Αρχαιολογικοί χώροι και Μουσεία πόλης και επαρχίας Λεμεσού

Transcript

1 Αρχαιολογικοί χώροι και Μουσεία πόλης και επαρχίας Λεμεσού Κάστρο Λεμεσού Μεσαιωνικό Μουσείο Το Κάστρο της Λεμεσού στην μορφή που το βλέπουμε σήμερα αποτελεί ανακατασκευή της Τουρκοκρατίας (19ος αιώνας) μέσα στην οποία ενσωματώθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ενός Μεσαιωνικού Κάστρου πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων. Η αρχαιότερη αναφορά για την ύπαρξη Κάστρου στη Λεμεσό πηγαίνει πίσω στο 1228 όταν εκεί ο Φρειδερίκος ο Β της Γερμανίας και οι υποστηρικτές του φυλάκισαν τους ομήρους που αναγκάστηκε να του δώσει ο αντιβασιλιάς της Κύπρου Ιβελλίνος. Σύμφωνα με τον Στέφανο Λουζινιανό το αρχικό Κάστρο κτίστηκε από τον Γουϊδο Λουζινιανό το Αυτό το αρχικό οχυρό αν πράγματι υπήρχε δεν έχει εντοπιστεί αρχαιολογικά και το πιο πιθανό είναι ότι παραδόθηκε στους Ναϊτες για να το διαχειρίζονται επ ονόματι του στέμματος το Σε αυτό το κάστρο σύμφωνα με την παράδοση ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Βερεγγάρια και την έστεψε βασίλισσα της Αγγλίας το 1191 μ.χ. Στο Μεσαιωνικό Μουσείο το οποίο φιλοξενείται στο κάστρο της Λεμεσού, εκτίθενται αντικείμενα μέσα από τα οποία αντικατοπτρίζεται το ιστορικό γίγνεσθαι της Κύπρου, η οικονομική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή, καθώς και άλλες πτυχές της καθημερινής ζωής στο νησί από τον 3ο μέχρι το 18ο αιώνα μ.χ. Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται όπλα, πανοπλίες, εργαλεία, βυζαντινή, μεσαιωνική και ισλαμική εφυαλωμένη και χρηστική κεραμική, χάλκινα και γυάλινα σκεύη, λύχνοι, κοσμήματα, νομίσματα, αντικείμενα λατρείας, καθώς και αρχιτεκτονικά μέλη που προέρχονται από βυζαντινά και γοτθικά κτήρια. Επίσης μια σειρά γύψινων εκμαγείων από το μεσαιωνικό καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία, μεσαιωνικές εγχάρακτες ταφόπλακες και ένας σκελετός που ανήκει σε κάποιον από τους υπερασπιστές της Λευκωσίας, ο οποίος είχε πέσει στα χέρια των Τούρκων πολιορκητών το Διεύθυνση: Οδός Ριχάρδου και Βερεγγάριας, (κοντά στο παλιό λιμάνι) Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Σάββατο 09:00 π.μ. μέχρι 05:00 μ.μ. και Κυριακή 10:00 π.μ. μέχρι 01:00 μ.μ.

