Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου. Κλιμάκιο Α Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εαρινό Εξάμηνο 2017 Διοικητικό Δίκαιο - Εισαγωγή

Transcript

1 Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου Κλιμάκιο Α Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εαρινό Εξάμηνο 2017 Διοικητικό Δίκαιο - Εισαγωγή

2 Πράξεις της Διοίκησης Διοικητικές πράξεις Νομικές πράξεις- δήλωση βουλήσεως με επίδραση στις έννομες σχέσεις /μεταβολή Κανόνες ιδιωτικού δικαίου Δεν είναι διοικητικές πράξεις! Κανόνες δημοσίου δικαίου Μονομερής δράση: Διοικητικές πράξεις Σύμπτωση βουλήσεως: Συμβάσεις Μονομερής δράση Διοίκησης: Όχι γνωμοδοτήσεις, ερμηνευτικές εγκύκλιοι Εκτελεστότητα: περιλαμβάνουν κανόνα δικαίου Προσοχή στην ιδιαιτερότητα: ΠΝΠ ά. 44 παρ. 1 Σ Κυβερνητικές πράξεις (διεθνείς σχέσεις, εκτελεστική/νομοθετική λειτουργία, χάρις, επιστράτευση)- θέματα ευθύνης

3 Ορισμός διοικητικής πράξης Μονομερής πράξη της Διοίκησης με την οποία με μόνη τη δήλωση ορισμένου διοικητικού οργάνου θεσπίζεται νομική ρύθμιση δηλαδή κανόνας δικαίου στο πλαίσιο εννόμων σχέσεων που διέπονται από το διοικητικό δίκαιο για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΘΕΣΠΙΣΗ ΚΑΝΟΝΑ ΜΕ ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ άμεση νομική ισχύς - εκτελεστότητα «εκτελεστή διοικητική πράξη» ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΕΝΝΟΜΗΣ ΤΑΞΗΣ ΕΠΙΔΙΩΞΗ ΣΚΟΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

4 Προέλευση από Διοικητικό όργανο Οργανικό κριτήριο: η Δημόσια Διοίκηση αποτελείται από σύνολο οργάνων που αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση σκοπών δημοσίου συμφέροντος και ασκούν δημόσια εξουσία Αντιδιαστολή προς λειτουργικό κριτήριο Διφυή νομικά πρόσωπα Τράπεζα της Ελλάδος διαχείριση εξωτερικού συναλλάγματος Αγροτική Τράπεζα εποπτεία γεωργικών συνεταιρισμών ΔΕΗ κοινωνική ασφάλιση προσωπικού (έχει αλλάξει) ΚΕΔ αποφάσεις σύναψης δημόσιας σύμβασης για επιδίωξη δημόσιου σκοπού (ΣτΕ 4269/2011)

5 ΠΝΠ Άρθρο 44 παρ. 1 Σ ΠτΔ μετά από πρόταση ΥπΣ Έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης υποβολή στη Βουλή για κύρωση (40 ημέρες) 3μηνη προθεσμία Άσκηση πρωτογενούς νομοθετικής εξουσίας Μόνον παρεμπίπτων έλεγχος συνταγματικότητας Όχι έλεγχος τυπικών προϋποθέσεων έκδοσης απόφασης Ευθύς έλεγχος αποκλείεται από τη δημοσίευση μέχρι την εκπνοή των συνταγματικών προθεσμιών για κύρωση, αφού δεν αποβάλλουν την ισχύ τους παρά μόνον καταργούνται αναδρομικά με τυπικό νόμο

6 Δημόσιος σκοπός και δημόσια εξουσία Απαιτείται να συντρέχουν και τα δύο κριτήρια Όχι πράξεις της Διοίκησης στο πλαίσιο επιχειρηματικής δραστηριότητας συναλλακτική δράση Πχ κρατικό ΝΠΙΔ προκήρυξη σύμβασης για τη διαχείριση των ακτών του ΕΟΤ (αιγιαλός κοινόχρηστο πράγμα): Ενώ από τμήμα ΣτΕ κρίθηκε ότι δεν πρόκειται για διοικητική πράξη, αφού ενεργεί ως συναλλακτική διοίκηση, απόφαση της Ολομέλειας έκρινε ότι πρόκειται για διοικητική πράξη αφού αφορά σε διαχείριση πράγματος που προορίζεται στην εξυπηρέτηση σκοπών δημοσίου συμφέροντος

7 Κανονιστικές & Ατομικές διοικητικές πράξεις (Βασική διάκριση) Κριτήριο διάκρισης: Ποιοτικό & όχι αριθμητικό απρόσωπος κανόνας που εφαρμόζεται σε κατηγορία περιπτώσεων Θεμέλιο Νομοθετική εξουσιοδότηση από τυπικό νόμο (ά. 43 παρ. 2 Σ) Η κανονιστική πράξη μπορεί να συνιστά νόμιμο έρεισμα για εξειδίκευση της ατομικής Περιπτώσεις Δυνατότητα εφαρμογής σε αόριστο αριθμό Εξαντλείται με την εφαρμογή σε μία περίπτωση Ισχύς και Εφαρμογή Άμεση ισχύς, αλλά συχνά όχι άμεσες συνέπειες για διοικούμενους, μπορεί να διαμεσολαβούνται από ατομικές για εξειδίκευση συνεπειών δεν δημιουργούν συνήθως κεκτημένα δικαιώματα Άμεση ισχύς Λήξη Καταργούνται ελεύθερα για μέλλον Ανακαλούνται για μέλλον ή αναδρομικά

