ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΕΣΙ Η Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟ ΟΜΗΣΗΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ. Πτυχιούχου Φυσικής Αγωγής

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΕΣΙ Η Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟ ΟΜΗΣΗΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ. Πτυχιούχου Φυσικής Αγωγής"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΕΣΙ Η Πτυχιούχου Φυσικής Αγωγής Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟ ΟΜΗΣΗΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2006

2 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΕΣΙ Η Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟ ΟΜΗΣΗΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στο Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού, Τοµέας Βιολογίας της Άσκησης Ηµεροµηνία Προφορικής Εξέτασης: 27 Ιανουαρίου, 2006 Εξεταστική Επιτροπή Καθηγητής Κ. Μανδρούκας, Επιβλέπων Καθηγητής Γ. Αµπατζίδης, Μέλος Τριµελούς Συµβουλευτικής Επιτροπής Καθηγητής Α. Μυλωνάς, Μέλος Τριµελούς Συµβουλευτικής Επιτροπής Καθηγητής Α. εληγιάννης, Εξεταστής Καθηγήτρια Ν. Αγγελοπούλου-Σακαντάµη, Εξετάστρια Αν. Καθ. Ι. Βράµπας, Εξεταστής Λέκτορας Π. Στεφανίδης, Εξεταστής

3 Νικόλαος Κεσίδης Α.Π.Θ. Η µορφολογία και η λειτουργία των σκελετικών µυών αθλητών σωµατοδόµησης ISBN «Η έγκριση της παρούσης ιδακτορικής ιατριβής από το Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωµών του συγγραφέως» (Ν. 5343/1932, άρθρο 202, παρ. 2) i

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΕΣΙ ΗΣ : Η µορφολογία και η λειτουργία των σκελετικών µυών αθλητών σωµατοδόµησης. (Υπό την επίβλεψη του κ. Κωνσταντίνου Μανδρούκα) Η κατανοµή των µυϊκών ινών, η εγκάρσια επιφάνειά τους, καθώς και η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων αποτελούν σηµαντικές βιολογικές παραµέτρους οι οποίες σχετίζονται µε την αθλητική απόδοση. Μελέτες οι οποίες διερεύνησαν την ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές σωµατοδόµησης έδειξαν αντιφατικά αποτελέσµατα. Παράλληλα επιβεβαιώθηκε ότι η ιστοχηµική µέθοδος δεν είναι αρκετά ευαίσθητη ώστε να µπορεί να ανιχνεύσει την ύπαρξη δύο ή και τριών διαφορετικών ισόµορφων Βαρέων Αλυσίδων Μυοσίνης (ΜΗC) σε διαφορετικές αναλογίες µέσα σε µια µυϊκή ίνα. Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν να διερευνηθεί: 1) η κατανοµή και η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών, καθώς και η πυκνότητα τριχοειδών αγγείων στον έξω πλατύ µηριαίο µυ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής 2) η ισοκινητική δύναµη του τετρακεφάλου µυός αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής 3) να συγκριθεί η κατανοµή και η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών, καθώς και η πυκνότητα τριχοειδών αγγείων µεταξύ του έξω πλατύ µηριαίου και δελτοειδούς µυός αθλητών σωµατοδόµησης. 20 αθλητές σωµατοδόµησης υψηλού επιπέδου (ηλικία 27 ±4 ετών, σωµατικό βάρος 92 ±8 κιλά, ανάστηµα 177 ±5, εκατοστά, προπονητική εµπειρία 8 ±4 έτη) και 20 φοιτητές (ηλικία 20 ±1 ετών, σωµατικό βάρος 75 ±9 κιλά, ανάστηµα 179 ±4 εκατοστά), συµµετείχαν στην παρούσα µελέτη. Μυϊκές βιοψίες ελήφθησαν από το δεξί έξω πλατύ µηριαίο µυ και από το δελτοειδή µυ. Προσδιορίστηκε ιστοχηµικά η κατανοµή, η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών καθώς και η κατανοµή των ισόµορφων των MHC σε αποµονωµένες ίνες. Η ii

5 καταγραφή της δύναµης του τετρακεφάλου µυός µετρήθηκε σε ισοκινητικό δυναµόµετρο CYBEX II (Lumex N.Y., U.S.A). Το ποσοστό των µυϊκών ινών οι οποίες περιείχαν MHC IIA και εκείνων οι οποίες περιείχαν ταυτόχρονα MHC I και MHC IIA ήταν µεγαλύτερο στον έξω πλατύ µηριαίο µυ στους αθλητές σωµατοδόµησης (p<0.05). Αντίθετα, µόνο 2 από τις µονήρεις µυϊκές ίνες περιείχε ΜΗC ΙΙΧ στους αθλητές σωµατοδόµησης (p<0.05). Η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών τύπου Ι, ΙΙΑ, και ΙΙΑΒ ήταν µεγαλύτερη στους αθλητές σωµατοδόµησης (p<0.05). Ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα ήταν µεγαλύτερος στους αθλητές σωµατοδόµησης (p<0.05), ενώ η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων ήταν στα ίδια επίπεδα µε τους φοιτητές. Ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων ήταν µεγαλύτερος στον έξω πλατύ µηριαίο µυ σε σύγκριση µε το δελτοειδή (p<0.05). Η ισοκινητική δύναµη των αθλητών σωµατοδόµησης ήταν µεγαλύτερη σε όλες τις γωνιακές ταχύτητες (p<0.05). Συµπερασµατικά, οι µυϊκές ίνες των αθλητών σωµατοδόµησης προσαρµόστηκαν πιθανόν στις µηχανικές ή βιοχηµικές απαιτήσεις της µακροχρόνιας προπόνησης µεταβάλλοντας το φαινότυπό τους. Οι προσαρµογές αυτές συνδέονται µε τα χαρακτηριστικά του προπονητικού προγράµµατος το επίπεδο και τις προπονητικές εµπειρίες των αθλητών σωµατοδόµησης. Η µεγάλη εγκάρσια επιφάνεια και η µεγάλη µυϊκή δύναµη αντανακλούν την υψηλή µυϊκή ισχύ που µπορούν να παράγουν οι σκελετικοί µύες των αθλητών σωµατοδόµησης. Τέλος, ο µεγάλος αριθµός τριχοειδών αγγείων µπορεί να είναι αποτέλεσµα των υψηλών µεταβολικών απαιτήσεων οι οποίες συνδέονται µε το είδος της προπόνησης των αθλητών σωµατοδόµησης. iii

6 ABSTRACT Nikolaos Kesidis : Muscle morphology and function in bodybuilders (Under the supervision of Dr. Konstantinos Mandroukas) Fibre type distribution, cross-sectional area, and capillary density are significant determinants of human performance. Studies investigating histochemical fibre type distribution in skeletal muscles of bodybuilders have shown conflicting results. Moreover, it was confirmed that myofibrilar ATPase histochemistry, is not sensitive enough to detect the existence of two or even three different MHC isoforms with different proportions in a single muscle fibre. The aim of the present study was to investigate: 1) fibre type distribution, crosssectional area and capillary density in the vastus lateralis muscle 2) isokinetic strength of quadriceps 3) to compare the deltoid and vastus lateralis muscles of bodybuilders and physical education students with respect to capillary density, fibre type distribution and fibre size. 20 male elite bodybuilders (age 27 ±4 yrs, body weight 92 ±8 kg, height 177 ±5 cm, training history 8 ±4 yrs) and 20 physical education students (age 20 ±1 yrs, body weight 75 ±9 kg, height 179 ±4 cm) participated in the study. Muscle biopsies were obtained from the middle portion of right vastus lateralis and deltoid muscles. Histochemical analysis was used to determine the fibre type distribution and the fibre cross-sectional area. MHC isoform composition of single fibres was determined with protein electrophoresis. Isokinetic torque of quadriceps muscles was measured on a Cybex II (Lumex N.Y., U.S.A) isokinetic dynamometer. The percent of fibres expressing MHC IIA and the percent of fibres co-expressing MHC I and IIA were higher in the vastus lateralis muscle of bodybuilders (p<0.05). On the contrary, only 2 of the muscle fibres expressed MHC IIX in bodybuilders (p<0.05). Cross-sectional area of the muscle fibres type I, IIA and IIAB were iv

7 higher in bodybuilders (p<0.05). The number of capillaries around each fibre was higher in bodybuilders (p<0.05), while capillary density was at the same level as the students. The number of capillaries was higher at the vastus lateralis muscle as compared to the deltoid muscle. Isokinetic strength of bodybuilders was higher at all angular velocities (p<0.05). In conclusion, skeletal muscles of bodybuilders are probably adapted to the mechanical and biochemical demands of the long-term training by changing their phenotype. These adaptations are linked to the specific characteristics of the training program, the level and the previous training experiences of the bodybuilders. The high cross-sectional area and the high isokinetic strength reflects the high peak torque produced by the muscles of bodybuilders. Finally, the high number of capillaries may be the result of the great metabolic demands due to the training characteristics of bodybuilders. v

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ. Σελίδα i iii v vii viii ix Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αρχικές απόψεις Κατανοµή µυϊκών ινών Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Σηµασία της έρευνας Σκοπός της έρευνας Ερευνητικά ερωτήµατα Ερευνητικές υποθέσεις Οριοθέτηση και περιορισµοί ιευκρίνιση όρων Ελληνική ορολογία Ξενόγλωσση ορολογία 11 ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Ταξινόµηση µυϊκών ινών vi

9 Εργαστηριακές µέθοδοι ταξινόµησης µυϊκών ινών Κατανοµή µυϊκών ινών σε αθλητές Μυϊκή υπερτροφία Υπερτροφία µυϊκών ινών Υπερπλασία µυϊκών ινών Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία ΙΙΙ. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ οκιµαζόµενοι Μυϊκή δύναµη Μυϊκές βιοψίες Ιστοχηµική ανάλυση του τύπου των µυϊκών ινών Προσδιορισµός τριχοειδών µε αντισώµατα Ανάλυση των ισόµορφων των MHC Ανάλυση των ισόµορφων των MHC σε µονήρες µυϊκές ίνες Στατιστική ανάλυση. 39 IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Έξω πλατύς µηριαίος µυς Κατανοµή και εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Σύγκριση του δελτοειδούς και έξω πλατύ µηριαίου µυός στους αθλητές σωµατοδόµησης Κατανοµή και εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Μυϊκή δύναµη Συσχετίσεις V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Κατανοµή µυϊκών ινών Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ VI. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1. Κατ αντιστοιχία ονοµατολογία της κατανοµής των µυϊκών ινών όταν αυτή προσδιορίζεται µε την κλασσική ιστοχηµεία και την ηλεκτροφόρεση των ισόµορφων των MHC Πίνακας 2.2. Μελέτες οι οποίες διερεύνησαν την κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές διαφορετικών αγωνισµάτων 22 Πίνακας 2.3. Μελέτες που διερεύνησαν πιθανές αιτίες µυϊκής υπερτροφίας 28 Πίνακας 3.1. Ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά των δοκιµαζόµενων 34 Πίνακας 3.2. Ταξινόµηση των µυϊκών ινών όταν αυτή προσδιορίζεται µε βάση την ιστοχηµική χρώση ATPασης (Brooke and Kaiser 1970) Πίνακας 4.1. Συσχέτιση µεταξύ της µέγιστης ισοκινητικής δύναµης του τετρακεφάλου µυός και του ποσοστού των ισόµορφων των Βαρέων Αλυσίδων Μυοσίνης (MHC) στον έξω πλατύ µηριαίο µυ αθλητών σωµατοδόµησης. Επίπεδο σηµαντικότητας : p<0.05, NS : καµιά σηµαντική διαφορά ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήµα 4.1. Κατανοµή των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ αθλητών σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητών φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). **: (p<0,01) Σχήµα 4.2. Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών (µm 2 ) στον έξω πλατύ µηριαίο µυ µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητών φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). ** : (p<0,01), *** :(p<0,001). 43 Σχήµα 4.3. Συχνότητα διακύµανσης της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών 8

11 Σχήµα 4.4. Σχήµα 4.5. Σχήµα 4.6. Σχήµα 4.7. Σχήµα 4.8. Σχήµα 4.9. Σχήµα Σχήµα ινών στους αθλητές σωµατοδόµησης και φοιτητές φυσικής αγωγής. 43 Κατανοµή των µονήρων µυϊκών ινών ανάλογα µε τα ισόµορφα τα οποία περιείχαν στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). * : (p<0,05), ** : (p<0,01),***: (p<0,001).. 45 Πυκνότητα τριχοειδών αγγείων (mm 2 ) και αριθµός τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). ***: (p<0,001) 46 Αριθµός τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα στον έξω πλατύ µηριαίο µυ αθλητών σωµατοδόµησης Κατανοµή των µυϊκών ινών στον δελτοειδή µυ και στον έξω πλατύ µηριαίο µυ στους αθλητές. * : (p<0,05) Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών (µm 2 ) στον δελτοειδή µυ και έξω πλατύ µηριαίο µυ στους αθλητές σωµατοδόµησης.. 49 Κατανοµή µονήρων µυϊκών ινών ανάλογα µε τα ισόµορφα τα οποία περιείχαν στον δελτοειδή και έξω πλατύ µηριαίο µυ των αθλητών σωµατοδόµησης 50 Πυκνότητα τριχοειδών αγγείων (mm 2 ), και αριθµός τριχοειδών αγγείων (cap/fib -1 ) στο δελτοειδή και στον έξω πλατύ µηριαίο µυ των αθλητών σωµατοδόµησης ** : (p<0,01).. 51 Ισοκινητική δύναµη στις 300 0,180 0, και 60 0 s -1 στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). * : (p<0,05), ** : (p<0,01),*** : (p<0,001). 52 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1.1. H βασική δοµή ενός µορίου µυοσίνης (Harridge 1996).. 4 Εικόνα 3.1. Αποµονωµένη µυϊκή ίνα όπως φαίνεται στο στερεοµικροσκόπιο. 39 9

12 Εικόνα 4.1. Εικόνα 4.2 Εικόνα 4.3. Μυϊκές ίνες από τον έξω πλατύ µηριαίο µυ ενός αθλητή σωµατοδόµησης (α) και ενός φοιτητή φυσικής αγωγής (β) όπως φαίνονται στο οπτικό µικροσκόπιο. Ιστοχηµική χρώση σε ph Εµφάνιση των τριών κύριων ισόµορφων των Βαρέων Αλυσίδων Μυοσίνης (MHC) όπως έχουν διαχωριστεί µε SDS- PAGE. Στην πρώτη γραµµή φαίνονται και τα τρία ισόµορφα από το έξω πλατύ µηριαίο µυ. Στις επόµενες γραµµές φαίνεται το περιεχόµενο σε MHC µονήρων µυϊκών ινών από τους µύες των δοκιµαζόµενων της παρούσας µελέτης. Γραµµή 2: MHC I. Γραµµή 3: MHC IIA. Γραµµή 4: MHCIIX. Γραµµή 5: συνέκφραση MHC IIA και MHC IIX. Γραµµή 6: συνέκφραση MHC I και MHC IIA Τριχοειδή αγγεία από τον έξω πλατύ µηριαίο µυ ενός αθλητή σωµατοδόµησης όπως φαίνονται στο οπτικό µικροσκόπιο 46 10

13 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11

14 Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟ ΟΜΗΣΗΣ Ο ανθρώπινος οργανισµός έχει την ικανότητα να προσαρµόζεται σε επαναλαµβανόµενα περιβαλλοντικά ερεθίσµατα, όπως η σωµατική άσκηση βελτιώνοντας τη δοµή και τη λειτουργία βασικών του οργάνων και συστηµάτων. Στο µυϊκό σύστηµα ο σκελετικός µυς υφίσταται φυσιολογικές, βιοχηµικές και κυτταρικές προσαρµογές ως αποτέλεσµα της αυξανόµενης συσταλτής δραστηριότητάς του. Οι προσαρµογές αυτές εξαρτώνται κυρίως από το είδος της προπόνησης. Γενικά, η προπόνηση δύναµης προκαλεί κυρίως αύξηση της µυϊκής µάζας ενώ αντίθετα η προπόνηση αντοχής αυξάνει την οξειδωτική ικανότητα των µυών (Antonio and Gonyea 1993 ; Saltin and Golnick 1983). Η προπόνηση δύναµης καθορίζεται συνήθως από το είδος της προπόνησης που βελτιώνει τη µέγιστη δύναµη, την ισχύ και την αντοχή. Η προπόνηση µε αντιστάσεις (βάρη) αποτελεί την κύρια µορφή γυµναστικής στη σωµατοδόµηση, µέσω της οποίας επιτυγχάνεται η αύξηση της µυϊκής µάζας και µείωση του ποσοστού σωµατικού λίπους (Tesch and Larsson 1982). Επιπλέον, η αρµονία, η συµµετρία, η γράµµωση (µυϊκή ευκρίνεια), αλλά και το καλό ποζάρισµα - χορογραφία (δηλ ο τρόπος µε τον οποίο παρουσιάζετε το σώµα) είναι τα στοιχεία εκείνα τα οποία προσπαθεί ο αθλητής/τρια σωµατοδόµησης να αναπτύξει και να βελτιώσει. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία θα κριθεί ο αθλητής σωµατοδόµησης σε αγωνιστικές συνθήκες. Η γνώση αναφορικά µε τη µορφολογία και τη λειτουργία των µυϊκών ινών σε αθλητές σωµατοδόµησης µας δίνει τη δυνατότητα καλύτερης αξιολόγησης των προσαρµογών που υφίστανται οι σκελετικοί µύες αυτών των αθλητών ως αποτέλεσµα µακρόχρονων προπονητικών προγραµµάτων. 12