2 Αρχαία Αμαθoύντα Κοντά στον Άγιο Τύχωνα βρίσκονται τα ερείπια ενός από τα μεγαλύτερα αρχαία βασίλεια του νησιού της Αμαθούντας. Η Αμαθούντα, μια από τις αρχαιότερες βασιλεύουσες πόλεις σύμφωνα με το μύθο, ιδρύθηκε από έναν από τους γιους του Ηρακλή που λατρευόταν εδώ. Άλλοι μύθοι μιλούν για την όμορφη πριγκίπισσα Αριάδνη, την κόρη του Μίνωα, που φεύγοντας με το Θησέα από το λαβύρινθο της Κρήτης εγκαταλείφθηκε στην Αμαθούντα. Εκεί κατά τη γέννα του παιδιού της πέθανε και τάφηκε σε ένα ιερό τάφο. Το βέβαιο, σίγουρα με ιστορική μαρτυρία, είναι ότι η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστο πριν χρόνια. Η πόλη πήρε το όνομα της από την Αμαθούσα, τη μητέρα του Βασιλιά Κινύρα από την Πάφο. Η Αμαθούντα κτισμένη στους παράλιους λόφους με καταπληκτική θέα τη θάλασσα, αναπτύχθηκε σ ένα πλούσιο βασίλειο από τα πρώτα χρόνια. Κατά την προ-φοινικική εποχή (800 πχ) κτίστηκε και λιμάνι εκεί που εξυπηρετούσε το εμπόριο. Ψηλά στην κορυφή του λόφου κτίστηκε ένας ναός που έγινε χώρος λατρείας της Αφροδίτης, της Θεάς της Ομορφιάς και του Έρωτα. Ο Ναός της Αφροδίτης ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές και χρονολογείται τον πρώτο αιώνα π.χ.. Μέχρι το 1191 που έφθασε στην Κύπρο ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, η Αμαθούντα είχε παρακμάσει, καθώς οι τάφοι λεηλατήθηκαν και οι πέτρες των όμορφων κτιρίων μεταφέρθηκαν στη Λεμεσό για να χρησιμοποιηθούν σε νέα κτίσματα. Πολύ αργότερα, το 1869, ένας μεγάλος αριθμός ογκόλιθων της Αμαθούντας χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ. Αρχαιολογικές ανασκαφές στην τοποθεσία από συνεργεία Κυπρίων και Γάλλων αρχαιολόγων ξεκίνησαν το 1980 και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Η Ακρόπολη, ο ναός της Αφροδίτης, η αγορά, τα τείχη της πόλης, η βασιλική και το λιμάνι έχουν όλα ανακαλυφθεί. Για τον επισκέπτη είναι καταπληκτική ευκαιρία να περιπλανηθεί στη γύρω τοποθεσία και να ξαναζήσει τη ζωή όπως ήταν τότε. Οι επισκέπτες έχουν μια καταπληκτική ευκαιρία να εξερευνήσουν το χώρο και να δουν τους σπάνιους και όμορφους αρχαιολογικούς θησαυρούς που για τόσους αιώνες βρίσκονταν κρυμμένοι κάτω από το έδαφος. Στην αγορά υπάρχουν όμορφες μαρμάρινες κολώνες διακοσμημένες με σπειροειδείς διακοσμήσεις και τεράστιες πλακόστρωτες περιοχές. Στην παραθαλάσσια πλευρά της πόλης υπάρχουν ενδείξεις μιας πρωτοχριστιανικής βασιλικής με διακοσμημένα από πετραδάκια πατώματα. Πιο πέρα, κοντά στον κλιμακωτό δρόμο που οδηγεί στο ναό που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου έχει ανακαλυφθεί μια σειρά από σπίτια της ελληνιστικής περιόδου. Στα ανατολικά και τα δυτικά άκρα της πόλης βρίσκονται οι δύο ακροπόλεις στις οποίες έχουν ανακαλυφθεί αριθμός από τάφους, πολλοί από τους οποίους είναι άθικτοι.

