ΘΕΜΑ: Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΘΕΜΑ: Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΑΣΠΡΟΓΕΡΑΚΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ - ΣΟΦΙΑ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2002

2 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ο.Τ.Α. Τ.Α. Π.Δ. Δ.Κ.Κ. Δ.Σ. Ν.Π.Δ.Δ. Τ.Σ. Ν.Α. Ε.Ν.Α.Ε. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Τοπική Αυτοδιοίκηση Προεδρικό Διάταγμα Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας Διοικητικό Συμβούλιο Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Τοπικό Συμβούλιο Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ενιαίες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις Ελλάδος

3 Τ E I ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Τ.Α. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Τ.Α. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ Τ.Α. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ Τ.Α. ΤΟΠΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΗΣ Τ.Α. ΒΑΘΜΟΙ ΤΗΣ Τ.Α. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Τ.Α. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΨΗΦΙΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Η ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΡΘΡΟ 102 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Σελ

4 3.2 Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΩΝ Ο.Τ.Α ΟΙ Ο.Τ.Α. ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ Ο.Τ.Α. ΜΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 102 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ 50 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ 4.2 ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 51 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ 4.3 ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΗ ΤΗΣ 52 ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΒΕΝΙΖΕΑΟΥ ΤΟ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ Τ.Α ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΗ ΤΗΣ 62 ΜΕΙΟΨΗΦΙΑΣ 4.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 102 ΤΟΥ 65 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΕΙΣΗΓΗΣΗ Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένας από τα πλέον επίλεκτα θέματα της ελληνικής νομικής και πολιτικής σκέψης. Κατά παράδοξο τρόπο, ενώ ελάχιστα απασχολήθηκαν οι Έλληνες συγγραφείς με τη γέννηση και τη ανάπτυξη του κεντρικού ελληνικού Κράτους, μελέτησαν ιδιαίτερα την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Με τον όρο αυτοδιοίκηση γενικά χαρακτηρίζεται μια κατηγορία μορφών διοικητικής οργάνωσης με κοινό χαρακτηριστικό ένα βαθμό νομικής και πολιτικής αυτοτέλειας απέναντι στην κεντρική κρατική εξουσία. Ο νομικός τρόπος, το νομοτεχνικό εργαλείο για τη διασφάλιση αυτής της αυτοτέλειας είναι η δημιουργία ενός ξεχωριστού από το κράτος υποκειμένου δικαίου με σημείο αναφοράς έναν συγκεκριμένο χώρο ή μία συγκεκριμένη κοινωνική ύλη. Τέτοια, ξεχωριστά υποκείμενα δικαίου μπορεί να ασκούν διοίκηση και να λειτουργούν κατά τους κανόνες του δημοσίου δικαίου (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου), είτε να ανήκουν μεν στο δημόσιο, να αποτελούν ουσιαστικά κοινωνικό λειτούργημα, κυρίως στο πεδίο της παρέχουσας διοίκησης, αλλά να υπάγονται στους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου (νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου του δημοσίου τομέα). Ως κοινός όρος για τις δύο αυτές μορφές προτάθηκε ο όρος : δημόσια νομικά πρόσωπα. Αντικείμενο της εργασίας είναι η Αναθεώρηση του Συντάγματος και ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δηλαδή η διαδικασία της Αναθεώρησης του Συντάγματος η οποία οδήγησε στην ισχύ ενός νέου θεσμού όσον αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σκοπός της εργασίας είναι να καταγραφούν οι διατάξεις των νόμων του Συντάγματος που αναφέρονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και το πλαίσιο δράσης της πριν την αναθεώρηση και να παρατηρηθεί η διαμόρφωση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την Αναθεώρηση του Συντάγματος. Η μέθοδος που ακολουθείται στη μελέτη είναι από τα γενικά στοιχεία στα ειδικά. Ειδικότερα στο 1 κεφάλαιο γίνεται αναφορά στον ορισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα στοιχεία της, τα χαρακτηριστικά της, το σκοπό της, τη διάκρισή της, τους βαθμούς της και την ιστορική της εξέλιξη. Στο 2 κεφάλαιο ασχολούμαι με το Σύνταγμα και κυρίως με την έννοιά του, τον τρόπο με τον οποίο ψηφίζεται, το ρόλο του, την αναθεώρησή του και τη διαδικασία με την οποία γίνεται η αναθεώρηση. Στο 3 κεφάλαιο αναφέρομαι στο άρθρο 102 του Συντάγματος πριν την αναθεώρηση και την ανάλυσή του όσον αφορά τις αρμοδιότητες των Ο.Τ.Α. και τις σχέσεις τους με το Κράτος. 4

6 Τέλος στο 4 κεφάλαιο παραθέτω το αναθεωρημένο άρθρο 102 του Συντάγματος και κυρίως τις εισηγήσεις της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας αλλά και την ανάλυση του αναθεωρημένου άρθρου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Δ. Λυμπερόπουλο, υπεύθυνο βιβλιοθήκης της παλαιάς Βουλής, τον κ. Μ. Παπαδάκη, υπεύθυνο βιβλιοθήκης της παλαιάς Βουλής για την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφεραν, καθώς επίσης και τον επόπτη καθηγητή μου τον κ. Ο. Σπηλιόπουλο για την συνεργασία μας με σκοπό την περάτωση της εργασίας μου. 5

7 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ορισμός της Τ.Α. Το Συμβούλιο της Επικράτειας έκρινε ότι με τις διατάξεις των παραγράφων 1 Και 2 του άρθρου 102 του Συντάγματος δεν καθιερώνεται αυτονομία υπέρ των Ο.Τ.Α., ούτε εξουσία να θέτουν αυτοτελείς κανόνες δικαίου. Οι διατάξεις αυτές παρέχουν στους Ο.Τ.Α. μόνο αυτοδιοίκηση δηλαδή εξουσία να αποφασίζουν με δικά τους όργανα για τις τοπικές υποθέσεις μέσα στο πλαίσιο των γενικών κανόνων που διέπουν την οργάνωση και τη λειτουργία τους. 1.2 Χαρακτηριστικά της Τ.Α. Τα χαρακτηριστικά στοιχεία της έννοιας της Τ.Α. είναι δύο: 1. Η διοικητική αυτοτέλεια, διότι μόνο έτσι ενεργοποιείται η «αυτοδιοίκηση». Η διοικητική αυτοτέλεια σημαίνει: α) θετικώς, ότι τα διοικούντα τους Ο.Τ.Α. όργανα είναι ξεχωριστά, δηλαδή αρχές εκλεγόμενες με καθολική και μυστική ψηφοφορία, β)αρνητικώς, ότι δεν είναι όργανα του Κράτους. Η αυτοδιοίκηση όμως δεν σημαίνει ότι οι Ο.Τ.Α. απολαμβάνουν και αυτονομίας, δηλαδή ότι ασκούν αυτοτελώς νομοθετική εξουσία. Διότι η αυτοδιοίκηση σημαίνει άσκηση εξουσίας «καθαρά διοικητικής» και όχι «νομοθετικής». 2. Η οικονομική αυτοτέλεια, διότι μόνο έτσι καθίσταται δυνατή η διοίκηση, δηλαδή η διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. Κατά το Σύνταγμα δεν φαίνεται να θεμελιώνεται η οικονομική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α., διότι: Το Κράτος «μεριμνά» απλώς για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων, προς εκπλήρωση της αποστολής τους, κατά συνέπεια το Κράτος δεν «υποχρεούται», ρητά, να εξασφαλίσει τους αναγκαίους πόρους. Το Κράτος εισπράττει φόρους ή τέλη -επιβαλλόμενα υπέρ των Ο.Τ.Α. από τον νόμο- και στη συνέχεια αποδίδει και κατανέμει τούτα μεταξύ των Ο.Τ.Α. Η απόλαυση «αυτοτέλειας» εξαρτάται από κρατικές παροχές. Από την οικονομική αυτοτέλεια διαφέρει η δημοσιονομική αυτοτέλεια, διότι η τελευταία αναφέρεται στη νομική δυνατότητα να έχουν δική τους διαχείριση δηλαδή προϋπολογισμό κτλ.

8 7 1.3 Στοιχεία που Συνθέτουν το Περιεχόμενο της Τ.Α. 1. Συστατικά στοιχεία : Χώρος Άνθρωποι, που διαβούν στο δεδομένο τούτο χώρο Τοπικές υποθέσεις, που συνιστούν το αντικείμενο της Τ.Α. Ικανότητα, δηλαδή εξουσία διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων Άσκηση της εξουσίας από όργανα των Ο.Τ.Α. υπό δική τους ευθύνη, τα οποία υπό δημοκρατικό καθεστώς, αναδεικνύονται με εκλογή κατ εφαρμογή της λαϊκής κυριαρχίας. 2. Αειτουργικά στοιχεία: Μέσα διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων, δηλαδή άμεσα και έμμεσα όργανα για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων και περιουσία. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στην Τ.Α. να μεριμνήσει για τη θεραπεία των τοπικών υποθέσεων κατά τρόπο αποκλείοντα την συνεχή εξάρτηση της λήψης αποφάσεων εκ μέρους της Κεντρικής Εξουσίας. Το λειτουργικό στοιχείο της περιουσίας, έχει μειωθεί ποσοτικά και Ποσοτικά, σε τέτοια έκταση, ώστε το νεώτερο ελληνικό Κράτος να συντηρεί οικονομικά την Τ.Α. Σχέση Κράτους και Τοπικής εξουσίας, που καθορίζει τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο της κρατικής εποπτείας επί των Ο.Τ.Α. Είναι χαρακτηριστική η αρχική πρόθεση του νεώτερου ελληνικού Κράτους να εξαρτά τη δράση της Τ.Α. από την κεντρική εξουσία. 1.4 Σκοπός της Τ.Α. Άμεσος διοικητικός σκοπός της Τ.Α. είναι η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων που εκφράζεται με την υποχρέωση κάθε Ο.Τ.Α. να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την καλύτερη διαβίωση των κατοίκων της περιοχής. Απώτερος όμως πολιτικός σκοπός είναι η παροχή πολιτικής δημοκρατικής αγωγής, ώστε να εξοικειωθεί ο πολίτης - δημότης με τη διαχείριση των κοινών. Ώστε αργότερα να μπορέσει να μετάσχει αμεσότερα στην άσκηση της εξουσίας της Τ.Α. αλλά και του Κράτους.

9 8 1.5 Τοπικές Υποθέσεις Δεν μπορεί να γίνει απαρίθμηση των «τοπικών υποθέσεων», ανεξάρτητα από χώρο και χρόνο, διότι αυτές ποικίλλουν ανάλογα με τις εποχές και εξαρτώνται τόσο από τη μορφή (φύση) του χώρου, όσο και από τον αριθμό των ανθρώπων που κατοικούν σ αυτόν. Οι τοπικές υποθέσεις δεν μπορούν να προσδιορισθούν με ακρίβεια, ούτε ποιοτικά ούτε όμως ποσοτικά. Ο κύκλος πάντως των τοπικών υποθέσεων είναι ορισμένος εφόσον πρέπει απαραίτητα να συνδέονται ουσιωδώς με την θεραπεία των αναγκών του δεδομένου χώρου, διότι μόνο τότε είναι τοπικές. 1.6 Διάκριση της Τ.Α. Η Τ.Α. μπορεί να διακριθεί ως ακολούθως: Διοικητική και πολιτική Στενή και ευρεία, δηλαδή πρώτης βαθμίδας (κοινότητα, δήμος) και δεύτερης βαθμίδας(νομαρχιακή ή επαρχιακή αυτοδιοίκηση) ή ενδεχομένως και τρίτης βαθμίδας (νομαρχιακή ή περιφερειακή αυτοδιοίκηση) Η πρώτη βαθμίδα Τ.Α. διασφαλίζεται ρητά από το Σύνταγμα. Οι λοιπές βαθμίδες μπορούν να ορισθούν με νόμο. Με νόμο μπορεί να προβλεφθεί ότι στη διοίκηση των Ο.Τ.Α. δεύτερης βαθμίδας συμμετέχουν αιρετοί αντιπρόσωποι τοπικών επαγγελματικών, επιστημονικών και πνευματικών οργανώσεων αλλά και της κρατικής διοίκησης, έως το ένα τρίτο του όλου αριθμού των μελών (άρθρο 102 παρ. 4 Συντάγματος) Για την καθιέρωση αποτελεσματικής Τ.Α. δευτέρου βαθμού πρέπει να προηγηθεί ενίσχυση της διοικητικής αποκέντρωσης. Η καθιέρωση Τ.Α. τρίτου βαθμού προϋποθέτει επιτυχή ενίσχυση της αποκέντρωσης και εδραίωση της Τ.Α. δευτέρου βαθμού.

10 1.7 Βαθμοί της Τ.Α. Οι οργανισμοί Τ.Α. διακρίνονται σε δύο βαθμούς: Α' βαθμός : περιλαμβάνει τις Κοινότητες, τους Δήμους και τα Τοπικά Συμβούλια των Δήμων που προέρχονται από συνένωση. Τα όργανα διοίκησης των Δήμων είναι το δημοτικό συμβούλιο, η δημαρχιακή επιτροπή και ο δήμαρχος. Το δημοτικό συμβούλιο που εκλέγεται άμεσα από το λαό, αποτελείται από έντεκα μέλη σε δήμους με πληθυσμό έως κατοίκων, δεκαπέντε μέλη σε δήμους έως κατοίκων, δεκαεννέα σε δήμους έως κατοίκων, είκοσι πέντε σε δήμους έως κατοίκων, τριάντα ένα σε δήμους έως κατοίκους, τριάντα πέντε σε δήμους έως κατοίκων, τριάντα εννέα σε δήμους έως και κατοίκων και σαράντα ένα σε δήμους κατοίκων και πάνω. Η δημαρχιακή επιτροπή που εκλέγεται κάθε δύο χρόνια από το δημοτικό συμβούλιο ανάμεσα στα μέλη του, αποτελείται από το δήμαρχο ή τον αντιδήμαρχο που έχει ορίσει ο δήμαρχος ως πρόεδρο και από δύο μέλη, αν το συμβούλιο έχει ως και δεκαπέντε μέλη, τέσσερα αν το συμβούλιο έχει ως και τριάντα ένα μέλη και έξι αν το συμβούλιο έχει ως και σαράντα ένα μέλη. Ο δήμαρχος εκλέγεται επίσης άμεσα από το λαό για περίοδο τεσσάρων ετών και ασκεί εκτελεστικές αρμοδιότητες. ΕΓ βαθμός: περιλαμβάνει τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. Όργανα διοίκησης των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων είναι Το νομαρχιακό συμβούλιο Η νομαρχιακή επιτροπή Ο πρόεδρος του νομαρχιακού συμβουλίου Τα % των μελών του νομαρχιακού συμβουλίου εκλέγονται από τους δημότες των Δήμων και των κοινοτήτων που περιλαμβάνονται στην εδαφική περιοχή της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία. Το Va των μελών προέρχεται από εκπροσώπους των τοπικών επαγγελματικών, επιστημονικών και πνευματικών οργανώσεων που εκλέγονται από το διοικητικό τους συμβούλιο και από εκπροσώπους της κρατικής διοίκησης που ορίζονται από το νομάρχη. 9

11 10 O N. 1622/1986 προέβλεπε ότι ο χρόνος έναρξης της λειτουργίας των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων θα καθοριζόταν με προεδρικό διάταγμα. Τελικά ο δεύτερος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης θεσπίστηκε στη χώρα μας με το Ν.2218/1994 και οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης έγιναν τον Οκτώβριο του Αναφορά στην Ιστορική Εξέλιξη της Τ.Α. στην Ελλάδα Ο θεσμός της Τ.Α. στην Ελλάδα έχει πλούσια προϊστορία, γιατί έχει τις ρίζες του στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους. Μορφές τοπικής αυτοδιοίκησης παρουσιάζονται ήδη από τον καιρό της τουρκοκρατίας με βάση κανόνες εθιμικού δικαίου. Τέτοια μορφώματα τοπικής αυτοδιοίκησης ελέγχονται από τουρκική εξουσία και μάλιστα την εξυπηρετούν στην είσπραξη των φόρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι όχι μόνο στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο αλλά και κατά τα έτη της τουρκοκρατίας ο ελληνισμός είχε διαμορφωθεί πολιτειακά ως Κοινότητα. Πράγματι η μελέτη των μορφών αυτοδιοίκησης επί τουρκοκρατίας ανάγει την ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση σε παράγοντα δημιουργίας της ελληνικής κρατικότητας και των πρώτων φορέων της λαϊκής κυριαρχίας. Επομένως ιστορικά η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση έγινε στοιχείο του ελληνικού συνταγματικού πολιτισμού. Τα πρώτα επαναστατικά Συντάγματα αναφέρονται σε κάποια πρώτα τμήματα «αυτοδιοίκησης» που στην πραγματικότητα πρόκειται για μορφές αποκεντρωμένης κρατικής διοίκησης. Η καθιέρωση του θεσμού δεν συντελέστηκε στο επίπεδο του Συντάγματος αλλά στο επίπεδο του κοινού νομοθέτη, με το νόμο της «περί συστάσεως των Δήμων», που καθιέρωσε το Δήμο ως τη μόνη μονάδα τοπικής αυτοδιοίκησης και που προέβλεπε ειδική εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη των δημοτικών αρχόντων, σε εποχή, που δεν είχαν θεσπιστεί εκλογικές διαδικασίες για ανάδειξη λαϊκής αντιπροσωπείας. Εκλογικό δικαίωμα ο νόμος παρείχε σε δημότες με ορισμένο εισόδημα, κατοχυρώνοντας έτσι τους αστούς στη δημοτική εξουσία. Σύμφωνα με το νόμο το δημοτικό συμβούλιο εκλεγόταν σε μυστική ψηφοφορία από το ειδικό εκλεκτορικό σώμα που αποτελούταν από τους πολίτες του δήμου.

12 Αντιθέτως ο Δήμαρχος διοριζόταν από το Βασιλιά ανάμεσα σε τρεις προσωπικότητες του τόπου, που πρότεινε «εμμέσως» το δημοτικό συμβούλιο. Επίσης διορίζονταν από το Βασιλιά εκλεγόμενοι Πάρεδροι για να επικουρούν το Δήμαρχο στην άσκηση των εκτελεστικών του καθηκόντων. Ο αριθμός τους ήταν ανάλογος με τον πληθυσμό του τόπου και τις ανάγκες της υπηρεσίας, προσδιοριζόταν δηλαδή από το γεγονός ότι κάθε δήμος αποτελούταν από περισσότερα του ενός χωρία. Ο Νόμος της ήταν έργο του μέλους της Αντιβασιλείας Georg Ludwig von Maurer και εξέφραζε την γαλλική αντίληψη για την τοπική αυτοδιοίκηση. Έτσι οι Βαυαροί νομοθέτες εισήγαγαν τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς σε δημοτικό επίπεδο. Οι κύριες γραμμές που διήπαν το νομοθέτημα αυτό ήταν οι παρακάτω: Οι δημότες διακρίνονται σε απλά μέλη του δήμου και πολίτες του δήμου, οι οποίοι προσδιορίζονταν από την ιδιοκτησία τους Οι δήμοι αναγνωρίζονταν ως υποκείμενα ιδιαίτερων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, που άνηκαν στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου. Η αρμοδιότητά τους περιορίστηκε στη διάκριση των τοπικών υποθέσεων. Επειδή όμως η διαχείριση των τοπικών υποθέσεων ή τοπικών συμφερόντων» αφορά και ολόκληρο το Κράτος, ένα δικαίωμα εποπτείας επί των δήμων θεωρήθηκε αυτονόητο. Οι αρμοδιότητες των δήμων ήταν πολύ εκτεταμένες περιλαμβάνοντας ευρύ φάσμα των σύγχρονων διοικητικών δραστηριοτήτων του Κράτους, στις οποίες συγκαταλέγονταν η υγεία, η κοινωνική πρόνοια, η στοιχειώδης εκπαίδευση, η διασφάλιση της ιδιοκτησίας, η αστυνομία. Πόροι των δήμων ήταν εκτός της δημοτικής περιουσίας, τα αστυνομικά πρόστιμα, έμμεσοι δημοτικοί φόροι, το προϊόν εράνων, η εργασία των δημοτών Επομένως βασικός σταθμός εξέλιξης είναι το άρθρο 105 του Συντάγματος του 1864 που μνημόνευε το θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης ορίζοντας ότι : «Η εκλογή των δημοτικών αρχών θέλει γίνεσθαι δι αμέσου, καθολικής και μυστικής δια σφαιριδίων ψηφοφορίας». Υποχρεώθηκε έτσι και ο νομοθέτης να εκδημοκρατίσει την εκλογική διαδικασία και να καταργήσει την ιδιότητα του «μάλλον φορολογούμενου» ως προϋπόθεση άσκησης του ενεργητικού εκλογικού δικαιώματος. Ούτε με την αναθεώρηση του 1941 το Σύνταγμα περιέλαβε ρητή συνταγματική καθιέρωση του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από το άρθρο 105 αφαιρέθηκαν μόνο οι φράσεις «άμεσου» και «μυστικής δια σφαιριδίων» 11

13 12 Ένα χρόνο μετά, με τον Ν. ΔΝΖ/1912 «περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» που ίσχυσε από το 1914, καταργήθηκε ο νόμος της Αντιβασιλείας και ετέθη ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης σε νέες βάσεις που ανταποκρίνονταν σε άλλη συνταγματικοπολιτική θεώρηση της πολιτείας. Στόχος της νέας ρύθμισης ήταν η κατάργηση της ισχυρής τοπικής εξουσίας του Δημάρχου, η οποία είχε τότε ως συνέπεια την εξάρτηση του βουλευτή από τον Δήμαρχο της μεγάλης επιρροής. Με τον Ν. ΔΝΖ εισήχθη η βασική διάκριση των νομικών προσώπων τοπικής αυτοδιοίκησης σε δήμους και κοινότητες, με τέτοιες διαφορές στις οργανωτικές τους δομές, ώστε να ανταποκρίνονταν στην εδαφική και πληθυσμιακή έκταση του αυτοδιοικούμενού χώρου. Η λογική του Ν. ΔΝΖ/1912, παρά τις πολλαπλές τροποποιήσεις που υπέστη και τις δύο κωδικοποιήσεις του (με τα διατάγματα της και ), διασώζεται και στο πλαίσιο του ν.δ. 2888/1954 «περί κυρώσεως δημοτικού και κοινοτικού κώδικος» με τον οποίο θεσπίστηκε νέο δίκαιο τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Η πρώτη συνταγματική κατοχύρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης συντελείτε με το άρθρο 107 του δημοκρατικού Συντάγματος του Η ρύθμιση είναι λεπτομερής και χαρακτηρίζεται από μία αυστηρά δημοκρατική λογική που δεν αφήνει περιθώρια περιοριστικών αποκλίσεων στον κοινό νομοθέτη. Ειδικότερα: > Κατά το άρθρο 107 παρ. 1: «Το Κράτος διαιρείται εις περιφέρειας, εντός των οποίων οι πολίται διαχειρίζονται απ ευθείας τας τοπικάς υποθέσεις, ως νόμος θέλει ορίσει». Η παρ. 2 του άρθρου 107 ορίζει την κοινότητα ως την απαραίτητη πρώτη βαθμίδα τέτοιων οργανισμών και θεσπίζει, ως υποχρεωτική, τη δεύτερη βαθμίδα τοπικής αυτοδιοίκησης. > Την αποφασιστική αρμοδιότητα - κατά την παρ. 2 του άρθρου 107 έχουν απαραιτήτως αιρετά όργανα, που πρέπει να εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία «... ή και αμέσως εις το σύνολον των εις έκαστον εξ αυτών ανηκόντων πολιτών». > Η παρ. 4 του άρθρου 107 εγγυάται το δικαίωμα της αυτοδιοίκησης, περιορίζοντας ρητά την εποπτεία του Κράτους σε «... μόνον ανώτατη εποπτείαν επί των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης μη εμποδίζουσαν την πρωτοβουλία και την ελευθέραν δράσιν αυτών.

14 Αντίθετα προς το Σύνταγμα του 1927, φειδωλό στις ρυθμίσεις του είναι το άρθρο του 99 του Συντάγματος του 1952, που περιορίζεται σε μία γενική αναφορά στην τοπική αυτοδιοίκηση και στη εκλογή των δημοτικών και κοινοτικών αρχών με καθολική ψηφοφορία. 13

15 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η Έννοια του Συντάγματος Ο όρος Σύνταγμα χρησιμοποιείτε με δύο έννοιες: α) με την ουσιαστική και β) με την τυπική. Το Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια είναι ο θεμελιώδης νόμος και έτσι διακρίνεται από τους λοιπούς νόμους, που ονομάζονται «κοινοί» νόμοι. Οποιοδήποτε Κράτος είχε και έχει ένα ουσιαστικό Σύνταγμα. Η ουσιαστική διάκριση μεταξύ του Συντάγματος και των νόμων ανάγεται στον Αριστοτέλη, ο οποίος διέκρινε στα «πολιτικά» του την «πολιτείαν» από τους «νόμους». Αυτός όρισε το ουσιαστικό Σύνταγμα ως τους κανόνες, οι οποίοι ρυθμίζουν τις αρχές, την κατανομή των εξουσιών, το ανώτατο όργανο και το σκοπό του Κράτους. Ο αριστοτέλειος αυτός ορισμός του ουσιαστικού Συντάγματος κράτησε και κρατεί κατά βάση στη σύγχρονη επιστήμη. Εντούτοις, ο ορισμός του Συντάγματος υπό ουσιαστική έννοια, που επικρατεί στην ελληνική και αλλοδαπή επιστήμη δεν ταυτίζεται πλήρως με τον αριστοτέλειο. Ο ορισμός από τη μία μεριά είναι ευρύτερος από τον αριστοτέλειο γιατί περιλαμβάνει τα ατομικά δικαιώματα που δεν αναφέρονται καθόλου σ εκείνον και από την άλλη στενότερος γιατί δεν περιέχει τον σκοπό του Κράτους. Ο αριστοτέλειος ορισμός δεν περιέλαβε τα ατομικά δικαιώματα ενόψει της αρχής της παντοδυναμίας του Κράτους, που επικράτησε στην αρχαία Ελλάδα. Η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και η αρχή της διακρίσεως των εξουσιών αποτελούν τα δύο κλασσικά συστατικά στοιχεία του Συντάγματος ενός φιλελεύθερου Κράτους Δικαίου. Σύνταγμα υπό την τυπική έννοια είναι ο θεμελιώδης νόμος του Κράτους, που είναι γραπτός και έχει αυξημένη τυπική δύναμη απέναντι στους κοινούς νόμους. Από τον ορισμό αυτό προκύπτουν τα δύο ουσιώδη εννοιολογικά στοιχεία του τυπικού Συντάγματος, δηλαδή η γραπτή διατύπωση και η αυξημένη τυπική δύναμη απέναντι στους κοινούς νόμους (αυστηρότητα). Η γραπτή διατύπωση αποτελεί το αναμφίβολο συστατικό στοιχείο της τυπικής έννοιας του Συντάγματος. Αντίθετα, είναι αμφίβολο αν η αυστηρότητα αποτελεί ουσιώδες εννοιολογικό στοιχείο του τυπικού Συντάγματος. Η κρατούσα και ορθότερη γνώμη λύνει το ζήτημα αυτό καταφατικά. Τη γνώμη αυτή υποστήριξε και ο G. Jellinek, ο οποίος

16 διέβλεψε «το ουσιώδες νομικό γνώρισμα» των συνταγματικών νόμων «στην αυξημένη τυπική δύναμή» τους. Υποστηρίχτηκε όμως και η αντίθετη άποψη από ορισμένους συγγραφείς, οι οποίοι θεώρησαν την αυστηρότητα ως συνηθισμένο αλλά όχι αναγκαίο συστατικό στοιχείο της τυπικής έννοιας του Συντάγματος. Έτσι το τυπικό Σύνταγμα κατά την κρατούσα γνώμη, ταυτίζεται με το αυστηρό Σύνταγμα, ενώ, κατά την αντίθετη άποψη, αυτό ταυτίζεται με το γραπτό. Η τυπική έννοια του Συντάγματος θεωρείται ορθά ως «η μοναδική νομική έννοια» αυτού, γιατί αυτή εξασφαλίζει την υπεροχή του. Το τυπικό Σύνταγμα μπορεί να αποτελείται από ένα ενιαίο κείμενο ή από περισσότερα κείμενα. Ο τύπος του ενιαίου Συντάγματος επικρατεί στα σύγχρονα Κράτη. Μη ενιαίο Σύνταγμα, είναι, για παράδειγμα, το ισχύον ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Αυστρίας, το οποίο αποτελείται από το Συνταγματικό νόμο του 1920 και πολλά άλλα κείμενα που έχουν σύμφωνα με το άρθρο 149 αυτού συνταγματική ισχύ και το ισχύων Σύνταγμα Σουηδίας που αποτελείται από το συνταγματικό κείμενο του 1975, το νόμο περί διαδοχής και το νόμο περί της ελευθερίας του τύπου. Ως ιστορικό παράδειγμα μη ενιαίου Συντάγματος μπορεί να αναφερθεί το Σύνταγμα της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που αποτελείται από τρεις Συνταγματικούς νόμους του έτους Ο τύπος του ενιαίου Συντάγματος επικράτησε και στη χώρα μας κατ' αρχήν. Η αρχή όμως αυτή παραβιάστηκε επανειλημμένα με τη διατήρηση σε ισχύ των ψηφισμάτων και των συντακτικών πράξεων που αποτελούσαν και εξακολουθούν να αποτελούν το «Παρασύνταγμα». Η ουσιαστική και τυπική έννοια του Συντάγματος δεν ταυτίζονται, γιατί από τη μία μεριά το Σύνταγμα υπό τυπική έννοια δεν περιλαμβάνει μόνο κανόνες του ουσιαστικού Συντάγματος, αλλά και κανόνες που αναφέρονται σε άλλους κλάδους του δικαίου και από την άλλη οι κανόνες του Συνταγματικού δικαίου δεν περιέχονται αποκλειστικά στο συνταγματικό κείμενο, αλλά και σε άλλα νομοθετικά κείμενα ή ακόμη και σε έθιμα. Έτσι, στο ισχύον Σύνταγμά μας περιλαμβάνονται κανόνες που αναφέρονται στο Εκκλησιαστικό, το Δικονομικό, το Διοικητικό και το Ιδιωτικό Δίκαιο. Αντίθετα δεν περιέχονται σ αυτό οι κανόνες του Συνταγματικού Δικαίου π.χ. περί της εκλογής των βουλευτών, περί της λειτουργίας της Βουλής και άλλα. 15

17 Η Διάκριση του Συντάγματος Το Σύνταγμα διακρίνεται σε : α) γραπτό και άγραφο και β) αυστηρό και ήπιο. Α) Γραπτό είναι το Σύνταγμα που θεσπίζει η πολιτεία με τις εξουσιαστικές της διαδικασίες και έχει πάρει μορφή γραπτή. Είναι συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, συστηματοποιημένο σε ενιαίο κώδικα. Η έννοια του άγραφου Συντάγματος είναι ταυτόσημη με την έννοια του συνταγματικού εθίμου1. Β) Είναι μία διάκριση που αναφέρεται αποκλειστικά στην ιεραρχική θέση του συνταγματικού κανόνα μέσα στην έννομη τάξη της πολιτείας. Αυστηρό είναι το (αναγκαστικά γραπτό) Σύνταγμα, όταν για την τροποποίηση και κατάργηση των κανόνων του ισχύουν προϋποθέσεις άλλες και αυστηρότερες από εκείνες που ισχύουν για τη θέσπιση, τροποποίηση ή κατάργηση του κοινού δικαίου. Τις προϋποθέσεις αυτές τις ορίζει κυριαρχικά το ίδιο το Σύνταγμα στο κείμενό του. Τέτοιες προϋποθέσεις γνωρίζει η συνταγματική πρακτική στις διάφορες χώρες: αυξημένη πλειοψηφία, σύμπραξη περισσότερων οργάνων της πολιτείας, παρεμβολή βουλευτικών εκλογών, πάροδος ορισμένου χρόνου από τη θέσπιση του Συντάγματος και άλλα. Είναι επίσης δυνατό να ορίζει το αυστηρό Σύνταγμα πως ορισμένες διατάξεις του, οι θεμελιώδεις ή κάποιες συγκεκριμένα μνημονευόμενες, δεν μπορεί ούτε να τροποποιηθούν ούτε να καταργηθούν. Ήπιο είναι το Σύνταγμα του οποίου οι κανόνες μπορούν να τροποποιηθούν ή να καταργηθούν με την κοινή νομοθετική διαδικασία Συντακτική Εξουσία Συντακτική εξουσία ονομάζεται η εξουσία ψηφίσεως και τροποποιήσεως του Συντάγματος. Η συντακτική εξουσία διακρίνεται στην πρωτογενή συντακτική εξουσία και την παράγωγη συντακτική εξουσία ή αναθεωρητική εξουσία ή λειτουργία. Η πρώτη μορφή της συντακτικής εξουσίας εμφανίζεται κατά την 1Το Συνταγματικό έθιμο αποτελεί συνταγματική πηγή του συνταγματικού δικαίου δηλαδή συμπλήρωση των κενών που ο συνταγματικός νομοθέτης δεν μπόρεσε να προβλέψει.

