Η Αλάπηπμε ηωλ Πνιιαπιώλ Ννεκνζπλώλ κέζα από ηελ εμεξεύλεζε ηωλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάηωλ ζηε Πξωηνβάζκηα Εθπαίδεπζε

Transcript

1 2ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Η Αλάπηπμε ηωλ Πνιιαπιώλ Ννεκνζπλώλ κέζα από ηελ εμεξεύλεζε ηωλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάηωλ ζηε Πξωηνβάζκηα Εθπαίδεπζε Δ. Ρίλεο Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, Πεξίιεψε Η έληαμε ησλ ηζηνξηώλ κέζα ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο ηερλνινγίεο είλαη παηδαγσγηθά απνδεθηή θαζώο απηόο ν ζπλδπαζκόο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κηα καζεζηαθή πξνζέγγηζε πνιιαπιώλ εγγξακκαηηζκώλ (multiple-literacies). H ζεκαηνινγία ηνπ εξεπλεηή έρεη σο θύξην ζέκα ηελ εθκάζεζε Αγγιηθώλ κέζσ ησλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάησλ (ΗΜΑ) θαη εμεηάδεη ην βαζκό θαιιηέξγεηαο ηνπ επξύ θάζκαηνο ηεο λνεκνζύλεο (πνιιαπιέο λνεκνζύλεο multiple intelligences). Οη δηεξεπλεηηθέο ηνπ εξσηήζεηο θπξίσο εζηίαζαλ ζηνλ πηζαλό ζπλδπαζκό ηεο απηνεμεξεύλεζεο θαη ζπλεξγαηηθόηεηαο κέζα από έλα πεξηβάιινλ ζπλδπαζκέλεο κάζεζεο (hybrid or blended learning), ζηηο παξνξκεηηθέο ζπκπεξηθνξέο (motivational attitudes) κέζα από ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο (problem-solving situation) θαη ζηηο πνιιαπιέο λνεκνζύλεο ησλ καζεηώλ πνπ αλαθύπηνπλ από όιε ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Οη ζπκκεηέρνληεο ζην πείξακα είλαη καζεηέο ηεο ηεηάξηεο θαη πέκπηεο ηάμεο ελόο Διιεληθνύ δεκνηηθνύ ζρνιείνπ. Ο εξεπλεηήο εθάξκνζε ηνλ ηξηγσληζκό (methodological triangulation) πξνθεηκέλνπ λα επεμεξγαζηεί θαη λα αλαιύζεη ηα δεδνκέλα. Σα επξήκαηα αλαδεηθλύνπλ θαλεξά ην γεγνλόο όηη ηα παηδηά έδεημαλ κηα πξσηνθαλή πξόνδν όζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε κηαο μέλεο γιώζζαο αμηνπνηώληαο δηαθνξεηηθέο λνεκνζύλεο ζύκθσλα κε ην δηθό ηνπο καζεζηαθό ζηπι. Ο ζπλδπαζκόο πνηθίιισλ κνληέισλ ζπλεξγαηηθόηεηαο, ν εμαηνκηθεπκέλνο ξπζκόο εθκάζεζεο, νη εθδειώζεηο δηαθνξεηηθνύ βαζκνύ παξώζεζεο θαη ε εμνηθείσζε κε ηνπο εγγξακαηηζκνύο ζηα κέζα επηθνηλσλίαο (media literacies) ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ επξύ θάζκαηνο ηεο λνεκνζύλεο. Λέμεηο θιεηδηά: πλαίζιο ζσνδσαζμένης μάθηζης, εγγραμαηιζμοί ζηα μέζα επικοινωνίας, πολλαπλές νοημοζύνες, παρώθηζη. 1.Εηζαγωγή Η παξνύζα έξεπλα δηεξεύλεζε ην θαηά πόζν ε ρξήζε ησλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάησλ (electronic storybooks) ζπλεηζθέξεη ζηελ θαζνιηθή αλάπηπμε ησλ καζεηώλ. Οη καζεηέο ηνπ δεκνηηθνύ ζρνιείνπ ηεηάξηεο θαη πέκπηεο ηάμεο δελ είραλ θακία επαθή κε νηνδήπνηε πιηθό ειεθηξνληθήο κνξθήο κέρξη ηόηε. Σν παξώλ πείξακα έζεηε ζαλ πξνϋπόζεζε έλα πεξηβάιινλ ζπλδπαζκέλεο κάζεζεο (blended learning) θαη ζπλδύαζε ηελ δηαπξνζσπηθή δηδαζθαιία (face to face) κε ηα αιιειεπηδξαζηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο κέζσ ππνινγηζηή (computer-mediated instruction). Η πβξηδηθή κάζεζε ζεσξεί ην δηαδίθηπν (internet) θαη ηνλ παγθόζκην ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

2 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 730 ηζηό (web) σο αλαπόζπαζηα ηκήκαηα ελόο ζύγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο (Vlachos, 2006). 