ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΜΖΜΑ: ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ Α ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΟ ΚΔΝΣΡΟ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΜΖΜΑ: ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ Α ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Ο ζεζκόο ηεο πνιηηηζηηθήο ρνξεγίαο, ωο κέζν ρξεκαηνδόηεζεο ηωλ Οξγαληζκώλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη νξγαλώζεωλ ηνπ ηξίηνπ ηνκέα: Ζ πεξίπηωζε ηνπ Γήκνπ Μνζράηνπ θαη ηνπ Bios Δπηβιέπωλ: Κώζηαο Γαζπαξηλάηνο πνπδάζηξηα: Μηράιε Διεπζεξία

2 Θα ήζεια λα εθθξάζω ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ επηβιέπνληα ηεο πηπρηαθήο κνπ θ. Κώζηα Γαζπαξηλάην γηα ηελ πνιύηηκε ζπκβνιή ηνπ ζηε ζπγγξαθή απηήο ηεο δηπιωκαηηθήο εξγαζίαο, ηνλ θ. Γηάλλε Ηωαλλίδε, Γηεπζπληή ηνπ Γξαθείνπ Γεκάξρνπ ζην Γήκν Μνζράηνπ γηα ηηο πιεξνθνξίεο πνπ απξόζθνπηα κνπ παξείρε πξνθεηκέλνπ λα αλαιπζεί ε θαηάζηαζε ηνπ Γήκνπ αλαθνξηθά κε ην ζεζκό ηεο ρνξεγίαο, θαζώο θαη ηνλ Καιιηηερληθό Γηεπζπληή ηεο Αζηηθήο κε Κεξδνζθνπηθήο Δηαηξίαο Bios, Βαζίιε Υαξαιακπίδε θαη ηελ ππεύζπλε Γξαθείνπ Σύπνπ θαη Γεκνζίωλ ρέζεωλ ηνπ Bios Αξγπξώ Υηώηε, γηα ηελ παξνρή πιηθνύ θαη πιεξνθνξηώλ ζρεηηθά κε ηε ρνξεγία. 2

3 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα εξγαζία αλαηξέρεη ζην ζεζκφ ηεο ρνξεγίαο, απφ ηε γέλλεζε ηνπ ζηελ αξραηφηεηα σο ηε ζχγρξνλε Δπξψπε θαη ηελ Διιάδα, θαη επηδηψθεη λα απνζαθελίζεη ηελ έλλνηα ηεο ρνξεγίαο, δηαθξίλνληαο ηελ απφ ζπγγελείο έλλνηεο φπσο ηεο επεξγεζίαο θαη ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο θαη λα αλαιχζεη ηηο επηδξάζεηο ηεο ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκηθνχ γίγλεζζαη. Ζ ρνξεγία, σο ζεζκφο θνηλσληθά ακθίδξνκνο, εκπεξηέρεη ην ζηνηρείν ηεο αληαπνδνηηθφηεηαο κε ηε κνξθή ηεο θνηλσληθήο εππνηίαο. Ζ δηακφξθσζε ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο δηαρξνληθά ππαγνξεχεη ηελ αλεχξεζε ησλ αλάινγσλ πφξσλ. Ζ ρξεκαηνδφηεζε είλαη ην πην θξίζηκν ζηνηρείν ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ θαζψο νη ππεξεζίεο πνιηηηζκνχ δελ ελέρνπλ ην ζηνηρείν ηεο αληαπνδνηηθφηεηαο. Απηή ε εηεξνβαξήο ζρέζε θφζηνπο νθέινπο ζπληζηά κηα βαζηθή ηδηαηηεξφηεηα ηεο παξαγσγήο πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ, θαζψο ε ππαγσγή ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο θαη παξαγσγήο ζηνπο θαλφλεο ηεο αγνξάο ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηνπ πεξηνξηζκνχ ηνπ πνιηηηζηηθνχ πινπξαιηζκνχ. Απηή ηελ αλάγθε πνιπθσλίαο κπνξεί λα ππνζηεξίμεη ε πνιηηηζηηθή ρνξεγία. Ζ ρνξεγία σο κέξνο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, σο κέζν επηθνηλσλίαο, σο κέζν ρξεκαηνδφηεζεο, σο έλαο ακθίδξνκα θνηλσληθφο ζεζκφο κπνξεί λα ζπκπιεξψλεη ηα θελά πνπ θαηαιείπεη ε παξαδνζηαθή ρξεκαηνδφηεζε ηνπ πνιηηηζκνχ απφ ην θξάηνο. ηελ παξνχζα εξγαζία αλαιχεηαη ην ρνξεγηθφ ηνπίν ζηελ Δπξψπε θαη θπξίσο ζηελ Διιάδα θαη επηρεηξείηαη κηα πξνζέγγηζε ηνπ λένπ ρνξεγηθνχ λφκνπ Ν. 3525/07 πνπ ςεθίζηεθε πξφζθαηα πξνθεηκέλνπ λα δηαιεπθάλεη ην ρνξεγηθφ ηνπίν.ο ρνξεγηθφο ζεζκφο απνηππψλεηαη σο εξγαιείν, ελφο Γήκνπ, αιιά θαη κηαο αζηηθήο κε θεξδνζθνπηθήο εηαηξίαο θαη θαηαγξάθνληαη νη επηδξάζεηο πνπ δηαρένληαη ζε φινπο ηνπο θνηλσλνχο-εηαίξνπο. Ζ ρνξεγία απνδεηθλχεη φηη ε ψζκσζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο κε ηελ ηέρλε κπνξεί λα δηακνξθψζεη ην ζχγρξνλν πνιηηηζηηθφ ηνπίν θαη λα θαηαζηήζεη ηνλ πνιηηηζκφ πξαγκαηηθφηεηα. 3

4 ABSTRACT The present essay goes back to ancient times up to modern Europe and Greece and attempts to define the meaning of arts sponsorship and analyze it s effects in the formation of the modern cultural landscape. The study describes the way cultural policy evolved through the years and analyzes the financial configuration and structure of cultural organisations. Cultural sponsorship concerns transfering resources from private to public sector in order to receive social and moral reward. Arts sponsorship, as a cultural policy priority, as a means of communication, as a means of financing a cultural activity, as a social act, is able to complete the financial shortage of the state. The study analyzes the legal framework and the main laws that outline tax deductions to private sponsors of arts and culture in modern Greece, especially the new law for cultural sponsorship L.3525/2007. An attempt is made to impress the way cultural sponsorship is managed, both by a local government organisation and a non-profit sector organization. The study describes how the individual giving has not only established itself as a very significant source of fundraising income but it also has the potentional to be the single most important source of growth in the future. 4