18 17 κατάρτιση του πρώτου Συντάγματος ενός Κράτους ή του νέου Συντάγματος στη περίπτωση της βίαιης κατάλυσης του υπάρχοντος Συντάγματος. Αντίθετα η αναθεωρητική εξουσία είναι η εξουσία αναθεωρήσεως του υπάρχοντος Συντάγματος. Η βασική διαφορά μεταξύ της πρωτογενούς συντακτικής εξουσίας και της αναθεωρητικής εξουσίας συνίσταται στο ότι η πρώτη είναι νομικά απεριόριστη (κυρίαρχη), ενώ η δεύτερη προϋποθέτει πάντοτε την ύπαρξη Συντάγματος και ασκείται σύμφωνα με τις διατάξεις του. Έτσι η αναθεωρητική εξουσία αποτελεί μία συντεταγμένη εξουσία ή μία αρμοδιότητα οργάνου του Κράτους. Υποστηρίζεται και η γνώμη που επικράτησε στη μεταπολεμική γερμανική επιστήμη και νομολογία και η οποία δέχεται ότι η συντακτική εξουσία και με τις δύο μορφές της δεσμεύεται από το φυσικό ή υπερθετικό δίκαιο και ότι τα δικαστήρια οφείλουν να μην εφαρμόζουν τις αντίθετες μ αυτό συνταγματικές διατάξεις Η διάκριση μεταξύ της συντακτικής εξουσίας και της κοινής νομοθετικής εξουσίας έχει σημασία μόνο στα αυστηρά Συντάγματα. Η διάκριση αυτή καθιερώθηκε από την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση, ενώ η θεωρητική θεμελίωση αυτής ανάγεται στον Sieyes. Οι δύο αυτές Επαναστάσεις διακήρυξαν επίσης το δικαίωμα του λαού να αναθεωρεί το Σύνταγμα. 2.4 Ο Φορέας της Συντακτικής Εξουσίας. Η Επανάσταση υιοθέτησε τη θεωρία περί της συντακτικής εξουσίας του λαού. Πράγματι κατά τη διάρκεια αυτής θεωρήθηκε ως αυτονόητο ότι ο λαός ήταν ο αποκλειστικός φορέας της συντακτικής εξουσίας, που άσκησε με τους αντιπροσώπους του -μέλη των εθνικών συνελεύσεων. Και τα τρία Συντάγματα του Αγώνα ψηφίστηκαν από τέτοιες αντιπροσωπευτικές Συνελεύσεις. Η θεωρία περί της συντακτικής εξουσίας του λαού εγκαταλείφθηκε μετά την καθιέρωση του μοναρχικού πολιτεύματος υπό την πίεση των τριών «Προστάτιδων Δυνάμεων», οι οποίες επέβαλαν αυτό στη Χώρα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 22ας Ιανουάριου 1830 και τη συνθήκη του

19 18 Λονδίνου της 25ης Απριλίου Ως αναγκαία συνέπεια της μοναρχικής μορφής του πολιτεύματος, που προβλέφθηκε από τις διεθνείς αυτές πράξεις, θεωρήθηκε η σύμπραξη του Μονάρχη για την οριστική ψήφιση του Συντάγματος. Την άποψη αυτή δέχτηκε ήδη η Ε' Εθνοσυνέλευση, που ψήφισε το μοναρχικό Σύνταγμα του 1832 και η οποία προέβλεψε με το ΚΑ' Ψήφισμα της 15ης Μαρτίου 1832 της επικύρωσής του από το Μονάρχη. Την ίδια άποψη αναγκάστηκε να δεχτεί υπό την πίεση των αντιπροσώπων των τριών Δυνάμεων και η «κατά συνέχειαν» Δ, Εθνοσυνέλευση, η οποία συνήλθε στην Πρόνοια στις 11 Ιουνίου Το δεύτερο μοναρχικό Σύνταγμα (1844), ψηφίστηκε επίσης με τη σύμπραξη του Βασιλιά και των πληρεξουσίων του Έθνους, πράγμα που ανέφερε το Β' Διάταγμα της 18ης Μαρτίου 1844 που προτάχθηκε σ αυτό. Μετά την κατάργηση του μοναρχικού πολιτεύματος και την εκ νέου καθιέρωση του δημοκρατικού ( ), ως αποκλειστικός φορέας της συντακτικής εξουσίας θεωρήθηκε και πάλι ο λαός. Τη θεμελιώδη αυτή αρχή καθιέρωσε το άρθρο 2 του Ψηφίσματος της Β' Εθνοσυνέλευσης της Αθήνας της 9ης Οκτωβρίου 1863, ορίζοντας ότι ο βασιλιάς είχε το δικαίωμα της κυρώσεως των νομοθετημάτων της Συνελεύσεως πλην του Συντάγματος. Η αρχή περιλήφθηκε στο Σύνταγμα που ψηφίστηκε από την ίδια Συνέλευση (1864) και σε όλα τα μεταγενέστερα Συντάγματά μας, που ανέθεσαν στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου την αναθεώρησή τους. 2.5 Τα Συστήματα Ψηφίσεως των Συνταγμάτων Όλα τα δημοκρατικά Συντάγματα ψηφίστηκαν ή αναθεωρήθηκαν από ειδικές Εθνικές Συνελεύσεις ή Αναθεωρητικές Βουλές. Ειδικότερα, το πρώτο Σύνταγμα της Επαναστάσεως και γνωστό ως «Σύνταγμα της Επιδαύρου» ψηφίστηκε από την Α' Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου (1822). Το δεύτερο Σύνταγμα του Αγώνα και γνωστό ως «Σύνταγμα του Άστρους» ψηφίστηκε από τη Β ' Εθνική Συνέλευση του Άστρους (1823).Το τρίτο και τελευταίο Σύνταγμα του Αγώνα και γνωστό ως

20 19 «Σύνταγμα της Τροιζήνας» ψηφίστηκε από την Γ' Εθνική Συνέλευση, που συνήλθε αρχικά (6/4/1826) στην Επίδαυρο και κατόπιν (27/3/1827) στην Τροιζήνα. Το πρώτο μεταπαναστατικό δημοκρατικό Σύνταγμα και γνωστό ως «Σύνταγμα του 1864» ψηφίστηκε από την Β' Εθνική Συνέλευση της Αθήνας ( ). Η πρώτη αναθεώρηση αυτού έγινε από την Β' Αναθεωρητική Βουλή (1911). Το Σύνταγμα του 1925 ψηφίστηκε από την Τριακονταμελή Συνταγματική Επιτροπή, που συστήθηκε με το Ψήφισμα της Δ' Εθνικής Συνέλευσης της Αθήνας της 30ης Ιουνίου Η κύρωση και η αναθεώρηση του Συντάγματος αυτού έγιναν από τη Βουλή, που προήλθε από τις εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 1926, σύμφωνα με το διάταγμα περί της προκηρύξεώς του. Το Σύνταγμα του 1952 ψηφίστηκε από τη Βουλή, που αναδείχτηκε από τις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, σύμφωνα με το Διάταγμα της προκηρύξεώς τους. Το ισχύον Σύνταγμα ψηφίστηκε από την Ε' Αναθεωρητική Βουλή (1975) και αναθεωρήθηκε από την ΣΤ' Αναθεωρητική Βουλή (1986). 2.6 Ο Ρόλος του Συντάγματος Το Σύνταγμα είναι ένας νόμος, ένα σύστημα κανόνων δικαίου, κατεξοχήν Πολιτικό. Τόσο η διαδικασία παραγωγής του όσο και το αντικείμενό του (δομή της πολιτείας και σχέση πολίτη-εξουσίας) προσδιορίζονται από τις πρωταρχικές ιστορικές διαδικασίες και τις βασικές σχέσεις που συνθέτουν ως σύνολο τις σύγχρονες οργανωμένες πολιτικές ενότητες. Τα Συντάγματα εκφράζουν και συμπυκνώνουν, στο νομικό επίπεδο, τον ιστορικά εναλλασσόμενο συσχετισμό των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων οι οποίες κινούνται παράλληλα ή αντίθετα στο σύνολο του κοινωνικού σχηματισμού (δηλαδή στο ιδεολογικό, κοινωνικό, πολιτικό επίπεδο κ.τ.λ.). Το εκάστοτε κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας ζητάει με τη θέσπιση κανόνων Συνταγματικού Δικαίου, να διασφαλίσει και να συστηματοποιήσει την έννομη τάξη που προκύπτει και θα προκύπτει από την εναλλαγή αυτή. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκει συγχρόνως να κατευθύνει και να

21 20 θέσει τα όρια εξέλιξης και των άλλων - μη νομικών - επιπέδων, που συνθέτουν το σύνολο του συγκεκριμένου κοινωνικού σχηματισμού. Αυτό σημαίνει ότι ο περιορισμός της έννοιας του Συντάγματος στο καθαρά δεοντολογικό του περιεχόμενο παραγνωρίζει τις πραγματικές διαστάσεις των συνταγματικών διατάξεων. Το πολιτικό σύστημα καθορίζεται από μία τάξη πραγμάτων, σχέσεων και δυνάμεων, οι οποίες εκφράζονται, συμπυκνώνονται και συστηματοποιούνται στην αφηρημένη και γενική μορφή των κανόνων δικαίου, οι οποίοι περιέχονται στον κώδικα του συνταγματικού κειμένου. Έτσι, το νόημα μιας συνταγματικής ρύθμισης δεν μπορεί να καθοριστεί έξη από το νόημα της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας που ρυθμίζει. 2.7 Η Αναθεώρηση του Συντάγματος Η άσκηση της αναθεωρητικής λειτουργίας ρυθμίζεται αποκλειστικά από τις διατάξεις του άρθρου 110 του Συντάγματος που καθορίζουν :α) το όργανο, β) τη διαδικασία και γ) τους περιορισμούς της αναθεώρησής του. Οι διατάξεις των παρ. 2-5 του άρθρου αναθέτουν την αναθεώρηση του Συντάγματος στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής. Οι διατάξεις αυτές αποκλείουν οποιαδήποτε ανάμειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας στην αναθεώρηση του Συντάγματος. Την αποκλειστική αναθεωρητική αρμοδιότητα της Βουλής καθιέρωσε και όλα τα προηγούμενα Συντάγματα, που πρόβλεψαν την αναθεώρησή τους και τα οποία απέκλεισαν οποιαδήποτε σχετική σύμπραξη του κληρονομικού και του αιρετού ανώτατου άρχοντα. Η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου καθιερώνει καθιερώνει την αποκλειστική αναθεωρητική πρωτοβουλία των βουλευτών. Συγκεκριμένα η αναθεώρηση του Συντάγματος προτείνεται κατά τη διάταξη αυτή υπό έναν ορισμένο αριθμό βουλευτών. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η κυβέρνηση δεν έχουν το δικαίωμα της υποβολής προτάσεων αναθεώρησης του Συντάγματος. Το Κυβερνητικό Σχέδιο

22 21 Συντάγματος ανεπιτυχώς πρότεινε την καθιέρωση και της κυβερνητικής πρωτοβουλίας. Τα μέλη της Κυβέρνησης μπορούν να υποβάλλουν προτάσεις αναθεώρησης του Συντάγματος μόνο με την τυχόν βουλευτική τους ιδιότητα. Οι διατάξεις των παρ. 2-5 του άρθρου αναθέτουν τη διαπίστωση της ανάγκης της προτεινόμενης αναθεώρησης στην υπάρχουσα Βουλή και την ψήφισή της στην επόμενη Βουλή. Η ανάθεση της πραγματοποίησης της ανάγκης της, επιδιώκει να δώσει στο εκλογικό σώμα, τη δυνατότητα να πάρει έμμεσα θέση πάνω σ αυτή. Έτσι οι εκλογές της νέας Βουλής παίρνουν το χαρακτήρα συνταγματικού δημοψηφίσματος. Την πραγματοποίηση της αναθεώρησης από νέα Βουλή, την οποία καθιέρωσε για πρώτη φορά το γαλλικό Σύνταγμα του 1971, προβλέπουν και τα ισχύοντα Συντάγματα των άλλων Κρατών. 2.8 Η Διαδικασία της Αναθεώρησης του Συντάγματος Η διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος ρυθμίζεται από τις διατάξεις του Συντάγματος σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 119 του Κανονισμού και αποτελείται από δύο στάδια: α)τη διαπίστωση της ανάγκης και β) την πραγματοποίηση της αναθεώρησης του Συντάγματος Η Διαπίστωση της Ανάγκης της Αναθεώρησης του Συντάγματος Το πρώτο στάδιο της αναθεωρητικής διαδικασίας αναφέρεται στη διαπίστωση της ανάγκης της αναθεώρησης του Συντάγματος (άρθρο 110 παρ. 2). Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει: Την υποβολή της πρότασης αναθεώρησης. Η υποβολή της πρότασης αναθεώρησης υποβάλλεται γραπτά στη Βουλή από πενήντα τουλάχιστον βουλευτές, προσδιορίζει τις αναθεωρητικές διατάξεις και συνοδεύεται από αιτιολογική έκθεση. Η πρόταση μπορεί να υποβάλλεται σε τακτική ή έκτακτη σύνοδο της Βουλής.

23 Την επεξεργασία της πρότασης από την επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος. Η πρόταση αναθεώρησης τυπώνεται, διανέμεται στους βουλευτές και παραπέμπεται για επεξεργασία στη επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος, που συνίσταται από τον Πρόεδρο της Βουλής. Η Βουλή με απόφασή της, η οποία λαμβάνεται μετά από πρόταση του Προέδρου της και με τη συνήθη πλειοψηφία του άρθρο 67 του Συντάγματος, οπίζει προθεσμία για την υποβολή της έκθεσης της επιτροπής, η προθεσμία αυτή μπορεί να παρατείνεται με νεώτερες αποφάσεις της Βουλής. Για τη σύσταση, τη συγκρότηση, τη σύνθεση και τη λειτουργία της Επιτροπής εφαρμόζεται αναλόγως κατ αρχήν οι διατάξεις του Κανονισμού για τις διαρκείς επιτροπές της Βουλής. Τη συζήτηση και την ψήφιση της πρότασης από τη Βουλή. Μετά την υποβολή της έκθεσης της επιτροπής ή την πάροδο της προθεσμίας για την υποβολή της η πρόταση αναθεώρησης εγγράφεται σε ειδική ημερήσια διάταξη και συζητείται από την Ολομέλεια της Βουλής με ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων για την τακτική διαδικασία συζήτησης και ψήφισης των τυπικών νόμων. Η συζήτηση αναφέρεται αποκλειστικά στην ανάγκη της αναθεώρησης και στις αναθεωρητικές διατάξεις. Η Βουλή μπορεί να εξετάζει τις αντιρρήσεις, που προβάλλονται από τον Πρόεδρο ή μέλος αυτής σχετικά με τη συνταγματικότητα της πρότασης αναθεώρησης και να την απορρίψει ως απαράδεκτη στην περίπτωση της αντισυνταγματικότητας (άρθρο 100 Κανονισμός Βουλής). Η πρόταση αναθεώρησης είναι αντισυνταγματική, αν δεν υπογράφεται από τον απαιτούμενο αριθμό βουλευτών ή δεν καθορίζει σαφώς τις αναθεωρητικές διατάξεις ή είναι αντίθετη με τις διατάξεις του άρθρου 110 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος. Η απόφαση της Βουλής, η οποία διαπιστώνει την ανάγκη της αναθεώρησης του Συντάγματος και καθορίζει ειδικά, τις αναθεωρητέες διατάξεις, λαμβάνεται με δύο ονομαστικές ψηφοφορίες που απέχουν μεταξύ τους ένα τουλάχιστον μήνα. Η δεύτερη ψηφοφορία αφορά τις ίδιες διατάξεις που εγκρίθηκαν κατά την πρώτη ψηφοφορία. Καθεμία από τις ψηφοφορίες διεξάγεται μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης και για όλες 22

24 23 τις αναθεωρητέες διατάξεις ταυτόχρονα με σημείωση της ψήφου των βουλευτών χωριστά για κάθε διάταξη (άρθρο 110 παρ. 2 Συντάγματος, 119 παρ. 6-7 Κανονισμός Βουλής). Η απόφαση και στις δύο ψηφοφορίες λαμβάνεται με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων ή την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών (άρθρο 110 παρ. 2 και 4 Συντάγματος) Αναθεωρητέες είναι οι διατάξεις που ψηφίστηκαν από τη Βουλή στις δύο ψηφοφορίες με τις πλειοψηφίες αυτές Η Πραγματοποίηση της Αναθεώρησης του Συντάγματος Το δεύτερο στάδιο της αναθεωρητικής διαδικασίας αφορά την τελική απόφαση για τις αναθεωρητέες διατάξεις, η οποία λαμβάνεται από την επόμενη Βουλή κατά την πρώτη σύνοδό της (άρθρο 110 παρ. 3 Συντάγματος). Αυτό περιλαμβάνει: Την επεξεργασία του περιεχομένου των αναθεωρητέων διατάξεων από την επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος. Ο Πρόεδρος της Βουλής στην αρχή της πρώτης συνόδου συνιστά επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος για την επεξεργασία του περιεχομένου των αναθεωρητέων διατάξεων, που έχουν καθοριστεί με την απόφαση της προηγούμενης Βουλής. Η σύσταση, σύνθεση. Λειτουργία και η προθεσμία υποβολής της έκθεσης της επιτροπής ρυθμίζονται από τις ίδιες διατάξεις του Κανονισμού, οι οποίες ρυθμίζουν τα ίδια θέματα για την επεξεργασία της πρότασης αναθεώρησης. Τη συζήτηση και την ψήφιση των αναθεωρητέων διατάξεων από τη Βουλή. Η αναθεωρητική Βουλή μπορεί και οφείλει, κατά τη διάταξη του άρθρου 110 παρ. 3 του Συντάγματος, να ασχοληθεί με την αναθεώρησή του μόνο κατά την πρώτη σύνοδό της. Η διάταξη εννοεί ως «πρώτη σύνοδο» την πρώτη τακτική σύνοδο στην οποία συγκαλείται

25 υποχρεωτικά η νέα Βουλή. Μετά τη λήξη της συνόδου αυτής παύει αυτοδίκαια η αναθεωρητική αρμοδιότητα της Βουλής, η οποία μετατρέπεται στο εξής σε απλή Βουλή,. Η Βουλή κατά την πρώτη σύνοδό της ασκεί και όλες τις άλλες συνταγματικές της αρμοδιότητες. Οι αναθεωρητέες διατάξεις εγγράφονται σε ειδική ημερήσια διάταξη μετά την υποβολή της έκθεσης της επιτροπής ή την πάροδο της σχετικής προθεσμίας. Αυτές συζητούνται από την Ολομέλεια της Βουλής με την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού για την τακτική διαδικασία συζήτησης και ψήφισης των τυπικών νόμων. Η συζήτηση αναφέρεται στο περιεχόμενο των αναθεωρητέων διατάξεων. Η έκταση της αναθεωρητικής αρμοδιότητας της Βουλής καθορίζεται από τη διάταξη του άρθρου 110 παρ. 3 του Συντάγματος, κατά την οποία αυτή «αποφασίζει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις». Έτσι, η αναθεωρητική Βουλή δεσμεύεται από την απόφαση της προηγούμενης Βουλής, η οποία καθορίζει τις αναθεωρητέες διατάξεις. Η αναθεωρητική Βουλή δεν μπορεί να θίγει με οποιονδήποτε τρόπο διατάξεις, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στην απόφαση της προηγούμενης Βουλής. Η αναθεωρητική Βουλή δεν δεσμεύεται όμως από την ενδεχόμενη απόφαση της προηγούμενης Βουλής για το περιεχόμενο των αναθεωρητέων διατάξεων. Η αναθεωρητική Βουλή μπορεί ν' απορρίψει την αναθεώρηση όλων των διατάξεων, που περιλαμβάνονται στην απόφαση της προηγούμενης Βουλής, ή και ορισμένων από αυτές για οποιανδήποτε λόγο, να τις καταργήσει ή τροποποιήσει ολικά ή μερικά και να τις ερμηνεύσει αυθεντικά. Η απόφαση της Βουλής που περιέχει τις αναθεωρούμενες διατάξεις λαμβάνεται με μία και μόνη ονομαστική ψηφοφορία, η οποία διεξάγεται μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης και για όλες τις αναθεωρούμενες διατάξεις συγχρόνως με τη σημείωση της ψήφου των βουλευτών χωριστά για κάθε διάταξη. Η απόφαση λαμβάνεται με τις πλειοψηφίες, που ορίζουν οι διατάξεις του άρθρου 110 παρ. 3-4 του Συντάγματος. Ειδικότερα, αν η πρόταση για την αναθεώρηση έλαβε την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών, η τελική απόφαση για τις αναθεωρητέες διατάξεις λαμβάνεται με 24

26 απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών της Βουλής. Και αν η πρόταση για την αναθεώρηση έλαβε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, όχι όμως και την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των μελών της Βουλής. Έτσι, η αναθεώρηση πραγματοποιείται στην περίπτωση που αυτή λάβει την αυξημένη πλειοψηφία σε οποιοδήποτε από τα δύο στάδια της αναθεωρητικής διαδικασίας. Η ψήφιση της αναθεώρησης με την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών, όταν η σχετική πρόταση δεν εγκρίθηκε με την αυξημένη αυτή πλειοψηφία, αποτελεί μία καινοτομία του ισχύοντος Συντάγματος. Τα προηγούμενα Συντάγματα επέτρεπαν την αναθεώρηση μόνο στην περίπτωση που αυτή συγκέντρωνε την αυξημένη πλειοψηφία κατά το πρώτο στάδιο της αναθεωρητικής διαδικασίας. Η δημοσίευση των αναθεωρούμενων διατάξεων και ο καθορισμός της έναρξης της ισχύος τους. Η διάταξη του άρθρου 110 παρ. 5 του Συντάγματος ορίζει ότι «κάθε ψηφιζόμενη αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μέσα σε 10 ημέρες αφότου επιψηφιστεί από τη Βουλή και τίθεται σε ισχύ με ειδικό ψήφισμά της». Έτσι, η διάταξη αυτή επιτάσσει αφενός τη δημοσίευση των αναθεωρούμενων διατάξεων στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μέσα σε 10 ημέρες από την ψήφισή τους και αφετέρου τον καθορισμό της έναρξης της ισχύος τους με ειδικό ψήφισμα της Βουλής. Είναι αμφίβολο αν η δημοσίευση των αναθεωρούμενων διατάξεων στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως πρέπει να γίνεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή από τη Βουλή δια του προέδρου της. Υπέρ της αρμοδιότητος του Προέδρου της Δημοκρατίας συνηγορεί η διοικητική φύση της δημοσίευσης της αναθεώρησης (άρθρο 26 παρ. 2 Συντάγματος). Ορθότερη θεωρείται η αντίθετη ερμηνεία της διάταξης, υπέρ της οποίας συνηγορούν: η νέα διατύπωση της διάταξης, η οποία, κατά αντίθεση με την αντίστοιχη διάταξη του προϊσχύσαντος Συντάγματος, δεν επιτάσσει και την έκδοση της αναθεώρησης. Ο αποκλεισμός οποιασδήποτε σύμπραξης των οργάνων της εκτελεστικής λειτουργίας στην αναθεώρηση και το τεκμήριο 25

27 26 αρμοδιότητας υπέρ της Βουλής και κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας (άρθρο 50 Συντάγματος). Αυτήν την υποστηριζόμενη ερμηνεία της διάταξης υιοθέτησε το Α' ψήφισμα του 1986, που ανάθεσε στον Πρόεδρο της Βουλής τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το Σύνταγμα του 1975 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως από τον προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1 του ψηφίσματος ΙΒ71975, που μπορούσε να ρυθμίσει ελεύθερα το θέμα. Η έναρξη της ουσιαστικής ισχύος των αναθεωρούμενων διατάξεων καθορίζεται, σύμφωνα με την ερμηνευμένη διάταξη, με «ειδικό ψήφισμα» της Βουλής. Παρά τη διατύπωση αυτής της διάταξης η Βουλή μπορεί να εκδίδει περισσότερα ψηφίσματα στα πλαίσια της αναθεωρητικής της αρμοδιότητας. Οι διατάξεις του Κανονισμού της Βουλής δεν δεσμεύουν την αναθεωρητική Βουλή, η οποία μπορεί να τις τροποποιεί ελεύθερα κατά την έναρξη του έργου της. 2.9 Οι Περιορισμοί της Αναθεώρησης του Συντάγματος Το άρθρο 110 του Συντάγματος καθιερώνει: α) ορισμένους ουσιαστικούς περιορισμούς και β) ένα χρονικό περιορισμό της αναθεώρησης του Συντάγματος Ουσιαστικοί Περιορισμοί Τους ουσιαστικούς περιορισμούς της αναθεώρησης του Συντάγματος καθορίζει η διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου: «Οι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καθώς και από τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1, 4 παρ. 1-4 και 7, 5 παρ. Ικαι 3, 13 παρ. 1 και 26». Η διάταξη αυτή, όπως και η αντίστοιχη διάταξη των προηγούμενων Συνταγμάτων μας, επιτρέπει τη μερική και όχι την ολική

28 αναθεώρηση του Συντάγματος. Ειδικότερα, η ισχύουσα διάταξη επιτρέπει κατ' αρχήν την αναθεώρηση των συνταγματικών διατάξεων και κατ' εξαίρεση απαγορεύει την αναθεώρηση ορισμένων από αυτές. Ο εξαιρετικός χαρακτήρας της διάταξης, η οποία απαγορεύει την αναθεώρηση, προκύπτει από τη διατύπωσή της. Η διάταξη καινοτόμησε απέναντι στη ρύθμιση των προηγούμενων Συνταγμάτων σχετικά με τον καθορισμό των μη αναθεωρητέων διατάξεων. Πράγματι, ενώ τα προηγούμενα Συντάγματα (εκτός από του 1925) διέκριναν τις διατάξεις τους σε «θεμελιώδης» και «μη» και απαγόρευαν την αναθεώρηση των πρώτων, το ισχύον Σύνταγμα ορθά εγκατέλειψε τη διάκριση αυτή και καθόρισε ρητά τις διατάξεις του που δεν υπόκεινται σε αναθεώρηση. Οι διατάξεις, οι οποίες δεν μπορούν ν' αποτελέσουν αντικείμενο αναθεώρησης, απαριθμούνται περιοριστικά από τη διάταξη. Οι διατάξεις αυτές είναι οι ακόλουθες: Οι διατάξεις που «καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας». Πρόκειται για τις διατάξεις που καθορίζουν τη δημοκρατική, την προεδρευόμενη και την κοινοβουλευτική μορφή του πολιτεύματος και τις βάσεις τους. Ειδικότερα, δεν αναθεωρούνται οι διατάξεις του άρθρου 1 (μορφή του πολιτεύματος και αρχή της λαϊκής κυριαρχίας), στις οποίες αναφέρεται κυρίως η ερμηνευμένη διάταξη. Οι διατάξεις που συγκεκριμενοποιούν την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή η διάταξη του άρθρου 30 παρ. 1 εδάφιο β' για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή (επιτρέπεται μόνο η καθιέρωση της άμεσης εκλογής του από το λαό), η διάταξη του άρθρου 31 (εκλογιμότητα κάθε πολίτη ως Προέδρου της Δημοκρατίας), οι διατάξεις του άρθρου 51 παρ. 1 (αρχή της καθολικότητας της ψηφοφορίας), οι διατάξεις του άρθρου 53 παρ. 1 που προβλέπουν εκλογή της Βουλής για μία ορισμένη σύντομη βουλευτική περίοδο, που μπορεί να μεταβάλλεται και ιδίως να γίνεται συντομότερη, η διάταξη του άρθρου 55 παρ. 1 (εκλογιμότητα κάθε πολίτη ως βουλευτή), η διάταξη_του άρθρου 81 παρ. 2 (ο διορισμός κάθε πολίτη ως Υπουργού ή Υφυπουργού) και οι διατάξεις του άρθρου 110 παρ. 2-5 καθόσον αναθέτουν την αναθεώρηση του Συντάγματος στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής. Η διάταξη του άρθρου 30 παρ. 1 εδάφιο β' που καθιερώνει την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας για 27

29 μία ορισμένη σύντομη θητεία η οποία μπορεί να μεταβάλλεται και ιδίως να γίνεται συντομότερη. Και οι διατάξεις που κατοχυρώνουν το κοινοβουλευτικό σύστημα, δηλαδή η διάταξη του άρθρου 35 παρ. 1 (αρχή της προσυπογραφής όλων των πράξεων του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον αρμόδιο Υπουργό), οι διατάξεις των άρθρων 37 παρ.2 καθόσον επιτάσσουν το διορισμό του αρχηγού του κόμματος που έχει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών ως Πρωθυπουργού και την παύση της Κυβέρνησης στην περίπτωση της απόσυρσης της εμπιστοσύνης της Βουλής από αυτή, η διάταξη του άρθρου 50 (τεκμήριο αρμοδιότητας κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας) και οι διατάξεις του άρθρου 84 παρ. 1 εδάφιο a και 2 εδάφιο α' (κοινοβουλευτική ευθύνη των Υπουργών) Η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 που προστατεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια Οι διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 1, 4 και 7 που καθιερώνουν αντίστοιχα τη γενική αρχή της ισότητας, την αρχή της κατάληψης των δημόσιων αξιωμάτων από Έλληνες πολίτες και την απαγόρευση της απονομής ή αναγνώρισης τίτλων ευγενείας ή διάκρισης σε Έλληνες πολίτες. Οι διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 1 και 3 που κατοχυρώνουν αντίστοιχα τα τέσσερα γενικά θεμελιώδη δικαιώματα (ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας) και την προσωπική ελευθερία. Οι διατάξεις του άρθρου 13 παρ. 1 που προστατεύουν τη θρησκευτική ελευθερία Οι διατάξεις του άρθρου 26 που καθιερώνουν την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών. Τίθεται το ζήτημα, αν είναι επιτρεπτή η αναθεώρηση των διατάξεων του άρθρου 110. Παρά τον εξαιρετικό χαρακτήρα της διάταξης της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού, ο οποίος επιβάλλει τη στενή ερμηνεία της, ορισμένες διατάξεις του δεν υπόκεινται σε αναθεώρηση. Πρώτα δεν επιτρέπεται η αναθεώρηση της ίδιας της διάταξης της παρ. 1, η οποία καθορίζει τις διατάξεις που δεν μπορούν να αναθεωρούνται. Η απαγόρευση της αναθεώρησης της διάταξης αυτής προκύπτει από τη «λογική» της: Ό,τι αυτή απαγορεύει άμεσα, δεν μπορεί να γίνει έμμεσα, δηλαδή με την κατάργηση ή την τροποποίησή της. Τα Συντάγματα ορισμένων ομόσπονδων Χωρών της Δυτικής Γερμανίας απαγορεύουν ρητά την αναθεώρηση 28

30 29 των διατάξεών του, οι οποίες καθορίζουν τις διατάξεις που δεν μπορούν ν αναθεωρούνται. Από τις λοιπές διατάξεις του άρθρου (παρ. 2-6) δεν μπορούν ν αναθεωρούνται, μόνο η διάταξη που αναθέτει την άσκηση της αναθεωρητικής λειτουργίας στη Βουλή και εκείνη που απαιτεί για την αναθεώρηση τουλάχιστο μία αυξημένη πλειοψηφία σε σύγκριση με την καθιερωμένη για την ψήφιση των κοινών νόμων. Η έμμεση άσκηση της αναθεωρητικής λειτουργίας από το λαό αποτελεί συνέπεια της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, την αναθεώρηση της οποίας απαγορεύει ρητά η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου. Δεν απαγορεύεται όμως η αναθεώρηση των διατάξεων για την καθιέρωση θεσμών της άμεσης δημοκρατίας. Η απαίτηση τουλάχιστο μίας αυξημένης πλειοψηφίας για την αναθεώρηση του Συντάγματος από τη Βουλή είναι ουσιώδες εννοιολογικό στοιχείο της αυστηρότητάς του, δηλαδή της διάκρισης μεταξύ της συντακτικής και της νομοθετικής εξουσίας που αποτελεί θεμελιώδη αρχή του ελληνικού Συνταγματικού δικαίου και προκύπτει έμμεσα από την καθιέρωση ειδικής αναθεωρητικής διαδικασίας. Η απαγόρευση της αναθεώρησης των προαναφερόμενων διατάξεων είναι απόλυτη. Οι διατάξεις αυτές χαρακτηρίζονται ως «θεμελιώδεις», «αναλλοίωτες» ή «αιώνιες». Οι διατάξεις μπορούν να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν μόνο από όργανα που ασκούν πρωτογενή συντακτική εξουσία Χρονικός Περιορισμός Η διάταξη της παρ. 6 του άρθρου καθιερώνει ένα χρονικό περιορισμό της Αναθεώρησης: «Δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του Συντάγματος πριν περάσει πενταετία από την περάτωση της προηγούμενης». Η αναθεώρηση περατώνεται από τη δημοσίευση των αναθεωρούμενων διατάξεων στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Για παράδειγμα, ενόψει της δημοσίευσης των αναθεωρημένων διατάξεων του ισχύοντος Συντάγματος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 12ης Μαρτίου 1986, η επόμενη αναθεώρησή του επιτρέπεται από τις 12 Μαρτίου Ο περιορισμός αποβλέπει στην εξασφάλιση μιας ορισμένης σταθερότητας των νέων θεσμών.

31 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αρθρο 102 του Συντάγματος 1. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, των οποίων πρώτη βαθμίδα αποτελούν οι δήμοι και οι κοινότητες. Οι λοιπές βαθμίδες ορίζονται με νόμο. 2. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική αυτοτέλεια. Οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία. 3. Με νόμο μπορεί να προβλέπονται για εκτέλεση έργων ή παροχή υπηρεσιών ή άσκηση αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. αναγκαστικού ή εκούσιοι σύνδεσμοι οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, που διοικούνται από συμβούλιο με αιρετούς αντιπροσώπους κάθε δήμου ή κοινότητας, οι οποίοι λαμβάνονται κατ αναλογία του πληθυσμού τους. 4. Με νόμο μπορεί να προβλεφθεί η συμμετοχή στη διοίκηση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης δεύτερης βαθμίδας αιρετών αντιπροσώπων τοπικών επαγγελματικών, επιστημονικών και πνευματικών οργανώσεων και της κρατικής διοίκησης έως το ένα τρίτο του όλου αριθμού των μελών. 5. Το κράτος ασκεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εποπτεία που να μην εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους. Οι πειθαρχικές ποινές αργίας και απόλυσης από το αξίωμα των αιρετών οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκτός από τις περιπτώσεις που συνεπάγονται αυτοδικαίως έκπτωση, απαγγέλλονται μόνο ύστερα από σύμφωνη γνώμη συμβουλίου που αποτελείται κατά πλειοψηφία από τακτικούς δικαστές. 6. Το κράτος μεριμνά ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών αυτών, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος.

32 Η Συνταγματική Έννοια της Κοινότητας Το Σύνταγμα αναφερόμενο στη συγκρότηση της πρώτης βαθμίδας των Ο.Τ.Α. από «δήμους» και «κοινότητες», δεν επέβαλε τη σταθεροποίηση ενός συγκεκριμένου νομοθετικού ορισμού τους. Το Σύνταγμα χρησιμοποιεί αυτές τις δύο λέξεις με τη γενικότερη εκείνη έννοια με την οποία αυτές είναι ευρύτερα κατανοητές και αναγνωρίσιμες στο δημόσιο λόγο, στον οποίο έχουν τη θέση τους. Με αυτήν την έννοια συνδέεται και το παγκοσμίως καταγεγραμμένο ιστορικό γεγονός της μακράν κεντρικών διοικητικών σχεδιασμών και σκοπιμοτήτων γέννησης και εδραίωσης της κοινοτικής ζωής, στο οποίο ανάγεται και η κύρια εξήγηση της συνταγματικής κατοχύρωσης της «κοινότητας». Υπ αυτήν την έννοια η κοινότητα είναι το κύτταρο του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης, συγκροτούμενη στην βάση ενός ελάχιστου αριθμού πολιτών μόνιμα συνδεδεμένων με ορισμένο τόπο που εκδηλώνουν αυτόνομα κοινή συνείδηση τοπικής κοινωνίας και ταυτόχρονα συγκεντρώνουν τις απαιτούμενες στοιχειώδεις προϋποθέσεις προκειμένου να αυτοδιοικηθούν, ρυθμίζοντας οι ίδιοι ένα ελάχιστο δικών τους τοπικών υποθέσεων. Κατοχυρώνοντας την «κοινότητα», το Σύνταγμα επιβάλλει στον κοινό νομοθέτη την υποχρέωση να οργανώνει τους κατάλληλους θεσμούς και να διαμορφώνει και να διατηρεί τις εν γένει συνθήκες υπό τις οποίες θα διασφαλίζεται με την παραπάνω έννοια η αυτοδιοίκηση κάθε τέτοιου συνόλου πολιτών με συνείδηση τοπικής κοινωνίας κατά τους ορισμούς του άρθρου 102 του Συντάγματος και ασφαλώς υπό την προϋπόθεση του σεβασμού του ενιαίου χαρακτήρα του κράτους και των λοιπών διατάξεων του Συντάγματος. Αυτός ο ελάχιστος αριθμός πολιτών με συνείδηση τοπικής κοινωνίας δεν θα ήταν δυνατό να αγνοηθεί ή να απολέσει την αυτονομία του απορροφόμενως στην ευρύτερη πληθυσμιακή ομάδα μιας διαφορετικής διοικητικής περιφέρειας. Κάτι τέτοιο θα παραγνώριζε την ιστορικά καταξιωμένη και συνταγματικά βαρύνουσα έννοια της κοινότητας με αποτέλεσμα την πλήρη εξουδετέρωση της συνταγματικής ρήσης και επιταγής του άρθρου 102, κατά την οποία οι δήμοι και οι κοινότητες αποτελούν την πρώτη βαθμίδα των Ο.Τ.Α. Η συνταγματική αυτή επιταγή ούτε καν ως γενική και αφηρημένη κατοχύρωση της ύπαρξης πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης θα μπορούσε τότε να έχει πλέον αξία στην πράξη, αφού σε κάθε περίπτωση η ύπαρξη μιας κάποιας πρώτης βαθμίδας αποτελεί λογικό προαπαιτούμενο για αυτήν την υπόσταση του όλου θεσμού.

