Γ. Ιστορική εξέλιξη του δικαιώματος της ελευθερίας του Τύπου και κατοχύρωση του δικαιώματος.5

Transcript

1 [1]

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Περίληψη...2 Β. Εισαγωγή..4 Γ. Ιστορική εξέλιξη του δικαιώματος της ελευθερίας του Τύπου και κατοχύρωση του δικαιώματος.5 Δ. Ελευθερία του Τύπου.8 1.ορισμός- έννοια Τύπου..8 2.περιεχόμενο ελευθερίας του Τύπου- ειδικότερες εκφάνσεις..9 (α)ελευθερία εκδόσεως..9 (β)ελευθερία ιδρύσεως και διευθύνσεως..10 (γ)ελευθερία συντάξεως..11 (δ)ελευθερία εκτυπώσεως 14 (ε)ελευθερία κυκλοφορίας..15 [2]

3 (στ)ελευθερία ασκήσεως επαγγελμάτων Τύπου..16 Ε. Περιορισμοί ελευθερίας του Τύπου 18 (1). Γενικοί περιορισμοί..18 (2). Ειδικοί περιορισμοί..21 ΣΤ. Περιύβριση στον Τύπο.23 Ζ. Συμπεράσματα 28 Η. Βιβλιογραφία..31 [3]

4 Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Από τότε που ο Τύπος εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως μαζικό μέσο ενημέρωσης μέχρι σήμερα, θεωρείται το πιο σοβαρό και έγκυρο μέσο, που δίνει στον πολίτη τη δυνατότητα της μελέτης, της σύγκρισης και της εμβάθυνσης, περισσότερο από όλα τα άλλα. Όσο οι κοινωνίες συνθετοποιούνται, τόσο μεγαλώνει και η ανάγκη του Τύπου, ο οποίος αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ λαού και ηγεσίας, στυλοβάτη του δημοκρατικού πολιτεύματος και της ελεύθερης έκφρασης. Η δύναμη του Τύπου είναι αναμφισβήτητη, πλην όμως, όπως συμβαίνει και με κάθε μορφή γνώσης, μπορεί ανάλογα με τη χρήση της ν αποβεί είτε ωφέλιμη, είτε ολέθρια για το σύγχρονο άνθρωπο. Γι αυτό το λόγο πρέπει να υπόκειται και σε ορισμένους περιορισμούς. [4]

5 Summary Since the Press appeared for the first time as a massive mean of information, it is considered, until today, to be the most reliable and valid mean that allows people to study, compare and deepen more than other means. As societies become more and more synthetic, the need for Press gets also bigger, because it is the bond between citizens and leadership, mainstay for the democracy and free expression. The power of the Press is unquestionable, although as it comes for any way of knowledge, can turn out to be useful or disastrous for a person, depending on it s use. That s why it has to be under specific restrictions. [5]

6 Β. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα που θα αναλυθεί στη συγκεκριμένη εργασία είναι η ελευθερία του τύπου σε όλες τις εκφάνσεις της καθώς και η περιύβριση στον τύπο. Το θέμα είναι σημαντικό καθώς από το 18 ο αιώνα ο τύπος ήταν η τέταρτη κρατική εξουσία και του απέδιδαν τον έλεγχο των άλλων τριών. Η ελευθερία του τύπου αποτελεί πια βασικό θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος και γενεσιουργό λόγο για την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Όπως είπε και ο φιλόσοφος Karl Marx : <<Ο ελεύθερος τύπος είναι το παντού και πάντοτε ανοιχτό μάτι του λαϊκού πνεύματος, η ενσαρκωμένη που ένας λαός έχει στον εαυτό του, ο ομιλών δεσμός που συνδέει το άτομο με το κράτος και τον κόσμο, ο προσωποποιημένος πνευματικός πολιτισμός που μεταμορφώνει τους υλικούς αγώνες σε πνευματικούς και εξιδανικεύει την ακατέργαστη και συγκεκριμένη μορφή τους. Είναι η χωρίς καμία επιφύλαξη η ξομολόγηση ενός λαού μπροστά στον ίδιο του τον εαυτό και ξέρουμε πως η δύναμη της ομολογίας είναι λυτρωτική >> [6]

7 Γ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΟΧΎΡΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ Ιστορικά, ελευθερία του τύπου σημαίνει κυρίως την ελευθερία του πολιτικού τύπου από τη λογοκρισία και την προηγούμενη διοικητική άδεια. Στη σύνδεση αυτή του τύπου με την πολιτική γίνεται σαφής η μετάβαση από το φιλελεύθερο ατομικό δικαίωμα στο δημοκρατικό πολιτικό δικαίωμα του κάθε πολίτη. Παράλληλα με το ατομικό δικαίωμα της ελευθερίας του τύπου αναπτύχθηκε μια <<θεσμική εγγύηση>>, δηλαδή η συνταγματική κατοχύρωση ενός θεσμού όχι για χάρη των συγκεκριμένων σε δεδομένο χρόνο φορέων του, αλλά ανεξάρτητα από αυτούς και εν όψει της αποστολής και των σκοπών του θεσμού, που αποτελούν συνταγματικά προστατευόμενο δημόσιο συμφέρον. Πραγματοποιήθηκε έτσι μια δεύτερη μετατόπιση του κέντρου βάρους : από το ατομικό δικαίωμα στη θεσμική εγγύηση, που ισχύει παράλληλα με το ατομικό δικαίωμα. Η ελευθερία του τύπου ολοκληρώθηκε πριν τριακόσια χρόνια στην Αγγλία και διακηρύχθηκε στο τέλος του 18 ου αιώνα από την Αμερική κι έπειτα απ τη γαλλική επανάσταση. Στην Αγγλία καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής κυριάρχησε η άποψη ότι το κράτος δεν καθοδηγεί [7]