5 ΔΗΑΓΧΓΖ ηελ αζελατθή πνιηηεία ηνπ Κιεηζζέλε, κεηά ηνλ 6 ν αη. π.υ., γελλήζεθε ην επθπέο θαη επέιηθην ζχζηεκα ησλ ιεηηνπξγηψλ, ν ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο. Ζ ρνξεγία, κηα κνξθή έκκεζεο θνξνινγίαο ππνρξέσλε ηνπο εππνξφηεξνπο ησλ πνιηηψλ λα αλαιακβάλνπλ ηελ πιήξε νηθνλνκηθή ζηήξημε κηαο ζεαηξηθήο παξάζηαζεο, κε κνλαδηθή αληακνηβή ηελ αλαγξαθή ηνπ νλνκαηφο ηνπο ζε ιίζηλε ζηήιε, ηε δφμα, ηελ ηηκή θαη ην γφεηξν. Θεζκφο θξαηαηφο θάπνηε, χςηζηε ιεηηνπξγία, ε ρνξεγία ζπλέβαιε ζηελ άλζεζε ηνπ πνιηηηζκνχ, ηελ θαιιιηέξγεηα αμηψλ φπσο ε πνιηηηθή ζπλείδεζε θαη ε θηιεπζπιαρλία θαη ζηελ νηθνλνκηθή ζχγθιηζε δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ. Μεηά απφ ρξφληα απνπζίαο θαη ππνθαηάζηαζήο ηνπ κε ζεζκνχο φπσο ηεο παηξνλίαο θαη ηεο επεξγεζίαο, ν ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο θάλεη ηελ επαλεκθαληζή ηνπ, απαιιαγκέλνο απηή ηε θνξά απφ ηνλ ππνρξεσηηθφ ηoπ ραξαθηήξα. Ζ αλαγθαηφηεηα ηνπ φκσο παξακέλεη εμίζνπ ζεκαληηθή. Ζ ρνξεγία, ε κεηαθνξά πφξσλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ζην δεκφζην, θνηλσληθφ ηνκέα, σο κέζν ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ηερλψλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, σο κνξθή επηθνηλσληαθήο απήρεζεο, σο ακθίδξνκα θνηλσληθφο ζεζκφο, θαιείηαη λα θαιχςεη ηηο αδπλακίεο ηνπ θξάηνπο θαη λα δψζεη ηελ ψζεζε πνπ έρεη αλάγθε ν πνιηηηζκφο. Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζθνπό λα εληξπθήζεη ζηελ έλλνηα ηεο ρνξεγίαο δηαρξνληθά, απνζαθελίδνληαο ηνλ νπζηαζηηθφ ηεο ξφιν θαη λα απνηππψζεη ηε ρνξεγηθή θαηάζηαζε θαη ηελ εμέιημε ηνπ ζεζκνχ ζηε ζχγρξνλε Διιάδα. Σηόρνο είλαη ε απνηχπσζε ηνπ ρνξεγηθνχ ζεζκνχ ζε δπν δηαθνξεηηθά λνκηθά κνξθψκαηα, ζε έλα Γήκν θαη ζε κηα αζηηθή κε θεξδνζθνπηθή εηαηξεία, θαη ε θαηαγξαθή ηνπ ρνξεγηθνχ ηνπίνπ γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ απφ ηελ παξάιιειε ζχγθξηζε θαη απνδφκεζε ησλ επηξξνψλ θαη επηδξάζεσλ ηεο ρνξεγίαο. Σα κέζα ηα νπνία ρξεζηκνπνηήζεθαλ ήηαλ ν ίδηνο ν ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο απφ ηελ αξραηφηεηα σο ηε ζχγρξνλε Δπξψπε θαη Διιάδα, ην λνκηθφ πιαίζην πνπ πεξηβάιιεη ην ζεζκφ δηαρξνληθά, ε ρξεκαηνδνηηθή ππφζηαζε ησλ πνιηηηζηηθψλ νξγαληζκψλ θαη νη νξγαληζκνί πξνψζεζεο ηεο ηδέαο ηεο ρνξεγίαο. ηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηφζν πξωηνγελείο φζν θαη δεπηεξνγελείο πεγέο. ηηο πξσηνγελείο αλαθέξνληαη θαηά θχξην ιφγν νη ηειεθσληθέο ζπλεληεχμεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο θαζψο θαη ε επεμεξγαζία θαη κειέηε ελεκεξσηηθνχ έληππνπ πιηθνχ θαη ε εθηεηακέλε κειέηε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ γχξσ απφ ην 5

6 ζεζκφ ηεο ρνξεγίαο, φπσο απνθάζεηο, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην ηεο Διιάδαο θαη νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηηο δεπηεξνγελείο πεγέο αλαθέξεηαη ε επεμεξγαζία, κειέηε θαη άληιεζε πιηθνχ απφ βηβιία, απφ επηζηεκνληθέο εξγαζίεο, απφ έξεπλεο, απφ κειέηεο, απφ δηαδηθηπαθέο πεγέο, απφ πξαθηηθά εκεξίδσλ θαη απφ άξζξα ζηνλ εκεξήζην θαη εβδνκαδηαίν ηχπν. Παξάιιεια ζπιιέρζεθαλ θαη επεμεξγάζηεθαλ ζηνηρεία πνπ αληιήζεθαλ απφ επηηφπηα έξεπλα ηφζν ζηνλ Γήκν Μνζράηνπ φζν θαη ζηελ αζηηθή κε θεξδνζθνπηθή εηαηξεία Bios. Ζ έξεπλα πεξηειάκβαλε ηελ πξνζσπηθή ζπλέληεπμε κε ηνλ θ. Γηάλλε Ησαλλίδε, Γηεπζπληή Γξαθείνπ Γεκάξρνπ ηνπ Γήκνπ Μνζράηνπ, κε ηνλ θ. Θαλάζε Νηεξέθα, Πξφεδξν Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ Γήκνπ Μνζράηνπ, κε ηελ Τπεχζπλε Δπηθνηλσλίαο ηνπ Γήκνπ Μνζράηνπ Θεαλψ Καλειιίδνπ, κε ην Βαζίιε Υαξαιακπίδε, θαιιηηερληθφ δηεπζπληή ηνπ Bios θαη κε ηελ Αξγπξψ Υηψηε, Τπεχζπλε Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ ηεο αζηηθήο κε θεξδνζθνπηθήο εηαηξίαο Bios. Παξάιιεια κειεηήζεθε θαη αλαιχζεθε πιηθφ ζρεηηθά κε ηε ρνξεγία θαη ηα νηθνλνκηθά ηεο απνηειέζκαηα, πξνεξρφκελν απφ ηνπο δπν νξγαληζκνχο. ην πξώην θεθάιαην απνηππψλεηαη ε έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ, ηεο πνιηηηζηηθήο δηαρείξηζεο θαη αλαιχεηαη δηαρξνληθά ε δηαγεγξακκέλε πνξεία ηεο κνξθήο θαη ηνπ χθνπο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ πνιηηηζκφ σο ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη κηα θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εζφδσλ θαη εμφδσλ ελφο πνιηηηζηηθνχ νξγαληζκνχ. ην δεύηεξν θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζην ζεζκφ ηεο ρνξεγίαο θαη κειεηάηαη ε αλαβίσζε ηεο ζηνλ 20φ αηψλα, δίλνληαη νη νξηζκνί πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ δηαηππσζεί γηα ηε ρνξεγία, γίλεηαη ν δηαρσξηζκφο ηεο ρνξεγίαο απφ ζπγγελείο έλλνηεο φπσο ε παηξνλία, ν επεξγεηηζκφο θαη ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε θαη παξνπζηάδεηαη ν ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο ζηηο επξσπατθέο ρψξεο. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ν ζεζκφο ηεο πνιηηηζηηθήο ρνξεγίαο ζηε ζχγρξνλε Διιάδα, ε ρνξεγηθή νξγάλσζε κηινο γηα ηελ επηθνηλσλία ησλ Πνιηηηζηηθψλ θαη Οηθνλνκίαο (ΟΜΔΠΟ), εμεηάδεηαη ην λνκηθφ πιαίζην πνπ πεξηβάιιεη ηε ρνξεγία δηαρξνληθά θαη γίλεηαη κηα πξψηε πξνζέγγηζε ηνπ λένπ λφκνπ γηα ηελ πνιηηηζηηθή ρνξεγία ηνπ Ν.3525/07. ην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα απνηχπσζεο ηνπ ρνξεγηθνχ ζεζκνχ θαη ησλ πηπρψλ ηνπ, ζηελ αζηηθή κε θεξδνζθνπηθή εηαηξία Bios θαη ζηνλ Γήκν Μνζράηνπ, ζηνπο ζεζκνχο ηνπ δεκνηηθνχ θηλεκαηνγξάθνπ θαη ηνπ Καξλαβαιηνχ. ην πέκπην θεθάιαην ηέινο αλαιχνληαη ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη ιεηηνπξγία ηεο ρνξεγίαο θαη δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε θαη εδξαίσζε ηνπ ζεζκνχ. 6