8 Κανονιστικές & Ατομικές διοικητικές πράξεις (Δικαστικός Έλεγχος) Τεκμήριο νομιμότητας Παρεμπίπτων έλεγχος στο διηνεκές Μόνον ευθύς έλεγχος εντός προθεσμίας απολαμβάνουν πλήρως τεκμήριο νομιμότητας Αρμοδιότητα ελέγχου ευθέως Μόνο ΣτΕ Και λοιπά ΤΔΔ Προθεσμία Από δημοσίευση Από κοινοποίηση ή πλήρη γνώση Δημοσιευτέες: από κοινοποίηση ή γνώση για αποδέκτες από δημοσίευση για τρίτους Γενικές ατομικές από δημοσίευση, εκτός εάν είναι εντοπισμένη Κριτήριο ελέγχου Όρια εξουσιοδότησης όπως περιγράφονται στον τυπικό νόμο Καλή χρήση διακριτικής ευχέρειας

9 Κανονιστικές & Ατομικές διοικητικές πράξεις (Τύπος & περιεχόμενο) Τύπος συστατικός Δημοσίευση Υπογραφή και χρονολόγηση (εκτός εάν δημοσιευτέες) Δημοσίευση και για τις γενικές ατομικές (μαζί με διαγράμματα) Περιεχόμενο Μόνο κατ εξαίρεση απαιτείται αιτιολογία Αιτιολογία σαφής, ειδική και επαρκής (ά. 17 ΚΔΔ) Διαδικασία Δεν νοείται προηγούμενη ακρόαση (δημόσιες διαβουλεύσεις) Προηγούμενη ακρόαση για δυσμενείς ατομικές διοικητικές πράξεις - βλ. ΣτΕ 4447/2012 λυσιτελής επίκληση = και έκθεση πραγματικών περιστατικών που θα προέβαλε εάν είχε κληθεί Δαπάνη από κανονιστικές πράξεις αναγραφή αντίστοιχης πίστωσης στον προϋπολογισμό Μη τήρηση αναγραφής = πράξη ανίσχυρη και ακυρωτέα (ΣτΕ 2796/2009) Δεν συντρέχει ακυρότητα όταν αναφέρεται η διάταξη του νόμου και προκύπτει προδήλως ότι δεν επάγεται δαπάνη Δεν εφαρμόζεται για γενικές ατομικές (ΣτΕ 1770/2011)

10 Κατηγορίες ατομικών διοικητικών πράξεων Αναφέρονται σε μία εξατομικευμένη περίπτωση Πραγματοπαγής ατομική διοικητική (πχ χαρακτηρισμός ακινήτου ως αυθαιρέτου ή ως διατηρητέου) Σωρευτική ατομική διοικητική πράξη (διορισμός περισσότερων, συνταγολόγιο ΙΚΑ) Γενική ατομική διοικητική πράξη Στοιχείο γενικότητας, αλλά και εξατομικευμένη ρύθμιση για ορισμένη περίπτωση όπου υφίσταται ένας τοπικός δεσμός Έγκριση τροποποίηση γενικού πολεοδομικού σχεδίου περιοχής Καθορισμός ζώνης ενεργού πολεοδομίας Όχι οι όροι δόμησης Αναδάσωση, αναδασμός, όρια αιγιαλού

11 Ευμενείς & δυσμενείς Ευμενείς επωφελείς ΔΠ Δημιουργούνται δικαιώματα Καταργούνται / μειώνονται υποχρεώσεις Επιβάλλονται υποχρεώσεις στη Διοίκηση υπέρ διοικουμένων Δεκτά αιτήματα διοικουμένων (θετικές/ αρνητικές) Δυσμενείς ή επαχθείς το αντίστροφο Ακρόαση, ανάκληση, αστική ευθύνη Δημοσίου και έννομο συμφέρον Σύμπτωση...

12 Συστατικές διαπιστωτικές βεβαιωτικές πράξεις Συστατικές : θεσπίζεται ατομικός κανόνας δικαίου (ιδρύονται καταργούνται τροποποιούνται δικαιώματα και υποχρεώσεις) πχ. Άδεια, διορισμός, επιβολή διοικητικών κυρώσεων Διαπιστωτικές : υπαγωγή ορισμένης περίπτωσης στο πραγματικό ενός κανόνα δικαίου και επέρχονται αυτοδικαίως τα αποτελέσματα λόγω συγκεκριμένου γεγονότος ή πλήρωσης προϋποθέσεων - πχ διαπίστωση της συμπλήρωσης 35ετούς υπηρεσίας υπαλλήλου που είναι προϋπόθεση για συνταξιοδότηση Δεν είναι ΔΠ οι βεβαιωτικές: εμμονή διοίκησης σε υφιστάμενη πράξη (πχ μετά από απλή προσφυγή εμμονή στην απόφαση)

13 Ρητές σιωπηρές Ρητές: έγγραφες ή προφορικές (κατ εξαίρεση) ή σήματα και κινήσεις Σιωπηρές όταν αποδίδεται συγκεκριμένο περιεχόμενο στη σιωπή πχ απόρριψη ενδικαφανούς προσφυγής από την παρέλευση τριμήνου (ά. 25 ΚΔΔ) Κατά κανόνα αρνητικές πράξεις, μπορεί όμως να προβλέπεται το αντίθετο (πχ αδειοδότηση ΑΠΕ) Σιωπηρή πράξη μπορεί να συνάγεται και από παρέλευση προθεσμίας από ορισμένο γεγονός π.χ. ά. 148 παρ. 5 ν. 3528/2007 2μηνο από παραίτηση υπαλλήλου τεκμαίρεται αποδοχή και εκδίδεται διαπιστωτική πράξη περίληψη της οποίας δημοσιεύεται σε ΦΕΚ