8 την κοινή γνώμη, ούτε λογοκρίνει εκ των προτέρων τον τύπο, αλλά περιορίζεται απλώς στην εκ των υστέρων τιμώρηση τυχόν δυσφημιστικών εκδηλώσεων ή αποκαλύψεων κρατικών απορρήτων. Αντίθετα στη Γαλλία ανέκαθεν κυριαρχούσε η άποψη ότι το κράτος μεριμνά και καθοδηγεί την κοινή γνώμη. Επομένως, πριν απ τη γαλλική επανάσταση, ο τύπος εξαρτώταν μόνο από την ευαρέσκεια της κυβερνήσεως, με αποτέλεσμα τα διασημότερα έργα της γαλλικής διανόησης του 18 ου αιώνα να δημοσιευτούν σε άλλες χώρες. Στη Γερμανία πλήρη και καθολική κατοχύρωση του δικαιώματος της ελευθερίας του τύπου για όλη τη γερμανική επικράτεια με τα σημερινά δεδομένα έχουμε μόλις και μετά την κατάρρευση της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας και την ένωση του Τέλος, στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της δύσκολης περιόδου της τουρκοκρατίας, γενέτειρα του ελεύθερου τύπου υπήρξε η ελληνική κοινότητα του εξωτερικού. Για πρώτη φορά η ελευθερία του τύπου διακηρύχθηκε στο συνταγματικό σχέδιο του Ρήγα Φεραίου και με το άρθρο 8 του Συντάγματος του Άστρους Το άρθρο 26 του Συντάγματος της Τροιζήνας 1827 προσέθεσε τη ρητή απαγόρευση της λογοκρισίας, ενώ το άρθρο 10 του [8]

9 Συντάγματος του 1844 ακολούθησε βασικά το υπόδειγμα του άρθρου 18 του βελγικού Συντάγματος του 1831 απαγορεύοντας ρητώς και την εγγυοδοσία. Η σημερινή διατύπωση ανατρέχει στο άρθρο 14 του Συντάγματος του [9]

10 Δ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ 1) Ορισμός-έννοια τύπου Ο όρος τύπος ερμηνεύεται πάγια με ευρύτατη έννοια, περιλαμβάνοντας όχι μόνο την τυπογραφία αλλά και τη φωτογραφία και γενικά κάθε μηχανικό ή χημικό μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται η παραγωγή μεγάλου αριθμού όμοιων αντιτύπων, γραπτών κειμένων, εικόνων κλπ, σε χαρτί, ύφασμα, μέταλλο, πλαστικό, γυαλί ή άλλη ύλη. Έτσι άλλωστε τον αντιλαμβάνεται και ο κοινός νομοθέτης (άρθρο 1 α.ν. 1092/1938). Επίσης περιλαμβάνει τα πρόσωπα- λειτουργούς του Τύπου, τις επιμέρους λειτουργίες, καθώς και τη γενικότερη επίδραση- εξουσία που ασκεί ο Τύπος στο λαό. Σύμφωνα με άλλο ορισμό, στον Τύπο συγκαταλέγεται κάθε κείμενο, όχι οι απλώς διακοσμητικές ή εικαστικές παραστάσεις, αλλά κάθε εγγραφή μουσικού έργου και κάθε ηχητικό αποτύπωμα απλού ή μελωδικού λόγου (όχι μόνο μουσικής ή τραγούδι), που έχει παραχθεί με διαδικασία κατάλληλη για σημαντικό αριθμό αντιτύπων και προορίζεται για διάδοση. [10]

11 2) Περιεχόμενο της ελευθερίας του Τύπου- ειδικότερες εκφάνσεις Η ελευθερία του Τύπου περιλαμβάνει όλα τα στάδια από την προετοιμασία της έκδοσης του εντύπου έως και την ανάγνωσή του από το κοινό. Ειδικότερα περιλαμβάνει : (α) την ελευθερία εκδόσεως, (β) την ελευθερία ιδρύσεως και διευθύνσεως, (γ) ελευθερία συντάξεως, (δ) ελευθερία εκτυπώσεως, (ε)ελευθερία κυκλοφορίας, (στ) ελευθερία ασκήσεως επαγγελμάτων Τύπου. (α) Στην έκφανση αυτή της ελευθερίας του Τύπου περιλαμβάνεται καταρχήν η απαγόρευση θεσπίσεως προσόντων ή προϋποθέσεων, προσωπικών ή πραγματικών, ηθικών ή υλικών προς έκδοση εντύπων. Έτσι, λοιπόν, απαγορεύεται η απαίτηση ελληνικής ιθαγένειας από τον εκδότη εφημερίδας. Δεδομένης της συγκεκριμένης απαγόρευσης, καθώς και της απαγόρευσης της λογοκρισίας και κάθε άλλου προληπτικού μέτρου, συνάγεται ότι απαγορεύεται η καθιέρωση οποιασδήποτε άδειας ή εγγυοδοσίας για την έκδοση εντύπου. Δεν απαγορεύεται, ωστόσο, η θέσπιση υποχρεώσεως αναγγελίας εκδόσεως του εντύπου για στατιστικούς λόγους. Επίσης επιτρέπεται ρητώς από το Σύνταγμα (άρθρο 14 παρ.9) η νομοθετική πρόβλεψη γνωστοποιήσεως των μέσων χρηματοδότησης εφημερίδων [11]