33 Η συνείδηση τοπικής κοινωνίας που εκδηλώνουν οι πολίτες ενός ορισμένου τόπου, εκφράζοντας τη βούληση να αυτοδιοικηθούν, πρέπει να ανταποκρίνεται σε πραγματικά δεδομένα που καθιστούν τη βούλησή τους υλοποιήσιμη. Στον κοινό νομοθέτη εναπόκειται να ορίσει ποια είναι αυτά τα πραγματικά προαπαιτούμενα. Δεδομένου μάλιστα ότι η σχετική ρύθμιση γίνεται σε κεντρικό επίπεδο από το νόμο και ότι εξάλλου οι κοινότητες πρέπει να είναι, όπως και οι λοιποί Ο.Τ.Α., οργανωμένες σε ομοιογενή κατηγορία βάσει κοινών κανόνων εφαρμόσιμων σε κάθε οργανισμό εντασσόμενο σε αυτήν, συνεπάγεται ότι η βάση για το νομοθετικό καθορισμό των προϋποθέσεων αυτοδιοίκησης τους δεν αποτελεί κάθε τοπική κοινωνία χωριστά, αλλά εκείνη που θα προέβαλλε ως αντιπροσωπευτική του συνόλου. Αυτό το τελευταίο, η αδυναμία δηλαδή να ληφθούν υπόψη τα δεδομένα κάθε τοπικής κοινωνίας χωριστά, συνιστά προδήλως έναν επιπλέον περιορισμό. Η παρέμβαση του νομοθέτη οφείλει πάντως να κατευθύνεται προς την υλοποίηση των επιταγών του Συντάγματος και όχι να απεργάζεται την εξουδετέρωση τους. Έτσι ο απαιτούμενος ελάχιστος πληθυσμός μιας τοπικής κοινωνίας ικανής να αυτοδιοικηθεί δεν είναι επιτρεπτό να ορίζεται σε ύψος ικανό να περιστέλλει τη σημασία της συνταγματικής κατοχύρωσης της κοινότητας. Ήδη ο κατ άρθρον 3 Δ.Κ.Κ. απαιτούμενος μέχρι πρότινος πληθυσμός των τουλάχιστον 1500 κατοίκων εξαντλούσε την ανοχή του Συντάγματος. Ούτε πάλι η ικανότητα ή μη αυτοδιοίκησης ενός οποιουδήποτε συνόλου πολιτών με συνείδηση τοπικής κοινωνίας θα πρέπει να συναρτάται προς την ικανότητα ή την αδυναμία τους να ακολουθήσουν την πορεία εκσυγχρονισμού μιας νέας πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης με απαιτητικότερους στόχους και διευρυμένες αρμοδιότητες. Έγινε αναφορά στις οδούς εκσυγχρονισμού των οργανωτικών σχημάτων της αυτοδιοίκησης που θα ήταν συνταγματικά ανεκτές. Παρόλα αυτά, τίποτα δεν θα δικαιολογούσε τον στόχο της προώθησης θεσμικών μεταρρυθμίσεων ως άλλοθι προκειμένου η ικανότητα αυτοδιοίκησης μιας τοπικής κοινωνίας να κριθεί στη βάση νέων αυξημένων απαιτήσεων. Η συνταγματική κατοχύρωση της κοινότητας δεν προέκυψε ως εργαλείο μελλοντικών φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων, αλλά ως αναγνώριση του παγκόσμια καταγεγραμμένου ιστορικού γεγονότος της αυθόρμητα και εξωθεσμικά συνεστημένης κοινοτικής ζωής. Εξάλλου για «αναγνώριση» κοινοτήτων κάνει 32

34 33 λόγο και ο Δ.Κ.Κ. Επομένως η κριτική περί προχωρημένων ή μη σχημάτων ασκεί μικρή επιρροή. Η ικανότητα ρύθμισης ενός ελάχιστου αριθμού υποθέσεων με σημασία για την τοπική ζωή είναι αρκετή για να διαπιστωθεί ικανότητα αυτοδιοίκησης και να υπάρξει αναγνωρισμένη κοινότητα. Τίποτε, άλλωστε, δεν εμποδίζει τη μεταφορά κάποιων αρμοδιοτήτων από την πρώτη στη δεύτερη βαθμίδα αυτοδιοίκησης, όταν αυτό υπηρετεί τον στόχο της αποτελεσματικότερης άσκησής τους. Ο νομοθέτης, ορίζοντας τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες διαπιστώνεται η κρίσιμη για τη σύσταση κοινότητας συνείδηση τοπικής κοινωνίας, πρέπει να αναζητεί την πραγματική βούληση των ενδιαφερομένων. Υπάρχει πάντως η γνώμη ότι η σοβαρότητα του θέματος μπορεί να δικαιολογήσει την απαίτηση αυξημένων πλειοψηφιών, όπως εκείνη των «τριών τετάρτων τουλάχιστο των εκλογέων κατοίκων» που απαιτούσε το άρθρο 3 Δ.Κ.Κ. για την αναγνώριση κοινότητας. Τέλος, οι ρυθμίσεις του 56 Δ.Κ.Κ. για κατάργηση κοινότητας ελλείψει υποψηφίων στις κοινοτικές εκλογές, όπως και οι ρυθμίσεις του ίδιου νομοθετήματος περί εθελοντικών συνενώσεων, αποτελούν συνταγματικά θεμιτές συνέπειες του γεγονότος ότι έχει πρακτικά εκλείψει η μέχρι πρότινος υπαρκτή συνείδηση τοπικής κοινωνίας. 3.3 Η Συνταγματική έννοια του Δήμου Με βάση επομένως τη συνταγματική κατοχύρωση της «κοινότητας» δικαιούνται να αυτοδιοικηθούν κατά το άρθρο 102 του Συντάγματος όλες οι μόνιμα συνδεόμενες προς ορισμένο τόπο ομάδες πολιτών με κοινή συνείδηση τοπικής κοινωνίας, εφόσον, όπως διευκρινίσθηκε, συντρέχουν οι απολύτως απαραίτητες πραγματικές προϋποθέσεις ώστε η συνταγματική επιταγή της αυτοδιοίκησής τους να είναι έστω και στοιχειωδώς υλοποιήσιμη. Σε αυτήν ακριβώς τη βάση στηρίζεται επαρκώς το δικαίωμα αυτοδιοίκησης των οσοδήποτε

35 ολιγομελών ή πολυμελών ομάδων πολιτών ορισμένου τόπου με την προαπαιτούμενη κοινή συνείδηση τοπικής κοινωνίας. Εφόσον, δηλαδή, συντρέχουν οι προϋποθέσεις μιας υλοποιήσιμης αυτοδιοίκησης με την προεκτεθείσα έννοια, η συνταγματική κατοχύρωση της κοινότητας διασφαλίζει αυτοδιοίκηση τόσο σε ένα μικρό χωριό όσο και σε μία μεγαλούπολη. Με την αναφορά του άρθρου 102 σε «δήμους», ο συντακτικός νομοθέτης δεν θέλησε να κατοχυρώσει συγκεκριμένο νομοθετικό ορισμό του δήμου, έλαβε όμως υπόψιν την ύπαρξη πρόδηλης ανομοιότητας στις συνθήκες αυτοδιοίκησης διαφόρων, εξίσου κατοχυρωμένων συνταγματικά, πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α., όταν σε αυτούς εντάσσονται τόσο τα μικρά χωριά των ολίγων εκατοντάδων κατοίκων όσο και κάποιες πόλεις με αξιόλογο πληθυσμό ή με σημαντική θέση στη διοικητική οργάνωση της χώρας. Αυτή η ανομοιότητα συνθηκών και συναφώς η ανομοιογένεια στο εσωτερικό της ομάδας των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α. είναι λογική απόρροια της ύπαρξης συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτοδιοίκησης στο επίπεδο της οσοδήποτε μικρής κοινότητας. Πιο συγκεκριμένα, η διασφάλιση αυτοδιοίκησης σε αυτό το επίπεδο προεξοφλεί τις σοβαρές δυσχέρειες πρόβλεψης κοινών συνθηκών πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, πράγμα που δεν θα συνέβαινε αν η διοικητική περιφέρεια των πρωτοβάθμιων οργανισμών μπορούσε, μέσω των αναγκαστικών συνενώσεων ή με άλλον τρόπο, να υπερβαίνει το οργανωτικό σχήμα των μικρών κοινοτήτων. Προεξοφλώντας, λοιπών, την ανομοιογένεια στην κατηγορία των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α. συνολικά ως αναγκαίο λογικό επακόλουθο της συνταγματικής κατοχύρωσης της κοινότητας υπό την προεκτεθείσα έννοια, το Σύνταγμα αναφέρεται σε «δήμους», προκειμένου αυτή να αντιμετωπισθεί στη βάση των κύριων κατευθύνσεων, ήδη σταθερών το 1975, της περί δήμων νομοθεσίας. Υποχρεώνεται δηλαδή ο κοινός νομοθέτης να επιφυλάξει κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση στους πρωτοβάθμιους εκείνους Ο.Τ.Α. που λόγω του πληθυσμού τους, της θέσης τους στην όλη διοικητική οργάνωση ή βάσει άλλων εύλογων και αντικειμενικών κριτηρίων, θα έπρεπε να θεωρηθούν ως ηυξημένης σημασίας, ώστε τελικά, κατ εφαρμογή κανόνων αντικειμενικά μη εφαρμόσιμων στο σύνολο των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α., να διασφαλίζεται τόσο η πληρέστερη οργάνωση της διοίκησής τους όσο και η αρτιότερη εκπροσώπηση των πολιτών στα αιρετά όργανα που τους διοικούν. 34

36 Οι εκλογές σε δύο γύρους και συνεπώς η διαφορετική κατανομή των εδρών, η ύπαρξη πολυμελέστερων δημοτικών συμβουλίων, οι θεσμοί της δημαρχιακής επιτροπής, των αντιδημάρχων και του προέδρου δημοτικού συμβουλίου είναι ορισμένες από τις νομοθετημένες εκείνες ρυθμίσεις που υπηρετούν αυτούς τους στόχους. Η ύπαρξη δημοτικών διαμερισμάτων σε δήμους των και πλέον κατοίκων αποτελεί θεμιτή εσωτερική διάκριση της κατηγορίας των δήμων, συντελούμενη βάσει προδήλως εύλογων και αντικειμενικών κριτηρίων και όχι ανεπίτρεπτη διάσπαση της ενιαίας κατηγορίας των δήμων. Μπορεί, δηλαδή, με την αναφορά του Συντάγματος σε «δήμους» να μην κατοχυρώνονται οι επιμέρους διατάξεις μιας ολόκληρης νομοθεσίας περί δήμων, κατοχυρώνονται όμως οι κατευθυντήριες αρχές της, που είναι η πληρέστερη διοικητική οργάνωση των συγκεκριμένων Ο.Τ.Α. και η αρτιότερη εκπροσώπηση των πολιτών τους στα όργανα που τους διοικούν. Οι επιμέρους ρυθμίσεις που υπηρετούν αυτούς τους σκοπούς θα μπορούσαν επομένως να καταργηθούν μόνο υπό την προϋπόθεση της αντικατάστασής τους με άλλες τουλάχιστον ισοδύναμες προς τις καταργούμενες. Άλλωστε, μπορεί να μην κατοχυρώνεται συνταγματικά ένας νομοθετικός ορισμός των δήμων, ωστόσο οι δήμοι ως πρωτοβάθμιοι Ο.Τ.Α. ηυξημένης σημασίας θα πρέπει να αποκτούν αυτήν την ιδιότητα βάσει εύλογων και αντικειμενικών κριτηρίων. Το πληθυσμιακό και το κριτήριο της σημαίνουσας θέσης στη διοικητική οργάνωση της χώρας δεν θα μπορούσαν να αντικατασταθούν εύκολα από άλλα περισσότερο εύλογα και αντικειμενικά κριτήρια. Θα ήταν πάντως δυνατόν να προστεθούν σε αυτά και νέα κριτήρια ικανά να πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να διευρυνθεί ο κατ άρθρον 3 Δ.Κ.Κ. κύκλος των δήμων, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση θα ήταν θεμιτό να λειτουργήσει και μία χαλάρωση των προϋποθέσεων που έθετε το ίδιο το άρθρο, τόσο ως προς τον απαιτούμενο πληθυσμό των κατοίκων όσο και ως προς την ιδιότητα της πρωτεύουσας νομού. Αντίθετα, δύσκολα θα ήταν ανεκτή η μεταβολή αυτών των προϋποθέσεων επί το αυστηρότερων. Και αυτό γιατί η νομοθεσία περί δήμων προ του Ν. 2539/97 αφορούσε μέρος μόνο εκείνων των ηυξημένης σημασίας πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α. στους οποίους θέλησε να αναφερθεί το Σύνταγμα με τη χρήση της λέξης «δήμου», με αποτέλεσμα ο νόμος εν μέρει και μόνο να έχει συμμορφωθεί στη σχετική επιταγή του Συντάγματος. 35

37 Πρέπει να σημειωθεί, ότι μείζονα συνταγματικά θέματα, μεταξύ των άλλων και προς την κατά το Σύνταγμα έννοια του δήμου δημιουργούν βασικές ρυθμίσεις του Ν.2539/97 σχετικά με την ανάδειξη δημοτικών συμβουλίων στους 747 συνιστώ μένους νέους δήμους. Κατά τον Ν. 2539/97 κάθε πρόεδρος των τοπικών συμβουλίων αποκτά ex officio την ιδιότητα του ισότιμου προς τα λοιπά μέλους του νέου δημοτικού συμβουλίου ανεξαρτήτως του αριθμού ψηφισάντων στην περιφέρεια της καταργούμενης κοινότητας και επομένως ανεξαρτήτων της σχέσης του προς τον αριθμό ψηφισάντων μιας άλλης καταργούμενης κοινότητας με πρόεδρο τοπικού συμβουλίου, όπως εξάλλου και ανεξαρτήτως του αριθμού ψηφισάντων που απαιτείται για την εκλογή των υπόλοιπων μελών του ίδιου δημοτικού συμβουλίου στην ενιαία εκείνη εκλογική περιφέρεια που συμπίπτει με τη διοικητική περιφέρεια του νέου δήμου. Σύμφωνα με αυτά σε ένα δημοτικό συμβούλιο υπάρχουν δύο διαφορετικές κατηγορίες συμβούλων: αυτοί που αναδεικνύονται από τη μία και ενιαία τοπική κοινωνία του νέου δήμου σύμφωνα προς τις αρχές του άρθρου 102 παρ. 2 του Συντάγματος και εκείνοι που κατά παράβαση αυτών των αρχών εκπροσωπούν, ανεξαρτήτως αριθμού ψηφισάντων, κάποιες από τις καταργηθείσες κοινότητες που έχει απορροφήσει ο νέος δήμος. Όμως αυτή η εισαγωγή ομοσπονδιακών προτύπων εκπροσώπησης στη διοίκηση του νέου δήμου είναι αντίθετη όχι μόνο προς τις κατ άρθρον 102 παρ. 2 του Συντάγματος αρχές ανάδειξης της διοίκησης ενός οποιουδήποτε Ο.Τ.Α., αλλά και προς αυτήν την κατά το Σύνταγμα έννοια του δήμου. Σύμφωνα με τα παραπάνω η χρήση της λέξης «δήμου» από το Σύνταγμα ως μόνο σκοπό της έχει τη θέσπιση και εφαρμογή κάποιων κανόνων, αντικειμενικώς μη εφαρμόσιμων στο σύνολο των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α., κατά τρόπο ώστε οι βάσει εύλογων και αντικειμενικών κριτηρίων σημαντικότεροι από αυτούς να εξοπλισθούν με πληρέστερα σχήματα διοίκησης, ικανά να εξασφαλίζουν παράλληλα και την αρτιότερη εκπροσώπηση των πολιτών τους. Πέρα από αυτό οι «δήμοι» πρέπει να φέρουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας «κοινότητας», υπό την έννοια του άρθρου 102 παρ. 1 του Συντάγματος. Δεν παύουν δηλαδή να είναι και αυτοί νομικά πρόσωπα που δημιουργήθηκαν, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνταγματικώς απαιτούμενη αυτοδιοίκηση μιας ομάδας πολιτών ορισμένου τύπου με κοινή συνείδηση ενιαίας τοπικής κοινωνίας. Η έννοια αυτή όμως προδήλως ασύμβατη προς την εισαγωγή οποιουδήποτε ομοσπονδιακού προτύπου εκπροσώπησης στη διοίκηση των νέων δήμων. 36

38 Τα Όργανα των Ο.Τ.Α. Τα όργανα των Ο.Τ.Α. διακρίνονται σε άμεσα και έμμεσα, μονοπρόσωπα και συλλογικά. Άμεσα είναι τα αιρετά όργανα: > Το κοινοτικό και δημοτικό συμβούλιο > Η δημαρχιακή επιτροπή > Ο δήμαρχος ή ο πρόεδρος της κοινότητας Ενώ έμμεσα είναι οι υπάλληλοι των Ο.Τ.Α. Τα άμεσα όργανα, οι «Αρχές» των Ο.Τ.Α. εκλέγονται με καθολική και μυστική από τους δημότες εκλογείς της περιφέρειάς τους, για περίοδο τεσσάρων ετών. Το Σύνταγμα δεν ορίζει ότι η εκλογή είναι άμεση και συνεπώς δεν αποκλείεται η έμμεση εκλογή Αρχών (δηλαδή προέδρων κοινοτήτων ή δημάρχων) των Ο.Τ.Α. από το οικείο συμβούλιο εκλεκτόρων. Το Σύνταγμα του 1864 ρητά προέβλεπε άμεση εκλογή (άρθρο 105) Τα πολιτικά δικαστήρια είναι αρμόδια για την ανακήρυξη των υποψήφιων συνδυασμών και την επικύρωση του αποτελέσματος, ενώ για τον έλεγχο (ένσταση, έφεση, αίτηση αναίρεσης ) είναι τα διοικητικά δικαστήρια (άρθρα 51,73,73β,73ε,73ζ Δ.Κ.Κ.). 3.5 Οι Ο.Τ.Α. και οι Αρμοδιότητες τους Κύριο χαρακτηριστικό των διατάξεων του Ν. 1622/1986 είναι ότι η επιθυμία δημιουργίας οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης μεγέθους που να τους επιτρέπει να είναι βιώσιμοι εκφράζεται μέσα από την προσφορά κινήτρων και όχι από διατάξεις άμεσου αποτελέσματος. Όπως και πάντοτε από της ισχύος του N. ΔΝΖ71912 έτσι και σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 1065/1980 και το άρθρο του Π.Δ. 76/5.2/ «Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο νόμου με τίτλο "Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας" των ισχύουσων διατάξεων του Δ.Κ.Κ., όπως τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν», δήμοι είναι οι πρωτεύουσες των νομών και οι πόλεις που έχουν περισσότερους από

39 κατοίκους. Όμως ως δήμοι μπορεί να αναγνωρισθούν και πόλεις μεταβλητού κατά εποχές πληθυσμού και συγκεκριμένα εκείνες που χαρακτηρίζονται ως λουτροπόλεις, εφόσον έχουν πληθυσμό τουλάχιστον κατοίκων. Το κριτήριο αναγνώρισης κοινότητας έχει μεταβληθεί με τάση τη δημιουργία ευρωστώτερων κοινοτικών σχηματισμών: Ως κοινότητα ανακηρύσσεται συνοικισμός που έχει απογραφεί ως αυτοτελής και έχει πληθυσμό τουλάχιστον 1000 κατοίκων και οικονομική δυνατότητα. Το τελευταίο κριτήριο είναι επισφαλές, θα μπορούσε δε να συντελέσει στην αποθάρρυνση κοινωνικών σχηματισμών να επιδιώξουν τη δημιουργία ιδιαίτερης κοινότητας. Σ αυτή τη λογική εγγράφεται και η διαδικασία αναζήτησης της δημιουργίας ιδιαίτερης κοινότητας: Απαιτείται προς τούτο απόφαση τουλάχιστον των % των εκλογέων κατοίκων του κοινωνικού αυτού σχηματισμού και η ικανοποίηση της προϋπόθεσης ότι ο δήμος ή η κοινότητα, από τον οποίο πραγματοποιείται η απόσπαση, παραμένει με τουλάχιστον 1000 κατοίκους και εξακολουθεί να έχει οικονομική δυνατότητα. Ο νόμος προσδιορίζει ο ίδιος το περιεχόμενο της έννοιας της οικονομικής δυνατότητας, που σημαίνει την ικανότητα του συνοικισμού να πραγματοποιεί έσοδα επαρκή για την αντιμετώπιση των εξόδων διοίκησης και των άλλων υποχρεωτικών δαπανών αλλά επίσης και την ικανότητα δημιουργίας εσόδων για την εκτέλεση των απαραίτητων έργων κοινής ωφέλειας. Δεδομένου ότι για την αναγνώριση κοινότητας απαιτείται η έκδοση προεδρικού διατάγματος μετά από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος θα εκτιμήσει κατά διακριτική ευχέρεια τη συνδρομή της προϋπόθεσης αυτής και δεδομένου ότι σπάνια είναι δυνατή η απόδειξη οικονομικής δυνατότητας συνοικισμού κατά την άνω έννοια, ο περιορισμός της τάσης διάσπασης οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης παρουσιάζεται τουλάχιστον ως ιδιαίτερα σοβαρός. Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας ενθάρρυνε τη συνένωση περισσότερων του ενός οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης για τη δημιουργία ευρωστότερων δήμων ή κοινοτήτων, αν και στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσει μετά τη συνένωση τόσο τους παλαιούς σχηματισμούς όσο και τη θέση και τις οικονομικές προσδοκίες των τοπικών αρχόντων ίσως κάπου υπερέβαλλε, ιδιαίτερα στις διαδικασίες: Προκειμένου να ενωθούν όμοροι δήμοι ή κοινότητες σε έναν οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης απαιτείται να το ζητήσουν οι μισοί τουλάχιστον 38

40 39 από τους εκλογείς κατοίκους του καθενός από αυτούς και σχετική απόφαση των δημοτικών ή κοινοτικών συμβουλίων με ειδική πλειοψηφία των 3/5 του συνολικού αριθμού των μελών του κάθε συμβουλίου. Επίσης, όταν πρόκειται για κοινότητα που συνορεύει με κάποιο δήμο, η συνένωση διευκολύνεται ακόμα περισσότερο διότι απαιτείται να το ζητήσουν οι μισοί τουλάχιστον των εκλογέων κατοίκων της κοινότητας που έχει απογραφεί ως αυτοτελής και θέλει να προσαρτηθεί σε όμορο δήμο ή κοινότητα. Εξάλλου προβλέπεται ειδικά δυνατότητα κατάργησης κοινοτήτων που δεν συγκεντρώνουν πλέον τα στοιχεία που ο νόμος απαιτεί για την αναγνώριση κοινότητας και ένωσής τους με όμορο δήμο ή κοινότητα για τη δημιουργία μεγαλύτερων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Προκειμένου να καταστούν πράξη αυτοί οι κανόνες δικαίου θα αρκούσε η αναγραφή στο νόμο ως προϋπόθεση ύπαρξης δήμου ή κοινότητας οι εκλογείς τους να κατοικούν πράγματι, να έχουν δηλαδή ως κέντρο της ζωής και της δράστηριότητάς τους το δήμο ή την κοινότητα. Διότι κριτήριο ύπαρξης οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορεί να είναι παρά εκείνο το οποίο εξασφαλίζει τη διαρκή παρουσία στο δήμο ή την κοινότητα ικανού και αρκετού ανθρώπινου δυναμικού για την επάνδρωση του οργανισμού και άσκηση των λειτουργιών του. Αντίθετα, και ενώ είναι γνωστό ότι η εφαρμογή του κριτηρίου αυτού θα έδινε ασφαλή λύση στο πρόβλημα, τόσο ο Ν. 1065/1980 όσο και ο Ν. 1416/198 προτίμησε να καταφύγουν στη μέθοδο της παροχής κινήτρων που ουδέποτε απέδωσε: Ο νέος οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης, που προκύπτει από τη συγχώνευση, εφόσον συγκεντρώνει πληθυσμό πάνω από κατοίκους, κατεξαίρεση ανακηρύσσεται σε δήμο, και εφόσον έχει λιγότερους από κατοίκους λαμβάνει κάθε χρόνο διπλάσια τακτική οικονομική ενίσχυση, αν δε τους υπερβαίνει, λαμβάνει και για τον υπερβάλλοντα πληθυσμό τακτική οικονομική ενίσχυση. Αν ο νέος οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης έχει το πολύ κατοίκους η ετήσια τακτική οικονομική του ενίσχυση πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό των κοινοτήτων που ενώνονται, δηλαδή ο νέος οργανισμός επουδενί λαμβάνει λιγότερο από εκείνο που αθροιστικά θα ελάμβαναν οι ενωθείσες κοινότητες. Η διάταξη αυτή έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα εκείνης που απαιτεί για την ύπαρξη κοινότητας τουλάχιστον πληθυσμό κατοίκων ούτως ή άλλως και μάλιστα σε συνδυασμό με εκείνη που προβλέπει τη δυνατότητα κατάργησης κοινότητας που δεν συγκεντρώνει αυτή την προϋπόθεση.

41 Οι δήμοι και οι κοινότητες που προκύπτουν από τις συνενώσεις δικαιούνται ειδικών άτοκων δανείων του άρθρου 67 Ν.Δ. 3033/1954, ενώ οφειλές από τέτοια δάνεια που είχαν χορηγηθεί στους συνενωμένους οργανισμούς διαγράφονται για το συνενούμενο οργανισμό που έχει πάνω από κατοίκους. Μάλιστα, για την πολιτική του προσωπικού του νέου οργανισμού μπορεί να καταρτίζονται ειδικά προγράμματα επιχορηγήσεων με τους λεγάμενους φορείς του δημοσίου τομέα όπως αυτός προσδιορίσθηκε στο άρθρο 1 παρ. 6 Ν. 1256/1982. Ουσιαστική διάταξη είναι εκείνη σύμφωνα με την οποία κάθε ενωμένος οργανισμός δικαιούται της εκλογής παρέδρου ανεξάρτητα από τον πληθυσμό του, διότι διαρρηγνύει τις αντιστάσεις των τοπικών αρχόντων. Του ίδιου πνεύματος είναι και η ρύθμιση σύμφωνα με την οποία οι δήμαρχοι και οι πρόεδροι κοινοτήτων θεωρείται ότι εξάντλησαν ολόκληρη τη θητεία τους σε πραγματική υπηρεσία. Η μέχρι σήμερα περιορισμένη επιτυχία των ρυθμίσεων αυτών οφείλεται σε σειρά λόγων, αλλά και στο ότι οι προσφορές ανταλλάγματα για τη συνένωση και ιδιαίτερα εκείνοι που είναι οικονομικού χαρακτήρα δεν δημιουργούν πραγματική δέσμευση του Κράτους. Το Δεκέμβριο του 1985 η χώρα μας αριθμούσε 291 δήμους έναντι 264 του 1971 και κοινότητες έναντι το Εννέα κοινότητες αναγνωρίσθηκαν σε δήμους κατεφαρμογήν ειδικών διατάξεων, ενώ μόλις έξι δήμοι προέκυψαν από ένωση κοινοτήτων. Στην επιτροπή προετοιμασίας του νέου Καταστατικού Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην υποεπιτροπή που έχει επιφορτιστεί με την προετοιμασία σχεδίου νόμου για το μέγεθος και τις αρμοδιότητες του α' βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης, είχε προταθεί ότι αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία αξιόπιστης και ικανής τοπικής αυτοδιοίκησης ήταν η δημιουργία, και μάλιστα αναγκαστικά, μεγάλων οργανισμών πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης με επαναφορά του συστήματος που είχε καταργήσει ο Ν. ΔΝΖ Ο Ν. 1622/1986 προβλέπει συνένωση δήμων και κοινοτήτων, η οποία όμως εξαρτάται από μία κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων που εξειδικεύει κριτήρια συνένωσης, σύμφωνα με τα οποία στη συνέχεια με Π.Δ. που θα έπρεπε να είχε εκδοθεί μέχρι 31/12/1987 με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών και 40

42 Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και ύστερα από γνώμη του κάθε φορά αρμόδιου νομαρχιακού συμβουλίου, θα προσδιορισθούν σε κάθε νομό γεωγραφικές ενότητες με βάση τις συγκοινωνιακές, πληθυσμιακές, γεωγραφικές οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και δημογραφικές συνθήκες. Αυτές οι περιοχές θα αποτελέσουν το λίκνο νέων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης που θα προκόψουν από τη συνένωση των παλαιότερων δήμων και κοινοτήτων που περιλαμβάνονται στις περιοχές αυτές. Όσοι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές αυτές παραμένουν δήμοι και κοινότητες, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ο νομοθέτης δεν υποχρεώνει τη διοίκηση σε εξαντλητική κατάτμηση της ελληνικής επικράτειας στις ως άνω περιοχές. Άλλωστε από τις ρυθμίσεις αυτές εξαιρούνται ούτως ή άλλως τα πολεοδομικά συγκροτήματα Αθηνών και Θεσσαλονίκης, έννοιες οι οποίες γνωστές στους πολεοδόμους είναι αμφίβολο αν έχουν σαφή όρια στην κοινή νομική αντίληψη. Η συνένωση των εντός των άνω περιοχών δήμων και κοινοτήτων θα γίνεται ανεξάρτητα από τον πληθυσμό τους και κατά έναν από τους δύο τρόπους: Είτε εκείνου που ήδη ίσχυε, είτε εάν ζητήσουν τη συνένωση τα 3/5 τουλάχιστον των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης της ενότητας, εφόσον αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 50% του πληθυσμού της. Στα κλασσικά κίνητρα συνένωσης, των οποίων την εφαρμογή υπόσχεται ο Ν. 1622/1986 για μία τριετία από τη συνένωση, προσθέτει και σειρά άλλων: Την εξασφάλιση για μία τριετία από το νομαρχιακό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων ειδικού προγράμματος για τις αναπτυξιακές ανάγκες των δήμων, ποσό μέχρι το ήμισυ εκείνου που συλλέγεται από το φόρο ακίνητης περιουσίας του Ν. 129/1982 και τουλάχιστον ίσο ποσό από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, ειδικά προκειμένου να καλυφθούν έξοδα που προκύπτουν από την ανάγκη οργάνωσης και μηχανοργάνωσης, την προμήθεια τεχνικού εξοπλισμού, την κάλυψη εξόδων από επιχειρήσεις στις οποίες μετέχουν, ή από προγραμματικές συμβάσεις, ή από προγράμματα ανάπτυξης, στεγαστικά προγράμματα, ή πρόσληψη επιστημονικού προσωπικού. Τα κίνητρα αυτά εφαρμόζονται μόνο στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που συνενώνονται μέχρι 31/12/1989. Κατά τα ανωτέρω η συνένωση δήμων και κοινοτήτων που προβλέπεται από το Ν. 1622/1986 είναι και πάλι προαιρετική. Υποχρεωτικό γίνεται πλέον μόνο το 41

43 42 γεωγραφικό πλαίσιο και κατά συνέπεια ο αριθμός των δήμων και κοινοτήτων που πρόκειται να συνενωθούν, και με τον όρο ότι το σχετικό προεδρικό διάταγμα που θα καθορίζει το πλαίσιο αυτό θα εκδοθεί πραγματικά. Αυτό συνιστά μια σημαντική καινοτομία, διότι αναθέτει τη χωροθέτηση των νέων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στο Κράτος, έστω και αν απαιτείται γνώμη του εκάστοτε αρμόδιου νομαρχιακού συμβουλίου. Σημαντική καινοτομία αποτελεί επίσης η διάταξη, η οποία επιτρέπει τη συνένωση μόνο με την απόφαση των 3/5 των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης της συγκεκριμένης ενότητας που αντιπροσωπεύουν το 50% του πληθυσμού της. Η διάταξη αυτή η οποία παραμερίζει τη θέληση των υπόλοιπων 2/5 των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πολύ πιθανόν να προκαλέσει αιτήσεις ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικράτειας, για το λόγο ότι παρακάμπτεται η βούληση των οργανισμών των οποίων η υπόσταση προστατεύεται από το άρθρο 112 παρ. 1 του Συντάγματος του Ένας τέτοιος όμως ισχυρισμός θα ήταν εσφαλμένος, διότι το Σύνταγμα αναφέροντας στη διάταξή του και τους δήμους και τις κοινότητες περιγράφει απλώς οργανισμούς που γνώριζε χωρίς να εκδηλώσει καμία διάθεση προστασίας της ύπαρξης του θεσμού του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης του συγκεκριμένου τύπου. Για την ενίσχυση των πιθανοτήτων πραγματοποίησης του νέου συστήματος συνένωσης δήμων και κοινοτήτων ο Ν. 1622/1986 προβλέπει και τη δυνατότητα δημιουργίας «τοπικών συμβουλίων». Πρόκειται για νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, δημοτικά νομικά πρόσωπα τοπικής αναφοράς, δηλαδή για χωρικά νομικά πρόσωπα ειδικής αρμοδιότητας. Συνιστώνται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του νέου δήμου μέσα σε ένα χρόνο από τη συνένωση και για κάθε ένα από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που πριν συνενωθούν είχαν τουλάχιστον 200 κατοίκους, εκτός από εκείνον που συνιστά την έδρα του νέου δήμου. Διοικούνται από τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου και διαχειρίζονται μέσα στα διοικητικά όρια του πρώην οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης τη συντήρηση και τη λειτουργία των εσωτερικών δικτύων ύδρευσης, των δικτύων άρδευσης και αποχέτευσης, παιδικών χαρών, νεκροταφείων, δημοτικών οδών, γεφυρών, πλατειών και άλλων κοινόχρηστων χώρων, εφαρμόζουν ψυχαγωγικά και αθλητικά προγράμματα. Δέχονται ετήσια