15 Κατανοµή µυϊκών ινών Η ύπαρξη διαφορετικών τύπων µυϊκών ινών ήταν ήδη γνωστή από τα µέσα του περασµένου αιώνα όταν ο Ranvier (1873) τις ταξινόµησε σε λευκές και ερυθρές µυϊκές ίνες. Η χρήση της τεχνικής της µυϊκής βιοψίας µε βελόνα καθώς και η ανάπτυξη νέων εργαστηριακών µεθόδων τα τελευταία 30 χρόνια επέφερε στην επιστήµη νέες γνώσεις αναφορικά µε τη λειτουργία και τις δυνατότητες προσαρµογής του ανθρώπινου µυϊκού ιστού (Bergström 1962 ; Close 1972 ; Dubowitz and Brooke 1973). Σήµερα γνωρίζουµε ότι οι µυϊκές ίνες περιέχουν µυοινίδια τα οποία αποτελούνται από σαρκοµέρια. Τα σαρκοµέρια αποτελούν την κύρια λειτουργική µονάδα του σκελετικού µυός. Κάθε σαρκοµέριο αποτελείται από λεπτά και παχιά νηµάτια πρωτεϊνών (Berger et al 1989 ; Huxley 1969). Τα παχιά νηµάτια αποτελούνται από την πρωτεΐνη µυοσίνη και τα λεπτά νηµάτια από µια άλλη πρωτεΐνη την ακτίνη. Κάθε παχύ νηµάτιο αποτελείται από 300 µόρια µυοσίνης. Κάθε µόριο µυοσίνης αποτελείται από δύο µεγάλες και τέσσερις µικρότερες πολυπεπτιδικές αλυσίδες. Οι µεγάλες αλυσίδες (µοριακό βάρος 220 kda η κάθε µια) έχουν ονοµαστεί βαριές αλυσίδες µυοσίνης (Myosin Heavy Chains, παρακάτω θα αναφέρονται ως: MHC) ενώ οι µικρότερες (µοριακό βάρος kda η κάθε µία) έχουν ονοµαστεί ελαφρές αλυσίδες µυοσίνης (Myosin Light Chains). Οι δυο MHC ελίσσονται η µια γύρω από την άλλη σχηµατίζοντας διπλή έλικα ενώ κάθε MHC ενώνεται µε δυο MLC (Schiaffino and Reggiani 1996) (Εικόνα 1.1). Οι MHC µαζί µε την ακτίνη αποτελούν το βασικό µηχανισµό της µυϊκής συστολής. Στην ηρεµία τα νηµάτια µυοσίνης και ακτίνης δεν έρχονται σε επαφή. Η σηµατοδότηση για τη µυϊκή συστολή µεταδίδεται από το κεντρικό νευρικό σύστηµα µε τη νευρική ώση. Όταν τα νηµάτια µυοσίνης και ακτίνης τα φτάσει η νευρική ώση, απελευθερώνεται ενέργεια µε διάσπαση του ATP. Τα νηµάτια αντιδρούν και σχηµατίζουν τη λεγόµενη "σταυρωτή γέφυρα" (cross-bridge), µέσο της οποίας τα νηµάτια γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο. Η διολίσθηση των νηµατίων προκαλεί βράχυνση και τάση του µυός. Μια βασική αρχή της διαδικασίας της συστολής είναι ότι η µυοσίνη έχει την ικανότητα να διασπά την ATP µε το 13

16 ένζυµο ATPαση µέσω της οποίας προκαλείτε η απελευθέρωση ενέργειας (Wagner and Giniger 1981). Εικόνα 1.1.: H βασική δοµή ενός µορίου µυοσίνης (Harridge 1996). Οι µυϊκές ίνες µπορούν να ταξινοµηθούν κυρίως µε βάση τις συσταλτές τους ιδιότητες σε βραδείας συστολής τύπου Ι, και ταχείας συστολής τύπου ΙΙα και ΙΙβ, οι οποίες αντίστοιχα περιέχουν MHC I, MHC IIA, και MHC IIX (Saltin and Golnick 1983 ; Termin et al 1989). Στο ανθρώπινο µυϊκό σύστηµα δεν υπάρχει κανένας µυς που να αποτελείται αποκλειστικά από ένα τύπο µυϊκών ινών. Οι περισσότεροι µύες στον άνθρωπο περιέχουν µοιρασµένη αναλογία βραχείας και ταχείας συστολής µυϊκές ίνες. Ωστόσο υπάρχουν µύες που υπερτερούν σε ένα ή στον άλλο τύπο µυϊκών ινών. Για παράδειγµα, ο υποκνυµίδιος µυς αποτελείται από µεγάλο ποσοστό βραδείας συστολής µυϊκές ίνες ενώ ο τρικέφαλος βραχιόνιος αποτελείται από µεγάλο ποσοστό ταχείας συστολής µυϊκές ίνες (Rice et al. 1988). Από πειράµατα σε µονήρεις µυϊκές ίνες φάνηκε ότι η κατανοµή των µυϊκών ινών και των MHC ισόµορφών του σε ένα µυ σχετίζεται άµεσα µε την ικανότητά του για παραγωγή έργου αντοχής, δύναµης και ταχύτητας (Harridge 1996). Από µελέτες οι οποίες διερεύνησαν τη δυνατότητα αλλαγής της κατανοµής των µυϊκών ινών και των MHC ισόµορφών τους ως αποτέλεσµα βραχύχρονων προπονητικών προγραµµάτων αναφέρθηκε ότι η κατανοµή των µυϊκών ινών µπορεί να µεταβληθεί. (Αdams et al 1993 ; Baumann et al 1987 ; Fry et al 1994 ; Howald et al 1985 ; Jansson 14

17 and Kaijser 1978 ; Κraemer et al 1995 ; Schaub et al 1989 ; Simoneau et al 1985 ; Staron et al 1991). Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές ελάχιστα έχουν συνδεθεί µε τις φυσιολογικές απαιτήσεις των προπονητικών προγραµµάτων. Επιπλέον, τα αποτελέσµατα από τέτοιου είδους µελέτες συχνά επηρεάζονται από τη συµµετοχή απροπόνητων δοκιµαζόµενων µε µεγάλες διατοµικές διαφορές στην αρχική κατανοµή των µυϊκών ινών τους. Αντίθετα, η συµµετοχή αθλητών µε µικρές διατοµικές διαφορές στην κατανοµή των µυϊκών τους ινών και µε παρόµοιες προπονητικές εµπειρίες δίνει τη δυνατότητα καλύτερης αξιολόγησης των προσαρµογών που υφίστανται οι µυϊκές ίνες ως αποτέλεσµα µακρόχρονων προπονητικών προγραµµάτων Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Το φαινόµενο κατά το οποίο οι σκελετικοί µύες αυξάνουν την ποσότητα των συσταλτών και δοµικών πρωτεϊνών τους όταν υποβληθούν σε ένα κατάλληλο εξωτερικό ερέθισµα µε αποτέλεσµα την αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειάς τους ονοµάζεται µυϊκή υπερτροφία. (Goldberg et al 1975). Το πιο γνωστό ερέθισµα το οποίο προκαλεί µυϊκή υπερτροφία στον άνθρωπο είναι η προπόνηση µε υψηλή αντίσταση (Atha 1981, Clarke 1973 ; Dons et al 1979). Θεωρητικά, η αύξηση της µυϊκής µάζας ως αποτέλεσµα της προπόνησης µε αντίσταση οφείλεται είτε στην αύξηση της πρωτεϊνικής σύνθεσης είτε στη µείωση του καταβολισµού των πρωτεϊνών (Goldberg et al 1975). Η υπερτροφική διαδικασία στον ανθρώπινο σκελετικό µυ ξεκινά ευθύς αµέσως µετά την επιβολή του πρώτου ασκησιογόνου ερεθίσµατος και παραµένει αυξηµένη µέχρι και 48 ώρες µετά το τέλος και της τελευταίας µυϊκής συστολής (Chesley et al 1992 ; MacDougall et al 1995 ; Yarasheski et al 1993 ; Wong and Booth 1990). Έρευνες σε πειραµατόζωα έδειξαν ότι κατά τη διαδικασία της µυϊκής υπερτροφίας, νέα µυονηµάτια µυοσίνης και ακτίνης προστίθενται στην περιφέρεια των µυοινιδίων µε αποτέλεσµα να αυξάνεται ο όγκος των τελευταίων. Η αύξηση αυτή του όγκου των µυοινιδίων προκαλεί µια ισχυρή µηχανική επιβάρυνση στο κέντρο τους, µε κάθε µυϊκή συστολή, η οποία οδηγεί 15

18 σε κατά µήκος σχίσιµό τους (Allen et al 1999 ; Goldspink 1992). Ωστόσο παραµένει άγνωστος ο κυτταρικός µηχανισµός ο οποίος ευθύνεται για την σύνθεση των συσταλτών και δοµικών πρωτεϊνών µέσα στα µυϊκά κύτταρα µε αποτέλεσµα την αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειάς τους. H µυϊκή υπερτροφία µπορεί να αποδοθεί είτε στην αύξηση του αριθµού των µυϊκών ινών (υπερπλασία) είτε στην αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας τους, είτε σε έναν συνδυασµό αυτών των δύο. Έρευνες σε πειραµατόζωα έδειξαν ότι µια µικρή αύξηση στον αριθµό των µυϊκών ινών µπορεί να συµβεί ως αποτέλεσµα προπόνησης µε αντίσταση (Gonyea and Ericson 1976). Ωστόσο λόγο µεθοδολογικών προβληµάτων είναι άγνωστο αν η προπόνηση µε υψηλή αντίσταση προκαλεί υπερπλασία στον ανθρώπινο µυϊκό ιστό (ΜcCall et al 1996) Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Τα τριχοειδή αγγεία αποτελούν τα πιο µικρά αγγεία του κυκλοφορικού συστήµατος (0.01mm) και είναι ο ενδιάµεσος χώρος από τον οποίο περνά το αίµα µεταξύ αρτηριών και φλεβών (Κrogh 1919). Στο σκελετικό µυ, τα τριχοειδή αγγεία βρίσκονται παράλληλα και κατά µήκος των µυϊκών ινών και συνδέονται µεταξύ τους µε εγκάρσιους συνδέσµους διαµορφώνοντας έτσι ένα λεπτό στενόµακρο πλέγµα (Åstrand and Rodahl 1986). Επιπλέον υπάρχουν τριχοειδή αγγεία που περικυκλώνουν τις µυϊκές ίνες (Saltin and Golnick 1983). Η λειτουργία του σκελετικού µυ κατά την αθλητική άσκηση εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την τροφοδοσία του µε αίµα. Εποµένως ο ρόλος των τριχοειδών αγγείων στο σκελετικό µυ είναι να µεταφέρουν οξυγόνο στα µιτοχόνδρια όπου διασπάται η ATP µέσω της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης. H µεταφορά οξυγόνου επιταχύνεται µε τη βοήθεια µιάς άλλης πρωτεΐνης της µυοσφαιρίνης η οποία έχει την ικανότητα να δεσµεύει και να αποθηκεύει οξυγόνο. Επιπλέον, τα τριχοειδή αγγεία αποµακρύνουν θερµότητα και άχρηστα για το σκελετικό µυ προϊόντα του µεταβολισµού (Guyton and Hall 1996 ; Κrogh 1919 ; Saltin and Golnick 1983). Έχει αναφερθεί ότι όσο 16

19 µεγαλύτερη είναι η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων τόσο µεγαλύτερη είναι και η µεταφορά και διάχυση οξυγόνου και άλλων απαραίτητων ουσιών στο σκελετικό µυ (Saltin et al 1968). 17

20 1.2. Σηµασία της έρευνας Η κατανοµή των µυϊκών, η εγκάρσια επιφάνειά τους καθώς και η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων αποτελούν σηµαντικές βιολογικές παραµέτρους οι οποίες σχετίζονται µε την αθλητική απόδοση. Η γνώση σχετικά µε την κατανοµή των µυϊκών ινών και τη δυνατότητα αλλαγής τους σαν αποτέλεσµα µακροχρόνιας αθλητικής προπόνησης σε αθλητές δύναµης είναι δυνατό να οδηγήσει σε καλύτερο σχεδιασµό των προπονητικών προγραµµάτων υψηλού αθλητισµού για τη µεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης. Επιπλέον, η δυνατότητα αλλαγής της έκφρασης των MHC ισόµορφων µας δίνει πληροφορίες σχετικά µε τους µοριακούς µηχανισµούς οι οποίοι βρίσκονται πίσω από αυτή την αλλαγή. Η γνώση σχετικά µε τους µηχανισµούς και τα ερεθίσµατα που προκαλούν µυϊκή υπερτροφία θα µπορούσε να οδηγήσει σε καταλληλότερο σχεδιασµό προπονητικών προγραµµάτων µε στόχο την αύξηση της µυϊκής µάζας, της µυϊκής δύναµης, και κατά συνέπεια της αθλητικής απόδοσης. Ιδιαίτερα στον αθλητισµό υψηλών επιδόσεων, η εφαρµογή κατάλληλων προπονητικών προγραµµάτων επιδρά στην πρόληψη και αποκατάσταση των αθλητικών κακώσεων. Εξάλλου ο σχεδιασµός κατάλληλων εξατοµικευµένων προγραµµάτων προπόνησης θα είχε σηµαντική επίδραση στην αποφυγή της µυϊκής ατροφίας που παρατηρείτε σε άτοµα τρίτης ηλικίας λόγω µείωσης της κινητικής δραστηριότητάς των Σκοπός της έρευνας Σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν να διερευνηθεί η µορφολογία και η λειτουργία των σκελετικών µυών σε αθλητές σωµατοδόµησης και να συγκριθεί µε φοιτητές φυσικής αγωγής. Πιο συγκεκριµένα εξετάσθηκαν οι παρακάτω παράµετροι στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ. 1. Η κατανοµή των µυϊκών ινών και τα ισόµορφα των MHC σε µονήρεις µυϊκές ίνες. 18

21 2. Η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών. 3. Η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων. 4. Η ισοκινητική δύναµη Ερευνητικά ερωτήµατα 1. Πια είναι η ποσοστιαία κατανοµή των µυϊκών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης; 2. Πια είναι η ποσοστιαία κατανοµή των MHC σε µονήρεις µυϊκές ίνες στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης; 3. Πια είναι η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης; 4. Ποιος ο αριθµός τριχοειδών αγγείων στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ αθλητές σε αθλητές σωµατοδόµησης; 5. Πια είναι η ισοκινητική δύναµη σε αθλητές σωµατοδόµησης; 1.5. Ερευνητικές υποθέσεις 1. Η ποσοστιαία κατανοµή των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ διαφέρει µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής. 2. Η ποσοστιαία κατανοµή των MHC στον έξω πλατύ µηριαίο µυ διαφέρει µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής. 3. Η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών του έξω πλατύ µηριαίου µυός διαφέρει µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής. 4. Η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων του έξω πλατύ µηριαίου µυός διαφέρει µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής. 5. Η ισοκινητική δύναµη διαφέρει µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης και φοιτητών φυσικής αγωγής. 19

22 6. Η ποσοστιαία κατανοµή των µυϊκών ινών και των MHC δεν διαφέρει µεταξύ του έξω πλατύ µηριαίου µυός και του δελτοειδούς µυός στους αθλητές σωµατοδόµησης. 7. Η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών δεν διαφέρει µεταξύ του έξω πλατύ µηριαίου µυός και του δελτοειδούς µυός στους αθλητές σωµατοδόµησης. 8. Η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων δεν διαφέρει µεταξύ του έξω πλατύ µηριαίου µυός και του δελτοειδούς µυός στους αθλητές σωµατοδόµησης Οριοθέτηση και περιορισµοί Τα αποτελέσµατα της µελέτης δεν µπορούν να εφαρµοστούν στο γενικό πληθυσµό γιατί είναι πολύ συγκεκριµένα τα χαρακτηριστικά του δείγµατος. Επιπλέον πρέπει να τονιστεί ότι τα χαρακτηριστικά των µυϊκών ινών αναφέρεται σε µυς αθλητών δύναµης. Οι περιορισµοί της έρευνας ήταν οι παρακάτω: 1. Οι δοκιµαζόµενοι όλων των οµάδων που συµµετείχαν στη µελέτη να έχουν φυσιολογικό εύρος κίνησης. 2. Να µην έχουν κάποιο µυοσκελετικό πρόβληµα. 20

23 1.7. ιευκρίνιση όρων Ελληνική ορολογία Ισόµορφα: Πολλαπλές µορφές της ίδιας πρωτεΐνης οι οποίες διαφέρουν µεταξύ τους στην αµινοξική ακολουθία. Είναι δυνατό να προέρχονται από διαφορετικά γονίδια ή από εναλλακτική ένωση µορίων RNA του ίδιου γονιδίου Ξενόγλωσση ορολογία ATP (Adenosine triphosphate): αδενοσινοτριφωσφορικό οξύ ή τριφωσφορική αδενοσίνη. Νουκλεοτίδιο απαραίτητο στις ενεργειακές συναλλαγές που συµβαίνουν στα βιολογικά συστήµατα. MHC (Μyosin Heavy Chains): Βαριές Αλυσίδες Μυοσίνης (βλέπε εισαγωγή για επεξήγηση). MLC (Μyosin Heavy Chains): Ελαφριές Αλυσίδες Μυοσίνης (βλέπε Εισαγωγή για επεξήγηση). PAS (Periodic acid Schief): χρώση για την ανίχνευση τριχοειδών αγγείων στις µυϊκές ίνες. mrna (messenger RNA, αγγελιοφόρο RNA) : Μόριο RNA το οποίο προσδιορίζει την αµινοξική ακολουθία µιάς πρωτεινης. Προέρχεται από ένα µεγαλύτερο µόριο RNA το οποίο µε τη σειρά του προέρχεται από τη µεταγραφή του DNA. SDS-PAGE: (Sodium Didedocyl - Polyacrylamide Gel Electrophoresis): Τεχνική ηλεκτροφορετικού διαχωρισµού των πρωτεϊνών ανάλογα µε το µοριακό τους βάρος. 21

24 UEA-I AND COLLAGEN TYPE IV: (Ulex europaeus agglutinin I lectin και collagen type IV): χρώση για την ανίχνευση τριχοειδών αγγείων στις µυϊκές ίνες µε αντισώµατα. VO 2 max: Μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. 22

