Πολιτισμός και Φυσική Eπιλογή

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Πολιτισμός και Φυσική Eπιλογή"

Transcript

1 Κωνσταντίνος Δημ. Μαρίτσας Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΑΣ Η/Μ του ΕΜΠ Πολιτισμός και Φυσική Eπιλογή «Μετά το θάνατό σου θα σαι ό,τι ήσουνα και προτού γεννηθείς.» «Όταν κοιτάζουμε στο σκοτάδι, ο καθένας βλέπει με το δικό του τρόπο.» Α. Σοπενάουερ, Έρωτας & Ζωή, Εκδ. Δαμιανού, Αθήνα 990, σελ. 43. Claude Kordon, Η Γλώσσα των Κυττάρων, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 994, σελ. 6.

2 Αφιερώνω το βιβλίο στις γυναίκες, που μου χάρισαν τον έρωτα! Χένρυ Μίλλερ, Τροπικός του Καρκίνου, Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 973, σελ..

3 ΕΧΟΜΕΝΑ Κωνσταντίνος Δημ. Μαρίτσας... ΡΟΛΟΓΟΣ...6 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ...34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ...4 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΖΩΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ. ΕΝΤΡΟΠΙΑ...48 ΤΡΕΙΣ ΗΡΩΕΣ... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΟΡΓΑΝΑ... 6 Απόσπασμα : ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ...85 ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΤΥΧΑΙΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ...90 ΠΑΡΘΕΝΙΑ. ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΑ ΚΑΙ ΩΑΡΙΑ...93 ΗΡΩΑΣ - ΕΡΩΤΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ... ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ «Α» - ΤΡΑΓΟΥΔΙ (ΓΛΩΣΣΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ)... 3 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ «Β» - ΟΜΟΡΦΙΑ (ΕΜΦΑΝΙΣΗ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ)...8 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Γ - ΔΩΡΑ (ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ)...33 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΣ... 35

4 4 Περιεχόμενα ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙ για ξεκούραση ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ. ΠΑΙΓΝΙΔΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΩΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ (ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ)...5 ΕΡΩΤΑΣ «ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ» (ή ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ), ΠΛΑΤΩΝ...64 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ...78 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ «ΨΥΧΗ» ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ... 8 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΑ ΖΩΗ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ (και ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ)...09 ΓΙΑΤΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΖΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...5 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ... 3 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ...5 ΟΙΔΙΠΟΔΕΙΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ...5 ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΚΥΝΗΓΟΥΝ ΤΙΣ ΕΥΚΟΛΕΣ... 6 Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΗΓΗ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ... 7 ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΧΑΣΑΝ ΤΟ ΤΡΙΧΩΜΑ ΤΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΛΩΣΣΑ ΤΕΧΝΗ...5 ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΒΙΑ - ΠΟΛΕΜΟΣ... 67

5 Περιεχόμενα 5 ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ ΕΥΗΜΕΡΟΥΝ...7 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ (ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ) ΠΟΡΝΗ, ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΣ, ΕΜΠΡΗΣΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ...85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΛΗΘΕΙΑ ΨΕΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑ...89 ΓΝΩΣΗ, ΣΚΕΨΗ, ΓΛΩΣΣΑ, ΝΟΗΣΗ...90 ΑΝΘΡΩΠΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ - ΕΞΩΛΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΡΡΟΗ...9 Ανιχνευτής Ψέμα Ψέμα, που λέγεται Ψέμα, που βιώνεται ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΧΡΗΣΤΙΑ. ΕΞΕΛΙΞΗ ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΡΣΕΝΙΚΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΜΟΙΑΖΟΥΝ ΣΤΗ ΜΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΘΗΛΥΚΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 3 Πρόβλημα: Πείνα...34 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΛΟΓΟΥ... 37

6 ΡΟΛΟΓΟΣ «Καλημέρα. Τα ψέματα είναι τρία: το Μικρό, το Μεγάλο και η Στατιστική». Αυτά ήταν τα λόγια του καθηγητή μου στο πρώτο μάθημα στο Πολυτεχνείο. Στη συνέχεια, για να στηρίξει το συλλογισμό του, μας έδωσε το εξής παράδειγμα: «Το καλοκαίρι, στην Αθήνα, αυξάνεται η κατανάλωση παγωτού. Παράλληλα αυξάνονται και οι πνιγμοί. Συμπέρασμα: η κατανάλωση παγωτού είναι αιτία πνιγμού! Το πραγματικό αίτιο όμως είναι το καλοκαίρι». Με άλλα λόγια, σε μια χαζή ερώτηση αντιστοιχεί χαζή απάντηση. Όταν ρωτάμε κάτι, συνήθως μέσα στην ερώτηση είναι κρυμμένη η απάντηση. Είναι ο τρόπος σκέψης του ανθρώπινου εγκεφάλου, όπως θα αναλυθεί στο παρόν βιβλίο. Στο βιβλίο του Ο Γυμνός Πίθηκος ο Ντέσμοντ Μόρρις υποβάλλει σωρεία ερωτήσεων, που οι περισσότερες περιέχουν τις απαντήσεις τους. Παράδειγμα είναι ο ίδιος ο τίτλος του βιβλίου, που προδιαγράφει αξιωματικά όλη τη δομή και θεωρία του. Ο τίτλος Ο Γυμνός Πίθηκος σημαίνει, ότι ο πίθηκος υπήρχε, ήταν τριχωτός, απώλεσε το τρίχωμά του, επιβίωσε γυμνός και εξελίχθηκε σε άνθρωπο. Επίσης, η ερώτηση «Γιατί, μα την αλήθεια, ο κυνηγόςπίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε γυμνό πίθηκο;» περιέχει την απάντηση. Η ερώτηση επιβάλλει, με το «θα πρεπε», την απάντηση. Η ερώτηση δεν αφήνει περιθώριο αμφιβολιών, μήπως ο κυνηγός-πίθηκος δεν εξελίχθηκε σε γυμνό πίθηκο, μήπως εξελίχθηκε σε κάτι άλλο, ή κάτι άλλο εξελίχθηκε σε γυμνό πίθηκο ή και άλλες πιθανές δυνατότητες. Όχι, η ερώτηση αξιωματικά και μονοσήμαντα οδηγεί στην απάντηση, ότι ο κυνηγός-πίθηκος εξελίχθηκε σε γυμνό πίθηκο. Παρόμοια ερώτηση διάβασα στο βιβλίο Ο Κόσμος της Σοφίας3: «Γιατί και η αστραπή και ο κεραυνός είναι αποτελέσματα μιας ηλεκτρικής αποφόρτισης. Βλέπουμε, λοιπόν, σ όλη μας τη ζωή τον κεραυνό ν ακολουθεί την αστραπή. Να, όμως, που αυτό δε σημαίνει ότι η αστραπή είναι η αιτία του κεραυνού. Στην πραγματικότητα, υπάρχει 3 Ντέσμοντ Μόρρις, Ο γυμνός πίθηκος, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα 970. Ντέσμοντ Μόρρις, όπ.π., σελ. 59. Γιοστέιν Γκάαρντερ, Ο Κόσμος της Σοφίας, Εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα 994.

7 Πρόλογος 7 ένας τρίτος παράγοντας που προκαλεί και την αστραπή και τον κεραυνό.» Νομίζω ότι ο Ντέσμοντ Μόρρις θα έπρεπε να ρωτήσει: «Γιατί, μα την αλήθεια, ο κυνηγός-πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε γυμνό πίθηκο ή υπάρχει ένας τρίτος παράγοντας, που ίσως ακόμα δεν τον ξέρουμε;» Γιατί όμως συμβαίνει συνέχεια η απάντηση να περιέχεται στην ερώτηση; Θα προσπαθήσω να απαντήσω με λίγα λόγια. Έχουμε ένα γεγονός: «Η ύπαρξη του ανθρώπου.» Το γεγονός επιφέρει την ερώτηση: «Πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος;» Παράλληλα, υπάρχει και το γεγονός: «Η ύπαρξη του πιθήκου, που μοιάζει με τον άνθρωπο.» (Η έννοια «μοιάζει» ερμηνεύεται από τους επιστήμονες σύμφωνα και ανάλογα με τις γνώσεις, που διαθέτουν τη χρονική στιγμή της έρευνας οπτικά, DNA κτλ.) Τα γεγονότα οδηγούν στην ερώτηση-απάντηση: «Μήπως ο άνθρωπος προήρθε από τον πίθηκο;» (Η έννοια «προήρθε» ερμηνεύεται από τους επιστήμονες σύμφωνα και ανάλογα με τις γνώσεις, που διαθέτουν τη χρονική στιγμή της έρευνας οπτικά, DNA κ.τλ.) Και πάνω στην ερώτηση στηρίζεται ολόκληρη θεωρία, που υποστηρίζει, ότι ο πίθηκος εξελίχθηκε σε άνθρωπο, παραβλέποντας το «γιατί», όπως βέβαια και τον τρίτο παράγοντα. Απλώς, πρέπει να αποδειχθεί πάση θυσία, ότι «ο πίθηκος εξελίχθηκε σε άνθρωπο»! Ας δούμε όμως έναν «τρίτο παράγοντα»: «Σκύλος. Το alter ego του ανθρώπου. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα ζώα έχουν παρόμοια συμπεριφορά με τα νήπια και αυτό είναι αποτέλεσμα της εξελικτικής εξημέρωσης. "Φαίνεται ότι οι σκύλοι και τα νήπια έχουν παρόμοιες συμπεριφορές και πιστεύουμε ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της εξελικτικής εξημέρωσης", λένε οι Ούγγροι επιστήμονες.» Ούτε οπτική, ούτε βιολογική ομοιότητα, αλλά «εξελικτική εξημέρωση» είναι εδώ ο τρίτος παράγοντας! Η ουσιαστική όμως ερώτηση είναι: «Μήπως το γεγονός Α προκάλεσε το γεγονός Β;» Στην παραπάνω περίπτωση, το γεγονός Α είναι Γιοστέιν Γκάαρντερ, όπ.π., σελ. 33. Εφημερίδα Το Βήμα, Αθήνα, Μαρτίου 000.

8 8 Πολιτισμός και φυσική επιλογή «η ύπαρξη του πιθήκου» και το γεγονός Β είναι «η ύπαρξη του ανθρώπου». Είναι η «οπτική» ομοιότητα ανθρώπου και πιθήκου, που δημιούργησε την ερώτηση. Εδώ θα ήθελα να παρατηρήσω ότι: «: οι ανατομικές ομοιότητες δε συνεπάγονται κατηγορηματικά κάποια εξελικτική συγγένεια». Η διαπίστωση ότι: «Το ανθρώπινο μωρό στις πρώτες οκτώ βδομάδες της ζωής του διατηρεί πολλά από τα χαρακτηριστικά του πιθήκου», δεν πρέπει να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει αναγκαστικά και εξελικτική συγγένεια. Η ίδια η διατύπωση: «διατηρεί πολλά από τα χαρακτηριστικά του πιθήκου» επιβάλλει την «εξελικτική συγγένεια». «Διατηρεί» σημαίνει «τα είχε και τα έχει». Προφανώς, η εκάστοτε γνώση των επιστημόνων δημιουργεί τις εκάστοτε ερωτήσεις και συσχετίσεις αλληλουχίας γεγονότων. Όμως υπάρχει και τρίτο γεγονός, που δε λήφθηκε υπόψη στην προηγούμενη ερώτηση: «σε ποντίκια, τα πειραματόζωα που πιο πολύ μοιάζουν με τον άνθρωπο».3 Το ποντίκι, και όχι ο πίθηκος, μοιάζει με τον άνθρωπο! (Το πρώτο «μοιάζει» είναι «οπτικό», το δεύτερο είναι «βιολογικό», στη βάση του DNA). Πρόωρα θα αναφέρω το εξής απόσπασμα: «Παραγωγή ανθρώπινων ωαρίων σε ποντίκια. Κρίσιμα ηθικά ερωτήματα γεννά ένα ιατρικό εγχείρημα Ιαπώνων και Αμερικανών επιστημόνων. Οι τελευταίοι μεταμόσχευσαν ανθρώπινο ιστό από τις ωοθήκες σε ποντίκια, τα οποία, με τη σειρά τους, έδειξαν ότι μπορούν να παράγουν ωάρια. Υπενθυμίζεται ότι, τον περασμένο χρόνο, Έλληνας γιατρός υποστήριξε ότι είχε πετύχει να παραγάγει ανθρώπινο σπέρμα από ποντίκια, εμφυτεύοντας σε αυτά κύτταρα, τα οποία ευθύνονται για την παραγωγή του».4 (Θα παρακαλέσω τον αναγνώστη να θυμηθεί το απόσπασμα, όταν διαβάσει για τον Άνθρωπο.) Από τα παραπάνω, νομίζω, είναι ολοφάνερο πόσο «υποκειμενική» είναι η επιστήμη. Όσο σωστή είναι η πρόταση «Ο άνθρωπος μοιάζει με τον πίθηκο», τόσο σωστή είναι και η: «Ο άνθρωπος μοιάζει με το ποντίκι», ίσως και η: «Ο άνθρωπος μοιάζει με το σκύλο». 3 4 Richard Leakey, Η απαρχή του ανθρώπινου είδους, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 996, σελ. 47. Ντέσμοντ Μόρρις, Η σημασία της επαφής, Εκδ. ΩΡΟΡΑ, Αθήνα, σελ. 4. Φρανσουά Ζακόμπ, Το ποντίκι, η μύγα και ο άνθρωπος, Εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 998, σελ. 06. Εφημερίδα Η Βραδυνή, Αθήνα, 9 Μαρτίου 000.