7 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ CEREC ΓΟΤ ΔΚΔ ΜΜΔ ΝΠΗΓ ΟΚΔ ΟΜΔΠΟ ΣΑ ΣΠΓ ΤΠΠΟ ΦΔΚ Comite Europeen pour le Rapprochement de l Economie et de la Culture Γεκόζηα Οηθνλνκηθή Τπεξεζία Δηαηξηθή Κνηλωληθή Δπζύλε Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξωζεο Ννκηθά Πξόζωπα Ηδηωηηθνύ Γηθαίνπ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Δπηηξνπή Όκηινο γηα ηελ Δπηθνηλωλία ηωλ Πνιηηηζηηθώλ θαη Οηθνλνκίαο Σνπηθή Απηνδηνίθεζε Σακείν Παξαθαηαζεθώλ θαη Γαλείωλ Τπνπξγείν Πνιηηηζκνύ Φύιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεωο 7

8 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 3 ABSTRACT... 4 ΔΗΑΓΧΓΖ... 5 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ... 7 ΠΗΝΑΚΑ ΠΗΝΑΚΧΝ ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΚΟΝΧΝ ΜΔΡΟ Α Κεθάιαην Πξψην Πνιηηηζκφο-πνιηηηζηηθή πνιηηηθή Ζ Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή σο ζπζηαηηθφ ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο αλάπηπμεο Οηθνλνκηθή-Υξεκαηνδνηηθή Τπφζηαζε Καηεγνξηνπνίεζε εζφδσλ θαη εμφδσλ Κεθάιαην Γεχηεξν Ηζηνξηθή αλαδξνκή ζην ζεζκφ ηεο ρνξεγίαο Ζ αλαβίσζε ηεο ρνξεγίαο ζηνλ 20φ αηψλα Οξηζκφο ηεο ζχγρξνλεο ρνξεγίαο Παηξνλία Ο ζεζκφο ηεο επεξγεζίαο Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε Ο ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο ζηελ Δπξψπε Κεθάιαην Σξίην Ζ Πνιηηηζηηθή ρνξεγία ζηε ζχγρξνλε Διιάδα κηινο γηα ηελ Δπηθνηλσλία ησλ Πνιηηηζηηθψλ θαη Οηθνλνκίαο (ΟΜΔΠΟ) Σν λνκνζεηηθφ πιαίζην ηεο ρνξεγίαο Πξνζέγγηζε ηνπ λένπ ρνξεγηθνχ λφκνπ 3525/ ΜΔΡΟ Β Κεθάιαην Σέηαξην Μειέηε Πεξίπησζεο Ζ αζηηθή κε θεξδνζθνπηθή εηαηξία Bios Γήκνο Μνζράηνπ ηλέ Κήπνο Καξλαβάιη Μνζράηνπ Ζ ρνξεγία ζην Γήκν Μνζράηνπ

9 Κεθάιαην Πέκπην πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο Βηβιηνγξαθία ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

10 ΠΗΝΑΚΑ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1: Βαζηθέο θαηεγνξίεο εζόδωλ Πίλαθαο 2: Βαζηθέο θαηεγνξίεο εμόδωλ Πίλαθαο 3: Γηαθνξνπνηεηηθά ραξαθηεξηζηηθά θνηλωληθήο θαη εκπνξηθήο ρνξεγίαο Πίλαθαο 4: Οη ρνξεγηθέο νξγαλώζεηο ηεο Δπξώπεο Πίλαθαο 5: Ννκηθό πιαίζην γηα ηελ ηδηωηηθή πνιηηηζηηθή ρνξεγία ζε δηαθνξεηηθέο ρώξεο

11 ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΚΟΝΧΝ Δηθόλα 1: Πνιηηηζηηθόο ρώξνο Bios Δηθόλα 2: Σύπνη Υνξεγίαο

12 ΜΔΡΟ Α «Γε γάξ ηνπο εππόξνπο, ρξεζίκνπο πνηείλ εαπηνύο ηνηο πνιίηαηο» Γεκνζζέλεο Οη εχπνξνη πξέπεη λα είλαη θαη ρξήζηκνη ζηελ πνιηηεία Μέζα απφ κηα επηγξαθή αλαζεκαηηθήο καξκάξηλεο ζηήιεο ηνπ 4 νπ π.υ. Αηψλα, πνπ βξίζθεηαη ζην επηγξαθηθφ κνπζείν, πξνζεγγίδνπκε κε ζαθήλεηα ζην λφεκα ηεο ρνξεγίαο ππέξ ηνπ πνιηηηζηηθνχ έξγνπ, έηζη φπσο εθθξάδεηαη ζηνπο πξψηνπο θηφιαο αηψλεο ηεο θαζηέξσζεο ηεο: «Δπεηδή νη ρνξεγνί...ερνξήγεζαλ ιακπξά θαη κε δήιν, νη δεκφηεο απνθάζηζαλ λα ηνπο ζηεθαλψζνπλ, κέζα ζην Θέαηξν, κε ρξπζφ ζηέθαλν. Έηζη, ψζηε λα θηινηηκεζνχλ θαη εθείλνη πνπ επηζπκνχλ λα πξνζθέξνπλ ζην κέιινλ ρνξεγία... Σν ςήθηζκα απηφ λα αλαγξαθεί ζε ιίζηλε ζηήιε θαη λα ζηεζεί ζην Θέαηξν, γηα λα ηεινχλ πάληνηε νη Αημσλείο ηα Γηνλχζηα, φζν ην δπλαηφλ ιακπξφηεξα». 12