14 Παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας Άρθρο 45 παρ. 4 ΠΔ 18/1989, 63 ΚΔΔικον Δέσμια αρμοδιότητα όταν διακριτική ευχέρεια: υπέρβαση άκρων ορίων όχι στην περίπτωση της ευρείας διακριτικής ευχέρειας όχι σε περίπτωση κανονιστικής σκοπιμότητας, εκτός εάν από την εξουσιοδότηση προκύπτει υποχρέωση έκδοσης πράξης (πχ προθεσμία) Αίτηση στο αρμόδιο όργανο (εάν σε αναρμόδιο υποχρέωση παραπομπής άρθρο 4 παρ. 1 ΚΔΔ) εκτός εάν επιβάλλεται υποχρέωση έκδοσης πράξης αυτεπαγγέλτως - Εάν περισσότερα συναρμόδια όργανα, αρκεί να περιέλθει αίτημα σε οποιοδήποτε από αυτά (ΣτΕ 319/2012) Νομιμοποίηση αιτούντος για υποβολή αιτήματος Άπρακτη παρέλευση νόμιμης προθεσμίας για απόφαση άλλως 3μηνο από υποβολή πλήρους αίτησης δηλ. και δικαιολογητικά Πριν τη συμπλήρωση των προϋποθέσεων, αίτηση ακύρωσης = απαράδεκτη Εάν εκδοθεί πράξη μετά την παραδεκτώς προσβληθείσα παράλειψη, συμπροσβαλλόμενη αλλά μπορεί να προσβληθεί και αυτοτελώς

15 Τεκμήριο νομιμότητας Παράγει όλα τα έννομα αποτελέσματα ανεξαρτήτως τυχόν σφάλματος / νομικής πλημμέλειας μέχρι την κατάργηση / ανάκληση ή λήξη της ισχύος της Δεν ισχύει για τις ανυπόστατες πράξεις Παράγονται αποτελέσματα ακόμη και εάν εκκρεμεί δικαστική αμφισβήτηση Άμεση ισχύς και υποχρέωση εφαρμογής / συμμόρφωσης Κατά κανόνα αποκλείεται παρεμπίπτων έλεγχος νομιμότητας ατομικών διοικητικών πράξεων (εκτός από ΣΔΕ)για ατομικές και γενικές ατομικές μετά την παρέλευση της προθεσμίας προσβολής τους Δυνατότητα εξέτασης στο πλαίσιο αγωγής αποζημίωσης από ΤΔΔ, από πολιτικά δικαστήρια και από ποινικά Δυνατότητα επανεξέτασης για ανάκληση Δεν ελέγχονται οι ατομικές πράξεις από άλλα όργανα της Δ, εφόσον έχουν εξωτερικά γνωρίσματα διοικητικής πράξης Οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης μπορούν να ελέγχουν τις πράξεις άλλου οργανισμού Κοινωνικής Ασφάλισης όταν αποτελούν νόμιμη προϋπόθεση για την αναγνώριση ασφαλιστικών παροχών Τι σημαίνει ότι δεν είναι πλήρες το τεκμήριο νομιμότητας για τις κανονιστικές πράξεις;

16 Εκτελεστότητα Άμεση υποχρέωση εφαρμογής - τήρησης - συμμόρφωσης με το περιεχόμενο της πράξης, χωρίς να απαιτείται πχ έκδοση δικαστικής απόφασης Εκτός εάν το περιεχόμενο είναι δυνητικό Αφορά τόσο τη Διοίκηση όσο και τους διοικούμενους Απειλούνται κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης Διοικητικός καταναγκασμός σε περίπτωση άρνησης παράλειψης του διοικούμενου να συμμορφωθεί, η Διοίκηση μπορεί με υλικές ενέργειες να εξαναγκάσει τη συμμόρφωση Να προβλέπεται στο νόμο Να υπάρχει ανάγκη άμεσης συμμόρφωσης Αναστολή

17 Ερωτήσεις (Ι) Η Μ στέλνει μια επιστολή στο Ταμείο Ασφάλισης Ιδιωτικών Υπαλλήλων και ζητά πληροφορίες για το αν μπορεί να πάρει σύνταξη. Το Ταμείο απαντά αναφέροντας τις διατάξεις. Η απάντησή αυτή είναι διοικητική πράξη; Το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ) αρνείται την καταβολή επιδόματος αναπηρίας στον Α, επειδή τα δικαιολογητικά που προσκόμισε δεν ήταν αυτά που απαιτούνται από τον νόμο. Η άρνηση του ΙΚΑ είναι διοικητική πράξη; Πως κατατάσσεται; Μπορεί στο προηγούμενο παράδειγμα το ΙΚΑ να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της πράξης συνταξιοδότησης που προσκόμισε ο Α, επειδή κατά την άποψή του Ιδρύματος είχε εκδοθεί παρανόμως; Στο ίδιο παράδειγμα, ο Α αμφισβητεί ότι η απάντηση του ΙΚΑ είναι σωστή γιατί πιστεύει ότι βασίζεται σε παράνομη κανονιστική διοικητική πράξη. Μπορεί να επιδιώξει δικαστική προστασία με αυτό το επιχείρημα; Ο Δημόσιος Οργανισμός Χ δημοσιεύει διακήρυξη διαγωνισμού για την προμήθεια λογισμικού οργάνωσης των υπηρεσιών του. Τι είναι η διακήρυξη αυτή; Στον προηγούμενο διαγωνισμό η προμήθεια κατακυρώνεται υπέρ της εταιρείας Α, με την οποία ο Δήμος συνομολογεί τη σχετική σύμβαση. Διακρίνεται κάποια διοικητική πράξη και ποια; Πριν την πράξη κατακύρωσης, προηγήθηκε εισήγηση της Επιτροπής Διαγωνισμού που είχε συστήσει ο Οργανισμός. Ο Β μπορεί να προσβάλλει την εισήγηση αυτή επειδή τον απέκλεισαν από τον διαγωνισμό; Ο Α υπέβαλε αίτηση για την χορήγηση απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για μία βιομηχανική μονάδα που θέλει να εγκαταστήσει στον Δήμο Ζ. Πριν την έκδοση της απόφασης γνωμοδοτεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία αρνητικά. Η γνωμοδότηση αυτή είναι διοικητική πράξη; Το ΝΠΙΔ ΕΤΑ προκηρύσσει τη μακροχρόνια παραχώρηση σε ιδιώτη ακτής του ΕΟΤ. Είναι η προκήρυξη αυτή διοικητική πράξη;