9 Πρόλογος 9 Ίσως κάποτε γραφτεί βιβλίο με τίτλο Το Γυμνό Ποντίκι! Δεν μπορώ να φανταστώ με τι θα λέγεται ότι μοιάζει ο άνθρωπος σε 50, 00 ή σε 000 χρόνια; Ίσως το παρακάτω άρθρο να ξαναγράφεται κάθε 0 ή 0 χρόνια: «Χριστιανισμός και Επιστήμη. Πριν από 0 περίπου χρόνια, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Harvard της Αμερικής, της Ουψάλα στη Σουηδία και των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων Kew στην Αγγλία άρχισαν (την ανάλυση) των φυτικών ειδών με βάση το γενετικό τους κώδικα... Τα αποτελέσματα ήταν τόσο εκπληκτικά, που χρειάσθηκε να τα επαναλάβουν άλλες δύο φορές για να τα επιβεβαιώσουν... Πριν από λίγα χρόνια, μία ομάδα επιστημόνων τα επανέλαβαν για να τα αποδείξουν λανθασμένα. Διαπίστωσαν όμως ότι ήταν ακριβή. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι από γενετική άποψη οι υδρόβιοι λωτοί μοιάζουν με το γιγαντιαίο πλάτανο και τα λάχανα με την ευωδιαστή και σποροφόρο παπάγια. Όταν, το Δεκέμβριο του 998, ανακοινώθηκαν τα τελικά αποτελέσματα στο σημαντικό περιοδικό Annals of the Missouri Botanical Gardens, τα πάντα αναποδογύρισαν στον κόσμο της Βοτανολογίας. Ο Δρ. Mark Chare, επικεφαλής της ομάδας για την αλληλουχία του DNA των φυτών, έκφρασε την έκπληξή του. "Το μεγάλο πρόβλημα είναι πώς να εξηγήσουμε τα ευρήματα αυτά σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης!"» (υπογράμμιση δική μου). «Η ερώτηση, λοιπόν, που θα πρεπε κανείς να κάνει σε περιπτώσεις υπερβολικών, δογματικών ισχυρισμών, είναι: Ποιο είναι αυτό που πράγματι αληθεύει σ αυτό τον ισχυρισμό; 'Η ακόμη: Σε ποια περίπτωση αυτό εδώ είναι πράγματι αλήθεια;» Γι αυτό, πολλοί επιστήμονες και ερευνητές «δεν μπόρεσαν να βρουν τις σωστές απαντήσεις καθώς δεν έκαναν τις κατάλληλες ερωτήσεις».3 Εδώ θα αναφέρω ένα προσωπικό παράδειγμα. Φοιτητής έκανα ιδιαίτερα μαθήματα Φυσικής σε μαθητές. Λύνοντας ασκήσεις, διαπίστωσα ότι όλοι οι μαθητές διαβάζαν την άσκηση μια φορά και προ 3 Εφημερίδα Χριστιανισμός, Αθήνα, Ιούνιος 00. Ludwig Wittgenstein, Πολιτισμός και Αξίες, Εκδ. Α.Καρδαμίτσα, Αθήνα 000, σελ. 35. Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ. 64.

10 0 Πολιτισμός και φυσική επιλογή σπαθούσαν να τη λύσουν. Όταν, μετά από δέκα λεπτά, τους ρωτούσα να μου πουν την άσκηση, κανένας μαθητής δεν μπορούσε να μου την πει! Όλοι προσπαθούσαν να λύσουν μια άσκηση, της οποίας δεν ήξεραν τα δεδομένα και τα ζητούμενα. Τότε άλλαξα τρόπο διδασκαλίας. Επέμενα ο μαθητής να διαβάσει την άσκηση δέκα φορές και να την κατανοήσει καλά, πιστεύοντας ότι η απάντηση περιέχεται στην ερώτηση. Νομίζω αυτό έκανε ο Δαρβίνος και, ίσως, οι περισσότεροι επιστήμονες, που βρήκαν τις σωστές απαντήσεις: «Αλλά, όπως σου είπα και προηγουμένως, ο Δαρβίνος ήταν πολύ προσεκτικός άνθρωπος. Βασανίστηκε πολύ καιρό με την ερώτηση, πριν αποτολμήσει να δώσει την απάντηση.» (υπογράμμιση δική μου). Όλα τα γεγονότα μπορούν να εξηγηθούν, εάν βρεθούν (τυχαία) στη σωστή αλληλουχία. Ο εγκέφαλος δε σκέφτεται με την καθομιλούμενη έννοια του όρου. Ο εγκέφαλος κάνει συνδυασμούς γεγονότων (γνώσεις, δοκιμές), και ο ευνοϊκότερος συνδυασμός επικρατεί. Ο ευνοϊκότερος με την έννοια της εναρμόνισης με τη γνώση της χρονικής στιγμής. «Τόσο στην τέχνη όσο και στην επιστήμη, το ουσιαστικό είναι να δοκιμάζει κανείς.» Ας δούμε πώς, κατά τη γνώμη μου, δουλεύει ο εγκέφαλος. Η επιστήμη διαθέτει γεγονότα, που προσπαθεί να τα εντάξει σε μία λογική σειρά. Δύο γεγονότα, Α και Α, δημιουργούν δύο αλληλουχίες, την Α-Α και Α-Α. Τρία γεγονότα, Α, Α και Α3, δημιουργούν τις κάτωθι αλληλουχίες: Α-Α-Α3, Α-Α3-Α, Α-Α-Α3, Α-Α3-Α, Α3-Α-Α και Α3-Α-Α, ήτοι έξι (6) αλληλουχίες. Τα Ν γεγονότα, Α, Α, Α3, και ΑΝ, δημιουργούν Ν! (Ν παραγωγικό) αλληλουχίες, δηλαδή xx3x x(n-)xn αλληλουχίες (νόμος της Στατιστικής για μη επαναληπτικούς συνδυασμούς). Παράδειγμα, για δέκα (0) γεγονότα, υπάρχουν 0! = αλληλουχίες! Ο ανθρώπινος εγκέφαλος καλείται να τις αξιολογήσει όλες και να βρει την αληθινή, που συμβαίνει στη φύση. Γι αυτό πολύ συχνά η ανεύρεση της αληθινής αλληλουχίας είναι απλά θέμα τύχης: «Και, όπως γράφει ο Ντομπζάνσκι, "η πιο δραματική ανακάλυψη στην επιστήμη γίνεται όταν κάποιος Γιοστέιν Γκάαρντερ, όπ.π., σελ Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ. 97.

11 Πρόλογος ξαφνικά βλέπει μια αλήθεια, που ήταν μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου".» Απλώς αυτή η αλήθεια (αλληλουχία) ήταν ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλες αλήθειες (αλληλουχίες) και μόνο τυχαία κάποιος μπορεί να τη δει. Πόσες ανακαλύψεις έγιναν τυχαία, χωρίς λογικό σχεδιασμό! Πόσες θεωρίες αποδείχθηκαν λανθασμένες! Ο εγκέφαλος, όπως και η φύση, κάνει συνδυασμούς, χιλιάδες συνδυασμούς, και ο επικρατέστερος εμφανίζεται στο συνειδητό. «Κάτω απ την αρχή της πραγματικότητας, το ανθρώπινο ον αναπτύσσει τη λειτουργία της σκέψης: Μαθαίνει να "δοκιμάζει" την πραγματικότητα, να διακρίνει μεταξύ καλού και κακού, σωστού και λάθους, χρήσιμου και βλαβερού.» Στην παραπάνω περίπτωση των γεγονότων Α (η ύπαρξη του πιθήκου) και Β (η ύπαρξη του ανθρώπου) υπάρχει και η ερώτηση: «Μήπως ο πίθηκος προήρθε από τον άνθρωπο;» Τότε ο Ντέσμοντ Μόρρις θα ρώταγε: «Γιατί, μα την αλήθεια, ο γυμνός πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε κυνηγό πίθηκο;» (Όπως και «Μήπως ο κεραυνός προέρχεται από την αστραπή;») Και, να είστε σίγουροι, θα απαντούσε! Ποια από τις δύο, όμως, θα μπορούσε να είναι η σωστή ερώτηση; Α: «Γιατί, μα την αλήθεια, ο γυμνός πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε κυνηγό πίθηκο;» ή Β: «Γιατί, μα την αλήθεια, ο κυνηγός πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε γυμνό πίθηκο;» Από τη Θερμοδυναμική ξέρουμε ότι η σειρά των γεγονότων καθορίζεται από την εντροπία. Σύμφωνα με τον ο Νόμο της Θερμοδυναμικής, σε ένα κλειστό σύστημα η εντροπία πάντα αυξάνεται. Άρα η σειρά των γεγονότων πρέπει να εξασφαλίζει την αύξηση της εντροπίας του συστήματος. Λογικά, ο γυμνός πίθηκος έχει μικρότερη εντροπία από τον κυνηγό πίθηκο, συνεπώς η σωστή ερώτηση είναι η «Α»: «Γιατί, μα την αλήθεια, ο γυμνός πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε κυνηγό πίθηκο;», που εξασφαλίζει την αύξηση της εντροπίας. Πρόλογος του κ. Στ. Αλαχιώτη στο: Κ. Δαρβίνος, Η Καταγωγή των Ειδών, Εκδ. Παν. Πατρών, Πάτρα 997, σελ. 9. Herbert Marcuse, Έρως και Πολιτισμός, Εκδ. Κάλβος, Αθήνα 98, σελ. 4.

12 Πολιτισμός και φυσική επιλογή Και όμως, ο Ντέσμοντ Μόρρις υπέβαλε (στη φύση;) τη «Β» ερώτηση. Θα επιθυμούσα πολύ κάποτε να ειπωθεί το εξής: «Αλλά, όπως σου είπα και προηγουμένως, ο Ντέσμοντ Μόρρις ήταν πολύ προσεκτικός άνθρωπος. Βασανίστηκε πολύ καιρό με την ερώτηση "Γιατί, μα την αλήθεια, ο κυνηγός πίθηκος θα πρεπε να εξελιχθεί σε γυμνό πίθηκο;" πριν αποτολμήσει να δώσει την απάντηση.» Επίσης, με έκπληξη διάβασα στο βιβλίο Η σημασία της επαφής του Ντέσμοντ Μόρρις τα παρακάτω: «Σ όλες τις ανθρώπινες φυλές, τα μαλλιά μεγαλώνουν κατά μέσο όρο με το ρυθμό των εκατοστών το χρόνο. Κάθε τρίχα ζει περίπου έξι χρόνια πριν πέσει και αντικατασταθεί από κάποια άλλη. Έχοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα, μπορούμε να φανταστούμε πώς έδειχναν οι πρόγονοί μας που αγνοούσαν το κούρεμα κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Τα μαλλιά τους έφταναν γρήγορα μέχρι τα γόνατα και ανέμιζαν ελεύθερα στον αέρα με κάθε τους κίνηση.» Το κείμενο μού έκανε εντύπωση, διότι θεώρησα ότι τα μακριά μαλλιά είναι μάλλον ενάντια στη φυσική επιλογή και την επιβίωση. Πρώτα, είναι αιτία μολύνσεων από παράσιτα του δέρματος, όπως ψείρες, σκόροι, ψύλλοι και κοριοί και, δεύτερο, είναι πρόβλημα στη μετακίνηση, στο κυνήγι και στην άμυνα προς τα σαρκοβόρα ζώα. Για τους παραπάνω λόγους αποφάσισα να ελέγξω την αλήθεια των αναφερομένων. Σύμφωνα με τον Ντέσμοντ Μόρρις, το μέγιστο μήκος της ανθρώπινης τρίχας ισούται με το γινόμενο (6χρόνια)x(cm/χρόνο), ήτοι 7cm. Στη συνέχεια μπορούμε να κάνουμε τον επόμενο συλλογισμό: ο γράφων έχει ύψος 75cm η δε απόσταση από το κεφάλι μέχρι το γόνατό του είναι 0cm. Εφαρμόζοντας την απλή μέθοδο των τριών, έχουμε: Σε ύψος 75cm αντιστοιχεί απόσταση κεφάλι-γόνατο 0cm Σε ύψος Xcm αντιστοιχεί απόσταση κεφάλι-γόνατο 7cm (μήκος τρίχας) Άρα X = (75x7)cm/0, X = 05cm, Ντέσμοντ Μόρρις, όπ.π. Ντέσμοντ Μόρρις, όπ.π., σελ. 88.