12 και περιοδικών. Η μόνη συνταγματικά θεμιτή προϋπόθεση για την έκδοση εντύπου, απορρέει από την ανάγκη να υπάρχουν πάντοτε αστικώς και ποινικώς υπεύθυνοι για κάθε εφημερίδα και περιοδικό, φυσικά δηλαδή πρόσωπα που διαμένουν στην Ελλάδα και δεν έχουν λόγους άρσεως του αξιοποίνου ή παρακωλύσεως της ποινικής διώξεως όπως π.χ. οι βουλευτές λόγω της ασυλίας τους. Επιπλέον, μερικότερες εκφάνσεις της ελευθερίας εκδόσεως είναι η ελευθερία καθορισμού είδους, τόπου και χρόνου εκδόσεως του Τύπου, η ελευθερία επιλογής τίτλου του εντύπου (μέσα στα όρια νομοθεσίας περί σημάτων), καθώς και η ελευθερία διορισμού συντακτικού, κυρίως, προσωπικού. (β) Ο ελεύθερος Τύπος και ιδίως η πολιτική εφημερίδα, ως συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας, μπορεί να διατηρηθεί ελεύθερος μόνο αν παραμείνει σε ιδιωτική ιδιοκτησία, αν δηλαδή οι φορείς του τύπου είναι συγχρόνως φορείς του επιχειρηματικού κινδύνου, αν και δεν είναι απαραίτητο να είναι κερδοσκοπικά προσανατολισμένοι. Η ελευθερία του Τύπου είναι, λοιπόν, η ελευθέρια του ιδιωτικού Τύπου. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται στους φορείς δημόσιας [12]

13 εξουσίας να εκδίδουν έντυπα. Αλλά τα έντυπα αυτά δεν είναι ο <<τύπος>> του οποίου την ελευθερία διακηρύσσει το άρθρο 14 παρ. 2. Η ελευθερία αυτή περιλαμβάνει και το δικαίωμα επεκτάσεως των επιχειρήσεων που μπορεί να επιβάλλεται και για λόγους εξελίξεως της τεχνολογίας. Τα όρια του δικαιώματος αυτού φθάνουν εκεί, όπου αρχίζει πραγματικός και άμεσος κίνδυνος μονοπωλήσεως ή συγκεντρώσεως του τύπου (γ) 1. Η ελευθερία συντάξεως σημαίνει κατ αρχήν την ελευθερία συγκεντρώσεως της ύλης. Το άρθρο 14 του Συντάγματος δεν κατοχυρώνει αξίωση του Τύπου προς παροχή πληροφοριών από τις δημόσιες υπηρεσίες. Όμως από τις διατάξεις των άρθρων 14 παρ.2 και 16 παρ.1 του Σ. και από τις γενικές αρχές λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος συνάγεται ότι το κράτος έχει υποχρέωση να παρέχει στους πολίτες πληροφορίες για θέματα του δημοσίου βίου, αλλά η υποχρέωση αυτή του κράτους δε θεμελιώνει αγώγιμο δικαίωμα για την πληροφόρηση των πολιτών. Από την ελευθερία συγκεντρώσεως της ύλης συνάγεται το ανεπίτρεπτο οποιασδήποτε διάκρισης μεταξύ των εφημερίδων. Οι εκπρόσωποι του Τύπου έχουν επίσης αξίωση [13]

14 πρόσβασης σε όλες τις δημόσια προσιτές ιδιωτικές συγκεντρώσεις έναντι του συνηθισμένου εισιτηρίου. Ο περιορισμένος αριθμός θέσεων ή το ειδικό θέμα της συνεντεύξεως ή συναθροίσεως μπορεί να επιβάλλει ή να επιτρέπει μια επιλογή των δημοσιογράφων, που πρέπει όμως να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια. Σχετικά με το δημοσιογραφικό απόρρητο, στο ελληνικό δίκαιο δεν υπάρχει ρητή διάταξη. Κατά τον Άρειο Πάγο δεν υπάρχει απαγόρευση αλλά αντίθετα υποχρέωση των δημοσιογράφων να καταθέτουν ως μάρτυρες. Πάντως πρέπει να γίνει δεκτό ότι εάν η υποχρέωση μαρτυρίας δεν είναι αναγκαία για τη διαφύλαξη ενός δημοσίου συμφέροντος, τότε η υποχρέωση αυτή πρέπει να θεωρηθεί ασυμβίβαστη με την ελευθερία του Τύπου. Τέλος απ την ελευθερία συγκεντρώσεως της ύλης προκύπτει η ελευθερία χρησιμοποιήσεως οποιωνδήποτε γενικά νόμιμων μέσων και εγκαταστάσεων υποδοχής και μεταδόσεως ειδήσεων και επομένως η απαγόρευση της κρατικής μονοπωλήσεως των ειδήσεων, κατά το υπόδειγμα των μονοπωλιακών κρατικών πρακτορείων ειδήσεων των ολοκληρωτικών καθεστώτων. 2. Η ελευθερία συντάξεως σημαίνει επίσης ελευθερία [14]