25 ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 23

26 2.1 Ταξινόµηση των µυϊκών ινών Η γνώση αναφορικά µε την ύπαρξη διαφορετικών τύπων µυϊκών ινών ήταν γνωστή από τα τέλη του περασµένου αιώνα όταν Ranvier (1873) τις ταξινόµησε σε λευκές και ερυθρές µυϊκές ίνες. Στις αρχές του 20 ου αιώνα διερευνήθηκαν περαιτέρω τα χαρακτηριστικά των µυϊκών ινών και οι επιστήµονες αποπειράθηκαν να τις ταξινοµήσουν µε βάση τα βιοχηµικά και συσταλτά χαρακτηριστικά τους (Bullard 1919 ; Denny-Brown 1929). ύο από τα σηµαντικότερα βιοχηµικά χαρακτηριστικά των µυϊκών ινών απαραίτητα για τη λειτουργία των σκελετικών µυών είναι η οξειδωτική ικανότητά τους και η δραστικότητα της µυοσίνης της ATPασης (Powers and Howley 2004). Η οξειδωτική ικανότητα των µυϊκών ινών καθορίζεται από τη συγκέντρωση των µιτοχονδριακών ενζύµων, και την πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων. Οι µυϊκές ίνες µε υψηλή συγκέντρωση µιτοχονδριακών ενζύµων και µεγάλο αριθµό τριχοειδών αγγείων χαρακτηρίζονται από υψηλή αερόβια ικανότητα και µεγάλη αντοχή στην κόπωση (Pette and Spamer 1986). Αντίθετα οι µυϊκές ίνες µε υψηλή περιεκτικότητα γλυκολυτικών ενζύµων χαρακτηρίζονται από υψηλή αναερόβια ικανότητα και µικρή αντοχή στην κόπωση (Pette 1980). Εποµένως, οι µυϊκές ίνες στις οποίες η ενέργεια εξασφαλίζεται µέσω αναερόβιας γλυκόλυσης καθορίστηκαν ως γλυκολυτικές, οι ίνες στις οποίες η ενέργεια εξασφαλίζεται µέσω αναερόβιας γλυκόλυσης και οξείδωσης καθορίστηκαν ως οξειδογλυκολυτικές, ενώ εκείνες στις οποίες η ενέργεια εξασφαλίζεται µέσω οξείδωσης καθορίστηκαν ως οξειδωτικές. Η ικανότητα των µυϊκών ινών να συστέλλονται εξαρτάται από την δραστικότητα της µυοσίνης ATPασης η οποία διασπά την ATP ελευθερώνοντας ενέργεια για τη µυική συστολή. H δραστικότητα της µυοσίνης της ATPασης καθορίζεται από την ταχύτητα µε την οποία διασπάται η ΑΤP. Οι µυϊκές ίνες που περιέχουν µυοσίνη της ΑΤPασης µε υψηλή δραστικότητα θα διασπάσουν την ATP γρήγορα και θα έχουν ως αποτέλεσµα την ταχεία βράχυνση και τάση του µυός. Αντίθετα, οι µυϊκές ίνες µε χαµηλή δραστικότητα αυτού του ενζύµου θα συσταλθούν πιο αργά (Barany 1967). Η ταχύτητα µε την οποία συστέλλεται ένας µυς συνδέεται στενά µε την 24

27 δραστηριότητα της µυοσίνης που περιέχει (Saltin and Gollnick 1983). Με βάση τα συσταλτά χαρακτηριστικά τους οι µυϊκές ίνες µε σύντοµο χρόνο συστολής και χαλάρωσης και µικρή αντοχή στην κόπωση καθορίστηκαν ως ταχείας συστολής, οι ίνες µε σύντοµο χρόνο συστολής και χαλάρωσης καθορίστηκαν ως ταχείας συστολής, µε αντοχή στην κόπωση, ενώ εκείνες µε αργό χρόνο συστολής και χαλάρωσης και µεγάλη αντοχή στην κόπωση καθορίστηκαν ως βραδείας συστολής. Η ανάπτυξη νέων εργαστηριακών µεθόδων τα τελευταία σαράντα χρόνια βοήθησε τους επιστήµονες να ταξινοµήσουν τις µυϊκές ίνες µε βιοχηµικές και ιστοχηµικές µεθόδους Εργαστηριακές µέθοδοι ταξινόµησης των µυϊκών ινών Η µέθοδος της ιστοχηµείας βασίζεται στη δραστηριότητα της ΑTPασης της µυοσίνης η οποία µπορεί να προσδιορίζει τον τύπο των µυϊκών ινών ύστερα από έκθεση σε αλκαλικό ή όξινο ph. Οι πρώτοι οι οποίοι χρησιµοποίησαν την τεχνική της ιστοχηµείας για ταξινόµηση των τύπων των µυϊκών ινών ήταν οι Engel (1962) και Guth and Samaha (1969). Ο Engel (1962) πρότεινε οι µυϊκές ίνες να ταξινοµηθούν ως τύπου Ι και τύπου ΙΙ. Αργότερα οι Brooke and Kaiser (1970 α,β) εισήγαγαν ένα νέο σχήµα ταξινόµησης των µυϊκών ινών σύµφωνα µε το οποίο οι µυϊκές ίνες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες (τύπου Ι, ΙΙΑ και ΙΙΒ) ανάλογα µε τη χρώση τους όταν εκτεθούν σε αλκαλικό ph (10,3) ή όξινο (ph 4,37 και 4,6). Έτσι οι τύπου Ι αδρανοποιούνται σε αλκαλικό ph (10,3) µε αποτέλεσµα να επισηµαίνονται λευκές ενώ οι τύπου ΙΙΑ και ΙΙΒ ενεργοποιούνται µε αποτέλεσµα να µαυρίζουν. Ακολουθώντας έκθεση σε όξινο ph (4,37) συµβαίνει το αντίθετο. Οι µυϊκές ίνες τύπου ΙΙΑ και ΙΙΒ ξεχωρίζουν µεταξύ τους όταν εµβαπτιστούν σε ph 4,6. Έτσι οι µυϊκές ίνες ΙΙΑ αδρανοποιούνται ενώ οι ΙΙΒ ενεργοποιούνται και σκουραίνουν (Brooke and Kaiser 1970 α,β). Επιπρόσθετα νεότερες µελέτες µε προσεκτικότερη ιστοχηµική χρώση και ανάλυση στο µικροσκόπιο επιβεβαίωσαν την ύπαρξη και άλλων τύπων µυϊκών ινών. (ΙΙΓ, 25

28 ΙΜ, ΙΙΑΒ) (Pette and Staron, 1997). Συνδυάζοντας την ιστοχηµική χρώση µε τις συσταλτές και µεταβολικές τους ιδιότητες οι µυϊκές ίνες ταξινοµούνται σε βραδείας συστολής (οξειδωτικές) τύπου Ι, ταχείας συστολής (οξειδογλυκολυτικές) τύπου ΙΙΑ, ταχείας συστολής (γλυκολυτικές) τύπου ΙΙΒ (Abernethy et al 1994 ; Saltin et al 1977). Οι µυϊκές ίνες τύπου Ι έχουν υψηλή συγκέντρωση τριγλυκεριδίων, πυκνότητα τριχοειδών αγγείων και µιτοχονδριακών ενζύµων (Barnard et al 1971 ; Burke et al ; 1973). Αντίθετα οι µυϊκές ίνες ΙΙΒ χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα γλυκολυτικών ενζύµων (Pette 1980). Οι µυϊκές ίνες τύπου ΙΙΑ παρουσιάζουν βιοχηµικά χαρακτηριστικά παρόµοια µε αυτά των µυϊκών ινών τύπου Ι και ΙΙΒ (Pette and Staron 1997). Πειράµατα σε µονήρεις µυϊκές ίνες έδειξαν ότι οι συσταλτές ιδιότητές τους συνδέονται στενά µε το είδος των ΜHC ισόµορφων τα οπoία περιέχονται σε αυτές (Larsson and Moss 1993). Έτσι έχει βρεθεί ότι οι µυϊκές ίνες τύπου Ι, ΙΙΑ και ΙΙΒ περιέχουν αντίστοιχα MHC I, MHC IIA, MHC IIΒ (Bar and Pette 1988 ; Green 1992 ; Saltin and Gollick 1983 ; Staron and Hikida 1992 ; Wagner 1981) (Πίνακας 2.1). H MHC IIB αργότερα µετονοµάσθηκε σε ΙΙΧ Smerdu et al (1994), και έτσι θα αναφέρεται στο υπόλοιπο του παρόντος κειµένου. Επιπρόσθετα νεότερες µελέτες απέδειξαν ότι οι µυϊκές ίνες µπορεί να περιέχουν περισσότερα από ένα διαφορετικά MHC ισόµορφα (Biral et al 1988 ; Klitgaard et al 1990a). Οι Klitgaard et al (1990a) ανέφεραν ότι µία µυϊκή ίνα µπορεί να περιέχει µέχρι και τρία διαφορετικά ισόµορφα ενώ παράλληλα αποδείχθηκε ότι τα ισόµορφα ΜΗC I και MHC IIA και τα ισόµορφα MHC IIA και MHC IIX συνυπάρχουν (Klitgaard 1990a ; Larsson and Salviati 1992 ; Staron and Pette 1987). Παράλληλα επιβεβαιώθηκε ότι η ιστοχηµική µέθοδος δεν είναι αρκετά ευαίσθητη µέθοδος ώστε να µπορεί να ανιχνεύσει την ύπαρξη δύο ή και τριών διαφορετικών ισόµορφων ΜΗC σε διαφορετικές αναλογίες µέσα σε µια µυϊκή ίνα (Andersen et al 1994b ; Jurimae et al 1997 ; Klitgaard 1990a ; Pette and Vrbova 1985 ; Pette and Staron 1997 ; Zhou 1991). Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει µια κατ αντιστοιχία ονοµατολογία για την κατανοµή των µυϊκών ινών όταν ο προσδιορισµός 26

29 γίνεται µε την ιστοχηµική χρώση και µε τη βιοχηµική ανάλυση των ισόµορφων των MHC (Πίνακας 2.1.). Πίνακας 2.1. Κατ αντιστοιχία ονοµατολογία της κατανοµής των µυϊκών ινών όταν αυτή προσδιορίζεται µε την κλασσική ιστοχηµεία και την ηλεκτροφόρεση των ισόµορφων των MHC. Τύπος µυϊκών ινών Ισόµορφα MHC (Ιστοχηµεία) (Ηλεκτροφόρεση πρωτεϊνών) Ι Ι ΙIΓ Ι+ΙΙΑ* ΙΙΑ ΙΙΑ ΙΙAB ΙΙΑ+ΙΙΧ* ΙΙΒ ΙΙΧ *Το σύµβολο + υποδηλώνει τη συνέκφραση δύο ισόµορφων σε µία µυϊκή ίνα Κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές Η κατανοµή των µυϊκών ινών καθώς και η εγκάρσια επιφάνειά τους αποτελούν δύο από τις σηµαντικότερες βιολογικές παραµέτρους οι οποίες καθορίζουν την αθλητική απόδοση (Saltin and Golnick 1983). Μελέτες οι οποίες διερεύνησαν τη δυνατότητα αλλαγής της ποσοστιαίας κατανοµής των µυϊκών ινών ως αποτέλεσµα βραχύχρονης αθλητικής προπόνησης επιβεβαίωσαν ότι η κατανοµή των µυϊκών ινών αλλάζει. Οι περισσότερες από αυτές τις µελέτες υπέβαλαν απροπόνητους δοκιµαζόµενους σε προπονητικά προγράµµατα µερικών µηνών. Έτσι, έχει αποδειχθεί ότι µετά από προπόνηση ταχύτητας, δύναµης ή αντοχής µειώνεται το ποσοστό των µυϊκών ινών ΙΙB ενώ αυξάνεται παράλληλα το ποσοστό των µυϊκών ινών ΙΙA (Baumann et al 1987 ; Howald et al 1985 ; Jansson and Kaijser 1978 ; Schaub et al 1989 ; Simoneau et al 1985). Το φαινόµενο αυτό έχει επιβεβαιωθεί και σε 27

30 επίπεδο MHC ισόµορφων (µετατροπή MHC IIX σε MHC IIA) (Αdams et al 1993 ; Fry et al 1994 ; Κraemer et al 1995 ; Kadi and Thornell 1999 ; Staron et al 1991). Αντίθετα, αποχή από την προπόνηση διάρκειας 30 ως 32 εβδοµάδες έχει βρεθεί να προκαλεί αύξηση στην κατανοµή των MHC IIX (Staron et al 1991). Yψηλά ποσοστά µυϊκών ινών τύπου ΙΙΒ και MHC IIX έχουν βρεθεί στον έξω πλατύ µηριαίο µυ σε υπέρβαρες γυναίκες Mandroukas et al (1984), και σε ανθρώπους οι οποίοι έχουν υποστεί σοβαρό τραυµατισµό στη σπονδυλική στήλη (Andersen et al 1996). Οι Andersen et al (1994) θέλοντας να διερευνήσουν την κατανοµή των µυϊκών ινών ως αποτέλεσµα αλλαγής της συνηθισµένης προπόνησης υπέβαλαν 6 δροµείς ταχύτητας σε 3µηνη προπόνηση υψηλής αντίστασης και ταχύτητας. Οι συγγραφείς έδειξαν ότι το συγκεκριµένο προπονητικό ερέθισµα οδήγησε σε µια διπλής κατεύθυνσης αλλαγή στον τύπο των MHC υπέρ των MHC IIA : MHC I MHC IIA MHC IIX στον έξω πλατύ µηριαίο µυ. Ανάλογα ήταν τα ευρήµατα του Τερζή (2000) ο οποίος ανακοίνωσε ότι η προπόνηση δύναµης και αντοχής διάρκειας 20 εβδοµάδων σε αθλητές του σκι αντοχής προκάλεσε αύξηση των µυϊκών ινών που περιείχαν MHC ΙΙΑ και παράλληλη µείωση των ινών οι οποίες περιείχαν MHC I όπως και των ινών που περιείχαν ταυτόχρονα MHC IIA και ΜΗC IIX. Οι Jurimae et al (1997) εξέτασαν την ποσοστιαία κατανοµή σε οµογενοποιηµένα δείγµατα ισόµορφων MHC από τον τρικέφαλο βραχιόνιο µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης και απροπόνητους δοκιµαζόµενους οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε 10µηνη προπόνηση δύναµης. Από τα αποτελέσµατα φάνηκε ότι οι µυϊκές ίνες στους αθλητές σωµατοδόµησης αποτελούνταν από περισσότερα ισόµορφα MHC IIA και λιγότερα MHC IIX σε σύγκριση µε τους προπονηµένους δοκιµαζόµενους. Οι συγγραφείς ανακοίνωσαν ότι είναι πιθανόν η κατανοµή των µυϊκών ινών να συνεχίζει να αλλάζει µε την χρόνια αθλητική προπόνηση. Ωστόσο, έρευνες οι οποίες χρησιµοποίησαν το µοντέλο των διδύµων (γνησιοδίδυµα και ψευδοδίδυµα αδέλφια) για τον προσδιορισµό της επίδρασης του κληρονοµικού παράγοντα στην κατανοµή των µυϊκών ινών κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι η κληρονοµικότητα έχει τον κυρίαρχο ρόλο (Κomi and Karlsson 1979). Επιπλέον οι Saltin et al (1995) συγκρίνοντας την 28

31 κατανοµή των µυϊκών ινών στους µυς των άνω και κάτω άκρων σε νεαρούς και µεγαλύτερους δροµείς αντοχής από την Κένυα ανακοίνωσαν ότι οι σηµαντικές οµοιότητες µεταξύ τους οφείλονται σε κληρονοµικούς παράγοντες. Μέχρι σήµερα, δεν έχουν διεξαχθεί µακροχρόνιες µελέτες που να έχουν διερευνήσει την πιθανότητα αλλαγής των µυϊκών ινών µε τη χρόνια αθλητική προπόνηση. Ωστόσο, ένας τρόπος διερεύνησης των προσαρµογών που δέχονται οι σκελετικοί µύες ως αποτέλεσµα χρόνιας αθλητικής προπόνησης είναι η διερεύνηση της κατανοµής των µυϊκών ινών σε αθλητές διαφόρων αγωνισµάτων. Στον πίνακα 2.2. παρουσιάζονται οι σηµαντικότερες µελέτες που σύγκριναν την κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές διαφορετικών αγωνισµάτων. Σε µία από τις πρώτες µελέτες κατά την οποία διερευνήθηκε η ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές ήταν αυτή των Gollnick et al (1972). Οι συγγραφείς διερεύνησαν την κατανοµή των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ σε αθλητές ποδηλασίας, κανό, δροµέων αντοχής και ταχύτητας και ανακοίνωσαν ότι όλοι οι αθλητές αερόβιων αγωνισµάτων που συµµετείχαν στην έρευνα παρουσίαζαν υψηλά ποσοστά µυϊκών ινών τύπου Ι (βλέπε πίνακα 1). Παρόµοιες µελέτες συγκρίνοντας την ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών και τη µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO 2 max) σε αθλητές αεροβίων αγωνισµάτων ανέφεραν ότι υπήρχε στενή, θετική σχέση µεταξύ αυτών των δύο µεταβλητών (Forsberg et al 1976 ; Rusko 1976). Σε µία άλλη µελέτη διερευνήθηκε η ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών από τον γαστροκνήµιο µυ σε δύο αθλητές ταχύτητας (sprinters) παγκοσµίου κλάσεως και βρέθηκε ότι αυτός ο µυς αποτελούνταν από 76% µυϊκές ίνες ταχείας συστολής (τύπου ΙΙ) και µόνο 24% από µυϊκές ίνες βραδείας συστολής (τύπου Ι) (Costill et al 1976). Ένα χρόνο µετά µε βελτιωµένη µέθοδο ιστοχηµικής χρώσης ανακοινώθηκε ότι ο έξω πλατύς µηριαίος µυ σε αθλητές προσανατολισµού (orienteers) αποτελούνταν από 68% µυϊκές ίνες τύπου Ι, ενώ από τις µυϊκές ίνες τύπου ΙΙ το 24% αποτελούνταν από µυϊκές ίνες τύπου ΙΙΑ, και το 3% από µυϊκές ίνες τύπου ΙΙΒ (Jansson et al 1977). Την ίδια χρονιά οι Thorstensson et al (1977) 29