13 Πρόλογος 3 Συνεπώς, σύμφωνα με τα αναφερόμενα από τον Ντέσμοντ Μόρρις, «οι πρόγονοί μας, που αγνοούσαν το κούρεμα κατά τους προϊστορικούς χρόνους», είχαν ύψος μέτρο. Όμως: «Η ανακάλυψη του σκελετού του αγοριού στην Τουρκάνα μάς παρέχει μια άριστη εικόνα της ανατομίας ενός πρώιμου ανθρώπου που έζησε περίπου,6 εκατομμύρια χρόνια πριν. Μπορούμε να δούμε ότι τα πρώτα άτομα του είδους Homo erectus ήταν ψηλά (το αγόρι της Τουρκάνα είχε ύψος περίπου 83 εκατοστά), μυώδη και με αθλητικό παράστημα.» (υπογράμμιση δική μου). Εδώ θα παρακαλούσα τον αναγνώστη να κρίνει μόνος του την αλήθεια ή όχι των παραπάνω. Για κάθε γεγονός θα μπορούσε να ισχύει: «Το γεγονός αυτό μελετήθηκε μόλις πρόσφατα από επιστημονική άποψη, αλλά είναι πασίγνωστο εδώ και αιώνες.» Παράδειγμα από το ίδιο βιβλίο: «Οι περισσότερες μητέρες δεν ξέρουν γιατί το κάνουν αυτό, αλλά η πείρα τους (ποια πείρα; σημείωση δική μου) λέει ότι μ αυτό τον τρόπο τα μωρά ηρεμούν ευκολότερα. Κι εφόσον αυτή η παρατήρηση ισχύει τόσο για τις δεξιόχειρες όσο και για τις αριστερόχειρες μητέρες, η εξήγηση βρίσκεται στην ηρεμιστική επίδραση της ακοής των χτύπων της μητρικής καρδιάς.»3 Στην εποχή μας κάθε γυναίκα γεννάει - παιδιά. Οι περισσότερες γυναίκες δεν ξέρουν καν πώς να γεννήσουν. Η γνώση της γέννας «χάθηκε» σε -3 γενεές! Για ποία πείρα μπορούμε να μιλήσουμε; Άλλο παράδειγμα είναι το επόμενο: «Η Ζωή είναι συνδεδεμένη με το Μαύρο Ήλιο», ισχυρίζεται, μετά την τελευταία ολική έκλειψη του Ηλίου της χιλιετίας, ο αστρονόμος Γκονζάλες από την Ουάσινγκτον. Επειδή η Σελήνη είναι 400 φορές μικρότερη από τον Ήλιο, αλλά βρίσκεται 400 φορές πλησιέστερα στη Γη, είναι δυνατή η πλήρης έκλειψη του Ηλίου (από τη Γη, ο Ήλιος και η Σελήνη φαίνονται ισομεγέθεις). Λόγω της συνεχούς απομάκρυνσης της Σελήνης από τη Γη, πλήρεις εκλείψεις του Ηλίου ήσαν δυνατές τα τελευταία έτη και θα είναι δυνατές για ακόμα έτη. Στο ηλιακό σύ 3 Richard Leakey, όπ.π., σελ. 36. Ντέσμοντ Μόρρις, όπ.π., σελ. 8. Ντέσμοντ Μόρρις, όπ.π., σελ. 9.

14 4 Πολιτισμός και φυσική επιλογή στημα υπάρχουν 64 Σελήνες, όμως μόνο στη Γη γίνεται πλήρης έκλειψη του Ηλίου. Σ αυτό το χρονικό διάστημα, και μόνο στη Γη, εμφανίστηκε η Ζωή. Από τα παραπάνω, ο αστρονόμος Γκονζάλες βγάζει το συμπέρασμα ότι αυτά τα γεγονότα δεν μπορεί να είναι τυχαία, άρα οι πλήρεις εκλείψεις του Ηλίου είναι το αίτιο της εμφάνισης Ζωής! Τι πιο ωραίο παράδειγμα για τη δυνατότητα σύνδεσης διαφόρων φαινομένων μέσω της Στατιστικής. Οι εκλείψεις του Ήλιου και η Ζωή στη θέση του παγωτού και των πνιγμών, της αστραπής και του κεραυνού, του πιθήκου και του ανθρώπου. Γι αυτό: «η απλή παρατήρηση δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση το πρώτο βήμα για την επιστημονική γνώση για να διαδραματίσει τον οπωσδήποτε απαραίτητο ρόλο της, πρέπει να καθοδηγείται από ένα ήδη επεξεργασμένο ερώτημα». Η διατύπωση ερωτήσεων είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των επιστημόνων και όχι η απάντηση. Όλοι, παντού και πάντα, ψάχνουν (ρωτάνε για) Νόμους, Σκοπούς, Κανόνες, Θεωρίες, Αίτια και Αποτελέσματα, χωρίς να ξέρουν αν όντως τα ζητούμενα (οι απαντήσεις) υπάρχουν. Μήπως και στην εποχή μας ψάχνουμε για άλυτα προβλήματα, όπως τα αντίστοιχα της Ελλάδας (τετραγωνισμός του κύκλου, τριχοτόμηση γωνίας, διπλασιασμός κύβου); Μήπως η ίδια μας η γλώσσα μάς έχει εγκλωβίσει σε ένα φαύλο κύκλο σκέψεων ή κάνοντας χαζές ερωτήσεις λαμβάνουμε (από τη φύση) χαζές απαντήσεις; Παράδειγμα από τον κόσμο της Φυσικής είναι ο νόμος της παγκόσμιας έλξης. Ο Newton περιέγραψε το νόμο μαθηματικά, αλλά κανείς δεν ξέρει γιατί δύο μάζες έλκονται. Πώς η μία «μάζα» «καταλαβαίνει», «νιώθει, «αισθάνεται», «μαθαίνει» την «ύπαρξη» της άλλης «μάζας» και την «έλκει»! (Αλλά και τι σημαίνει: «μάζα», «καταλαβαίνει», «νιώθει», «αισθάνεται», «μαθαίνει», «ύπαρξη», «έλκει»;) Πώς την έλκει; Καμία απάντηση δε μας δίδει ο γνωστός, και σωστός, νόμος του Newton. Η σύγχρονη Φυσική έχει προτείνει κάποιες απαντήσεις για το «πώς» και «ότι», αλλά όχι για το Claude Kordon, όπ.π., σελ.. John Ellis στο: Υπερχορδές «η Θεωρία των Πάντων», Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 989, σελ. 00: «Οι περισσότεροι φυσικοί δεν προσπαθούν να ανακαλύψουν νέους νόμους στη φύση, αλλά να κατανοήσουν καλύτερα πώς λειτουργούν οι ήδη γνωστοί».

15 Πρόλογος 5 «γιατί»: «Στην κβαντική θεωρία όλες οι δυνάμεις είτε είναι δυνάμεις βαθμίδας είτε όχι παράγονται από την ανταλλαγή σωματιδίων, τα οποία ονομάζω "αγγελιοφόρους".» Και όμως, όλες αυτές οι θεωρίες, σύμφωνα με τον Werner Heisenberg: «δεν παρέχουν καμιά πραγματική πληροφορία για το φυσικό περιεχόμενο του φαινομένου, για τα πράγματα που όντως συμβαίνουν μέσα στο άτομο». Καμιά δεν απαντά στο «γιατί». «Δεν είναι βάσιμη αντίρρηση ότι η επιστήμη μέχρι τώρα δεν ρίχνει φως στο πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα της ουσίας ή της καταγωγής της ζωής. Ποιος μπορεί να εξηγήσει ποια είναι η ουσία της έλξης της βαρύτητας;»3 Γι αυτό η επιστήμη περιορίζεται στα γεγονότα. Μόνο στα γεγονότα. «Η κυριότερη ανακάλυψη που έφερε ο 0ός αιώνας στην έρευνα και την επιστήμη είναι, πιθανότατα, η άγνοιά μας για τη φύση.»4 Όσα γεγονότα και να εξηγηθούν, η άγνοιά μας για τη φύση παραμένει! Ο «μη συνδυασμός γεγονότων» δε δημιουργεί ερωτήσεις του είδους: «Μήπως το γεγονός Α προκάλεσε το γεγονός Β;» αλλά «Πώς προκλήθηκε το γεγονός Γ;» Εδώ το ζητούμενο δεν είναι ο συνδυασμός (και η αλληλουχία) των γεγονότων, αλλά η εξήγηση του ίδιου του γεγονότος, που δεν μπορεί να απαντήσει η επιστήμη. Παράδειγμα: Abdus Salam, Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 979, Ενοποίηση των Θεμελιωδών Δυνάμεων, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 99, σελ. 43. Και στην ίδια σελίδα: «Διάλεξα το σπάνιο όνομα "αγγελιοφόρος", παρά τη λέξη "μεσολαβητής", που χρησιμοποιείται συχνά, υπερασπίζοντας την αντίστοιχη ονοματολογία RNA.» Και στη σελίδα 46 ο Abdus Salam συνεχίζει: «(α) Υπήρχε ο ηλεκτρομαγνητισμός, μία δύναμη βαθμίδας με ένα μοναδικό αγγελιοφόρο με σπιν, το φωτόνιο. Αυτή εθεωρείτο η κατεξοχήν δύναμη βαθμίδας. (β) Με βάση τη δουλειά του Ιάπωνα φυσικού Hideki Yukawa, εθεωρείτο ότι η ισχυρή δύναμη ανάμεσα στα πρωτόνια και τα νετρόνια έχει τρεις αγγελιοφόρους με σπιν 0 (τα πιόνια). Αυτή δεν ήταν δύναμη βαθμίδας μια τέτοια δύναμη πρέπει να μεταδίδεται με σωματίδια που έχουν σπιν. Τα πιόνια όμως έχουν σπιν 0. (γ) Οι αγγελιοφόροι της ασθενούς δύναμης ήταν ακόμη άγνωστοι. Δεν ήταν ξεκάθαρο αν είχαν σπιν 0 ή σπιν, ενώ υπήρχαν αμφιβολίες ακόμη και για την ύπαρξή τους. (δ) Τέλος, υπήρχε η βαρύτητα, που εθεωρείτο ότι απαιτούσε έναν αγγελιοφόρο με σπιν.» Abdus Salam, Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 979, όπ.π., σελ Κ. Δαρβίνος, Η Καταγωγή των Ειδών, Εκδ. Παν. Πατρών, Πάτρα 997, σελ Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ..

16 6 Πολιτισμός και φυσική επιλογή έχουμε ένα γεγονός: «Η ύπαρξη του ανθρώπου». Το γεγονός επιφέρει την ερώτηση: «Πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος;» Η επιστήμη δεν μπορεί να εξηγήσει άμεσα το (μοναδικό αυτό) γεγονός. Η επιστήμη απαιτεί πλήθος γεγονότων, για να δημιουργήσει συνδυασμούς και αλληλουχίες. Παράλληλα όμως υπάρχει και το γεγονός: «Η ύπαρξη του πιθήκου, που μοιάζει με τον άνθρωπο». Τα γεγονότα οδηγούν στην ερώτηση-απάντηση: «Μήπως ο άνθρωπος προήρθε από τον πίθηκο;» (Και το ανάποδο: Έχουμε ένα γεγονός: «Η ύπαρξη του πιθήκου». Το γεγονός επιφέρει την ερώτηση: «Πώς δημιουργήθηκε ο πίθηκος;» Η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει άμεσα στην ερώτηση. Παράλληλα όμως υπάρχει και το γεγονός: «Η ύπαρξη του ανθρώπου, που μοιάζει με τον πίθηκο». Τα γεγονότα οδηγούν στην ερώτηση-απάντηση: «Μήπως ο πίθηκος προήρθε από τον άνθρωπο;») Και πάνω στην ερώτηση στηρίζεται ολόκληρη θεωρία, που υποστηρίζει, ότι ο πίθηκος εξελίχθηκε σε άνθρωπο, (ή ότι ο άνθρωπος εξελίχθηκε σε πίθηκο), παραβλέποντας το «γιατί». Απλώς, πρέπει να αποδειχθεί πάση θυσία, ότι «ο πίθηκος εξελίχθηκε σε άνθρωπο!» Αν η θεωρία (αλληλουχία γεγονότων) δεν αποδειχθεί, καταργείται και ψάχνουμε για άλλη θεωρία (άλλη αλληλουχία γεγονότων) προς απόδειξη. Και έτσι, μέχρι να βρεθεί η «σωστή» αλληλουχία, μέχρι τα γεγονότα να τοποθετηθούν στη σωστή σειρά! (Σωστά με την εκάστοτε επικρατούσα έννοια «σωστά»). Θα ήθελα εδώ να εκφράσω μια σοφιστία. Σύμφωνα με τον Ντέσμοντ Μόρρις: «Σ όλο τον κόσμο υπάρχουν σήμερα 93 είδη μικρών και μεγάλων πιθήκων. Τα 9 απ αυτά τα είδη έχουν σώμα που καλύπτεται με τρίχωμα. Εξαίρεση αποτελεί ένας γυμνός πίθηκος που αυτοαποκαλείται άνθρωπος (Homo sapiens).» Ας υποθέσουμε ότι οι πίθηκοι δημιουργήθηκαν από τον άνθρωπο, ισχυρισμός, που πρέπει να αποδειχθεί. Ο άνθρωπος ζούσε απροστάτευτος σε μια εχθρική φύση. Ήταν γυμνός, με αδύνατα χέρια και πόδια, με μικρά δόντια και νύχια. Ζούσε έτσι από τον Ισημερινό μέχρι τους Πόλους. Ήταν το εύκολο θήραμα των δυνατών και προσαρμοσμένων στη φύση άγριων ζώων. Και τότε «η εξέλιξη έδωσε τη λύση»: ο άνθρωπος απέκτησε τρίχωμα, για να ζεσταίνεται, απέκτησε δυνατά άκρα, δόντια και νύχια και, το Ντέσμοντ Μόρρις, Ο γυμνός πίθηκος, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα 970, Εισαγωγή.