15 κατευθύνσεως και περιεχομένου του εντύπου. Φορέας είναι ο επιχειρηματίας- εκδότης. Ο συντάκτης δεν έχει αξίωση κατά του εκδότη για να δημοσιευτούν στην εφημερίδα άρθρα σύμφωνα με τις δικές του απόψεις, αλλά και δεν μπορεί να εξαναγκαστεί απ τον εκδότη να γράψει άρθρο αντίθετο προς τις πεποιθήσεις του. Βέβαια το όλο θέμα ρυθμίζεται κατ αρχήν με τη σύμβαση εργασίας που πρέπει όμως να ερμηνεύεται πάντα υπό το πρίσμα του άρθρου 14 παρ.2 του Σ. Με την ελευθερία παρουσιάσεως του εντύπου δε συμβιβάζονται διατάξεις που απαγορεύουν ή επιβάλλουν ορισμένη γλώσσα ή γλωσσικό τύπο ή σύστημα γραφής ή ορθογραφίας ή διάταξη της ύλης. Επίσης την ελευθερία του περιεχομένου του εντύπου αφορά κυρίως η απαγόρευση της λογοκρισίας και κάθε άλλου προληπτικού μέτρου και περαιτέρω περιλαμβάνει την ελευθερία δημοσιεύσεως αγγελιών και διαφημίσεων. Μάλιστα γίνεται δεκτό ότι η διαφήμιση αποτελεί στοιχείο απαραίτητο της οικονομικής επιβιώσεως και ανεξαρτησίας του Τύπου και ότι χωρίς την ελευθερία δημοσιεύσεως διαφημίσεων η ελευθερία του Τύπου είναι ουτοπία. (δ) Στην ελευθερία εκτυπώσεως περιλαμβάνονται οι εξής επιμέρους ελευθερίες : 1. Ελευθερία επιλογής σχήματος, [15]

16 επιφάνειας εκδόσεως και αριθμού αντιτύπων του εντύπου. Σε όλα αυτά τα σημεία απαγορεύεται κατ αρχήν οποιαδήποτε επέμβαση του κράτους. 2.Ελευθερίας επιλογής μεθόδου και προσωπικού εκτυπώσεως. Η ελευθερία αυτή περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο την ελευθερία της οποτεδήποτε εφαρμογής οποιασδήποτε μεθόδου εκτυπώσεως του εντύπου, προσλήψεως του κατάλληλου προσωπικού και εγκαταστάσεως των αναγκαίων μηχανημάτων. (ε) Ελευθερία κυκλοφορίας σημαίνει κατ αρχήν ελευθερία αποστολής με οποιονδήποτε τρόπο από τον τόπο παραγωγής στον τόπο πωλήσεως (π.χ. μέσω ΕΛΤΑ). Σχετικά με τα πρακτορεία τύπου πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η ίδρυσή τους πρέπει να είναι ελεύθερη δεν έχει υποχρέωση να τα χρησιμοποιεί ο Τύπος και δεν επιτρέπεται να επιβληθούν περιορισμοί στα πρακτορεία που να συνεπάγονται έμμεσα παραπέρα περιορισμούς στον de facto αναγκασμένο να τα α χρησιμοποιεί. Δεύτερον σημαίνει ελευθερία διανομής στους αναγνώστες με ή χωρίς τη μεσολάβηση πρακτορείων διανομής Τύπου. Τρίτον σημαίνει ελευθερία πωλήσεως σε όλους με οποιονδήποτε τρόπο, σε οποιονδήποτε δημόσιο τόπο και οποιονδήποτε χρόνο. [16]

17 Ωστόσο, ο ν.5060/1931 απαγορεύει την πώληση απογευματινών εφημερίδων προ της μεσημβρίας κάθε μέρας. Η απαγόρευση αυτή όμως είναι θεμιτή για την προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού.. το ίδιο θεμιτές είναι και οι απαγορεύσεις πωλήσεως εντύπων σε φυλακές, ιδρύματα κλπ. Τέλος, πρέπει να τονιστεί, ότι η ελευθερία του Τύπου πρέπει να διαχωρίζεται κατά το δυνατόν απ την οικονομική ελευθερία. Έτσι κι αν ο κρατικός καθορισμός των τιμών διαφόρων αγαθών είναι αντισυνταγματικός, ο κρατικός καθορισμός της τιμής των εντύπων είναι contra constutionis. Περαιτέρω η ελευθερία κυκλοφορίας περιλαμβάνει την ελευθερία δωρεάν διαθέσεως εφημερίδων και περιοδικών που χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από τα εισοδήματα που εισπράττουν για τις διαφημίσεις και αγγελίες που δημοσιεύουν, όπως επίσης και την ελευθερία άλλης διαδόσεως του εντύπου π.χ. διαμέσου τοιχοκολλήσεως ή εκθέσεως του εντύπου σε δημόσιο μέρος ή σε δημόσια συνάθροιση ή σε μέρος προσιτό στο κοινό, και την ελευθερία διαφημίσεως του Τύπου. (στ) Χωρίς την ελευθερία αυτή υπονομεύεται ή και είναι κενή περιεχομένου η ελευθερία του Τύπου. Σε αυτήν αντίκεινται [17]