1.1 Ηιεθηξνληθά κπζηζηνξήκαηα: πξόζθαηεο εξεπλεηηθέο κειέηεο Σα ειεθηξνληθά κπζηζηνξήκαηα (ΗΜΑ) έρνπλ επηθξαηήζεη ζηελ εθπαίδεπζε ζαλ έλαο ηξόπνο δηδαζθαιίαο ησλ καζεηώλ πάλσ ζην πεξηερόκελν, ζηα γισζζηθά ζηνηρεία (αθεγεκαηηθή δνκή, ζπλνρή, ζπλεηξκόο), ζηηο ζσζηά δνκεκέλεο παξαγξάθνπο θαη ζην ίδην ζηνηρείν ηεο ηερλνινγίαο (Downes & Fatouros, 1995; Eagleton & Hamilton, 2001; Lehrer, Erickson & Connel, 1994; Leu & Kinzer, 2000; Vlachos, 2002). Γίλνπλ εξεζίζκαηα γηα ζεαηξηθά έξγα βαζηδόκελα ζηε πξνθνξηθή θαη γξαπηή αθήγεζε γεγνλόησλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ησλ ραξαθηήξσλ πνπ πξνζαξκόδνληαη ζην ρσξόρξνλν ελόο κπζηζηνξήκαηνο (Lorien & Lorien, 2001). Οη εξεπλεηηθέο κειέηεο επίζεο απνδεηθλύνπλ ηα ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα ηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο κε ηε ρξήζε ησλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάησλ. Ο Matthew (1996) αλαθάιπςε όηη ν βαζκόο θαηαλόεζεο ήηαλ κεγαιύηεξνο γηα ηα δεπγάξηα καζεηώλ ηξίηεο δεκνηηθνύ πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ ΗΜΑ απ απηά πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ ηε παξαδνζηαθή γξαπηή εθδνρή ηεο ίδηαο ηζηνξίαο. Ο Johnston (1995) επεζήκαλε όηη ηα παηδηά ηνπ λεπηαγσγείνπ αλέπηπμαλ ζεκαληηθά ηηο πξνθνξηθέο ηνπο δεμηόηεηεο κε ηε ρξήζε ησλ ΗΜΑ. Ο Glasgow (1997) αλαθάιπςε όηη ηα ΗΜΑ ζε cd-rom παξνηξύλνπλ ηνπο καζεηέο λα δηαβάδνπλ. 1.2 Εξεπλεηηθά δεηήκαηα Η δηδαζθαιία ησλ ΗΜΑ ζε έλα πβξηδηθό καζεζηαθό πεξηβάιινλ εκπιέθεη ηνπο καζεηέο ζε δξαζηεξηόηεηεο πνπ ζπλδπάδνπλ ηηο παξαδνζηαθέο θαη ηηο ζύγρξνλεο κνξθέο γξαθήο θαη αλάγλσζεο. Οη καζεηέο δελ ζεσξνύλ ηηο παξαδνζηαθέο ζηξαηεγηθέο γξαθήο θαη αλάγλσζεο δεδνκέλεο θαζώο απηέο έρνπλ ελζσκαησζεί ζε έλα ηερλνινγηθά εμειηγκέλν πεξηβάιινλ. Με ηελ ίδηα ινγηθή, νη πξνθνξηθέο δεμηόηεηεο αθνινπζνύλ λέα αιιειεπηδξαζηηθά πξόηππα ζπλδπάδνληαο εμαηνκηθεπκέλα, ζπλεξγαηηθά θαη ειεθηξνληθά κνληέια εθκάζεζεο μέλσλ γισζζώλ. Σα εξεπλεηηθά δεηήκαηα ζρεηίδνληαη κε ηα αθόινπζα ζέκαηα: κε πνην ηξόπν ε εμαηνκίθεπζε καζεζηαθώλ δηαδξνκώλ (self-paced) θαη ε νκαδνζπλεξγαηηθόηεηα (collaborative learning) απνηεινύλ πξόθιεζε ζηε γλσζηηθή θαη ςπρηθή θαηάζηαζε ησλ λεαξώλ καζεηώλ κε πνην ηξόπν ε γλώζε θαη ε αιιειεπηδξαζηηθόηεηα ζηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο νδεγνύλ ζε δηαθνξεηηθέο παξνξκεηηθέο ζπκπεξηθνξέο (motivational attitudes) ην βαζκό αλάπηπμεο ησλ πνιιαπιώλ λνεκνζπλώλ κέζα από έλα πβξηδηθό καζεζηαθό πεξηβάιινλ (hybrid or blended learning) 1.3 Τν πιαίζην δηδαζθαιίαο Ο εξεπλεηήο δίδαμε δηαδηθηπαθά ΗΜΑ θαζώο θαη ΗΜΑ ζε κνξθή cd-rom ζε καζεηέο ηεηάξηεο θαη πέκπηεο δεκνηηθνύ. πλνιηθά, εβδνκήληα ηέζζεξηο καζεηέο δεκνηηθνύ ζρνιείνπ ζπκκεηείραλ ζην εξεπλεηηθό πείξακα. Η έξεπλα δηεμάρζεθε ζε ΜΔΡΟ Α ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ

3 2ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ έλα Διιεληθό δεκνηηθό ζρνιείν θαη δηήξθεζε έμη κήλεο, από ην Ννέκβξε έσο ηνλ Απξίιην ηνπ Ο εξεπλεηήο πξνεηνίκαζε κηα πεξίιεςε ηεο δηδαθηέαο ύιεο, απνηεινύκελε από ηέζζεξα θεθάιαηα ηζηνξηώλ, έλα από ηα νπνία απεηθνλίδεηαη παξαθάησ. Πίνακας 1: μια ζύνηομη διαγραμμαηική αναπαράζηαζη διδακηικού κεθαλαίοσ Σίηινο: the wishing tree, δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα 1 η διδακηική ενόηηηα: ηδενζύειια (brainstorming), ζρεδηαζκόο θαη ρξσκαηηζκόο ηνπ wishing tree ππό ην πξίζκα ησλ καζεηώλ ζηελ νζόλε ηνπ ππνινγηζηή εθαξκνγή ηεο ηερληθήο αθνύσ ρσξίο εηθόλα θαη ζρεδηαζκόο ζηελ νζόλε ηνπ Η/Τ ηνπ ηη πξόθεηηαη λα επαθνινπζήζεη (απηνεθπιεξνύκελε πξνθεηεία) 2 η διδακηική ενόηηηα: παξαθνινύζεζε ηεο ηζηνξίαο πεγαίλνληαο κπξνο-πίζσ (εμαηνκηθεπκέλε κάζεζε) ρνξηθή επαλάιεςε πξνο ελίζρπζε ηνπ: ε επαλάιεςε εζηί κάζεζε (Medina, 2009) νκαδηθή ζύλζεζε ζηίρσλ κε νκνηνθαηαιεμία γηα ηε πξνώζεζε ηεο ειεύζεξεο έθθξαζεο θαη θαληαζίαο wishing game κέζα από κηθξά ζεαηξηθά δηαινγάθηα γηα ηελ ιεμηινγηθή αθξίβεηα θαη ηελ αλάπηπμε ησλ θηλαηζζεηηθώλ θαη κνπζηθώλ λνεκνζπλώλ 3 η διδακηική ενόηηηα: Αλάιεςε θαη παίμηκν ξόισλ κέζα από νκάδεο θαη λέα εξκελεία ηεο ηζηνξίαο κέζα από ηε δξακαηνπνίεζε θαη ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή πιινγηθέο θαηαζηάζεηο κάζεζεο, επρέξεηαο ιόγνπ, ζπλεξγαηηθόηεηαο 