13 Κεθάιαην Πξώην 1. 1 Πνιηηηζκόο-πνιηηηζηηθή πνιηηηθή Ο πνιηηηζκφο, κε ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ, αθελφο απνηειεί ην ζεκέιην πάλσ ζην νπνίν άηνκα θαη θνηλσλίεο νηθνδνκνχλ ηελ ηδηαίηεξε ηαπηφηεηα ηνπο, αθεηέξνπ ζπληζηά έλα απηνηειέο αγαζφ θαη ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Ζ κεηαπνιεκηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο καο, θαζψο θαη ε πξννπηηθή κηαο θνηλσλίαο αθζνλίαο θαη θαηαλάισζεο αλαδείθλπαλ ζηαδηαθά θαη δηακφξθσλαλ παξάιιεια έλαλ επηθεξδή ηνκέα, ηε ιεγφκελε «αγνξά ηνπ πνιηηηζκνχ». Ο πνιηηηζκφο είλαη έλα θαηλφκελν εμαηξεηηθά ζχλζεην θαη πεξίπινθν θαη αληηκεησπίδεηαη απφ πνιινχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο κε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε θαη νπηηθή γσλία. Ζ Ηζηνξία, ε Δζλνινγία, ε Αλζξσπνινγία, ε Κνηλσληνινγία, ε Οηθνλνκία, ε Θεσξία ηεο Σέρλεο θαη ηεο Λνγνηερλίαο σο επηζηεκνληθνί θιάδνη, παξαηεξνχλ ηνλ Πνιηηηζκφ απφ δηαθνξεηηθέο ζθνπηέο πνπ φκσο δελ δηακνξθψλνπλ δηαθξηηνχο ρψξνπο. Έηζη, δελ εκθαλίδνληαη κεηαμχ ηνπο κφλν γφληκεο δπκψζεηο θαη αιιειεπηδξάζεηο αιιά θαη ηεκλφκελα πεδία θαη αληίζηνηρεο πεξηνρέο επηζηεκνληθψλ ηξηβψλ θαη αληηπαξαζέζεσλ. Ζ UNESCO νξίδεη ηνλ πνιηηηζκφ/πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα (culture) σο «νιφθιεξν ην πιέγκα ησλ πλεπκαηηθψλ, πιηθψλ, δηαλνεηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ δηαθξίλνπλ κηα θνηλσλία ή κηα θνηλσληθή νκάδα», επεμεγψληαο φηη ζ απηά πεξηιακβάλνληαη ηξφπνη δσήο, παξαδφζεηο, θαη αληηιήςεηο, ηέρλεο θαη γξάκκαηα πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηνλ επίζεκν φζν θαη ηνλ ιατθφ πνιηηηζκφ θαη δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ ππάξρνπζα πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, αιιά εκπινπηίδεηαη ζπλερψο απφ ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηε κλήκε, ελψ γνληκνπνηείηαη απφ ηηο έμσζελ πνιηηηζκηθέο αιιειεπηδξάζεηο. Ο φξνο πνιηηηζκφο είλαη ζρεηηθά λένο ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Ζ ιέμε καξηπξείηαη απφ ην 1829 θαη απνηειεί κεηαθξαζκέλν δάλεην απφ ηε κεηάθξαζε ηνπ γαιιηθνχ civilization (πνιίηεο) θαη ηεο θαηάιεμεο ηζκφο. «ηε ζχγρξνλε γισζζηθή επηθνηλσλία παξνπζηάδεηαη ζπρλά ε αλάγθε λα γίλεη δηαθνξνπνίεζε α) αλάκεζα ζηνλ ηερληθφ πνιηηηζκφ θαη ηελ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα, αληίζεζε πνπ δειψλεηαη ζε άιιεο γιψζζεο απφ ηνπο φξνπο civilization θαη culture θαη β) αλαθνξά ζηε ιεπηή δηαθνξά πνπ ρσξίδεη ηνλ πνιηηηζκφ σο πλεπκαηηθφ κέγεζνο, σο αθεξεκέλε έλλνηα, απφ ηνλ πνιηηηζκφ σο ζχλνιν εθθάλζεσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ πνπ απνζθνπνχλ ζην λα ηθαλνπνηήζνπλ πλεπκαηηθέο ή θαιιηηερληθέο αλαδεηήζεηο. Γηα λα επηηεπρζεί απηή ε δηαθνξνπνίεζε, ππάξρεη ε ηάζε λα γίλεηαη δηάθξηζε 13

14 αλάκεζα ζηα επίζεηα πνιηηηζηηθόο θαη πνιηηηζκηθόο. Σν πνιηηηζηηθόο ρξεζηκνπνηείηαη πεξηζζφηεξν γηα ηνλ πνιηηηζκφ σο ζχλνιν δξαζηεξηνηήησλ, θαζψο θαη γηα ηε δήισζε ηνπ ηερληθνχ πνιηηηζκνχ, ελψ ην πνιηηηζκηθόο ηείλεη λα δειψζεη πεξηζζφηεξν ηελ αθεξεκέλε πιεπξά ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ηνλ πνιηηηζκφ σο πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα. Έηζη γίλεηαη ιφγνο γηα ηα πνιηηηζκηθά γλσξίζκαηα ελφο έζλνπο θαη γηα ηελ πνιηηηζηηθή ηνπ δξάζε. Γηα ηελ πνιηηηζκηθή αμία νξηζκέλσλ παξαδφζεσλ ή γηα ην πνιηηηζκηθφ επίπεδν δηαθφξσλ εθδειψζεσλ θαη γηα ηελ πνιηηηζηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ» (Καινγήξνπ- Ηωαλλίδεο 2006 ζει. 3). Ζ δηαρείξηζε πνιηηηζκνχ πεξηιακβάλεη θπξίσο ηηο κεζφδνπο θαη ηηο ηερληθέο πνπ ελδπλακψλνπλ ηνλ πνιηηηζκφ, κηα δηαρείξηζε δειαδή, κε ηε ιεηηνπξγηθή έλλνηα. Ζ δηαρείξηζε πνιηηηζκφπ αθνξά ηε δηαζθάιηζε ηεο δπλαηφηεηαο λα παξνπζηαζηεί ζην θνηλφ ζπγθεθξηκέλε θαιιηηερληθή θαη πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ηε δεκηνπξγία ππνδνκήο, πνπ δεκηνπξγεί ηηο πξνππνζέζεηο γηα θαιιηηερληθνχο, θνηλσληθνχο, παηδαγσγηθνχο θαη πνιηηηθνχο ζηφρνπο ηνπ πνιηηηζκνπ. Ζ δηαρείξηζε πνιηηηζκνχ ζέιεη λα θαηαζηήζεη δπλαηφ ηνλ πνιηηηζκφ, δεκηνπξγεί δειαδή ην πιαίζην γηα ηνλ πνιηηηζκφ (Μπηηζάλε 2004 ζει. 92) Ζ Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή 1 ωο ζπζηαηηθό ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο αλάπηπμεο Ζ ακθηζεκία ζε πνιινχο «πνιηηηζηηθνχο» φξνπο είλαη ππεχζπλε γηα ζπγρχζεηο θαη αλαθξηβείο ελλνηνδνηήζεηο θαη πξνζδηνξηζκνχο. Έλα θιαζηθφ παξάδεηγκα γίλεηαη κε ηνλ φξν Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή. Πνιινί απφ ηνπο κχζνπο, ηηο πιάλεο θαη ηηο ζθφπηκεο, πηζαλφλ, ζπγρχζεηο γίλνληαη αλάκεζα ζηελ «ηερληθή», ηελ «αλζξσπηζηηθή» θαη ηελ θνηλσληθνπνιηηηθή δηάζηαζε ηεο Πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Απφ ηερληθή θαη ηερλνθξαηηθή ζθνπηά, Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή ζεκαίλεη έλα ζχλνιν επηρεηξεζηαθψλ αξρψλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ ζπλδπάδεη καθξνπξφζεζκνπο ζθνπνχο, βξαρππξφζεζκνπο θαη πνζνηηθνπνηεκέλνπο ζηφρνπο, θαηάιιεια κέζα θαη ηξφπνπο εθηίκεζεο ησλ απνηειεζκάησλ, φπνπ νη δηαδηθαζίεο δηακφξθσζεο θαη πινπνίεζεο ηέηνησλ πνιηηηθψλ βξίζθνληαη ζηα ρέξηα «ηερλνθξαηψλ». Πεξηζζφηεξν αζαθήο είλαη ε αλζξσπηζηηθή άπνςε γηα ηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή εθπξνζσπψληαο ηελ αθαδεκατθή ή ξνκαληηθή πνιηηηζηηθή παξάδνζε θαη θηινινγία. Οη ππνζηεξηθηέο ηεο αλαδείρλνπλ έλα λνζηαιγηθφ ζεβαζκφ γηα ηηο νξγαλσκέλεο θνηλφηεηεο ηεο πξν-ηερλνινγηθήο θνηλσλίαο, ζηηο νπνίεο ε εξγαζία θαη ε πνιηηηζηηθή δσή (είηε σο ιφγηνο θαη πλεπκαηηθφο πνιηηηζκφο κε ηηο 1 Πεξηζζφηεξα γηα ηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή βι. Μπηαλθίλη Φξάλθν θαη Μάηθι Πάξθηλζνλ(1994), Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή θαη Αλαδωνγόλλεζε ηωλ Πόιεωλ. Ζ εκπεηξία ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο. 14