18 διατάξεις που θεσπίζουν διοικητικές άδειες επαγγέλματος δημοσιογράφου, τυπογράφου, εφημεριδοπώλη κλπ., προπάντων αν χορηγούνται ή ανακαλούνται με βάση κριτήρια σκοπιμότητας ή κατά διακριτική ευχέρεια των διοικητικών αρχών, ή μάλιστα των ενώσεων ιδιοκτητών εφημερίδων ή των πρακτορείων Τύπου ή των ενώσεων συντακτών, είτε πρόκειται για συντάκτες ελληνικών είτε για ανταποκριτές αλλοδαπών εφημερίδων. Αντίθετες με την ελευθερία αυτή είναι επίσης διατάξεις που εγκαθιδρύουν <<κλειστό επάγγελμα>>. Εφόσον το δημοσιογραφικό επάγγελμα δεν είναι κλειστό, δεν είναι αντισυνταγματική η άρνηση εγγραφής δημοσιογράφου σε δημοσιογραφικό σωματείο με την αιτιολογία ότι έχει υπερβεί το όριο ηλικίας που προβλέπει το καταστατικό του σωματείου. Με την ελευθερία ασκήσεως του επαγγέλματος δε συμβιβάζεται, επιπλέον, η θέσπιση αναγκαστικής συμμετοχής των επαγγελματιών σε επαγγελματικές οργανώσεις εκτός αν αυτή επιβάλλεται από ιδιαίτερα σπουδαίο γενικό συμφέρον και όχι απλώς από το οικονομικό συμφέρον των ενδιαφερομένων. Καταλήγοντας πρέπει αν τονιστεί ότι τη συγκεκριμένη ελευθερία περιορίζει σημαντικά το ίδιο το Σύνταγμα στο άρθρο 14 παρ.6. [18]

19 Ε.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Το γεγονός της ύπαρξης περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας του Τύπου προκύπτει απ την ανάγκη προστασίας άλλων εννόμων αγαθών, που επίσης διασφαλίζονται από το Σύνταγμα. Πρέπει, πάντως, να τονιστεί ότι οι περιορισμοί της ελευθερίας του Τύπου ισχύουν μόνο για την παραγωγή και διάδοση, όχι όμως για την προμήθεια και ανάγνωση του εντύπου, που είναι πάντοτε και ανεξάρτητα απ το περιεχόμενό του ελεύθερη. (1) ΓΕΝΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Πρόκειται για τους γενικούς και απρόσωπους νόμους του κράτους. Πάντως δεν μπορούν κι αυτοί οι περιορισμοί να θίγουν τον απαραβίαστο πυρήνα του δικαιώματος. Το Σ. απαγορεύει τη δημιουργία εγκλημάτων γνώμης. η υπερβολική ποινικοποίηση του Τύπου εξ άλλου θίγει τον πυρήνα του δικαιώματος. Ειδικά για τα εγκλήματα κατά της τιμής το αρθ. 367 ΠΚ αποτρέπει την εφαρμογή των αρθ. 361 επ. αν γίνεται χάριν προστασίας δικαιώματος ή άλλου δικαιολογημένου ενδιαφέροντος. Δεν αρκεί όμως η αντικειμενική διαφύλαξη του ενδιαφέροντος αλλά πρέπει και υποκειμενικά να υφίσταται στο δράστη ο σκοπός διαφύλαξης του ενδιαφέροντος. Ορθότερο όμως θα ήταν, [19]

20 ειδικά για τα αδικήματα του Τύπου, το αντικειμενικό κίνητρο γιατί αφ ενός η απόδειξη ενός τέτοιου κινήτρου είναι στην πράξη δυσχερέστατη και αφ ετέρου γιατί η θεσμική εγγύηση την οποία κατοχυρώνει το αρθ.14 είναι εξ ορισμού αντικειμενική και όχι υποκειμενική. Αυτό δε σημαίνει ότι ο Τύπος μπορεί να επικαλείται την εξαίρεση του αρθ.367 παρ.2 ΠΚ και όταν επιδιώκει ποινικώς επιλήψιμους σκοπούς. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει το ζήτημα των περιορισμών του Τύπου που προκύπτουν απ το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής. Το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής προστατεύεται από τις συνταγματικές διατάξεις που έχουν έμμεση τριτενέργεια και από το αρθ.57 ΑΚ καθώς και από το άρθ.366 ΠΚ. Από την άλλη πλευρά το κοινό έχει αξίωση προς ενημέρωση για να μπορεί να ασκήσει το κατά αρθ.5 παρ.1 δικαίωμα συμμετοχής του στην κοινωνική ζωή της χώρας και το εκλογικό του δικαίωμα (αρθ.51 παρ.3) και κατά συνέπεια ο Τύπος έχει δικαίωμα πληροφόρησης του κοινού. Η σύγκρουση αυτή μεταξύ του ατομικού δικαιώματος της ιδιωτικής σφαίρας και του δημοσίου συμφέροντος της ενημερώσεως του κοινού μπορεί να λυθεί μόνο με στάθμιση συμφερόντων και μάλιστα όχι γενική, αλλά εξειδικευμένη [20]