2. Αλαζθόπεζε βηβιηνγξαθίαο Η ζπλδπαζκέλε κάζεζε (blended learning) πεξηγξάθεηαη σο κηα «πξνζεγκέλε ζπγρώλεπζε δηαπξνζσπηθώλ θαη δηαδηθηπαθώλ καζεζηαθώλ εκπεηξηώλ» (Cross, 2006;Young, 2002) ε νπνία βειηηζηνπνηεί ηηο δπλαηόηεηεο ηεο δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο ζε κηα ηάμε κέζσ ηνπ πξνθνξηθνύ ιόγνπ θαη ηεο δηαδηθηπαθήο γξαπηήο επηθνηλσλίαο νκαδηθήο ζπγγξαθήο (Garrison & Vaughan, 2008:5). Η ζεηηθή ελίζρπζε (reinforcement), ππό ηε κνξθή αλαθπθιώζηκσλ θαλόλσλ θαη ιεμηινγηθνύ πινύηνπ, βνήζεζε ζηελ επαλάιεςε κηαο ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξάο (Skinner, 1968). Η ζεσξία ηεο αθνκνίσζεο (Piaget, 1967), κε ηελ νπνία ην άηνκν ηξνπνπνηεί ηηο ππάξρνπζεο λνεηηθέο δνκέο ώζηε λα θαηαλνεί ηα δεδνκέλα ηεο εκπεηξίαο, εθαξκόδεη ζηελ παξνύζα έξεπλα θαζώο νη καζεηέο εθηίζεληαη ζε πινύζηα νπηηθναθνπζηηθά εξεζίζκαηα πνπ πεγάδνπλ από ηνπο εγγξακαηηζκνύο ζηα κέζα επηθνηλσλίαο (εηθόλα, ήρνο, ειεθηξνληθό θείκελν, κεηαθξαζηηθέο επηινγέο θαη νξζνγξαθηθνί έιεγρνη). Η κέζνδνο ηεο ζθαισζηάο (scaffolding) πήξε ηε κνξθή εξσηαπαληήζεσλ θαη δεκηνπξγηθώλ ζπλνκηιηώλ κε αθνξκή ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (problem-solving tasks) (Vygotsky, 1978). ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, νη καζεηέο θηάλνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα κέζα από κηα ζπιινγηζηηθή δηαδηθαζία θαη ελδειερή παξαηήξεζε θαζώο νξγαλώλνπλ ηε ζθέςε ηνπο γύξσ από ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

4 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 732 θεληξηθέο έλλνηεο (Medina, 2009), όπσο ν ρσξόρξνλνο, νη ζηόρνη θαη νη ξόινη ησλ ραξαθηήξσλ. Καηά ηελ επεμεξγαζία ησλ ΗΜΑ, ηα παηδηά ειάκβαλαλ εηζεξρόκελα εξεζίζκαηα (finely-tuned input) πξνζαξκνζκέλα ζην δηθό ηνπο καζεζηαθό ζηπι πξνθεηκέλνπ λα θέξνπλ ζε πέξαο κηα δξαζηεξηόηεηα (Wood, Bruner and Ross, 1976). Σα παξαπάλσ είραλ επεξγεηηθέο επηπηώζεηο ζηηο πνιιαπιέο λνεκνζύλεο (MIs) θαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο γισζζηθέο, δηαπξνζσπηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο, ινγηθέο, ελδνπξνζσπηθέο, θηλαηζζεηηθέο, ρσξναληηιεπηηθέο θαη κνπζηθέο (Gardner, 1993). 3. Εξεπλεηηθά δεδνκέλα Σα δεδνκέλα ππό δηεξεύλεζε πξνέξρνληαη θπξίσο από δύν εξσηεκαηνιόγηα, ην αξρηθό (needs analysis) θαη ην ηειηθό (evaluation questionnaire) πνπ πεξηειάκβαλαλ ηηο ίδηεο εξσηήζεηο. Οη καζεηέο δελ είραλ μαλαδηδαρηεί ΗΜΑ άιιε θνξά ζην παξειζόλ θαη θιήζεθαλ λα επηιέμνπλ γηα ην εάλ ήζειαλ λα ηα δηδαρηνύλ γηα θάπνηνπο από ηνπο παξαθάησ ιόγνπο: ηελ ελίζρπζε ηεο απηνπεπνίζεζεο, ηελ εθκάζεζε Αγγιηθώλ ζ έλα κε-αγρσηηθό πεξηβάιινλ, ηε βειηίσζε ησλ δεμηνηήησλ ηερλνινγίαο πιεξνθνξηώλ, ηελ εθκάζεζε ηερληθώλ νκαδνζπλεξγαηηθόηεηαο θαη ην λα καζαίλεη θαλείο πώο λα καζαίλεη ρξεζηκνπνηώληαο ηελ ηερλνινγία. Οη καζεηέο, κέζα από εξσηήζεηο επηινγήο, επέιεμαλ ηνλ πξνηηκόηεξν ηξόπν δηδαζθαιίαο θαηά ηελ εθηίκεζή ηνπο (δηαπξνζσπηθή δηδαζθαιία, απηνεμεξεύλεζε κε απηελέξγεηα ηνπ καζεηή ή απηνεμεξεύλεζε κε ηε παξάιιειε ζηήξημε ηνπ δαζθάινπ), ηνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα ήζειαλ λα ζπλεξγάδνληαη ζε δηάθνξεο δξαζηεξηόηεηεο (κόλνη ηνπο, κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, κε ην δάζθαιό ηνπο ή κε ηνλ ππνινγηζηή) θαζώο θαη ηα πην απνηειεζκαηηθά νπηηθναθνπζηηθά κέζα (εηθόλα, ήρνο, ειεθηξνληθό θείκελν ή ειεθηξνληθέο βνήζεηεο). H εξεπλεηηθή ζεκαηνινγία εμεηάδεη αθόκε ην βαζκό θαιιηέξγεηαο ηνπ επξύ θάζκαηνο ηεο λνεκνζύλεο (πνιιαπιέο λνεκνζύλεο multiple intelligences) κέζα από ηελ εθκάζεζε ησλ ΗΜΑ. Πην ζπγθεθξηκέλα, εμεηάδεηαη εάλ θαη ζε πνην βαζκό ε εθκάζεζε ησλ ειεθηξνληθώλ κπζηζηνξεκάησλ ζα βνεζνύζε παξάιιεια ηνπο καζεηέο ζηελ πεξηήγεζε ηνπ δηαδηθηύνπ, ζηελ παξαηεξεηηθόηεηα κε ηε βνήζεηα