18 Ερωτήσεις (ΙΙ) Ο Υπουργός Περιβάλλοντος δηλώνει σε εκπομπή της Τηλεόρασης ότι δεν δοθούν νέες άδειες για την κατασκευή μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Η δήλωση αυτή συνιστά διοικητική πράξη; Ο ΠτΔ αρνείται να χορηγήσει χάρη στον Α. Είναι διοικητική πράξη η άρνηση αυτή; Ο σύλλογος εργαζομένων του ΝΠΙΔ που καταργήθηκε με ΠΝΠ προσφεύγει στο ΣτΕ κατά της πράξης αυτής και ζητά την ακύρωσή της γιατί δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις έκδοσης του άρθρου 44 παρ. 1 Σ. Είναι παραδεκτός ο λόγος ακυρώσεως που προβάλλει; Ο Α είχε λάβει άδεια για τη λειτουργία εργοστασίου στην περιφέρεια του Δήμου Δ. Με απόφαση της Διοίκησης ανακλήθηκε η άδεια αυτή επειδή ο Α προέβη σε παράβαση των όρων της. Ο Α προσβάλλει δικαστικώς την απόφαση ανάκλησης της άδειας. Στη δίκη παρεμβαίνει ο Δήμος Δ και ισχυρίζεται ότι η χορήγηση της άδειας στον Α ήταν παράνομη. Είναι νόμιμος ο ισχυρισμός του Δήμου; Ο Α ζητά την ανάκληση της άδειας λειτουργίας του εργοστασίου Χ επειδή κατά την άποψή του είναι παράνομη. Η Διοίκηση δεν απαντά στο αίτημα του Α και αυτός προσφεύγει στο Δικαστήριο κατά της παράλειψης αυτής. Προσβάλλεται παραδεκτώς η μη απάντηση της Διοίκησης; Η εταιρεία Χ προσβάλλει απόφαση της Διοίκησης με την οποία καθορίζονται οι προϋποθέσεις αδειοδότησης επιχειρηματικής δραστηριότητας επειδή δεν κλήθηκε σε προηγούμενη ακρόαση. Είναι νόμιμος ο ισχυρισμός; Η απόφαση με την οποία επιβάλλεται πρόστιμο στον Α δεν φέρει χρονολογία. Ο Α αμφισβητεί τη νομιμότητά της. Ο Α διορίσθηκε σε θέση δημοσίου υπαλλήλου και η σχετική απόφαση δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ την Μέχρι πότε μπορεί να προσβάλλει την απόφαση αυτή ο Γ που δεν διορίσθηκε στην ίδια θέση; Στον Γ επιβλήθηκε πρόστιμο για παράβαση όρων της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων που του είχε χορηγηθεί. Ο Γ παραπονείται ότι δεν κλήθηκε σε προηγούμενη ακρόαση. Ο Α συμπλήρωσε 35ετή δημόσια υπηρεσία και εξακολουθεί να λαμβάνει μισθό και να εργάζεται επειδή δεν δημοσιεύθηκε σχετική πράξη στο ΦΕΚ. Είναι νόμιμη η συμπεριφορά του Α;

19 Ελαττωματική διοικητική πράξη Τριπλή διάκριση ελαττωματικών πράξεων Ανυπόστατες (από ιδιώτη, δεν φέρουν εξωτερικά γνωρίσματα, προϊόν βίας) Άκυρες (καθ υπέρβαση καθηκόντων κατά κλάδο αναρμόδιο όργανο) Ακυρώσιμες οι πράξεις που πάσχουν ελάττωμα (αναρμοδιότητα, τύπος, ουσιαστική διάταξη νόμου) Διπλή διάκριση Ανυπόστατες (ανυπόστατες και άκυρες) Άκυρες (ακυρώσιμες) Σημασία διάκρισης Ανυπόστατες και άκυρες: όχι τεκμήριο νομιμότητας, όχι εκτελεστότητα, όχι αίτηση ακύρωσης, όχι αστική ευθύνη Άκυρες (ακυρώσιμες): έχουν τεκμήριο νομιμότητας, παράγουν έννομα αποτελέσματα, δημιουργούν αστική ευθύνη

20 Διοικητική διαδικασία Σύνθετο σύστημα ενεργειών το οποίο διέπει τη δράση της δημόσιας διοίκησης Οι ενέργειες: κύριες / δευτερεύουσες, προπαρασκευαστικές εκτελεστικές, διαφορετικής βαρύτητας Όλη η διαδικασία σχηματισμού της βούλησης του διοικητικού οργάνου που αποτυπώνεται στη διοικητική πράξη Ιδιαίτερη σημασία: επηρεάζει το κύρος της πράξης που εκδίδεται Στοιχεία της διοικητικής διαδικασίας: Αριθμός ενεργειών: σειρά νομικώς συντεταγμένων πράξεων των οποίων η μία αποτελεί επακόλουθο της άλλης Χρονική σειρά: χρονικές ενότητες, των οποίων η αλληλουχία οδηγεί σε τελική πράξη, δηλ. στη διοικητική πράξη Σύνθεση χρόνου και αριθμού = Τρόπος: μέθοδος αλληλουχίας ενεργειών και χρόνου

21 Σύνθετη διοικητική ενέργεια Αλληλουχία περισσότερων διαδοχικών διοικητικών πράξεων, με τις οποίες επιδιώκεται η επέλευση του τελικού εννόμου αποτελέσματος: Διαδοχική έκδοση τουλάχιστον 2 εκτελεστών διοικητικών πράξεων Στο πλαίσιο της ίδιας νομοθεσίας Όλες οι πράξεις απαιτούνται κατά το νόμο για την επέλευση του αποτελέσματος Κάθε επιμέρους πράξη είναι εκτελεστή, μέχρι να ενσωματωθεί στην επόμενη, οπότε χάνει την αυτοτέλεια και εκτελεστότητά της. Στην τελική ενσωματώνονται οι προηγούμενες και όταν ελέγχεται η νομιμότητά της εξετάζονται όχι μόνον οι δικές της πλημμέλειες, αλλά και τυχόν πλημμέλειες που έχουν οι προηγούμενες πράξεις, και οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε ακύρωση της τελικής. Διάκριση από συναφείς πράξεις