32 συγκρίνοντας µε ιστοχηµεία την κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές ταχύτητας (sprinters), προσανατολισµού (orienteers) και απροπόνητους δοκιµαζόµενους έδειξαν υψηλότερα ποσοστά µυϊκών ινών τύπου ΙΙ στους αθλητές ταχύτητας (61% τύπου ΙΙ) σε σχέση µε τους αθλητές προσανατολισµού (33% τύπου ΙΙ), και καµία στατιστικά σηµαντική διαφορά σε σχέση µε τους απροπόνητους δοκιµαζόµενους (52% τύπου ΙΙ), στον έξω πλατύ µηριαίο µυ. Ωστόσο οι συγγραφείς ανακοίνωσαν ότι υπήρχε θετική σχέση µεταξύ της κατανοµής των µυϊκών ινών τύπου ΙΙ και της µέγιστης ροπής στρέψης σε υψηλότερες γωνιακές ταχύτητες στο ισοκινητικό δυναµόµετρο στους αθλητές ταχύτητας (Thorstensson et al 1977). Οι Bergh et al (1978) εξετάζοντας τη µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου και την κατανοµή των µυϊκών ινών σε σκανδιναβούς αθλητές διαφόρων αγωνισµάτων έδειξαν ότι οι αθλητές µε τη υψηλότερη µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου παρουσίαζαν υψηλότερα ποσοστά βραδείας συστολής µυϊκές ίνες. Έτσι, το ποσοστό των µυϊκών ινών βραδείας συστολής σε δροµείς µεγάλων αποστάσεων και αθλητές του σκι αντοχής έφτανε στο 90-95% στον γαστροκνήµιο µυ. Από την άλλη πλευρά, οι αθλητές άρσης βαρών, οι αθλητές χόκεϊ επί πάγου, και οι αθλητές ταχύτητας παρουσίαζαν υψηλότερα ποσοστά ταχείας συστολής µυϊκές ίνες και χαµηλή µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. Σε αθλητές µεσαίων αποστάσεων η ποσοστιαία κατανοµή των µυϊκών ινών βραδείας και ταχείας συστολής ήταν περίπου ίδια. Παρόµοια κατανοµή µυϊκών ινών έδειξαν και οι Costill et al (1976) στο γαστροκνήµιο µυ αθλητών ρίψεων, άλµατος εις µήκους και ύψους. Αργότερα οι Baumann et al (1987) εξετάζοντας και τις µυϊκές ίνες ΙΙΑ και ΙΙΒ ανακοίνωσαν ότι ο έξω πλατύς µηριαίος µυς σε αθλητές ταχύτητας αποτελούνταν από 49% µυϊκές ίνες τύπου Ι, 41% τύπου ΙΙΑ και 10% τύπου ΙΙΒ. Λίγα χρόνια αργότερα οι Klitgaard et al (1990b) χρησιµοποιώντας µεθόδους ηλεκτροφόρεσης σε µονήρεις µυϊκές ίνες βρήκαν ένα υψηλό ποσοστό µυϊκών ινών που περιείχαν ταυτόχρονα MHC I και MHC ΙΙA ισόµορφα στους σκελετικούς µυς σκιέρ µεγάλων αποστάσεων (cross-country). Επιπρόσθετα οι Andersen et al (1994) ανακοίνωσαν ότι οι µυϊκές ίνες στον έξω 30

33 πλατύ µηριαίο µυ αθλητών ταχύτητας περιείχαν ταυτόχρονα MHC IIA και MHC IIX. Το σύνολο των µελετών οι οποίες προαναφέρθηκαν οδηγούν στο συµπέρασµα ότι οι αθλητές αντοχής κατέχουν υψηλά ποσοστά µυϊκών ινών τύπου Ι, ενώ οι αθλητές ταχύτητας κατέχουν υψηλά ποσοστά µυϊκών ινών τύπου ΙI. Ωστόσο, τα αποτελέσµατα από µελέτες οι οποίες διερεύνησαν την κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές δύναµης (π.χ. αθλητές σωµατοδόµησης και αθλητές άρσης βαρών) παρουσιάζουν µεγαλύτερες αντιφάσεις. Μια από τις πρώτες µελέτες κατά την οποία διερευνήθηκε η ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές σωµατοδόµησης ήταν αυτή του Tesch and Larsson (1982). Οι συγγραφείς ανακοίνωσαν ότι οι αθλητές σωµατοδόµησης κατείχαν µικρότερο ποσοστό µυϊκών ινών τύπου ΙΙ σε σχέση µε τους αθλητές άρσης βαρών (44% και 53% τύπου ΙΙ αντίστοιχα) στον έξω πλατύ µηριαίο µυ. Παρόµοιες µελέτες ανακοίνωσαν ότι η ιστοχηµική κατανοµή των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης δεν διέφερε µε την κατανοµή σε απροπόνητους δοκιµαζόµενους (Αlways et al 1988 ; MacDougall et al 1982 ; Sale et al 1987). Επιπλέον µελέτες µε προσεκτικότερη ιστοχηµική χρώση βρήκαν πολύ µικρά ποσοστά µυϊκών ινών τύπου ΙΙΒ στους σκελετικούς µυς αθλητών σωµατοδόµησης (Always 1994 ; Bell and Jacobs 1990 ; Essen- Gustavsson and Tesch 1990 ; Klitgaard et al 1990c ; Ryushi et al 1988 ; Schantz and Kallman 1989). Οι Klitgaard et al (1990c) χρησιµοποιώντας µεθόδους ηλεκτροφόρεσης σε µονήρεις µυϊκές ίνες βρήκαν ότι ο δικέφαλος βραχιόνιος µυς σε αθλητές σωµατοδόµησης περιείχε ταυτόχρονα MHC IIA και MHC IIX (16%). Παράλληλα οι ίδιοι συγγραφείς ανακοίνωσαν ότι οι αθλητές σωµατοδόµησης κατείχαν υψηλότερα ποσοστά µονήρων µυϊκών ινών που περιείχαν MHC IIA σε σχέση µε τους απροπόνητους δοκιµαζόµενους. Παρόµοια ήταν τα αποτελέσµατα των Jurimae et al (1997) οι οποίοι επιπλέον ανακοίνωσαν ότι η κατανοµή των MHC τύπου I στον τρικέφαλο βραχιόνιο µυ αθλητών σωµατοδόµησης δεν διέφερε µε αυτή των αθλητών αντοχής. Τα αποτελέσµατα των προαναφερθέντων µελετών επιβεβαιώνουν ότι η ιστοχηµική µέθοδος δεν είναι αρκετά ευαίσθητη ώστε να µπορεί να ανιχνεύσει 31

34 την ύπαρξη δύο ή και τριών διαφορετικών ισόµορφων ΜΗC σε διαφορετικές αναλογίες µέσα σε µια µυϊκή ίνα. Ωστόσο καµία µελέτη δεν έχει διερευνήσει την κατανοµή των µυϊκών ινών σε µονήρεις µυϊκές ίνες στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης. Η βελτίωση της δύναµης του έξω πλατύ µηριαίου µυ και δελτοειδή µυ παίζει σηµαντικό ρόλο στην αγωνιστική απόδοση αυτών των αθλητών. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση της κατανοµής των µυϊκών ινών και των ισόµορφων των MHC στον έξω πλατύ µηριαίο µυ και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης. Πίνακας 2.2. Μελέτες οι οποίες διερεύνησαν την κατανοµή των µυϊκών ινών σε αθλητές διαφορετικών αγωνισµάτων. Βιβλιογραφία Αθλητές Κατανοµή ινών Gollnick et al, αθλ.ποδηλ. 4 αθλ.κανό 8 αθλ. αντοχ. 11 αθλ. προσαν. Ι:61% ΙΙ:39% Ι:61% ΙΙ:39% Ι:59% ΙΙ:41% Ι:69% ΙΙ:31% Costill et al, αθλ. ταχ. Ι:27% ΙΙ:73% Jansson et al, αθλ. προσαν. Ι:68% ΙΙα:24% IIβ:3% IIγ:4% Thorstensson et al, αθλ. ταχ. 6 αθλ.σκι 7 αθλ.βαδ. 7 αθλ. προσαν. Ι:39% ΙΙ:61% Ι:48% ΙΙ:52% Ι:59% ΙΙ:41% Ι:67% ΙΙ:33% Tesch and Larsson, αθλ. σωµ. Ι:56% ΙΙ:44% Tesch et al, αθλ.αρσ.βαρ. 8 αθλ.αντοχ. Ι:41% ΙΙ:59% Ι:60% ΙΙ:40% Baumann et al, αθλ.ταχ Ι:49% ΙΙα:41% IIβ:10% 32

35 Klitgaard et al, 1990c 4 αθλ. σωµ I:41% I/IIA:6% IIA36% IIA/IIB:16% Andersen et al, αθλ.ταχ I:52% I/IIA:0.2% IIA34.7% IIA/IIB:13% Jurimae et al, αθλ. σωµ 5 προπ.δυν. 5 αθλ.κοπηλ. Ι:31.3% IIA:55.8% IIΧ:12.9% Ι:24.2.% IIA:45.7% IIΧ:30.1% Ι:25.4% IIA:42.8% IIΧ:31.2% Kadi, αθλ.ισχ. Ι:47% IIA:45% IIΧ:7% Αθλ. ποδηλ.=αθλητές ποδηλασίας, αθλ.κανό.=αθλητές κανο, αθλ. αντοχ.= ροµείς αντοχής, αθλ. προσαν.= αθλητές προσανατολισµού, αθλ. ταχ=δροµείς ταχύτητας, αθλ.σκι.=σκιέρ, αθλ.βαδ.= αθλητές βάδην, αθλ.σωµ..=αθλητές σωµατοδόµησης, αθλ.αρσ.βαρ.=αθλητές άρσης βαρών, προπ.δυν.=προπόνηση δύναµης, αθλ.κοπηλ.=αθλητές κοπηλασίας, αθλ.ισχ.=αθλητές ισχύος (power lifters). IIA, Ι/ΙΙΑ, ΙΙΑ, ΙΙΑ/ΙΙΒ και ΙΙΧ αναφέρονται σε ισόµορφα MHC, IIα, ΙΙβ και ΙΙγ αναφέρονται σε ιστοχηµικό προσδιορισµό των µυϊκών ινών 2.2. Μυϊκή υπερτροφία Η προπόνηση δύναµης βελτιώνει τη µέγιστη µυϊκή δύναµη που παράγει ένας µυς και αυξάνει την εγκάρσια επιφάνεια του. Έχει αναφερθεί ότι υπάρχει θετική σχέση µεταξύ της εγκάρσιας επιφάνειας ενός µυ και της µυϊκής δύναµης που µπορεί να παράγει ο µυς (Ikai and Fukunaga 1968 ; Sale et al 1987 ; Schantz et al 1981). Η σχέση αυτή είναι πιο στενή όταν η εγκάρσια επιφάνεια ενός µυ αυξάνεται µε την κατάλληλη προπόνηση (Schantz et al 1983). Η µυϊκή µάζα αρχίζει και αυξάνεται σε εντάσεις που να ξεπερνούν το 60 µε 70% της µέγιστης µυϊκής δύναµης που µπορεί να παράγει ένας µυς (MacDougall 1992). Μέχρι πρότινος ήταν αποδεκτό ότι η ανάπτυξη της µυϊκής µάζας οφείλεται σε νευρικές προσαρµογές, τουλάχιστον τις πρώτες εβδοµάδες εφαρµογής ενός προπονητικού προγράµµατος µε υψηλή αντίσταση (Häkkinen and Komi 1981 ; Häkkinen et al 1985). Σύµφωνα µε τις µελέτες αυτές, η µυϊκή δύναµη είναι αυτή που αυξάνεται αρχικά ενώ η ανάπτυξη της µυϊκής µάζας ακολουθεί µόνο µετά από µερικές εβδοµάδες και συνεχίζει να αυξάνεται εξαρτώµενη πάντα από το προπονητικό ερέθισµα. Ωστόσο, έχει αναφερθεί ότι η συχνότητα της πρωτεϊνικής σύνθεσης αρχίζει και αυξάνεται ευθύς αµέσως 33

36 µετά την επιβολή του πρώτου ασκησιογόνου ερεθίσµατος (50% αύξηση τις πρώτες 4 ώρες, 109% αύξηση στις 24 ώρες, και επαναφορά στα αρχικά επίπεδα µετά από 36 ώρες) (MacDougall et al 1995). Οι Ikai and Fukunaga (1970) µετρώντας την εγκάρσια επιφάνεια των καµπτήρων του αντιβραχίου έδειξαν αύξηση κατά 8% µετά από 8 εβδοµάδες προπόνησης µε αντίσταση. Παράλληλα οι Narici et al (1996) ανακοίνωσαν ότι η αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας του τετρακέφαλου µυός ήταν γραµµική κατά τη διάρκεια 6 µηνών προπόνησης µε αντίσταση. H µυϊκή υπερτροφία µπορεί να αποδοθεί είτε στην αύξηση του αριθµού των µυϊκών ινών (υπερπλασία) είτε στην αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας τους, είτε σε έναν συνδυασµό αυτών των δύο (Abernethy et al 1994). Στον πίνακα 2.3. παρουσιάζονται οι σηµαντικότερες µελέτες που διερεύνησαν τις πιθανές αιτίες µυϊκής υπερτροφίας στον ανθρώπινο µυϊκό ιστό σε αθλητές Υπερτροφία µυϊκών ινών Η αύξηση της πρωτεϊνικής σύνθεσης αποτελεί σηµαντικό παράγοντα αύξησης της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών σαν αποτέλεσµα προπόνησης µε εξωτερική αντίσταση (Goldberg 1975). Μελέτες που διερεύνησαν πιθανές αιτίες µυϊκής υπερτροφίας έδειξαν ότι η εφαρµογή ενός προγράµµατος µε αντίσταση διάρκειας 6-8 εβδοµάδων σε απροπόνητους δοκιµαζόµενους προκάλεσε αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών τους ινών (Dons et al 1979 ; Thorstensson 1976). Oι Abe et al (2000) έδειξαν ότι η προπόνηση µε υψηλή αντίσταση προκάλεσε υπερτροφία πιο γρήγορα και σε µεγαλύτερο βαθµό στις µυϊκές ίνες των άνω άκρων σε σχέση µε τους µυς των κάτω άκρων σε απροπόνητους δοκιµαζόµενους. Έχει ανακοινωθεί επίσης ότι η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών αυξάνεται ηµερησίως κατά 0,1% περίπου καθόλη τη διάρκεια εφαρµογής ενός προγράµµατος προπόνησης µε αντίσταση (Booth and Thomason 1991). Παρόµοια είναι τα αποτελέσµατα και από µελέτες οι οποίες διερεύνησαν πιθανές αιτίες µυϊκής υπερτροφίας σαν αποτέλεσµα µακροχρόνιας προπόνησης µε αντίσταση. Βλέπε πίνακα

37 (Häggmark et al 1978 ; MacDougall 1992 ; MacDougall et al 1984 ; Prince et al 1976 ; Schantz et al 1983). Οι Häggmark et al (1978) έδειξαν ότι η κατά 26% µεγαλύτερη µυϊκή µάζα σε αθλητές άρσης βαρών οφείλονταν στη µεγαλύτερη εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών τους. Οι Schantz et al (1981) συγκρίνοντας τη µυϊκή µάζα µεταξύ απροπόνητων δοκιµαζόµενων και αθλητών σωµατοδόµησης απέδωσαν την αυξηµένη µυϊκή µάζα των τελευταίων στην αύξηση του όγκου των υπαρχόντων µυϊκών ινών τους. Η προπόνηση δύναµης προκαλεί υπερτροφία τόσο στις βραδείας όσο και στις ταχείας συστολής µυϊκές ίνες (Bell and Jacobs 1990 ; MacDougall et al 1984; Schantz et al 1983; Taylor and Wilkinson 1986).Οι Hakkinen et al (1981) εξέτασαν την εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών σε απροπόνητους δοκιµαζόµενους πριν και µετά την εφαρµογή ενός προπονητικού προγράµµατος µε υψηλή αντίσταση διάρκειας 16 εβδοµάδων. Από τα αποτελέσµατα φάνηκε ότι κατά τις 8 πρώτες εβδοµάδες προκλήθηκε υπερτροφία στις µυϊκές ίνες ταχείας συστολής. Ωστόσο, µετά την 8 η εβδοµάδα µέχρι την 16 η η υπερτροφία ήταν εµφανή τόσο στις µυϊκές ίνες ταχείας όσο και στις βραδείας συστολής µυϊκές ίνες. Από την άλλη, η προπόνηση αντοχής διάρκειας 6 µηνών έχει βρεθεί να προκαλεί υπερτροφία επιλεκτικά στις µυϊκές ίνες βραδείας συστολής (Gollnick et al 1973). Σε αθλητές σωµατοδόµησης, άρσης βαρών και αθλητές ισχύος (power lifters) έχει βρεθεί υπερτροφία και στους δύο τύπους µυϊκών ινών µε µεγαλύτερη υπερτροφία στις µυϊκές ίνες ταχείας συστολής (Alway et al 1992 ; Bell and Jacobs 1990 ; MacDougall et al 1984 ; Schantz et al 1983). Επιπλέον, οι Kadi et al (1999) διερεύνησαν την επίδραση αναβολικών ουσιών στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών του τραπεζοειδή µυ σε αθλητές ισχύος (power lifters). Οι συγγραφείς ανακοίνωσαν ότι η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών βραδείας και ταχείας συστολής ήταν µεγαλύτερη στους αθλητές ισχύος που είχαν κάνει χρήση αναβολικών ουσιών σε σύγκριση µε τους αθλητές ισχύος που δεν είχαν κάνει χρήση αυτών των ουσιών. Ανάλογα ήταν τα ευρήµατα και των Bhasin et al (1996) οι οποίοι ανακοίνωσαν ότι η χρήση τεστοστερόνης προκαλεί αύξηση της µυϊκής µάζας. Οι Kadi and Thornell 35