15 θαιέο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα, είηε σο ιατθφο παξαδνζηαθφο πνιηηηζκφο) απνηεινχζαλ ηηο δχν φςεηο κηαο ελνπνηεκέλεο δσήο. Ζ άπνςε ηνπ «πνιηηηζηηθνχ εθδεκνθξαηηζκνχ» ζηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, πνπ θπξηαξρεί ζην δηεζλή ρψξν ηε δεθαεηία ηνπ 1960, επηβάιιεη δηαρσξηζηηθέο γξακκέο αλάκεζα ζηελ «πςειή ηέρλε» θαη ηε «ιατθή θνπιηνχξα» θαη δέρεηαη απζηεξέο θξηηηθέο γηα «ειηηηζκφ» θαη δηεχξπλζε ηεο «πνιηηηζηηθήο αληζφηεηαο». ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ηδηαίηεξα ζηε Γπηηθή Δπξψπε, ε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή απνθηά ηδηαίηεξε πνιηηηθή ζεκαζία θαη απνηειεί πιένλ πεδίν άζθεζεο ηνπηθήο πνιηηηθήο απφ ηνπο νξγαληζκνχο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Ζ εκθάληζε λέσλ πνιηηηζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ ήηαλ ζπλδεδεκέλε κε ηελ άλζεζε ησλ θνηλσληθψλ θηλεκάησλ ζηηο πφιεηο ησλ ρσξψλ ηεο Γ. Δπξψπεο ησλ νπνίσλ νη δξαζηεξηφηεηεο είραλ ζαθή πνιηηηζηηθή δηάζηαζε ξηδνζπαζηηθνχ πεξηερνκέλνπ. ε δηεζλέο επίπεδν, ηελ ίδηα πεξίνδν δηαηππψλεηαη ζηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηεο Unesco ζην Διζίλθη (1972) ε ηδέα ηεο «πνιηηηζηηθήο δεκνθξαηίαο» φπνπ ζπλεηδεηνπνηείηαη ε αλάγθε γηα πνιηηηζηηθή απηνλνκία, απνθέληξσζε, ηζνηηκία θαη επξχηαηε ζπκκεηνρή ζηελ πνιηηηζηηθή δσή, δειαδή, ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηε δηαρείξηζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο. Δπηπξφζζεηα, ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηζηηθή δσή πξνζδηνξίδεηαη θαη σο ην δηθαίσκα ζηελ ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο θαη δεκηνπξγίαο θαη ζηελ ειεπζεξία ηεο επηινγήο ηεο ηδηαίηεξεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη θνπιηνχξαο πνπ νη πνιίηεο επηιέγνπλ λα αλήθνπλ. Ζ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, απφ ηελ θνηλσληθν-πνιηηηθή ζθνπηά ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, απνζηαζηνπνηείηαη απφ ηηο ηεξαξρεκέλεο δηαθξίζεηο θαη δηαβαζκίζεηο αλάκεζα ζηα δηάθνξα είδε πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο, πξνζαλαηνιίδεηαη ζεηηθά ζηηο ηερλνινγηθέο πξνθιήζεηο ηεο επνρήο, απνξξίπηεη ηελ ηδέα ηεο εζηθά θαη θνηλσληθά νπδέηεξεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο θαη ηεο εθ ησλ άλσ αζθνχκελεο πνιηηηθήο θαη, ηέινο, πξνβάιιεη ηελ νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ θαη ηελ αμία ηεο απζφξκεηεο κε ζεζκνπνηεκέλεο δξάζεο δηεθδηθψληαο ηελ αλάδεημε ηνπ αηφκνπ- απφ παζεηηθφ δέθηε- ζε ελεξγφ ππνθείκελν. Ηδηαίηεξα ζε πνιιέο κεγάιεο επξσπατθέο πφιεηο νη πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο αμηνπνηήζεθαλ σο ζχκβνια εθζπγρξνληζκνχ, θαηλνηνκηψλ θαη αλαγέλλεζεο θαη αλαπηχρζεθαλ ηνκεαθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ δπλακηθνχ ησλ ηνπηθψλ πνιηηηζηηθψλ βηνκεραληψλ θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο εηθφλαο θαη ηεο πξνβνιήο ηνπο. Έηζη, νη ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο ζρεδηάδνληαη κε ζηφρν ηε θπζηθή θαη πεξηβαιινληηθή αλαδσνγφλεζε θαη ηελ αλαδσνγφλεζε ηεο πνιηηηζηηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο δσήο νιφθιεξσλ πεξηνρψλ ζπλδπάδνληαο ηνπο θνηλσληθνχο κε ηνπο νηθνλνκηθνχο ζηφρνπο. Τπάξρνπλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ πνπ αλέπηπμαλ πνιιέο 15