22 Γνωμοδοτική διαδικασία Νομική έκφραση μίας άποψης από μονομελές ή συλλογικό διοικητικό όργανο που απευθύνεται προς άλλο όργανο της διοίκησης το οποίο έχει αρμοδιότητα έκδοσης απόφασης επί του θέματος στο οποίο αφορά η γνώμη Επηρεάζει το περιεχόμενο της διοικητικής πράξης που πρόκειται να εκδοθεί από το όργανο το οποίο έχει αποφασιστική αρμοδιότητα Ο βαθμός επηρεασμού καθορίζεται από το είδος της γνώμης που εκάστοτε προβλέπεται (απλή σύμφωνη πρόταση)

23 Κατηγορίες γνωμοδοτικής διαδικασίας Προβλεπόμενη από τις οικείες διατάξεις: Σύνταγμα (102 παρ. 4, 103 παρ. 4) Νόμος συγκεκριμένες και ορισμένες ρυθμίσεις Κανονιστικές πράξεις Διακρίσεις: Υποχρεωτική: ουσιώδης τύπος ακυρότητα Προαιρετική: κατά κανόνα, διακριτική ευχέρεια οργάνου να τη ζητήσει Οικειοθελής γνωμοδοτική διαδικασία τη ζητά το αποφασίζον όργανο, εφόσον αυτό δεν απαγορεύεται από αντίθετη διάταξη για να διαφωτιστεί Μορφή αυτοδέσμευσης της Διοίκησης εάν αποφασίσει γνωμοδοτική διαδικασία οφείλει να την τηρήσει, άλλως ακυρότητα όμως το αποφασίζον όργανο δεν μπορεί να αλλοιώσει την αρμοδιότητά του Ακυρότητα οικειοθελούς γνωμοδότησης συνεπάγεται ακυρότητα και της εκτελεστής πράξης όμως πλημμέλειες στη συγκρότηση συλλογικού οργάνου που χορηγεί οικειοθελή γνωμοδότηση προβάλλονται αλυσιτελώς

24 Είδη γνώμης Απλή γνώμη [και το πρακτικό επεξεργασίας Π.Δ. από το ΣτΕ] Σύμφωνη γνώμη Πρόταση Υποχρεωτική γνωμοδότηση: κατ ουσίαν εκτελεστή πράξη

25 Απλή γνώμη Δεν είναι δεσμευτικό το περιεχόμενό της για το αποφασίζον όργανο = μπορεί να εκδώσει πράξη διαφορετικού περιεχομένου Δεν είναι εκτελεστή πράξη - Δεν είναι αυτοτελής ενσωματώνεται στην εκτελεστή Δεν δημιουργεί νέα νομική κατάσταση ούτε επάγεται έννομα αποτελέσματα για το διοικούμενο στον οποίο αφορά Εάν το αποφασίζον όργανο θεωρήσει ότι δεσμεύεται από αυτήν χωρίς αυτό να είναι επιλογή του, τότε η πράξη που εκδίδεται πάσχει ακυρότητα Υποχρεώσεις αποφασίζοντος οργάνου όταν προβλέπεται απλή γνώμη από το νόμο: Να διατυπώσει ερώτημα προς το γνωμοδοτικό όργανο Να αιτιολογήσει ειδικά τυχόν απόκλιση από τη γνώμη διαφορετικά ακυρότητα ως αναιτιολόγητη πράξη Δεν προσβάλλεται αυτοτελώς τυχόν πλημμέλειά της όμως, επηρεάζει το κύρος της εκτελεστής πράξης που ερείδεται στη γνώμη

26 Σύμφωνη γνώμη Όταν το αποφασίζον όργανο δεν μπορεί να αλλάξει το περιεχόμενο της γνώμης μπορεί να απέχει από την έκδοση πράξης Απαιτείται να προβλέπεται ρητά στις σχετικές διατάξεις ότι είναι σύμφωνη Μη αυτοτελής μη εκτελεστή διοικητική πράξη, η οποία ενσωματώνεται στην αντίστοιχη θετική ή αρνητική πράξη του αποφασίζοντος οργάνου Περίπτωση οιονεί συναρμοδιότητας

27 Είδη σύμφωνης γνώμης Θετική σύμφωνη γνώμη: το αποφασίζον όργανο οφείλει είτε να ακολουθήσει τη γνώμη είτε να μην εκδώσει πράξη (να απόσχει από κάθε ενέργεια ΣτΕ) Η μη αποδοχή της θετικής σύμφωνης γνώμης πρέπει να αιτιολογείται ειδικά Η ευχέρεια μη έκδοσης πράξης δεν είναι απόλυτη: Διακριτική ευχέρεια: υπέρβαση άκρων ορίων Δέσμια αρμοδιότητα: παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Αρνητική σύμφωνη γνώμη: Εμποδίζει την έκδοση θετικής από το αποφασίζον όργανο ή το υποχρεώνει σε έκδοση αρνητικής πράξης Όταν δεν ενσωματώνεται σε αρνητική εκτελεστή πράξη είναι η ίδια εκτελεστή και αυτοτελώς προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως και με διοικητικές προσφυγές

28 Πρόταση Υποβάλλεται με πρωτοβουλία του γνωμοδοτικού οργάνου Όταν προβλέπεται μόνον αυτή μπορεί να κινήσει τη διαδικασία έκδοσης της εκτελεστής πράξης Ουσιώδης τύπος της διαδικασίας που επισύρει ακυρότητα εφόσον δεν τηρηθεί Ως προς τη δεσμευτικότητα ομοιάζει με τη σύμφωνη γνώμη Είδη: θετική & αρνητική