38 (1999) διερευνώντας την επίδραση της βραχύχρονης και µακρόχρονης προπόνησης µε υψηλή αντίσταση στον τραπεζοειδή µυ ανακοίνωσαν αύξηση στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών αυτού του µυ η οποία οφείλονταν στην αυξηµένη συγκέντρωση µυοινιδιακών και δορυφορικών κυττάρων. To σύνολο των µελετών που προαναφέρθηκαν υποστηρίζουν ότι ο αριθµός των µυϊκών ινών στον άνθρωπο καθορίζεται πριν ή λίγο µετά τη γέννηση. Οποιαδήποτε µετέπειτα αλλαγή στη µυϊκή µάζα οφείλεται στην αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας των υπαρχόντων µυϊκών ινών Υπερπλασία µυϊκών ινών Η αύξηση του αριθµού των µυϊκών ινών συµβάλει σηµαντικά στην ανάπτυξη του ανθρώπινου µυϊκού ιστού κατά το µεταγεννητικό στάδιο ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισµού (Kadi 2000). Έρευνες σε πειραµατόζωα έδειξαν επίσης, ότι µια µικρή αύξηση στον αριθµό των µυϊκών ινών µπορεί να συµβεί είτε µετά από παρέµβαση µη φυσιολογικής υπερχρήσης των µυών τους Sola et al (1973), είτε µετά την επιβολή ασκησιογόνου ερεθίσµατος µε αντίσταση (Gonyea and Erickson 1976). Μελέτες που διερεύνησαν πιθανή ύπαρξη υπερπλασίας στον ανθρώπινο µυϊκό ιστό έδειξαν ότι η προπόνηση αντίστασης διάρκειας 3 µηνών σε απροπόνητους δοκιµαζόµενους δεν προκάλεσε αύξηση του αριθµού των µυϊκών ινών (ΜcCall et al 1996). Οι συγγραφείς αυτής της µελέτης ανακοίνωσαν ότι είναι άγνωστο αν ο ανθρώπινος µυς αντιδρά µε υπερπλασία σαν αποτέλεσµα προπόνησης µε αντίσταση λόγω µεθοδολογικών περιορισµών. Ωστόσο, έµµεσες αναφορές από µελέτες υποστηρίζουν πιθανή ύπαρξη υπερπλασίας σαν αποτέλεσµα µακροχρόνιας προπόνησης µε αντίσταση. Για παράδειγµα, καµία διαφορά δεν βρέθηκε στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών σε αθλητές σωµατοδόµησης και απροπόνητους δοκιµαζόµενους στον έξω πλατύ µηριαίο µυ (Tesch and Larsson 1982). Οι Larsson and Tesch (1986) χρησιµοποιώντας µεθόδους ηλεκτροµυογραφίας σε µονήρεις µυϊκές ίνες ανακοίνωσαν ότι οι µυϊκές ίνες σε αθλητές δύναµης παρουσίαζαν µεγαλύτερη πυκνότητα σε 36

39 σύγκριση µε τις µυϊκές ίνες απροπόνητων δοκιµαζόµενων. Οι MacDougall et al (1982) έδειξαν ότι ο τρικέφαλος βραχιόνιος µυς ήταν κατά 27% µεγαλύτερος σε αθλητές σωµατοδόµησης συγκριτικά µε απροπόνητους δοκιµαζόµενους οι οποίοι προηγουµένως είχαν υποβληθεί σε προπονητικό πρόγραµµα µε υψηλή αντίσταση διάρκειας 6 µηνών. Ωστόσο καµιά διαφορά δεν βρέθηκε στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών µεταξύ των δύο οµάδων. Πιθανή εξήγηση στο φαινόµενο αυτό επιχείρησαν να δώσουν οι Alway et al (1989) οι οποίοι βρήκαν σηµαντικό αριθµό µυϊκών ινών βραδείας συστολής µικρών σε µέγεθος στο δικέφαλου βραχιόνιο µυ αθλητών σωµατοδόµησης. Επιπλέον, στην ίδια µελέτη φάνηκε ότι υπήρχε θετική σχέση µεταξύ της εγκάρσιας επιφάνειας του δικέφαλου βραχιόνιου µυ τόσο µε την εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών του όσο και µε τον αριθµό των καταµετρηθέντων µυϊκών ινών του ίδιου µυ. Οι ίδιοι συγγραφείς 3 χρόνια αργότερα εξέτασαν την εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών σε αθλητές σωµατοδόµησης υψηλού επιπέδου οι οποίοι προηγουµένως είχαν υποβληθεί σε προπονητικό πρόγραµµα µε υψηλή αντίσταση διάρκειας 24 εβδοµάδων (Always et al 1992). Οι συγγραφείς δεν βρήκαν επιπλέον αύξηση στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών στους µύες αυτών των αθλητών και ανακοίνωσαν ότι υπάρχει ένα µέγιστο όριο αύξησης του όγκου των µυϊκών ινών χωρίς όµως να το προσδιορίσουν χρονικά. Η ύπαρξη µικρών σε µέγεθος µυϊκών ινών, στις έρευνες των Alway et al. (1989) και Nygaard and Nielsen (1978) σε αθλητές σωµατοδόµησης και κολυµβητές υψηλού επιπέδου ενισχύει έµµεσα τη θεωρία περί δηµιουργίας νέων µυϊκών κυττάρων σαν αποτέλεσµα µακροχρόνιας προπόνησης µε αντίσταση. 37

40 Πίνακας 2.3.: Μελέτες που διερεύνησαν πιθανές αιτίες µυϊκής υπερτροφίας Βιβλιογραφία Αθλητές Μυς Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Prince et al, 1976 A.I-Α.. Έξω πλατύς µηριαίος µυς. Häggmark et al, 1978 A.A.B. - Α.. Έξω πλατύς µηριαίος µυς. Nygaard and Νielssen, 1978 Κολυµβ. - Α.. ελτοειδής µυς Schantz et al,1981 ΑΣ -Α.. Έξω πλατύς µηριαίος µυς. Tesch and Larsson, Α.Σ.. -Α.. Έξω πλατύς µηριαίος µυς. ελτοειδής µυς. Mac Dougall et al, 1982 Α.Σ..- Α.Ι. -Α.. Τρικέφαλος βραχιόνιος Mac Dougall et al, 1984 ΑΣ -Α.. ικέφαλος βραχιόνιος Larsson and Tesch, 1986 Α.Σ.. -Α.. Έξω πλατύς µηριαίος µυς. Τετρακέφαλο ς µυς. Alway et al, 1989 ΑΣ -Α.. ικέφαλος βραχιόνιος = Αυξηµένη εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών, = Καµιά διαφορά στην εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών, Α..= Απροπόνητοι δοκιµαζόµενοι, A.A.B.=Αθλητές άρσης βαρών, Κολυµβ.= Κολυµβητές, Α.Σ..= Αθλητές σωµατοδόµησης, Α.Ι.= Αθλητές ισχύος (power lifters). Σε µία πιο πρόσφατη έρευνα οι Kadi and Thornell (1999) χρησιµοποιώντας µεθόδους µε αντισώµατα έδειξαν ότι η βραχύχρονη και µακρόχρονη προπόνηση µε υψηλή αντίσταση προκάλεσε τη δηµιουργία µικρών και ενδιάµεσων σε µέγεθος µυϊκών κυττάρων τα οποία εκφράζανε τα γονίδια για τις MHC τα οποία εµφανίζονται κατά το µεταγεννητικό στάδιο ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισµού. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση 38

41 της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών από τον έξω πλατύ µηριαίο και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Σε µία από τις πρώτες µελέτες διερεύνησης της πυκνότητας των τριχοειδών αγγείων στον ανθρώπινο µυϊκό ιστό χρησιµοποιήθηκε το ηλεκτρονικό µικροσκόπιο (Hermansen and Wachtlova 1971). Στη µελέτη συµµετείχαν αθλητές αντοχής και απροπόνητοι δοκιµαζόµενοι και οι αναλύσεις εξέτασαν την πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων (cap.mm -2 ) και τον αριθµό τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα (cap.fib -1 ). Οι συγγραφείς δεν βρήκαν διαφορές και ανακοίνωσαν ότι η µέθοδος που χρησιµοποίησαν δεν ήταν αρκετά ευαίσθητη ώστε να ανιχνεύσει όλα τα τριχοειδή αγγεία. Λίγα χρόνια αργότερα η χρησιµοποίηση µίας νέας ιστοχηµικής µεθόδου (amylaseperiodic acid Schiff (Pas) staining) αποδείχθηκε καταλληλότερη για την ανίχνευση των τριχοειδών αγγείων και των µυϊκών ινών στον ανθρώπινο µυϊκό ιστό (Andersen 1975). Τα αποτελέσµατα από µελέτες οι οποίες χρησιµοποίησαν τη µέθοδο αυτή (Pas staining) έδειξαν ότι όλες οι µεταβλητές των τριχοειδών αγγείων (cap.mm -2 και cap.fib -1 ) ήταν αυξηµένες σε αθλητές αντοχής σε σύγκριση µε απροπόνητους δοκιµαζόµενους (Andersen 1975 ; Andersen and Henriksson 1977 ; Brodal et al 1977 ; Ιngjer and Brodal 1978 ; Nygaard 1982 ; Nygaard and Nielsen 1978). Επιπλέον, βρέθηκε γραµµική σχέση µεταξύ του αριθµού τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα και της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (Saltin and Golnick 1983). ηλαδή, η αύξηση της µέγιστης πρόσληψης οξυγόνου είχε ως αποτέλεσµα την παράλληλη αύξηση του αριθµού των τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα. Η αύξηση αυτή του αριθµού των τριχοειδών αγγείων είναι µεγαλύτερη από την αύξηση της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών σε αθλητές αντοχής µε αποτέλεσµα να µειώνεται η απόσταση διάχυσης οξυγόνου µέχρι το κέντρο της µυϊκής ίνας (Hοuston et al 1979 ; Nygaard and Nielsen 1978). Σε αντίθεση µε την προπόνηση αντοχής όπου η τροφοδοσία των µυών µε οξυγόνο 39

42 είναι απαραίτητη και η πυκνότητα τριχοειδών αγγείων είναι µεγάλη, η προπόνηση δύναµης χρησιµοποιεί αναερόβιους µηχανισµούς ενέργειας. Η υπερτροφία που προκαλείτε µε την προπόνηση δύναµης θα έχει ως αποτέλεσµα την αυξηµένη εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών στην οποία κάθε τριχοειδή αγγείο πρέπει να τροφοδοτήσει µε οξυγόνο. Εποµένως, η µεγάλη εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών που παρατηρείτε σε αθλητές δύναµης έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της πυκνότητας των τριχοειδών τους αγγείων (Tesch 1987). Ωστόσο, µελέτες οι οποίες διερεύνησαν την πυκνότητα και τον αριθµό τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα σε αθλητές δύναµης έδειξαν αντιφατικά αποτελέσµατα. Ο Schantz (1982) ανακοίνωσε ότι ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα στον έξω πλατύ µηριαίο µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης ήταν µεγαλύτερες όταν τους σύγκρινε µε απροπόνητους δοκιµαζόµενους. Ωστόσο καµία διαφορά δεν βρέθηκε στην πυκνότητα των τριχοειδών όταν αυτή υπολογίστηκε ανά εγκάρσια επιφάνεια µυός (mm -2 ). Αντίθετα µε τη µελέτη του Schantz (1982), καµία διαφορά δεν βρέθηκε στον αριθµό και στην πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων σε αθλητές άρσης βαρών και αθλητές ισχύος (power lifters) σε σύγκριση µε απροπόνητους δοκιµαζόµενους (Schantz 1983 ; Tesch et al 1984). Επιπλέον ο Dudley et al (1986) ανακοίνωσαν ότι ο αριθµός τριχοειδών αγγείων ήταν µεγαλύτερος στον έξω πλατύ µηριαίο και τρικέφαλο βραχιόνιο µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης σε σύγκριση µε αθλητές άρσης βαρών. Τα αποτελέσµατα από µελέτες οι οποίες διερεύνησαν τα τριχοειδή αγγεία σαν αποτέλεσµα προπόνησης δύναµης έδειξαν ότι η προπόνηση δεν προκάλεσε σηµαντικές αλλαγές στην πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων (Luthi et al 1986 ; Tesch et al 1990). Αντίθετα οι Hather et al (1991) ανακοίνωσαν αυξηµένο αριθµό τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα µετά από προπόνηση µε υψηλή αντίσταση. Ωστόσο ο αριθµός τριχοειδών αγγείων δεν αυξήθηκε στους δοκιµαζόµενους που παρουσίασαν µεγαλύτερη υπερτροφία στις µυϊκές τους ίνες µετά το τέλος της προπονητικής περιόδου. Οι MacCall et al (1996) ανακοίνωσαν ότι η προπόνηση 3 µηνών παρόµοια µε αυτή των αθλητών σωµατοδόµησης προκάλεσε αύξηση του αριθµού τριχοειδών ανά µυϊκή ίνα στο δικέφαλο βραχιόνιο µυ των 40

43 δοκιµαζόµενων. Ωστόσο, καµιά διαφορά δεν βρέθηκε στην πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων πριν και µετά την προπονητική περίοδο. Τέλος, έχει αναφερθεί ότι η χρήση µίας νέας µεθόδου µε αντισώµατα (UEA-I και collagen type IV) αποδείχθηκε καταλληλότερη για την ανίχνευση των τριχοειδών αγγείων σε σχέση µε την ιστοχηµική µέθοδο (amylase-periodic acid Schiff (Pas) staining) (Qu et al 1997). Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση της πυκνότητας τριχοειδών αγγείων και του αριθµού των τριχοειδών αγγείων γύρω από κάθε µυϊκή ίνα από τον έξω πλατύ µηριαίο και δελτοειδή µυ σε αθλητές σωµατοδόµησης. 41

44 ΙΙΙ. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 42

45 3.1. οκιµαζόµενοι Στη µελέτη συµµετείχαν συνολικά 40 δοκιµαζόµενοι: 20 αθλητές σωµατοδόµησης συµµετείχαν στην παρούσα µελέτη. Οι αθλητές έπρεπε να απαντήσουν σε ένα εκτενές ερωτηµατολόγιο µε ερωτήσεις σχετικές µε την τρέχουσα και προηγούµενη κατάσταση της υγείας τους, τις προπονητικές τους συνήθειες, την προπονητική τους εµπειρία, τη δίαιτα, καθώς και τη χρήση θρεπτικών συµπληρωµάτων. Όλοι οι αθλητές σωµατοδόµησης ήταν ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί και συµµετείχαν σε εθνικούς και διεθνείς αγώνες. Έξι από τους αθλητές σωµατοδόµησης κατετάγησαν πρώτοι τουλάχιστον σε έναν αγώνα εθνικού επιπέδου. Ένας από τους αθλητές κατετάγη τρίτος και ένας άλλος κατετάγη έκτος κατά τη διάρκεια του παγκόσµιου πρωταθλήµατος ένα χρόνο πριν από τις µετρήσεις. Οι αθλητές προπονούνταν τακτικά για 3-4 ώρες, 4-6 φορές ανά εβδοµάδα. Η προπόνηση των κάτω άκρων περιλάµβανε εκτάσεις ποδιών, βαθύ κάθισµα, πιέσεις ποδιών και κάµψεις ποδιών. Η προπόνηση των άνω άκρων περιλάµβανε πλάγιες άρσεις, πιέσεις αλτήρων µε στροφή, κάµψεις µπάρας, κάµψεις χεριών και βυθίσεις σε πάγκο. Συνολικά 12 σετ των επαναλήψεων στο 70-90% της µέγιστης επιβάρυνσης εκτελούνταν ανά προπονητική συνοδεία. 20 φοιτητές φυσικής αγωγής οι οποίοι συµµετείχαν ως οµάδα ελέγχου. Όλοι οι δοκιµαζόµενοι ενηµερώθηκαν σχετικά µε την διαδικασία των µετρήσεων, το σκοπό, και τους πιθανούς κινδύνους και έδωσαν την γραπτή τους συγκατάθεση προκειµένου να συµµετάσχουν στη µελέτη. Ένας παθολόγος εκτέλεσε µια πλήρη ιατρική εξέταση µε σκοπό να αξιολογήσει την κατάσταση της υγείας τους και να αποκλείσει οποιουσδήποτε ασθενείς. Τα ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά των δοκιµαζόµενων της παρούσας µελέτης παρουσιάζονται στον πίνακα