44 ενίσχυση από το δήμο σύμφωνα με συγκεκριμένο ανελαστικό σύστημα που εγγυάται ο νόμος, οι δε πράξεις τους εκδίδονται στο πλαίσιο των αποφάσεων του δημοτικού συμβουλίου. Οι κατά την εκλογή του προέδρου και των μελών του διοικητικού συμβουλίου υποψήφιοι ακολουθούν τις υποψηφιότητες των υποψήφιων δημάρχων κατά τους αυτούς συνδυασμούς. Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει τη διάκριση των δήμων σε μητροπολιτικούς και μη. Δεν προβλέπει δηλαδή τίποτε το ιδιαίτερο για την οργάνωση και τη διοίκηση μεγάλων μητροπολιτικών πόλεων, προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα ιδιαίτερα προβλήματα που συνεπάγεται το μέγεθος τους. Αν και το θέμα τέθηκε στην επιτροπή σύνταξης του Καταστατικού Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο Ν. 1622/1986 δεν αναφέρει τίποτα σχετικά. Ωστόσο, ο νομός Αττικής ολόκληρος ανήχθη σε περιφέρεια του Ν. 1622/1986 και με τον τρόπο αυτό ίσως καλυφθεί τουλάχιστον μερικά το κενό. Η ελληνική νομοθεσία εισήγαγε (Ν. 1270/1982) το θεσμό των δημοτικών διαμερισμάτων, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ανάγκες προώθησης της δημοτικής αποκέντρωσης στην αντιμετώπιση των τοπικών υποθέσεων (άρθρο 27 Ν. 1270/19820 και να επιτύχει την ευρεία λαϊκή συμμετοχή στη συζήτηση και προώθηση των θεμάτων που απασχολούν την περιφέρεια του διαμερίσματος (άρθρο 6 Ν. 1270/1982). Πρόκειται για ένα μέτρο που μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη οργάνωση των δήμων που έχουν περισσότερους από κατοίκους (άρθρο 253 Π.Δ. 76/5.2/ ), το οποίο όμως αντιμετωπίσθηκε στο πλαίσιο μιας παραταξιακής αντίληψης του τρόπου συζήτησης των δημοτικών θεμάτων. Τόσο το συμβούλιο διαμερίσματος όσο και ο πρόεδρός του συνιστούν τα όργανα του δημοτικού διαμερίσματος, εκλέγονται κατά τον ίδιο τρόπο που εκλέγονται και τα όργανα του δήμου, στην ίδια εκλογική διαδικασία και με τα ίδια ψηφοδέλτια των σχηματισμών που υποστηρίζουν το πρόγραμμα των υποψήφιων δημάρχων. Το συμβούλιο του δημοτικού διαμερίσματος εκφράζει γνώμες και υποβάλλει προτάσεις για σειρά θεμάτων που αφορούν τη διαχείριση των υποθέσεων του δήμου στο χώρο του διαμερίσματος. Δεν έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες. Οι αποφάσεις του συμβουλίου διαβιβάζονται στο δήμαρχο, ο οποίος τις θέτει υπόψη της δημαρχιακής επιτροπής. Αυτή με τη σειρά της, αφού μελετήσει τις αποφάσεις 43

45 μέσα σε προθεσμία δύο μηνών, είτε επιστρέφει την απόφαση του δημοτικού διαμερίσματος με παρατηρήσεις για επανεξέταση του θέματος, είτε παραπέμπει το θέμα στο δημοτικό συμβούλιο, είτε το διαβιβάζει στις αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου για να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες. Το συμβούλιο του διαμερίσματος εκλέγει από τα μέλη του τον πρόεδρο και αντιπρόεδρό του. Ο πρόεδρος είναι όργανο σημαντικό για τη δημοτική διαχείριση, διότι πέραν του ότι εκπροσωπεί το διαμέρισμα το δήμο και μάλιστα με έκφραση γνώμης στο δημοτικό συμβούλιο για θέματα που αφορούν το διαμέρισμα, ασκεί και αρμοδιότητες που ο δήμαρχος αποφασίζει να του παραχωρήσει. «Με σκοπό την προώθηση της λαϊκής συμμετοχής στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων», συνοικισμοί που έχουν απογραφεί ως αυτοτελείς με τουλάχιστον 75 κατοίκους μπορεί να εκπροσωπούνται στη διοίκηση του δήμου ή της κοινότητας στην οποία ανήκουν εκλέγοντας ένα πρόεδρο. Και το όργανο αυτό εκλέγεται κατά την εκλογή των οργάνων του δήμου ή της κοινότητας με τα ίδια ψηφοδέλτια που υποστηρίζουν τους υποψήφιους δημάρχους και τους συνδυασμούς τους και με αυτόν τον τρόπο διακρίνονται από κομματική ομοιογένεια με το δήμαρχο ή τον πρόεδρο της κοινότητας και την πλειοψηφία που στηρίζει τη δράση του στο συμβούλιο του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης. Και γι αυτόν δηλαδή δεν ξεπερνιούνται τα όρια μέσα στα οποία αντιλαμβάνεται ο νομοθέτης το διάλογο και τη συμμετοχή στη διαχείριση των υποθέσεων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο πάρεδρος του συνοικισμού έχει όχι μόνο συμβουλευτικές αρμοδιότητες στις συνεδριάσεις των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων, αλλά και δικαίωμα ψήφου στις αποφάσεις τους όταν πρόκειται για σειρά θεμάτων που απαριθμούνται από το Ν. 1270/1982 (άρθρο 55) και σειρά θεμάτων των σπουδαιότερων που μπορεί να αφορά το συνοικισμό. Στο πλαίσιο της άσκησης των αρμοδιοτήτων του ο πρόεδρος μπορεί να συγκαλεί τακτικά μία φορά το χρόνο ή έκτακτα όταν το κρίνει σκόπιμο, τους κατοίκους του συνοικισμού σε συνέλευση, στην οποία λαμβάνονται αποφάσεις, τις οποίες ο πρόεδρος μεταφέρει στο δήμο ή την κοινότητα και το νομαρχιακό συμβούλιο. Τα συνοικιακά συμβούλια είναι κατεξοχήν θεσμός που εγγράφεται στη λογική του Ν. 1270/1982 «τροποποιήσεις του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα για το 44

46 εκλογικό σύστημα, τη δημοτική αποκέντρωση, τη λαϊκή συμμετοχή και τη διοικητική αυτοτέλεια των δήμων και κοινοτήτων» και έχουν, κατά το νομοθέτη ο οποίος περιλαμβάνει το σκοπό του στο ίδιο κείμενο του νόμου, ως σκοπό «την προώθηση της λαϊκής συμμετοχής στις τοπικές υποθέσεις, την ενεργοποίηση, την κινητοποίηση και την οργάνωση των δημοτών, στα πλαίσια του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης». Είναι κάτι το αντίστοιχο προς τα δημοτικά διαμερίσματα, αλλά σε τελείως διαφορετικό επίπεδο. Ιδρύονται και λειτουργούν τόσο σε δήμους όσο και σε κοινότητες με απόφαση του δημοτικού ή του κοινοτικού συμβουλίου, που επικυρώνεται από το νομαρχιακό συμβούλιο. Η σημαντική απόκλιση από τις πάγιες διατάξεις για τη διοίκηση δήμων και κοινοτήτων είναι ότι στην εκλογή του οργάνου της συνοικίας, του συνοικιακού συμβουλίου δηλαδή, μετέχουν τόσο ως εκλογείς όσο και ως υποψήφιοι όλοι οι κάτοικοι της συνοικίας και όχι απλώς οι εγγεγραμμένοι δημότες που κατοικούν στην συνοικία. Το συνοικιακό συμβούλιο διατυπώνει απλώς γνώμες και προτάσεις για σειρά θεμάτων που αφορούν το συνοικισμό. Οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης α' βαθμού στο μέτρο που αφορούν τοπικές υποθέσεις είναι εγγυημένες από το Σύνταγμα ως αρμοδιότητες που δεν μπορούν να τους αφαιρεθούν. Η διάκριση αυτή των αρμοδιοτήτων είναι παλαιότατη, μια και έχει τις ρίζες της στη διδασκαλία του Alexis de Tocqueville, εκφράζει τη στατική αγροτική εποχή και δεν ανταποκρίνεται στις συνθήκες της σύγχρονης μεταβιομηχανικής εποχής. Κατ αυτόν το λόγο, ο προστατευτισμός με αυτό το κριτήριο που μαρτυρεί το ελληνικό Σύνταγμα δεν προσφέρει υπηρεσίες στο πρόβλημα, που δεν είναι πράγματι ο ανταγωνισμός της τοπικής και κεντρικής διοίκησης του Κράτους, αλλά η κατά τη διδασκαλία της σύγχρονης διοικητικής επιστήμης. Άλλωστε είναι αμφίβολης λυσιτέλειας και η προστασία την οποία υποτίθεται ότι παρέχει η συνταγματική διάταξη, διότι το Συμβούλιο της Επικράτειας, όταν καλείται να κρίνει για το κατά πόσο μια υπόθεση είναι τοπική ή γενική, οφείλει να ακολουθεί τα δεδομένα της εποχής στην οποία δικάζει τροποποιώντας αεναώς τη νομολογία του. Ο δημοτικός και κοινοτικός κώδικας εξειδικεύει ενδεικτικά τη συνταγματική αρχή των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά απαριθμεί και σειρά συντρεχουσών αρμοδιοτήτων, εκείνων δηλαδή που 45

47 χωρίς να περιλαμβάνονται στις αποκλειστικές αρμοδιότητες, παράγουν τα κοινωνικά, πολιτικά, πνευματικά και οικονομικά συμφέροντα των δημοτών και που το δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του αποφασίζει να αναλάβει και να ασκήσει. Είναι όμως δυνατό με Π.Δ. που εκδίδονται μετά από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών αυτές οι αρμοδιότητες να μεταφέρονται στην κατηγορία των αποκλειστικών. Η διάταξη του άρθρου 8 παρ. 1 του Νν. 1416/1984, σύμφωνα με την οποία είναι δυνατή με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται μετά από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών και του αρμόδιου κατά περίπτωση υπουργού, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων που ασκούνται από όργανα της κεντρικής ή αποκεντρωμένης διοίκησης, όταν αφορούν υποθέσεις τοπικού χαρακτήρα, θέτει ερωτήματα συνταγματικότητας. Διότι εφόσον και όταν πρόκειται για υποθέσεις τοπικού χαρακτήρα αρμόδιος είναι αποκλειστικά ο οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης από το ίδιο το Σύνταγμα και δεν μπορεί να επαφίεται ο νόμος στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης να μεταφέρει τέτοιες αρμοδιότητες. Εάν τέτοιες αρμοδιότητες έχουν ανατεθεί σε όργανα της κεντρικής ή αποκεντρωμένης διοίκησης, η σχετική διάταξη είναι αντισυνταγματική. Αντίθετα, ιδιαίτερης σημασίας είναι η διάταξη, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η κατάργηση λιμενικών ταμείων και η μεταφορά αρμοδιοτήτων τους σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία μπορεί να γίνει με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται με πρόταση των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης, Εσωτερικών, Δημοσίων Έργων και Εμπορικής Ναυτιλίας μετά από σύμφωνη γνώμη του συμβουλίου του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης και γνώμη της λιμενικής επιτροπής. Κατά τον ίδιο τρόπο, είναι δυνατό να μην καταργηθεί το λιμενικό ταμείο και να μεταφερθούν μόνο μερικές από τις αρμοδιότητές του σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, στην εδαφική περιφέρεια των οποίων βρίσκεται το λιμάνι το οποίο αφορούν. 46

48 3.6 Η Σχέση των Ο.Τ.Α. με το Κράτος Στην άσκηση των αρμοδιοτήτων τους οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης υπόκεινται πλέον σε έλεγχο νομιμότητας από το Νομάρχη και μόνο κατεξαίρεση σε έλεγχο σκοπιμότητας. Αυτό έχει ως συνέπεια ότι οι πράξεις των αρχών του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης είναι εκτελεστές αφεαυτών και προσβάλλονται με αίτηση ακυρώσεως. Αντίθετα, οι πράξεις του Νομάρχη που εκδίδονται κατά άσκηση ελέγχου νομιμότητας δεν είναι πάντοτε εκτελεστές, σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας. Από τη συνδυασμένη ερμηνεία των άρθρων 152 και 153 του Δ.Κ.Κ., ο έλεγχος σκοπιμότητας συνιστά την εξαίρεση με συνέπεια σε περίπτωση αμφιβολίας ο έλεγχος να θεωρείται έλεγχος νομιμότητας. Το τεκμήριο αυτό προκύπτει και από την ίδια τη φύση της εποπτείας, η οποία ποτέ δεν τεκμαίρεται. Μάλιστα ορίζεται, ότι με προεδρικά διατάγματα μπορεί να καταργούνται διατάξεις που διατηρούν τον έλεγχο σκοπιμότητας. Οι κύριες περιπτώσεις διατήρησης του ελέγχου σκοπιμότητας μετά το Π.Δ. 22/1982 «κατάργηση διατάξεων που προβλέπουν την έγκριση πράξεων των δημοτικών ή κοινοτικών συμβουλίων» αφορούν α) από τον Ν. 1069/1980, τον ορισμό μέσης τιμής δαπάνης διακλάδωσης δικτύου αποχέτευσης του άρθρου 15, τον καθορισμό τέλους σύνδεσης και τέλους χρήσης υπονόμου του άρθρου 16 παρ. 2, τον καθορισμό της λειτουργίας του δικτύου ύδρευσης του άρθρου 23 παρ. 3, την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτων υπέρ επιχείρησης του άρθρου 24 παρ. 1, τον καθορισμό ποσοστού υπέρβασης των εσόδων από τέλη για δαπάνες κατασκευής έργων του άρθρου 25 παρ. 3, τον καθορισμό ειδικού τιμολογίου ύδρευσης ή αποχέτευσης του άρθρου 26 α', τη θέσπιση διαφορετικού τιμολογίου κατά περιοχές του άρθρου 26 β', κ.λ.π. β)από το Π.Δ. 76/1985, την ονοματοδοσία νέων συνοικισμών του άρθρου 12 παρ. 1, την ονομασία συνοικιών, οδών, πλατειών του άρθρου 12 παρ. 1, την αποδοχή κληρονομιών κ.λ.π. του άρθρου 154 παρ. 2, την εκποίηση ακινήτων του άρθρου 218 παρ. 1, την παραχώρηση εκτάσεων του άρθρου 220 παρ. 3 α', την ανταλλαγή ακινήτων του άρθρου 221, την αγορά ακινήτων του άρθρου 222 κ.λ.π. Σε ό,τι αφορά τον έλεγχο νομιμότητας, ο νόμος προβλέπει ένα διπλό σύστημα 47

49 48 ελέγχου ή καλύτερα μια διπλή δυνατότητα: Ο Νομάρχης ή ελέγχει αυτεπάγγελτα, ή ελέγχει μετά από ειδική προσφυγή που ασκεί οποιοσδήποτε δημότης ή ο διοικούμενος που έχει έννομο συμφέρον. Στην περίπτωση του αυτεπάγγελτου ελέγχου ο Νομάρχης έχει κατά χρόνο αρμοδιότητα 20 ημερών αφότου έλαβε την πράξη μαζί με τα έγγραφα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη νόμιμη έκδοση της πράξης, για να ακυρώσει την πράξη ως παράνομη. Προφανώς, εάν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή τεκμαίρεται ότι ο Νομάρχης εγκρίνει την πράξη του αυτοδιοικούμενού τοπικού οργανισμού. Ο διοικούμενος μπορεί όμως και αυτός να προκαλέσει τον έλεγχο, εάν προσφύγει στο Νομάρχη εντός προθεσμίας 5 ημερών που αρχίζει από τη δημοσίευση της πράξης. Στην περίπτωση αυτή ο Νομάρχης έχει προθεσμία να αποφασίσει αιτιολογημένα, μέσα σε 30 ημέρες αφότου έλαβε την προσβαλλόμενη πράξη, προθεσμία που δεν αρχίζει αναγκαστικά με την άσκηση της προσφυγής. Και η προθεσμία αυτή φαίνεται να δημιουργεί κατά χρόνο περιορισμό της αρμοδιότητας του Νομάρχη, οπότε με την πάροδό της ο Νομάρχης δεν μπορεί πλέον να εκδώσει νόμιμα την πράξη ελέγχου και υπάρχει τεκμήριο έγκρισης. Το σύστημα αυτό ελέγχου προβλέπεται και για τις πράξεις της δημαρχιακής επιτροπής και μπορεί να έχει μόνο κατεξαίρεση την έννοια ελέγχου σκοπιμότητας. Κατά των αποφάσεων του Νομάρχη προβλέπεται προσφυγή στον Υπουργό Εσωτερικών για παράβαση νόμου μέσα σε προθεσμία 30 ημερών σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 του Ν. 3200/1955 «περί διοικητικής αποκέντρωσης». Σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας, όταν η πράξη ελέγχου του Νομάρχη εκδίδεται μετά από προσφυγή του διοικούμενου που έχει έννομο συμφέρον, τότε η πράξη αυτή είναι εκτελεστή και παραδεκτά προσβάλλεται είτε με αίτηση ακυρώσεως είτε με προσφυγή ενώπιον του Υπουργού Εσωτερικών. Όταν όμως ο έλεγχος γίνεται αυτεπάγγελτα, μόνο όταν είναι απορριπτικός προκαλεί την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης κατά την ίδια νομολογία, ενώ στην περίπτωση έγκρισης, η πράξη του Νομάρχη θεωρείται βεβαιωτική. Η κύρια συνέπεια της νομολογίας αυτής συνίσταται στο ότι στην περίπτωση αυτεπάγγελτης εγκριτικής πράξης του Νομάρχη πολύ εύκολα χάνεται η προθεσμία άσκησης προσφυγής ενώπιον του Υπουργού Εσωτερικών. Η νομολογία δεν δικαιολογεί με πειστικό τρόπο γιατί η εγκριτική πράξη εκτελεστής διοικητικής

50 πράξης δεν μπορεί να είναι εκτελεστή ο έλεγχος γίνεται αυτεπάγγελτα, ενώ είναι όταν ο έλεγχος γίνεται κατόπιν προσκλήσεως του διοικούμενου. Η πράξη λοιπόν αυτή ή και στις δύο περιπτώσεις επιφέρει μεταβολή στην έννομη τάξη, ή και στις δύο περιπτώσεις δεν επιφέρει καμία μεταβολή. Το οξύμωρο της περίπτωσης καταδεικνύεται και από το παράδειγμα στο οποίο, πριν παρέλθουν οι 5 ημέρες της προθεσμίας του διοικούμενου να προσφύγει στο Νομάρχη, ο Νομάρχης αυτεπάγγελτα επιλαμβάνεται του ελέγχου και εκδίδει εγκριτική πράξη με αποτέλεσμα να είναι τελείως άχρηστη για το διοικούμενο η προσφυγή στο Νομάρχη. Η πράξη ελέγχου δε θεωρείται εκτελεστή στην περίπτωση αυτή, αν και ο Νομάρχης κάνει αυτεπάγγελτα ακριβώς εκείνο που θα έκανε καλούμενος από το διοικούμενο. 49

51 50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το Αρθρο 102 του Συντάγματος μετά την Αναθεώρηση 1. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού. Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Νόμος καθορίζει το εύρος και τις κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων καθώς και την κατανομή τους στους επιμέρους βαθμούς. Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους 2. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία, όπως ορίζει ο νόμος 3. Με νόμο μπορεί να προβλέπονται για την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών ή την άσκηση αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης αναγκαστικοί ή εκούσιοι σύνδεσμοι οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης που διοικούνται από αιρετά όργανα. 4. Το Κράτος ασκεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εποπτεία που συνίσταται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους. Ο έλεγχος νομιμότητας ασκείται όπως νόμος ορίζει. Πειθαρχικές ποινές στα αιρετά όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκτός από τις περιπτώσεις που συνεπάγονται αυτοδικαίως έκπτωση ή αργία, επιβάλλονται μόνο ύστερα από σύμφωνη γνώμη συμβουλίου που αποτελείται κατά πλειοψηφία από τακτικούς δικαστές, όπως νόμος ορίζει. 5. Το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής

52 51 και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζεται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος. Κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του Κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση και τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων από τους Ο.Τ.Α. 4.2 Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος Η Επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος που συγκροτήθηκε με την υπ αριθμόν 2676/1987/ απόφαση του προέδρου της Βουλής, συνήλθε την 30η και 31η Αυγούστου, την 5η, 6η, 7η, 12η, 13η, 14η, 19η, 20η, 21η, 26η Σεπτεμβρίου και την 3η, 5 \ 10η, 11η, 12\ 17η, 18η (δύο συνεδριάσεις) και 19 0κτωβρίου2000, σε 21 συνεδριάσεις υπό την προεδρία του Προέδρου αυτής κ. Φοίβου Ιωαννίδη, στην αίθουσα του Μεγάρου της Βουλής, με αντικείμενο την επεξεργασία του περιεχομένου των αναθεωρητικών διατάξεων του Συντάγματος, όπως αυτές καθορίστηκαν με την απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής της Θ' Κοινοβουλευτικής Περιόδου. Η Επιτροπή συγκροτήθηκε από 41 μέλη και συγκεκριμένα από τους βουλευτές κ. Αλέξανδρο Ακριβάκη, Γεράσιμο Αρσένη, Ευάγγελο Βενιζέλο, Ευάγγελο Γιαννόπουλο, Διονύσιο Γκούσκο, Γεώργιο Θωμά, Φοίβο Ιωαννίδη, Χαράλαμπο Καστανίδη, Βασίλειο Κοντογιαννόπουλο, Ιωάννη Κουτσούκο (συμμετοχή στις εργασίες μέχρι ), Παναγιώτη Κρητικό, Φλώρο Κωνσταντίνου, Ανδρέα Λοβέρδο, Λάζαρο Λωτίδη, Ιωάννη Μαγκριώτη, Αναστάσιο Μαντέλη, Έκτορα Νασιώκα, Γεώργιο Παπαγεωργίου, Ηλία Παπαηλιά, Στυλιανό Παπαθεμελή,

53 52 Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, Ελευθέριο Τζιόλα, Απόστολο Ανδρεουλάκου, Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, Σταύρο Δήμα, Αχιλλέα Καραμανλή, Νικόλαο Κατσαρό, Ιωάννη Κεφαλογιάννη, Αλέξανδρο Λυκουρέζο, Χρήστο Μαρκογιαννάκη, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, Θεοδώρα Μπακογιάννη, Άννα Μπενάκη, Αναστάσιο Νεράντζη, Πάνο Πανγιωτόπουλου, Ελευθέριο Παπαγεωργόπουλο, Προκοπή Παυλόπουλο, Βύρωνα Πολύδωρα, Ευριπίδη Στυλιανίδη, Αντώνιο Σκυλλάκο και Φώτιο Κουβέλη. Μετά από πρόταση του προέδρου της Βουλής, κ. Απόστολου Χρ. Κακλαμάνη, η επιτροπή, ομοφώνως, εξέλεξε Διακομματικό Προεδρείο. Το αξίωμα του προέδρου κατέλαβε ο κ. Φοίβος Ιωαννίδης, των Α' και Β' Αντιπροέδρων οι κ.κ. Νικόλαος Κατσαρός και Αντώνιος Σκυλλάκος, αντιστοίχως και του Γραμματέα ο κ. Φώτιος Κουβέλης. Η επιτροπή, ομοφώνως, αποδέχθηκε την κοινή πρόταση του Προεδρείου της Επιτροπής και των Εισηγητών των κομμάτων για τη διεξαγωγή της συζήτησης σε εφτά ενότητες. Η έβδομη ενότητα αναφέρεται στην Δημόσια Διοίκηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση και Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές. Στις συνεδριάσεις της Επιτροπής έλαβαν το λόγο οι Γενικοί Εισηγητές της Πλειοψηφίας κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, της Μειοψηφίας κ. Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, του Κουμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας κ. Αντώνιος Σκυλλάκος και του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου κ. Φώτιος Κουβέλης καθώς και βουλευτές - μέλη της Επιτροπής. 4.3 Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή της Πλειοψηφίας Ευάγγελου Βενιζέλου Η έβδομη ενότητα αναφέρεται σε θέματα δημόσιας διοίκησης, αυτοδιοίκησης και σε διάφορα άλλα συναφή ζητήματα.

54 Το Αποκεντρωτικό Σύστημα Το Ελληνικό διοικητικό σύστημα βασίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες πια στην αποκέντρωση. Ισχύει δηλαδή στη χώρα μας το αποκεντρωτικό σύστημα διοίκησης που ορίζεται ως το σύστημα εκείνο στο οποίο υπάρχουν περιφερειακά όργανα του κράτους εξοπλισμένα με αποφασιστικές αρμοδιότητες. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι με την αναδιατύπωση της παραγράφου 3 του άρθρου 101 του Συντάγματος, με ευρύτατη πλειοψηφία όπως δείχνουν τα πράγματα και όπως φάνηκε και από τις συζητήσεις στην προηγούμενη Βουλή, επιβεβαιώνεται η συνταγματική αυτή αρχή του αποκεντρωτικού συστήματος διοίκησης του κράτους και ενισχύεται η χειραφέτηση των περιφερειακών οργάνων σε σχέση με τα κεντρικά όργανα του κράτους, με τις κεντρικές υπηρεσίες, οι οποίες εξακολουθούν να διατηρούν την αρμοδιότητα να παρέχουν γενικές κατευθύνσεις και οδηγίες. Αλλά η αποφασιστική αρμοδιότητα κατά βάση ανήκει στα περιφερειακά όργανα του κράτους, στο πεδίο στο οποίο κινείται το καθένα από αυτά Η Συνταγματική Θέση της Τ.Α. «Το σημαντικότερο όμως που έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ζήτημα στο πλαίσιο αυτής της έβδομης ενότητας είναι η συνταγματική θέση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως Συνταγματικός θεσμός, έχει το μεγάλο πλεονέκτημα της διπλής της φύσης. Η τοπική αυτοδιοίκηση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, είναι ένας από τους θεσμούς πολιτικής συμμετοχής. Το δικαίωμα στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι ένα πολιτικό δικαίωμα. Οι δραστηριότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης, η ανάπτυξη των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και η λειτουργία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι μία πολύ ουσιαστική, προσιτή και πρακτική μέθοδος άσκησης των πολιτικών δικαιωμάτων.

55 Μάλιστα θα μπορούσε να λεχθεί ότι η λειτουργία αυτής της τοπικής αυτοδιοίκησης υπερβαίνει τις τυπικές αρμοδιότητες που έχουν τα όργανά της γιατί πολύ συχνά η τοπική αυτοδιοίκηση λειτουργεί και ως θεσμός πολιτικής πίεσης και όχι μόνο ως μηχανισμός άσκησης αρμοδιοτήτων. Είναι λοιπόν προφανές ότι το σημαντικότερο ίσως στοιχείο που διέπει την τοπική αυτοδιοίκηση είναι αυτό το στοιχείο της πολιτικής συμμετοχής είτε τυπικά με αρμοδιότητες, είτε άτυπα με την άσκηση πίεσης. Ταυτόχρονα όμως η τοπική αυτοδιοίκηση είναι διοίκηση, είναι μία από τις πολύ συγκεκριμένες και απτές όψεις του κρατικού φαινομένου στο σύνολό τους. Αυτή η διπλή φύση της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία λειτουργεί ταυτόχρονα ως φορέας πολιτικών δικαιωμάτων και ως φορέας πολιτικής και διοικητικής εξουσίας, φαίνεται να είναι η μήτρα των προβληματισμών για την αναδιατύπωση του άρθρου 102 του Συντάγματος. Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ανυπόστατο στοιχείο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, λειτουργεί παράλληλα προς το αντιπροσωπευτικό σύστημα διακυβέρνησης. Αυτό όμως δεν την εξιλεώνει, γιατί σε σχέση με τον πολίτη-δημότη ο οποίος είναι ταυτόχρονα και διοικούμενος, η τοπική αυτοδιοίκηση εμφανίζεται ως φορέας εξουσίας. Μας ενδιαφέρει λοιπόν ταυτόχρονα και το να κατοχυρώσουμε τη συμμετοχή του πολίτη-δημότη και την ενεργό άσκηση των πολιτικών του δικαιωμάτων, αλλά και το να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα του δημότη-πολίτη ως διοικούμενου έναντι της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι ρυθμίσεις του άρθρου 102 αναφέρονται στη σχέση της τοπικής αυτοδιοίκησης και κρατικής εξουσίας, έχουν όμως πάντοτε κατά νου τον πολίτη χάριν του οποίου και καταστρώνονται οι διατάξεις αυτές. Το γεγονός ότι τα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι όργανα αιρετά, είναι όργανα δημοκρατικά νομιμοποιημένα στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, δεν καθιστά εξ ορισμού τις πράξεις τους ούτε νόμιμες ούτε σωστές. Άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να διασφαλιστεί η θεσμική υπόσταση και λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την κρατική εξουσία, αλλά 54

56 55 ταυτόχρονα να διασφαλιστεί και η ποιότητα της διοίκησης που παρέχει η τοπική αυτοδιοίκηση στον πολίτη, στην ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει στον δημότη. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν ο απαράβατος κανόνας είναι ο σεβασμός της αρχής της νομιμότητας. Και ο σεβασμός της αρχής της νομιμότητας αφορά τόσο τη διοικητική όσο και την οικονομική λειτουργία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι διαχειρίζονται πολύ σημαντικά κονδύλια, αναθέτουν έργα και πραγματοποιούν σημαντικές προμήθειες. Πρέπει λοιπόν όσα μας προβληματίζουν σε σχέση με τη διαφάνεια σε εθνικό επίπεδο ή σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, να μας προβληματίσουν εξίσου και σε νομαρχιακό και σε δημοτικό επίπεδο, γιατί τα φαινόμενα αυτά είναι διάχυτα και έτσι πρέπει και η μέριμνα του Συντάγματος να είναι εξίσου διάχυτη. Αναθεωρώντας το άρθρο 102 του Συντάγματος, θα πρέπει να προβούμε σε ένα ρητό διάλογο με τη νομολογία, γιατί πολλές από τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιεί η ισχύουσα διατύπωση του άρθρου 102 τις επεξεργάστηκε ή και τις διέπλασε η νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας. Άρα όταν ο αναθεωρητικός νομοθέτης έρχεται να παρέμβει τώρα εκ των υστέρων, βρίσκεται σε έναν διάλογο με τη νομολογία καθώς πρέπει να διατυπώσει τη συντακτική του βούληση με σαφήνεια προκειμένου η τοπική αυτοδιοίκηση να αποκτήσει και τα πολιτικά και τα διοικητικά χαρακτηριστικά που ο ίδιος ο συντακτικός νομοθέτης θέλει. Το Σύνταγμα του 1975, όπως είναι γνωστό, κατοχυρώνει ρητά την πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση την οποία και κατονομάζει λέγοντας ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού είναι οι δήμοι και οι κοινότητες. Παρέχει την εξουσιοδότησή του στον κοινό νομοθέτη να ρυθμίσει τα σχετικά με τους άλλους βαθμούς. Στο πλαίσιο δε αυτό μετά από δισταγμούς, αμηχανίες ήρθε ο νομοθέτης και κατοχύρωσε τη δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, τη Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, που από το 1994 και μετά είναι μια πραγματικότητα στη χώρα μας, μια πραγματικότητα με προβλήματα, μια πραγματικότητα που διανύει τα πρώτα της βήματα, αλλά και μια πραγματικότητα η οποία έχει αλλάξει το πολιτικό και σε πολλά σημεία και τον διοικητικό και αναπτυξιακό χάρτη της χώρας.

57 Με το Σύνταγμα του 1975 έγινε λοιπόν ένα πολύ μεγάλο βήμα. Πιστεύω ότι στη διοικητική ιστορία της χώρας η ίδρυση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης είναι μια πολύ μεγάλη τομή, τομή εφάμιλλη με άλλες που έγιναν είτε στα μέσα του αιώνα που κλείνει ή τον περασμένο αιώνα. Τώρα οφείλουμε να κατοχυρώσουμε ρητά τον πρώτο και δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης χωρίς να προσδιορίζουμε στο Σύνταγμα τη συγκεκριμένη ονομασία και το συγκεκριμένο επίπεδο στο οποίο οργανώνεται ο πρώτος και ο δεύτερος αυτός βαθμός και θα ήταν σφάλμα να μιλήσουμε για ένα τρίτο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης όταν ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η λειτουργία του δεύτερου βαθμού και όταν δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως η σχέση μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης. Η Ελλάδα κινείται άλλωστε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αξιοποιεί μια πλούσια θεσμική εμπειρία άλλων χωρών. Τα μεγέθη της χώρας μας, που είναι πληθυσμιακά μεσαία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η γεωγραφική της διάρθρωση, καθιστούν επικίνδυνη πολυτέλεια την ύπαρξη τριών βαθμών αυτοδιοίκησης, ενώ επιβάλλουν την ορθολογική και συστηματική οργάνωση των δύο επιπέδων τοπικής αυτοδιοίκησης. Πρέπει να επαναληφθεί, ότι είναι άλλο αυτό και άλλο ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η διοικητική αποκέντρωση, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οργανώνονται τα περιφερειακά όργανα του κράτους και βέβαια ο τρόπος με τον οποίο αυτά συσχετίζονται με τα όργανα των κεντρικών υπηρεσιών. Γιατί και τώρα βασική βαθμίδα αποκέντρωσης που είναι η περιφέρεια, μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς κανένα συνταγματικό φραγμό συλλογικά όργανα δημοκρατικά νομιμοποιημένα που να παίζουν ένα πολύ σημαντικό αναπτυξιακό ή και διοικητικό ρόλο όπως τα περιφερειακά συμβούλια. Αναφερόμαστε λοιπόν στον πρώτο και δεύτερο βαθμό αφήνοντας στον κοινό νομοθέτη την ευχέρεια να οργανώσει το σύστημα με τον πληρέστερο και αποτελεσματικότερο τρόπο. Το κρισιμότερο όμως που γίνεται με την αναθεώρηση είναι ότι θωρακίζονται οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης και θωρακίζονται διπλά. Πρώτον με την εισαγωγή για πρώτη φορά του τεκμηρίου αρμοδιότητας για τις τοπικές υποθέσεις υπέρ των Ο.Τ.Α.. Ο νόμος περιορίζεται στο να κατανέμει τις τοπικές υποθέσεις ανάλογα με το εύρος τους στους οργανισμούς πρώτου και δεύτερου βαθμού. Αυτό διασφαλίζει συνταγματικά την 56

58 57 έννοια της τοπικής υπόθεσης και δεν επιτρέπει στον κοινό νομοθέτη να ορίζει την τοπική υπόθεση κατά το δοκούν, όπως έχει δεχθεί και η πρόσφατη ακόμη νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας, νομολογία του 1998 στις βασικές αποφάσεις 3442 και Από την άλλη πλευρά το μεγάλο πρακτικό πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η δυνατότητα του νομοθέτη να αναθέτει στους Ο.Τ.Α. την άσκηση κρατικών, ως προς τη φύση τους, αρμοδιοτήτων που δεν συνιστούν κατά νομική ακριβολογία τοπική υπόθεση, αλλά που πρέπει να ασκούνται σε τοπικό επίπεδο. Πρόκειται κυρίως για αρμοδιότητες που το Σύνταγμα συνδέει με κρατικές αποστολές, όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος, ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, η προστασία της υγείας, η οργάνωση της παιδείας κ.ο.κ. Με την αναδιατύπωση της πρώτης παραγράφου του άρθρου 102 διασφαλίζεται η δυνατότητα του κοινού νομοθέτη να αναθέτει τέτοιες αρμοδιότητες στους Ο.Τ.Α. πρώτου ή δευτέρου βαθμού. Είναι προφανές ότι οι αρμοδιότητες αυτές μπορούν να μετουσιώνονται είτε στην έκδοση ατομικών, είτε στην έκδοση κανονιστικών πράξεων. Άρα είναι δυνατή η ανάθεση αρμοδιοτήτων κάθε μορφής. Είναι δυνατή η ανάθεση και των κανονιστικών αρμοδιοτήτων, όταν πρόκειται για τη ρύθμιση θεμάτων τοπικού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο του άρθρου 43 παρ. 2 του Συντάγματος, που τυποποιεί το φαινόμενο της νομοθετικής εξουσιοδότησης. Η δεύτερη πολύ μεγάλη τομή, που επέρχεται με το άρθρο 102 όπως το αναδιατυπώνουμε, είναι η δραστική ενίσχυση της διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας των Ο.Τ.Α. Η διοικητική αυτοτέλεια διασφαλίζεται με την χειραφέτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την κρατική εξουσία. Η κρατική εξουσία δια του αρμόδιου υπουργού περιορίζεται τώρα στον κατασταλτικό έλεγχο νομιμότητας των πράξεων, που εκδίδουν οι Ο.Τ.Α. Αυτό είναι ήδη μια πολύ σημαντική τομή, το ίδιο σημαντική με την τομή που επέρχεται και στην οικονομική αυτοτέλεια, γιατί η οικονομική αυτοτέλεια πολλές φορές είναι μια φενάκη για τους Ο.Τ.Α., ιδίως όταν η μεταφορά αρμοδιοτήτων από το κράτος στην τοπική αυτοδιοίκηση δεν συνοδεύεται και με αντίστοιχη μεταφορά πόρων.