17 Πρόλογος 7 κυριότερο, προσαρμόστηκε στις συνθήκες του περιβάλλοντός του. Από ένα είδος ανθρώπου δημιουργήθηκαν 9 είδη πιθήκων, ανάλογα με το περιβάλλον, στο οποίο ζούσαν! Παράδειγμα: «Ο γκρίζος σπίνος με το μυτερό και μακρύ ράμφος τρεφόταν κυρίως με σπόρους κουκουναριών. Ο μικρόσωμος, καλλίφωνος σπίνος χρησιμοποιούσε το ράμφος του για να τρώει έντομα που ζούσαν στους κορμούς των δέντρων και στα κλαδιά.» Θα ήθελα ο αναγνώστης να θυμηθεί τα παραπάνω, όταν διαβάζει το κεφάλαιο «Άνθρωπος». Στις αρχικές ερωτήσεις: «Η ύπαρξη του ανθρώπου» η επιστήμη δεν μπορεί να δώσει λογική απάντηση, δηλαδή ευνοϊκή αλληλουχία γεγονότων, διότι απλούστατα, δεν υπάρχουν γεγονότα. Απάντηση δίδεται από τη «φιλοσοφία», που προσπαθεί το ανάποδο από την «επιστήμη», ήτοι αντί από τα γεγονότα να οδηγείται στην αλληλουχία, από την αλληλουχία να οδηγείται στα γεγονότα. Να τι ρώτησε ο Einstein τον Heisenberg για τη θεωρία, που του παρουσίασε: «Ποια φιλοσοφία βρίσκεται ως βάση της κάπως περίεργης θεωρίας σας; Η θεωρία μοιάζει αρκετά καλή, τι εννοούσατε όμως με τον όρο: μόνο παρατηρήσιμες ποσότητες;»3 Η επιστήμη διαθέτει γεγονότα, που προσπαθεί να τα εντάξει σε μία λογική σειρά. «Εάν πρέπει να εξαχθεί ένα γενικό συμπέρασμα από αυτό το κυνήγι για νέα ερευνητικά μοντέλα, θα είναι σίγουρα αποκαλυπτικό για την ίδια την πορεία των πειραματικών επιστημών: όταν παρατηρείται έλλειψη επιστημονικών εννοιών, οι ερευνητές αλλάζουν μοντέλα και μετατρέπονται σε φυσιοδίφες όλα συμβαίνουν σαν να θέλαμε να προμηθευτούμε νέο άγνωστο!»4 Η φιλοσοφία διαθέτει μία λογική σειρά, στην οποία προσπαθεί να εντάξει τα γεγονότα. (Φιλοσοφία: «/// σύστημα αρχών, το οποίον τοποθετείται ή λαμβάνεται ως υπόθεσις δια να εξηγηθή ή να ταξινο 3 4 Ευάγγελος Καφετζόπουλος, Ο Σεξουαλικός Πίθηκος, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 999, σελ. 50: «: ο άνθρωπος αποσπάστηκε από τον κοινό εξελικτικό κορμό των ανώτερων πρωτευόντων πριν από 5,5 εκατομμύρια χρόνια, ταυτόχρονα με το γορίλα και πριν διαφοροποιηθούν τα διάφορα είδη των χιμπατζήδων. Το γεγονός αυτό, αν εξεταστεί με μια τολμηρή ματιά, δείχνει ότι ο άνθρωπος θα μπορούσε να είναι ο πρόγονος του χιμπατζή και όχι το αντίθετο!» Γιοστέιν Γκάαρντερ, όπ.π., σελ Abdus Salam, όπ.π., σελ. 96. François Gros, Ο Πολιτισμός του Γονιδίου, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 995, σελ. 50.

18 8 Πολιτισμός και φυσική επιλογή μηθή ωρισμένη σειρά γεγονότων ///») Όπως φαίνεται, η φιλοσοφία είναι γενικότερη της επιστήμης και καλείται να απαντήσει σε θεμελιώδεις ερωτήσεις, στις οποίες η επιστήμη αδυνατεί να απαντήσει. «Το φιλοσοφικό ερώτημα της θέσης του ανθρώπου στη Γη και στο Σύμπαν, του νοήματος της ίδιας της ζωής, μπορεί να βρει απαντήσεις μέσα από τη μελέτη της ανθρώπινης εξέλιξης. Ως σήμερα, παρά τον ενάμιση αιώνα ζωής της εξελικτικής θεωρίας, οι επιστήμονες φαίνεται πως δεν μπορέσαμε να δώσουμε ικανοποιητικές απαντήσεις. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται στη μεγάλη έκταση που έχουν λάβει μη επιστημονικές τάσεις, όπως είναι ο δημιουργισμός (creationism).» (υπογράμμιση δική μου προφανώς οι επιστήμονες δεν μπορούν να απαντήσουν σε φιλοσοφική ερώτηση!) Παράλληλα όμως και η φιλοσοφία μπορεί εύκολα να οδηγηθεί σε λάθος θεωρίες. Παράδειγμα: «Αν κάποιος βρει ένα ρολόι στο δρόμο, δεν αμφιβάλλει ούτε για μια στιγμή ότι κατασκευάστηκε από έναν ωρολογοποιό. Όταν κάποιος εξετάζει έναν πολύπλοκο οργανισμό, δεν έχει ούτε σε αυτή την περίπτωση την παραμικρή αμφιβολία ότι σχηματίστηκε από τη θέληση ενός Δημιουργού. Πώς, λοιπόν, να πιστέψει κανείς ότι το μάτι ενός θηλαστικού, με την ακρίβεια των στοιχείων που το αποτελούν, μπορεί να είναι αποτέλεσμα καθαρής τύχης;»3 Ο συλλογισμός είναι προφανώς ο επόμενος: Το γεγονός «ο άνθρωπος υπάρχει» πρέπει να βρει τη φιλοσοφική του εξήγηση. Μία εξήγηση είναι η κάτωθι: «υπάρχει θεός, ο οποίος δημιούργησε τον άνθρωπο». Το «θεώρημα» (γεγονός, που πρέπει να εξηγηθεί) της ύπαρξης του ανθρώπου εξηγείται με το «αξίωμα» (γεγονός, που θεωρείται δεδομένο και δε χρειάζεται εξήγηση) της ύπαρξης του θεού. Άρα η φιλοσοφία δημιούργησε την αναγκαία θεωρία, βάσει της οποίας εξηγούνται όλα τα γεγονότα της ύπαρξης του κόσμου. Δημιούργησε τη θεωρία του Δημιουργού, που δημιουργεί τα πάντα. Το προηγούμενο παράδειγμα του Φρανσουά Ζακόμπ μού κέντρισε το ενδιαφέρον. Είναι περίεργο, που ενώ ο «δημιουργός» μπορεί να κατασκευάσει το μάτι ενός θηλαστικού, δεν μπορεί να κατασκευάσει ένα 3 Γενική Παγκόσμιος Εγκυκλοπαίδεια, Εκδ. Πάπυρος-Λαρούς, Αθήνα 963, τ., σελ Εφημερίδα Το Βήμα, Αθήνα, 7 Αυγούστου 000. Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ

19 Πρόλογος 9 ρολόι! Ο Δημιουργός μπορεί να κατασκευάσει τον ωρολογοποιό, αλλά δεν μπορεί να κατασκευάσει το ρολόι! Γιατί; Εδώ θα επαναλάβω τα λόγια του Κομφούκιου: «Αν τα ονόματα και οι λέξεις δεν είναι σωστές, η γλώσσα δε συμφωνεί με την αλήθεια των πραγμάτων.» Ας δούμε προσεκτικά το προηγούμενο παράδειγμα: «Αν κάποιος βρει ένα ρολόι στο δρόμο, δεν αμφιβάλλει ούτε για μια στιγμή ότι κατασκευάστηκε από έναν ωρολογοποιό.» (Εδώ βέβαια ξεχάσαμε «ποιος έφτιαξε το δρόμο;») Εξ ορισμού, ο ωρολογοποιός κατασκευάζει ρολόγια. Άρα η ίδια η ερώτηση δίδει την απάντηση Ποιος κατασκευάζει ρολόγια; Ο ωρολογοποιός και όχι ο γαλατάς. Στη συνέχεια: «Όταν κάποιος εξετάζει έναν πολύπλοκο οργανισμό, δεν έχει ούτε σε αυτή την περίπτωση την παραμικρή αμφιβολία ότι σχηματίστηκε από τη θέληση ενός Δημιουργού.» Εξ ορισμού, ο δημιουργός κατασκευάζει οργανισμούς. Άρα η ίδια η ερώτηση δίδει την απάντηση Ποιος κατασκευάζει οργανισμούς; Ο Δημιουργός, και όχι ο γαλατάς. Και στο τέλος: «Πώς, λοιπόν, να πιστέψει κανείς ότι το μάτι ενός θηλαστικού, με την ακρίβεια των στοιχείων που το αποτελούν, μπορεί να είναι αποτέλεσμα καθαρής τύχης;» Συλλογισμός: εφόσον ο Δημιουργός κατασκεύασε το μάτι ενός θηλαστικού, τότε δεν το κατασκεύασε η (καθαρή) τύχη! Προφανώς, ο χειρισμός της ίδιας της γλώσσας δημιούργησε τον παραπάνω συλλογισμό και όχι κάποια φιλοσοφική θεωρία. Απαντήσεις στα ερωτήματα: τι είναι «ρολόι», τι είναι «δημιουργός», τι είναι «τύχη», και ειδικά, «καθαρή τύχη», δεν υπάρχουν. Ο «δημιουργός» είναι δημιουργός και η «τύχη» είναι τύχη. Η δυνατότητα «ο δημιουργός» να είναι «η τύχη» απορρίπτεται αξιωματικά. Και όμως, σύμφωνα με τη Στατιστική, το αδύνατο γεγονός έχει μηδενική πιθανότητα, όμως το γεγονός με μηδενική πιθανότητα δεν είναι απαραίτητα αδύνατο! (Παράδειγμα, αν σχεδιάζουμε τυχαίες γραμμές, η πιθανότητα η γραμμή να δείχνει την Ανατολή, είναι μηδενική, όχι όμως αδύνατη.) Η πιθανότητα να σχηματιστεί μία οργανική ένωση στις συνθήκες της γης είναι μηδενική, όχι όμως αδύνατη. «Διαπιστώθηκε ότι οι ζωντανοί ιστοί αποτελούνται από τρεις τύπους ουσιών: τα σάκχαρα (σακχαρίτες), τα λίπη (λιπίδια) και τα αλβουμινοειδή (που ονομάστηκαν «πρωτεΐνες» από τον G. J. Mudler το 838). Σύντομα, κατέστη δυνατό να παραχθούν στο εργαστήριο οι αντιδράσεις στις οποίες ε Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ. 03.

20 0 Πολιτισμός και φυσική επιλογή μπλέκονται αυτά τα μόρια, χάρη σε τεχνικές καθαρισμού και ανάλυσης που συνεχώς βελτιώνονταν.» Η δημιουργία όμως ενός ρολογιού στις συνθήκες της γης είναι αδύνατη, άρα έχει μηδενική πιθανότητα. Άρα ευκολότερα κατασκευάζεται ο ωρολογοποιός απ ό,τι κατασκεύαζεται το ρολόι, με την έννοια των λέξεων του παραδείγματος. Ας δούμε το παραπάνω παράδειγμα και από άλλη οπτική γωνία. Το ρολόι είναι προϊόν του Πολιτισμού, ενώ το μάτι είναι προϊόν της φυσικής επιλογής. Συνεπώς, η παραπάνω ανάλυση είναι εξαρχής λάθος και δείχνει πως μια λανθασμένη ερώτηση οδηγεί σε λανθασμένη απάντηση. Μόνο στην εποχή μας ο πολιτισμός μέσω της επιστήμης απέκτησε τη δυνατότητα να αντιγράφει τη φύση σε όλα τα επίπεδα. «Διδαχθείτε από τη φύση! Ό,τι το κτισμένο υπάρχει γύρω μας ως μορφή, το ανακάλυψε ο άνθρωπος παρατηρώντας (ή σεβόμενος) τη φύση. Στη Βόρεια Αφρική π.χ. η εκπληκτική τεχνική των μαλκάφ ανακαλύφθηκε μετά από παρατηρήσεις σε φωλιές τερμιτών. Οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής έμαθαν να αερίζουν τα σπίτια τους παρατηρώντας τις φωλιές των ποντικών.» Οι «πολιτισμένοι άνθρωποι» εφαρμόζουν τα αποτελέσματα της φυσικής επιλογής στον κόσμο του πολιτισμού. Συμπέρασμα: Εάν βρούμε κάπου ένα δεινόσαυρο (=μάτι), αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ζωή (φυσική επιλογή). Εάν όμως βρούμε μπριζόλες δεινοσαύρου (= ρολόι), αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολιτισμός. Επίσης, ο άνθρωπος (πολιτισμός) δεν μπορεί να πετάει, όμως κατασκευάζει αεροπλάνα. Ο Δημιουργός (φυσική επιλογή) δε φτιάχνει ρολόγια, φτιάχνει όμως ωρολογοποιούς. Πού είναι η αντίφαση; Βλέπουμε εδώ ότι η χρήση της γλώσσας μπορεί να οδηγήσει σε οποιοδήποτε προμελετημένο αποτέλεσμα. Η απλή σκέψη δύναται να αποκαταστήσει την αλήθεια και να την εκφράσει με ορθή χρήση των λέξεων. Αυτός είναι ο τρόπος γραφής του βιβλίου. Ό,τι γράφεται να είναι μονοσήμαντα ορισμένο και κατανοητό με προσπάθεια σωστής χρήσης Claude Kordon, όπ.π., σελ.. Κώστα Στεφ. Τσίπηρα, Βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων, Εκδ. π-systems International AE, Αθήνα 000, σελ. 4.