46 Πίνακας 3.1. Ανθρωποµετρικά χαρακτηριστικά των δοκιµαζόµενων. Αριθµός (Νο) ΑΣ : αθλητές σωµατοδόµησης, ΦΦΑ: φοιτητές φυσικής αγωγής. Μέση τιµή, ± σταθερό σφάλµα. Ηλικία (yr) Προπ. εµπειρία (yr) Βάρος (kg) Ύψος (cm) ΑΣ ±3.9 8 ± ±8 177 ±4.6 ΦΦΑ ± ± ± Μυϊκή δύναµη Η καταγραφή της δύναµης του τετρακέφαλου µυός µετρήθηκε σε ένα ισοκινητικό δυναµόµετρο CYBEX II (Lumex N.Y, U.S.A). Η µέγιστη ροπή καταγράφηκε σε Nm ανά πέντε (5) µοίρες σε όλο το εύρος της κίνησης µε ειδικό πρόγραµµα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Τα αποτελέσµατα της ροπής από το βάρος του σκέλους και το επίπεδο του βραχίονα του δυναµόµετρου τύπου CYBEX, καθορίσθηκαν ατοµικά επιτρέποντας το σκέλος του ατόµου να βρίσκεται σε πλήρη έκταση (0º οριζοντίως). Από αυτή τη θέση το µηχάνηµα ήταν στις 0º και το σκέλος ήταν ελεύθερο. Όταν το σκέλος σταθεροποιούνταν σε πλήρη έκταση η ροπή από το βάρος του σκέλους καταγράφονταν στον υπολογιστή. Οι υψηλότερες ροπές διορθώνονταν έτσι ώστε να υπολογίζεται η επίδραση της βαρύτητας. Μετά το τέλος της προθέρµανσης που διαρκούσε περίπου πέντε λεπτά, ο εξεταζόµενος καθόταν στο κάθισµα του δυναµόµετρου. Όλες οι µετρήσεις έγιναν στο δεξί σκέλος των εξεταζοµένων. Η ακινητοποίηση των υπολοίπων µυϊκών οµάδων επιτυγχάνονταν µε την πρόσδεσή τους στο κάθισµα µε τέσσερις αυτοκόλλητες ταινίες, µία για τη σταθεροποίηση του θώρακα, µία για τη σταθεροποίηση των ισχίων, µία τρίτη για την πρόσδεση του δοκιµαζόµενου σκέλους, λίγο πάνω από το γόνατο και µία τέταρτη 44

47 επάνω από την ποδοκνηµική άρθρωση. Τα άνω άκρα ήταν σταυρωµένα στο στήθος και το αριστερό σκέλος ήταν µετέωρο. Μετά τη σταθεροποίηση του εξεταζόµενου, ακολουθούσε ευθυγράµµιση του άξονα του δυναµόµετρου µε τον ανατοµικό άξονα της άρθρωσης του γόνατος και ο καθορισµός του σηµείου της πλήρους έκτασης του γόνατος, όπου έπρεπε να τοποθετηθεί ο ειδικός ασφαλιστικός σφιγκτήρας. Ο µοχλοβραχίονας αντίστασης του δυναµόµετρου τοποθετούνταν 5-10 cm επάνω από την ποδοκνηµική άρθρωση. Επακολουθούσε εξοικείωση των εξεταζόµενων µε τη δοκιµασία, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσουν την εκτέλεση της πλήρους έκτασης και κάµψης του γόνατος. Η έκταση του τετρακεφάλου µηριαίου µυός άρχιζε από τις 90 ο µε το γόνατο λυγισµένο και µέχρι την πλήρη έκταση µε το σκέλος τεντωµένο στις 0 ο. Η καταγραφή της δύναµης του τετρακέφαλου µυός έγινε στις γωνιακές ταχύτητες 300 ο s -1, 180 ο s -1 και 60 ο s -1 και πραγµατοποιήθηκε µε τη σειρά που αναφέρονται. Σε κάθε γωνιακή ταχύτητα έγιναν τρεις προσπάθειες, από τις οποίες καταγράφονταν η καλύτερη. Ανάµεσα σε κάθε προσπάθεια υπήρχε ένα διάλειµµα 30 δευτερολέπτων, ενώ ανάµεσα στις γωνιακές ταχύτητες ο χρόνος ανάπαυσης ήταν 60 δευτερόλεπτα Μυϊκές Βιοψίες Μυϊκές βιοψίες ελήφθησαν από το δεξί έξω πλατύ µηριαίο µυ και από τη µέση µοίρα του δελτοειδούς µυός µε την τεχνική της βελόνας (Bergstrom 1962). Ο µυϊκός ιστός καθαρίστηκε αµέσως από τον ορατό συνδετικό ιστό και το αίµα και χωρίστηκε σε δύο κοµµάτια Ένα κοµµάτι ψύχθηκε αµέσως σε υγρό άζωτο για ανάλυση των ισόµορφων των MHC σε µονήρεις µυϊκές ίνες. Το δεύτερο κοµµάτι βυθίστηκε σε βοηθητικό διάλυµα ψύξης (emmbeding compound, Tissue Teck), και όλο το σύµπλεγµα βυθίστηκε σε ισοπεντάνη που είχε προψυχθεί σε υγρό άζωτο. To δεύτερο αυτό κοµµάτι χρησιµοποιήθηκε για ιστοχηµική ανάλυση, ανάλυση τριχοειδών µε αντισώµατα (UEA-I και collagen type IV) καθώς επίσης και 45

48 για ανάλυση των οµογενοποιηµένων ισόµορφων των MHC. Όλα τα δείγµατα τοποθετήθηκαν στους ως τη µέρα της ανάλυσης Ιστοχηµική ανάλυση του τύπου των µυϊκών ινών Από το µυϊκό ιστό συλλέχθηκαν εγκάρσιες διαδοχικές τοµές πάχους 10µm σε ψυκτικό µικροτόµο θερµοκρασίας C και προετοιµάστηκαν για ιστοχηµική χρώση ATPασης (Brooke και Kaiser 1970). Η ιστοχηµική χρώση για τον καθορισµό της κατανοµής των µυϊκών ινών στηρίζεται στην παρακάτω διαδικασία. Εκθέτοντας το µυϊκό δείγµα σε ένα διάλυµα µε συγκεκριµένο ph, δραστηριοποιείται η ΑΤPαση σε κάποιες ίνες ενώ αδρανοποιείται σε κάποιες άλλες. Στη συνέχεια εκτίθεται το µυϊκό δείγµα σε διάλυµα το οποίο περιέχει ATP και ασβέστιο σε αλκαλικό ph (ph=9,4). Με αυτή τη διαδικασία απελευθερώνεται ανόργανος φώσφορος ο οποίος καθιζάνει σαν φωσφορικό ασβέστιο. Κατόπιν, το δείγµα τοποθετείτε σε διάλυµα χλωριούχου κοβαλτίου όπου το ασβέστιο του φωσφορικού ασβεστίου αντικαθίσταται µε κοβάλτιο, δίνοντας φωσφορικό κοβάλτιο. Τέλος το δείγµα εκτίθεται σε διάλυµα σουλφιδικής αµµωνίας και ο φώσφορος αντικαθίσταται αφήνοντας ένα µαύρο ίζηµα σουλφιδικού κοβαλτίου χρωµατίζοντας µε αυτών τον τρόπο τα σηµεία δράσης του ενζύµου ATPαση της µυοσίνης. Έτσι, οι µυϊκές ίνες τύπου Ι αδρανοποιούνται σε αλκαλικό ph (10,3) µε αποτέλεσµα να επισηµαίνονται λευκές ενώ οι τύπου ΙΙΑ και ΙΙΒ ενεργοποιούνται µε αποτέλεσµα να µαυρίζουν. Ακολουθώντας έκθεση σε όξινο ph (4,37) συµβαίνει το αντίθετο. Οι µυϊκές ίνες τύπου ΙΙΑ και ΙΙΒ ξεχωρίζουν µεταξύ τους όταν εµβαπτιστούν σε ph 4,6. Έτσι οι µυϊκές ίνες ΙΙΑ αδρανοποιούνται ενώ οι ΙΙΒ ενεργοποιούνται και σκουραίνουν (Brooke και Kaiser 1970 α,β) (Πίνακας 3.2). Η µορφοµετρική ανάλυση πραγµατοποιήθηκε χρησιµοποιώντας σύστηµα ανάλυσης εικόνας (TEMA, Scanbeam a/s, Handsund, Denmark). 46

49 ph 4,37 ph 4,6 ph 10,3 Ι IIΓ ΙΙΑ ΙΙΑΒ IIΒ Πίνακας 3.2. Ταξινόµηση των µυϊκών ινών όταν αυτή προσδιορίζεται µε βάση την ιστοχηµική χρώση ATPασης (Brooke and Kaiser 1970) Προσδιορισµός τριχοειδών µε αντισώµατα (UEA-I και collagen type IV) Από τον ψυκτικό µικροτόµο συλλέχθηκαν εγκάρσιες διαδοχικές τοµές των 10µm και προετοιµάστηκαν για άνοσο-ισοχηµική χρώση µε τη µέθοδο διπλής χρώσης. Η µέθοδος διπλής χρώσης βασίστηκε στο συνδυασµό δύο αντισωµάτων (Ulex europaeus agglutinin I lectin ή (UEA-I) και collagen type IV) (Qu et al, 1997). Η µορφοµετρική ανάλυση των τριχοειδών αγγείων πραγµατοποιήθηκε χρησιµοποιώντας σύστηµα ανάλυσης εικόνας (TEMA, Scanbeam a/s, Handsund, Denmark) και περιελάµβανε τον υπολογισµό της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών, της πυκνότητας των τριχοειδών αγγείων (Cap/mm 2 ) και του αριθµού τριχοειδών ανά µυϊκή ίνα (Cap/fib). 47

50 Ανάλυση των ισόµορφων των MHC 10 εγκάρσιες διαδοχικές τοµές των 10µm τοποθετήκαν σε ένα γυάλινο δοχείο το οποίο περιείχε το εξής απορρυθµιστικό διάλυµα: 10% γλυκερόλη, 5% β-mercaptoethanol, 2,3% SDS, 62,5mM Tris-Hcl, σε ph 6,8. Τα οµογενοποιηµένα µείγµατα θερµάνθηκαν για 10 λεπτά στους 60 0 C πριν µεταφερθούν σε πήκτωµα ηλεκτροφόρησης (Fry και συνεργ. 1994). Το πήκτωµα διαχωρισµού (6% acrylamide) περιείχε: 0,08% bis-acrylamide, 0,1% SDS, 375mM Tris-base (ph 8,75) και 37,5% γλυκερόλη. Το πήκτωµα µεταφοράς περιείχε: 3% acrylamide, 0,16% bis-acrylamide, 0,1% SDS, και 125mM Tris-base (ph 6,8).Ο πολυµερισµός ξεκίνησε µε APS/TEMED και στα δύο πηκτώµατα. Εφαρµόστηκε δυναµικό 200V για 4 ώρες ακολουθούµενο από 4 περίπου ώρες στα 400V. Η εµφάνιση των πρωτεϊνών έγινε µε χρώση αργύρου και η εκτίµηση της αναλογίας των ισόµορφων των MHC έγινε χρησιµοποιώντας ειδικό πρόγραµµα µέτρησης της πυκνότητας (Scion Image) Ανάλυση των ισόµορφων των MHC σε µονήρεις µυϊκές ίνες Το κοµµάτι της βιοψίας το οποίο είχε ψυχθεί απευθείας σε υγρό άζωτο µεταφέρθηκε σε γυάλινο δοχείο (petri dish) το οποίο περιείχε το εξής διάλυµα σε θερµοκρασία δωµατίου: 50% γλυκερόλη και 10mΜ TrisHCl. Η αποµόνωση των µυϊκών ινών έγινε σε στερεοµικροσκόπιο σε θερµοκρασία δωµατίου (Εικόνα 3.1). Οι µυϊκές ίνες µετά την αποµόνωσή τους από τον υπόλοιπο ιστό µεταφέρονταν σε νέο δοχείο το οποίο περιείχε το ίδιο µε το παραπάνω διάλυµα. Η δεύτερη αυτή µεταφορά εξασφάλισε ακόµη περισσότερο την αποµόνωση µονήρων µυϊκών ινών. Στη συνέχεια η κάθε ίνα µεταφέρονταν σε ένα γυάλινο τριχοειδές αγγείο το οποίο περιείχε το εξής απορρυθµιστικό διάλυµα: 10% γλυκερόλη, 5% β-mercaptoethanol, 2,3% SDS, 62,5mM Tris-Hcl, σε ph 6,8. Τα τριχοειδή αγγεία τα οποία περιείχαν τις αποµονωµένες µυϊκές ίνες τοποθετήθηκαν σε θερµοκρασία δωµατίου κατά τη διάρκεια της νύχτας πριν µεταφερθούν σε πήκτωµα 48

51 ηλεκτροφόρεσης. H διαδικασία της ηλεκτροφόρεσης καθώς και οι περιεκτικότητες των διαλυµάτων περιγράφονται παραπάνω. Η αναγνώριση των ισόµορφων των MHC έγινε µε ένα δείγµα από οµογενοποιηµένο ιστό ο οποίος περιείχε και τα τρία ισόµορφα των MHC και ο οποίος µεταφέρθηκε στο ίδιο πήκτωµα µε τις µονήρεις µυϊκές ίνες. Εικόνα 3.1. Αποµονωµένη µυϊκή ίνα όπως φαίνεται στο στερεοµικροσκόπιο Στατιστική ανάλυση Για την περιγραφή των παραµέτρων χρησιµοποιήθηκε η µέση τιµή και η σταθερή απόκλιση. Για τη σύγκριση των διαφορών µεταξύ των δοκιµαζόµενων χρησιµοποιήθηκε το T-Test ανεξάρτητων µεταβλητών. Για τις συσχετίσεις των µεταβλητών χρησιµοποιήθηκε το Pearson s correlation coefficient, ενώ το p<0.05 επιλέχθηκε σαν επίπεδο σηµαντικότητας. 49

52 IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 50

53 4.1. Έξω πλατύς µηριαίος µυς Κατανοµή και εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών Η ανάλυση της ιστοχηµικής χρώσης στον έξω πλατύ µηριαίο µυ έδειξε ότι το ποσοστό των µυϊκών ινών βραδείας συστολής τύπου Ι ήταν περίπου το ίδιο, τόσο στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) (40,6 ±11,5%), όσο και στους φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ) (41,3 ±10,8). Το ποσοστό των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΑ ήταν 35,6 ±12,4 στους αθλητές σωµατοδόµησης και 37,1 ±7,4 στους φοιτητές φυσικής αγωγής, ενώ το ποσοστό των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΒ ήταν 3,6 ±5,5 στους αθλητές σωµατοδόµησης και 11,7 ±9,2 στους φοιτητές φυσικής αγωγής (p<0,01). Το ποσοστό των ενδιάµεσων µυϊκών ινών τύπου ΙΙΑΒ ήταν στατιστικά σηµαντικά µεγαλύτερο στους αθλητές σωµατοδόµησης, (ΑΣ : 17,6 ±12,2, ΦΦΑ: 5,6 ±6,6 ; p<0,01). Καµιά στατιστικά σηµαντική διαφορά δεν βρέθηκε στις µυϊκές ίνες ΙΙΓ µεταξύ των δύο οµάδων (Σχήµα 4.1, εικόνα 4.1). 60 Τύπος µυικών ινών (%) ** ΑΣ ΦΦΑ ** 10 0 Ι ΙΙΓ ΙΙΑ ΙΙΑΒ ΙΙΒ Σχήµα 4.1. Κατανοµή των µυϊκών ινών στον έξω πλατύ µηριαίο µυ αθλητών σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητών φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). **: (p<0,01). 51

54 α β Εικόνα 4.1. Μυϊκές ίνες από τον έξω πλατύ µηριαίο µυ ενός αθλητή σωµατοδόµησης (α) και ενός φοιτητή φυσικής αγωγής (β) όπως φαίνονται στο οπτικό µικροσκόπιο. Ιστοχηµική χρώση σε ph 4.6. Η εγκάρσια επιφάνεια (µm 2 ) των µυϊκών ινών τύπου Ι ήταν 5962 ±1383 µm 2, στους αθλητές σωµατοδόµησης και 4429 ±1083 µm 2 στους φοιτητές φυσικής αγωγής (p<0,001). Η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΑ ήταν 8381 ±1956 µm 2 στους αθλητές σωµατοδόµησης, ενώ εκείνη των φοιτητών φυσικής αγωγής ήταν 5315 ±968µm 2 (p<0,001). Σηµαντική διαφορά δεν βρέθηκε στην εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΒ και ΙΙΓ µεταξύ των αθλητών σωµατοδόµησης και των φοιτητών, ενώ η εγκάρσια επιφάνεια των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΑΒ ήταν σηµαντικά µεγαλύτερη στους αθλητές σωµατοδόµησης σε σύγκριση µε τους φοιτητές (ΑΣ : 6763 ±1998µm 2, Α : 4701 ±833µm 2 ; p<0.01) (σχήµα 4.2.). Σε έναν από τους αθλητές που συµµετείχαν στη µελέτη η µέση τιµή της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών τύπου ΙΙΑ ήταν µm 2. Επιπλέον, η διακύµανση της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών τύπου Ι και τύπου ΙΙ ήταν µεγαλύτερη στους αθλητές σωµατοδόµησης και ξεκινούσε από τα 500 µm 2 και έφτανε στα µm 2 (σχήµα 4.3). 52

55 Εγκάρσια επιφάνεια µυικών ινών (µm 2 ) *** ** ΑΣ ΦΦΑ *** I IIΓ IΙΑ IΙΑΒ IΙΒ Σχήµα 4.2. Εγκάρσια επιφάνεια µυϊκών ινών (µm 2 ) στον έξω πλατύ µηριαίο µυ µεταξύ αθλητών σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητών φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). ** : (p<0,01), *** :(p<0,001). Αριθµός µυικών ινών Εγκάρσια επιφάνεια µυικών ινών (µm 2 ) ΑΣ τύπου Ι ΑΣ τύπου ΙΙ Α τύπου Ι Α τύπου ΙΙ Σχήµα 4.3. Συχνότητα διακύµανσης της εγκάρσιας επιφάνειας των µυϊκών ινών στους αθλητές σωµατοδόµησης και φοιτητές φυσικής αγωγής. 53

