ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Φιλία Ίσαρη Σεμινάριο Πτυχιακής Εργασίας

2 Διάγραμμα παρουσίασης Εισαγωγή στην Ποιοτική Έρευνα Σύγκριση με την ποσοτική έρευνα Πλεονεκτήματα και περιορισμοί Βασικές μέθοδοι συλλογής ποιοτικών δεδομένων Επεξεργασία ποιοτικών δεδομένων (ταξινόμηση, κωδικοποίηση, εννοιολόγηση) Ερευνητικός αναστοχασμός Έννοια της εγκυρότητας και αξιοπιστίας

3 Η ανάδυση του ενδιαφέροντος για την ποιοτική έρευνα: Ιστορική αναδρομή Πειραματικές μέθοδοι Wundt Ψυχολογία-Περιγραφική Επιστήμη Brentano Φαινομενολογία/Φιλοσοφία-Ψυχολογία Husserl, Merlau-Ponty, Rogers, Allport (ιδιογραφική προσέγγιση) Ρεύματα της Μετανεωτερικής Ψυχολογίας Gergen, Kvale, Shotter (στοχαστές: Foucault, Derrida, Lyotard, Baudrillard)

4 Εισαγωγή στην ποιοτική έρευνα Η ανάδυση του ενδιαφέροντος για την ποιοτική έρευνα: Ιστορική αναδρομή Επιστημολογικό και θεωρητικό πλαίσιο: Βασικές παραδοχές και αρχές της ποιοτικής προσέγγισης Σύγκριση με την ποσοτική έρευνα Πλεονεκτήματα και περιορισμοί Βασικές αρχές του ποιοτικού ερευνητικού σχεδιασμού

5 Εισαγωγή στην ποιοτική έρευνα Οντολογία Επιστημολογία Θεωρητικό πλαίσιο Κριτική θεωρία Συμβολική διαντίδραση Φαινομενολογία Ερμηνευτική Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός

6 Μπορεί ο ερευνητής να είναι ουδέτερος συλλέκτης πληροφοριών του κοινωνικού κόσμου; Διαδικασία παραγωγής ή συλλογής δεδομένων Οι ερευνητές «χτίζουν» με ενεργό τρόπο γνώση για αυτό τον κόσμο, ακολουθώντας συγκεκριμένες αρχές και μεθόδους

7 Πηγές δεδομένων Εμπειρίες Αφηγηματικές αναφορές Ερμηνείες Αναμνήσεις Απόψεις, σκέψεις, ιδέες, αντιλήψεις Τρόπος που κατανοούν τα πράγματα Αισθήματα, συναισθήματα Ηθικές αρχές, συμπεριφορές, πρακτικές, πράξεις Δραστηριότητες, συζητήσεις, διαδράσεις, χιούμορ Δημιουργήματα

8 Πηγές δεδομένων Λόγος, γλώσσα, γραφή, κείμενα, αφηγήσεις, ιστορίες Τέχνη, πολιτισμικά προϊόντα Οπτικές αναπαραστάσεις, διαγράμματα, φωτογραφίες, χάρτες Εκδόσεις Προϊόντα των ΜΜΕ Γραπτό υλικό/αρχεία Νόμοι, νομοθετικά διατάγματα, πολιτικές Συλλογικές μορφές οργάνωσης, ομάδες, οργανισμοί Γεγονότα

9 Δεοντολογία της χρήσης των πηγών Πρόσβαση σε προσωπικά ημερολόγια, αλληλογραφία Πρόσβαση σε ανθρώπους με εμπειρίες που ενδιαφέρουν την ερευνήτρια/τον ερευνητή

10 Συνέντευξη Ημιδομημένη (σύνολο προκαθορισμένων ερωτήσεων) Μη δομημένη (θεματικές περιοχές)