16 πφιεηο αμηνπνηψληαο ηνλ πνιηηηζκφ σο εξγαιείν κάξθεηηλγθ γηα ηελ αλαλέσζε θαη αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπο εηθφλαο θαη θαη επέθηαζε ηεο ηνπξηζηηθήο θαη νηθνλνκηθήο ηνπο ελδπλάκσζεο. Σε δεθαεηία ηνπ 1990, νη ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο έρνπλ επηπηψζεηο ζε φια ηα πεδία ράξαμεο πνιηηηθήο θαη γίλνληαη απνηειεζκαηηθέο φηαλ εληάζζνληαη ζε νινθιεξσκέλεο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο πνπ αλαγάγνπλ ηνλ πνιηηηζκφ ζε θεληξηθφ άμνλα ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηελ πφιε. Πνηφηεηα δσήο δελ είλαη ην εκπφξεπκα πνπ πξέπεη λα πξνσζεζεί ζηελ αγνξά σο ζηνηρείν ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο πφιεο αιιά ην πσο νη θάηνηθνη ζπλδένληαη κε ηελ πφιε ηνπο σο ζπιινγηθή νληφηεηα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δεκφζηα δσή ηεο. Σε δεθαεηία ηνπ 1990, ε πξνψζεζε ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο, ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θαη ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηψλ απνηεινχλ θεληξηθέο πξνηεξαηφηεηεο ησλ πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ. Δπηπξφζζεηα, ε πηνζέηεζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζπλδέεηαη κε παξαγφκελεο ππεξεζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ εληαηηθά «αλζξψπηλν θεθάιαην» πςειήο πνηφηεηαο θαζψο θαη εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο θαη γλψζεηο. Οη πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο δηαηεξνχλ δεζπφδνπζα ζέζε ζηηο ζηξαηεγηθέο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο κφλν ζην βαζκφ πνπ ζπλδένληαη θαη ζπληνλίδνληαη κε ηηο πνιηηηθέο γηα ηελ εθπαίδεπζε, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ην πεξηβάιινλ, ηελ αξρηηεθηνληθή, ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε (Ηωαλλίδεο 2007 ζει. 1-7). εκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε θαη εθαξκνγή ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη ν ζεζκφο ηεο πνιηηηζηηθήο ρνξεγίαο. Έκθαζε δίδεηαη επηπιένλ ζην γεγνλφο φηη ζηνλ ηνκέα πξνψζεζεο ηεο Τνπηθήο Πνιηηηζηηθήο Αλάπηπμεο θξίλεηαη ζεκαληηθή ηφζν ε ζπκβνιή ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, φζν θαη ελφο ζπλφινπ θνξέσλ θαη παξαγφλησλ ησλ νπνίσλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ: «ηα θηλήκαηα πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλα ηφπν, νη επηρεηξήζεηο θαη νη δπλάκεηο ηεο αγνξάο, νη πνιηηηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη νη νξγαλψζεηο εζεινληηθήο πξσηνβνπιίαο θαη δξάζεο, δειαδή, έλα ζχλνιν απνζεκαηηθψλ δπλάκεσλ ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ» (Ηωαλλίδεο 2002 ζει ). 16

17 1. 3 Οηθνλνκηθή-Υξεκαηνδνηηθή Τπόζηαζε Ο πνιηηηζκφο εκθαλίδεη παξάιιεια ηφζν ηελ θνηλσληθή φζν θαη ηελ νηθνλνκηθή δηάζηαζε, γεγνλφο πνπ ιακβάλεηαη ππφςε θαηά ηελ ράξαμε πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ ζε δηεζλέο. Δπξσπατθφ αιιά θαη εζληθφ επίπεδν απφ ην αξκφδην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ θαη ηνπο ππφινηπνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη ηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. ηα πιαίζηα ηεο θξαηηθήο επέκβαζεο ζην ρψξν ηνπ πνιηηηζκνχ, ν πνιηηηζκφο πξνζεγγίδεηαη θαη σο θιάδνο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη επηδηψθεηαη ηα απνηειέζκαηα ησλ πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ λα εθηηκψληαη θαη κε πνζνηηθά -νηθνλνκηθά θξηηήξηα θαη λα δηεξεπλψληαη νη δπλαηφηεηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη άιισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο κε ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Σε ζρέζε πνιηηηζηηθήο δξάζεο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαηαδεηθλχεη ε δπλαηφηεηα ππνινγηζκνχ ηεο πξψηεο ζηε δεχηεξε κε καθξννηθνλνκηθνχο φξνπο. Αιιά θαη ζε κηθξννηθνλνκηθφ επίπεδν είλαη δπλαηή ε ζεηηθή ζπκβνιή ησλ πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε (Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Δπηηξνπή ηεο Διιάδαο 2007). Ζ αλαδήηεζε ηεο ζεηηθήο νηθνλνκηθήο ζπκβνιήο ηνπ πνιηηηζκνχ απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία ζε κηα επνρή κε δεδνκέλε ηελ έιιεηςε επαξθψλ πφξσλ γηα ηελ πνιηηηζηηθή παξαγσγή. πσο θαη νη ινηπνί παξαγσγηθνί ηνκείο έηζη θαη ε πνιηηηζηηθή παξαγσγή θαη δξάζε δηέπνληαη απφ ηνπο θαλφλεο ηεο αγνξάο, ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο. ηαλ ην θφζηνο παξαγσγήο είλαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ηα έζνδα εθκεηάιιεπζεο, πξνθχπηνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα γηα ην ινγηζηηθφ ηζνδχγην ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο. Απηή ε εηεξνβαξήο ζρέζε θφζηνπο νθέινπο ζπληζηά κηα βαζηθή ηδηαηηεξφηεηα ηεο παξαγσγήο πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ, θαζψο ε ππαγσγή ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο θαη παξαγσγήο ζηνπο θαλφλεο ηεο αγνξάο ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηνπ πεξηνξηζκνχ ηνπ πνιηηηζηηθνχ πινπξαιηζκνχ θαη ηεο πνιπθσλίαο. Απηή ηελ αλάγθε πνιπθσλίαο εμππεξεηνχλ θαηαξράο νη θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο ηεο πνιηηηζηηθήο παξαγσγήο θαη δξάζεο. Με απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ κπνξνχλ λα επηρνξεγνχληαη απφ θάζε είδνπο πηζηψζεηο λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ δηθαίνπ κε θνηλσθειείο ή πνιηηηζηηθνχο ζθνπνχο, ΟΣΑ, αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, πνιηηηζηηθνί ζχιινγνη, ηδίσο ζηελ πεξίπησζε πνπ αλαπηχζζνπλ ζεκαληηθή πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σα ίδηα λνκηθά πξφζσπα κπνξνχλ λα επηρνξεγνχληαη απφ πηζηψζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο δεκνζίσλ επελδχζεσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ, γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηελ εθηέιεζε έξγσλ ζπληήξεζεο, αλαζηήισζεο, απνθαηάζηαζεο, 17