21 και συγκεκριμένη. Ο βαθμός της συγκεκριμένης προσβολής της ιδιωτικής σφαίρας πρέπει να είναι ανάλογος με το προστατευτέο στη συγκεκριμένη περίπτωση δημόσιο συμφέρον σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας. Η αρχή της δημοσιότητας διέπει βεβαίως τη δημοκρατία και ο πολιτικός βίος είναι κατά συνέπεια πάντα δημόσιος. Όμως από την άλλη πλευρά ουδέποτε σε μια δημοκρατία δε δημοσιοποιείται πλήρως η ιδιωτική ζωή, ούτε καταργείται η δημοσιότητα της κοινωνικής ζωής. Υπάρχει πάντα ένας απαραβίαστος πυρήνας της ιδιωτικής ζωής. Επίσης πρέπει να παρατηρήσουμε ότι όσο περισσότερο προβάλλει κάποιος τον εαυτό του στη δημόσια ζωή, τόσο περισσότερο οφείλει να ανέχεται την αποκάλυψη της ιδιωτικής του ζωής και την άσκηση εντονότερης δημόσιας κριτικής. Επομένως το μέτρο είναι μεταβλητό, αλλά πάντοτε με απρόσβλητο τον πυρήνα της ενδόμυχης ζωής. Από την άλλη πλευρά το ενδιαφέρον του κοινού θα πρέπει να έχει σύνδεσμο με την αυτοπροβολή των προσώπων ή με το δημόσιο συμφέρον. Δεν είναι επιτρεπτή η σκανδαλοθηρία. Τέλος, ο Τύπος δεν έχει κα αρχήν δικαίωμα να δημοσιεύσει την εικόνα ενός προσώπου χωρίς της άδειά του (δικαίωμα επί της εικόνας), με εξαίρεση τα πρόσωπα της σύγχρονης ιστορίας. [21]

22 (2) ΕΙΔΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Είναι οι περιορισμοί που αφορούν ειδικά τον Τύπο και δεν μπορούν να θεσπιστούν απ τον κοινό νομοθέτη παρά μόνο στις περιπτώσεις που επιτρέπει το Σ. οι ειδικοί περιορισμοί δεν ισχύουν και για τα έντυπα που είναι συγχρόνως και έργα τέχνης γιατί τότε προστατεύονται από το αρθ.16. Ορισμένοι ειδικοί περιορισμοί εισάγονται απευθείας απ το Σ. Η σπουδαιότερη ομάδα ειδικών περιορισμών αναφέρεται στην κατ εξαίρεση επιτρεπόμενη κατάσχεση μετά την κυκλοφορία του εντύπου με παραγγελία του εισαγγελέα (αρθ.14παρ.3 επ.) η συγκεκριμένη διάταξη: (α)αφορά όλα τα έντυπα και άρα και τα βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά. (β) γίνεται ΜΕΤΑ την κυκλοφορία, όταν το έντυπο γίνεται προσιτό στο κοινό. Κυκλοφορία αποτελεί και η αποστολή, διανομή και πώληση του εντύπου. (γ) γίνεται για ορισμένους, στενά αναφερόμενους από το Σ., λόγους που είναι: 1.προσβολή της χριστιανικής ή άλλης γνωστής θρησκείας. 2.ένεκα προσβολής του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η προσβολή πρέπει να αφορά το πρόσωπο και όχι το αξίωμα, δηλαδή να προσβάλλεται η τιμή του [22]

23 συγκεκριμένου φορέα του αξιώματος. 3. ένεκα δημοσιεύματος που αποκαλύπτει τη σύνθεση και τον εξοπλισμό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Η αποκάλυψη προϋποθέτει ότι η πληροφορία είναι μυστική. Πρόβλημα δημιουργείται με την αποκάλυψη γνωστών επιμέρους πληροφοριών που συνθέτουν, όμως, μια άγνωστη συνολική εικόνα. 4. ένεκα δημοσιεύματος που σκοπεί στη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του κράτους.. το στοιχείο της βίας πρέπει να συντρέχει και στο δημοσίευμα που στρέφεται κατά της κρατικής εδαφικής ακεραιότητας. 5. ένεκα άσεμνων δημοσιευμάτων που προσβάλλουν καταφανώς τη δημόσια αιδώ, κατά τις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος. ΣΤ.ΠΕΡΙΥΒΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ Η ελευθερία έκφρασης δεν παρέχει δυνατότητα εξύβρισης, ή δυσφήμησης, καθόσον οριοθετείται από τα δικαιώματα των άλλων (δικαίωμα προσωπικότητας) ενδεχομένως κατά [23]