21 Πρόλογος της γλώσσας. Σκοπός ενός αντίστοιχου βιβλίου Φυσικής θα ήταν, χωρίς καθόλου μαθηματικά, με την απλή καθομιλούμενη γλώσσα να εξηγήσει την έλξη των σωμάτων. Ο Δημόκριτος ανακάλυψε τα άτομα χωρίς την ύπαρξη εργαστηρίων, παρά μόνο με τη σκέψη του, τη «φιλοσοφική» σκέψη του. Ο Δημόκριτος ήταν φιλόσοφος και όχι επιστήμονας, φυσικός ή μαθηματικός: «αισθανόμουν κάποια δυσφορία ακούγοντας να αποκαλούνται φυσικοί, φιλόσοφοι όπως ο Θαλής ή ο Δημόκριτος.» Πώς γίνεται οι βάσεις όλων των επιστημών να θεμελιώθηκαν την εποχή, που δεν υπήρχε η τεχνολογία; Η Φυσική, η Χημεία, τα Μαθηματικά, η Αστρονομία ακόμα στηρίζονται σε αρχές, που διατυπώθηκαν πριν από 500 χρόνια. Η Ατομική θεωρία διατυπώθηκε μόνο με τη λογική «φιλοσοφική» σκέψη, χωρίς την ύπαρξη ούτε ενός οργάνου, ούτε ενός πειράματος, ούτε ενός εργαστηρίου. Μόνο με τη «φιλοσοφική» σκέψη! «Όταν λέμε φιλοσοφία, εννοούμε ένα νέο τρόπο σκέψης, που γεννήθηκε γύρω στα 600 π.χ. στην Ελλάδα. Ως τότε, μόνο οι θρησκείες ήταν αρμόδιες ν απαντήσουν σ όλα αυτά τα ερωτήματα. Οι θρησκευτικές αυτές εξηγήσεις περνούσαν από γενιά σε γενιά μέσα στους μύθους.»3 Η φιλοσοφία εφευρέθηκε και αναπτύχθηκε από τους Έλληνες. «"Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν το χάρισμα να απορούν για πράγματα, τα οποία άλλοι λαοί θεωρούσαν αυτονόητα"...»4 Είναι χάρισμα να απορεί κανείς για όλα γύρω του. Όπως τα μικρά παιδιά, που δεν έχουν κανένα δεδομένο στη συνείδησή τους. «Με λένε Πλάτωνα, και θα σου κάνω τέσσερις ερωτήσεις. Πρώτα-πρώτα πρέπει να σκεφτείς πώς είναι δυνατό να ψήσει ένας φούρναρης πενήντα ολόιδια κουλούρια. Έπειτα, θα θελα να σκεφτείς γιατί όλα τα άλογα είναι ίδια. Στη συνέχεια, συλλογίσου και πες μου αν πιστεύεις ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή. Και, τέλος, δώσε μου μια απάντηση στο τελευταίο μου ερώτημα: είναι το ίδιο λογικοί και μυαλωμένοι οι άντρες και οι γυναίκες; 3 4 Stephen Hawking, Το Χρονικό του Χρόνου, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 988, σελ. 37: «Κατά την αριστοτελική παράδοση θα ήταν επίσης δυνατό να ανακαλύψουμε, με τη σκέψη και μόνο, όλους τους νόμους που κυβερνούν το Σύμπαν δεν ήταν απαραίτητος ο έλεγχος με παρατηρήσεις.» Steven Weinberg, Νόμπελ Φυσικής, Όνειρα για μια Τελική Θεωρία, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 995, σελ. 0-. Γιοστέιν Γκάαρντερ, όπ.π., σελ Χρυσόστομος Εμμ. Καρπαθίου, Η Εξέλιξη του Εγκεφάλου και το Αλφάβητο, Εκδ. Έλλην, Αθήνα 995, σελ..

22 Πολιτισμός και φυσική επιλογή Καλή τύχη!» Ποιος απορεί, ακόμα και σήμερα, με αντίστοιχες ερωτήσεις! Κατά τη γνώμη μου, ο Δαρβίνος ήταν επιστήμονας και όχι φιλόσοφος. Έψαχνε παραδείγματα για να τα εντάξει στην επιστημονική θεωρία (αλληλουχία) του. «Μέσα στο κλίμα εκείνης της εποχής, ο Δαρβίνος δε βιάστηκε να δημοσιεύσει τις παρατηρήσεις του και για χρόνια (από το 837 που έκανε τις πρώτες παρατηρήσεις του σχετικά με την εξέλιξη μέχρι το 859 που δημοσίευσε τη θεωρία του), προσπαθούσε να βρει πρόσθετα στοιχεία, χρησιμοποιώντας 50 παραδείγματα, για να ενισχύσει τη θεωρία του.» Πάνω στο λογικό ιστό της θεωρίας του ένταξε τα 50 γεγονότα. Ο άνθρωπος, όπως και ο ίδιος παραδέχθηκε, δεν μπόρεσε να ενταχθεί στη θεωρία του. Τι αντιπροσωπεύουν όμως τα 50 παραδείγματα μπροστά στα είδη που υπήρχαν στη γη;3 «Τίποτα πιο πριν δε με είχε κάνει να αντιληφθώ με ακρίβεια, αν και είχα διαβάσει διάφορα επιστημονικά βιβλία, ότι η επιστήμη αποτελείται από ομαδοποιημένα γεγονότα έτσι ώστε να μπορούν να εξαχθούν απ αυτά γενικοί νόμοι ή συμπεράσματα.»4 (Αυτός είναι ο ορισμός της Επιστήμης.) Κανένας δεν εγγυάται ότι κάθε άλλο γεγονός θα μπορεί να ενταχθεί στη θεωρία του Δαρβίνου. Παράδειγμα είναι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος δεν είναι αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής, δεν ακολούθησε την «εξελικτική» πορεία των άλλων όντων, δεν εντάσσεται στη θεωρία του. «Χωρίς αντιρρήσεις, η εξέλιξη της ανθρωπότητας καθορίζεται από άλλους νόμους, διαφορετικούς από τους νόμους της βιολογικής εξέλιξης.»5 Υπάρχουν και άλλα γεγονότα, που δεν εντάσσονται στη θεωρία του Δαρβίνου. Μερικά από αυτά είτε δημιούργησαν νέες θεωρίες, είτε τροποποίησαν την αρχική θεωρία του Δαρβίνου. Καμιά θεωρία όμως, Γιοστέιν Γκάαρντερ, όπ.π., σελ. 0. Πρόλογος του Στ. Αλαχιώτη στο: Κ. Δαρβίνος, Η Καταγωγή των Ειδών, Εκδ. Παν. Πατρών, Πάτρα 997, σελ. 9. Τόντορ Γ. Νικόλοβ, Ο μακρύς δρόμος της Ζωής, Εκδ. Βουλγάρικη Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 994, οπισθόφυλλο. Κάρολος Δαρβίνος, Ταξιδεύοντας με το Μπιγκλ, Εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 998, σελ. 44. Τόντορ Γ. Νικόλοβ, Ο μακρύς δρόμος της Ζωής, Εκδ. Βουλγάρικη Ακαδημία Επιστημών, Σόφια 994, σελ. 58 (δική μου μετάφραση).

23 Πρόλογος 3 μέχρι σήμερα, δεν απαντά στις ερωτήσεις «Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Πώς άρχισαν όλα; Τι κάνουμε πάνω στη Γη;» Παράδειγμα είναι ο Νεοδαρβινισμός: «Ο Νεοδαρβινισμός έχει υποστεί βέβαια κριτική, κυρίως από τους Γκουλντ και Κιμούρα, σε ορισμένα σημεία, όπως λ.χ. για τον απόλυτο ρόλο της φυσικής επιλογής στη διαδικασία δημιουργίας των ειδών, οι οποίοι όμως δεν αμφισβητούν την εξέλιξη. Εκείνο που υποστηρίζουν είναι ο ρόλος του τυχαίου, της ουδέτερης δηλαδή μετάλλαξης, η οποία δεν είναι καθαρά δαρβινική διαδικασία, αν και στο βιβλίο Η Καταγωγή των Ειδών υπάρχει το σπέρμα, η πρωτολειακή ιδέα όχι μόνο για την εν λόγω περίπτωση, αλλά και για πολλές άλλες περιοχές που σήμερα αποτελούν ερευνητικά σημεία αιχμής.» Σκοπός του βιβλίου είναι η «αναγκαιότητα και η εξήγηση των γεγονότων» και δεν είναι η «επαναδιατύπωση των γεγονότων», όπως πολύ ωραία χρησιμοποιεί την έκφραση ο Δαρβίνος. Εκφράσεις και «λογική», όπως τα παρακάτω, απορρίπτονται από το παρόν βιβλίο: «Ένας άρρωστος στο κρεβάτι εκδηλώνει ένα σύνδρομο, που θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε "στιγμιαίο βρέφος". Ένας άνδρας που αισθάνεται "αδιάθετος" αρχίζει να δείχνει αδύναμος και απελπισμένος, και μ αυτό τον τρόπο εκπέμπει ισχυρά ψευδοβρεφικά μηνύματα στη γυναίκα του. Εκείνη ανταποκρίνεται αμέσως με το αντίστοιχο σύνδρομο της "στιγμιαίας μητέρας".»3 Επίσης: «Οι επιστήμονες έχουν εισαγάγει στη βιολογία τον όρο "ανταγωνισμός εξοπλισμών", για να περιγράψουν το αντίστοιχο φαινόμενο που παρατηρείται στην εξέλιξη.»4 Όλα τα γεγονότα, σύμφωνα με τα παραπάνω, εξηγούνται με «σύνδρομα», «αρχές», «σκοπούς», «εξελίξεις» κτλ. Ήτοι, βαφτίζοντας τα γεγονότα με επιστημονικούς όρους, νομίζουμε ότι εξηγήθηκαν. «Ο ψυχολόγος Edgar Zurif, αστειευόμενος με τη συνήθεια των νευρολό- 3 4 Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ. 05. Πρόλογος του Στ. Αλαχιώτη στο: Κ. Δαρβίνος, Η Καταγωγή των Ειδών, Εκδ. Παν. Πατρών, Πάτρα 997, σελ. 0-. Ντέσμοντ Μόρρις, Η σημασία της επαφής, Εκδ. ΩΡΟΡΑ, Αθήνα, σελ. 99. Richard Leakey, όπ.π., σελ. 0.

24 4 Πολιτισμός και φυσική επιλογή γων να δίνουν ένα εξεζητημένο όνομα σε κάθε σύνδρομο, πρότεινε το συγκεκριμένο να ονομαστεί "μπανανανομία".» Τολμώ να πω, ότι το βιβλίο είναι απλώς λογικό, όσο και αυτός ο όρος δεν αμφισβητείται στις σελίδες του. Η λογική στηρίζεται στην «εις άτοπον απαγωγήν», ή, για τους γνώστες της μαθηματικής λογικής, στην πρόταση «(η επιβίωση του ανθρώπου συνεπάγεται τη δημιουργία πολιτισμού) ισοδυναμεί με (η μη δημιουργία πολιτισμού συνεπάγεται τη μη επιβίωση του ανθρώπου)». Η γλώσσα είναι η καθομιλούμενη, η δε διάφοροι όροι χρησιμοποιούνται με την κοινή σημασία και όχι με τυχόν επιστημονική. Τολμώ να πω ότι το βιβλίο είναι «φιλοσοφικό», σύμφωνα με τον ορισμό της Φιλοσοφίας, όπως αναφέρεται στη συνέχεια. Για να υπερασπίσω τον εαυτό μου, θα παραθέσω το εξής: «Λένε καμιά φορά οι άνθρωποι πως δεν μπορούν να εκφέρουν κρίση για το ένα ή το άλλο πράγμα, γιατί δε σπούδασαν Φιλοσοφία. Αυτό είναι εξοργιστική ανοησία, γιατί είναι σαν να λέει πως η Φιλοσοφία είναι ένα είδος επιστήμης. Ο κόσμος μιλάει γι αυτήν όπως περίπου θα μιλούσε για την Ιατρική. Μπορούμε όμως να πούμε το εξής: Εκείνοι που δεν καταπιάστηκαν ποτέ με μια έρευνα φιλοσοφικής υφής, όπως, λ.χ., οι περισσότεροι μαθηματικοί, δεν είναι εξοπλισμένοι με τα κατάλληλα οπτικά όργανα για τέτοιου είδους έρευνες ή αναζητήσεις. Όπως περίπου κάποιος που δεν είναι μαθημένος να ψάχνει στο δάσος για λουλούδια, βατόμουρα ή χόρτα, δε βρίσκει φυσικά κανένα, γιατί το μάτι του δεν είναι εξασκημένο γι αυτή τη δουλειά και γιατί δεν ξέρει πού ακριβώς πρέπει να ψάξει για να τα βρει. Έτσι και εκείνος που δεν έχει εξασκηθεί στη Φιλοσοφία θα προσπεράσει όλα τα σημεία, όπου οι δυσκολίες βρίσκονται κρυμμένες στο χορτάρι, ενώ αυτός που ξέρει θα σταθεί γιατί θα νιώσει πως εδώ υπάρχει κάποια δυσκολία, ακόμη κι αν δεν μπορεί να τη δει. Κι αυτός που ξέρει, δεν απορεί με το χρόνο που ακόμα κι ο ασκημένος χρειάζεται για να βρει τη δυσκολία, μ όλο που αναγνωρίζει σαφώς την ύπαρξή της. Όταν κάτι είναι καλά κρυμμένο, δύσκολα βρίσκεται.» Steven Pinker, Το Γλωσσικό Ένστικτο, Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 000, σελ Ludwig Wittgenstein, όπ.π., σελ. 53.

