Marine Environmental Research 72, Chatzifotis Stavros, Papadaki Maria, Despoti Smaragda, Roufidou Chrysoula, Antonopoulou Efthimia (2011). Effect of starvation and re-feeding on reproductive indices, body weight, plasma metabolites and oxidative enzymes of sea bass (Dicentrarchus labrax). Aquaculture 316, Collins A.L., Anderson T.A. (1995). The regulation of endogenous energy stores during starvation and refeeding in the somatic tissue of the golden perch. Journal of Fish Biology, 47, Eroldogan O., Kumlu M., Sezer,B., Kiris G. (2006). Compensatory growth response of Sparus aurata following different starvation and refeeding protocols. Aquaculture Research 37, Jezierska B., Hazel J.R., Gerking, S.D. (1982). Lipid mobilization during starvation in the rainbow trout, Salmo gairdneri Richardson, with attention to fatty-acids. Journal of Fish Biology 21, Jobling M., Melo, O.H., dos Santos J., Christiansen B (1994). The compensatory growth response of the Atlantic cod: efects of nutritional history. Aquaculture International 2, Larsson A., Lewander K. (1973). Metabolic effects of starvation in the eel, Anguilla anguilla L. Comparative Biochemistry and Physiology 44A, Moon T.W, Johnston I.A. (1980). Starvation and the activities of glycolytic and gluconeogenic enzymes in skeletal muscles and liver of the plaice, Pleuronectes platessa. Journal of Comparative Physiology, B36, Peres H. Santos S. Teles A. (2011). Lack of compensatory growth response in gilthead seabream (Sparus aurata) juveniles following starvation and subsequent refeeding. Aquaculture Perez-Jimenez A., Guedes M.J., Morales A.E., Oliva-Teles A. (2007). Metabolic responses to short starvation and refeeding in Dicentrarchus labrax. Effect of dietary composition. Aquaculture 265, Roncarati A., Melotti P., Dees A., Mordenti O., Angellotti L. (2006). Welfare status of cultured seabass (Dicentrarchus labrax L.) and seabream (Sparus aurata L.) assessed by blood parameters and tissue characteristics. Journal of Applied Ichthyology, 22: Sung-Yong Oh, Choong Hwan Noh, Sung Huang Cho (2007). Effect of Restricted Feeding Regimes on Compensatory Growth and Body Composition of Red Sea Bream, Pagrus major. Journal of the World Aquaculture Society, 38 Turano M.J., Russell J., Borski Harry V Daniels. (2008). Effects of cyclic feeding on compensatory growth of hybrid striped bass (Morone chrysops x M. saxitilis) foodfish and water quality in production ponds. Aquaculture Research 39, Xiao J.X., Zhou F., Yin N., Zhou J., Gao S., Li H., ShaO Q.J., Xu J.Z. (2013). Compensatory growth of juvenile black sea bream, Acanthopagrus schlegelii with cyclical feed deprivation and refeeding. Aquaculture Research, 44, Wang Cui Li, Jian G Qin, Hua Han (2009). Cyclical feed deprivation and refeeding fails to enhance compensatory growth in Nile tilapia, Oreochromis niloticus L. Aquaculture Research, 40, Weatherley A.H., Gill, H.S. (1981). Recovery growth following periods of restricted rations and starvation in rainbow trout, Salmo gairdneri Richardson. Journal of Fish Biology 18, HydroMediT Book of Proceedings 107