11 Συνέντευξη Πλεονεκτήματα Πληροφορίες σε βάθος Διερεύνηση πολύπλοκων κοινωνικών διαδικασιών Αμεσότητα σχέσης-διερεύνηση/τροποποίηση θεμάτων /αρχικό ερευνητικό πλάνο Κατανόηση συμπεριφορών/αντιλήψεων των ερωτωμένων μέσα από τα μάτια, τις εμπειρίες των κοινωνικών υποκειμένων

12 Συνέντευξη Περιορισμοί Χρονοβόρα (σχεδιασμός/πρόσβαση) Απαιτεί επικοινωνιακά προσόντα/ευαισθησία, γνήσιο ενδιαφέρον, ευελιξία Πολλές φορές σημαντικό τμήμα της πληροφορίας που προκύπτει δεν είναι απαραίτητο ή αντικείμενο της έρευνας

13 Ομάδες εστίασης (Focus groups) Αποτελεσματική τεχνική για ποιοτική συλλογή των δεδομένων το σύνολο των δεδομένων αυξάνεται, καθώς συλλέγονται από πολλά άτομα συγχρόνως Λειτουργούν φυσικοί έλεγχοι ποιότητας κατά τη συλλογή δεδομένων. Οι συμμετέχοντες τείνουν να ελέγχουν και να ισορροπούν ό ένας τον άλλο όσον αφορά ακραίες απόψεις Οι δυναμικές της ομάδας βοηθούν στην εστίαση στα πιο σημαντικά θέματα συνεπής και κοινή άποψη Οι συμμετέχοντες τείνουν να απολαμβάνουν την εμπειρία (Robson, 2007)

14 Ομάδες εστίασης (Focus groups) Η μέθοδος είναι σχετικά ευέλικτη και μπορεί να στηθεί γρήγορα Οι συμμετέχοντες ενδυναμώνονται και μπορούν να κάνουν σχόλια ενώ παρακινούνται ταυτόχρονα από τις σκέψεις και τα σχόλια των άλλων μελών Μπορεί να ενθαρρυνθεί η συνεισφορά από άτομα που είναι απρόθυμα να δώσουν συνέντευξη μόνα τους Μπορεί να βοηθήσει για τη συζήτηση θεμάτων ταμπού αφού τα λιγότερο συνεσταλμένα άτομα μπορούν να σπάσουν τον πάγο ή να προσφέρουν αμοιβαία υποστήριξη (Robson, 2007)

15 Ομάδες εστίασης Περιορισμοί Ο αριθμός των ερωτήσεων που καλύπτονται είναι περιορισμένος (λιγότερο από 10 σε 1 ώρα) Η διευκόλυνση της ομαδικής διαδικασίας απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες Ιδιαίτερη διαχείριση γιατί αλλιώς οι λιγότερο ομιλητικοί δεν θα μοιραστούν τις απόψεις τους Μπορεί να προκύψουν συγκρούσεις μεταξύ προσωπικοτήτων (συγκρούσεις κύρους) Η εχεμύθεια μπορεί να αποτελεί πρόβλημα (ομάδα) (Robson, 2007)

16 Ομάδες εστίασης Ερωτήσεις Ερωτήσεις έναρξης της συζήτησης. Στόχος η αύξηση της συνεκτικότητας της ομάδας, όχι άντληση της πληροφορίας Εισαγωγικές Ερωτήσεις αφορούν στο γενικό θέμα συζήτησης προκαλώντας αρχικές τοποθετήσεις από όλους Μεταβατικές ερωτήσεις. Καθοδήγηση της συζήτησης στα ουσιαστικά και πιο κρίσιμα σημεία της Ερωτήσεις-Κλειδιά. Κατευθύνουν τη συζήτηση και την αλληλεπίδραση στα κρίσιμα σημεία της έρευνας Συμπερασματικές ερωτήσεις. Κλείνουν τη συζήτηση, βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων συνειδητοποίηση του βαθμού ομοιογένειας των απόψεων των συμμετεχόντων (Ιωσηφίδης, 2008)