3

4 Κάστρο Κολοσσιού Στον πυρήνα της πλουσιότερης κοιλάδας της Νότιας Κύπρου, στα δυτικά της πόλης της Λεμεσού, προβάλλει ένα από τα σημαντικότερα οχυρά της Μεσαιωνικής Κύπρου το περίφημο Κάστρο του Κολοσσιού. Πρόκειται για λιθόκτιστο οχυρό με τοίχους πάχους 1.25 μ. με τρεις ορόφους συνολικού ύψους 21 μ. Το ισόγειο χρησιμοποιείτο πιθανότατα σαν αποθήκη με δύο υπόγειες στέρνες. Η είσοδος στον πρώτο όροφο γίνεται μέσω μιας κρεμαστής γέφυρας. Στον νότιο τοίχο της μίας από τις δύο μεγάλες αίθουσες του ισογείου σώζεται μία τοιχογραφία με την Σταύρωση του Χριστού και το οικόσημο των Magnac που υποδεικνύει την λατρευτική χρήση του χώρου αυτού ενώ η διπλανή αίθουσα με την εστία αποτελούσε ίσως τον βασικό χώρο γευμάτων και φιλοξενίας. Στον δεύτερο όροφο υπήρχαν άλλοι δύο χώροι οι οποίοι χρησιμοποιούνταν ως καταλύματα. Στην οροφή του μνημείου μία ζεματίστρα και πολεμίστρες μεταφέρουν στον επισκέπτη εικόνες μεσαιωνικής πολιορκίας. Στην ανατολική πλευρά του μνημείου μία μεγάλη καμαροσκέπαστη αίθουσα στεγάζει τμήμα των εγκαταστάσεων για την επεξεργασία της ζάχαρης. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων πραγματοποιεί τα τελευταία πέντε χρόνια συστηματική ανασκαφική έρευνα στο μνημείο αυτό.

5 Αρχαίο Κούριο Το αρχικό Ελληνιστικό Θέατρο με την κυκλική ορχήστρα και το υπερυψωμένο προσκήνιο κτίστηκε πιθανότατα γύρω στα τέλη του 2ου π.χ. Έργα αποκατάστασης έγιναν κατά πάσα πιθανότητα από τον αυτοκράτορα Αύγουστο λίγο αργότερα από τα οποία επηρεάστηκε η συνολική κάτοψη του μνημείου. Κατά την διάρκεια των έργων αυτών φαίνεται ότι το Θέατρο σμικρύνθηκε και πολλά από τα εδώλια χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό για τα νέα αναλήμματα στις δύο πτέρυγες. Τον 2ο μ.χ. αιώνα το Θέατρο παίρνει την μορφή και τις διαστάσεις που βλέπουμε σήμερα. Το Θέατρο καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 4ο μ.χ. αιώνα. Η σημερινή μορφή του Θεάτρου αποτελεί στο μεγαλύτερο της μέρος πρόσφατη ανακατασκευή του γνωστού Ελληνα αναστηλωτή Αντώνη Τραυλού. Εχει χωρητικότητα 3000 θεατών.

6 Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Το Δημοτικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το οποίο λειτούργησε στις 20 Ιουνίου 1985, περιλαμβάνει μια από τις πιο σημαντικές συλλογές κυπριακής λαϊκής τέχνης και χειροτεχνίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Το μουσείο στεγάζεται σε διατηρητέα οικοδομή, στη γωνία των οδών Αγίου Ανδρέου και Οθωνος και Αμαλίας. Η αναπαλαίωση της οικοδομής και η μετατροπή της σε Δημοτικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης έγινε το και τα επίσημα εγκαίνια του έγιναν τον Ιούνιο του Το Δημοτικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης φιλοξενεί πολύ πλούσιες και αξιόλογες συλλογές ενδυμάτων, κεντημάτων, ξυλογλύπτων, αγροτικών και γεωργικών εργαλείων και σκευών, κοσμημάτων, διακοσμητικών αντικειμένων και επίπλων του τέλους του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα. Μερικά από τα αντικείμενα που φιλοξενούνται στο Μουσείο είναι ξυλόγλυπτα μπαούλα, σιφονιέρες, κονσόλες, κάδρα με κουκούλι, κεντήματα, χαρακτή βούφας, κυπριακές παραδοσιακές στολές, πανέρια, σπαθιά, μπρούντζινες τσαγέρες, δουλάππι, αδράκτι, ανέμη, κλώστρα, βούφα, λύχνο, πιθκιάβλι, καρέκλες, σκαμνάκια, χάλκινα πιάτα, ζεμπύλια, τσέστοι, πήλινα αγγεία, δρεπάνια, πετσετάκια, σκούπες, ξύλινοι καθρέφτες κλπ. Η συλλογή γιλέκων που διαθέτει το Δημοτικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης είναι μια από τις ωραιότερες που υπάρχουν στον ελληνικό χώρο. Διεύθυνση: Αγίου Ανδρέου 253 Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα Παρασκευή: 08:30π.μ.-01:30μ.μ και Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή 03:00μ.μ 05:30μ.μ. ενώ από Ιούνιο Σεπτέμβριο 04:00 μ.μ. 06:30μ.μ.