59 58 Η ισχύουσα τελευταία παράγραφος του άρθρου 102 έχει τα χαρακτηριστικά μιας διάταξης που τελικά δεν ερμηνεύτηκε ως διάταξη άμεσης εφαρμογής, αλλά ως κατευθυντήρια διάταξη. Αλλάζει η νομική φύση της διάταξης αυτής γιατί καθορίζεται με πολύ πιο επιτακτικό τρόπο η υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει όλα τα αναγκαία κανονιστικά, νομοθετικά, διοικητικά και δημοσιονομικά μέτρα προκειμένου να διασφαλίζεται η οικονομική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α. γιατί διατηρείται σε ισχύ η ευχέρεια του νομοθέτη να επιβάλει και να εισπράττει φόρους και τέλη, που αποδίδονται στη συνέχεια στην τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού. Κυρίως όμως γιατί εισάγεται μια τρίτη ρύθμιση στην παράγραφο αυτή, που είναι και η κυρίως ρύθμιση, η καινοτομική ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία παρέχεται εκ του Συντάγματος στους Ο.Τ.Α. μια δημοσιονομικού χαρακτήρα εξουσία να επιβάλλουν οι ίδιοι με πράξη τους και να εισπράττουν τοπικά έσοδα. Τα τοπικά αυτά έσοδα χαρακτηρίζονται έτσι, πρώτον γιατί δεν είναι φόροι κατά την έννοια του άρθρου 78 του Συντάγματος και δεύτερον, γιατί δεν είναι απλά, κλασσικά ανταποδοτικά τέλη, μια που το ανταποδοτικό τέλος, όπως ακριβώς λεει και το όνομά του, επιβάλλεται και εισπράττεται ενόψει μιας πολύ συγκεκριμένης αντιπαροχής, μιας πολύ συγκεκριμένης υπηρεσίας. Το τοπικό έσοδο είναι τοπικό, επιβάλλεται με κανονιστική πράξη του οικείου Ο.Τ.Α., εισπράττεται με τους μηχανισμούς τους δημοσιονομικούς του Ο.Τ.Α. και δεν έχει άμεσα ανταποδοτικό χαρακτήρα, αλλά έχει έμμεσα, διότι προφανώς χρηματοδοτείται ο Ο.Τ.Α., για να παρέχει καλύτερης και αποτελεσματικότερης ποιότητας υπηρεσίες στους δημότες. Σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια, δηλαδή μετά τη συνθήκη του Μάαστριχ, διενεργήθηκε ένας πολύ εκτεταμένος και σοβαρός διάλογος για τη δημοσιονομική αυτονομία των Ο.Τ.Α. και για το πώς και έως πιο βαθμό πρέπει η δημοσιονομική πολιτική των Ο.Τ.Α. να εναρμονίζεται με τη γενικότερη πολιτική στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας, στο πλαίσιο των ονομαστικών στόχων που είχε θέσει η Συνθήκη του Μάαστριχ για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Πανευρωπαϊκά στη δεκαετία του '90 εμφανίστηκαν δύο μοντέλα συμπεριφοράς της κρατικής εξουσίας σε σχέση με την

60 τοπική αυτοδιοίκηση. Από τη μια μεριά έχουμε το μοντέλο που επικράτησε στη Μεγάλη Βρετανία, την Ολλανδία, τη Δανία όπου είχαμε πολύ σοβαρούς περιορισμούς στη δημοσιονομική ευχέρεια της τοπικής αυτοδιοίκησης και από την άλλη μεριά είχαμε το μοντέλο της Αυστρίας και της Φιλανδίας κυρίως, όπου είχαμε μια διεύρυνση της διοικητικής ευχέρειας της τοπικής αυτοδιοίκησης στα θέματα αυτά. Άρα, ναι μεν η τοπική αυτοδιοίκηση αποκτά αυτήν τη δημοσιονομική δυνατότητα εκ του Συντάγματος, την ασκεί όμως μέσα σε ένα νομοθετικό πλαίσιο, αρμοδιότητα θέσπισης του οποίου ανήκει πάντα στη Βουλή των Ελλήνων, διότι αλλιώς θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε ακραία και ασυμβίβαστα φαινόμενα με την ίδια την ενιαία μορφή του κράτους. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα, το οποίο όμως πρέπει να ερμηνευθεί σε αρμονία με το χαρακτήρα του κράτους και το χαρακτήρα του πολιτεύματος μας. Είναι γεγονός ότι το 1994 το βασικό περιφερειακό όργανο του κράτους που ήταν ο μετακλητός νομάρχης έδωσε τη θέση του σε ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, σε ένα νέο οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης δευτέρου βαθμού που είναι η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν εκ γενετής στη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση αρμοδιότητες οι οποίες αναφέρονται σε τοπικές υποθέσεις και αρμοδιότητες κατά τη φύση τους κρατικές. Αυτό ήταν λογικό να προκαλέσει μια σειρά από αμφισβητήσεις τις οποίες τελικά κλήθηκε να αντιμετωπίσει η νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας. Μπορεί να ειπωθεί ότι με τη νέα διατύπωση του άρθρου 102 παράγραφος 1 αντιμετωπίζονται όλα αυτά τα προβλήματα, αποσαφηνίζεται ότι η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, όπως και οι δήμοι ως οργανισμοί πρώτου βαθμού, έχουν εκ του Συντάγματος τεκμήριο αρμοδιότητας για τις τοπικές υποθέσεις που τους αναθέτει ο νόμος. Όμως ο νόμος δεν μπορεί να χαρακτηρίζει μια υπόθεση ως τοπική και να την αποχαρακτηρίζει κατά το δοκούν γιατί τίθεται συνταγματικός φραγμός. Διατηρεί όμως την ευχέρεια να αναθέτει και να αφαιρεί αρμοδιότητες οι οποίες ως προς τη φύση τους είναι κρατικές. Και αυτό διότι η νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας, μέσω των άρθρων 102 και 43 του Συντάγματος αποκλείει σε πολλά κρίσιμα πεδία ακόμα και αυτό το πράγμα παρότι υπάρχει η σαφής βούληση του νομοθέτη να το κάνει. 59

61 60 Υπήρξε όμως μια μετατόπιση του επιπέδου της περιφερειακής οργάνωσης του κράτους. Αυτό που μέχρι το 1994 ήταν κυρίως ο μετακλητός νομάρχης, τώρα είναι ο γενικός γραμματέας της περιφέρειας, ο οποίος είναι το περιφερειακό όργανο του κράτους δια του οποίου υποστασιοποιείται το αποκεντρωτικό σύστημα οργάνωσης και ασκείται η κρατική εξουσία σε περιφερειακό επίπεδο. Συλλειτουργούν και συνυπάρχουν τα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης και τα όργανα του κράτους. Τέτοια συνύπαρξη είχαμε και θα έχουμε διότι πολύ πριν το 1994 οι πρωτοβάθμιοι Ο.Τ.Α. είχαν αναλάβει κρατικές αρμοδιότητες και τώρα έχουν κρατικές αρμοδιότητες αλλά και τοπικές. Η πιο κλασσική και τυπική αρμοδιότητα που ασκούν οι δήμοι και οι κοινότητες, η ληξιαρχική αρμοδιότητα, η τήρηση των μητρώων αρρένων και των δημοτολογίων που συνδέεται με την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη, δηλαδή με την ιθαγένεια και με το δίκαιο της προσωπικής κατάστασης είναι μια αρμοδιότητα κατά τη φύση της κρατική. Είναι η κατ εξοχήν κρατική αρμοδιότητα διότι έτσι αποκτά το άτομο την ιδιότητα του πολίτη εντασσόμενο στο λαό της χώρας στην οποία ανήκει. Με το άρθρο 102 γίνεται μια μεγάλη τομή, διασφαλίζεται ο πρώτος και ο δεύτερος βαθμός. Παρέχεται η δυνατότητα στο νομοθέτη να οργανώσει με σύγχρονο και λειτουργικό τρόπο και τον πρώτο και το δεύτερο βαθμό. Είναι ανοικτή η συζήτηση για τα μητροπολιτικά συστήματα διοίκησης στις μεγάλες πόλεις και για την αναδιοργάνωση και του ενός και του άλλου βαθμού. Παρέχεται η εγγύηση για τη διασφάλιση των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. και την ενίσχυση τόσο της διοικητικής αυτοτέλειας περιορίζοντας το κράτος στον κατασταλτικό έλεγχο νομιμότητας όσο και της οικονομικής αυτοτέλειας με το θεσμό των τοπικών εσόδων. Το σχήμα είναι απλό, είναι καθαρό και πρόκειται για μια μεγάλη θεσμική τομή στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η μόνη διαφωνία που υπήρξε με τους εκπροσώπους της Ε.Ν.Α.Ε. ήταν για το αν θα εισαχθεί στο άρθρο 102 ρητά η αρχή της επικουρικότητας. Αντικρούστηκε η επιθυμία της Ε.Ν.Α.Ε. να εισαχθεί ρητά η αρχή της επικουρικότητας γιατί έτσι εισάγεται μια νέα αόριστη έννοια που δεν ξέρουμε πως θα την ερμηνεύσει ο δικαστής, ενώ γνωρίζουμε πως έχει ερμηνεύσει την έννοια της τοπικής υπόθεσης και της κρατικής αρμοδιότητας. Με το Σύνταγμα δίνεται η απάντηση σε όσα έχουν ειπωθεί γύρω από αυτά τα θέματα, ενώ δεν θα μπορεί να απαντηθεί η κακή χρήση της έννοιας της επικουρικότητας.

62 61 Επίσης επειδή πολλοί γοητεύονται εκ του γεγονότος ότι η έννοια επικουρικότητας χρησιμοποιείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και «εκτελωνίζεται» από τις Βρυξέλλες ενώ είναι μια έννοια ιστορικά και θεωρητικά επικίνδυνη, μια έννοια που είχε εκπηγάσει απ το κανονιστικό δίκαιο της καθολικής εκκλησίας για να διακανονίσει τις σχέσεις κράτους εκκλησίας του 17ου αιώνα και του 16ου στη Δυτική Ευρώπη. Είναι μια έννοια που χρησιμοποιήθηκε στην εποχή των παλαιών οικονομικά φιλελεύθερων απόψεων για να περιορίσει το κοινωνικό κράτος και να το διατηρήσει «ως κράτος νυκτοφύλακα» χωρίς καμία αρμοδιότητα στο κοινωνικό πεδίο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1992 και μετά, από τη Συνθήκη του Μάαστριχ μέχρι σήμερα η αρχή της επικουρικότητας2 χρησιμοποιείται για να ανακόπτει κοινοτικές πρωτοβουλίες και για να εμποδίζει τη χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της Ένωσης κοινών πολιτικών και μάλιστα σε τομείς όπως ο πολιτισμός που έχουν πολύ μικρό κόστος αλλά πολύ μεγάλη πολιτική και ιδεολογική σημασία. Γι αυτούς τους λόγους δεν θα πρέπει να εισαχθεί ρητά η αρχή της επικουρικότητας στο άρθρο 102. Αλλά έτσι όπως ορίζονται οι τοπικές υποθέσεις και έτσι όπως διασφαλίζεται η δυνατότητα μεταφοράς κρατικών αρμοδιοτήτων έχουμε ένα πλήρες σύστημα που εγγυάται το θεσμικό ρόλο και τη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης όπως παρουσιάστηκε προηγουμένως». 2 Σύμφωνα με το άρθρο 5 Συνθήκης Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η «Κοινότητα δρα μέσα στα όρια των αρμοδιοτήτων που :ης αναθέτει και των στόχων που της ορίζει η παρούσα συνθήκη. Στους τομείς που δεν υπάγονται στην αποκλειστική της ιρμοδιότητα, η Κοινότητα δρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, μόνο εάν στο βαθμό που οι στόχοι της [ροβλεπόμενης δράσης είναι αδύνατον να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη και δύνανται συνεπώς, λόγω των ίιαστάσεων ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε κοινοτικό επίπεδο. Η δράση ης Κοινότητας υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των στόχων της παρούσας συνθήκης». Συνεπώς η αρχή της ιπικουρικότητας αναφέρεται στις από κοινού ασκούμενες αρμοδιότητες (ΕΚ- κρατών μελών) και στο πλαίσιο αυτό, η ιφαρμογή της αρχής αυτής δεν μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τις αρμοδιότητες που ανήκουν ήδη στην ΕΚ με βάση τη ιυνθήκη και την ερμηνεία της από το Δίκαιο Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

63 Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή της Μειοψηφίας Ιωάννη Βαρβιτσιώτη. «Ανακύπτουν δύο ερωτήματα σχετικά με την τοπική αυτοδιοίκηση, στα οποία πρέπει να δοθεί απάντηση. Πρώτον "ναι" ή "όχι" στην ανάγκη αποκέντρωσης, στην ανάγκη της επίλυσης των τοπικών προβλημάτων σε περιφερειακό επίπεδο; Δεύτερον, είμαστε ικανοποιημένοι από τη μέχρι σήμερα λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης και του πρώτου και του δεύτερου βαθμού; Ανταποκρίθηκε η τοπική αυτοδιοίκηση στις απαιτήσεις της εποχής μας και γενικότερα λειτουργεί αποτελεσματικά; Και στο μεν πρώτο ερώτημα η απάντησή μας είναι αντιρρήτως καταφατική. Άλλωστε, το αποκεντρωμένο σύστημα καθιερώνεται με την παράγραφο 1 του άρθρου ΙΟΙ3 του Συντάγματος. Στο δεύτερο, όμως ερώτημα, αν δηλαδή είμαστε, όχι μόνο εμείς, αλλά γενικότερα η κοινή γνώμη, ικανοποιημένοι από την αποτελεσματικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης, η απάντηση είναι προδήλως αρνητική. Και τούτο γιατί η τοπική αυτοδιοίκηση τελεί κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο της κεντρικής διοικήσεως. Άπειρα είναι τα παραδείγματα, γι αυτό άλλωστε η πρότασή μας προβλέπει - και το αποδέχτηκε και ο Εισηγητής της Πλειοψηφίας - τον περιορισμό του ελέγχου σε έλεγχο νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας των οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αναγκαία παράμετρος της ρυθμίσεως αυτής είναι η ακριβής κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των κεντρικών και περιφερειακών οργάνων του κράτους με βάση δύο βασικά κριτήρια: Πρώτον την αρχή της ενότητας του κράτους και δεύτερον, το τεκμήριο αρμοδιότητας υπέρ της τοπικής αυτοδιοικήσεως. Ο Εισηγητής της Πλειοψηφίας απέρριψε την αρχή της επικουρικότητας. Δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι είναι ορθή η απόρριψη. Υπάρχουν επιφυλάξεις, μήπως θα έπρεπε και η αρχή της επικουρικότητας να αποτελεί στοιχείο των αρχών που συνιστούν τη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι αρχές αυτές αποτελούν ήδη μέρος της ελληνικής έννομης πράξης, κυρίως μετά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας, η οποία έχει αναγνωρίσει ότι το άρθρο 102 του 3 Η διοίκηση του Κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα

64 Συντάγματος κατοχυρώνει την τοπική αυτοδιοίκηση, τόσο ως οργανωτικό σχήμα της δημόσιας διοικήσεως, όσο και ως θεσμό που καθιερώνει την εξουσία των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοικήσεως να αποφασίζουν αποκλειστικά με δικά τους 'όργανα και για τις δικές τους τοπικές υποθέσεις. Ο ορισμός των τοπικών υποθέσεων αποτελεί βέβαια ένα αντικείμενο μεγάλης και έντονης συζητήσεως. Και βεβαίως υπάρχει κάποια κατευθυντήρια γραμμή, την οποία δίνουν οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικράτειας, όσον αφορά τον ορισμό του εύρους των τοπικών υποθέσεων. Πάντως δεν είναι εύκολο να οριοθετηθεί η έννοια των τοπικών υποθέσεων. Η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία δεν έγινε δεκτή από την κυβερνητική πλειοψηφία προέβλεπε τη δυνατότητα διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων ως στοιχείο της άμεσης δημοκρατίας. Έλεγε μάλιστα η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας ότι θα είναι μείζονος σημασίας τα τοπικά ζητήματα, τα οποία θα τίθονται υπό την κρίση του λαού. Έτσι ξεφεύγουμε από την απολυτότητα των δημοτικών και νομαρχιακών αρχόντων και μετακυλύετε η δυνατότητα αυτή στον ίδιο το λαό. Θα πρέπει να φθάσουμε στο σημείο όπου η άμεση δημοκρατία θα λειτουργήσει και στην Ελλάδα δημιουργώντας προϋποθέσεις για συμμετοχή του λαού στην επίλυση τοπικών προβλημάτων. Και αυτή την πρόταση την απέρριψε η κυβερνητική πλειοψηφία. Είναι βέβαιο ότι η εισαγωγή του θεσμού των τοπικών δημοψηφισμάτων θα συνοδεύονταν από παιδικές ασθένειες, αλλά τελικά, νομίζω ότι με την πάροδο του χρόνου ο λαός θα γινόταν πιο υπεύθυνος και η διάταξη θα είχε επίσης και ένα διδακτικό χαρακτήρα. Το θέμα, όμως, είναι ακόμη γενικότερο. Πιστεύω δηλαδή ότι θα έπρεπε να προχωρήσουμε στην αμεσότερη λειτουργία της δημοκρατίας. Πιστεύω ότι είναι μια χαμένη ευκαιρία για το Σύνταγμά μας το ότι δεν καθιέρωσε το λαϊκό δημοψήφισμα. Η πρόταση μου συνίσταται στο ότι με χιλιάδες υπογραφές εκλογέων θα μπορούσε να υπάρξει πρόταση νόμου στη Βουλή και με υπογραφές εκλογέων θα υποχρεούτο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να αναπέμψει ψηφισμένο νόμο στη Βουλή. Δεν το έχει ασκήσει ποτέ, ούτε θα το ασκήσει, διότι διατρέχει τον κίνδυνο μιας ταπεινώσεως, αφού 63

65 είναι βέβαιο ότι η Βουλή θα εμμείνει στην αρχική της απόφαση και θα απορρίψει την πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Επανέρχομαι σε αυτό, διότι πιστεύω ότι θα ήταν ένα μεγάλο βήμα. Δυστυχώς, το βήμα αυτό δεν το αποφάσισαν τα μεγάλα κόμματα. Το βήμα αυτό, το περιορισμένο για τα τοπικά δημοψηφίσματα, σε θέματα μείζονος σημασίας, το απέρριψε η κυβερνητική πλειοψηφία. Το δεύτερο θέμα στο οποίο θα αναφερθώ είναι το ότι υ τοπική αυτοδιοίκηση στερείται ουσιαστικών αρμοδιοτήτων. Η κεντρική διοίκηση κρατάει κάτω από τον ασφυκτικό της έλεγχο την τοπική αυτοδιοίκηση, χωρίς να έχει γνώση ούτε των πραγματικών αναγκών ούτε των τοπικών συνθηκών και οχυρώνεται πίσω από ένα μυωπικό και αρτηριοσκληρωτικό οργανισμό και εξουθενώνει την τοπική αυτοδιοίκηση. Έχουμε παραστεί μάρτυρες του γεγονότος διάφορες αρμοδιότητες τούς μετακινήθηκαν από την κεντρική διοίκηση στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ύστερα από λίγο καιρό όμως οι αρμοδιότητες αυτές ανακλήθηκαν και βρισκόμαστε μπροστά σε μια τοπική αυτοδιοίκηση που δεν μπορεί να προσλάβει ούτε ένα πρόσθετο αστυφύλακα για τη δημοτική της αστυνομία. Είναι φανερό, λοιπόν ότι η τοπική αυτοδιοίκηση χωρίς αρμοδιότητες, όπως περιγράφηκε, και χωρίς ιδίους πόρους δεν μπορεί να επιτελέσει την αποστολή της, διότι πρέπει η τοπική αυτοδιοίκηση να μπορεί να επιλύει τα τοπικά προβλήματα. Μπορούμε να προχωρήσουμε ακόμα ένα βήμα. Θα μπορεί η τοπική αυτοδιοίκηση να έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει τοπικές φορολογίας; Βλέπω, λοιπόν, ότι η κυβερνητική πλειοψηφία είναι πολύ δειλή στο θέμα αυτό και αν δε δοθεί αυτή η δυνατότητα στην τοπική αυτοδιοίκηση, τότε είναι επίφοβο ότι όσα γράφονται στο άρθρο 102 είναι μεν ουσιαστικά, δεν είναι όμως λυσιτελή. Ορθώς καθιερώνεται δια του Συνάγματος και η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, η τοπική αυτοδιοίκηση β' βαθμού. Αλλά για πια νομαρχιακή αυτοδιοίκηση μιλάμε όταν ο εκλεγμένος νομάρχης "καπελώνεται" συνεχώς από το διορισμένο από την Κυβέρνηση περιφερειάρχη, όταν η οποιαδήποτε ενέργεια του εκλεγμένου νομάρχη εξαρτάται από τη βούληση και την απόφαση του περιφερειάρχη; Είναι δυνατόν να δεχθούμε ότι μπορεί να λειτουργήσει έτσι η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση; 64

66 65 Και είναι δυνατόν να δεχθούμε ότι ο περιφερειάρχης θα κατανέμει τους πόρους στους επιμέρους νομάρχες της περιφέρειάς του ανάλογα με το αν πρόσκεινται ή όχι στο κυβερνών κόμμα; Είναι δυνατόν, εις μεν τους προσκείμενους στο έκαστος κυβερνών κόμμα ο περιφερειάρχης να ανοίγει τους κρουνούς των πιστώσεων, στους δε μη αρεστούς να κλείνει ερμητικά τη στρόφιγγα; Αυτή είναι η τοπική αυτοδιοίκηση που επιδιώκουμε; Εμείς πιστεύουμε στην ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ενώ το ΠΑΣΟΚ, φοβάμαι - χωρίς να προκαλέσω αντιδράσεις - μόνο στα λόγια την ξέρει και θέλει μια τοπική αυτοδιοίκηση υποταγμένη και ανήμπορη. 4.5 Ανάλυση του Αναθεωρημένου Αρθρου 102 του Συντάγματος Με την αναθεώρηση του άρθρου 102 του Συντάγματος διαπιστώνουμε κρίσιμες και σημαντικές αλλαγές στην τοπική αυτοδιοίκηση. Οι αλλαγές επέρχονται σε όλες τις διατάξεις των παραγράφων του άρθρου. Στην 1η παράγραφο, εκτός από τον διαχωρισμό των βαθμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι διοικούν τις τοπικές υποθέσεις, προστίθεται το τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Με το τεκμήριο αρμοδιότητας θωρακίζονται οι αρμοδιότητες της Τ.Α. και επίσης ο νόμος περιορίζεται στο να κατανέμει τις τοπικές υποθέσεις ανάλογα με το εύρος τους. Επίσης ο νομοθέτης μπορεί να αναθέσει στους Ο.Τ.Α. αρμοδιότητες οι οποίες συνιστούν αποστολή του Κράτους, όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος, ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, η προστασία της υγείας κ.τ.λ. Αυτές οι αρμοδιότητες μετουσιώνονται είτε στην έκδοση ατομικών, είτε γενικών, είτε κανονιστικών διοικητικών πράξεων. Στη 2η παράγραφο εκτός από τη διοικητική αυτοτέλεια, οι Ο.Τ.Α. έχουν πλέον και οικονομική αυτοτέλεια. Η διοικητική αυτοτέλεια διασφαλίζεται με τη χειραφέτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την κρατική εξουσία, η οποία (κρατική εξουσία) περιορίζεται στον κατασταλτικό έλεγχο νομιμότητας των

67 66 πράξεων που εκδίδουν οι Ο.Τ.Α. Η οικονομική αυτοτέλεια αναφέρεται στη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από το Κράτος προς τους Ο.Τ.Α. με αντίστοιχη μεταφορά των πόρων. Η διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας καθορίζεται με την υποχρέωση του Κράτους να λαμβάνει όλα τα αναγκαία κανονιστικά, διοικητικά ή νομοθετικά μέτρα. Μια καινοτομική ρύθμιση που εισάγεται στην παράγραφο αυτή, είναι η εξουσία των Ο.Τ.Α., που τους παρέχεται εκ του Συντάγματος, να επιβάλλουν μια δημοσιονομικού χαρακτήρα εξουσία οι ίδιοι και να εισπράττουν τοπικά έσοδα. Στην 3η παράγραφο δεν επέρχονται σημαντικές αλλαγές. Το άρθρο 102 πριν και μετά την αναθεώρησή του καθορίζει πως για την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών ή την άσκηση αρμοδιοτήτων ο νόμος προβλέπει αναγκαστικούς ή εκούσιους συνδέσμους οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Η μόνη διαφορά είναι ότι πριν την αναθεώρηση οι σύνδεσμοι διοικούνταν από συμβούλιο με αιρετούς αντιπροσώπους κάθε δήμου ή κοινότητας οι οποίοι λαμβάνονταν κατ αναλογία του πληθυσμού τους, ενώ μετά την αναθεώρηση από αιρετά όργανα. Η 4η παράγραφος αναφέρεται στην άσκηση εποπτείας του Κράτους προς τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία συνίσταται σε έλεγχο νομιμότητας χωρίς να εμποδίζει την ελεύθερη δράση και πρωτοβουλία τους. Η διαφορά με την παράγραφο 5 του άρθρου 102, πριν την αναθεώρηση, είναι ότι η εποπτεία αναφερόταν σε έλεγχο νομιμότητας και σκοπιμότητας. Οι πειθαρχικές ποινές όσον αφορά τα αιρετά όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν παραμείνει ίδιες. Η 5η παράγραφος, τέλος, ορίζει ότι το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που είναι απαραίτητα για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για την άσκηση αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. Επίσης καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι φόροι ή τα τέλη μεταξύ των Ο.Τ.Α., τα οποία εισπράττονται από το Κράτος. Τέλος ορίζει πως κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του Κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση συνεπάγεται και αντίστοιχη μεταφορά των πόρων και επίσης καθορίζει την είσπραξη τοπικών εσόδων απευθείας από τους Ο.Τ.Α.

68 Παρατηρούμε πως σε αυτή την παράγραφο έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές σε σχέση με την αντίστοιχη παράγραφο του άρθρου 102 πριν την αναθεώρηση. Πριν την αναθεώρηση η διάταξη του άρθρου 102 περιοριζόταν μόνο στην εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για την εκπλήρωση της αποστολής των Ο.Τ.Α. καθώς επίσης και στην κατανομή και απόδοση, μεταξύ των Ο.Τ.Α., των φόρων ή τελών που εισπράττονται από το Κράτος. Στο αναθεωρημένο, πλέον άρθρο 102 του Συντάγματος παρατηρούμε την εξάλειψη της παραγράφου 4 που ίσχυε στο άρθρο πριν την αναθεώρηση. Επίσης διαπιστώνουμε ότι όλες οι διατάξεις των παραγράφων του άρθρου 102 έχουν ενισχυθεί και οδηγούν σε μία πιο ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση αναθέτοντας στους οργανισμούς της περισσότερες και σημαντικότερες αρμοδιότητες και αποστολές. 67

69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

70 N. 1622/86 (ΦΕΚ A' 92) : Τοπική Αυτοδιοίκηση - Περιφερειακή Ανάπτυξη και δημοκρατικός προγραμματισμός (Σημείωση : Με το άρθρο 1του Π.Δ. 471/91, ΦΕΚ-172 Α' ορίζεται ότι : "Όπου στις διατάξεις των Ν.1515/1985 (18/Α) και 1622/1986 (92/Α) αναφέρεται το " Συμβούλιο Ρυθμιστικού Σχεδίου και Περιβάλλοντος Αθήνας αντικαθίσταται με την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας "). ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 'Αρθρα 1-18 : (Οι αντίστοιχες διατάξεις έχουν περιληφθεί στο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα). Άρθρα : (Καταργήθηκαν από την παρ. 2 εδ. α ' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Ά 90). Άρθρο 22 : Δημοκρατικός Προγραμματισμός 1. Η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση στα πλαίσια του δημοκρατικού προγραμματισμού έχει τις εξής αρμοδιότητες : α) Διατυπώνει στο περιφερειακό συμβούλιο προτάσεις για έργα και μέτρα πολιτικής, περιφερειακής ή εθνικής σημασίας που αφορούν το νομό αλλά εντάσσονται στο μεσοχρόνιο περιφερειακό ή εθνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα. β) Καταρτίζει ύστερα από σχετικές προτάσεις των δημοτικών συμβουλίων και των αναπτυξιακών συνδέσμων το

71 μεσοχρόνιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα στα πλαίσια του αντίστοιχου μεσοχρόνιου περιφερειακού αναπτυξιακού προγράμματος, γ) Διαμορφώνει τα πλαίσια για την κατάρτιση των μεσοχρόνιων τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων του νομού, εξειδικεύοντας το μεσοχρόνιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα και εγκρίνει τα τοπικά μεσοχρόνια αναπτυξιακά προγράμματα, δ) Καταρτίζει το ετήσιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 73. ε) Αποφασίζει για τα ετήσια τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 73. στ) Χρηματοδοτεί από ίδιους πόρους της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, καθώς και από τις πιστώσεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων που το κατανέμει το περιφερειακό συμβούλιο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 74 έργα νομαρχιακής σημασίας του ετήσιου νομαρχιακού αναπτυξιακού προγράμματος, ζ) Χρηματοδοτεί, από κοινού με φορείς του δημόσιου τομέα, έργα του ετήσιου νομαρχιακού αναπτυξιακού προγράμματος, στα πλαίσια των προγραμματικών συμβάσεων σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 74. il) Κατανέμει τις πιστώσεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για έργα τοπικής σημασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 74. 0) Διατυπώνει προς τους φορείς του δημόσιου τομέα προτάσεις για έργα και μέτρα πολιτικής που αφορούν το νομό και χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων αλλά εντάσσονται στα ειδικά αναπτυξιακά

72 προγράμματα των φορέων αυτών. 2. Οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης του Ν. 1561/1985 (ΦΕΚ 148) που αφορούν την έγκριση του ενιαίου προγράμματος, ασκούνται από το νομαρχιακό συμβούλιο της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης στην οποία υπάγεται η ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης όπως αυτή ορίζεται στην παρ. 2 του άρθρου 1 του Ν. 1561/1985. Το συμβούλιο του ρυθμιστικού σχεδίου και προστασίας περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης του άρθρου 6 του ίδιου ως άνω Νόμου καταργείται. Άρθρα : (Καταργήθηκαν από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α' 90). Άρθρο 61: Περιφέρεια 1. Με π.δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων ύστερα από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου καθορίζονται οι περιφέρειες στις οποίες διαιρείται η χώρα, για το σχεδιασμό, προγραμματισμό και συντονισμό της περιφερειακής ανάπτυξης. 2. Με το ίδιο δ/γμα ορίζονται η έδρα και η ονομασία κάθε περιφέρειας. Άρθρο 62 : Περιφερειακό Συμβούλιο 1. (Καταργήθηκε από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α' 90).