ησλ νπηηθώλ αλαπαξαζηάζεσλ, ζην ζρεδηαζκό εηθόλσλ ζηελ νζόλε ηνπ ππνινγηζηή, ζηνπο εγγξακαηηζκνύο (γξαθή, αλάγλσζε, νκηιία, αθξόαζε), ζηελ εθκάζεζε ιεμηινγίνπ θαη γξακκαηηθήο κέζσ εθπαηδεπηηθώλ δηαδηθηπαθώλ παηρληδηώλ. Δπίζεο δηεξεπλήζεθε ε ηθαλόηεηα νκαδνζπλεξγαηηθόηεηαο κέζα από ην ζεαηξηθό θαη κνπζηθό παηρλίδη, ε δπλαηόηεηα εθκάζεζεο κέζσ ηεο αλαηξνθνδόηεζεο από ηνπο ζπκκαζεηέο θαη ην δάζθαιν, ν βαζκόο αηνκηθήο πξνζήισζεο, απηνζρεδηαζκνύ θαη απνθαζηζηηθόηεηαο θαηά ηελ απηνεμεξεύλεζε ησλ ΗΜΑ θαη ε ζπλνιηθή αηνκηθή αίζζεζε ηθαλνπνίεζεο από ηελ ηειηθή πξνζπάζεηα. Σν ίδην πεξηερόκελν εξσηήζεσλ αλαθέξεηαη θαη ζην εξσηεκαηνιόγην αμηνιόγεζεο. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, ηα παηδηά απαληνύλ αθνύ ζηελ νπζία έρνπλ νινθιεξώζεη ην πείξακα, δείρλνληαο κηα δηαθνξεηηθή εηθόλα ζε ζρέζε κε ηηο αξρηθέο ηνπο απαληήζεηο. Όιεο νη απαληήζεηο ησλ καζεηώλ δηαζηαπξώζεθαλ κε ηε κέζνδν νκαδηθώλ ζπλεληεύμεσλ θαη κε ιίζηεο παξαηήξεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο κέζα ζηελ ηάμε. ΜΔΡΟ Α ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ

5 2ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Μεζνδνινγία Ο εξεπλεηήο επέιεμε δηαθνξεηηθέο κεζόδνπο ζπιινγήο πιεξνθνξηώλ γηα λα δηαζηαπξώζεη θαη λα εξκελεύζεη ηα αξηζκεηηθά δεδνκέλα. Από ηε κηα πιεπξά, ν εξεπλεηήο πξνεηνίκαζε έλα αξρηθό εξσηεκαηνιόγην θαη έλα ηειηθό εξσηεκαηνιόγην αμηνιόγεζεο. Καη ηα δπν πεξηείραλ ηηο ίδηεο εξσηήζεηο θαη ζπλεηζέθεξαλ ζηελ πνζνηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Σν πξόγξακκα SPSS βνήζεζε ζηελ αξηζκεηηθή θαηάηαμε ησλ δεδνκέλσλ ζε κηα ζπλνιηθή θιίκαθα, όπσο από ην ιηγόηεξν ζεκαληηθό ζην πεξηζζόηεξν ζεκαληηθό (1-5). Σα επξήκαηα θαηεγξάθεζαλ ζε ηξηζδηάζηαηεο κπάξεο θαη αλαιπηηθνύο πνζνζηηαίνπο πίλαθεο. Πέξα από ηε πξναλαθεξζείζα πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή αλάιπζε, κηα ζεηξά από ηεζη κέηξεζαλ ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ εγθπξόηεηα ησλ κεηαβιεηώλ. Σα chi-square test θαζόξηζαλ θαηά πόζν ππήξρε κηα ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμύ ησλ πξνβιεπόκελσλ θαη ησλ ηειηθώλ ζπρλνηήησλ ζηα δεδνκέλα. Δπηπιένλ, έλα κε-παξακεηξηθό ηεζη, ην Kolmogorov-Smirnov test εμέηαζε ηελ εγθπξόηεηα ησλ κεηαβιεηώλ ζηα δεδνκέλα ησλ πνιιαπιώλ λνεκνζπλώλ (MIs) πξηλ θαη κεηά ην πείξακα. Ο ζπληειεζηήο άιθα (alpha coefficient) (.761>.70), απνδεθηόο από ην ζύλνιν ησλ θνηλσληθώλ επηζηεκνληθώλ εξεπλώλ, αλέδεημε ηελ πςειή εζσηεξηθή ζπλνρή ησλ κεηαβιεηώλ. Από ηελ άιιε πιεπξά, ε ζπκπιήξσζε κηαο ιίζηαο παξαηήξεζεο ηεο καζεζηαθήο ζπκπεξηθνξάο κέζα ζηελ ηάμε, ηα βηληενζθνπεκέλα κέξε ησλ καζεκάησλ δηδαζθαιίαο θαη νη νκαδηθέο ζπλεληεύμεηο ζπλεηζέθεξαλ ζηελ πνηνηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Ο Howard Gardner θαη ε νκάδα ηνπ Project Zero (2001) ζην παλεπηζηήκην ηνπ Harvard ηνλίδνπλ θαζαξά όηη ε θαηαγεγξακκέλε ηεθκεξίσζε ππό ηε κνξθή γξαπηήο ή νπηηθναθνπζηηθήο παξαηήξεζεο από ελήιηθεο θάλεη πνιύ πην επδηάθξηην ην κεραληζκό ζθέςεο ησλ καζεηώλ. Γηακνξθώλεη ηε ζπιινγηζηηθή δηαδηθαζία (developing mind) θαζώο ηα παηδηά αμηνινγνύλ ηηο ζθέςεηο ηνπο. 5. Επξήκαηα 5.1 Ο εμαηνκηθεπκέλνο θαη ν νκαδνζπλεξγαηηθόο ηξόπνο κάζεζεο ζ έλα πβξηδηθό πεξηβάιινλ Η απηνεμεξεύλεζε απνδείρηεθε επεξγεηηθή γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ καζεηώλ. Η απηνλνκία παίδεη ζεκαληηθό ξόιν ζηα επηηεύγκαηα ησλ καζεηώλ θαη ζηελ γισζζηθή εθκάζεζε κέζσ ππνινγηζηή (CALL) (Healey, 2007). Κξίλνληαο από ηηο ζπλεληεύμεηο ησλ καζεηώλ, κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη είραλ ηελ ειεπζεξία λα επηιέμνπλ εάλ ζα ελεξγνύζαλ απηόλνκα ή όρη. Όηαλ επέιεγαλ ηελ απηνεμεξεύλεζε, ήηαλ ζε ζέζε λα ειέγρνπλ ην βαζκό πξνζνρήο ηνπο θαη ηελ επίδνζή ηνπο. Έπαηξλαλ ηηο απνθάζεηο ηνπο παξαθηλνύκελνη από ηνπο ζηόρνπο ηνπο νπνίνπο νη ίδηνη είραλ πξνθαζνξίζεη. Οη απηόλνκεο καζεζηαθέο πξσηνβνπιίεο κπνξεί ζπρλά λα πξνζθέξνπλ ην θαηαιιειόηεξν πιαίζην γηα ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο θαη ηελ πεξαηηέξσ αμηνπνίεζε ηεο ζθέςεο (Lambert, 2000; Siraj-Blatchford, Sylva, Muttock, Gilden & Bell, 2002). ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