7 Αρχαιολογικό Μουσείο Κουρίου Το Μουσείο στεγάζει, στις δύο εκθεσιακές αίθουσες του, ευρήματα από την αρχαία πόλη του Κουρίου, την ακρόπολη του Κουρίου, το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη, την εκτεταμένη νεκρόπολη του Αγίου Ερμογένη, καθώς και τις παλαιοχριστιανικές βασιλικές της περιοχής. Αποτελεί τμήμα της οικίας που έκτισε στα 1937 ο George McFadden, ο οποίος ηγήθηκε εκτενών αρχαιολογικών ερευνών στο Κούριο και στην ευρύτερη περιοχή. Ανάμεσα στα διάφορα εκθέματα ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σκελετοί μιας τριμελούς οικογένειας που έχασαν τη ζωή τους κατά το φοβερό σεισμό του 365 μ.χ. που κατέστρεψε την πόλη του Κουρίου. Διεύθυνση: Κουρίου,10, 4620, Επισκοπή Ώρες λειτουργίας του μουσείου: Δευτέρα-Παρασκευή 09:00π.μ.μέχρι 02:30μ.μ και Πέμπτη: 09:00π.μ. μέχρι τις 05:00μ.μ. Σάββατο και Κυριακή το Μουσείο παραμένει κλειστό.

8 Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήματα που καλύπτουν όλη την αρχαιότητα, από την 10η χιλιετία π.χ. μέχρι και το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου, τα οποία προέρχονται από την πόλη και την επαρχία της Λεμεσού. Συγκεκριμένα από Αμαθούντα, από Ακρωτήρι- Αετόκρεμμος, από το ιερό του Διός στη Φασούλα κ.α. Ανάμεσα στο εκθέματα ξεχωρίζουν μια λίθινη στήλη που απεικονίζει την αιγυπτιακή θεότητα Αθώρ και ένα άγαλμα του θεού Βήσα από την Αμαθούντα, αντικείμενα μεταλλοτεχνίας, εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, νομίσματα. Εκτίθενται επίσης λίθινα και πήλινα αγάλματα, αντικείμενα κεραμικής, γλυπτικής, υαλουργίας, καθώς και επιτύμβιες επιγραφές. Διεύθυνση: Κάνιγγος και Βύρωνος Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα Παρασκευή 09:00 π.μ. μέχρι 05:00 μ.μ. και Σάββατο 10:00π.μ. 01:00μ.μ. Την Κυριακή το μουσείο παραμένει κλειστό.

9 Μουσείο Νερού Το μουσείο στεγάζεται στο παλιό αντλιοστάσιο, ή στη νερομηχανή, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούσαν οι Λεμεσιανοί. Το αντλιοστάσιο κτίστηκε το 1925, με σκοπό την άντληση μεγάλων ποσοτήτων νερού από το πλούσιο υδροφόρο υπέδαφος του δέλτα του Γαρύλλη στα Τσιφλικούδια, το οποίο στη συνέχεια μεταφερόταν με αγωγούς στον υδατόπυργο, ώστε να καλύψει τις ανάγκες υδροδότησης της Λεμεσού. Το σύστημα μεταφοράς νερού λειτουργούσε αυτόματα και για την εποχή του θεωρείτο πρωτοποριακό, όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για ολόκληρη τη γύρω περιοχή. Μηχανήματα και εργαλεία από τις αποθήκες του Τμήματος Αρχαιοτήτων και του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας μεταφέρθηκαν στο χώρο, ενώ το πλούσιο φωτογραφικό υλικό δίνει στοιχεία, για τις μεθόδους άντλησης και μεταφοράς του νερού. Κύριος στόχος του Μουσείου είναι να παρουσιάσει τη σημασία του υδάτινου στοιχείου για την εξέλιξη της ζωής, από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις ημέρες μας, με ιδιαίτερη έμφαση στην Κύπρο και στη Λεμεσό. Το Μουσείο, φιλοδοξεί μέσα από τον παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό του χαρακτήρα, με κυρίαρχα τα οπτικοακουστικά μέσα, να παρουσιάσει τη ζωτική σχέση νερού και ανθρώπου και να εξηγήσει γιατί το νερό είναι το σημαντικότερο στοιχείο διατήρησης και ανάπτυξης της ζωής στη γη. Παράλληλα ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ενημερωθεί για τη σημασία του στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, με ιδιαίτερες αναφορές στην αρχαιότητα.