29 Χαρακτηριστικά γνώμης Γραπτός τύπος Αιτιολογία Κατά τη νομολογία: πλήρης, ορισμένη, επαρκής Ανεπαρκής: δεν απαντά σε ισχυρισμό διοικουμένου, είναι γενική και αόριστη, αναφέρεται συλλήβδην σε λόγους χωρίς να εξειδικεύει, απορρίπτει αίτημα χωρίς εξέταση περιστατικών που επικαλείται ο διοικούμενος Η αιτιολογία συνδέεται με την αιτιολογία της εκτελεστής πράξης Η αιτιολογία της εκτελεστής πράξης δεν καλύπτει την πλημμέλεια της σύμφωνης γνώμης ή πρότασης Ειδική αιτιολογία όταν το γνωμοδοτικό όργανο αλλάζει την γνώμη του πριν από την έκδοση της εκτελεστής πράξης Επικαιρότητα Πριν από την έκδοση της πράξης Αναμονή έκδοσης γνώμης για εύλογο χρόνο από το αποφασίζον όργανο (όπως ορίζεται στις οικείες διατάξεις) Να μην απέχει από την εκτελεστή πράξη πέραν του ευλόγου χρόνου, άλλως κίνδυνος να μην αναφέρονται στα ίδια πραγματικά και νομικά δεδομένα

30 Προηγούμενη ακρόαση Δικαίωμα διοικουμένου να εκφέρει τις απόψεις του κατόπιν κλήσεως από τη Διοίκηση Ατομικό δικαίωμα του διοικούμενου, ά. 20 παρ. 2 Σ (είχε καθιερωθεί από γενική αρχή ΔΔ) Ουσιώδης τύπος της διαδικασίας, η παράβαση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε ακύρωση διοικητικής πράξης Ωστόσο, παρά τη συνταγματική κατοχύρωση η τήρηση του δικαιώματος δεν ελέγχεται αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο! Σκοπός: Ενημέρωση διοίκησης, προληπτική συμμετοχή διοικούμενου για την εξεύρεση κατάλληλης λύσης

31 Ρύθμιση δικαιώματος ακρόασης Ά. 20 Σ ά. 6 ΚΔΔ ρυθμίζεται και η διαδικασία Ασκείται εγγράφως ή προφορικά (έκθεση που υπογράφεται από διοικούμενο) Δεν απαιτείται ρητή πρόβλεψη σε επιμέρους διατάξεις νόμου, γιατί προκύπτει εκ του Σ διατάξεις νόμου που αποκλείουν το δικαίωμα =αντισυνταγματικές (βλ. όμως ά. 6 παρ. 3 ΚΔΔ για αντιμετώπιση κινδύνου ή επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος) Παράδειγμα: περιλαμβάνει και το δικαίωμα των υπαλλήλων στα πειθαρχικά συμβούλια να συμπαρίστανται με δικηγόρο τους, ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της πειθαρχικής ποινής που πρόκειται να επιβληθεί Απαλλαγή ενόψει διοικητικής προσφυγής: ά. 6 παρ. 4 ΚΔΔ

32 Προϋποθέσεις δικαιώματος ακρόασης Ατομικές δ.πρ. δυσμενείς, όπως προκύπτει από διατύπωση Σ και ΚΔΔ - Για κανονιστικές μόνο όταν προβλέπεται ειδικά (π.χ. νομοθεσία για σχέδια πόλεων) - Ωστόσο: με σειρά αποφάσεων του ΣτΕ γίνεται δεκτό ότι προϋπόθεση για τη νόμιμη έκδοση απόφασης του Υπουργού Γεωργίας για τη ρύθμισης της θήρας είναι η προηγούμενη ακρόαση των οικολογικών οργανώσεων ιδίως αυτών που ασχολούνται με την προστασία της άγριας πανίδας. Διακριτική ευχέρεια σε δέσμια αλυσιτελές. Παράδειγμα πρόστιμα! Υποκειμενική συμπεριφορά - Όχι όταν η απόφαση της Διοίκησης βασίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα - Παράδειγμα: απόλυση εφημέριου επειδή εγκατέλειψε τη θέση του, καταλογιστική πράξη για επιστροφή οικονομικής ενίσχυσης λόγω εικονικότητας φορολογικών στοιχείων / όχι για απαλλοτρίωση, για χαρακτηρισμό διατηρητέου λόγω παραδοσιακής μορφής, για αργία δημάρχου σε περίπτωση τέλεσης κακουργήματος / Πρόβλημα: αναδάσωση έκτασης λόγω παράνομης εκχέρσωσης από τον ιδιοκτήτη του δάσους Θετική βλάβη αυτεπάγγελτη ενέργεια Όχι όταν αρνείται χορήγηση δικαιώματος δημιουργία νέας νομικής κατάστασης, αλλά βλάβη στα δικαιώματα έννομα συμφέροντα όχι όταν υποβάλλεται αίτηση Γνωστή διεύθυνση

33 Χρόνος άσκησης δικαιώματος ακρόασης Πριν από την έκδοση της πράξης Πριν από έκδοση απόφασης επί ενδικοφανούς προσφυγής Πριν από την τελική πράξη στις σύνθετες διοικητικές ενέργειες Πριν από την διατύπωση σύμφωνης γνώμης

34 Τύπος Διοικητικών πράξεων Διακρίνεται από την έννοια «ουσιώδης τύπος» στο ά. 48 ΠΔ 18/1989 Ά. 16 ΚΔΔ: Η δ.π. είναι έγγραφη, μνεία του οργάνου και διατάξεις, χρονολογία και υπογραφή Κατ εξαίρεση προφορική ή σύμβολο Σιωπή Στοιχεία υποστατού: χρονολογία, μνεία οργάνου και υπογραφή έλεγχος αρμοδιότητας και νομικού και πραγματικού Δεν αποτελούν στοιχεία του υποστατού: παράλειψη αναφοράς διατάξεων, πρωτοκόλληση, επίθεση σφραγίδας Δημοσίευση για κανονιστικές πράξεις: αρχή της διαφάνειας ά. 18 ΚΔΔ: καθίσταται προσιτή η ρύθμιση τεκμήριο γνώσης και εφικτός έλεγχος από τα Δικαστήρια Εξαίρεση: εθνική άμυνα διάρθρωση, σύνθεση, εξοπλισμός ενόπλων δυνάμεων)