17 Ομάδες εστίασης Συντονιστής Ερευνητής ή κάποιος συνεργάτης ειδικευμένος στη μέθοδο Οριοθετεί κανόνες της συζήτησης, θέτει τα θέματα, παρατηρεί και καταγράφει την αλληλεπίδραση δεν συμμετέχει στη συζήτηση ουσιαστικά Οργανωτικό πνεύμα, δεξιότητες επικοινωνίας, ευρύτητα πνεύματος θετική αντιμετώπιση νέων ιδεών και προτάσεωνενδιαφέρον

18 Ομάδες εστίασης Συντονιστής Απουσία διάθεσης επιβολής συγκεκριμένων απόψεων και απεριόριστη διάθεση και δυνατότητα ακρόασης των θέσεων και εμπειριών των συμμετεχόντων Συνοδεύεται από έναν ή περισσότερους βοηθούς - αναλυτική καταγραφή των απόψεων και της πορείας της αλληλεπίδρασης με γραπτό και ηλεκτρονικό τρόπο (με συναίνεση των συμμετεχόντων) Σημειώσεις με οργανωμένο τρόπο και κατά θέματα ώστε να διευκολύνεται η κωδικοποίηση και η ανάλυση των αποτελεσμάτων (Ιωσηφίδης, 2008)

19 Συμμετοχική παρατήρηση Μια από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους άντλησης ποιοτικού υλικού στις κοινωνικές επιστήμες Επιτρέπει τη συστηματική παρατήρηση κοινωνικών συμπεριφορών, φαινομένων και διαδικασιών στο πραγματικό, «φυσικό» κοινωνικό περιβάλλον με συμμετοχή του ερευνητή στις κοινωνικές διεργασίες που ερευνά και με συνεχή αλληλεπίδραση ερευνητή και ερευνώμενων (Ιωσηφίδης, 2008)

20 Συμμετοχική παρατήρηση Εφαρμόζεται συνήθως για την έρευνα κοινωνικών ομάδων, κοινωνικών φαινομένων και αποσκοπεί στη σε βάθος ανάλυση και κατανόηση των ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων μέσω πλούσιας σε ποιοτικά δεδομένα περιγραφής «πυκνή περιγραφή» (thick description) (Creswell, 2007)

21 Συμμετοχική παρατήρηση Στάδια έρευνας Επιλογή του ερευνητικού θέματος και του πεδίου Πρόσβαση στο πεδίο Σχέσεις στο πεδίο (field relations) Συλλογή και καταγραφή δεδομένων Ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων

22 Συμμετοχική παρατήρηση Πλεονεκτήματα Έρευνα κοινωνικών συμπεριφορών και διεργασιών στο «φυσικό» χώρο Συλλογή δεδομένων και πληροφοριών σε βάθος Συλλογή, διασταύρωση και έλεγχος πληροφοριών μέσα από συστηματική παρατήρηση, συμμετοχή σε διαδικασίες και δραστηριότητες, συζητήσεις, δομημένες ή μη δομημένες συνεντεύξεις, συλλογή έντυπου υλικού ή άλλης φύσης υλικού/ων ή με συνδυασμό όλων των παραπάνω (Robson, 2007)

23 Συμμετοχική παρατήρηση Περιορισμοί Εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία (κόπος & χρόνος) Προϋποθέτει ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αποδοχής Η ερευνητική ομάδα χρειάζεται να διαθέτει αυξημένα επικοινωνιακά προσόντα και ευαισθησία Παγίδες που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την αξιοπιστία της έρευνας: πλήρης ταύτιση με την ερευνώμενη κοινωνική ομάδα, επιλεκτική προσοχή σε ορισμένες μόνο διαδικασίες και γεγονότα, επιλεκτική μνήμη, καταγραφή και ανάλυση δεδομένων, ζητήματα ερευνητικής ηθικής (Robson).