24 περίπτωση και από τα χρηστά ήθη αλλά και από τις διατάξεις των σύμφωνων με το σύνταγμα νόμων. Ο κατά τον ποινικό κώδικα κολασμός των εγκλημάτων κατά της τιμής (άρθ.361) θέτει απλές δεσμεύσεις, που είναι απόλυτα αναγκαίες προκειμένου να διαφυλάσσεται και η άσκηση των δικαιωμάτων των άλλων και η ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. «Επειδή το άρθρο 14 του συντάγματος ορίζει στη μεν παρ. 1 ότι καθένας μπορεί να εκφράζει και διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, στη δε παρ. 2 ότι ο τύπος είναι ελεύθερος και ότι η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται. Ο τύπος επιτελεί κοινωνικό λειτούργημα, ασκώντας καθήκοντα τα οποία ο ίδιος επιλέγει, βάσει της αποστολής του, που συνίσταται στην πληροφόρηση και τη σύμπραξη για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η ελευθερία του τύπου δεν αποτελεί όμως αυτοσκοπό και συνακολούθως δεν πρέπει να συνεπάγεται χωρίς άλλο τη θυσία άλλων έννομων αγαθών, γι' αυτό και υπάγεται, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 14 του συντάγματος, στο γενικό περιορισμό της τήρησης των νόμων του Κράτους, οι οποίο και αποτελούν το γενικό νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και αναπτύσσεται ελεύθερα [24]

25 ο τύπος. Με νόμο, επομένως, μπορεί να περιορισθεί η ελευθερία διάδοσης των στοχασμών και η αντίστοιχη ελευθερία πληροφορήσεως, αρκεί οι περιορισμοί αυτοί να είναι γενικής φύσης, να αποτελούν μόνο κατασταλτικά μέτρα και να μη θίγουν τον πυρήνα του δικαιώματος της ελευθερίας του τύπου. Στο άρθρο 10 της Διεθνούς Συμβάσεως της Ρώμης, που κυρώθηκε με το ν. 2329/53 και το ν.δ. 53/1974, καθιερώνει με την παρ. 1 αυτού την ελευθερία της γνώμης και της μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, όμως με την παρ. 2 αυτού προβλέπει δυνατότητα περιορισμού της ελευθερίας του τύπου, ορίζοντας ότι η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες και μπορεί να υπαχθεί σε περιορισμούς ή κυρώσεις που προβλέπονται από το νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, την προστασία της υπολήψεως και των δικαιωμάτων τρίτων, για την παρεμπόδιση της κοινολογήσεως εμπιστευτικών πληροφοριών ή για την εξασφάλιση του κύρους ή της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας. Όμοιες δε κατά βάση διατάξεις θεσπίζονται και με το άρθρο 19 παρ. 2-3 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, που κυρώθηκε με το ν. 2462/ 1997.Ιδιαίτερη, [25]

26 επομένως, θέση μεταξύ των περιορισμών που θέτουν η Ευρωπαϊκή Σύμβαση και το Διεθνές αυτό Σύμφωνο, έχει το δικαίωμα της προσωπικότητας(άρθρο 57 ΑΚ), σημαντική έκφανση της οποίας αποτελεί η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου, η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σ' αυτόν από τους συνανθρώπους του. Εξάλλου, από το συνδυασμό του άρθρου μόνον παρ. 1 του ν. 1178/1981 προς εκείνες των άρθρων 57-59, 914, 919, 920 και 932 ΑΚ προκύπτει, ότι καθιερώνεται αντικειμενική ευθύνη του ιδιοκτήτη κάθε έντυπου σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία και σε χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπαίτια προξενήθηκε με δημοσίευμα, που θίγει την τιμή και υπόληψη κάθε ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στον συντάκτη του δημοσιεύματος ή αν αυτός είναι άγνωστος στο πρόσωπο του εκδότη ή διευθυντή σύνταξης, ενώ τα πρόσωπα αυτά (συντάκτης ή, κατά περίπτωση, εκδότης ή διευθυντής σύνταξης του εντύπου) εξακολουθούν να ευθύνονται βάσει των γενικών παραπάνω διατάξεων του ΑΚ (ΑΠ 788/2000). Περαιτέρω από τις διατάξεις του άρθρου 367 ΠΚ προκύπτει ότι αίρεται ο άδικος χαρακτήρας των πράξεων της εξύβρισης και της [26]

27 απλής δυσφήμισης (άρθρα 361 και 362 ΠΚ) και συνακολούθως δεν υφίσταται η παρανομία, ως συστατικό στοιχείο της αδικοπραξίας και της προσβολής της προσωπικότητας (άρθρα 914 και 57 ΑΚ), στη περίπτωση που οι σχετικές εκδηλώσεις γίνονται προς διαφύλαξη (προστασία) νόμιμου δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Σε τέτοιο ενδιαφέρον, που πηγάζει και από την κατά τα ανωτέρω ελευθερία και την κοινωνική αποστολή του τύπου και ειδικότερα των εφημερίδων, έχουν και τα πρόσωπα που αμέσως συνδέονται με τη λειτουργία των ως άνω μέσων ενημέρωσης για τη δημοσίευση ειδήσεων και την καταχώρηση γεγονότων σχετικών με τη συμπεριφορά προσώπων, για τα οποία ενδιαφέρεται το κοινωνικό σύνολο. Έτσι είναι επιτρεπτά δημοσιεύματα για την πληροφόρηση, ενημέρωση και κατατόπιση του κοινού, συνοδευόμενα και από οξεία ακόμη κριτική και δυσμενείς χαρακτηρισμούς των προσώπων στα οποία αναφέρονται. Και στην περίπτωση όμως αυτή, ο άδικος χαρακτήρας της εξυβριστικής ή δυσφημιστικής εκδήλωσης δεν αίρεται και συνεπώς παραμένει η ως άνω παρανομία, όταν η σχετική εκδήλωση αποτελεί συκοφαντική δυσφήμιση (εν γνώσει διάδοση ψευδών γεγονότων ως αληθώς) ή όταν από τον τρόπο και τις περιστάσεις που έγινε [27]