25 Πρόλογος 5 Η Φιλοσοφία δεν είναι ένα είδος επιστήμης! Παραθέτω αποσπάσματα από βιβλία και δημοσιεύσεις στον τύπο, πρώτα, γιατί δε μ αρέσει να ιδιοποιούμαι ξένες σκέψεις και, δεύτερο, να πείθω τον αναγνώστη, γιατί εγώ δεν είμαι ούτε φιλόσοφος, ούτε ανθρωπολόγος, βιολόγος ή άλλης ειδικότητας σχετικής με το θέμα του βιβλίου, αλλά μηχανικός. Επίσης, πολλά αποσπάσματα επαναλαμβάνονται σε διαφορετικά κεφάλαια για να τονιστεί η «ενιαία» δομή των φαινομένων. Ήτοι, σκοπός του βιβλίου είναι η εξήγηση του γύρω κόσμου χωρίς Νόμους, Σκοπούς, Κανόνες, Θεωρίες, Αίτια και Αποτελέσματα, παρά μόνο με τη σκέψη και την καθομιλούμενη γλώσσα, απαλλαγμένη από «επιστημονικές» και «φιλοσοφικές» έννοιες. Για την ορθή χρήση της γλώσσας, θα παρεμβάλω την άποψη του Κομφούκιου: «Σε μία συζήτηση ανάμεσα στον Κομφούκιο και έναν από τους μαθητές του, ο τελευταίος ρώτησε το Δάσκαλο τι θεωρούσε ουσιαστικό για να είναι κάποιος καλός κυβερνήτης. "Αυτό που χρειάζεται καταρχήν", απάντησε ο Δάσκαλος, "είναι να βάλει σε τάξη τα ονόματα και τις λέξεις". "Μα", απάντησε ο μαθητής, "δεν ήταν αυτή η ερώτηση". "Πόσο αμόρφωτος είσαι! Ένας άνθρωπος με ανώτερο πνεύμα, όταν δεν γνωρίζει, σωπαίνει. Αν τα ονόματα και οι λέξεις δεν είναι σωστές, η γλώσσα δε συμφωνεί με την αλήθεια των πραγμάτων. Αν η γλώσσα δε συμφωνεί με την αλήθεια των πραγμάτων, δεν μπορεί κανείς ν αντιμετωπίσει τις υποθέσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Αν δεν μπορεί κανείς ν αντιμετωπίσει τις υποθέσεις με τον κατάλληλο τρόπο, οι καλοί τρόποι και η μουσική δε θα μπορέσουν ν αναπτυχθούν. Όταν οι καλοί τρόποι και η μουσική δεν μπορούν ν αναπτυχθούν, οι τιμωρίες δε θ αποδίδονται δίκαια. Όταν οι τιμωρίες δεν αποδίδονται δίκαια, οι λαοί δεν μπορούν να κινήσουν ούτε τα χέρια ούτε τα πόδια τους. Κατά συνέπεια, ένας άνθρωπος με ανώτερο πνεύμα εκτιμά ότι είναι αναγκαίο να χρησιμοποιεί ορθά τις λέξεις που μεταχειρίζεται για να μιλά και επίσης να εκφράζει συνειδητά τα όσα λέει. Αυτό που απαιτεί ο άνθρωπος με ανώτερο πνεύμα είναι να μην υπάρχει τίποτα το λανθασμένο στο λόγο του".» (υπογράμμιση δική μου). Φρανσουά Ζακόμπ, όπ.π., σελ

26 6 Πολιτισμός και φυσική επιλογή Εδώ θα ήθελα να παραθέσω τρία (3) αποσπάσματα σχετικά με την ανάγκη (απαίτηση) ορθής χρήσης της γλώσσας: Παράδειγμα ο «Αινίγματα της τεχνολογίας. (Εικόνα: Δύο καθηγητές μπροστά σε μια γέφυρα υπό κατασκευή). Φωνή από πάνω: "Φίρτου κατ, ίλα φίρτου κατ σ λέου κι ύστερι του φέρνουμι γυρουβλιά". "Είναι λοιπόν ακατανόητον, αγαπητέ συνάδελφε, πώς είναι δυνατόν να φέρει τις εις πέρας μίαν τοσούτω σύνθετον και ακριβή εργασίαν ομιλών τοιαύτην γλώσσαν."» Παράδειγμα ο «Και βέβαια είναι ποτέ δυνατό να διανοηθεί κανείς την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, τον Επιτάφιο, τον Οιδίποδα Τύραννο και τόσες χιλιάδες άλλα έργα γραμμένα με σφηνοειδή ή ιερογλυφική γραφή, ή φοινικική ή ακόμα οποιαδήποτε άλλη, πρωτόγονη, γραφή και γλώσσα;» Παράδειγμα 3ο «Πράγματι! Η διαστροφή μιας σωματικής-βιολογικής λειτουργίας, ο εκβιασμός της (από οποιαδήποτε αιτία) για μια άλλη, ξένη προς τη φύση της, χρήση, είναι το πιο ακραίο και έκδηλο σημάδι μιας καθολικής ενδοψυχικής δαιμονικής μεταμορφώσεως και δουλείας, που έχει προηγηθεί αυτής της σωματικής-βιολογικής λειτουργικής διαστροφής και έχει προετοιμασθεί και έχει ολοκληρωθεί σύμφωνα με τη δαιμονική λογική και τη δαιμονική τεχνική δεοντολογία!»3 (Προσωπικά, όσες φορές και να διάβασα το απόσπασμα, δεν κατάλαβα τίποτα.) (Ο αναγνώστης ας σκεφθεί μόνος του την ανάγκη σωστής χρήσης της γλώσσας. Εδώ, θα ήθελα να παραθέσω τον ορισμό του «σοφού», που μας είπε ο καθηγητής των Θρησκευτικών: «Σοφός είναι ο άνθρωπος που έχει άριστο σκοπό και άριστα μέσα».) 3 Ludwig Wittgenstein, όπ.π., σελ. 35. Χρυσόστομος Εμμ. Καρπαθίου, όπ.π., σελ. 50. Ιωάννη Κορναράκη, Βία, η οδός του Θεού, Εκδ. οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 996, σελ. 8.

27 Πρόλογος 7 Τα προαναφερθέντα παραδείγματα χρήσης της γλώσσας και η έκφραση του Δαρβίνου: «Είναι τόσο εύκολο να κρύψουμε την άγνοιά μας κάτω από εκφράσεις, όπως το "σχέδιο της δημιουργίας", "ενότητα του σχεδίου", κ.λπ., και να νομίσουμε ότι δίνουμε μια εξήγηση, όταν απλώς μόνο επανεκθέτουμε το γεγονός» είναι δύο αρχές, πάνω στις οποίες προσπαθεί να στηριχθεί το βιβλίο. Θα παρακαλούσα τον αναγνώστη να τις θυμάται, ώστε να αποφευχθεί η συνεχής επανάληψή τους. Την εποχή που έγραφα το βιβλίο, διάβασα τη συνέντευξη του κ. Στιβ Τζόουνς, Βρετανού γεννετιστή, στην εφημερίδα Το Βήμα. Επειδή αναφερόταν ακριβώς στα θέματα, που θέλω να θίξω, την παραθέτω ολόκληρη, για να τη διαβάσει και ο αναγνώστης: «Το DΝΑ κάνει λάθη. Η εξέλιξη συμβαίνει ακριβώς γιατί τα "επιτυχημένα λάθη" περνούν στην επόμενη γενιά. Μια αλλαγή στο μυαλό μας μπορεί να αλλάζει το εξελικτικό μας μέλλον. Από τα πιο απίθανα χαρακτηριστικά του ανθρώπου είναι το πόσο λίγο έχει αλλάξει Γενετικά. Αποδείξατε ότι η Προέλευση των ειδών αντέχει στο χρόνο και παραμένει ένα ισχυρό και εντυπωσιακό μακρό επιχείρημα. Μπορούμε να υποθέσουμε πως η επιβίωση της θεωρίας της Εξέλιξης υποδεικνύει πως είναι απολύτως σωστή; Νομίζω πως η θεωρία της Εξέλιξης είναι βαθύτατα σωστή με τον ίδιο τρόπο που είναι σωστή η διαπίστωση ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο. Η "Προέλευση" είναι ένα ευθύ επιχείρημα που αποδεικνύει ότι η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη. Ο Δαρβίνος περικλείει το επιχείρημα αυτό σε τρεις λέξεις: "Καταγωγή με διαφοροποίηση" ("Descent with modification"). Σήμερα θα μπορούσε να ειπωθεί ως "Γενετική συν χρόνος" ("Genetic plus time"). Το γεγονός ότι τίποτε δεν μπορεί να αντιγραφεί τέλεια είναι απλή φυσική. Το DΝΑ δεν μπορεί να αντιγράψει τον εαυτό του τέλεια. Κάνει λάθη. Η εξέλιξη συμ Κ. Δαρβίνος, Η Καταγωγή των Ειδών, Εκδ. Παν. Πατρών, Πάτρα 997, σελ. 584.

28 8 Πολιτισμός και φυσική επιλογή βαίνει ακριβώς γιατί αυτά τα λάθη περνούν στην επόμενη γενιά ως νέα εξελικτικά χαρακτηριστικά. Αν τα νέα αυτά χαρακτηριστικά ενισχύουν τη δυνατότητα ενός οργανισμού να επιβιώνει, τότε παραμένουν και διαιωνίζονται. Πρόκειται για τα αποκαλούμενα "επιτυχημένα λάθη" επάνω στα οποία βασίζεται η εξέλιξη. Πρόκειται για κάτι τόσο απλό. Είναι ανόητο να το αρνείται κανείς. Αφήνει η θεωρία χώρο για το "χέρι του θεού"; Απολύτως! Όταν ο Γαλιλαίος βρέθηκε μπροστά στην Ιερά Εξέταση, ένα από τα επιχειρήματά του ήταν το εξής: Η Εκκλησία κάνει λάθος να αντιτίθεται στις επιστημονικές ανακαλύψεις γιατί αν η ανακάλυψη αποδειχθεί όπως στη δική του περίπτωση το γεγονός ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο τότε η Εκκλησία φαίνεται ότι ωθεί τους ανθρώπους στην αμαρτία με το να τους αναγκάζει να πιστέψουν ένα ψέμα, δηλαδή το ότι η γη είναι το κέντρο του σύμπαντος. Ήταν ένα έξυπνο επιχείρημα. Σήμερα υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές της θεωρίας της Εξέλιξης που είναι αφοσιωμένοι χριστιανοί. Πολλοί επιστήμονες είναι θρησκευόμενοι, αλλά ανάμεσα στους υποστηρικτές της θεωρίας της Εξέλιξης υπάρχει ένα ποσοστό θρησκευόμενων ανθρώπων υψηλότερο από το ποσοστό που υπάρχει ανάμεσα στους χημικούς για παράδειγμα. Και αυτό γιατί εκείνοι που αποδέχονται τη θεωρία της Εξέλιξης στην πραγματικότητα ενδιαφέρονται για το σχέδιο του θεού αν θέλετε να το ονομάσετε έτσι. Δεν έχουν καμιά δυσκολία να δουν το χέρι του θεού πίσω από τη θεωρία της Εξέλιξης. Ποιο είναι το ισχυρότερο και ποιο το ασθενέστερο σημείο της θεωρίας; Το ισχυρότερο σημείο της θεωρίας είναι η ιδέα της φυσικής επιλογής, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από κληρονομήσιμες διαφοροποιήσεις στην ικανότητα της αναπαραγωγής. Διαφοροποιήσεις που συνέβησαν κατά λάθος και παρέμειναν γιατί έτυχε να βελτιώσουν την ικανότητα ενός οργανισμού να αναπαράγεται. Έτσι εξαπλώθηκαν στις μελλοντικές γενεές. Ο Δαρβίνος αντιλαμβανόταν την εξέλιξη ως την αφήγηση αυτών των "επιτυχημένων λαθών". Συνεπώς η ιδέα της φυσικής επιλογής είναι το ισχυρότερο σημείο της θεωρίας. Το ασθενέστερο σημείο της είναι η γενετική. Ο Δαρβίνος δε γνώριζε αρκετά για τους μηχανισμούς της κληρονομικότητας. Πίστευε ότι τα χαρακτηρι-

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Εργασία για το σπίτι Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Απαντά η Μαρίνα Βαμβακίδου Ερώτηση 1. Μπορείς να φανταστείς τη ζωή μας χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ. Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου. Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ. Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου. Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου Στην επιστήμη της βιολογίας, με τον όρο εξέλιξη εννοείται η αλλαγή στις ιδιότητες ενός πληθυσμού οργανισμών στο πέρασμα