10 Μουσείο Χαρουπιάς Διεύθυνση: Χαρουπόμυλος (πίσω από Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού) Λαογραφικό μουσείο Παλιό αρχοντικό Αγ. Αθανάσιος Μουσείο Φυσικής ιστορίας Δημοτικός Κήπος Μουσείο ιστορίας κρασιού Παλιό Λιμάνι και ΠΟΡΤΟΜΠΕΛΟ

11 Μουσεία σε χωριά Ερήμη: Κυπριακό Οινομουσείο Διεύθυνση: Οδός Πάφου 42, 4630 Ερήμη Το Κυπριακό Οινομουσείο παρουσιάζει ένα ταξίδι διαμέσου των αιώνων της Ιστορίας του Κυπριακού κρασιού. Αρχαία δοχεία και βάζα, μεσαιωνικά δοχεία οινοποσίας, ιδιωτικές συλλογές, παλιά έγγραφα και εργαλεία επιδεικνύουν τον τρόπο παραγωγής, αποθήκευσης και κατανάλωσης του κρασιού στο παρελθόν. Φωτογραφικό υλικό και οπτικοακουστικός εξοπλισμός ζωντανεύουν όλες τις φάσεις κατασκευής του κρασιού από την καλιέργεια του αμπελιού στην παραγωγή. Στους περιηγητές του μουσείου παρέχεται επίσης ένα δωρεάν ποτήρι χυμός σταφυλιού, κρασί ή ζιβανία μαζί με παραδοσιακά συνοδευτικά. Ώρες λειτουργίας του μουσείου είναι από Δευτέρα μέχρι Κυριακή 09:00π.μ. μέχρι τις 05:00μ.μ. Ανώγυρα: Μουσείο Παστελιού Μικρό αλλά ενδιαφέρον μουσείο που παρουσιάζει την κατασκευή παστελιού, ενός παραδοσιακού γλυκού με βάση τα χαρούπια. Το παστέλι κατασκευάζεται κατά τους μήνες Σεπτέμβριο μέχρι και Μάιο όπου δεν υπάρχει πολλή ζέστη κάτι που είναι εμπόδιο στην κατασκευή του. Για την κατασκευή του διαλέγονται μεγάλα και παχιά χαρούπια, για να έχουν ζάχαρη. Απαραίτητο το τηλεφώνημα για διευθέτηση επίσκεψης. Άρσος: Μουσείο Παραδοσιακής Τέχνης Για όσους επισκεφθούν το χωριό Άρσος στην επαρχία Λεμεσού είναι καλά να περάσουν και από το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης του χωριού. Πολύ ενδιαφέρον με εκθέματα από τον τρόπο ζωής των προγόνων μας. Κτίσμα του 19ου αιώνα αποτελεί ένα αρχαίο μνημείο και σε αυτό εκτίθενται εργαλεία, έπιπλα, σκεύη παλαιοτέρων εποχών που έχουν σχέση με την αμπελοκαλλιέργεια και άλλες ενασχολήσεις των κατοίκων της περιοχής. Για διευθέτηση επισκέψεων επικοινωνήστε τηλεφωνικά. Κοιλάνι: Εκκλησιαστικό Μουσείο Το εκκλησιαστικό Μουσείο στο Κοιλάνι κτίστηκε το 1988 στην αυλή της εκκλησίας της Παναγίας. Τα εκθέματα του Μουσείου καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο επτά περίπου αιώνων και ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνικής δημιουργίας θρησκευτικού περιεχομένου, όπου ξεχωρίζουν η αγιογραφία (εξήντα αγιογραφίες από τον 13ον μέχρι το τέλη του 19ου αιώνα), η ξυλογλυπτική (υπάρχουν τμήματα ενός εικονοστασίου του