73 2. (Καταργήθηκε από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α190). 3. Το περιφερειακό συμβούλιο της παρ. 2 εκτός από τις αρμοδιότητες του άρθρου 63, ασκεί και τις αρμοδιότητες που αφορούν την έγκριση του ενιαίου προγράμματος του Συμβουλίου Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας του άρθρου 6 του Ν. 1515/1985, το οποίο και καταργείται. 4. (Καταργήθηκε από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α' 90). Άρθρο 63 : Αρμοδιότητες περιφερειακού συμβουλίου 1. Το Περιφερειακό Συμβούλιο : α) Διατυπώνει προς τους κεντρικούς φορείς του δημόσιου τομέα προτάσεις για έργα και μέτρα πολιτικής, εθνικής σημασίας, που αφορούν την περιφέρεια, αλλά εντάσσονται στο μεσοχρόνιο εθνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα, β) Καταρτίζει, ύστερα από σχετικές προτάσεις των νομαρχιακών συμβουλίων, το μεσοχρόνιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα στα πλαίσια του μεσοχρόνιου εθνικού αναπτυξιακού προγράμματος, γ) Διαμορφώνει τα πλαίσια για την κατάρτιση των μεσοχρόνιων νομαρχιακών αναπτυξιακών προγραμμάτων της περιφέρειας εξειδικεύοντας το μεσοχρόνιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα και εγκρίνει τα μεσοχρόνια νομαρχιακά αναπτυξιακά προγράμματα, δ) Καταρτίζει το ετήσιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 73. ε) Αποφασίζει για τα ετήσια νομαρχιακά αναπτυξιακά

74 προγράμματα στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 73. στ) Κατανέμει τις πιστώσεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για έργα νομαρχιακής και τοπικής σημασίας σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 6 του άρθρου 74. ζ) Διατυπώνει προς τους φορείς του δημόσιου τομέα προτάσεις για έργα και μέτρα πολιτικής που αφορούν την περιφέρεια και χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων αλλά εντάσσονται στα ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα των φορέων αυτών. Επίσης γνωμοδοτεί για τα προγράμματα αυτά, πριν από την έγκρισή τους. 2. Για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του το περιφερειακό συμβούλιο υποβοηθείται από την Υπηρεσία Περιφερειακής Ανάπτυξης του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας καθώς και από τους Οργανισμούς και τις υπηρεσίες περιφερειακού επιπέδου. Άρθρο 64 : Λειτουργία Περιφερειακού Συμβουλίου 1. (Καταργήθηκε από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α' 90). 2. Το περιφερειακό συμβούλιο συνεδριάζει με πρόσκληση του προέδρου του, τουλάχιστο μια φορά το μήνα. Το περιφερειακό συμβούλιο συγκαλείται υποχρεωτικά από τον πρόεδρό του ύστερα από έγγραφη αίτηση του ενός τρίτου των μελών του. "3. Ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου αναπληρώνεται από το νομάρχη της έδρας του και σε περίπτωση που η θέση του εν λόγω Νομάρχη είναι κενή ή όταν αυτός απουσιάζει ή κωλύεται αναπληρωτής ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών άλλος νομάρχης της αυτής περιφέρειας" (αντικ. της παρ. 3

75 του άρθρου 62 οπό το άρθρο 2 του Ν. 2130/93, ΦΕΚ Α' 62). 4. Ο Πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου μπορεί να καλεί στις συνεδριάσεις προϊσταμένους των περιφερειακών ή νομαρχιακών υπηρεσιών καθώς και προϊσταμένους άλλων φορέων του δημοσίου τομέα ως εισηγητές χωρίς ψήφο σε θέματα της αρμοδιότητάς τους. 5. Όλα τα θέματα που αφορούν τη λειτουργία του περιφερειακού συμβουλίου καθορίζονται με κανονισμό που καταρτίζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών. Άρθρο 65 : Σύσταση Θέσεων - Διορισμός 1. Σε κάθε περιφέρεια συνιστάται θέση μετακλητού γενικού γραμματέα με βαθμό Ιο των ειδικών θέσεων. 2. Ο γενικός γραμματέας της περιφέρειας διορίζεται και παύεται με π.δ./γμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών ύστερα από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. 3. Σε κάθε περιφέρεια συνιστώνται δύο ενιαίες θέσεις ειδικών συμβούλων και ειδικών συνεργατών οι οποίοι διέπονται από τις σχετικές διατάξεις του Ν. 1320/1983. "4. Για την εξυπηρέτηση του γενικού γραμματέα στην άσκηση των καθηκόντων του με απόφασή του έως δέκα υπάλληλοι του Δημοσίου, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή επιχειρήσεων κοινής ωφελείας ή τραπεζών οι οποίες ελέγχονται από το κράτος που λειτουργούν στην περιφέρεια κατά παρέκκλιση από κάθε άλλη διάταξη και χωρίς χρονικό περιορισμό της απόσπασης" (αντικ. της παρ. 4 του άρθρου 65 από την παρ. 3 του άρθρου 33 του Ν. 1832/89, ΦΕΚ Λ' 54). Άρθρο 66 : Αρμοδιότητες Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας

76 1. ΟΓενικός Γραμματέας Περιφέρειας είναι άμεσος εκπρόσωπος της Κυβέρνησης και υπεύθυνος για την άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής για τα θέματα που αφορούν την περιφέρεια. 2. Ο γενικός γραμματέας περιφέρειας είναι προϊστάμενος όλων των πολιτικών αστυνομικών και λιμενικών υπηρεσιών περιφερειακού επιπέδου. "3. Οι αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί ή μεταβιβασθεί στις διανομαρχιακού επιπέδου υπηρεσίες ανήκουν αποκλειστικά στο γενικό γραμματέα της περιφέρειας. Ο γενικός γραμματέας με απόφασή του μπορεί να αναθέτει στα καθ' ύλην αρμόδια περιφερειακά όργανα των υπουργείων την εξουσία να υπογράφουν με εντολή του αποφάσεις έγγραφα, εντάλματα ή άλλες πράξεις της αρμοδιότητάς του" (αντικ. της παρ. 3 του άρθρου 66 από την παρ. 5 του άρθρου 33 του Ν. 1832/89, ΦΕΚ Α' 54). "Με π.δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση του αρμόδιου υπουργού και του Υπουργού Εσωτερικών μπορεί να μεταβιβάζονται σε γενικούς γραμματείς περιφερειών που περιλαμβάνουν παραμεθόριους νομούς συγκεκριμένες αρμοδιότητες που ανήκουν στους Υπουργούς για αντικείμενα που αφορούν σε περισσότερους νομούς της περιφερείας τους" (προσθ. του μέσα σε "" τελευταίου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 66 από το άρθρο 84 του Ν. 1943/91, ΦΕΚ Α' 50). 4. Οι διατάξεις του άρθρου 8 του Ν. 3200/1955 (ΦΕΚ 97) εφαρμόζονται αναλόγως και όταν πρόκειται για πράξεις του γενικού γραμματέα της περιφέρειας. Άρθρο 67 : Υπηρεσιακή κατάσταση γενικού γραμματέα

77 1. I l μετάθεση του γενικού γραμματέα της περιφέρειας γίνεται με π.δ./γμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών. 2. Ο γενικός γραμματέας για τα θέματα που αναφέρονται στην υπηρεσιακή του κατάσταση υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών ενώ για τα επιμέρους θέματα που χειρίζεται υπάγεται στο κατά περίπτωση αρμόδιο Υπουργείο. 3. Οι γενικοί γραμματείς της περιφέρειας λαμβάνουν τις αποδοχές και τα έξοδα παράστασης των γενικών γραμματέων των υπουργείων καθώς και κατ' αποκοπή έξοδα κίνησης για τις εκτός έδρας μετακινήσεις τους. Τα τελευταία καθορίζονται με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών. 4. Για την αποζημίωση του προέδρου και των μελών του περιφερειακού συμβουλίου εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 18 του Ν. 1505/84, ΦΕΚ Α' 194). "Στον πρόεδρο και στα μέλη του περιφερειακού συμβουλίου των οποίων η κατοικία απέχει περισσότερο από είκοσι χιλιόμετρα από τον τόπο που συνεδριάζει το συμβούλιο, καταβάλλεται αποζημίωση δρχ. ημερησίως για τη συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις του συμβουλίου, καθώς και το αντίτιμο του εισητηρίου για τη μεταβίβαση και επιστροφή τους. Αν πρόκειται για μετακίνηση από νησί, η αποζημίωση και το αντίτιμο του εισιτηρίου καταβάλλονται ανεξάρτητα από χιλιομετρική απόσταση" (προσθ. του μέσα σε "" τελευταίου εδαφίου από την παρ. 1του άρθρου 34 του N. 1832/89, ΦΕΚ Α' 54). "5. Τα μέλη του περιφερειακού συμβουλίου που είναι υπάλληλοι νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών κοινής ωφέλειας δικαιούνται ειδική άδεια έως 30 ημέρες κάθε έτος για την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

78 Η άδεια αυτή χορηγείται από τις υπηρεσίες τους τμηματικά, ύστερα από αίτηση των δικαιούχων και ισχύει για εργάσιμες ημέρες και ώρες. Ο χρόνος της παραπάνω άδειας θεωρείται ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας για κάθε περίπτωση" (προσθ. της παρ. 5 του άρθρου 67 από την παρ. 2 του άρθρου 34 του Ν. 1832/89. ΦΕΚ Α'54). Άρθρο 68 : Περιφερειακή Διοικητική Οργάνωση 1-4 : (Καταργήθηκαν από την παρ. 2 εδ. α' του άρθρου 64 του Ν. 2218/94, ΦΕΚ Α190). 5. Οι κάθε κατηγορίας δαπάνες λειτουργίας του γραφείου του γενικού γραμματέα της περιφέρειας, όπως οι αποδοχές και λοιπά λειτουργικά έξοδα βαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Οι απαιτούμενες πιστώσεις για την αντιμετώπιση των δαπανών του προηγουμένου εδαφίου γράφονται στον προϋπολογισμό εξόδων του Υπουργείου Εσωτερικών σε ξεχωριστό ειδικό φορέα. Με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών μπορούν να ρυθμίζονται λεπτομέρειες εφαρμογής των διατάξεων της παραγράφου αυτής. Άρθρο 69 : Μεταβατική διάταξη 1. Εωσότου να εκλεγούν τα όργανα των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων, συμμετέχει στα περιφερειακό συμβούλιο αντί του προέδρου της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, ένα από τα μέλη του νομαρχιακού συμβουλίου που προσδιορίζεται στην παρ. 1 περιπτ. γ' του άρθρου 4 του Ν. 1235/1982 οριζόμενο με απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου. 2. Ο γενικός γραμματέας της περιφέρειας διορίζεται μετά τη

79 δημοσίευση του π.δ./τος που προβλέπεται από το άρθρο Τα περιφερειακά συμβούλια συγκροτούνται μετά τη δημοσίευση του π.δ./τος που προβλέπεται από το άρθρο 61 και πάντως όχι πριν από την 1Ιαν Από την έναρξη της λειτουργίας των περιφερειακών συμβουλίων και ως την εγκατάσταση των οργάνων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων, οι αρμοδιότητες των νομαρχιακών συμβουλίων που αναφέρονται στο δημοκρατικό προγραμματισμό, ασκούνται από τα νομαρχιακά συμβούλια του Ν. 1235/82. Άρθρο 70 : Όργανα Προγραμματισμού Όργανα προγραμματισμού είναι αυτά που συμμετέχουν στη διαδικασία κατάρτισης ή καταρτίζουν ή εγκρίνουν τα προγράμματα του άρθρου 71. Όργανα προγραμματισμού είναι : α) οι κεντρικοί φορείς του δημόσιου τομέα που έχουν την αρμοδιότητα αυτή, β) τα περιφερειακά συμβούλια, γ) τα νομαρχιακά συμβούλια, δ) τα δημοτικά συμβούλια των αναπτυξιακών συνδέσμων του άρθρου 183 του Δ.Κ.Κ.. Άρθρο 71: Είδη αναπτυξιακών προγραμμάτων 1. Τα αναπτυξιακά προγράμματα διακρίνονται σε μεσοχρόνια και ετήσια. 2. Μεσοχρόνια αναπτυξιακά προγράμματα είναι τα προγράμματα ανάπτυξης που έχουν χρονική διάρκεια μεγαλύτερη από ένα έτος. 3. Τα αναπτυξιακά προγράμματα αφορούν : α) τον εθνικό χώρο, β) τις περιφέρειες, γ) τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις και δ) τους δήμους ή γεωγραφικές ενότητες του άρθρου 183 του

80 Δ.K.Κ. και ονομάζονται αντίστοιχα : εθνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα, περιφερειακά αναπτυξιακά προγράμματα, νομαρχιακά αναπτυξιακά προγράμματα και τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. 4. Προγράμματα, που δεν υπάγονται στις διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων, ονομάζονται ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα. Άρθρο 72 : Διαδικασία κατάρτισης μεσοχρόνιων αναπτυξιακών προγραμμάτων 1. Το μεσοχρόνιο εθνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, μετά από προτάσεις των κεντρικών φορέων του δημόσιου τομέα και των περιφερειακών συμβουλίων και γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Αναπτυξιακής Πολιτικής. 2. Κάθε μεσοχρόνιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται, στα πλαίσια του αντίστοιχου μεσοχρόνιου εθνικού αναπτυξιακού προγράμματος, από το περιφερειακό συμβούλιο της αντίστοιχης περιφέρειας, ύστερα από σχετικές προτάσεις των νομαρχιακών συμβουλίων της περιφέρειας και εγκρίνεται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, ύστερα από σχετική γνώμη των αρμόδιων φορέων του δημόσιου τομέα. 3. Κάθε μεσοχρόνιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται στα πλαίσα του αντίστοιχου μεσοχρονίου περιφερειακού αναπτυξιακού προγράμματος, από το νομαρχιακό συμβούλιο, ύστερα από σχετικές προτάσεις των δημοτικών συμβουλίων και των αναπτυξιακών συνδέσμων του άρθρου 183 του Δ.Κ.Κ. και εγκρίνεται από το αντίστοιχο περιφερειακό συμβούλιο. 4. Κάθε μεσοχρόνιο τοπικό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται.

81 στα πλαίσια του αντίστοιχου μεσοχρόνιου νομαρχιακού αναπτυξιακού προγράμματος από το δημοτικό συμβούλιο ή από τον αναπτυξιακό σύνδεσμο της γεωγραφικής ενότητας, την οποία αφορά, ύστερα από σχετικές προτάσεις των τοπικών συμβουλίων, του αντίστοιχου δήμου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης που έχουν συστήσει τον αναπτυξιακό σύνδεσμο και εγκρίνεται από το αντίστοιχο νομαρχιακό συμβούλιο. 5. Οι αναπτυξιακοί σύνδεσμοι καταρτίζουν μεσοχρόνια τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα και συμμετέχουν με προτάσεις στη διαδικασία κατάρτισης μεσοχρόνιων νομαρχιακών αναπτυξιακών προγραμμάτων, εφόσον δεν υπάρχουν δημοτικά συμβούλια στη γεωγραφική ενότητά τους ή τους έχει ανατεθεί η αρμοδιότητα αυτή από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που τους έχουν συστήσει. Τα κοινοτικά συμβούλια δεν καταρτίζουν μεσοχρόνια τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. 6. Για την αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής και την αναθεώρηση των μεσοχρόνιων αναπτυξιακών προγραμμάτων, ακολουθείται διαδικασία ανάλογη με τη διαδικασία κατάρτισής τους. 7. Το μεσοχρόνιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα της περιφέρειας στην οποία υπάγεται η ευρύτερη περιοχή Αθήνας, εισηγείται στο περιφερειακό συμβούλιο περιοχής Αθήνας ο Οργανισμός Αθήνας. Ειδικά για τα μεσοχρόνια αναπτυξιακά προγράμματα των νομαρχιακών συμβουλίων, που περιλαμβάνονται στην ευρύτερη περιοχή Αθήνας, η έγκριση γίνεται από το περιφερειακό συμβούλιο μετά από γνώμη του Οργανισμού Αθήνας. 8. Το μεσοχρόνιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης στην οποία υπάγεται η ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης εισηγείται στο νομαρχιακό συμβούλιο ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης. Ειδικά για τα μεσοχρόνια

82 αναπτυξιακά προγράμματα των δήμων και των αναπτυξιακών συνδέσμων που περιλαμβάνονται στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης η έγκριση γίνεται από το νομαρχιακό συμβούλιο μετά από γνώμη του Οργανισμού Θεσσαλονίκης. 9. Τα μεσοχρόνια αναπτυξιακά προγράμματα, εξειδικεύονται από τα αρμόδια όργανα προγραμματισμού κάθε χωρικής ενότητας, σε ετήσια βάση με χωροταξικό προσδιορισμό, διαχρονική κλικάκωση και προσδιορισμό των απαιτούμενων πόρων, των έργων και δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται σε αυτά. 10. Με π.δ/γμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου αυτού και ιδίως το περιεχόμενο των μεσοχρόνιων αναπτυξιακών προγραμμάτων, ο τρόπος ενημέρωσης των οργάνων προγραμματισμού για τα προγραμματικά πλαίσια, μέσα στα οποία οφείλουν να καταρτίζουν τα μεσοχρόνια προγράμματά τους, η διαδικασία υποβολής των προτάσεων και υποβολής των προγραμμάτων για έγκριση, το περιεχόμενο της εξειδίκευσης των προγραμμάτων σε ετήσια βάση και οι υπηρεσίες προγραμματισμούς. Άρθρο 73 : Διαδικασία κατάρτισης ετήσιων αναπτυξιακών προγραμμάτων 1. Κάθε ετήσιο αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται, στα πλαίσια των αντίστοιχων μετοχρόνιων εθνικών αναπτυξιακών προγραμμάτων, από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, που συντονίζει τους αρμόδιους κεντρικούς φορείς και εγκρίνεται σύμφωνα με το νόμο. 2. Κάθε ετήσιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται

83 στα πλαίσια του ετήσιου εθνικού αναπτυξιακού προγράμματος και των αντίστοιχων μεσοχρόνιων περιφερειακών αναπτυξιακών προγραμμάτων, από το περιφερειακό συμβούλιο της αντίστοιχης περιφέρειας. Για την κατάρτιση του προγράμματος αυτού δεν απαιτείται έγκριση άλλης αρχής, εκτός αν υποστηριχθεί με γραπτή ένσταση του εντός τρίτου των μελών του περιφερειακού συμβουλίου, ότι αυτό εξέρχεται απο τα παραπάνω πλαίσια. Στην περίπτωση αυτή, ύστερα από εισήγηση του γενικού γραμματέα της περιφέρειας, αποφασίζουν, κατά το μέρος αυτό, από κοινού οι Υπουργοί Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικώς και ο κατά περίπτωση συναρμόδιος υπουργός. 3. Κάθε ετήσιο νομαρχιακό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται, στα πλαίσια του ετήσιου περιφερειακού αναπτυξιακού προγράμματος και των αντίστοιχων μεσοχρόνιων νομαρχιακών αναπτυξιακών προγραμμάτων, από το νομαρχιακό συμβούλιο της αντίστοιχης νομαρχιακής αυτοδιοίκησης. Για την κατάρτιση του προγράμματος αυτού δεν απαιτείται έγκριση άλλης αρχής, εκτός αν υποστηριχθεί με γραπτή ένσταση είτε του νομάρχη είτε του ενός τρίτου των μελών του νομαρχιακού συμβουλίου, ότι αυτό εξέρχεται από τα παραπάνω πλαίσια. Στην περίπτωση αυτή, ύστερα από εισήγηση του γενικού γραμματέα της αντίστοιχης περιφέρειας, αποφασίζει, κατά το μέρος αυτό το περιφερειακό συμβούλιο. 4. Κάθε ετήσιο τοπικό αναπτυξιακό πρόγραμμα καταρτίζεται, στα πλαίσια του ετήσιου νομαρχιακού αναπτυξιακού προγράμματος και των αντίστοιχων μεσοχρόνιων τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων, από το αντίστοιχο δημοτικό συμβούλιο ή αναπτυξιακό σύνδεσμο. Γ ια την κατάρτιση του προγράμματος αυτού δεν απαιτείται έγκριση άλλης αρχής, εκτός αν υποστηριχθεί με γραπτή

84 ένσταση του ενός τρίτου των μελών του, ότι αυτό εξέρχεται από τα παραπάνω πλαίσια. Στην περίπτωση αυτή ύστερα από εισήγηση του προέδρου του αντίστοιχου νομαρχιακού συμβουλίου, αποφασίζει, κατά το μέρος αυτό, το νομαρχιακό συμβούλιο. 5. "Το ετήσιο περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα, καθώς και τα αναπτυξιακά προγράμματα της Ε.Ο.Κ., ετήσια ή πενταετή, της περιφέρειας στην οποία υπάγεται η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας εισηγείται στο Περιφερειακό Συμβούλιο ο Οργανισμός Αθήνας" (αντικ. του α' εδαφ. της παρ. 5 από την παρ. 8 άρθρου 11 του Ν. 2052/92, ΦΕΚ Α' 94). Ειδικά τα ετήσια νομαρχιακά αναπτυξιακά προγράμματα των νομαρχιακών συμβουλίων που περιλαμβάνονται στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας καταρτίζονται μετά από γνώμη του Οργανισμού Αθήνας. 6. Το ετήσιο νομαρχιακό πρόγραμμα της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, στην οποία υπάγεται η ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, εισηγείται στο νομαρχιακό συμβούλιο ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης. Ειδικά τα ετήσια τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα των δήμων και των αναπτυξιακών συνδέσμων που περιλαμβάνονται στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, καταρτίζονται μετά από γνώμη του Οργανισμού Θεσσαλονίκης. 7. Με π.δ/γμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου αυτού και ιδίως το περιεχόμενο των ετήσιων αναπτυξιακών προγραμμάτων, οι διαδικασίας αξιολόγησης έργων για την ένταξή τους στα προγράμματα αυτά και ο τρόπος ενημέρωσης των οργάνων

85 προγραμματισμού για τα προγραμματικά πλαίσια, μέσα στα οποία οφείλουν να καταρτίζουν τα ετήσια προγράμματά τους. Για τη σύνταξη απολογισμών εκτέλεσης των ετήσιων αναπτυξιακών προγραμμάτων, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των αντίστοιχων προγραμμάτων του επόμενου έτους, ακολουθούνται διαδικασίες ανάλογες με τη διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης των προγραμμάτων του άρθρου αυτού. Άρθρο 74 : Χρηματοδότηση ετήσιων αναπτυξιακών προγραμμάτων 1. Κάθε ετήσιο αναπτυξιακό πρόγραμμα συνοδεύεται από το αντίστοιχο χρηματοδοτικό πρόγραμμα που εξασφαλίζει την πραγματοποίησή του. 2. Οι πόροι των χρηματοδοτικών προγραμμάτων προέρχονται από : α) πιστώσεις του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων, β) πιστώσεις φορίεων του δημόσιου τομέα, γ) ίδιους πόρους των φορέων αυτοδιοίκησης. 3. Με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας, το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων κατανέμεται για τη χρηματοδότηση έργων: α) εθνικής σημασίας, β) περιφερειακής σημασίας, γ) νομαρχιακής σημασίας και δ) τοπικής σημασίας, με βάση τα εξειδικευμένα μεσοχρόνια αναπτυξιακά προγράμματα των αντίστοιχων επιπέδων. 4. Με την απόφαση της προηγούμενης παραγράφου, μπορεί να κρατηθεί ποσοστό του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων για τη χρηματοδότηση, από κοινού με φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, έργων και ετήσιων αναπτυξιακών προγραμμάτων τους, στα πλαίσια προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 27 του Δ.Κ.Κ.. Για τη χρηματοδότηση των έργων αυτών, οι φορείς

86 αυτοδιοίκησης δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν πιστώσεις του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων ή πιστώσεις φορέων του δημόσιου τομέα. 5. Με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας, κατανέμονται πιστώσεις των περ. β', γ' και δ' της παρ. 3 του άρθρου αυτού, κατά περιφέρεια, με βάση το εθνικό πρότυπο περιφερειακής κατανομής πιστώσεων. 6. Κάθε περιφερειακό συμβούλιο κατανέμει τις πιστώσεις των περ. γ' και δ' της παρ. 3 αυτου του άρθορυ που έχουν δοθεί, σύμφωνα με τις διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου, κατά νομαρχιακή αυτοδιοίκηση της περιφέρειάς του, με βάση το εθνικό πρότυπο περιφερειακής κατανομής πιστώσεων. Η κατανομή των πιστώσεων των περ. γ' και δ' της παρ. 3, για το μέρος τους, που αφορά την ευρύτερη περιοχή Αθήνας, γίνεται από το περιφερειακό συμβούλιο, κατά νομαρχιακή αυτοδιοίκηση της περιφέρειας, μετά από γνώμη του Οργανισμού Αθήνας. Η κατανομή των πιστώσεων της περ. δ' της παρ. 3, για το μέρος πο αφορά την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, γίνεται από το νομαρχιακό συμβούλιο κατά δήμο ή κοινότητα, μετά από γνώμη του Οργανισμού Θεσσαλονίκης. 7. Κάθε νομαρχιακό συμβούλιο κατανέμει τις πιστώσεις της περ. δ' της παρ. 3 του άρθρου αυτού που του έχουν δοθεί, σύμφωνα με τις διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου, κατά δήμο ή κοινότητα, με βάση το εθνικό πρότυπο περιφερειακής κατανομής πιστώσεων. 8. Με π.δ/γμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή αυτού του άρθρου και ιδίως η μέθοδος κατάρτισης του εθνικού προτύπου περιφερειακής κατανομής

87 1. (Αντικαθίσταται η περιπτ. ζ' της παρ. 2 του άρθρου 44 του Π.Δ. 76/85). 2. (Αντικαθίσταται το εδάφιο ta' της παρ. 3 του άρθρου 61 του Π.Δ. 152/85). 3. (Αντικαθίσταται η παρ. 4 του άρθρου 61 του Π.Δ. 152/85). 4. (Αντικαθίσταται το εδάφιο β' της παρ. 6 του άρθρου 61 του Π.Δ. 152/85). 5. (Αντικαθίσταται το εδάφιο δ' της παρ. 6 του άρθρου 61 του Π.Δ. 152/85). 6. (Αντικαθίσταται η πρώτη περίοδος του εδαφίου στ' της παρ. 6 του άρθρου 61 του Π.Δ. 152/85). 'Αρθρο 77 : Διατάξεις που καταργούνται Κάθε διάταξη γενική ή ειδική που είναι αντίθετη με τις διατάξεις αυτού του νόμου ή ρυθμίζει διαφορετικά τα θέματα που διέπει καταργείται. Άρθρο 78 : Εξουσιοδότηση για κωδικοποίηση Με π.δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών επιτρέπεται η κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο νόμου των διατάξεων του Δ.Κ.Κ. όπως τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν με μεταγενέστερους νόμους και με το νόμο αυτόν, μεταβαλλομένης της σειράς των άρθρων και παραγράφων, με σκοπό την εναρμόνιση των διατάξεων μεταξύ τους, με φρασεολογική τυπική μεταβολή αυτών. Άρθρο 79 : 'Εναρξη ισχύος Η ισχύς του νόμου αυτού αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκτός αν ορίζεται διαφορετικά

88 N (ΦΕΚ 153 A') : Συπλήρωση διατάξεων για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις Άρθρο 1: Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις - Νομαρχιακά Διαμερίσματα - Επαρχεία 1. Συνιστώνται Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις με κατά τόπο (χωρική) αρμοδιότητα την περιοέρεια περισσότερων του ενός νομών ή της μιας νομαρχιών ως εξής: α. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση με χωρική αρμοδιότητα τις περιφέρειες των Νομαρχιών Αθηνών και Πειραιώς, προσωρινή έδρα την Αθήνα και ονομασία "Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθηνών - Πειραιώς", β. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση με χωρική αρμοδιότητα τις περιφέρειες των Νομών βρου και Ροδόπης, προσωρινή έδρα την Κομοτηνή και ονομασία "Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Δράμας - Καβάλας - Ξάνθης" - (Η ΠΑΡ. 1ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 1 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 5 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α'). 2. Με προεδρικό διάταγμα,που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων 'Εργων μπορέι να συσταθεί Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση με χωρική αρμοδιότητα το Νομό Θεσσαλονίκης και τους γειτονικούς νομούς. Η ονομασία και η έδρα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης αυτής καθορίζεται με το ίδιο διάταγμα. 3. Ο Δήμος Κάτω Νευροκοπίου και οι Κοινότητες Μικροκλεισούρα, Ποταμού Μικρομηλιά. Αχλαδιά, Παγονέρι, Αευκόγεια, Εξοχή, Χρυσικέφαλος, Δασωτό, Περιθώρι. Κάτω Βροντού, Κατάφυτο, Βαθύτοπος. Οχυρό, Γρανίτης και Βώλακας του Νομού Δράμας, καθώς και οι οικισμοί του Δήμου και των Κοινοτήτων αυτών, αποσπώνται από την επαρχία του νομού Δράμας και αποτελούν ξεχωριστή επαρχία με περιφέρεια την περιφέρεια του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου και των ανωτέρω κοινοτήτων, ονομασία "επαρχία Κάτω Νευροκοπίου" και πρωτεύουσα το Δήμο Κάτω Νευροκοπίου. Η συνιστώμενη επαρχία Κάτω Νευροκοπίου του Νομού Δράμας, οι επαρχίες" Λαγκαδά του Νομού Θεσσαλονίκης Ελασσόνας του Νομού Λάρισας, Κέας, Πάρου και Τήνου του Νομού Κυκλάδων αποτελούν Επαρχεία. Οι επαρχίες Διδυνοτείχου και Ορεστιάδας του Νομού Έβγρου αποτελούν Επαρχείο με ονομασία "Επαρχείο Βορείου Έβρου". Στα Επαρχεία αυτά εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τα Επαρχεία των άρθρων 7 παράγραφος 2α, 9 παράγραφος 11, 15 παράγραφος 2 και 30 παράγραφος 3 εδάφιο τέταρτο του ν. 2218/ Μέχρι να εκδοθεί ο οριστικός Οργανισμός της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης, Εσωτερικών και Οικονομικών, καταρτίζεται προσωρινός οργανισμός των επαρχείων της προηγούμενης παραγράφου. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και του αρμόδιου Υπουργού μεταφέρονται από το σύνολο των οργανικών θέσεων των αρμοδίων υπουργείων ο αριθμός των θέσεων που απαιτούνται για την κάλυψη των θέσεων που απαιτούνται για την κάλυψη των θέσεων του προσωρινού οργανισμού - (ΟΙ ΠΑΡ. 3-4 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 1ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΟΥΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 7 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α ). 5. Η χωρική αρμοδιότητα των νομαρχιών του Νομού Αττικής ανακαθορίζεται ως εξής: α. Η Νομαρχία Αθηνών με έδρα την Αθήνα περιλαμβάνει τους Δήμους Αθηναίων, Αγίας Βρβάρας, Αγίας Παρασκευής, Αγίου Δη μητριού, Αγίων Αναργύρων, Αιγάλεω, Αλίμου, Αμαρουσίου, Αργυρούπολης, Βριλησίων, Βύρωνα, Γαλατσίου, Γλυφάδας, Δάφνης, Ελληνικού, Ζωγράφου, Ηλιούπολης, Ηρακλείου, Καισαριανής, Καλλιθέας, Καματερού, Κηφισιάς, Μελισσίων, Μεταμόρφωσης, Μοσχάτου, Νέας Ερυθραίας, Νέας Ιωνίας, Νέας Σμύρνης, Νέας Φιλαδέλφειας, Νέας Χαλκηδόνας, Νέου Ψυχικού, Νέων Λιοσίων, Παλαιού Φαλήρου, Παπάγου, Περιστεριού, Πετρούπολης, Πεύκης, Ταύρου, Υμηττού, Φιλοθέης, Χαιδαρίου, Χαλανδρίου, Χολαργού, Ψυχικού και τις Κοινότητες Εκάλης, Λυκόβρυσης, Νέας Πεντέλης και Πεντέλης. β. Η Νομαρχία Πειραιώς με έδρα τον Πειραιά περιλαμβάνει τους Δήμους Πειραιώς, Σπετσών. Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Δραπετσώνας, Κερατσινίου, Κορυδαλλού, Νίκαιας, Περάματος, τις επαρχίες Αίγινας, Κυθήρων, Τροιζηνίας και Ύδρας και τη νήσο Σαλαμίνα. γ. Η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής με προσωρινή έδρα την Παλλήνη περιλαμβάνει τους Δήμους Αυλώνος, Αχαρνών. Βάρης, Βούλας, Βουλιαγμένης, Γέρακα, Κερατέας, Κρωπίας, Λαυρεωτικής, Μαραθώνος, Μαρκοπούλου Μεσογείων, Νέας Μάρκης, Παιανίας, Παλλήνης και Σπάτων και τις Κοινότητες Αγίου Κωνσταντίνου, Αγίου Στεφάνου, Αναβύσσου, Ανθούσας, Άνοιξης, Αρτέμιδος, Αφιδνών, Βαρνάβα, Γλυκών Νερών, Γραμματικού, Διονύσου, Δροσιάς, Θρακομακεδόνων, Καλάμου, Καλυβιών Θορικού, Καπανδριτίου, Κουβαρά. Κρυονερίου, Μαλακάσας, Μαρκοπούλου Ωρωπού, Νέων Παλατίων, Παλαιάς Φωκαίας, Πικερμίου, Πολυδενδρίου, Ραφήνας, Ροδόπολης, Σαρωνίδας, Σκάλας Ωρωπού, Σταμάτας, Συκαμινιού και Ωρωπού. δ. Η Νομαρχία Δυτικής Αττικής με προσωρινή έδρα την Ελευσίνα περιλαμβάνει τους Δήμους Άνω Λιοσίων, Ζεφυρίου. Φυλής, Ασπροπύργου, Βιλλίων, Ελευσίνας, Ερυθρών, Μάνδρας, Μεγαρέων και τι; κοινότητες Μαγούλας, Νέας Περάμου και Οινόης - (Η ΠΑΡ. 5 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 1ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 6 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α ). 6. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών μέχρι , ορίζεται η οριστική έδρα των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων της παραγράφου 1του άρθρου 1και των Νομαρχιών Ανατολικής Αττικής και Δυτικής Αττικής. Η προσωρινή έδρα, που αναφέρεται στις περιπτώσεις α', β' και γ' της παραγράφου 1 και γ' και δ' της παραγράφου 5, καταργείται το αργότερο στις Οι διατάξεις του τέταρτου και πέμπτου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου 2 του ν καταργούνται. Άρθρο 2: Τροποποίηση του άρθρου 40 του ν. 2218/1994 (Αντικαθίσταται το άρθρο 40 του ν. 2218/1994) - (ΤΟ ΑΡΘΡΟ 2 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΌΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 116 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α').