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Το ταξίδι στην 11η διάσταση

Το ταξίδι στην 11η διάσταση Το ταξίδι στην 11η διάσταση Το κείμενο αυτό δεν αντιπροσωπεύει το πώς παρουσιάζονται οι 11 διστάσεις βάση της θεωρίας των υπερχορδών! Είναι περισσότερο «τροφή για σκέψη» παρά επιστημονική άποψη. Οι σκέψεις

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ

< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Επαναλαμβάνουμε την έκπληξή μας για τα τεράστια συμπλέγματα γαλαξιών, τις πιο μακρινές

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η )

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) 1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ JACKSON POLLOCK ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ WILLIAM WRIGHT ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1950. Το καλοκαίρι του 1950 o δημοσιογράφος William Wright πήρε μια πολύ ενδιαφέρουσα ηχογραφημένη

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις;

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις; Πρόλογος Όταν ήμουν μικρός, ούτε που γνώριζα πως ήμουν παιδί με ειδικές ανάγκες. Πώς το ανακάλυψα; Από τους άλλους ανθρώπους που μου έλεγαν ότι ήμουν διαφορετικός, και ότι αυτό ήταν πρόβλημα. Δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών

Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών Εισαγωγή Στην εργασία μας, θα μιλήσουμε για την προέλευση και την εξέλιξη των οργανισμών. Δηλαδή θα εξηγήσουμε το φαινόμενο της δημιουργίας του κόσμου, αλληλένδετα και

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας Κεφάλαιο Εξέλιξη 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανάλυση θεωρίας Πολλές από τις επιστημονικές απόψεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί δεν γίνονται εύκολα αποδεκτές, διότι αντιβαίνουν την αντίληψη που οι άνθρωποι διαμορφώνουν

Διαβάστε περισσότερα

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου Δύο Σε μια σπουδαία αρχαία πόλη που την έλεγαν Ουρούκ, ζούσε ένας νεαρός βασιλιάς, ο Γκιλγκαμές. Πατέρας του Γκιλγκαμές ήταν ο βασιλιάς Λουγκαλμπάντα και μητέρα του η

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

«Φύλλο εργασίας 2» «Εντοπίζοντας χαρακτηριστικά της διαισθητικής βιολογικής γνώσης των μικρών παιδιών»

«Φύλλο εργασίας 2» «Εντοπίζοντας χαρακτηριστικά της διαισθητικής βιολογικής γνώσης των μικρών παιδιών» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ & ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ «ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ» Ομάδα εργασίας 1. 2. 3. Ημερομηνία: 15-3-2017 Μάθημα 4: «Η διαισθητική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγαπητέ μαθητή/ αγαπητή μαθήτρια, Διεξάγουμε μια έρευνα και θα θέλαμε να μάθουμε την άποψή σου για τo περιβάλλον μάθησης που επικρατεί στην τάξη σου. Σε παρακαλούμε

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 by Rena Mavridou Αγαπητή Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, πώς προέκυψε η συγγραφή στη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

Ο δάσκαλος που με εμπνέει

Ο δάσκαλος που με εμπνέει Είναι πολύ σημαντικό για μένα η δασκάλα που μου κάνει μάθημα να με εμπνέει, γιατί έτσι θα ενδιαφέρομαι περισσότερο για τα μαθήματά μου και θα προσπαθώ να γίνομαι κάθε φορά καλύτερη. Θα προτιμούσα η δασκάλα

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου.

Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου. Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου. Ενότητα 1: Το σπασμένο μπισκότο. Γιάννα Ροϊλού. Τμήμα: Θεατρικών Σπουδών. Σελίδα 1 1 Σκοποί ενότητας..3 2 Περιεχόμενα ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.»

«Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Φυσική Αγωγή στο δημοτικό σχολείο. Πως βλέπουν το μάθημα οι μαθητές του σχολείου.» «Ποιο είναι το αγαπημένο σου μάθημα;» Μία κλασσική ερώτηση για κάθε παιδί οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης. Ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Συμπεριφορές. του David Batty. Οδηγός Μελέτης. Έκδοση 5

Συμπεριφορές. του David Batty. Οδηγός Μελέτης. Έκδοση 5 Συμπεριφορές του David Batty Οδηγός Μελέτης Έκδοση 5 Συμπεριφορές Οδηγός Μελέτης 5η έκδοση του David Batty Σημείωση: Τα εδάφια της Βίβλου όπου αυτά αναφέρονται, είναι από τη νεοελληνική μετάφραση της Παλαιάς

Διαβάστε περισσότερα

Το παραμύθι της αγάπης

Το παραμύθι της αγάπης Το παραμύθι της αγάπης Μια φορά και ένα καιρό, μια βασίλισσα έφερε στον κόσμο ένα παιδί τόσο άσχημο που σχεδόν δεν έμοιαζε για άνθρωποs. Μια μάγισσα που βρέθηκε σιμά στη βασίλισσα την παρηγόρησε με τούτα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά: Αριθμητική και Άλγεβρα. Μάθημα 3 ο, Τμήμα Α. Τρόποι απόδειξης

Μαθηματικά: Αριθμητική και Άλγεβρα. Μάθημα 3 ο, Τμήμα Α. Τρόποι απόδειξης Μαθηματικά: Αριθμητική και Άλγεβρα Μάθημα 3 ο, Τμήμα Α Ο πυρήνας των μαθηματικών είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συλλογιζόμαστε στα μαθηματικά. Τρόποι απόδειξης Επαγωγικός συλλογισμός (inductive)

Διαβάστε περισσότερα

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Ο Μικρός Πρίγκιπας έφτασε στη γη. Εκεί είδε μπροστά του την αλεπού. - Καλημέρα, - Καλημέρα, απάντησε ο μικρός πρίγκιπας, ενώ έψαχνε να βρει από πού ακουγόταν η

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Δημητριάννα Σκουρτσή Γ2 Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Γ Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό

Διαβάστε περισσότερα

... ΟΝΤΩΣ, Η ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΛΑΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΕΠΑΙΝΗ ΚΑΙ ΕΔΩ ΕΚΤΙΜΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ. ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ. ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ.

... ΟΝΤΩΣ, Η ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΛΑΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΕΠΑΙΝΗ ΚΑΙ ΕΔΩ ΕΚΤΙΜΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ. ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ. ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ. ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. ΟΝΤΩΣ, Η ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΛΑΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΕΠΑΙΝΗ ΚΑΙ ΕΔΩ ΕΚΤΙΜΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ. ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη του Ν. Λυγερού στην εκπομπή «Καλή σας ημέρα» ΡΙΚ 1, 03/11/2014

Συνέντευξη του Ν. Λυγερού στην εκπομπή «Καλή σας ημέρα» ΡΙΚ 1, 03/11/2014 Συνέντευξη του Ν. Λυγερού στην εκπομπή «Καλή σας ημέρα» ΡΙΚ 1, 03/11/2014 Δημοσιογράφος: -Μπορούν να συνυπάρξουν η θρησκεία και η επιστήμη; Ν.Λυγερός: -Πρώτα απ όλα συνυπάρχουν εδώ και αιώνες, και κάτι

Διαβάστε περισσότερα

Ένας άθεος καθηγητής της φιλοσοφίας συζητά με έναν φοιτητή του, για την σχέση μεταξύ επιστήμης και πίστης στον Θεό.

Ένας άθεος καθηγητής της φιλοσοφίας συζητά με έναν φοιτητή του, για την σχέση μεταξύ επιστήμης και πίστης στον Θεό. Ένας άθεος καθηγητής της φιλοσοφίας συζητά με έναν φοιτητή του, για την σχέση μεταξύ επιστήμης και πίστης στον Θεό. Καθηγητής: Λοιπόν, πιστεύεις στον Θεό; Φοιτητής: Βεβαίως, κύριε. Καθ.: Είναι καλός ο

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο. 1 φωτοτυπία ανά μαθητή με τον έλεγχο παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου

Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο. 1 φωτοτυπία ανά μαθητή με τον έλεγχο παραγωγή προφορικού λόγου, παραγωγή γραπτού λόγου Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο B Δεύτερη διδακτική πρόταση Έλεγχος επίδοσης στο σχολείο Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων: 1 διδακτική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ. Το άρθρο αυτό έχει ως σκοπό την παράθεση των αποτελεσμάτων πάνω σε μια έρευνα με τίτλο, οι ιδέες των παιδιών σχετικά με το

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδεις Αρχές Επιστήμης και Μέθοδοι Έρευνας

Θεμελιώδεις Αρχές Επιστήμης και Μέθοδοι Έρευνας Θεμελιώδεις Αρχές Επιστήμης και Μέθοδοι Έρευνας Dr. Anthony Montgomery Επίκουρος Καθηγητής Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής antmont@uom.gr Θεμελιώδεις Αρχές Επιστήμης και Μέθοδοι Έρευνας Αυτό το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Η Φυσική που δεν διδάσκεται

Η Φυσική που δεν διδάσκεται 1 Η Φυσική που δεν διδάσκεται Δρ. Μιχάλης Καραδημητρίου Σύλλογος Φυσικών Κρήτης www.sfkritis.gr Αλήθεια τι είναι η «Φυσική» ; 2 Είναι ένα άσχημο μάθημα με τύπους και εξισώσεις;; ή μήπως είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

Κάποια μέρα, όπως όλοι παντρεύονται, έτσι παντρεύτηκε και ο Σοτός. Σον ρωτάει η γυναίκα του:

Κάποια μέρα, όπως όλοι παντρεύονται, έτσι παντρεύτηκε και ο Σοτός. Σον ρωτάει η γυναίκα του: Κάποια μέρα, όπως όλοι παντρεύονται, έτσι παντρεύτηκε και ο Σοτός. Σον ρωτάει η γυναίκα του: -Σότε, μ' απατάς; Ναι η Ου; - Ουουουου!!! Σοτός: Έλα να κάνουμε ερώτα μέχρι το πρωί Αννούλα: Σι λες ρε βλάκα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Πρότεινα ένα σωρό πράγματα, πολλά απ αυτά ήδη γνωστά:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Πρότεινα ένα σωρό πράγματα, πολλά απ αυτά ήδη γνωστά: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τότε που άρχισα να γράφω για τους άλλους, πάνε τώρα τριάντα και πλέον χρόνια, και ειδικά από τότε που κάποιος αποφάσισε να υποδαυλίσει το θράσος μου δημοσιεύοντας τα γραπτά μου, προσπαθώ να

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2

Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2 Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2 Θέμα: Θρησκευτικές και επιστημονικές αντιλήψεις για την δημιουργία του σύμπαντος Ονοματεπώνυμα μαθητών: Αλέξανδρος Λάσκος, Γαρυφαλένια

Διαβάστε περισσότερα

Λούντβιχ Βιτγκενστάιν

Λούντβιχ Βιτγκενστάιν Λούντβιχ Βιτγκενστάιν Ο τάφος του Βίτγκεντάιν στο Κέιμπριτζ κοσμείται από το ομοίωμα μιας ανεμόσκαλας: «Οι προτάσεις μου αποτελούν διευκρινίσεις, όταν αυτός που με καταλαβαίνει, τελικά τις αναγνωρίσει

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ Ημερομηνία 10/3/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.in.gr Τζωρτζίνα Ντούτση http://www.in.gr/entertainment/book/interviews/article/?aid=1500064083 Νικόλ Μαντζικοπούλου: Το μυστικό για την επιτυχία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ''

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 1 2 Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 3 Τα λουλούδια χωρίς όνομα, τα έχει ο καθένας από μας, αλλά δεν το ξέρουμε. Δεν μας μαθαίνουν τίποτα και ψάχνουμε μόνοι μας άσκοπα να βρούμε κάτι, για να

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή

Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή Καθηγητή Χάρη Βάρβογλη 1 / 6 Υπάρχει Θεός; Το ερώτημα αυτό απασχολεί

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή Τεχνικών Κειμένων

Συγγραφή Τεχνικών Κειμένων Συγγραφή Τεχνικών Κειμένων Tο ύφος........ γραφής! Από τις διαλέξεις του μαθήματος του Α εξαμήνου σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Τοπογραφίας & Γεωπληροφορικής Κ. Παπαθεοδώρου, Αναπληρωτής

Διαβάστε περισσότερα

Είναι το Life Coaching για εσένα;

Είναι το Life Coaching για εσένα; Τι είναι το life coaching; Είναι το Life Coaching για εσένα; Το life coaching, όπως αναγράφεται στην ιστοσελίδα της International Coach Federation, και σε δική μου μετάφραση, είναι η διαδικασία μέσα από

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ - Α,α,α,α,α,α,α! ούρλιαξε η Νεφέλη - Τρομερό! συμπλήρωσε η Καλλιόπη - Ω, Θεέ μου! αναφώνησα εγώ - Απίστευτα τέλειο! είπε η Ειρήνη και όλες την κοιτάξαμε λες και είπε

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Κουνάβης Αναπληρωτής Καθηγητής Tμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΥΣΙΚΗ

Παναγιώτης Κουνάβης Αναπληρωτής Καθηγητής Tμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΥΣΙΚΗ Παναγιώτης Κουνάβης Αναπληρωτής Καθηγητής Tμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΚΗ Μηχανική-Θερμοδυναμική Βασικός Ηλεκτρομαγνητισμός 1ο εξάμηνο 4 ώρες/εβδομάδα ΣΥΓΧΡΟΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗΣ Δρ. Κώστας Ποϊραζίδης, Δασολόγος ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2009-2010 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2: Ορισμός είδους, Συστηματική, Οικολογία και Εξέλιξη, Φυσική επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Περί της μπαρούφας «Ο φοιτητής Αϊνστάιν κατατροπώνει τον άθεο καθηγητή»