56 Από την ανάλυση των MHC σε οµογενοποιηµένα µυϊκά δείγµατα φάνηκε ότι το ποσοστό των MHC I ήταν 37,9 ±8,1% στους αθλητές σωµατοδόµησης, και 38,7 ±4,1% στους φοιτητές φυσικής αγωγής. Το ποσοστό των MHC IIA ήταν 53,5 ±7,6% στους αθλητές σωµατοδόµησης, ενώ στους φοιτητές φυσικής αγωγής ήταν 40,5 ±3,4% (p<0,001). Αντίθετα, το ποσοστό των MHC IIX ήταν 8,7 ±7,1% στους αθλητές σωµατοδόµησης ενώ στους φοιτητές ήταν 20,8 ±4,3% (p< 0,01). Το ποσοστό των µονήρων µυϊκών ινών οι οποίες περιείχαν MHC I ήταν 34,4 ±8.9% στους αθλητές σωµατοδόµησης, και 34,3 ±3,1% στους φοιτητές. Το ποσοστό των µυϊκών ινών MHC IIA ήταν 36,7 ±9% στους αθλητές σωµατοδόµησης και 29,3 ±2,2% στους φοιτητές (p<0.05). Το ποσοστό των µυϊκών ινών οι οποίες περιείχαν ταυτόχρονα ΜΗC I και ΜΗC ΙIΑ ήταν 17,8 ±10,8% στους αθλητές σωµατοδόµησης, και 3,8 ±2,5% στους φοιτητές (p<0.01), ενώ το ποσοστό των µυϊκών ινών οι οποίες περιείχαν ταυτόχρονα MHC IIΑ και MHC IIΧ ήταν 11,1 ±15,3% στους αθλητές και 21,7 ±2,5% στους φοιτητές. Καµία από τις µονήρες µυϊκές ίνες που αναλύθηκαν δεν περιείχε ΜΗC ΙΙΧ στους αθλητές. Το ποσοστό των MHC IIX ήταν σηµαντικά µεγαλύτερο στους φοιτητές (11 ±2,6%) (p<0.001), (εικόνα 4.2, σχήµα 4.4). ΙΙΧ ΙΙΑ Ι Γραµµή 1 Γραµµή 2 Γραµµή 3 Γραµµή 4 Γραµµή 5 Γραµµή 6 Εικόνα 4.2. Εµφάνιση των τριών κύριων ισόµορφων των Βαρέων Αλυσίδων Μυοσίνης (MHC) όπως έχουν διαχωριστεί µε SDS-PAGE. Στην πρώτη γραµµή φαίνονται και τα τρία ισόµορφα από το έξω πλατύ µηριαίο µυ. Στις επόµενες γραµµές φαίνεται το περιεχόµενο σε MHC µονήρων µυϊκών ινών από τους µύες των δοκιµαζόµενων της παρούσας µελέτης. Γραµµή 2: MHC I. Γραµµή 3: MHC IIA. Γραµµή 4: MHCIIX. Γραµµή 5: συνέκφραση MHC IIA και MHC IIX. Γραµµή 6: συνέκφραση MHC I και MHC IIA. 54

57 Τύπος MHC (%) ** * ΑΣ Α *** I I/IIA IIA IIA/IIX IIX Σχήµα 4.4. Κατανοµή των µονήρων µυϊκών ινών ανάλογα µε τα ισόµορφα τα οποία περιείχαν στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). * : (p<0,05), ** : (p<0,01),***: (p<0,001) Αιµοφόρα τριχοειδή αγγεία Η πυκνότητα των τριχοειδών αγγείων ήταν 357,5 ±58,2 ανά εγκάρσια επιφάνεια µυός (cap/mm -2 ), στους αθλητές σωµατοδόµησης και 365,1 ±64,8 cap/mm -2 στους φοιτητές. Ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα ήταν 2,6 ±0,4 cap/fib -1 στους αθλητές και 1,8 ±0,3% στους φοιτητές (p<0,001) (σχήµα 4.5, εικόνα 4.3). Ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων γύρω από τις µυϊκές ίνες τύπου Ι ήταν 6,3 ±0,7, γύρω από τις τύπου ΙΙΑ ήταν 7,0 ±0,6, ενώ γύρω από τις τύπου ΙΙΒ ήταν 5,7 ±0,4. Στις ενδιάµεσες µυϊκές ίνες ΙIΑΒ και ΙΙΓ ο αριθµός των τριχοειδών αγγείων ήταν 6,4 ±0,9 και 7,0 ±0,9 αντίστοιχα (σχήµα 4.6). 55

58 Πυκνότητα τριχοειδών αγγείων (mm 2 ) ΑΣ Α ΑΣ Α *** 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Τριχοειδή ανά µυική ίνα (cap/fib -1 ) Σχήµα 4.5. Πυκνότητα τριχοειδών αγγείων (mm 2 ) και αριθµός τριχοειδών αγγείων ανά µυϊκή ίνα στους αθλητές σωµατοδόµησης (ΑΣ ) και φοιτητές φυσικής αγωγής (ΦΦΑ). ***: (p<0,001). Εικόνα 4.3. Τριχοειδή αγγεία από τον έξω πλατύ µηριαίο µυ ενός αθλητή σωµατοδόµησης όπως φαίνονται στο οπτικό µικροσκόπιο. 56

Η έννοια της κινητικής μονάδας

Η έννοια της κινητικής μονάδας Η έννοια της κινητικής μονάδας Ταξινόμηση των μυϊκών ινών με βάση τις συσταλτές τους ιδιότητες και την αντίσταση στην κόπωση Χαρακτηριστικά Ταξινόμηση των μυϊκών ινών με βάση τα συνολικά χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ.

314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ. 314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΥΪΚΗΣ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΧΡΟΝΙΑ Ή ΜΟΝΙΜΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΜΥΪΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικά των σκελετικών μυών που συμβάλλουν στην παραγωγή Ισχύος και Δύναμης

Χαρακτηριστικά των σκελετικών μυών που συμβάλλουν στην παραγωγή Ισχύος και Δύναμης Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Εργαστήριο Κλασικού Αθλητισμού - Γυμναστήριο Μυϊκής Ενδυνάμωσης Χαρακτηριστικά των σκελετικών μυών που συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκό Σύστημα. Νευρομυϊκή λειτουργία και προσαρμογές με τη σωματική άσκηση. Ηλίας Σμήλιος, Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ.

Μυϊκό Σύστημα. Νευρομυϊκή λειτουργία και προσαρμογές με τη σωματική άσκηση. Ηλίας Σμήλιος, Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ. Μυϊκό Σύστημα Νευρομυϊκή λειτουργία και προσαρμογές με τη σωματική άσκηση Ηλίας Σμήλιος, Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α., Δ.Π.Θ. Η μυϊκή δράση ελέγχεται από το Νευρικό Σύστημα Προσαρμοσμένο από Sale D.,

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος 5ης Διάλεξης ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ. Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής

Τίτλος 5ης Διάλεξης ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ. Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής κωδ. μαθήματος Ν314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Τίτλος 5ης Διάλεξης ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής Στόχοι της διάλεξης Να καταλάβουμε πως η προπόνηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ. Στόχοι της διάλεξης Να καταλάβουµε πως η προπόνηση µπορεί να µεγιστοποιιήσει τις δυνατότητες των ενεργειακών µας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡ ΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡ ΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡ ΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Τ.Ε.Φ.Α.Α.,.Π.Θ. Στόχοι της διάλεξης Να καταλάβουµε πως η προπόνηση µπορεί να µεγιστοπιήσει τις δυνατότητες

Διαβάστε περισσότερα

(Β. Κλεισούρας, 2004)

(Β. Κλεισούρας, 2004) Όρια Αθλητικής Απόδοσης Γενετικά προκαθορισμένα όρια Κοσμάς Χριστούλας Αν. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Άμεσες προσαρμογές / αντιδράσεις Πρόσκαιρες φυσιολογικές αποκρίσεις ή απαντήσεις ή αντιδράσεις στη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕ

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ Εισηγητής: Πήδουλας Γεώργιος Msc. 1 ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΑΕΡΟΒΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ Βελτιώνει την κεντρική και περιφερική ροή αίματος και ενισχύει την

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. Ολοκλήρωση του µεταβολισµού κατά την άσκηση Mougios, in press Α. ΦΩΣΦΑΓΟΝΑ 1. Υδρόλυση ΑΤΡ 2. ιάσπαση

Διαβάστε περισσότερα

Διαλειμματικό ή συνεχόμενο τρέξιμο για τη βελτίωση της απόδοσης στην αντοχή;

Διαλειμματικό ή συνεχόμενο τρέξιμο για τη βελτίωση της απόδοσης στην αντοχή; Διαλειμματικό ή συνεχόμενο τρέξιμο για τη βελτίωση της απόδοσης στην αντοχή; Ορισμός διαλειμματικής προπόνησης + + + Τρέξιμο Επαναφορά Τρέξιμο Επαναφορά ΑΝΤΟΧΗ ΟΡΙΣΜΟΣ: Ικανότητα διατήρησης κάποιου έργου

Διαβάστε περισσότερα

δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη

δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη ταξινόμιση της φυσικής κατάστασης Δύναμη Αντοχή φυσική κατάστασ η Ταχύτητα Ευλυγισία ποιοι ασχολούνται με την άσκηση με βάρη οι αθλητές της άρσης βαρών, οι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ)

ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ) ΑΝΑΤΟΜΙΑ και ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Οι µύες είναι συσταλτά όργανα που χρησιµεύουν για να επιτελούνται οι ενεργητικές κινήσεις του οργανισµού. Οι µύες αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ BCPT 101- Φυσική Αγωγή Ι Μάθηµα 1. Μεταφορά ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης

ΤΜΗΜΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ BCPT 101- Φυσική Αγωγή Ι Μάθηµα 1. Μεταφορά ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης 1 ΤΜΗΜΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ BCPT 101- Φυσική Αγωγή Ι Μάθηµα 1 Μεταφορά ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης Η µεταφορά ενέργειας στο σώµα διαφέρει ανάλογα µε το είδος της άσκησης, τη διάρκεια, την ένταση και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Α. Ολοκλήρωση του Ενεργειακού Μεταβολισμού

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Α. Ολοκλήρωση του Ενεργειακού Μεταβολισμού ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ κωδ. μαθήματος Ν314 Τίτλος 5ης Διάλεξης ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Α. Ολοκλήρωση του Ενεργειακού Μεταβολισμού Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής Ολοκλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΥΪΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΥΪΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΓΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑΣ Διευθυντής: Καθηγητής Κων/νος Μανδρούκας ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΥΪΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Θωμάς Μεταξάς,

Διαβάστε περισσότερα

Ανθρω οµετρικά χαρακτηριστικά και αράµετροι φυσικών ικανοτήτων σε Έλληνες αθλητές του αλ ικού σκι υψηλού ε ι έδου

Ανθρω οµετρικά χαρακτηριστικά και αράµετροι φυσικών ικανοτήτων σε Έλληνες αθλητές του αλ ικού σκι υψηλού ε ι έδου Ανθρω οµετρικά χαρακτηριστικά και αράµετροι φυσικών ικανοτήτων σε Έλληνες αθλητές του αλ ικού σκι υψηλού ε ι έδου Νικολό ουλος ηµήτρης, α όφοιτος ΤΕΦΑΑ, MSc, ρο ονητής αλ ικού σκι Εισαγωγή Το αγωνιστικό

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης 1 Φυσιολογία της Άσκησης Μυϊκό σύστημα Δομή & λειτουργία Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος Διατροφολόγος Καθηγητής Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Επιστημονικός συν. Τ.Ε.Ι. Κρήτης Αντικείμενο της φυσιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ανάπτυξης. Μορφές µυϊκής δραστηριότητας Νευρικό σύστηµα

Θέµατα ανάπτυξης. Μορφές µυϊκής δραστηριότητας Νευρικό σύστηµα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ-ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η φυσιολογία του ποδοσφαίρου Dr. Ζήσης Παπανικολάου (Ph.D., Ed.Μ.) ΤΕΦΑΑ Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Θέµατα ανάπτυξης Μεταφορά Ο2 Πνευµονικός

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης 1 Φυσιολογία της Άσκησης Επίδραση της άσκησης στις μυϊκές ίνες Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος Διατροφολόγος Καθηγητής Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Επιστημονικός συν. Α.Τ.Ε.Ι. Κρήτης Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Αντοχή. Γρίβας Γεράσιμος

Αντοχή. Γρίβας Γεράσιμος Αντοχή Γρίβας Γεράσιμος Αντοχή είναι η ικανότητα: α. αντίστασης στην κόπωση και β. γρήγορης ανάληψης. Η ικανότητα αντοχής χαρακτηρίζεται από: Ø Τη σωματική, πνευματική και ψυχική ικανότητα του ατόμου να

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Δρ. Γεροδήμος Βασίλειος Λέκτορας ΤΕΦΑΑ-ΠΘ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Δρ. Γεροδήμος Βασίλειος Λέκτορας ΤΕΦΑΑ-ΠΘ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΚ 1013 «Ανάπτυξη φυσικής κατάστασης στον

Διαβάστε περισσότερα

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ VO2max Βαμβακούδης Ευστράτιος Επίκουρος Καθηγητής Εργοφυσιολογικής Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Εργοφυσιολογίας-Εργομετρίας, Τ.Ε.Φ.Α.Α. Θεσσαλονίκης, Σ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ.

Εργαστήριο Εργοφυσιολογίας-Εργομετρίας, Τ.Ε.Φ.Α.Α. Θεσσαλονίκης, Σ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΜΥΪΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ, ΤΗΣ ΑΛΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΘΡΙΚΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΙΛΕΚΤΩΝ ΣΠΡΙΝΤΕΡ. 1 Μηναρετζής Χ., 1 Μεταξάς Θ., 1, 1 Σιάτρας Θ., 1 Βαμβακούδης Ε., 1 Χριστούλας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΑΝΤΟΧΗ

Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΑΝΤΟΧΗ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟΠΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΕΓΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΕ ΟΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΑΕΡΟΒΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Άσκηση και προπόνηση για παιδιά και εφήβους Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Ανάπτυξη, εξέλιξη και ωρίμανση Ανάπτυξη: αύξηση του σώματος ή μελών του

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ιάλεξης. Χηµική Θερµοδυναµική. Πιθανότητες πραγµατοποίησης µίας αντίδρασης. αντίδρασης ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ

Θέµατα ιάλεξης. Χηµική Θερµοδυναµική. Πιθανότητες πραγµατοποίησης µίας αντίδρασης. αντίδρασης ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Θέµατα ιάλεξης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Ο ρόλος της ενέργειας στην πραγµατοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Αρχές της προπόνησης Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Μυϊκή δύναμη Δύναμη: η μέγιστη δύναμη που μπορεί ένας μυς ή ομάδα μυών να παράγουν. 1 μέγιστη

Διαβάστε περισσότερα

αναερόβιων συστημάτων απελευθέρωσης ενέργειας.

αναερόβιων συστημάτων απελευθέρωσης ενέργειας. Απόσταση VO 2 800m 96,3 1500m 85,1 3km 77,8 Εκτίμηση αναερόβιων συστημάτων απελευθέρωσης ενέργειας. Προμήθεια ΑΤP Μεταβολίτες μυ (από μυϊκή βιοψία) στη διάρκεια αγώνα 400m (51sec) Παράμετρος Ηρεμία Μετά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & AΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΓΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑΣ Διευθυντής: Καθηγητής Κων/νος Μανδρούκας ΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Μ.Κ.1012 «Ανάπτυξη φυσικής κατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Μεταβολισμός κατά την άσκηση

Εισαγωγή. Μεταβολισμός κατά την άσκηση Εισαγωγή Μεταβολισμός κατά την άσκηση Οι μεταβολικές αντιδράσεις που πραγματοποιούνται σε έναν οργανισμό είναι ίδιες, ανεξάρτητα από το αν βρίσκεται σε ηρεμία ή ασκείται. Αυτό που αλλάζει θεαματικά είναι

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης Μυϊκό σύστημα-δομή & λειτουργία. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης

Φυσιολογία της Άσκησης Μυϊκό σύστημα-δομή & λειτουργία. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης Φυσιολογία της Άσκησης Μυϊκό σύστημα-δομή & λειτουργία Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 1 Μυϊκό σύστημα Σύστημα οργάνων που ελέγχει τις κινήσεις του σώματος

Διαβάστε περισσότερα

Εργοφυσιολογία. Μιχάλης Κατσικαδέλης PhDc-MSc. Σχολή Προπονητών Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης Γ Κατηγορίας 2014

Εργοφυσιολογία. Μιχάλης Κατσικαδέλης PhDc-MSc. Σχολή Προπονητών Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης Γ Κατηγορίας 2014 Εργοφυσιολογία Μιχάλης Κατσικαδέλης PhDc-MSc Σχολή Προπονητών Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης Γ Κατηγορίας 2014 Εισαγωγή στην Εργοφυσιολογία Περιεχόμενα Τίτλος Στόχοι Αντικείμενα Παρουσίαση Βασικών κανόνων

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκή Συστολή Τύποι σκελετικών μυών. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας

Μυϊκή Συστολή Τύποι σκελετικών μυών. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας Μυϊκή Συστολή Τύποι σκελετικών μυών Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας 1 Περιεχόμενα Νευρομυϊκή σύναψη Δομή σκελετικών μυών Μοριακή βάση της συστολής των

Διαβάστε περισσότερα

314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ.