18 δηακφξθσζεο ρψξσλ θαη πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ηα έξγα εθεηεινχληαη βάζεη εγθεξηκέλσλ κειεηψλ απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ. Ζ σπημαηοδόηηζη είλαη ην πην θξίζηκν ζηνηρείν ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο νη ππεξεζίεο πνιηηηζκνχ δελ ελέρνπλ ην ζηνηρείν ηεο αληαπνδνηηθφηεηαο θαη νη πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ κπνξνχλ λα ζηεξηρηνχλ ζηελ αγνξά ησλ ρξεζηψλ. Οη πεγέο πνπ κπνξνχλ λα θηλεηνπνηεζνχλ πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηεζεί ν πνιηηηζκφο είλαη: Οη ζςλλογικοί θοπείρ φπσο ην θξάηνο, νη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηδξχκαηα, ζχιινγνη, πνπ ελεξγνχλ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ θαη ρξεκαηνδνηνχλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ θξίλνπλ σο θνηλή σθέιεηα ή σο δεκφζηα επέλδπζε. Απηνί κπνξνχλ θαηεμνρήλ λα αλαιακβάλνπλ ηνλ θίλδπλν λεσηεξηζηηθψλ θαη πεηξακαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, έλα κηθξφ κφλν κέξνο ησλ νπνίσλ ζα απνδεηρεζεί ζεκαληηθφ ζε καθξνρξφληα πξννπηηθή. Οη θιλόηεσνοι, γηα ηνπο νπνίνπο ε αμία χπαξμεο επηινγήο-θιεξνδφηεζεο ηεο ηέρλεο είλαη πνιχ πςειή θαη γη απην ρξεκαηνδνηνχλ δξαζηεξηφηεηεο αθηινθεξδψο, γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ζπλφινπ θαη ησλ κειινπζψλ γελεψλ. Οη δωπηηέρ, εςεπγέηερ, πνπ ρξεκαηνδνηνχλ δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο θνηλήο σθέιεηαο θαη κπνξνχλ λα ζηεξίδνπλ νηθνλνκηθά θαη πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο, εθ φζνλ πεηζζνχλ φηη απνηεινχλ θνηλή σθέιεηα. ζνη εμππεξεηνχληαη απφ ην δεκφζην ραξαθηήξα πνπ έρνπλ ηα πνιηηηζηηθά αγαζά, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ δηθψλ ηνπο ζηφρσλ. Γελ είλαη αληδηνηειείο ρξεκαηνδφηεο, αιιά ην ζπκθέξνλ ηνπο ζπκπίπηεη κε ηε κεγάιε ρσξηθή θαη ρξνληθή απήρεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ, γη απηφ θαη ηα ρξεκαηνδνηνχλ ρσξίο λα είλαη νη ίδηνη ρξήζηεο ηνπο. ε απηή ηελ θαηεγνξηά ππάγνληαη: Ζ αγνξά ηνπ δηαθεκηζηηθνχ ρψξνπ θαη ρξφλνπ Ζ επηρεηξεκαηηθή ρνξεγία («αγνξά θνηλσληθήο επαξέζθεηαο») Ζ πξνψζεζε κέζσ ηεο Σέρλεο πνιηηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ ή ηδενινγηθψλ ζέζεσλ (απφ θξάηνο, εθθιεζία, πνιηηηθέο νκάδεο) Ζ επηδίσμε άιισλ θνηλσληθψλ ζθνπψλ, πέξα απφ ηελ θαζαξά πνιηηηζηηθή αλάπηπμε (ηνπηθή αλάπηπμε, θνηλσληθή ζπλνρή, απαζρφιεζε ηεο λενιαίαο) 18

19 Σέινο κηα ζεκαληηθή θαηεγνξία ρξεκαηνδνηψλ είλαη νη ίδηνη νη δημιοςπγοί, φηαλ απφ εζσηεξηθή παξφξκεζε παξάγνπλ ρσξίο ακνηβή, φηαλ εηεξναπαζρνινχληαη γηα βηνπνξηζκφ θαη εξγάδνληαη πξφζζεηεο ψξεο γηα ηελ Σέρλε (Μπηηζάλε 2004 ζει. 204). Ο ηδησηηθφο ηνκέαο, ζηα πιαίζηα ηφζν ηεο πνιηηηζηηθήο βηνκεραλίαο, φζν θαη ηεο ελίζρπζεο θαιιηηερληθψλ δεκηνπξγηψλ κπνξεί λα ζπκπιεξψλεη ηα θελά πνπ θαηαιείπεη ε παξαδνζηαθή ρξεκαηνδφηεζε ηνπ πνιηηηζκνχ απφ ην θξάηνο. Γηα ηελ αληηζηάζκηζε ηνπ ζπρλά ζχκθπηνπ ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο ινγηζηηθνχ ειιείκκαηνο ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο πξνβνιήο ησλ πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ κπνξεί λα επηζηξαηεπζεί ν ζεζκφο ηεο ρνξεγίαο ησλ ηερλψλ Καηηγοπιοποίηζη εζόδων και εξόδων Ο έγθαηξνο νηθνλνκηθφο ζρεδηαζκφο, ε αμηφπηζηε αλαδήηεζε πφξσλ θαη ε θαηάιιειε θαηαλνκή ηνπο είλαη δπλαηφλ λα επηθέξνπλ ηε βέιηηζηε απφδνζε θαη πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα ζηε ιεηηνπξγία ελφο νξγαληζκνχ ή ελφο θνξέα πνπ νξγαλψλεη επηκέξνπο δξάζεηο θαη παξεκβάζεηο. Σα νηθνλνκηθά δεδνκέλα πξνζδηνξίδνπλ ην εχξνο θαη ηελ πνηφηεηα ελφο εγρεηξήκαηνο. ηελ θαηεγνξία ησλ νηθνλνκηθώλ δεδνκέλωλ, ελδεηθηηθά ζπκπεξηιακβάλνληαη: Σν κέγεζνο θαη ην είδνο ησλ νηθνλνκηθώλ πόξωλ (ίδηνη πφξνη απφ εηζθνξέο κειψλ θαη εηζπξάμεηο απφ ρξήζηεο θαη θνηλφ, ρνξεγίεο θαη επελδχζεηο, επηρνξεγήζεηο θαη ρξεκαηνδνηήζεηο, θ. ι..π.) Σν χςνο θαη ην είδνο ησλ ζεζκηθώλ ρξεκαηνδνηήζεωλ, ην κέγεζνο ηεο νηθνλνκηθήο αληαπνδνηηθφηεηαο ζηα παξαγφκελα αγαζά θαη ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο, ε επίηεπμε θέξδνπο απφ ηηο αζθνχκελεο δξαζηεξηφηεηεο. Σν είδνο θαη ε θαηαλνκή ηωλ εμόδωλ θαη ησλ δαπαλψλ (πάγηα έμνδα γηα ππνδνκέο, ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο, θφζηνο δξαζηεξηνηήησλ θαη παξεκβάζεσλ θ.ι.π.) Ζ ζρέζε κεηαμύ εζόδωλ θαη εμόδωλ (πιεφλαζκα ή έιιεηκκα), ν ραξαθηήξαο ηνπ ρξεζηκνπνηεκέλνπ θεθαιαίνπ (αλαπαιινηξίσηνο ή ζπιινγηθφο), ν ηξφπνο δηαλνκήο ηνπ νηθνλνκηθφπ πιενλάζκαηνο ή ν ηξφπνο θάιπςεο ηνπ ειιείκκαηνο (Γαζπαξηλάηνο 2007 ζει. 10). 19