6 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 734 Η γλσζηηθή απηελέξγεηα (self-regulation) βαζίδεηαη επίζεο ζηε ζεσξία ηνπ Vygotsky. ηε πεξίπησζε πνπ έθηαλαλ ζε αδηέμνδν, ηα παηδηά έπαηξλαλ ηε βνήζεηα ησλ ζπκκαζεηώλ ηνπο παξά ηνπ δαζθάινπ ηνπο. πλήζσο αλέβαδαλ ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπο κε ην λα κηκνύληαη ηα άιια παηδηά ή έθηαλαλ ζε αλώηεξν αλαπηπμηαθό επίπεδν απιά κε ην λα παξαηεξνύλ (Whitebread et al, 2005). αλ απνηέιεζκα, έλα άιιν ζπκπέξαζκα είλαη όηη ε απηελέξγεηα είλαη ζπληζηακέλε θαη ηνπ παξάγνληα ηεο αιιεινβνήζεηαο από ηνπο ζπκκαζεηέο. Καζ όκνην ηξόπν, ν εξεπλεηήο έδσζε έκθαζε ζηε ζπιινγηζηηθή δηαδηθαζία θαη ζηε κάζεζε πάλσ ζηε κάζεζε (cognition about cognition). Δξεπλεηηθέο εξσηήζεηο όπσο ηη πίζηεπεο όηη ζα ζπκβεί; ή πώο έλησζεο γη απηό;, αλέδεημαλ ηη αθξηβώο δελ ήμεξαλ νη καζεηέο, πξνθάιεζαλ πξνβιεκαηηζκνύο θαη εμσηεξίθεπζαλ ηηο ζθέςεηο ηνπο (Papaleontiou-Louca, 2003). Η απηελέξγεηα ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζηε πξαγκαηηθόηεηα πξνάγεηαη εάλ νη καζεηέο έρνπλ επηινγέο θαη επθαηξίεο λα ειέγμνπλ ην βαζκό δπζθνιίαο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, είηε κέζσ ηεο απηνεμεξεύλεζεο είηε κέζσ ηεο νκαδνζπλεξγαηηθόηεηαο. Οη επθαηξίεο γηα ηελ απηναμηνιόγεζε ησλ δηθώλ ηνπο εξγαζηώλ θαζώο θαη ηεο αμηνιόγεζεο εξγαζηώλ ησλ ζπκκαζεηώλ ηνπο είλαη πάληα απνηειεζκαηηθέο (Perry et al. cited in Whitebread et al., 2005), ηδηαίηεξα κέζσ ηεο αλαηξνθνδόηεζεο. 5.2 Παξνξκεηηθέο ζπκπεξηθνξέο κέζα από ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο (problem-solving situations) Η άπνςε όηη ηα παηδηά είλαη ιύηεο είλαη απνδερηή από πνιινύο ζεσξεηηθνύο (Bronson, 2000; Bruner, 1983; DeLoache & Brown, 1987; Piaget, 1967; Wood 1998). Απηή ε άπνςε ζρεηίδεηαη κε ηελ απηελέξγεηα θαη ηηο ινγηθνκαζεκαηηθέο λνεκνζύλεο. Η επίιπζε πξνβιεκάησλ είλαη εμνινθιήξνπ κηα δξαζηεξηόηεηα πνπ ζέηεη ζηόρν θαη απώηεξν ζθνπό. Η παξνύζα έξεπλα απέδεημε όηη νη καζεηέο πηνζέηεζαλ κηα πην ζεηηθή ζηάζε ζηε κάζεζε ράξε ζηε πξόζραξε δηάζεζε θαη ηε πξνζπκία ηνπο λα ελεξγήζνπλ θαηά ηε βνύιεζή ηνπο. Η πξνδηάζεζε ζηε γλώζε (learning disposition) έρεη ραξαθηεξηζηεί σο έλαο ζπλδπαζκόο ηεο παξώζεζεο θαη αλαγλσξηζκέλσλ καζεζηαθώλ ζηξαηεγηθώλ (Carr, 2001,p.9). Καη απηήλ ηελ αληίιεςε, ε επίιπζε πξνβιήκαηνο ζ έλα δηαδηθηπαθό (online) πεξηβάιινλ έπαημε ζεκαληηθό ξόιν ζηελ αλάπηπμε ηεο παξώζεζεο, ζπλδπάδνληαο ζεηηθή δηάζεζε, πξνζσπηθό ελδηαθέξνλ θαη επηδεμηόηεηα. Δπηπιένλ, ν εξεπλεηήο ζπκπέξαλε όηη ε εζσηεξηθή πξνδηάζεζε θαη ςπρνινγηθή θαηάζηαζε ηνπ εθάζηνηε καζεηή ελ όςε κηαο επίιπζεο πξνβιήκαηνο ππήξμαλ θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο ζηελ επηηπρή νινθιήξσζε κηαο δξαζηεξηόηεηαο. Έρνληαο απηό ππόςε, νη καζεηέο παξνπζίαζαλ δπν δηαθνξεηηθέο κνξθέο ζπκπεξηθνξάο πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηε κάζεζε. Από ηε κηα πιεπξά, νη απζεληίεο κε θύξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο ηνλ απηνέιεγρν, ηελ απζόξκεηε θαη απηόλνκε κάζεζε θαη ηε πεγαία παξώζεζε. Ο βαζκόο ηεο αηνκηθήο απνηειεζκαηηθόηεηαο εμαξηάηαη από ην πόζν αληαγσληζηηθνί θαη ηθαλνί λνκίδνπλ όηη είλαη νη καζεηέο πξηλ ηηο δξαζηεξηόηεηεο-πξόθιεζε ηνπ ππνινγηζηή. Παξόηξπλαλ ΜΔΡΟ Α ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ

7 2ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ ηνπο εαπηνύο ηνπο λα εκκείλνπλ ζηε πξνζπάζεηά ηνπο αλεμαξηήηνπ απνηειέζκαηνο. Φαίλνληαλ ζηε πξαγκαηηθόηεηα λα ελαγθαιίδνληαη ηε δπζθνιία κε ζέξκε (Dweck, 2000, p.10). Οη Baumeister, Campbell, Krueger and Vohs (2005) ππνζηεξίδνπλ ηελ άπνςε ηεο Dweck θαη δειώλνπλ όηη ε πςειή απηνεθηίκεζε βειηηώλεη ηελ επηκνλή. Από ηελ άιιε πιεπξά, νη αδύλακνη καζεηέο δελ πίζηεςαλ ζηηο δπλάκεηο ηνπο θαη έραζαλ ηελ απηνζπγθέληξσζή ηνπο ζηε δξαζηεξηόηεηα. Ωο απνηέιεζκα, ε πξνζνρή ηνπο ζηξάθεθε ζε άιιεο δξαζηεξηόηεηεο. Η Dweck ππνζηεξίδεη όηη ηέηνηνπ είδνπο αληίδξαζε απνηξέπεη ηελ ηθαλόηεηα ησλ καζεηώλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην κπαιό ηνπο απνηειεζκαηηθά (Dweck, 2000, p.9). Όζνλ αθνξά ηελ εμηρλίαζε κπζηεξίσλ, νη καζεηέο δελ είραλ θάπνην ζπγθεθξηκέλν πιάλν ζην κπαιό ηνπο. Απηό πνπ έθαλαλ ήηαλ όηη δνθίκαζαλ δηαθνξεηηθέο ιύζεηο ζηα εθάζηνηε πξνβιήκαηα αιιά ρσξίο θακία ινγηθή ζεηξά. Απηό απνδείρηεθε όηη ήηαλ θαη ε πην απιή ζηξαηεγηθή, απηή ηεο δνθηκήο θαη πιάλεο, ραξαθηεξηζηηθό ησλ πην άπεηξσλ ρξεζηώλ ηνπ ππνινγηζηή. Ο Hope (2002) ζπζρεηίδεη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ κε ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία βεβαηώλνληαο όηη όηαλ επηιύνπκε έλα πξόβιεκα, καζαίλνπκε θάηη θαηλνύξγην (p.265). ύκθσλα κε ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ εξεπλεηή, ζπκπεξαίλεηαη όηη ε επίιπζε πξνβιεκάησλ, σο έλα γεληθό πξνζόλ, είλαη έλα ρξήζηκν καζεζηαθό εξγαιείν θαη ζπλεηζθέξεη ζηελ θαζνιηθή αλάπηπμε ησλ παηδηώλ. Καηά ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ κε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ, ππήξραλ θάπνηα παηδηά ηα νπνία ήηαλ απξόζπκα λα ζπλεξγαζηνύλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο πνπ ηνπο ππνδείθλπε ν δάζθαιόο ηνπο. Πξνηηκνύζαλ κάιινλ ηα δηθά ηνπο ηαίξηα. Όπσο απνδείρηεθε, έλα άιιν ηξαληαρηό ζπκπέξαζκα είλαη όηη ηα παηδηά πνπ είραλ ζπλάςεη θηιία κεηαμύ ηνπο απνδείρηεθαλ ζηε πξάμε πην δεκηνπξγηθά ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ απ όηη ηα παηδηά πνπ δελ ήηαλ θίινη κεηαμύ ηνπο (Smith, Cowie & Blades, 2003). Η θηιία είλαη έλα γεληθό πιαίζην ζην νπνίν ε εζηθή ζπκπαξάζηαζε απνδεηθλύεηαη πνιύ λσξίο (Dunn, 2004, p.157). Αθόκα θαη όηαλ ηα παηδηά δελ ήηαλ θίινη, ζπκβηβάδνληαλ θαη κπνξνύζαλ αξθεηά εύθνια λα επηιύνπλ ηηο δηαθνξέο ηνπο αληαιιάζνληαο απόςεηο. Απηό εληζρύζεθε ηδηαίηεξα ζηα δεπγάξηα ησλ αξράξησλέκπεηξσλ (Katz and Chard, 2000). ηελ πεξίπησζε επίζεο πνπ θάπνηνη καζεηέο επηζπκνύζαλ λα εξγαζηνύλ κόλνη, ηα παηδηά απηά είραλ πεξηζζόηεξν ρξόλν γηα ζθέςε θαη κεγαιύηεξε άλεζε γηα αλαζηνραζκό, ππνζηεξίδνληαο κ απηόλ ηνλ ηξόπν ηε ζεσξία ηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ (Lloyd and Howe, 2003). 5.3 Πνιιαπιέο λνεκνζύλεο θαη δηαδηθηπαθό πεξηβάιινλ Οη παξνξκεηηθέο ζπκπεξηθνξέο εληζρύζεθαλ πεξηζζόηεξν κε ηελ θαιιηέξγεηα θαιιηηερληθώλ, ρσξναληηιεπηηθώλ θαη θηλαηζζεηηθώλ δεμηνηήησλ. Σν θαιιηηερληθό ζρέδην ησλ παηδηώλ ζηελ νζόλε ηνπ ππνινγηζηή ήηαλ αξρηθά ε εζσηεξηθή απεηθόληζε κηαο εηθόλαο πνπ απνηππώλεηαη ηειηθά ζηελ νπηηθή ηεο αλαπαξάζηαζε. Σν ηειηθό ζρέδην ησλ παηδηώλ έδεημε εμέρνληα ζηνηρεία από ηηο ειεθηξνληθέο ηζηνξίεο ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