314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ. 314 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Γ. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D. Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Δ.Π.Θ. Μέρος Πρώτο Νέες πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό αύξησης της μυϊκής μάζας και του ρόλου των

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΚΟΛΥΜΒΗΣΗΣ Ζ ΕΞΑΜΗΝΟ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ Αρχές προπόνησης

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη της δύναμης και της ισχύος

Ανάπτυξη της δύναμης και της ισχύος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ανάπτυξη της δύναμης και της ισχύος Ενότητα 2: Σχεδιασμός, εφαρμογή και καθοδήγηση προγραμμάτων ανάπτυξης της μέγιστης δύναμης Εισήγηση 1: Μέγιστη δύναμη Γεροδήμος Βασίλειος Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης 1 Φυσιολογία της Άσκησης Επίδραση της άσκησης στο μυϊκό σύστημα Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 Μυϊκή δύναμη 2 Η μέγιστη δύναμη που μπορούν να παράγουν ένας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ

ΑΣΚΗΣΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ ΑΣΚΗΣΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ Βασίλης Μούγιος ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ http://users.auth.gr/mougios Η σωµατική άσκηση απαιτεί υψηλά ποσά ενέργειας Myosin head Mougios, Exercise Biochemistry (Human Kinetics)

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκή τάση Φορτίο Τύποι σκελετικών μυών. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας

Μυϊκή τάση Φορτίο Τύποι σκελετικών μυών. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας Μυϊκή τάση Φορτίο Τύποι σκελετικών μυών Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας 1 Περιεχόμενα Δομή σκελετικών μυών Μοριακή βάση της συστολής των σκελετικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. 7η Διάλεξη: «Καμπύλη γαλακτικού οξέος»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. 7η Διάλεξη: «Καμπύλη γαλακτικού οξέος» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

«Escape: Μια εκπαιδευτική Αθλητική Πρόκληση για την

«Escape: Μια εκπαιδευτική Αθλητική Πρόκληση για την Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστήμιου Πατρών Πρόγραμμα Αγωγής Σταδιοδρομίας «Escape: Μια εκπαιδευτική Αθλητική Πρόκληση για την ενίσχυση της αυτογνωσίας των μαθητών». ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΗΣ ΑΓΩΝΩΝ ΔΡΟΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Σχεδιασμού και Καθοδήγησης της Προπόνησης. Τίτλος Διάλεξης

Αρχές Σχεδιασμού και Καθοδήγησης της Προπόνησης. Τίτλος Διάλεξης Αρχές Σχεδιασμού και Καθοδήγησης της Προπόνησης κωδ. Μαθήματος N162 Τίτλος Διάλεξης Περιοδισμός για την ανάπτυξη της μυϊκής ισχύος και πρωτόκολλα προπόνησης για το bodybuilding Η Ισχύς ως Μηχανικό Μέγεθος

Διαβάστε περισσότερα

Η. Ζαχαρόγιαννης, Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΚΑΡΔΙΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ & ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ (ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ)

Η. Ζαχαρόγιαννης, Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΚΑΡΔΙΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ & ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ (ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ) Η. Ζαχαρόγιαννης, Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΚΑΡΔΙΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ & ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ (ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ) ΑΝΤΟΧΗ ΟΡΙΣΜΟΣ: Ικανότητα διατήρησης κάποιου έργου για όσο το

Διαβάστε περισσότερα

Οκύκλος ΑΤΡ-ADP Οκύκλος ΑΤΡ-ADP κατά την άσκηση

Οκύκλος ΑΤΡ-ADP Οκύκλος ΑΤΡ-ADP κατά την άσκηση MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΩΣΦΑΓΟΝΩΝ Θέµατα ιάλεξης Ο ρόλος του ΑΤΡ στην απόδοση ενέργειας Ο ρόλος της φωσφοκρεατίνης στην ανασύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η άσκηση, επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Τα αποτελέσματα αυτά ενδέχεται να είναι παροδικά ή μόνιμα ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Γυναίκα & μυϊκή δύναμη

Γυναίκα & μυϊκή δύναμη Άσκηση Αυλωνίτου Ελένη Παρουσίαση ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Εισαγωγή Γυναίκα & μυϊκή δύναμη Η Αυλωνίτου Ελένη, Ph.D είναι διδάκτωρ εργοφυσιολόγος ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών - ΟΑΚΑ Δεκαπέντε χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική

Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική Μύες Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική κινητικότητα, την σπλαχνική κινητικότητα και τη κυκλοφορία

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολισμός και διατροφή στα αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού

Μεταβολισμός και διατροφή στα αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού Μεταβολισμός και διατροφή στα αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού Βασίλης Μούγιος, καθηγητής ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ επιστημονικός συνεργάτης ΣΕΓΑΣ Ανατολή Πετρίδου, Ε.ΔΙ.Π. ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ Ιανουάριος 2018 ΑΞΟΝΕΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ

ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & AΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΓΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑΣ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΕΡΟΒΙΟ ΚΑΤΩΦΛΙ Θωμάς Μεταξάς, PhD

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Τί είναι η εργομετρία;

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Τί είναι η εργομετρία; ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ Τί είναι η εργομετρία; Είναι η διαδικασία μέσω της οποίας μετριούνται και μελετούνται τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και οι φυσικές ικανότητες του ανθρώπου. Η εργομετρία χρησιμοποιεί εξοπλισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ) Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ) Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ) Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Διάλεξη 6 η. Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού

ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ. Διάλεξη 6 η. Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού 1 ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ Διάλεξη 6 η Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού Κυκλοεργόμετρο 2 Μέτρηση έργου εύκολη, ακριβής και ανεξάρτητη σωματικού βάρους Συντελεστής

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Κατανάλωση ενέργειας και κόπωση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Κατανάλωση ενέργειας Συντελεστής απόδοσης Απόδοση μεταβολισμού υποστρωμάτων 40% à ATP

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκή αντοχή. Η σχέση των τριών κύριων µορφών της δύναµης (Weineck, 1990) ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μυϊκή αντοχή. Η σχέση των τριών κύριων µορφών της δύναµης (Weineck, 1990) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ-ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η προπόνηση της δύναµης στο ποδόσφαιρο Dr. Ζήσης Παπανικολάου (Ph.D., Ed.Μ.) ΤΕΦΑΑ Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ποδοσφαιριστής

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολισμός του γλυκογόνου. Μεταβολισμός των υδατανθράκων κατά την άσκηση. Από που προέρχεται το μυϊκό και ηπατικό γλυκογόνο;

Μεταβολισμός του γλυκογόνου. Μεταβολισμός των υδατανθράκων κατά την άσκηση. Από που προέρχεται το μυϊκό και ηπατικό γλυκογόνο; Μεταβολισμός των υδατανθράκων κατά την άσκηση Μεταβολισμός του γλυκογόνου Το γλυκογόνο είναι ο αφθονότερος υδατάνθρακας των ζώων Το γλυκογόνο αποθηκεύεται κυρίως στο ήπαρ (3-7% κατά βάρος) και στους μύες

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ»

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» «ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» Τι είναι οι πρωτεΐνες; Από τι αποτελούνται; Ποιος είναι ο βιολογικός του ρόλος; Ας ρίξουμε μία ματιά σε όλα αυτά τα ερωτήματα που μας απασχολούν ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΜΥΙΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. κωδ. μαθήματος Ν314. Τίτλος 11ης Διάλεξης. Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΜΥΙΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. κωδ. μαθήματος Ν314. Τίτλος 11ης Διάλεξης. Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ κωδ. μαθήματος Ν314 Τίτλος 11ης Διάλεξης ΜΥΙΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής Μέρος Πρώτο Νέες πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό αύξησης της μυϊκής μάζας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Κινησιολογία Ενότητα 3: Σκελετικοί μύες Αθανάσιος Τσιόκανος Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ Της ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ & Προπονητικοί Κύκλοι. Βασίλης Κρομμύδας

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ Της ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ & Προπονητικοί Κύκλοι. Βασίλης Κρομμύδας ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ Της ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ & Προπονητικοί Κύκλοι Βασίλης Κρομμύδας www.coachingservices.gr Το Τρίαθλο όπως και τα τρία επιμέρους αθλήματα που αποτελείται (Κολύμβηση- ποδηλασία- τρέξιμο) συγκαταλέγονται

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχηµικοί δείκτες της επιβάρυνσης της προπόνησης

Βιοχηµικοί δείκτες της επιβάρυνσης της προπόνησης Βιοχηµικοί δείκτες της επιβάρυνσης της προπόνησης Βασίλης Μούγιος Καθηγητής βιοχηµείας της άσκησης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Επισκέπτης καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Αντοχή Δύναμη Επιμέρους ικανότητες Φυσικής Κατάστασης Ευκαμψία Ευλυγισία Ταχύτητα Αντοχή Αντοχή είναι η ικανότητα του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

Λείος μυς. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017

Λείος μυς. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017 Λείος μυς Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017 1 Λείοι μύες Τοιχώματα κοίλων οργάνων Νεύρωση από ΑΝΣ Ακούσιες κινήσεις Λείες μυϊκές ίνες Ατρακτοειδή κύτταρα (μονοπύρηνα)

Διαβάστε περισσότερα

Είναι γνωστό πόσο μεγάλο ρόλο παίζει το ισοκινητικό δυναμόμετρο στην φάση της

Είναι γνωστό πόσο μεγάλο ρόλο παίζει το ισοκινητικό δυναμόμετρο στην φάση της - ΠΡΟΛΗΨΗ - ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ Το ισοκινητικό δυναμόμετρο είναι μονάδα υψηλής τεχνολογίας, συνδεδεμένη με ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος αξιολογεί και συγκρίνει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ & ΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ. ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ & ΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ. ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ & ΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ. ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Θωμάκος Πιέρρος Προπονητής Φ. Κατάστασης Ποδοσφαίρου, Δρ. Ιατρικής Σχολής Αθηνών ΕΚΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

TMHMA ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΠΑΝ/ΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι. Φυσιολογία Μυών. Κων/νος Παπαθεοδωρόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής * Εργαστήριο Φυσιολογίας 2015

TMHMA ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΠΑΝ/ΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι. Φυσιολογία Μυών. Κων/νος Παπαθεοδωρόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής * Εργαστήριο Φυσιολογίας 2015 TMHMA ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΠΑΝ/ΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Φυσιολογία Μυών Κων/νος Παπαθεοδωρόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής * Εργαστήριο Φυσιολογίας 2015 ΣΚΕΛΕΤΙΚΟΣ ΜΥΣ ΜΥΕΣ ΜΥΪΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ (ΜΥΪΚΗ ΙΝΑ) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ & ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. (i) Τι είδους αναερόβια αναπνοή κάνει ο αθλητής;

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. (i) Τι είδους αναερόβια αναπνοή κάνει ο αθλητής; ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ 1. (α) Για την παραγωγή 1 mol ATP από την ADP και Pi απαιτείται ενέργεια 30 KJ. Η πλήρης οξείδωση 1 mol γλυκόζης σε CO 2 και H 2 O αποδίδει 38 mol ATP. Γνωρίζοντας ότι η πλήρης οξείδωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Φυσιολογία της Άσκησης Λειτουργία καρδιαγγειακού συστήματος Καρδιαγγειακός έλεγχος κατά τη διάρκεια της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης 1 Φυσιολογία της Άσκησης Μυϊκό σύστημα Δομή & λειτουργία Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος Διατροφολόγος Καθηγητής Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Επιστημονικός συν. Τ.Ε.Ι. Κρήτης Αντικείμενο της φυσιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

30/11/2016. Επίδραση της προπόνησης δύναμης με αντιστάσεις στην αλτική ικανότητα. Αλτικότητα- «εκρηκτική δύναμη»-μυϊκή ισχύς

30/11/2016. Επίδραση της προπόνησης δύναμης με αντιστάσεις στην αλτική ικανότητα. Αλτικότητα- «εκρηκτική δύναμη»-μυϊκή ισχύς 3/11/216 2 ο Διεθνές Συνέδριο Αθλητικών Επιστημών, Σ.Ε.Φ.Α.Α, ΑΠΘ Συμπόσιο Ελληνικής Εταιρείας Προπονητικής Αλτικότητα- «εκρηκτική δύναμη»-μυϊκή ισχύς Επίδραση της προπόνησης δύναμης με αντιστάσεις στην

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση μυϊκής απόδοσης: Μέγιστη δύναμη και ρυθμός ανάπτυξης δύναμης (RFD)

Αξιολόγηση μυϊκής απόδοσης: Μέγιστη δύναμη και ρυθμός ανάπτυξης δύναμης (RFD) Αξιολόγηση μυϊκής απόδοσης: Μέγιστη δύναμη και ρυθμός ανάπτυξης δύναμης (RFD) Γρηγόρης Μπογδάνης, Ph.D Τ.Ε.Φ.Α.Α. Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τεχνική υποστήριξη & Συνεργασία: Σ. Μεθενίτης,

Διαβάστε περισσότερα

Γεννιόμαστε ή γινόμαστε πρωταθλητές ; (part I)

Γεννιόμαστε ή γινόμαστε πρωταθλητές ; (part I) Ίσως να χρειαστούν πολλά ακόμα άρθρα και εκτεταμένες εργαστηριακές έρευνες έτσι ώστε να είναι σε θέση η επιστημονική κοινότητα που μελετά το συγκεκριμένο πεδίο, να καταλήξει ξεκάθαρα και αποσαφηνισμένα

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΜΥΪΚΗ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Γραμμωτοί-σκελετικοί μύες Αποτελούν το 40-50% του Σ.Β. Ιστολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η Ακ. Αν. Α. αυξάνει την ικανότητα γρήγορης δραστηριότητας και γρήγορης παραγωγής ενέργειας στις ασκήσεις υψηλής έντασης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η Ακ. Αν. Α. αυξάνει την ικανότητα γρήγορης δραστηριότητας και γρήγορης παραγωγής ενέργειας στις ασκήσεις υψηλής έντασης. ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ-ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η προπόνηση της άκυκλης αναερόβιας αντοχής Dr. Ζήσης Παπανικολάου (Ph.D., Ed.Μ.) ΤΕΦΑΑ Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Η Ακ. Αν.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. 2η Διάλεξη: «Μεθοδολογία προπόνησης μέγιστης δύναμης» Methods of training maximal strength

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. 2η Διάλεξη: «Μεθοδολογία προπόνησης μέγιστης δύναμης» Methods of training maximal strength ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΚ 1013 «Ανάπτυξη φυσικής κατάστασης στον

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση του γαλακτικού στον ασκησιακό μεταβολισμό

Η θέση του γαλακτικού στον ασκησιακό μεταβολισμό 5 ο Συνέδριο Βιοχημείας και Φυσιολογίας της Άσκησης Η θέση του γαλακτικού στον ασκησιακό μεταβολισμό Βασίλης Μούγιος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού με έδρα

Διαβάστε περισσότερα

και εφηβική ηλικία Πήδουλας Γεώργιος M.sc Γυμναστής Φυσικής κατάστασης ποδοσφαίρου

και εφηβική ηλικία Πήδουλας Γεώργιος M.sc Γυμναστής Φυσικής κατάστασης ποδοσφαίρου Η Αερόβια προπόνηση στην παιδική και εφηβική ηλικία Πήδουλας Γεώργιος M.sc Γυμναστής Φυσικής κατάστασης ποδοσφαίρου Εισαγωγή Αντοχή είναι η ικανότητα αντίστασης του παιδικού οργανισμού στην κόπωση. Στην

Διαβάστε περισσότερα

«Η προπόνηση με βάρη βελτιώνει τη δύναμη και τη μυϊκή υπερτροφία νεαρών αθλητών του βόλεϊ.»

«Η προπόνηση με βάρη βελτιώνει τη δύναμη και τη μυϊκή υπερτροφία νεαρών αθλητών του βόλεϊ.» «Η προπόνηση με βάρη βελτιώνει τη δύναμη και τη μυϊκή υπερτροφία νεαρών αθλητών του βόλεϊ.» ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της εργασίας ήταν να εξετάσει τις επιδράσεις ενός προγράμματος ανάπτυξης μυϊκής δύναμης και υπερτροφίας,

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή

Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή Γιάννης Κουτεντάκης, BSc, MA. PhD Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Περιεχόµενο Μαθήµατος Έλλειµµα δύναµης ή µ. ανισορροπίες αποτελούν την

Διαβάστε περισσότερα

Ειδική προπονητική κλασικού αθλητισμού. Σπύρος Κέλλης Καθηγητής προπονητικής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ

Ειδική προπονητική κλασικού αθλητισμού. Σπύρος Κέλλης Καθηγητής προπονητικής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ Ειδική προπονητική κλασικού αθλητισμού Σπύρος Κέλλης Καθηγητής προπονητικής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ Βασικοί άξονες του αθλητικού συστήματος Ανίχνευση-ανεύρεση ταλαντούχων παιδιών Επιλογή ταλέντων - επίλεκτων αθλητών

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη της αντοχής στη χιονοδρομία

Ανάπτυξη της αντοχής στη χιονοδρομία Ανάπτυξη της αντοχής στη χιονοδρομία Σπύρος Κέλλης Καθηγητής προπονητικής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ kellis@phed.auth.gr Επιστημονικός συνεργάτης του Metrisis info@metrisislab.gr Η ικανότητα αντοχής χαρακτηρίζεται από:

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά ενεργειακά συστήματα. Δρ. Μαρία Παπανδρέου 2018

Βασικά ενεργειακά συστήματα. Δρ. Μαρία Παπανδρέου 2018 Βασικά ενεργειακά συστήματα Δρ. Μαρία Παπανδρέου 2018 Χημική Ηλεκτρική Ηλεκτρομαγνητική Θερμική Μηχανική Πυρηνική Πηγές ενέργειας Ενέργεια από την κυτταρική δραστηριότητα Η ενέργεια-κυρίως- απελευθερώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Καρδιαγγειακή ανταπόκριση στην οξεία άσκηση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Καρδιαγγειακό σύστημα Καρδιαγγειακό σύστημα Κύριες λειτουργίες Μεταφέρει

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα Εργασία Βιολογίας Β. Γιώργος Εισαγωγή Η ενεργεια εχει πολυ μεγαλη σημασια για εναν οργανισμο, γιατι για να κανει οτιδηποτε ενας οργανισμος ειναι απαραιτητη. Ειναι απαραιτητη ακομη και οταν δεν κανουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 Το θέμα που απασχολεί το κεφάλαιο σε όλη του την έκταση είναι ο μεταβολισμός και χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: 3.1)Ενέργεια και οργανισμοί,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Power. Δρ. Γεροδήμος Βασίλειος Λέκτορας ΤΕΦΑΑ-ΠΘ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Power. Δρ. Γεροδήμος Βασίλειος Λέκτορας ΤΕΦΑΑ-ΠΘ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΚ 1013 «Ανάπτυξη φυσικής κατάστασης στον

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Πατεράκης (Φυσικ/τής)

Στέφανος Πατεράκης (Φυσικ/τής) ΜΥΣ Οι μύες είναι όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Σχηματίζονται από μυϊκό ιστό. Μαζί με τους τένοντες συμβάλουν στην κίνηση των οστών. Είδη των μυών Ο μυς της καρδιάς, Οι λείοι, και Οι γραμμωτοί. Ο μυς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΗ Ονοματεπώνυμο : Hμερ. Γέννησης: ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΕΧΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Φυσιολογία της Άσκησης Κόπωση & αίτια της Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ

Διαβάστε περισσότερα