20 Ο αξρηθφο ζρεδηαζκφο ησλ πξνβιεπφκελσλ εζφδσλ ζα επηηξέςεη θαη κηα πξψηε πξφβιεςε θαη φζσλ αθνξά ην ζέκα ησλ δαπαλψλ. Οη θαηεγνξηνπνηήζεηο ζηα έζνδα θαη ηα έμνδα ελφο νξγαληζκνχ ή θάπνησλ επηκέξνπο ιεηηνπξγηψλ δηακνξθψλνπλ θαη αλάινγνπο δείθηεο πνπ απνηεινχλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθά εξγαιεία αλάιπζεο. Μηα βαζηθή θαηεγνξηνπνίεζε Δζφδσλ απνηππψλεηαη ζηνλ Πίλαθα 1: Πίλαθαο 1: Βαζηθέο θαηεγνξίεο εζόδωλ Α. ΗΓΗΑ ΔΟΓΑ 1. Δηζθνξέο ηωλ κειώλ/ρξεζηώλ 2. Δηζπξάμεηο από ην θνηλό 3. Υνξεγίεο, δηαθεκίζεηο θαη εηζξνέο από επξωπαϊθά πξνγξάκκαηα 4. Έζνδα από επελδύζεηο Β. ΔΠΗΓΟΣΖΔΗ 5. Δπηρνξεγήζεηο από θξάηνο θαη άιινπο θνξείο ηνπ δεκόζηνπ ηνκέα 6. Δπηρνξεγήζεηο από ηνπο θνξείο ηεο απηνδηνίθεζεο 7. Δληζρύζεηο θαη δωξεέο Πεγή: Σεκεηώζεηο καζήκαηνο Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή, Γηαρείξηζε θαη Ννκηθά Πξόζωπα,Τκήκα Οξγάλωζεο θαη Γηνίθεζεο, ζει. 15, 2007 Οη νηθνλνκηθνί πφξνη πξνέξρνληαη είηε απφ Ίδηα Έζνδα είηε θαη απφ «Δπηδνηήζεηο». Πην ζπγθεθξηκέλα κηα ζεκαληηθή πεγή «Ίδησλ Δζφδσλ» είλαη νη εηζθνξέο ησλ κειψλ /ρξεζηψλ θαη νη «εηζπξάμεηο απφ ην θνηλφ». Χο εηζθνξέο ησλ κειψλ/ρξεζηψλ νξίζακε ηηο «ηαθηηθέο ζπλδξνκέο θαη ηέιε» θαη ηηο «έθηαθηεο ζπλεηζθνξέο», σο εηζπξάμεηο απφ ην θνηλφ νξίζακε ηα «εηζηηήξηα», ηα «δίδαθηξα», ηα «έζνδα απφ ηε δηάζεζε εληχπσλ θαη άιισλ αγαζψλ/πξντφλησλ», ηα «έζνδα απφ ηνπο ρψξνπο αζιεηηζκνχ/αλαςπρήο/δηαθέδαζεο» θαη δηάθνξα άιια έζνδα. Δπίζεο, πεγή ηδίσλ εζφδσλ ζεσξνχληαη νη «ρνξεγίεο, δηαθεκίζεηο θαη εηζξνέο απφ επξσπατθά πξνγξάκκαηα». Δληάμακε ηελ θαηεγνξία απηή ζηα «ίδηα έζνδα» γηαηί νη ρνξεγίεο θαη άιιεο παξφκνηεο εηζξνέο δελ απνηεινχλ επηδνηήζεηο ή εληζρχζεηο αιιά πξνέξρνληαη απφ ηηο ίδηεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ελφο νξγαληζκνχ. Σέινο, έζνδα απφ επελδχζεηο, νξίζακε ηα «έζνδα απφ αμηνπνίεζε πεξνπζηαθψλ ζηνηρείσλ», ηα «ελνίθηα απφ θηίξηα» θ.ι.π. 20

21 ηελ θαηεγνξία «Δπηδνηήζεηο» είλαη δπλαηφλ λα ππαρζνχλ ηα θνλδχιηα απφ «επηρνξεγήζεηο ηεο απηνδηνίθεζεο», απφ «επηρνξεγήζεηο ηνπ θξάηνπο θαη άιισλ θεληξηθψλ θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα» θαη απφ «εληζρχζεηο θαη δσξεέο». Χο εληζρχζεηο θαη δσξεέο νξίζακε ηηο «εληζρχζεηο θαη δσξεέο θαηνίθσλ, εηαηξηψλ θαη άιισλ θνξέσλ». Καζνξηζκέλεο πνζνζηηαίεο αλαινγίεο ζηηο θαηεγνξίεο εζφδσλ, φπσο θαη ζε εθείλεο ησλ εμφδσλ, δελ πθίζηαληαη.. Ζ εκπεηξία δείρλεη φηη ζε δξαζηεξηφηεηεο θαη ιεηηνπξγίεο πνπ δηεθδηθνχλ λα είλαη ζρεηηθά απηάξθεηο θαη απηνδχλακεο ζα πξέπεη ε αλαινγία κεηαμχ «Ηδίσλ Δζφδσλ» θαη «Δπηδνηήζεσλ» λα απνηππψλεηαη ζε κηα ζρέζε, ηνπιάρηζηνλ 2:1. Δηδηθφηεξα, κηα δξαζηεξηφηεηα ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο νηθνλνκηθά επηηπρεκέλε φηαλ θαηαθέξλεη λα θαιχπηεη, ηνπιάρηζηνλ, ην 50-60% ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηεο απφ ηα έζνδα ησλ εηζηηεξίσλ θαη ην 15-20% απφ ηηο ρνξεγίεο ή ηηο δηαθεκίζεηο. Πίλαθαο 2: Βαζηθέο θαηεγνξίεο εμόδωλ 1. Αγνξέο παγίωλ ζηνηρείωλ 1. 1 Αγνξά θηηξίνπ 1. 2 Βειηηώζεηο εγθαηαζηάζεωλ 1. 3 Πξνκήζεηα κόληκνπ εμνπιηζκνύ θαη κέζωλ 2. Γαπάλεο ιεηηνπξγίαο 2. 1 Δλνίθην θαη έμνδα ρώξνπ εθαηάζηαζεο 2. 2 Μηζζνί πξνζωπηθνύ 2. 3 Αλαιώζηκα πιηθά θαη κέζα ιεηηνπξγίαο 3. Κόζηνο δξαζηεξηνηήηωλ 3. 1 Ακνηβέο ζπλεξγαηώλ 3. 2 Δλνίθην ρώξνπ δξαζηεξηνηήηωλ 3. 3 Δλνίθην κέζωλ θαη εμνπιηζκνύ 3. 4 Έληππα θαη δεκόζηεο ζρέζεηο Πεγή: Σεκεηώζεηο καζήκαηνο Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή, Γηαρείξηζε θαη Ννκηθά Πξόζωπα,Τκήκα Οξγάλωζεο θαη Γηνίθεζεο, ζει. 16, 2007 Μηα ζεκαληηθή θαηεγνξία εμφδσλ είλαη ην «θόζηνο δξαζηεξηόηεηαο», ελψ άιιεο θαηεγνξίεο εμφδσλ απνηεινχλ νη «δαπάλεο ιεηηνπξγίαο» θαη νη «αγνξέο πάγηωλ ζηνηρείωλ». Χο θφζηνο δξαζηεξηνηήησλ νξίζακε ηα «έμνδα δηνξγάλσζεο εθδειψζεσλ θαη «άιισλ παξεκβάζεσλ» (ακνηβέο ζπλεξγαηψλ, ελνίθην ρψξνπ εθδειψζεσλ θαη ερεηηθψλ, 21