8 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 736 απνηππσκέλα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζεηξά-ζε κηα γξακκή, ζηνηρηζκέλα αλάινγα κε ην κέγεζόο ηνπο. Οη Anning and Ring (2004) ζρνιίαζαλ ηελ δπλακηθή θύζε ησλ παηδηθώλ επθαηξηώλ θαη ζπγθεθξηκέλα ην πόζν δηαιιαθηηθά είλαη ηα ίδηα ηα παηδηά κέζα από ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηνπο. Η δεκηνπξγηθόηεηα ησλ παηδηώλ επηβεβαηώζεθε θαζώο νη αηζζήζεηο ηνπ ζώκαηόο ηνπο ήηαλ απνδέθηεο πνιιώλ εξεζηζκάησλ (Prentice, 1994, p.127) πνπ ηνπο επέηξεπαλ λα εθθξαζηνύλ κέζα από έμππλνπο ζπλεηξκνύο ηδεώλ (Mathews,2003,p.01). Σα παηδηά είραλ ειεπζεξία επηινγήο ζην ζρέδην παξνπζηάδνληαο ηνπο δηθνύο ηνπο ελλνηνινγηθνύο κηθξόθνζκνπο ; έλα ζεκαληηθό βήκα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γλώζεο γηα ηε γλώζε θαη ηελ ύπαξμε πξννπηηθήο (Brooks 2004). Σν πην αμηνζεκείσην ζηνηρείν απηήο ηεο αλαπαξάζηαζεο ηνπ θαιιηηερληθνύ ιόγνπ ήηαλ όηη νη καζεηέο βξήθαλ ηελ επθαηξία λα ζρνιηάζνπλ ηα ζρέδηά ηνπο κε ηελ νκάδα ηνπο. πλεπάγεηαη επίζεο όηη ην ζρέδην είλαη έλα ηζρπξό εξγαιείν κε ηελ έλλνηα όηη είλαη άκεζα θαζνιηθό θαη αιιειεπηδξαζηηθό ζε πνιύ κεγαιύηεξν βαζκό από ηε γξαθή θαη κεζνιαβεί γηα κηα δηαπξνζσπηθή δηαινγηθή ζρέζε (Brooks, 2004, p.47-9). Όπσο ν ζρεδηαζκόο, έηζη θαη νη κνπζηθέο κεισδίεο θαη ην παηρλίδη πξνζνκνίσζεο ζπλεηζέθεξαλ ζηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηε πξνθνξηθή επηθνηλσλία κεηαμύ δύν ή πεξηζζόηεξσλ λεαξώλ εζνπνηώλ. Η ελαζρόιεζή ηνπο κε ην παηρλίδη πξνζνκνίσζεο κπνξεί λα εληζρύζεη ηε γισζζηθή αλάπηπμε ζε ζπλδπαζκό κε ηηο θηλαηζζεηηθέο λνεκνζύλεο. Ο Bergen ηζρπξίδεηαη όηη ε πξνζνκνίσζε πξνϋπνζέηεη ηε κεηαθνξά ησλ δηαινγηθώλ κεξώλ ζηε ζθελή κ έλα ζπκβνιηθό ηξόπν, πξνάγεηαη από ηνλ αιιειεπηδξαζηηθό θνηλσληθό δηάινγν θαη δηαπξαγκάηεπζε θαη πεξηιακβάλεη ηελ αλάιεςε ξόισλ, ηε γλώζε ηνπ ζελαξίνπ θαη ηνλ απηνζρεδηαζκό (Bergen, 2002, p.2). Εσταριστίες Δθηηκώ βαζύηαηα ηελ επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη ζηήξημε ηνπ θ. Βιάρνπ Κνζκά, θαζεγεηή ηνπ ΔΑΠ. Βιβλιογραυία Anning, A., & Ring, K. (2004). Making Sense of Children s Drawings. Maidenhead: OUP. Baumeister, R. F., Campbell, J. D., Krueger, J. I., & Vohs, K. D. (2005). Exploding the self-esteem myth. Scientific American, 292, Bergen, D. (2002). The role of pretend play in children s cognitive development. Early Childhood Research and Practice, 4/1. Retrieved January 10, 2010, from Bronson, M. (2000). Self-regulation in early childhood: Nature and nurture. NY: The Guilford Press. ΜΔΡΟ Α ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ

9 2ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΠΑΣΡΑ 28-30/4/ Brooks, M. (2004). Drawing: The social construction of knowledge. Australian Journal of Early Childhood, 29(2), Bruner, J. (1983). Child's talk: learning to use language. New York: W. W. Norton & Company. Carr, M. (2001). Assessment in early childhood settings. London: Paul Chapman. Cross, J. (2006). Foreward. In C. J. Bonk & C. R. Graham (Eds.), The handbook of blended learning: Global perspectives, local designs (pp. xvii-xxiii). San Francisco: Pfeiffer. DeLoache, J. S., & Brown, A. L. (1987). The early emergence of planning skills in children. In J. Bruner & H. Haste (Eds.), Making sense (pp ). London: Methuen. Downes, T., & Fatouros, C. (1995). Learning in an electronic world: Computers in the classroom. Newtown, N. S. W.: Primary English Teaching Association. Dunn, J. (2004). Children s friendships. Oxford: Blackwell Publishing. Dweck, C. S. (2000). Self-theories: Their role in motivation, personality and development. Hove, East Sussex: Psychology Press. Eagleton, M. & Hamilton, M. (2001). New genres in literacy: classroom webzine projects. Retrieved December 8, 2009 from Gardner, H. (1993). Multiple intelligences: the theory in practice. New York: Basic Books. Garrison, D. R., & Vaughan, N. D. (2008). Blended learning in higher education: Framework, principles and guidelines. San Francisco: Jossey-Bass. Glasgow, J. ( ). It's my turn! Part II: Motivating young readers using CD- ROM storybooks. Learning and leading with technology, 24, Healey, D. (2007). Autonomy in language learning. In E. Hanson-Smith & J. Egbert (Eds.), CALL Environments: Research, practice and critical issues (2nd Ed.). Alexandria, VA: TESOL. Hope, G. (2002). Solving problems: Young children exploring the rules of the game. The Curriculum Journal, 13(3), Johnston, C., (1995). Interactive storybook software and kindergarten children: The effect on verbal ability and emergent storybook reading behaviours. Dissertation abstracts international, 56-11, A4270. Katz, L., & Chard, S. (2000). Engaging children s minds (2 nd ed.). Norwood, NJ: Ablex. Lambert, E. B. (2000). Problem-solving in the first years of school. Australian Journal of Early Childhood, 25/3, Lehrer, R., Erickson, J., & Connell, T. (1994). Learning by designing hypermedia documents. In Reed, W. M., Burton, J. K., & Liu, M. (Eds.), Multimedia and megachange: New roles for educational computing. New York, NY, Hawthorn Press. Leu, Jr., & Kinzer, C. K. (2000). The convergence of literacy instruction with networked technologies for information and communication. Reading Research Quartely, 35(1), ΔΝΣΑΞΗ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ

10 ΠΡΑΚΣΙΚΑ ΤΝΔΓΡΙΟΤ 738 Lloyd, B., & Howe, N. (2003). Solitary play and convergent and divergent thinking skills in preschool children. Early Childhood Research Quartely, 18, Lorien, J. S., & Lorien, A. (2001). Story and more: Virtual narratives for electronic times. Retrieved November 11, 2009, from Matthew, K. (1996). The impact of CD ROM storybooks on children s reading comprehension and reading attitude. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, vol 5 (3/4), Matthews, J. (2003). Drawing and painting: Children and visual representation. London: Paul Chapman Publishing. Medina, J. (2009). Brain rules. 12 principles for surviving and thriving at work, home and school. Seattle, USA: Pear Press. Papaleontiou-Louca, E. (2003). The concept and instruction of metacognition, Teacher Development, 7 (1), Piaget, J. (1967). Six psychological studies. New York: Random House. Prentice, R. (1994). Experiential learning in play and art. In J. Moyles (Ed.), The excellence of play (pp ). Buckingham: OUP. Project Zero & Reggio Children (2001). Making learning visible: Children as individual and group learners. Reggio Emilia, Italy: Reggio Children. Siraj-Blatchford, I., Sylva, K., Muttock, S., Gilden, R., & Bell, D. (2002). Researching effective pedagogy in the early years. Research Report 356. London: DfES. Skinner, B. F. (1968). The technology of teaching. New York, Appleton-Century- Crofts. Smith, P. K., Cowie, H., & Blades, M. (2003). Understanding children s development, (2 nd ed.). Oxford: Blackwell. Vlachos, K. (2002). Supplementing a primary school coursebook with stories and technology. Unpublished MA dissertation. Patras: HOU. Vlachos, K. (2006). The use of the internet and asynchronous online networking for the learning and consolidation of English as a foreign language in European primary schools. Unpublished doctoral dissertation. University of the Aegean, Rhodes, Greece. Vygotsky, L. (1978). Mind in society. Cambridge, MA: Harvard University Press. Whitebread, D., Anderson, H., Cotlman, P., Page, C., Pasternak, D. P., & Mehta, S. (2005). Developing independent learning in the early years. Education 3-13, 33(1), Wood, D. (1998). How children think and learn (2 nd ed.). Oxford: Blackwell. Wood, D., Bruner, J., & Ross, G. (1976). The role of tutoring in problem solving. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 17/2, Young, J. R. (2002). 'Hybrid' teaching seeks to end the divide between traditional and online instruction. Chronicle of Higher Education, pp. A33. ΜΔΡΟ Α ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΔ ΑΝΑΚΟΙΝΩΔΙ