89 'Αρθρο 3: Ειδικά αναπτυξιακά και οικονομικά μέτρα 1. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, καθορίζονται αναπτυξιακά και οικονομικά κίνητρα για τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις των περιπτώσεων β1και γ1της παραγράφου 1του άρθρου 1και τους Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού των Νομαρχιακών αυτών Αυτοδιοικήσεων. Τα κίνητρα αυτά αναφέρονται ιδίως: - Σε αύξηση κατά 50% της επιχορήγησης από τον Κρατικό Προϋπολογισμό των Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού και των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. - Σε αύξηση κατά 100% της χρηματοδότησης που αναλογεί, σύμφωνα με τα κριτήρια που προβλέπονται από το προεδρικό διάταγμα της παραγράφου 8 του άρθρου "74" (αντικ. του αριθμού από την παρ. 1β του άρθρου 12 του Ν. 2307/95, ΦΕΚ-113 Α") του ν. 1622/1986 (ΦΕΚ 92 Α') από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. - Σε αύξηση κατά 100% για τους Ο.Τ.Α. των ανωτέρω Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων της χρηματοδότησης από τη Σ.Α.Τ.Α.. 2. Τα κίνητρα της παραργάφου 1παρέχονται με την ίδια διαδικασία και: α) στα Επαρχεία, β) στους Ο.Τ.Α. των Επαρχείων, που έχουν συσταθεί μέχρι τη δημοσίευση του νόμου αυτού ή συνιστώνται με αυτόν και γ) στους Δήμους Ψαρρών, Οινουσών, Μεγίστης, Σύμης, Χάλκης, Μεγάλου Χωριού Τήλου. Μεγανησίου και στις Κοινότητε Λειβαδιών Τήλου, Οθωνών, Ερείκουσας, Μαθρακίου, Καλάμου, Επισκοπής. Καστού, Γαύδου και στις κοινότητες της επαρχίας Παξών. 3. Στις ιδιωτικές επενδύσεις που πραγματοποιούνται στις περιφέρειες των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων της παραγράφου 1, των Επαρχείων, των Ο.Τ.Α. της περίπτωσης γ' της παραγράοου 2 και των Ο.Τ.Α. της επόμενης παραγράφου, οι επιχορηγήσεις, που προβλέπονται από τους αναπτυξιακούς νόμους, αυξάνονται κατά πέντε (5) ποσοστιαίες μονάδες, με την προϋπόθεση ότι το συνολικό ποσό της επιχορήγησης δεν ξεπερνά το 65% του ύψους της επένδυσης. "Οι ρυθμίσεις της παραγράφου αυτής έχουν εφαρμογή για τις αιτήσεις υπαγωγής επενδύσεων στις διατάξεις του Ν. 1892/90, που θα υποβληθούν μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου" (προσθ. του μέσα σε " εδαφίου από την παρ. 44 του άρθρου 58 του Ν. 2324/95, ΦΕΚ-146 Α ). (Σημείωση : Με την παρ. 8 του άρθρου 14 του Ν. 2601/98, ΦΕΚ-81 Α' ορίζεται ότι : "Η διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 3 του Ν. 2240/94 (ΦΕΚ-153 Α ) παύει να ισχύει για τις επενδύσεις ή και προγράμματα χρηματοδοτικής μίσθωσης εξοπλισμού που υπάγονται στις ενισχύσεις της επιχορήγησης και επιδότησης τόκων ή επιδότησης χρηματοδοτικής μίσθωσης του παρόντος νόμου"). 4. Ο οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης που προκύπτει από ένωση όλων των Ο.Τ.Α. ενός νησιού ή περισσότερων γειτονικών νησιών και ο μοναδικός Ο.Τ.Α. ενός νησιού λαμβάνει επί μία πενταετία τετραπλάσια οικονομική ενίσχυση από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (Κ.Α.Π.) - (ΤΟ ΑΡΘΡΟ 3 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΌΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 98 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). Άρθρο 4: Εκπροσώπηση Περιφερειακής Διοίκησης στο νομό "(1) Οι υφιστάμενες δημόσιες πολιτικές υπηρεσίες κάθε νομού και νομαρχίας, που δεν περιέρχονται στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, καθώς και η υπηρεσία του επόμενου εδαφίου συγκροτούν την Περιφερειακή Διοίκηση του νομού ή της νομαρχίας, η οποία μαζί με την υπηρεσία του επόμενου εδαφίου αποτελεί μονάδα της ενιαίας υπηρεσία της οικείας περιφέρειας. Για την επικουρία του Περιφερειακού Δ/ντή της παραγράφου 2 στην άσκηση των αρμοδιοτήτων του άρθρου αυτού και λοιπών καθηκόντων του συνιστάται σε κάθε νομό ή νομαρχία υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών. (2) Για την άμεση έναρξη λειτουργίας των υπηρεσιών αυτών, καθώς και των υπηρεσιών της παρ. 1του άρθρου 1του Ν. 2130/93, ΦΕΚ-62 Α') από το σύνολο των οργανικών θέσεων των Δ/νσεων Εσωτερικών των Νομαρχιών μεταφέρονται στις 13 Περιφέρειες και στις Περιφερειακές Διοικήσεις των νομών και των νομαρχιών θέσεις τακτικού και με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου προσωπικού κατά κατηγορία και κλάδο, όπως αυτές ειδικότερα αναφέρονται παρακάτω : Τακτικό Προσωπικό Με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου Κατηγορία Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΠΕ) Κλάδος ΠΕ Διοικητικού 428 Κλάδος ΠΕ Πολ.Μηχανικών Κλάδος ΠΕ Αρχ/νων Μηχ/κών 38 1 Κλάδος ΠΕ Ηλεκτρ. Μηχ/γων - Μηχ/κών 30 2 Κλάδος ΠΕ Αγρόν. Τοπ. Μηχ/κών 56 Κλάδος ΠΕ Γεωλόγων 11 Κατηγορία Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΤΕ) Κλάδος ΤΕ Τεχνολογικών Εφαρμογών Κατηγορία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΔΕ) Κλάδος ΔΕ Διοικητικού - Λογιστικού 245 Κλάδος ΔΕ Δακτ/γράφων - Στενογράφων 67 Κλάδος ΔΕ Τεχνικών (οδηγών) 101

90 Κλάδος ΔΕ Εργοδηγών (προσωρινός) 1612 Κατηγορία Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (ΥΕ) Κλάδος ΥΕ Βοηθητικού Προσωπικού 67 Κλάδος ΥΕ Προσωπικού Καθαριότητας 134 (3) Η κατανομή των θέσεων αυτών σε κάθε Περιφέρεια και Περιφερειακή Διοίκηση γίνεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών. (4) Τις θέσεις των τεχνικών κλάδων καταλαμβάνουν αυτοδίκαια οι υπάλληλοι των Τμημάτων Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμων και Κοινοτήτων (Τ.Υ.Δ.Κ.) των Δ/νσεων Εσωτερικών, τα οποία λειτουργούν εφεξής ως οργανικές μονάδες των Περιφερειακών Δ/νσεων με τις αρμοδιότητες που προβλέπονται από τις διατάξεις του Π.Δ τος 924/76, όπως ισχύει. Στις λοιπές θέσεις, πλην τεχνικών, τοποθετούνται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών υπάλληλοι από τις Δ νσεις Εσωτερικών των Νομαρχιών, οι οποίοι διατηρούν το δικαιώμα να μεταταγούν στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις εφαρμοζομένων των διατάξεων των παρ. 5 και 6 του άρθρου 39 του Ν " (αντικ. της παρ. 1 από την παρ. Ια του άρθρου 12 του Ν. 2307/95, ΦΕΚ-113 Α'). "Ο Περιφερειακός Δ/ντής μπορεί μα απόφασή του να αποσπά στο γραφείο του μέχρι τρεις (3) υπαλλήλους των υπηρεσιών και των ΝΠΔΔ που ανήκουν σε αυτόν ή εποπτεύονται από αυτόν κατά παρέκκλιση από κάθε άλλη διάταξη και χωρίς χρονικό περιορισμό της απόσπασης. Η απόσπαση αίρεται είκοσι (20) ημέρες μετά την καθ' οιονδήποτε τρόπο αποχώρηση του Περιφερειακού Δ/ντή ο οποίος εξέδωσε την απόφαση, εκτός αν ο νέος Περιφερειακός Δ/ντής εκδώσει νέα απόφαση για τη συνέχιση της απόσπασης" (προσθ. εδαφ. στην παρ. 1από την παρ. 3α του άρθρου 12 του Ν. 2307/95, ΦΕΚ-113 Α'). 2. (Κατργούνται οι θέσεις των περιφ.δ/ντών από την παρ. 1του άρθρου 14 του Ν. 2399/96, ΦΕΚ-90 Α') (Καταργήθηκαν από την παρ. 3 του άρθρου 14 του Ν. 2399/96, ΦΕΚ-90 Α'). 6. Ο Περιφερειακός Διευθυντής έχει τις πιο κάτω αρμοδιότητες: α. Ασκεί τις αρμοδιότητες των νομαρχών και των νομαρχιακών υπηρεσιών που δεν περιέχοται στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις κατά το άρθρο 3 του ν. 2218/1994, καθώς και την εποπτεία των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.). β. Ασκεί, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, την εποπτεία στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού. "Όλες οι πράξεις των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων και λοιπών συλλογικών οργάνων των Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού και των νομικών τους προσώπων δημοσίου δικαίου αποστέλλονται στον Περιφερειακό Διευθυντή, μαζί με αντίγραφο του αποδεικτικού δημοσίευσης και με τα έγγραφα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη νόμιμη έκδοσή τους, μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από τη συνεδρίαση. Ο Περιφερειακός Δ/ντής παραπέμπει, μέσα σε προθεσμία δέκα πέντε (15) ημερών από τη λήψη τους στην επιτροπή του άρθρου 18, με τη σύνθεση που προβλέπεται στην παράργραφο 4 του άρθρου 47 του Ν. 2218/94, τις πράξεις που θεωρεί αιτιολογημένα ότι δεν είναι νόμιμες" (αντικ. των μέσα σε "" εδαφίων από την παρ. 6δ του άρθρου 19 του Ν. 2344/95, ΦΕΚ-212 Α'). Το παραπεμπτικό έγγραφο κοινοποιείται στον Ο.Τ.Α. ή στο νομικό πρόσωπο που εξέδωσε την πράξη. Για την εκδίκαση των παραπομπών ισχύουν οι διατάξεις της παραγράφου 10 εδάφια πρώτο και δεύτερο του άρθρου 18 του ν. 2218/1994. Οι διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 47 του ν. 2218/1994 εφαρμόζονται και στις αποφάσεις της επιτροπής που εκδίδονται ύστερα από παραπομπή (Η ΠΑΡ. 6 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΑΡΘΡΑ 96,144,157,177,212,219,244,299 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-231 Α'). 7. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 6 του άρθρου 52 του ν. 2218/1994). 8. Οι διατάξεις του άρθρου 8 του ν. 3200/1955 (ΦΕΚ 97 Α') εφαρμόζονται και για τις αποφάσεις του Περιφερειακού Διευθυντή (Η ΠΑΡ. 8 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 177 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-231 Α ). 9. Ο Περιφερειακό Διευθυντής δεν ασκεί εποπτεία ή έλεγχο στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. 10. Αντικείμενα γενικότερης σημασίας που ανάγονται σε θέματα συναρμοδιότητας των Υπουργείων Εθνικής Άμυνας, Εξωτερικών, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ή Δημόσιας Τάξης και που απαιτούν έγκριση νομαρχιακού επιπέδου δύναται με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με πρόταση του αρμόδιου υπουργού και του Υπουργού Εσωτερικών, να περιέχονται στην αρμοδιότητα του Γ ενικού Γ ραμματέα της περιφέρειας και επί μέρους λειτουργικές διαδικασίες των ανωτέρω αρμοδιοτήτων να προσδιορίζονται με υπουργικές αποφάσεις. Άρθρο 5: Συμπλήρωση διατάξεων του άρθρου 3 του ν. 2218/ (Προστίθεται λέξη στο εδάφιο 2 της παραγράφου 1του άρθρου 3 του ν. 2218/1994, ΦΕΚ 90 Α'). 2. (Προστίθεται παράγραφος 2 μετά την παράγραφο 1του άρθρου 3 του ν. 2218/1994, οι δε 2. 3 και 4 αναριθμούνται σε 3, 4 και 5) - (Η ΠΑΡ. 2 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 5 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΑ ΑΡΘΡΑ 9,10,11 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α ). 3. (Προστίθεται παράγραφος 6 στο άρθρο 3 του ν. 2218/1994) - (ΟΙ ΠΑΡ. 1-3 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 5 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΟΥΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21Α'). Άρθρο 6: Άλλες διατάξεις 1. (Αντικαθίσταται το προτελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 4 του ν. 2218/1994) - (Η ΠΑΡ. 1ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 14 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α').

91 2. (Αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1του άρθρου 6 του ν. 2218/1994) - (Η ΠΑΡ. 2 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 21 ΤΟΥ Π.Λ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α'). 3. (Προστίθεται εδάφιο στο τέλος της παραγράφου 4 του άρθρου 6 του ν ) (ΟΙ ΠΑΡ. 2-3 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 47 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-231 Α'). 4. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 2 του άρθρου 15 του ν ) - (Η ΠΑΡ. 4 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 59 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 5. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 10 του άρθρου 16 του ν. 2218/1994) - (Η ΠΑΡ. 5 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 64 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 6. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 3 του άρθρου 30 του ν. 2218/1994) - (Η ΠΑΡ. 6 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 106 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21Α'). 7. (Τροποποιείται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 39 του ν. 2218/1994). 8. (ΚΑταργείται η παράγραφος 3 του άρθρου 39 και αντικαθίστανται τα εδάφια πρώτο και δεύτερο της παραγράφου 4 του ν. 2218/1994) - (ΟΙ ΠΑΡ. 7-8 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΌΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 115 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 9. (Αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 23 του π.δ/τος 323/1989, το οποίο αντικαταστάθηκε με το άρθρο 41 του ν. 2218/1994) - (Η ΠΑΡ. 9 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 24 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-231Α'). 10. (Αντικαθίσταται το άρθρο 50 του ν. 2218/1994). 11. (Αντικαθίσταται η περίπτωση β' της παραγράφου 1του άρθρου 5 του ν. 2218/1994). 12. (Αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 3 του άρθρου 58 του ν. 2218/1994). 13. (Καταργήθηκε από την παρ. 8 του άρθρου 12 του Ν. 2307/95, ΦΕΚ-113 Α'). 14. (Αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 13 του άρθρου 57 του ν. 2218/1994). 15. Μέχρι την άνερςη άσκησης των αρμοδιοτήτων από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 3 του ν. 2218/1994, οι αρμοδιότητες αυτές ασκούνται από τον Περιφερειακό Διευθυντή. Από την ανάληψη της άσκησης των ανωτέρω αρμοδιοτήτων από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις εφαρμόζονται οι διατάξεις του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 2 και των παραγράφων 6 και 7 του άρθρου 4 του παρόντος νόμου - (Η ΠΑΡ. 15 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α ). 16. Η προβλεπόμενη στην παράγραφο 1του άρθρου 39 του ν. 2218/1994 προθεσμία των δεκαοκτώ (18) μηνών για την κατάρτιση του προβλεπόμενου στο άρθρο 30 του ίδιου νόμου Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων περιορίζεται σε δώδεκα (12) μήνες από την έναρξη λειτουργίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών συγκροτείται στο Υπουργείο Εσωτερικών Επιστημονική Επιτροπή από εκπροσώπους της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., δημόσιους υπαλλήλους και ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι έχουν γνώση και εμπειρία στην οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη σύνταξη πρότυπων Οργανισμών Εσωτερικής Υπηρεσίας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και κανονισμών λειτουργίας των Νομαρχιακών Συμβουλίων. Για αποζημίωση του προέδρου, των μελών και του γραμματέα της επιτροπής εφαρμόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 8 του άρθρου 58 του ν. 2218/ "Από την κατά την παράγραφο 16 του άρθρου 39 του ν. 2218/1994 έναρξη λειτουργίας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων με απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου συνιστάται με απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου συνιστάται Υπηρεσία Προγραμματισμού και Διαχείρισης Προγραμμάτων Επενδύσεων, στην οποία προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, κατά τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 39 του ίδιου νόμου, το προσωπικό της Νομαρχιακής Διεύθυνσης Προγραμματισμού και με παράλληλη άσκηση των καθηκόντων του, το προσωπικό του Νομαρχιακού Ταμείου, που ασχολείται με την οικονομική διαχείριση των προγραμμάτων αυτών, μέχρι την κατάργηση του Νομαρχιακού Ταμείου" (αντικ. της παρ. 17 του άρθρου 6 από την παρ. 1του άρθρου 13 του Ν ΦΕΚ-50 Α') - (ΟΙ ΠΑΡ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 115 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 18. Τα νομαρχιακά ταμεία, τα ταμεία γεωργίας, κτηνοτροφίας και δασών και τα ταμεία προστασίας ελαιοπαραγωγής καταργούνται αυτοδικαίως από τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως των Οργανισμών Εσωτερικής Υπηρεσίας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων - (Η ΠΑΡ. 18 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΌΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 103 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α'). 19. Το νησί Σαλαμίνα από τη δημοσίευση του νόμου αυτού αποσπάται από την επαρχία Πειραιώς του Νομού Αττικής και αποτελεί ςαχωριστή επαρχία με εδαφική περιφέρεια το νησί, ονομασία "επαρχία Σαλαμίνας" και πρωτεύουσα το Δήμο Σαλαμίνας - (Η ΠΑΡ. 19 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 6 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 20. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 14 του άρθρου 39 του ν. 2218/1994). 21. (Αντικαθίσταται η παράγραφος 17 του άρθρου 39 του ν. 2218/1994) - (ΟΙ ΠΑΡ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΌΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 115 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96. ΦΕΚ-21 Α ).

92 22. (Αντικαθίσταται το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 47 του ν. 2218/ Καταργήθηκε από την παρ. 6 του άρθρου 12 του Ν. 2307/95, ΦΕΚ-113 Α'). 23. ( Αντικαθίσταται η παράγραφος 6 του άρθρου 47 του ν. 2218/ Καταργήθηκε από την παρ. 6 του άρθρου 12 τουν. 2307/95. ΦΕΚ-113 Α'). 24. α) Η κατασκευή σχολικών κτιρίων υπάγεται στην αρμοδιότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. β) Σε απρόβλεπτες και εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί, με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ύστερα από αίτημα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, να ανατεθεί στον Ο.Σ.Κ. η μελέτη και εκτέλεση συγκεκριμένων έργων σε βάρος πάντοτε των προβλεπόμενων πιστώσεων στην οικεία Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. γ) Κατ' εξαίρεση, η κατασκευή σχολικών κτιρίων του Νομού Αττικής παραμένει στην αρμοδιότητα του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (Ο.Σ.Κ.). Ο Ο.Σ.Κ. μπορεί να συνάπτει προγραμματικές συμβάσεις, κατά τις διατάξεις του άρθρου 28 του π.δ/τος 323/1989 (ΦΕΚ 146 Α'), με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και τους Ο.Τ.Α. του Νομού Αττικής - (Η ΠΑΡ. 24 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α'). 25. Η κατά το άρθρο 2 παρ. 9 του ν. 1566/1985 (ΦΕΚ 167 Α ) μεταφορά των μαθητών στον τόπο που λειτουργεί το σχολείο πραγματοποιείται από τους οικείους Ο.Τ.Α. είτε με τη χρησιμοποίηση ιδιόκτητων μέσων είτε με τη χρήση των συνήθων αστικών και υπεραστικών μέσων είτε με μίσθωση ιδιωτικών μέσων μεταφοράς είτε με άλλο πρόσφορο τρόπο. Για θέματα που προκύπτουν όταν η μεταφορά αναφέρεται σε μαθητές διαφορετικών Ο.Τ.Α. αποφασίζει η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Οικονομικών και Εσωτεριδκών, (που εκδίδεται το Σεπτέμβριο κάθε έτους), (καταργήθηκαν οι μέσα σε () λέξεις από την παρ. 9β του άρθρου 11 του Ν , ΦΕΚ-156 Α'), κατανέμονται στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις οι πιστώσεις για μεταφορά μαθητών που εγγράφονται στον Κρατικό Προϋπολογισμό. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Εσωτερικών καθορίζονται τα κριτήρια κατανομής των πιστώσεων στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και οι σχετικές λεπτομέρειες εφαρμογής της παραγράφου αυτής. [Αρχή Τροποποίησης] Σε μη αστικές περιοχές, οι οποίες εξυπηρετούνται με αστική συγκοινωνία, η οικεία Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση πραγματοποιεί τη μεταφορά μαθητών σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με κάθε κατάλληλο μεταφορικό μέσο δημόσιας χρήσης και, εάν δεν υπάρχει, με ιδιωτικής χρήσης μεταφορικά μέσα που πληρούν τους όρους ασφαλείας μεταφοράς μαθητών. Η ισχύς της παρούσας διάταξης αρχίζει από ΠΡΟΣΘ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡ. 3 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 19 ΤΟΥ Ν. 2819/00, ΦΕΚ-84 Α [Τέλος Τροποποίησης] - (Η ΠΑΡ. 25 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 29 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ- 231 Α') - (Η ΠΑΡ. 25 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΕΧΕΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΟΥ Π.Δ. 30/96, ΦΕΚ-21 Α ) 26. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται μέχρι , κάθε κοινότητα που αποτελεί το μοναδικό Ο.Τ.Α. ενός νησιού και έχει πληθυσμό τουλάχιστο κατοίκων, αναγνωρίζεται σε δήμο με ονομασία, έδρα και περιφέρεια αυτήν που έχει η Κοινότητα. 27. Η Κοινότητα Ίου του Νομού Κυκλάδων αναγνωρίζεται σε Δήμο με την ονομασία Δήμος Ιητών, έδρα και περιφέρεια αυτήν που σήμερα έχει. Οι πρώτες εκλογές στο νέο αυτό Δήμο ορίζεται να γίνουν μαζί με τις Γ ενικές Δημοτικές Εκλογές της και η "/κατάσταση της νέας Δημοτικής Αρχής την , οπότε αρχίζει και η λειτουργία του νέου αυτού Δήμου. 28. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών του, μπορεί να μεταβιβάζονται στην δημαρχιακή Επιτροπή οι αρμοδιότητες των παραγράφων ιθ', κ', κα', κβ' και κγ' του άρθρου 41 του ν. 2218/1994 (ΦΕΚ 90 Α') (Η ΠΑΡ. 28 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 106 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-231 Α ). 29. Όλοι ανεξαιρέτως οι διορισμοί ή προσλήψεις του πάσης φύσεως προσωπικού των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού, που αποφασίζονται από τα αρμόδια όργανά τους, υπάγονται στις διατάξεις του ν. 2190/1994, όπως ισχύουν κάθε φορά και υπόκεινται στον κατά το άρθρο 8 του ίδιου νόμου έλεγχο του Α.Σ.Ε.Π (Τροποποιείται το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 102 του π.δ/τος 323/1989 "Κωδικοποίηση σ' ενιαίο κείμενο νόμου, με τίτλο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας κ.λ.π.") (Η ΠΑΡ. 30 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 115 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95, ΦΕΚ-23 1Α'). 31. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 23 του π.δ/τος , όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 41 του ν. 2218/1994, οι αρμοδιότητες της Δημοτικής Αστυνομίας μπορούν να επεκτείνονται και σε θέματα των περιπτώσεων β', στ, ιη', ιθ', κ', κα', κβ', κγ' και λ της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού - (Η ΠΑΡ 3 1ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 24 ΤΟΥ Π.Δ. 410/95. ΦΕΚ-23! Α'). Άρθρο 7: Εναρξη ισχύος Η ισχύς των διατάξεων του νόμου αυτού αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις.

93 Παραγγέλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την εκτέλεσή του ως νόμου Κράτους.

94 Άρθρο 26: 1. Η νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. 2. Η εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση. 3. Η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια. Οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού Λαού.

95 Άρθρο 100: 1. Συνιστάται Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο στο οποίο υπάγονται: α) Η εκδίκαση ενστάσεων κατά το άρθρο 58. β) Ο έλεγχος του κύρους και των αποτελεσμάτων δημοψηφίσματος που ενεργείται κατά το άρθρο 44 παράγραφος 2. γ) Η κρίση για τα ασυμβίβαστα ή την έκπτωση βουλευτή, κατά τα άρθρα 55 παράγραφος 2 και 57. δ) Η άρση των συγκρούσεων μεταξύ των δικαστηρίων και των διοικητικών αρχών ή μεταξύ του Συμβουλίου της Επικράτειας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων αφενός και των αστικών και ποινικών δικαστηρίων αφετέρου ή, τέλος, μεταξύ του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των λοιπών δικαστηρίων. ε) Η άρση της αμφισβήτησης για την ουσιαστική αντισυνταγματικότητά της ή την έννοια διατάξεων τυπικού νόμου, αν εκδόθηκαν γι' αυτές αντίθετες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικράτειας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου. στ) Η άρση της αμφισβήτησης για το χαρακτηρισμό κανόνων του διεθνούς δικαίου ως γενικά παραδεδεγμένων κατά την παράγραφο 1του άρθρου Το δικαστήριο της προηγούμενης παραγράφου συγκροτείται από τους Προέδρους του Συμβουλίου της Επικράτειας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, από τέσσερις συμβούλους της Επικράτειας και από τέσσερις αρεοπαγίτες, που ορίζονται ως μέλη με κλήρωση κάθε δύο χρόνια. Στο δικαστήριο αυτό προεδρεύει ο αρχαιότερος από τους Προέδρους του Συμβουλίου της Επικράτειας ή του Αρείου Πάγου. Στις περιπτώσεις δ' και ε' της προηγουμένης παραγράφου μετέχουν στη σύνθεση του δικαστηρίου και δύο τακτικοί καθηγητές νομικών μαθημάτων των νομικών σχολών των πανεπιστημίων της Χώρας, οι οποίοι ορίζονται με κλήρωση. 3. Η οργάνωση και λειτουργία του δικαστηρίου, τα σχετικά με τον ορισμό, την αναπλήρωση και την επικουρία των μελών του, καθώς και τα σχετικά με τη διαδικασία σ' αυτό ορίζονται με ειδικό νόμο. 4. Οι αποφάσεις του δικαστηρίου είναι αμετάκλητες. Διάταξη νόμου, που κηρύσσεται αντισυνταγματική, είναι ανίσχυρη από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης ή από το χρόνο που ορίζεται με την απόφαση. ΤΜΗΜΑ ΣΤ': ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

96 ΤΜΗΜΑ Β': ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Αρθρο 110: 1. Οι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καθώς και από τις διατάξεις των άρθρων 2 παράγραφος 1, 4 παράγραφοι 1,4 και 7, 5 παράγραφοι 1και 3, 13 παράγραφος 1και Η ανάγκη της αναθεώρησης του Συντάγματος διαπιστώνεται με απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται, ύστερα από πρόταση πενήντα τουλάχιστον βουλευτών, με πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της σε δύο ψηφοφορίες που απέχουν μεταξύ τους έναν τουλάχιστον μήνα. Με την απόφαση αυτή καθορίζονται ειδικά οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν. 3. Αφού η αναθεώρηση αποφασιστεί από τη Βουλή, η επόμενη Βουλή, κατά την πρώτη σύνοδό της, αποφασίζει με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών της σχετικά με τις αναθεωρητικές διατάξεις. 4. Αν η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος έλαβε την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, όχι όμως και την πλειοψηφία των τριών πέμπτων, σύμφωνα με την παράγραφο 2, η επόμενη Βουλή κατά την πρώτη σύνοδό της μπορεί να αποφασίσει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της. 5. Κάθε ψηφιζόμενη αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μέσα σε δέκα ημέρες αφότου επιψηφιστεί από τη Βουλή και τίθεται σε ισχύ με ειδικό ψήφισμά της. 6. Δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του Συντάγματος πριν περάσει πενταετία από την περάτωση της προηγούμενης. ΤΜΗΜΑ Γ: ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Αρθρο 111 : 1. Κάθε διάταξη νόμου ή διοικητικής πράξης με κανονιστικό χαρακτήρα, που είναι αντόθετη προς το Σύνταγμα, καταργείται από την έναρξη της ισχύος του. 2. Συντακτικές πράξεις που εκδόθηκαν από τις 24 Ιουλίου 1974 έως τη σύγκληση της Ε' Αναθεωρητικής Βουλής, καθώς και Ψηφίσματά της, εξακολουθούν να ισχύουν και κατά τις διατάξεις τους τις αντίθετες προς το Σύνταγμα και επιτρέπεται να τροποποιηθούν ή να καταργηθούν με νόμο. Από την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος καταργείται η διάταξη του άρθρου 8 της Συντακτικής Πράξης της 3/ , ως προς το όριο ηλικίας για την αποχώρηση των καθηγητών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. 3. Εξακολουθούν να ισχύουν: α) το άρθρο 2 του π.δ. 700 της 9.10/ "περί μερικής επαναφοράς εν ισχύϊ των άρθρων 5, 6, 8, 10, 12, 14, 95 και 97 του Συντάγματος και άρσεως του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας" και β) το ν.δ. αριθ. 167 της / "περί χορηγήσεως του ενδίκου μέσου της εφέσεως κατά των αποφάσεων του στρατιωτικού δικαστηρίου", τα οποία επιτρέπεται να τροποποιηθούν ή να καταργηθούν με νόμο. 4. Το ψήφισμα της 16.4/ εξακολουθεί να ισχύει για έξι μήνες από την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος. Μέσα στην προθεσμία αυτή επιτρέπεται να τροποποιηθούν, συμπληρωθούν ή καταργηθούν με νόμο οι συντακτικές πράξεις και τα ψηφίσματα που αναφέρονται στην παράγραφο 1του άρθρου 3 του ψηφίσματος αυτού ή να διατηρηθούν ορισμένες συντακτικές πράξεις και ψηφίσματα, εν όλω ή εν μέρες και αφού περάσει η προθεσμία αυτή, με τον περιορισμό ότι οι διατάξεις που τροποποιούνται, συμπληρώνονται ή διατηρούνται σε ισχύ δεν μπορεί να είναι αντίθετες προς το Σύνταγμα. 5. Έλληνες που στερήθηκαν με οποιονδήποτε τρόπο την ιθαγένειά τους ως την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος, την αποκτούν πάλι ύστερα από κρίση ειδικών επιτροπών από δικαστικούς λειτουργούς, όπως νόμος ορίζει. 6. Η διάταξη του άρθρου 19 του ν.δ. 3370/1955 "περί κυρώσεως του Κώδικος Ελληνικής Ιθαγένειας" εξακολουθεί να ισχύει ώσπου να καταργηθεί με νόμο. Αρθρο 112: 1. Σε θέματα που για τη ρύθμισή τους προβλέπεται ρητά από διατάξεις του Συντάγματος η έκδοση νόμου, οι κατά περίπτωση νόμοι ή διοικητικές πράξεις κανονιστικού χαρακτήρα, που υπάρχουν κατά την έναρξη της ισχύος του, εξακολουθούν να ισχύουν ώσπου να εκδοθεί ο νόμος που προβλέπεται κατά περίπτωση, εκτός αν είναι αντίθετες προς τις διατάξεις του Συντάγματος. 2. Οι διατάξεις των άρθρων 109 παράγραφος 2 και 79 παράγραφος 8 αρχίζουν να εφαρμόζονται από την έναρξη ισχύος του νόμου που προβλέπεται ειδικά από κάθε μία από αυτές και που θα εκδοθεί το αργότερο έως το τέλος του έτους Ώσπου να αρχίσει να ισχύει ο νόμος που προβλέπεται από την παράγραφο 2 του άρθρου 109 εξακολουθεί να εφαρμόζεται η συντακτική και νομοθετική ρύθμιση που υπάρχει κατά την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος. 3. Κατά την έννοια της συντακτική πράξης της , που διατηρείται σε ισχύ, η αναστολή εκτέλεσης των καθηκόντων των καθηγητών αφότου εκλέχθησαν βουλευτές δεν εκτείνεται, κατά την παρούσα βουλευτική περίοδο, στην διδασκαλία, την έρευνα, τη συγγραφική εργασία και την επιστημονική απασχόληση στα εργαστήρια και τα σπουδαστήρια των οικείων σχολών, αποκλείεται όμως η συμμετοχή τους στη διοίκηση των σχολών και την εκλογή γενικά του διδακτικού προσωπικού ή την εξέταση των σπουδαστών. 4. Η εφαρμογή της παραγράφου 3 του άρθρου 16 για τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης θα ολοκληρωθεί με νόμο μέσα σε πέντε έτη από την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος.

97 Άρθρο 119: 1. Με νόμο μπορεί να αρθεί το απαράδεκτο που ίσχυσε με οποιονδήποτε τρόπο ως προς την άσκηση αίτησης για ακύρωση πράξεων που εκδόθηκαν από τις έως τις , είτε είχε ασκηθεί τέτοια αίτηση είτε όχι. Αποκλείεται πάντως η αναδρομική χορήγηση αποδοχών σε όσους τυχόν δικαιωθούν με το ένδικο αυτό μέσο. 2. Οι στρατιωτικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι που βάσει νόμου αποκαθίστανται αυτοδικαίως στις δημόσιες θέσεις που κατείχαν, εφόσον ήδη απέκτησαν την ιδιότητα του βουλευτή, μπορούν μέσα σε οκταήμερη προθεσμία να επιλέξουν μεταξύ του βουλευτικού αξιώματος και της δημόσιας θέσης τους.

98 Άρθρο 21 : 1. Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους. 2. Πολύτεκνες οικογένειες, ανάπηροι πολέμου και ειρηνικής περιόδου, θύματα πολέμου, χήρες και ορφανά εκείνων που έπεσαν στον πόλεμο, καθώς και όσοι πάσχουν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσο έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας από το Κράτος. 3. Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων. 4. Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που τη στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του Κράτους.

99 . 1256/82 (ΦΕΚ A' 65) : Για την πολυθεσία, την πολυαπασχόληση και την καθιέρωση ανώτατου ορίου απολαβών στο δημόσιο τομέα καθώς και για το Ελεγκτικό Συνέδριο, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και άλλες διατάξεις. Άρθρο 1 Πολυθεσία 1. Απαγορεύεται στους λειτουργούς ή υπαλλήλους έμμισθους και άμισθους, πολιτικούς και στρατιωτικούς ή μισθωτούς που απασχολούνται στο Δημόσιο και τα Κρατικά Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου του άρθρου 9 του Ν. 1232/1982 για την "επαναφορά σε ισχύ, τροποποίηση και συμπλήρωση των διατάξεων του Ν.Δ. 4352/1964 και άλλες διατάξεις" και άσχετα από τη φύση της σχέσεως που τους συνδέει με το Δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο να διορισθούν ή προσληφθούν και σε δεύτερη θέση ή απασχόληση στο δημόσιο τομέα αυτό, τόσο στην ημεδαπή όσο και στην αλλοδαπή. 2. Ως δεύτερη θέση ή απασχόληση κατά την προηγούμενη παράγραφο δεν νοείται η συμμετοχή σε ειδικό διοικητικό δικαστήριο ή συμβούλιο, ή επιτροπή ή ομάδα εργασίας μόνιμης ή ευκαιριακής μορφής όταν η απασχόληση σ' αυτά δεν είναι πλήρης και έμμισθη. "Επίσης ως δεύτερη απασχόληση δεν νοείται η απασχόληση που δεν είναι κατά πλήρες ωράριο εργασίας, εφόσον η καταβαλλόμενη γι' αυτή ακαθάριστη αμοιβή δεν υπερβαίνει το βασικό μισθό του 6ου βαθμού και το σύνολο των καθαρών τακτικών απολαβών και από τις δύο απασχολήσεις ή τη θέση και τη μερική απασχόληση δεν υπερβαίνει το διπλάσιο του βασικού μισθού του 2ου βαθμού. Η πολλαπλή απασχόληση επιτρέπεται με τον περιορισμό ότι το σύνολο των καθαρών τακτικών απολαβών δεν μπορεί να υπερβαίνει το βασικό μισθό του 3 ου βαθμού. Σε περίπτωση υπέρβασης, του ορίου αυτού περικόπτεται το επιπλέον από τις απολαβές της θέσης στο δημόσιο και αν και οι δύο θέσεις ή απασχολήσεις ανήκουν στο Δημόσιο, απ' τη χρονικά δεύτερη θέση ή απασχόληση", (προσθ. από την παρ. 1άρθρου 21 Ν. 1400/1983,ΦΕΚ Α' 156). 3. Η απαγόρευση ισχύει επίσης για: α) τους ανάπηρους μειωμένους οράσεως ή τυφλούς για τους οποίους δεν συνυπολογίζεται το επίδομα ανικανότητος. β) τους ιερείς δασκάλους ή ιερείς καθηγητές, που υπηρετούν μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος, γ) τους πολυτέκνους και δ) τους συνταξιούχους που θεμελίωσαν δικαίωμα συντάξεως βάσει υπηρεσίας τους σε θέση του κατά την παρ. 1του παρόντος άρθρου δημοσίου τομέα, εφ' όσον οι ακαθάριστες αποδοχές όλων των πιο πάνω κατηγοριών υπερβαίνουν το όριο των 3/5 των ακαθαρίστων αποδοχών του Προέδρου του Αρείου Πάγου. (Και προκειμένου για τα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών εφ' όσον το σύνολο των ακαθαρίστων απολαβών αυτών από έξοδα παράστασης ως μελών της Ακαδημίας, συντάξεις, μισθούς ενεργείας, υπερβαίνουν τις ακαθάριστες αποδοχές του Προέδρου του Αρείου Πάγου όπως ορίζονται στο άρθρο 6 παρ. 1αυτού του Νόμου) (καταργήθηκε από την περιπτ. δ' άρθρου 31 Ν. 1400/1983, ΦΕΚ Α' 156). "Προκειμένου για τους πολύτεκνους που υπερβαίνουν το παραπάνω όριο, επιτρέπεται η κατοχή δεύτερης θέσης ή απασχόλησης με περιορισμό των ακαθάριστων αποδοχών τους μέχρι του ορίου αυτού. Για όσους έχουν από τρία μέχρι τέσσερα ανήλικα παιδιά το όριο του προηγουμένου εδαφίου αυξάνεται στα 3/5 και για όσους έχουν από πέντε ανήλικα παιδιά και πάνω αυξάνεται στο 4/5". (προσθ. από την παρ. 3 άρθρου 21 Ν. 1400/1983, ΦΕΚ Α' 156). 4. Για τους κατά την παρ. 1δημοσίου τομέα λειτουργούς ή υπαλλήλους ή μισθωτούς και συνταξιούχους είναι δυνατός ο διορισμός ή η πρόσληψη σε δεύτερη θέση ή απασχόληση, όταν πρόκειται για κύριο και βοηθητικό διδακτικό προσωπικό των ανωτέρων και ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, για εμπειρογνώμονες, ειδικούς επιστήμονεςή τεχνικούς και για τους κατά τα άρθρα 50 του Ν. 990/1979 και 8 τουν. 1232/1982 ειδικούς συμβούλους και επιστημονικούς συνεργάτες και ειδικούς επιστήμονες της Προεδρίας της Δημοκρατίας του Ν. 161/1975 καθώς και για μετακλητούς ή με θητεία λειτουργούς του άρθρου 9 του ιδίου νόμου, εφ' όσον συντρέχουν οι ειδικοί όροι και ουσιαστικές προϋποθέσεις που θα καθορίζονται για κάθε κατηγορία ή για κάθε περίπτωση με κοινές αποφάσεις του Υπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως, Οικονομικών και του οικείου Υπουργού. Οι αποφάσεις αυτές δημοσιευόμενες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως θα ορίζουν ακόμα τα προσόντα και το ποσοστό επί των αποδοχών της χρονικής δεύτερης θέσεως ή απασχολήσεως που θα δικαιούται να απολαμβάνει ο λειτουργός υπάλληλος, μισθωτός ή συνταξιούχος που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υπερβεί το όριο του άρθρου 6 του παρόντος. 5. Η παράβαση της θεσπιζομένης με τις παρ. 1και 3 του παρόντος άρθρου απαγορεύσεως διώκεται αυτεπάγγελτα ή κατόπιν καταγγελίας οποιουδήποτε πολίτη και τιμωρείται ποινικά σαν παράβαση καθήκοντος με ποινή φυλακίσεως τουλάχιστον ενός έτους, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 5 του παρόντος και πειθαρχικά σύμφωνα με το ίδιο άρθρο. 6. Η αληθινή έννοια της παρ. 1του άρθρου 9 του Ν. 1232/82 για την επαναφορά σε ισχύ, τροποποίηση και συμπλήρωση των διατάξεων του Ν.Δ. 4352/64 και άλλες διατάξεις" είναι ότι στο δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται όλοι οι κρατικοί φορείς ανεξάρτητα από το καθεστώς δημοσίου ή ιδιωτικού ή μικτού δικαίου που τους διέπει, ήτοι : α) Οι Κρατικές ή Δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκπροσωπούνται από το νομικό πρόσωπο του Δημοσίου, β) Οι Κρατικοί ή Δημόσιοι Οργανισμοί εάν κρατικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. γ) Οι Κρατικές ή Δημόσιες και παραχωρηθείσες επιχειρήσεις όπως η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος, η Ελληνική Ραδιοφωνία- Τηλεόραση κλπ. δ) Τα κοινωφελή ιδρύματα του Αστικού Κώδικα που περιήλθαν στο Δημόσιο και χρηματοδοτούνται ή επιχορηγούνται απ' αυτό. ε) Οι Τραπεζικές και άλλες ανώνυμες εταιρείες στις οποίες είτε τα κατά τις προηγούμενες περιπτώσεις νομικά πρόσωπα έχουν το σύνολο ή την πλειοψηφία των μετοχών του εταιρικού κεφαλαίου είτε έχουν κρατικό προνόμιο ή κρατική επιχορήγηση, όπως η Τράπεζα της Ελλάδος, η Αγροτική Τράπεζα, η Εθνική Τράπεζα, η Κτηματική

100 I Τράπεζα, η Εμπορική Τράπεζα, η Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύςεως κ.α.. στ) Τα κρατικά νομικά πρόσωπα που έχουν χαρακτηρισθεί από το νόμο ή τα δικαστήρια ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, όπως ο Οργανισμός Συγκοινωνιών Ελλάδος, ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός κ.α. που χρηματοδοτούνται ή επιχορηγούνται από οποιοδήποτε των προαναφερομένων νομικών προσώπων. ζ) Οι θυγατρικές ανώνυμες εταιρείες των πιο πάνω Νομικών Προσώπων των εδ. α' - στ' αυτής της παραγράφου που ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από αυτά.