12 1735, ο άμβωνας και η Αγία Τράπεζα με έγχρωμο γλυπτό διάκοσμο του 19ου αιώνα, καθώς και δύο καθίσματα, ένα μανουάλι και δύο εξαπτέρυγα της δεκαετίας του 1840) και η μεταλλοτεχνία. Η συλλογή μεταλλοτεχνίας περιλαμβάνει παλιά ιερά σκεύη, όπως Άγια Ποτήρια, δισκάρια, λαβίδες, δίσκους, σταυρούς, κανδήλες, θυμιατό, πόρπες ιερατικών ζωνών κ.α. Στο μουσείο υπάρχουν επίσης δείγματα παλαιοτυπογραφίας από βιβλία του 16ου αιώνα με προέλευση τα ελληνικά τυπογραφεία της Βενετίας. Μουσείο Αμπελοκομίας Στις τρεις αίθουσες του μουσείου εκτίθενται αμπελουργικά εργαλεία αποτέλεσμα των καθημερινών αναγκών και των εμπειριών των ανθρώπων της περιοχής. Αρκετά από αυτά τα εργαλεία χρησιμοποιούνται και σήμερα. Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται εργαλεία που έχουν σχέση με το φύτεμα και το μεγάλωμα του αμπελιού, στη δεύτερη αίθουσα εκτίθενται εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του σταφυλιού και την παρασκευή διαφόρων προϊόντων και στην τρίτη αίθουσα, υπάρχουν εργαλεία που σχετίζονται με την όλη διαδικασία της παρασκευής του κρασιού. Επίσης υπάρχει το καζάνι όπου γινόταν η απόσταξη της ζιβανίας. Βάσα: Εκκλησιαστικό Μουσείο Ο επισκέπτης/προσκυνητής στο εκκλησιαστικό μουσείο της Βάσας Κοιλανίου έχει την δυνατότητα να θαυμάσει εκκλησιαστικές εικόνες και άλλα κειμήλια εξαιρετικής τέχνης και καλλιγραφίας που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Οι εικόνες προέρχονται κυρίως από καλλιτέχνες που κατέφυγαν στην Κύπρο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ανάμεσα τους υπάρχουν εικόνες της Παναγίας, του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ κ.α. Μεταξύ των κειμηλίων ξεχωρίζει ένα μεσαιωνικό αργυρό κουτάλι, που χρησιμοποιείτο ως Λαβίδα της Θείας Κοινωνίας με σφραγίδα της Δυναστείας των Λουζινιανών. Έχει αυγοειδές σχήμα και παρουσιάζει όρθιο λιοντάρι, εστεμμένο με κορώνα και αριστερά το γράμμα «Μ». Από τα σπάνια τυπωμένα βιβλία του 15ου αιώνα, εποχή που μόλις εμφανίστηκε η τυπογραφία ξεχωρίζουν το Μηνιαίο Δεκεμβρίου του 1551, το Ευαγγέλιο του 1754, το Μηνιαίο Ιουλίου του 1777 και η ακολουθία του Αγίου Θεράποντος του Μουσείο σχολικής ζωής Πελένδρι: Οινομουσείο Φοινί: Πηλαβάκειο Μουσείο (Κεραμοποιείο)