35 Διοικητικές προσφυγές Διοικητική προσφυγή: Αναφορές ενώπιον διοικητικών οργάνων και όχι δικαστηρίων, με αίτημα την άσκηση ελέγχου νομιμότητας ή και σκοπιμότητας για την ανάκληση, τροποποίηση ή ακύρωση διοικητικής πράξης Μορφή αυτοελέγχου της Διοίκησης Άρθρα ΚΔΔ Διακρίσεις: Απλή Ειδική Ενδικοφανής

36 Απλή διοικητική προσφυγή (ά. 24 ΚΔΔ) Δεν προβλέπονται από ειδική διάταξη νόμου άρθρο 10 παρ. 1 Σ: δικαίωμα αναφοράς Διακρίνονται σε αιτήσεις θεραπείας και ιεραρχικές προσφυγές Δεν έχουν προθεσμία εάν ασκηθούν εντός προθεσμίας για ένδικο μέσο, τότε διακόπτουν την προθεσμία για 30 ημέρες Εάν το ίδιο όργανο ανακαλεί ή τροποποιεί, εάν ιεραρχικώς προϊστάμενο ακυρώνει και αναπέμπει (εκτός εάν επιτρέπεται ρητά ή συνάγεται σαφώς ιεραρχική υποκατάσταση) Πλήρης έλεγχος Εάν το όργανο εμμένει: βεβαιωτική πράξη, μη εκτελεστή, εκτός εάν λαμβάνει υπόψη νέα πραγματικά και νομικά δεδομένα Εάν δεχθεί : εκτελεστή απόφαση Δεν επιτρέπεται κατά παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, κανονιστικών πράξεων, υλικών ενεργειών Δεν επιτρέπεται χειροτέρευση της θέσης του προσφεύγοντος

37 Ειδική διοικητική προσφυγή (ά. 25 ΚΔΔ) προβλέπονται από ειδικές διατάξεις (όργανα και προθεσμία) έλεγχος νομιμότητας καταλήγει σε ακύρωση ή απόρριψη της προσφυγής όχι τροποποίηση του περιεχομένου της πράξης κατά ρητών, ατομικών και κανονιστικών πράξεων, όχι κατά παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας (εκτός αν άλλως ορίζεται ειδικά) ή υλικής ενέργειας προθεσμία απάντησης: ισχύει ότι ορίζεται ειδικά στο νόμο, άλλως 30 ημέρες Εμπρόθεσμη άσκηση διακόπτει την προθεσμία ενδίκου μέσου για το χρόνο εντός του οποίου θα πρέπει να απαντηθεί Όταν γίνεται δεκτή: εκτελεστή πράξη, όταν απορρίπτονται κυμαίνεται η νλ (όταν δεν ενσωματώνεται η προσβληθείσα πράξη, θεωρούνται εκτελεστές)

38 Ενδικοφανής διοικητική προσφυγή προβλέπονται από ειδικές διατάξεις (όργανα προθεσμία) προθεσμία απάντησης ότι ορίζεται ειδικά άλλως 3 μήνες πλήρης έλεγχος οι αποφάσεις που εκδίδονται είναι πάντοτε εκτελεστές τυχόν άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας απάντησης είναι παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας προϋπόθεση του παραδεκτού των ενδίκων βοηθημάτων / εκτός εάν δεν έχει ενημερωθεί ο διοικούμενος!

39 Λήξη ισχύος διοικητικών πράξων Κανονιστικές διοικητικές πράξεις: Καταργούνται για το μέλλον με νεότερη κανονιστική πράξη, βάσει της ίδιας εξουσιοδοτικής (όχι εάν εφάπαξ) ή νεότερης Όχι αναδρομικά, παρά μόνον εάν επιτρέπεται από την εξουσιοδότηση ή βάσει του ίδιου του νόμου Βλ. νομολογία για «ανάκληση» κανονιστικής λόγω αναρμοδιότητας σε σύντομο χρόνο από την έκδοση (ΣτΕ 1542/1995) Μερική κατάργηση είναι και η τροποποίηση Ατομικές διοικητικές πράξεις: Καταργούνται για το μέλλον με νεότερη αντίθετη πράξη εφόσον υπάρχει ρητή αρμοδιότητα ή συνάγεται από τις διατάξεις Με ατομική ή κανονιστική βάσει εξουσιοδότησης εφόσον δεν υπάρχουν συνταγματικοί ή υπερνομοθετικοί περιορισμοί Ανακαλούνται αναδρομικά

40 Κανόνες ανάκλησης γενικές αρχές διοικητικού δικαίου γενικές ή ειδικές διατάξεις Βασικές γενικές διατάξεις: ΑΝ 261/1968 Ασφάλεια δικαίου & εφαρμογή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης: Σταθερότητα νομικών και πραγματικών σχέσεων, χάριν της εύρυθμης και χρηστής διοίκησης

41 Νόμιμες ατομικές πράξεις Κανόνας: οι επωφελείς νόμιμες, συστατικές ή διαπιστωτικές, δεν ανακαλούνται εφόσον έχουν απορρεύσει δικαιώματα (υπό ευρεία έννοια) Σε σχέση με νόμιμες επωφελείς η Διοίκηση δεν επιτρέπεται να προβεί σε διαφορετική εκτίμηση των δεδομένων που συνέτρεχαν κατά την έκδοση της πράξης ούτε για λόγους σκοπιμότητας ούτε λαμβάνοντας υπόψη μεταγενέστερα στοιχεία Εξαιρέσεις: Λόγοι δημοσίου συμφέροντος: λαμβάνονται υπόψη και νεώτερα δεδομένα (ειδική αιτιολογία, ακόμη και μεταγενέστερα στοιχεία, ελέγχεται από το Δικαστήριο) οποτεδήποτε Συναίνεση διοικούμενου Μη συμμόρφωση σε όρους άπρακτη παρέλευση προθεσμίας δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις έκδοσης Δ.π. υπό την επιφύλαξη ανακλήσεως (ρητή ή συναγόμενη) Όταν δεν έχουν απορρεύσει δικαιώματα