101 V f. - * * * ' ' i E M î i Ç ï? m ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ «ΡΙΘΜΟΧ ΦΤΑΛΟΤ S I P O V â S M T Ι Μ 4 Τ Ε Υ Χ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο 1 8 ΝΟΜΟΙ VTT AMO </ 16 7 Τροχοτοίητη χαι τυμτληρωτη ΐ:«ίξ**» Γ ^ Τ ΐημοττχής x*t * 9 ινοτιχής νομοθχαίας γ ιι τη» r.ir/υττ, της Atoxivτρωτής * γ. τη» «,Τΰνάμωτη της Τοχιχής Αυτοί κιχ η της. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Κυρουμεν χαι εχϊίίομεν ta» x άσωτε ρω asé της Βουλής ^ηριαθεντα νόμον : ΜΕΡΟΣ Π POTO Διοίχηοη ΚΕΦΑΛΑΙΟ II POTO Εΰχαρχεία Έχαρχοι. Άρθρο 1. Ε ϊΐρ χ ιίι. Σύχτατη >Κατάργητη. 1. Μ* χροείριχά ί ί «ί τ?, rea ixììjo t jì u ep itw t των Τχβυργών Π ροεϊρίας της Κυβερνήτης, Ετωτεριχών, Ο.χονομιχώ» xi! Χωροταξίας, Οιχιτμού xit Περιβάλλοντος, τε 1«ηηωτιχές χερ:οχίς xa: m νομό Έβρου profit va οι/*. στώντα. εχαρχείβ, u ; i ; arò ra ti rea έχουν συττίθιί μι το άρθρο 1 σου νόμου 138/1975 (ΦΕΚ A 169). Μι ópota Sia r ip a r a χαθορίζοντι» η ονοματία, η (Spa, tj τοχιχή βρμο- HtTjTa ϊ λ cn ;-/ii»j xat w.rünt a! ot i i i c ; του χροτωf.x o i Tw» υχηρετιών tea. 2. M«te» tîio τρό=ο χαταργοΰνται ή συγχωνεύονται νητιωτιχές crapuliς tea tîioa νομού xat μεταβάλλονται ta i- ïaçixji tea; épia. Ά ρθρo 2. Έχαρχοι Tartan} θίτεων Δίοριτμίς... Αρμοδιότητες. 1. Σ ι χά3ε trafitto ytm re irai θετή μετβχλητού ιχάρχου μ» βαθμό 6' t» v ιιϊιχών θέσεων. 2. Ο άταρχος ϊιορίζεται xai χαύεται μι αχόφατη τω» Γ- χουργών Προείρίβς της Κυβέρνησης xat Βσωτεριχών. 3. Ο ί-ζρχος είνάι χροΐπάμενος όλων των- χολιτιχών, α- στυνομιχών xat λιμενικών υχηρεσ'.ών toa «χαρχείου, χλην των ΐιχαττιχώ ν. ;, ^-,. ;. 4 Ο έχ2ρχος, εχτός ατό τις αρμοδιότητες του άρθρο«3 ταράγραφος 1 toa νόμου 108/1975. arasi χαι όσες άλλες toa μεταβιδά^: c αρμόδιος νομάρχης.. /...,ν, /Α ρθρο 3.>. I Τχηρ&σιαχη χατάσταση ιχάρχων.. ί. 0 ; έταρχος για θέματα του αναφέρονται στην υκηρεσ'.αχή Jori χατάσταατ; οτάγεται. στα Υπουργείο Εξωτερικών. Η μετάθεση του ιχάρχου γίνεσαι μι αχόρατη του Γχουργού Ετωτιριχώ». 2. Για tea; εχάρχους εφαρμόζονται β: «χετιχίς Ϊιατάξως μι τους νομάρχες, ιρότον ΐι» ορίζει αλλιώς νόμος βατός. 3. Το» ίχαρχο, ita» n e w t o n ή κωλύεται, αν οχληρών ιι ο ιεραρχιχά ανώτερος υχάλληλος toa ( t a s t i t i χλάΐβο ΑΤΙ ααμοΐίότητας tea Vroap^iica Ετωτιριχώ» i,»τάλλνλνς «a iïica x)j8oa της inaia»της itwtiptxw» της νομαρχίας, soa ορίζεται με axôç a τη toa νομάρχη. ό. Οι έχαρχοι. ιχτός ατό τις ατοίοχις τοο ίτθμοό τους. λαμ(ά <τ»»α ΐΙ«2ι ταράτταττ,; χαθ*>; xat χατ ατχχοτς» έξοίχ χίνητη» για τ:ς ιχτός ίϊρτς μεταχπ/,τιις τους, sea χ»* θορίζοντα: με ατόφατη Tw* VsOapTw» Ετοεττριχών xat Otxcvoμ:χώ>. Ta ιξοία χβράττατης χαι χινητης Ιιν μχορεί va > ripóanoa» Ta αντίττοιχα το»» νομαρχών. Στοάς αναχληρ*» τίς των»χάρχοτ/ χα:τΐα>.λιτα: το μιτό των sapori» ε 5 ϊω» χαράττατης χαι χίνητης, soa αναλογούν ττο χρόνο βνβχλήρωτης. χωρίς va γίνιται αντίττοιχη ripixcn* ari το μηνιαία έξοία τβράττατης xat χίνητης τω» εχάρχων. Άρθρο 4. Ανπχατάττατη χαι χατάργητη ϊιατίςιων. 1. Το άρθρο 4 του»iota 103/1975 avt xasiitarai ως «5<ς : Άρθρο 4. Κατά των ετοςάτεων tea ιχάρχου pro:*i ν οτχηθιί z y. τςυγή»το» Ττνυργό Ετωτιτιχώ». για ταράόατη του νόμου, μίτο τι ατοχλι:ιτ:χη αροθιτμία τρ.άντα ημερών. Κατά το i r s i εφαρμόζονται ο: ί:ατάςΐΐί του άρθρου 8 του νόμου 3200/ IS35 «rapi Ì ο:χητ:*ής ατοκι.τρώτιως«, όχως :r/-âii χάθςορά*., 2. Ta άρθρα 2 xa: 3 =α?άγ?αφος 2 του νόμου 103/1975 χαταργοΰντβι. ' Άρθρο 5. Erap /taxó τυμβουλιο. I. Σι χάθε tsap/είο αυν:ττάτοι trap /:αχό τυμβούλιο. χου ααοτελείται ατό: τ) τον ίααρχο, ως αρόείρο. ί) το ϊήμαρ7.ο ή τον χρόείρο τη ς χο-.νότητας της έϊρας του εχαρχείου, υ γ) τους εχάττοτε α'.ρετούς νομαρχιακούς τυμίουλους της εααρχίας. soa χροόλέαονται asó τ :ς ϊια τά ξ ΐ'.; του άρθρου 11 του νόμου 3200/ ) δύο εως τεττερ:ς εκχροτώχους των οργχυ-.αμών τοα,- κης αυτοδιοίκησης του εχαρχείου, arò τους οαοίους τουλάχιστον ο ένας εχχροϊωχεί τ:ς κοινότητες. Ο αριθμός των εχχροσώχων ορίζεται με αχόφαση του νομιηρχιαχτυ συμβουλίου. Οι εκττρόσωχο: sp sss: να είνα: α-υτ.χρόσωχο! στην τοαική έ ;<ι»τη ΐημων» /. V1* V-, ΐ ÎF? : * _. -λϊ/νίαυ.;. '.:'υ ' -V',

102 / j y.*. ιτητω ' '" " J τ. ; τ-.,; a ri ì ' ' ' -ÎJ Τη; ; rr*. i/./ i ; i i î.» :κ τ :'.ΐω - υ ; :τα / η : ; /.Ο-. : r vî u ί /. ϋ. : ;:< > 4 c ru * %2V1 2~i - 2 * Ο'.χυητ κά :/ιί'.γ ' Ί η :ϊ! '< *'«γ ι; ι ixi'u* xa: ι γ. / ' x.a rv x a ή χ * α ; a t : X r. ;-;x.ar a rra 'r, τττ,' ir a p y a. i T* i t /.f. * rî *:: "! <τη; t r r ; "*j î : V :. >,«./ îr» Λ*?*' * * '* rxptrairtpa j? î :w. t t / ό. ru/< τ::ττώ τεω < μ. * xa T -r ;» j - -*»-*/ t: 17; i εφημερϋ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΏΤΟΝ. >3 ία; Ari τ'.-; ir.-: #Γ«ι> ì-ν.μ; ).J t ; : ;* ό-1 ; ή ΤI I- Ai>.r.Tr: j tu. t ; α I ' λ f / <*/, tli.* ι ι *^ΐςτώ / 7.1. tu * - t ; /. ; τ.%^ /ti: /*..# ίχ. /;*ί ο;: ; ί ' ; l >:/ >/., γ.itj- j-; -r* ' ;. a i / : η r 1 J,:r 2: 2* i 1 Mt r p itïp x Γ ι '. '(, / > rr, των Τ ττ.:γω ν / / : r.- a: tij-.iv i i- - î 4;.:: -r: :-J <vtrj. t/fi: ; / aìcì r ; / a r / u - r a : a r i i '.r. t» ** «J ««*72 1 J ita - t: a r:;a :r. :r, cm# /.î :? i.;.o t ary.r, vi> apy ax.iv x.a J- 3. U vo /ap /r,;. /=C?«: Ί Λ ι ι. ι. pii va n r i M i V ;t Pr.'iii ï i «, tr apy a xu s ^ i ίνλίον yu, : ; S rio tçisov açopoi/ t«' O t r a p / i ;. a ir i a r i rpirxât.-» : :?ii J 2. Με ίμ ι:ι :. ι ι ι :! /. ι -OtapyXÄl î'iv.w.i /.a: -a ïi::v i: A4?*-;»i f f. i f A4 1* li «ψ««ij ; a «rt; ι : γ ι τίε; :'</ /*».:» 'ry.î, 7 z j l '.r y t j rt iti T T'.» ra p y a x i τυ γ χ ρ ιπ ίυ : trr, u ç 4/.t:2 ; v ï i i ; /f,. r u xrap y ax o i υ μ ΐυ λ ίο ν xa: a*ar κηρωτή;; rr- ipv - J, r * Oaapyr, ντάλληλίι r u t r apχ ε ίυ η r u ΐή μ υ η rr,; x itv o ry ra; tr,; iïp a ; rr j r a p / t! «. Ά,-i? «6. Α ρ μ Ι Ϊ 'ίΐη «; «> r r» s j Τ νμ ίυ λ ίυ. To trap y axo τν μ ίβ ϋ λ ι γνωμοιοτεί r a ϊ λ ι ra -Sitara a :a :Î «τη :a; r u ro x a p yiix u «υμίβνλίον ria a;sp û v την trap yta»a: aaxit r.; χ ϊ * ί a îsa tn u ; a p y o J irr.ri; r u ria j t r a i «χζι: ri v it a p y.ix i τ η ιΐιίλ :!. H ixra«r, aa: r t itj-j; xarùv των a: toi ιτήτω» κα3ο : : ζ υ υ : με ίάτη r :; t i: x i; ror-.xi ; :av-3r,x.t;».a- την ΐρ γ χ υ :η r u εττρχειου. Ap-Spa 7. Ai-.w.pT'1 u t trapy.axoi «υ μ ΐυ λ ίυ Ka-3o::«;to; τη ; χτοζημίωτη; ;u v μελών. :/.r : 4 1. H i r r t a ru.. μελών r u ira p y.a x û ΐ,μ ίυ λ ίο υ rov tvaçipovra: rra rrc y i i i î xa: t ' r r ; rap. t r u i ; 3p u 3 :i<i: Ì irr.;. 2. T i tra p y a x i r / t î u x t i υ γ χ α /.ι a ri rix rp itrp i xa «vvfjptasi: ru ä.x y.ara μ:χ u r i rr ar.'a. T i ir a p y a x i ΐ ^ ιίΐ//.:ΐ aa^xa'/.t-rx: /rîy_p:uir:xi xa: ira / r i 7r,rrri: ιγ. ρ xru>; ru /.x y.rrix r i iva rp iri των μιλων r u. 3. <* ir a : /!; xa. r îi^ xaryi; ή c r p itîp i; rr.; /.vyirr,- T a, rr,, i*. a f. r, ^ a. af a. a ^/, r, ρ ω λ*. a r u rraryt a* xc upι ιίλ :ι ara rc vi;i:ya r.arxr.purr, r u ;. 4. n p c îr r ittv o : rua/ jrtprtt /!» / rr,; tr a p y a ;. rr,; vt- (tap-ya;»a: ίων jr r,;tr :0 / rtp:;t,;t:a-/.i ; r.a rr/ S r,; raîrvmv ;xipi; r r ; tr y a r ::; r u t r a : y a x u r jx iu /.iu γ:α Sép a ra rr,; a :u i5:irr,ra ; r u ; ω ; ιιτη γ η τί; χωρίς ΐ>ήϊθ :asrâ arri rrirx/.rprr; r u r p it ìp u r u rjx S u /.iu. K a râ rov :î:a rróro i s p i i v va r a r a r r u v xa: i x u a r a u : των υγχνιτλών ror.xr,; 2'jrcÌ!o!xr,rr,; rr;; rrapy!a;, άλλοι 5η;χόποι ντάλλ η λ ϋ r υπάλληλο: νορχιχών τρυώ τω ν òretorica îixaîoj ί- χ.οινωβΐ>.ών cpyav.ruov ή s-iysipiyrsta / ή ν-άλλχ,λοι των οργχνιτμών π π χ ή ; avraìioίχητη; rr,; îrapy/'ar, εφόπν η a r u r ia r u ; /.;:-3 ì! aro rav raiiîp o r u»rap-y.ry.oâ upsovλιον x/a-f/.aia γ:α τη ί'.υχόλνντη r u ίρ γ υ r u υ χ ίυ λ ίο υ. 5. T a λοιτά -S^xara rru χφορούν τη λειτουργία του srapχιακου τυμβουλίου ρ >3μίζονται airó -/.Γ/ονιημό του εχοίίεται με ατορχτη του Ττουργοΰ Ετωτεριχών. 6. Για τον -/.3 3 ορι-μό τ η ; ατοζηιχίωτη; του τροέΐρου y.at των μελών του εταρχιαν.οΰ τυμβουλ ίου εφαρμόζονται ar/άλο-. y Λ.' /. M Μ! Ίι^ ΑΚΠ'ΚΡυ l'or xr A.r o ì'ir r.r r. Κ Κ Ί 'Λ Λ Λ Ι' * I I I Ù T U A p ip i 8. a i îiir r.r t; ΙΙιροι. >3Γ. ΐ'.»ί Ν.Κ Τχταγμχτα. r» / tx î J u r a t μ< rporau.; a- './:. ' i. apvij ir r.r t;. r u ; ν π ά ρ χ ι;. ajroj.v x r.rr,; a t r i a r i ύμρωνη,' >ώμη ria ίιοιχητιχοό βνμ to/λ ίυ τ υ ;. 3. Mt rpotjpixi βιχτάγμχτχ, τ υ txjtîivrat μ* τρόταιη τον ί'τ υ ρ γ ν ό Κΐωτ.ρ: χών xa: ria αρμί*:υ x a r i rtpirrw - T T, Γ τ υ ρ γ υ. ravrptyiaat; χρμοίιίτη τι; ruv μργαν:τμώ* rirtx r,; υ π ϊ ϋ ί χ η ΐ τ, ; n u r.aptpovrat «ri άρ λρο 24 r u > ix u 1 0 /3/1080 μτιρεΐ va ^tra?i?cv rat " η ν χχιηγβριχ των TUi * arix'/.irrixiùv arox/.i:art ria ip S p u 23 r u t ï t u ν ίμ υ xai va 451:J:x.8Îxra: r i. ϊ ε όλε; 2 2 «J «p V Τ τ υ ρ γ ϊ Otxovoμιχών. t χτοχλίζιτχ: «τ υ ; οργχνιτμοΰ; π τ ιχ ή ; aaroîtctχη«η; xat η μιτχφορά ruv χναγχχίων, γ.χ την ärxtpr, ru» Vc ί/ / χρμΐΐ:ΐτήτω ν τ υ ;, rópu/. "A p i pi 9. Λιμινιχά Tratta. 1. M t rpoijptxi J:ariv> ara, τ υ txjijovrai μ* τρότατη των Γ τυργω ν Ilp itjp ta ; τη ; Κνίερνητη;, Ευοτχριχών, Λημβϊίι Ί :. ων xa Vji-'.p χ ή ; Ν υ π λ ιχ ;. tropi! va xa / ;jlì * r. 2 T2 xi : a: î : ΐρμοβ:ίττ,τε; r u ; va μι Ti ; 2*#*n : i ; ::χ ή ; rvraîiotxr,««,; /«ripa a r i ϋμφ ω η γ.ω fc>-r. μη Tôj*4 τω / tjrlî: ταμ!;./. ω/ ro -; xat γνώμη των λιμιχών ts:rp Το rpoot.r vt x i r u -.rr.ptrtt -rr.; : x ara ro /pavo x a rap γη τη; rot λ:μ εν:χΐί r r t t t u μ ιτ 2;ίρ ιτ χ : «r u itxtio οργχ/ιτμό τοτ:χη; χυτοϊιοίχητη; xat tv r ir r tra t με τη / tìta r /ίτ η με τηρ» orata ντηρετοίτε ara λιμενιχί ταμείο. Π έντατη γίνετχ. τε χενε; St«::; r a t ra/iv jrap-yuv xa: «ε r / τί-sετη τερίττωτη «>. St««:; r o t «υν:«τώντα: xj«ij:xa:a με τ υ οργχ/υμό ειωτερ :χή; υτηρετίχ;. Η εντατη, a xas optrtó; τη ; «ειρά; aprati τη τα ; των r /ταττομίνων /.a: η ρύώειτη όλων των 3εμάτων τ η ; υτηρεπα χή; του; χατάττατη;, του rpcxjrrovv arò τ, μεταφορά τρο«ωτ: /.ον, γίνου τα: με ατυοάοε:; τ υ αρ.μόί'.ου για ό:ορ:«μό οργά-/ου, ύιτερα ατό «ΰχοωνη γ /ώμη του αρμόΐ:ου υτηρετιαχοΰ «υμίουλίου του τρο?ωτ: /.ού των οργαν:«μών τοτ: /.ή; αυτοϊ:ο!χη«η;. ΑΙε όμο:α Ϊιατάγματα ρυθμίζονται η μεταφορά «/ άΰν/.ου; α«φαλ:«τ:ά οΰ; φορεί; των ατφαλ:«τι /.ών ε:«φορώ/ και των α«φαλί«τ:ζών 2:χα:ωμάτων τ υ τρο.«ωτ:χσΰ του μεταφερεται χα-3ώ ; και χά-3ε άλλο 3έμα «χετιχό με την ατοάλ'.τη xat τη / τρόνο:α του τρο«ωτ: /.οΰ αυτοί. 2. Ο: οργζνιτμοί τοτική; χυτοϊιοίχητη; με τη Ϊημοσίευοη του ϊιατά-,γχατο; υτείτέρχβντχ: αυτοϊιχαια «ε όλα τα όιχαιώμα-,,r, -, ί -...B â m â É a M è b èì**

103 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΟΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΤΟΝ)! 13 ; *(...» a. /.u. ταμείων του * ι > : 7 </ ΐί' L: λ«-: o ru,. -.!>.«,, itra-.-iaii*. σηιΐ'ωνετα. * ιο/.ι- '* * '? 7 ** -f. 1». «εταιολη no. m ii/ir a u :4 «y i ϊ,τό». r.» / : m ; ir;; :w. ran u,* r.. u r j ; «. ; - :» : * * ~Όμα ri,< ο:γσ» σμω, τοπική; αυτοδιοίκησης. o. Mt OJia î»ταγματα μπορεί ορισμένε; από r ; αρμόδ.οτητις *.ενικό* t μχιο. rr. *r. x j:a p * i!:i: >a μιταφι- «? «s* νογα.ι-μο.; τοπικής a.τοδιοίκηση;. εφόσον αφο-? '"' -' * βρίσκεται μίχα στην εδαφική τους χεριφέ-?*'* Μ* "* 2-1 τ άγμ a r 2 x i: j;^w»:jì θέσει; χροιωχι-»* ' no* χ#.ιοναζι μι-α rr μετίφοιά rur* αρμοδοτήσω* a.- rwv x i: ολα τï δικαιώματα x7: 5. υχοχριώσεις λιμ*ν κο.. ταμείο* χου συνδέονται άμιτα r, έμμετα μι τ:; 71 μεταβιβαζόμενε; a ;y tî:jr^ -i; και y.r 5 t Μ η *!» λιχτομέ- T i 'ΡΟΤωΧΙΧΟ ru., καταργούμ ινων ra* /. μι < κΐυ *τ*?*ΐ1 * rr: δήμο r, την κοινότητα era» οχοίι xoio <Α17 5ί!: r.x ï ' Γ.ι το χροσωχικό α*τό ερα, μι,οντα- ο ίαταςιι; rr.; : p : r - παραγράφου. τελούν Î K Î j του ί ν -J», rr.; κοινότητα; xas cn p irr'.n rj ατό αυτού;. M t sxapasr, ria >'.^ip «μχηρit va p i! απόσπαση :< îtjxe ή κο.οτητα προσωπικού λιμενικού ταμείου «-r υχηρ:- τ ι ί ji* σχέση δημοσίου ή ιδωτικού δικαίου μετά a ri σϋμφω-»ij γνώμη *T.» λιμενικής lü rp tît,; xai rea.it i!» δημοτικού f, κοινοτικού συμβουλίου. A u ii^itj! κανένα ari ra δικαιώματα «a προσωπικού r.i αχοσχάτα: aro την υπηρεσία του are λιμενικό tarsie. β. II παράγραφος i άρθσου I του *ομοθετικού διατάγείt t ; /19 19,#M K Λ 3 ΙΓ»atap*itrr. Άρθρο 10. Περίπτερα. 1. T» άρθρο I S του a. δ/το; 1044/1071 (ΦΕΚ A 24Γ.>. όχω; συμπληρώθηκε με rr άρθρο 8 του νόμου 1043/1080 (ΦΚΚ A 87). σ.τ καθίσταται u ; εςή;: «Άρθρο 18. Ta xara ra άρθρο 13 δικαίωμα εκμετάλλευσης πιρ-χτϊρ-.υ m ttz a t με άδεια rea χορηγείται μ* απόφαση «a αρμόδιου veμβρχη ârrtpa ara *ιτζγήχ«:ς raa a;^âi:ea ίημβτιχβύ ή xarve- Ttxaâ ττμββ.λ sa xa. της a:xt:a; βργάνωσης ttw a>aχήρων xai ôayiâro» rekâ^oa. A» ai ι^η-ρριις n r i ; îr* aratxi^ara ατ»»βμ*^χη arra at r;liv ra μ ί ; ι ; a ri tir* rea ζητ^ηχτν, a va5»i?/r; ara^aatii: xa. χωρίς rar*ς». 2. Il r a ;Ì 7? a ;c ; 4 r»a i;jpaa 12 n i a. i /τ«; 1044/ 1971 avr-.xa-s'rrara: ως χςτ,ς: «4. Ot rira ra v u Îixxviyaî xa: as ì-.aio/a: aarùv ar*./:iaivra: va ereii/.à.aav rav lavoaipia x>3* ίτβϊς ara ìijio ή rt;a xa:vórr,r2 artà-savtj Ϊήλωϊη χ:χ ra Γμιτάί),ητο των r;oärc iasa>v μι τις οχ«ίχς σ raraâç ij iìtta». 3. 'Oxoa ara ip-spa 19 rea v. ΐ/τος 1044/1971 nxqir povra: «Erirporai» vaeavrat ra βρχχ»» της χχραγρ rea rapavraç *p-3pea. 4. Για την rap αχώρητη at rpéawra των χατηγβριών της χαρχγράροϋ 1 τκ> άρ 5ροa 10 rea νόμου 1043/1980 ίιχτιώματος εχμετάλ?.ΐ7της xaxtxiiaa χαςενείου ή xrapîiaa ;iira aï χτίρια rob στεγάσου ; Ϊημόΐΐες υχηρεσίες γεν:χά, οχηρϊΐίες νομιχών χροτώχων όημοτίου ϊιχαίου χαι εχιχειριρεις roa λειτουργούν χατά rapx/ώρητη rpovcçiiou arró την Αρχή 5εν ars:- τείται η χατά τη ^ χαράγραφο 1 του χαράντος άρθρου ειιήγηση του Ϊημοτεχού ή χο'.νοτιχού χυμβοολίου. Εχίσης 5εν αχαιτείτα: ειτήγητη του οημοτ.κού ή κοινοτικού συμβουλίου για τις ΐιαφορές -ου «άγονται στην εγκατάσταση κυλικείου καφενείου και κουρείου στους χαραχάνω χώρους ή γ a rrsiaîr.ro n ΐ ϊ:κητ:χή ï a jîp i rov rpoxlrri: ari rr * ικε σνωση τη; i ï ; a; a-rû* των χ,/. χε ων χαρενε-.ων»a κουρείων. Άρθρο Π. I I p07pappar:xi; τυμβάτι:;. 1. Γ 2 τη μελέτη χαι εχτίλεϊη έργων ή χρογρχμμάτων χνάττυςης μια; πρ.οχής xat για την χαροχή arηρνιων. οι οργανισμοί τοπκής α.τοϊιοίχησης μχορού * va ravirraav rpo- γρα;7ματ.χί; Γυμίατε:; με φορείς του ϊημόσιου τυμία τη; χαραγράρου C του ipapoa I roa νόμου Ι2.* > 1982 (ΦΚΚ Λ Γιό. I r ; χρογρχμματιχέ; συμίίσει; είναι ϊυνατή η συμμετοχή και ετιχειρήσεων των οργανισμών τοπχής αυτοίιοίχηση;. συνίεσμον ϊήμων χαι χοινοτήτω *. συνεταιρισμών, επμείητηρίω* xa: επστημονικών φορέων ΐημοσίου îtxaioa. 2. Ο: χρογραμματικέ; συμβάσεις επκυρώνονται ara του; νομάρχες στην χεριοχή των οτοίων τρόχειτα: να ιχτελετ5ού*. 11 επχύρωτη α,τή ίε* στα τείται όταν ένα; ara rea; συμβαλλόμενο.; είναι το κράτος τ ; χρογραιματ-.χές συμίάτι ; arapairr.ra ορίζοντα ra έργο, τα ϊ χα ώμχτα χαι ο: υχοχρεώσεις των σ/μβχ>α.ομέ νων. ο: rapo: του θα ϊ ατευούν. τα τοσά χρηματο-ίοτηση; xa. το χρονοί άγρ m a εκτέλεσης των έργων ή των κρςγραμμάτων ή rapoχ ή ; των υχηρεσιών. Με την tìta σύμβαση ορίζεται εχίσης ο συμβαλλόμενο; φορέα; στον aroio ανατίθετοε» ή ο τρίτος στον οχοίο μσορεί να ανατεθεί η ϊ.αχείριση, εκμετάλλευση χαι συντήρηση των έργων roa χρογράμματος μετά την ολοκλήρωσή του. 4. «>ι συμβαλλόμενοι φορείς για την εκτέλεση των χρογρσμματιχών συμβάσεων μσορεί να χρηματοίοτοΰνταε εσέ το σρόγραμμα ϊημοσίων εχενίάσεων. τον ταχτικό κρατικό rpoäσολογισμό χαι ara τους rpoâxoλογισμού; των φορέων του συμμετέχουν. Είναι Ϊυνατή εχίσης η ασασχόληση οροσωπχού του ενός φορέα σε άλλον. 5. Λεστομέρειε; για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου αυτού ρυθμίζονται με κοινή ασόφαση των Τσουργών Εθνικής Ο.χβ-*ομ:ας. Εσωτερικών χαι του κατά χερίχτωση αρμόδιου υχουργού. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Λ Ε ΊΤ Ε Ρ Ο Τροχοχο:ηση χα: συμχλήρωση σου δημοτικού και κοινοτικού κώδικα. Άρθρβ 12. Ένωση δήμων και κοινοτήτων. 1. II χαράγραφο; 1 του άρθρου 4 του νόμου 1063/1989 αντικαθίσταται ω ; εξής: «I. Δήμοι ή κοινότητες raa συνορεύουν μχορούν να ενωθούν σε έναν οργανισμό τοπκής αυτοδιοίκησης μετά αχό ασόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού τους συμβουλίου, σου λαμβάνετοι μι χλιιοθηφία των 3 5 του συνολικού αριθμού των μελών του χαθτ συμβουλίου ή η το ζητήσου* οι μισοί τουλάχιστον αχό τους εκλ.ογείς κατοίκους του καθενός atro αυτούς». 2. Στο άρθρο 4 του νόμου 1065/1980 χροστίθενται χαράγραφοι G, 7, , 11, 12 και 13 ως εξής: «G. Αν οι κοινότητες σου ενώνονται σε έναν οργανισμό έχουν συνολικό σληθυσμό χάνω αχό δυόμιση χιλιάδες κατοίκους, ο νέος οργανισμός αχυτιλεί δήμο. Δήμο -αχοτελεί και ο νέος οργα/ισμός χου χροκύχττι αχό την ένωση ενός δήμου με κοινότητες α/εςάρτητα αχό τον σληθυσμό τσυ. 7. Το όνομα και η έδρα του νέου οργανισμού χροτείνονται μ«τις αχοφάσεις των δημοτικών ή κοινοτικών συμβουλίων ή με την αίτηση των εκλογέων καθενός δήμου ή κοινότητας, χου ζήτησαν την ένωση. Αν δεν υχάρχει ομοφωνία στις χροτάσεις, το όνομα και η έδρα του νέου οργανισμού χροτείνονται αχό το συμβούλιο του άρθρου Οι οργανισμοί τοπκής αυτοδιοίκησης χου χροκύχτουν rtrf» inlrttfi^ i-rii

104 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Το Σύνταγμα Διμηνιαία Επιθεώρηση Συνταγματικής Θεωρίας και Πράξης», Τεύχος 4, Εκδόσεις Σακκούλα, Αθήνα 2. Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος Ζ' Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, Περίοδος Γ - Σύνοδος Α, Αθήνα Κωνσταντίνος Τσούντας «Ε.Ο.Κ. -ΔΙΚΑΙΟ-ΘΕΣΜΟΙ-ΟΡΓΑΝΑ», έτος Μέντζελος Α. «Δομή και Οργάνωση Ο.Τ.Α.», Μέντζελος Α. «Περιφερειακή Διοίκηση και Τ.Α.», Ράϊκος Γ. Αθάνασιος «Συνταγματικό Δίκαιο», Τόμος Α, «Εισαγωγή - Οργανωτικό Μέρος», Τεύχος Α, Εκδόσεις Σακκούλα, Αθήνα - Κομοτηνή, Ράϊκος Γ. Αθανάσιος «Συνταγματικό Δίκαιο», Τόμος Α, «Εισαγωγή - Οργανωτικό Μέρος», Τεύχος Β, Εκδόσεις Σακκούλα, Αθήνα - Κομοτηνή, Σπηλιόπουλος Γ. Οδυσσέας «Αρχές Δημοσίου Συνταγματικού Δικαίου», Σύνταγμα του 1975 άρθρα 26, 100, 110, 119, Τάχος Αναστ. I. «Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο», 5η Έκδοση, Εκδόσεις Σακκούλα, 1996 ΙΙ.Τσάτσος Θ. Δημήτριος «Συνταγματικό Δίκαιο», 3η Έκδοση, Εκδόσεις Σακκούλα 12. Τσάτσος Θ. Δημήτριος «Το Συνταγματικό Δίκαιο», Τόμος Β', «Οργάνωση και Λειτουργία της Πολιτείας», Εκδόσεις Σακκούλα, Αθήνα - Κομοτηνή, Φ.Ε.Κ. Ν. 1256/ Φ.Ε.Κ. Ν. 1416/ Φ.Ε.Κ. Ν. 1622/ Φ.Ε.Κ. Ν. 2240/ Φλογαΐτη I. Σπυρίδων «Το Ελληνικό Διοικητικό Σύστημα», Εκδόσεις Σακκούλα, 1987