28 αυτή προκύπτει σκοπός εξύβρισης, δηλαδή σκοπός που κατευθύνεται ειδικά στην προσβολή της τιμής του άλλου, με αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας του προσώπου του. Ζ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μελετώντας το παραπάνω υλικό στο σύνολό του, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ελευθερία του Τύπου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο ελεύθερος Τύπος αποτελεί μέσο παιδείας και συντελεί στην άνοδο του μορφωτικού και πνευματικού επιπέδου του λαού. Αναπτύσσει την κριτική και επιτρέπει τον προβληματισμό και τη βαθύτερη ανάλυση σε θέματα της πολιτικής επικαιρότητας, εθνικής και διεθνούς. Ο ελεύθερος και ποιοτικός Τύπος υπενθυμίζει την ανάγκη σεβασμού στους νόμους συντρέχοντας στην αφομοίωση των κοινωνικών αξιών από τους πολίτες, στοιχείο που ενισχύει την κοινωνική ευρυθμία και συνοχή. Όταν ο Τύπος είναι πλουραλιστικός καθιερώνει το δημιουργικό διάλογο, ελέγχει τις πράξεις ηγετών, στηλιτεύει την εκμετάλλευση και τη διαφθορά, προβάλλει ζωτικά προβλήματα της χώρας. ο λαός έτσι πολιτικοποιείται ορθά και συμμετέχει δημιουργικά στο [28]

29 δημόσιο βίο. Τέλος, ένας σύγχρονος, ανεξάρτητος Τύπος αποκηρύσσει φαινόμενα εθνικισμού και νεοφασισμού, που δυστυχώς ολοένα ενισχύονται, και, ταυτόχρονα, παγκοσμιοποιώντας τα θέματα και τα προβλήματα συντελεί στην καλλιέργεια ενός ευρύτερου ανθρωπιστικού πνεύματος, που ευαισθητοποιεί τη διεθνή κοινή γνώμη για την εδραίωση της ειρήνης, την κατοχύρωση της αυτοδιάθεσης των λαών και το σεβασμό γενικότερα στο διεθνές δίκαιο. Ωστόσο, όπως είπε και ο Μ. Ροβεσπιέρο, <<ο νόμος όλων είναι η ελευθερία, η οποία τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου.>>. Συνεπώς παρά την ανάγκη προστασίας της απόλυτης ελευθερίας του Τύπου, θεσπίζονται περιορισμοί αυτής σε περιπτώσεις κατάχρησής της, προκειμένου να προστατευθούν η προσωπική ζωή του καθενός, καθώς και άλλα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα. [29]

30 Η. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Αντωνόπουλος, Ν. Α. «Η ελευθερία του Τύπου εν Ελλάδι», Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Δαγτόγλου, Π. Δ. «Γενικό Διοικητικό Δίκαιο», β έκδοση, Δαγτόγλου, Π. Δ. «Τύπος και Σύνταγμα», Ελληνικές Πανεπιστημιακές Εκδόσεις, Καράκωστας, Γ. Κ. «Το Δίκαιο των ΜΜΕ», Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Κρίππας, Γ. «Η ελευθερία του Τύπου έναντι του δικαιώματος επί του ιδιωτικού βίου», διδακτορική διατριβή, Κυπραίος, Β. Λ. «Προσβολές της τιμής και της προσωπικότητας (ιστορικές μαρτυρίες και πολιτιστικά διδάγματα)», Μάνεσης, Αρ. «Η συνταγματική προστασία της ελεύθερης κυκλοφορίας των εντύπων και η εφαρμογή της στην πράξη», ΤοΣ Μιχαηλίδης-Νουάρος, Γ. «Το απαραβίαστο του ιδιωτικού βίου και η ελευθερία του Τύπου», ΤοΣ Παπαγιαννόπουλος, Τ. Ε. «Γενικαί αρχαί της ελευθερίας της δημοσιότητος και δημοσιογραφική ηθική», Πατρίς Α. Ε., τευχ. Α, Πάπυρος Larousse Britannica, τομ Σπινέλλης, Δ. Δ. «Το έννομον αγαθό της τιμής και οι αξιόπονες αυτού προσβολές», 1976 [30]

31 - Φίλιας, Β. «το συνταγματικό δικαίωμα της ελευθεροτυπίας και η κατά το άρθρο 367 ΠΚ πρόσθετος προστασία», 1966 [31]