42 Παράνομες ατομικές πράξεις (Ι) Κανόνας: ανακαλούνται ελεύθερα, εντός ευλόγου χρόνου, ανεξάρτητα από το εάν έχουν απορρεύσει δικαιώματα και από το εάν είναι επωφελείς ή δυσμενείς Παράνομες: αυτές που θα ακυρώνονταν για σφάλμα Η ανάκληση χωρεί μόνο για λόγους νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας, ούτε διαφορετική εκτίμηση, εκτός αν συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος Εύλογος χρόνος κρίνεται κατά περίπτωση: εάν δεν ορίζεται ειδικά α.ν. 261/1968 = όχι μικρότερος από 5 έτη από την έκδοση (επιείκεια) Εάν ο διοικούμενος δεν προκάλεσε υπαιτίως την έκδοση της παράνομης πράξης = υποχρέωση αποζημίωσης (105 ΕισΝΑΚ)

43 Παράνομες ατομικές πράξεις (ΙΙ) Εξαιρέσεις: Οι δυσμενείς παράνομες ανακαλούνται και μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου Οι επωφελείς παράνομες μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου ανακαλούνται μόνον αν: Η έκδοσή τους οφείλεται σε απατηλή ενέργεια του διοικούμενου, ο οποίος ενήργησε δολίως για να ωφεληθεί Δημόσιο συμφέρον Συμμόρφωση προς ακυρωτική απόφαση δικαστηρίου Να μην θίγονται τα δικαιώματα των καλόπιστων τρίτων που δεν γνώριζαν την απατηλή ενέργεια

44 Αρμοδιότητα για ανάκληση Η Διοίκηση διαθέτει διακριτική ευχέρεια για την ανάκληση των πράξεών της αρχή νομιμότητας; Ασκείται αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήσεως Μη απάντηση επί αιτήματος δεν συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Άρνηση ανάκλησης δεν συνιστά εκτελεστή πράξη, παρά μόνον εάν γίνει νέα κατ ουσίαν έρευνα της υπόθεσης :να είναι νομίμως αιτιολογημένη Δεν υπάρχει διακριτική ευχέρεια όταν: Υποχρέωση ανάκλησης εκ του νόμου Υποχρέωση συμμόρφωσης σε ακυρωτική απόφαση Υποχρέωση ανάκλησης πράξεων που εκδόθηκαν με βάση νόμο ο οποίος κηρύχθηκε αντισυνταγματικός ΑΕΔ αναδρομική απόφαση Υποχρέωση ανάκλησης για δυσμενείς νόμιμες πράξεις λόγω μακροχρόνιας αδράνειας Κοινωνική ασφάλιση: σε περίπτωση μεταβολής επί το ευμενέστερο της νομοθεσίας ή νομολογίας Όμοιες πράξεις

45 Όμοιες πράξεις Ίδιο περιεχόμενο και νόμιμο έρεισμα Δέσμια αρμοδιότητα ανάκλησης όταν: Έχει εκδοθεί απόφαση ΣτΕ ή αμετάκλητη απόφαση τακτικού διοικητικού δικαστηρίου Με την οποία ακυρώνεται ατομική διοικητική πράξη γιατί το έρεισμά της είναι νόμος αντισυνταγματικός ή κανονιστική πράξη χωρίς νόμιμο έρεισμα Προϋπόθεση: αίτηση διοικουμένου με έννομο συμφέρον εντός ευλόγου χρόνου Να μη θίγονται δικαιώματα που αποκτήθηκαν καλοπίστως από την εφαρμογή τους εκτός εάν λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος

46 Διαδικασία ανάκλησης Άρθρο 21ΚΔΔ: Ανάκληση 1. Αρμόδιο για την ανάκληση ατομικής διοικητικής πράξης όργανο είναι εκείνο που την εξέδωσε ή που είναι αρμόδιο για την έκδοσή της. Αν άλλαξε η αρμοδιότητα, το όργανο που έχει την αρμοδιότητα κατά το χρόνο της ανάκλησης Εάν εκδόθηκε αναρμοδίως, νομίμως ανακαλείται από το ίδιο όργανο για αναρμοδιότητα 2. Για την ανάκληση δεν είναι απαραίτητο να τηρείται η διαδικασία που προβλέπεται για την έκδοση της πράξης, εκτός αν ανακαλείται πράξη νόμιμη ή πράξη παράνομη ύστερα από νέα εκτίμηση πραγματικών περιστατικών. Απαίτηση κοινοποίησης εάν ανάκληση ευμενούς

47 Περαιτέρω διαδικαστικά θέματα Απαίτηση αιτιολογίας πλήρης και ειδική, άλλως ακυρωτέα Ρητή άρνηση Διοίκησης να ανακαλέσει μετά από αίτηση διοικούμενου και νέα ουσιαστική έρευνα της υπόθεσης πλήρως αιτιολογημένη Η πράξη της ανάκλησης καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας Δεν απαιτείται προηγούμενη ακρόαση όταν η ανάκληση γίνεται για λόγους αντικειμενικούς απαιτείται όταν η ανάκληση γίνεται μετά από μακρύ χρόνο ανοχής της Διοίκησης

48 Χρόνος αναφοράς ανάκλησης Για το μέλλον για τις νόμιμες Αναδρομικά για τις παράνομες Εξαίρεση: Περιοδικές παροχές σε καλόπιστους διοικούμενους και οι δυσμενείς οικονομικές συνέπειες σε βάρος τους είναι δυσβάσταχτες αποδεδειγμένα Όταν ανακληθεί μία πράξη αναβιώνει η προηγούμενη εφόσον υπάρχει σύνθετη διοικητική ενέργεια: η πράξη που προηγείται της ανακληθείσας Η ανακλητική πράξη μπορεί να ανακληθεί