Περί της μπαρούφας «Ο φοιτητής Αϊνστάιν κατατροπώνει τον άθεο καθηγητή» Περί της μπαρούφας «Ο φοιτητής Αϊνστάιν κατατροπώνει τον άθεο καθηγητή» Ένας απ τους πολλούς μύθους -και δη εβραιοχριστιανικούς- που περιφέρονται τα τελευταία χρόνια στο Διαδίκτυο, είναι κι αυτός, όπου

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin Πρόλογος Νιώθουμε πολύ άσχημα όταν βλέπουμε ένα παιδί να κλαίει ή να πονάει χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι, ιδιαίτερα αν είμαστε γονείς. Ανάλογα με τις περιστάσεις τα παιδιά είναι άλλοτε χαρούμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ Καταρχάς, βασική προϋπόθεση για το κλείσιμο μιας συνάντησης είναι να έχουμε εξακριβώσει και πιστοποιήσει ότι μιλάμε με τον υπεύθυνο που λαμβάνει μια απόφαση συνεργασίας ή επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή:

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή: Naoki HigasHida Γιατί χοροπηδώ Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού Εισαγωγή: david MiTCHELL 41 Ε13 Προτιμάς να είσαι μόνος σου; «Α, μην ανησυχείτε γι αυτόν προτιμά να είναι μόνος του». Πόσες φορές το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΔΑΣΚΩΝ/ ΟΥΣΑ: ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ:. Σας παρακαλούμε, απαντώντας στα δύο ερωτηματολόγια που ακολουθούν,

Διαβάστε περισσότερα

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε»

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» της Άννας Κουππάνου Στις σελίδες που ακολουθούν υπάρχουν δραστηριότητες σχετικά με το βιβλίο: «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» Οι δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας;

Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Είναι τα πράγματα όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας; Εμείς που αντιλαμβανόμαστε είμαστε όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό; Πώς βρεθήκαμε σ αυτόν τον κόσμο; Ο θάνατός μας σημαίνει το τέλος ή

Διαβάστε περισσότερα

Η επιστήμη της Βιολογίας. Εισαγωγή

Η επιστήμη της Βιολογίας. Εισαγωγή Η επιστήμη της Βιολογίας Εισαγωγή Η βιολογία είναι η επιστήμη που μελετά τα φαινόμενα και τις διαδικασίες της ζωής. Ερευνά δηλαδή τους οργανισμούς στο περιβάλλον όπου ζουν ή στο εργαστήριο. Βιολογία Η

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΠΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ Οι μαθηματικές έννοιες και γενικότερα οι μαθηματικές διαδικασίες είναι αφηρημένες και, αρκετές φορές, ιδιαίτερα πολύπλοκες. Η κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 11ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ Α ΤΑΞΗ 2014-2015 Το κυνήγι του χαμένου θησαυρού Τα παιδιά χωρίζονται σε 3 ή 4 ομάδες. Ο αρχηγός κρύβει κάποιον θησαυρό. Όλες οι ομάδες διαβάζουν

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία

Εισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία Εισαγωγή «Όποιος έχει υγεία, έχει ελπίδα. Και όποιος έχει ελπίδα, έχει τα πάντα.» Τόμας Κάρλαϊλ Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο Ο πατέρας μου είναι γιατρός, ένας από τους καλύτερους παθολόγους που

Διαβάστε περισσότερα

Κάπως έτσι ονειρεύτηκα την Γραμμική Αρμονική Ταλάντωση!!! Μπορεί όμως και να ήταν.

Κάπως έτσι ονειρεύτηκα την Γραμμική Αρμονική Ταλάντωση!!! Μπορεί όμως και να ήταν. Ένα όνειρο που ονειρεύεσαι μόνος είναι απλά ένα όνειρο. Ένα όνειρο που ονειρεύεσαι με άλλους μαζί είναι πραγματικότητα. John Lennon Κάπως έτσι ονειρεύτηκα την Γραμμική Αρμονική Ταλάντωση!!! Μπορεί όμως

Διαβάστε περισσότερα

5η Δραστηριότητα. Λύσε το γρίφο Η Θεωρία της Πληροφορίας. Περίληψη. Λπν τ φνντ π τν πρτσ. Ικανότητες. Ηλικία. Υλικά

5η Δραστηριότητα. Λύσε το γρίφο Η Θεωρία της Πληροφορίας. Περίληψη. Λπν τ φνντ π τν πρτσ. Ικανότητες. Ηλικία. Υλικά 5η Δραστηριότητα Λύσε το γρίφο Η Θεωρία της Πληροφορίας Περίληψη Πόση πληροφορία περιέχεται σε ένα βιβλίο των 1000 σελίδων; Υπάρχει περισσότερη πληροφορία σε έναν τηλεφωνικό κατάλογο των 1000 σελίδων ή

Διαβάστε περισσότερα

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Οι πρακτικές αναφέρονται σε θέματα κριτηρίων επιλογής κειμένων με βάση το επίπεδο ελληνομάθειας

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

Αϊνστάιν. Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ. Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης

Αϊνστάιν. Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ. Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΦΕΥΡΕΤΕΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Αϊνστάιν Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης Περιεχόµενα Κεφάλαιο 1:...3 Κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα»

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα» Ημερομηνία 27/11/2015 Μέσο trikalakids.gr Συντάκτης Link http://www.trikalakids.gr/bookcorner/%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%bd %CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B7-%CE%B7- %CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1-

Διαβάστε περισσότερα

Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου

Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου Ημερομηνία 28/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://agrinio-life.gr/ Ιουλία Ιωάννου http://goo.gl/kpy6j7 Η Μαρίνα Γιώτη στο agrinio-life Συνέντευξη στην Ιουλία Ιωάννου 171 Views July 28, 2015 No Comments

Διαβάστε περισσότερα

Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές.

Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές. ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές. Είναι οι τεχνικές που εφαρμόζουν κατά τη διάρκεια της μελέτης που τους κάνουν να διαφέρουν, αλλά και η αυτοπεποίθηση που έχει ο κάθε μαθητής. Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη του Νικόλα Σμυρνάκη στην Εφημερίδα Ρεπόρτερ και στην Άντρη Κούννου

Συνέντευξη του Νικόλα Σμυρνάκη στην Εφημερίδα Ρεπόρτερ και στην Άντρη Κούννου Ημερομηνία 28/3/2106 Μέσο Συντάκτης Link http://www.islandofman.me/ Άντρυ Κούννου http://www.islandofman.me/interviews/i-epitychia-kryvotan-sto-komodino-mou/ Συνέντευξη του Νικόλα Σμυρνάκη στην Εφημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

Ιστοσελίδα: Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις

Ιστοσελίδα:  Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις Ιστοσελίδα: http://www.astro.auth.gr/~varvogli/ Γραφείο: ΣΘΕ, 4 ος όροφος, γραφείο 3 Ώρες: 10.00-12.00 καθημερινά Βιβλίο: Ομότιτλο, εκδόσεις Πλανητάριο, 200 σελίδες Ημερολόγιο μαθήματος Μέθοδος διδασκαλίας:

Διαβάστε περισσότερα

Δεν είναι λοιπόν μόνο οι γυναίκες που έχουν αυτήν την ανάγκη, αλλά κι οι άντρες επίσης, όσο σκληροί κι αν το παίζουν.

Δεν είναι λοιπόν μόνο οι γυναίκες που έχουν αυτήν την ανάγκη, αλλά κι οι άντρες επίσης, όσο σκληροί κι αν το παίζουν. Σε όποιο στάδιο της σχέσης κι αν βρίσκεστε, είτε είστε στην αρχή της είτε είστε ήδη δυο χρόνια μαζί, υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν αλλάζουν ποτέ, όπως η ανάγκη να νιώθει κάποιος ελκυστικός, απαραίτητος

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ΠΟΤΕ... αχινό! Εκπαιδευτικός σχεδιασμός παιχνιδιού: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Βασιλική Νίκα.

Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ΠΟΤΕ... αχινό! Εκπαιδευτικός σχεδιασμός παιχνιδιού: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Βασιλική Νίκα. Ήρθε ένας νέος μαθητής στην τάξη. Όλοι τον αποκαλούν ο «καινούριος». Συμφωνείς; 1 Δεν είναι σωστό να μη φωνάζουμε κάποιον με το όνομά του. Είναι σαν να μην τον αναγνωρίζουμε. Σωστά. Έχει όνομα και με αυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ( Πώς να γράφουμε καλύτερα στις εξετάσεις ) Μέρος της προσπάθειας των υποψηφίων για ένα καλύτερο αποτέλεσμα στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι και η αναζήτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Βασίλης Καραγιάννης Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στα τμήματα Β2 και Γ2 του 41 ου Γυμνασίου Αθήνας και διήρκησε τρεις διδακτικές ώρες για κάθε τμήμα. Αρχικά οι μαθητές συνέλλεξαν

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Τα τραγούδια των ανθρώπων μιλούσαν και μιλούν πάντα για τη μαγεία της γυναίκας. Μιλούν και τραγουδούν, άλλοτε με χαρά κι άλλοτε με θλίψη και με καημό, για τον ρόλο που η γυναίκα

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1

Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ένα από τα ζητήματα τα οποία έχει θεωρηθεί από τα πιο δύσκολα για την ανθρώπινη σκέψη (αυτό για την αρχή του κόσμου), έχει μια από τις παρακάτω απλοποιημένες απαντήσεις: 1) Ο κόσμος

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Επιλέγω τα συναισθήματα που βιώνω, και αποφασίζω για τον στόχο που θέλω να πετύχω.

Επιλέγω τα συναισθήματα που βιώνω, και αποφασίζω για τον στόχο που θέλω να πετύχω. Η ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΒΛΕΠΕΙΣ - Από το Κεφάλαιο 21, II. THE RESPONSIBILITY FOR SIGHT - 1. Έχουμε πει επανειλημμένα το πόσα λίγα σου ζητούνται για να μάθεις αυτά τα μαθήματα. Είναι η ίδια μικρή προθυμία που

Διαβάστε περισσότερα

Οι αριθμοί σελίδων με έντονη γραφή δείχνουν τα κύρια κεφάλαια που σχετίζονται με το θέμα. ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑ

Οι αριθμοί σελίδων με έντονη γραφή δείχνουν τα κύρια κεφάλαια που σχετίζονται με το θέμα. ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑ Τί σε απασχολεί; Διάβασε τον κατάλογο που δίνουμε παρακάτω και, όταν συναντήσεις κάποιο θέμα που απασχολεί κι εσένα, πήγαινε στις σελίδες που αναφέρονται εκεί. Διάβασε τα κεφάλαια, που θα βρεις σ εκείνες

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

...Μια αληθινή ιστορία...

...Μια αληθινή ιστορία... ...Μια αληθινή ιστορία... Στην αρχή ήταν μια άδεια σελίδα. Την είχε ο Καλός Ζωγράφος, που ήταν γνωστός για την ικανότητά του να ζωγραφίζει τέλειες εικόνες. Μια μέρα ο Ζωγράφος άρχισε να ζωγραφίζει αυτή

Διαβάστε περισσότερα

THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ STEVE WELLS GLOBAL FUTURIST, COO, FAST FUTURE, UK

THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ STEVE WELLS GLOBAL FUTURIST, COO, FAST FUTURE, UK THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ STEVE WELLS GLOBAL FUTURIST, COO, FAST FUTURE, UK SECOND YOUTH SUMMIT THE FUTURE WORKPLACE: THE NEW JOBS THE NEW SKILLS The youth takes over ΠΕΜΠΤΗ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 1 THE ECONOMIST

Διαβάστε περισσότερα

Τζιορντάνο Μπρούνο

Τζιορντάνο Μπρούνο http://hallofpeople.com/gr/bio/bruno.php Τζιορντάνο Μπρούνο Αποσπάσματα από έργα του (Την εποχή που εκκλησία και επιστήμη θεωρούσε υποδεέστερο το γυναικείο φύλο, ο Μπρούνο έγραψε): Εξετάστε λίγο την αλήθεια,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1 2 3 ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών έρευνα ανακάλυψη εφεύρεσηκαινοτομία-επινόηση εξέλιξη 4 5 Ανακάλυψη: εύρεση αντικειμένου που προϋπήρχε, αλλά ήταν άγνωστο. Ανακάλυψη (επιστήμη):

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804)

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ - ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ 1 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΝΤ (1724-1804) (Η σύντομη περίληψη που ακολουθεί και η επιλογή των αποσπασμάτων από την πραγματεία του Καντ για την ανθρώπινη γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: ΛΕΞΕΙΣ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: ΛΕΞΕΙΣ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: ΛΕΞΕΙΣ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1. Λέξεις και νόημα Η γλώσσα αποτελείται από λέξεις. Η λέξη είναι το μικρότερο τμήμα της γλώσσας

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα... 17

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα... 17 11 Προλογικό Σημείωμα... 17 Ενότητα Ι: Δημιουργική Αναζήτηση... 19 Δ01 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός και η Ανάδυση της Επιστημονικής Σκέψης...21 Δ1.1 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός... 21 Δ1.2 Η Επιστημονική Σκέψη... 22

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα