ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 Το 2012 σε όλες τις εκδόσεις της θα απεικονίζεται λεπτομέρεια από το τραπεζογραμμάτιο των 50 ευρώ. ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

3 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2012 ιεύθυνση Kaiserstrasse Frankfurt am Main Germany Ταχυδροµική διεύθυνση Postfach Frankfurt am Main Germany Τηλέφωνο ικτυακός τόπος Φαξ Το ελτίο καταρτίστηκε µε ευθύνη της Eκτελεστικής Eπιτροπής της. Η µετάφραση και η έκδοση στην εθνική γλώσσα γίνεται από την αντίστοιχη εθνική κεντρική τράπεζα. Με επιφύλαξη παντός δικαιώµατος. Επιτρέπεται η φωτοαντιγραφή για εκπαιδευτικούς και µη εµπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή. Η τελευταία ηµεροµηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαµβάνονται στο παρόν τεύχος ήταν η 5η Σεπτεµβρίου ISSN (έντυπη µορφή) ISSN (ηλεκτρονική µορφή)

4 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ 13 Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις 30 Τιµές και κόστος 71 Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας 82 ηµοσιονοµικές εξελίξεις 98 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Σ1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Χρονολόγιο µέτρων νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος 1 Το σύστηµα TARGET ( ιευρωπαϊκό αυτοµατοποιηµένο σύστηµα ταχείας µεταφοράς κεφαλαίων σε συνεχή χρόνο) V Εκδόσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας VΙΙ Γλωσσάριο XV Πλαίσια: 1 Μέτρα νοµισµατικής πολιτικής που αποφασίστηκαν από το ιοικητικό Συµβούλιο στις 6 Σεπτεµβρίου Οι οικονοµικές επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής περιστολής στις ΗΠΑ το ιόρθωση των νοµισµατικών στατιστικών στοιχείων για τις συµφωνίες επαναγοράς µέσω κεντρικών αντισυµβαλλοµένων 31 4 Εξελίξεις στο ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ έως τον Ιούλιο του Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νοµισµατικής πολιτικής την περίοδο 9 Μαΐου-7 Αυγούστου Οι πρόσφατες εξελίξεις στις διεθνείς τιµές των τροφίµων και οι συνέπειες τους στις τιµές καταναλωτή των ειδών διατροφής στη ζώνη του ευρώ 73 7 Μακροοικονοµικές προβολές εµπειρογνωµώνων της για τη ζώνη του ευρώ 92 8 Η βιωσιµότητα του δηµόσιου χρέους της Ισπανίας και της Ιταλίας 102 Σεπτέµβριος

5 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ I Ε Σ ΧΩΡΕΣ LU Λουξεµβούργο ΒΕ Βέλγιο HU Ουγγαρία BG Βουλγαρία ΜT Μάλτα CZ Τσεχία NL Ολλανδία DK ανία ΑT Αυστρία DE Γερµανία PL Πολωνία ΕE Εσθονία PT Πορτογαλία ΙE Ιρλανδία RΟ Ρουµανία GR Ελλάδα SI Σλοβενία ES Ισπανία SK Σλοβακία FR Γαλλία FI Φινλανδία ΙΤ Ιταλία SE Σουηδία CY Κύπρος UK Ηνωµένο Βασίλειο LV Λεττονία JP Ιαπωνία LT Λιθουανία US Ηνωµένες Πολιτείες AΛΛΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦIΕΣ ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΒΡΜ5 Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών του ΝΤ (5η έκδοση) c.i.f κόστος, ασφάλεια, ναύλος στα σύνορα του εισαγωγέα ΝΤ ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ΟΕ ιεθνής Οργάνωση Εργασίας ΤΚ είκτης Τιµών Καταναλωτή ΤΠ είκτης Τιµών Παραγωγού ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση EθνKT εθνική κεντρική τράπεζα Ευρωπαϊκή Kεντρική Τράπεζα Εν ΤΚ Εναρµονισµένος είκτης Τιµών Καταναλωτή ENI Eυρωπαϊκό Nοµισµατικό Ίδρυµα ΕΣΚΤ Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών ΕΣΛ 95 Ευρωπαϊκό Σύστηµα Λογαριασµών του 1995 EUR ευρώ f.o.b. ελεύθερο στα σύνορα του εξαγωγέα HWWI Ίδρυµα ιεθνών Οικονοµικών του Αµβούργου ΙΠ ισοζύγιο πληρωµών ΚΕαΜΠΜ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στη Μεταποίηση ΚΕαΜΠΣΟ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στο της Οικονοµίας NACE (αναθ. 1) Στατιστική ταξινόµηση οικονοµικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (αναθεώρηση 1) ΝΧΙ Νοµισµατικά Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα ΠΚ πιστοποιητικά καταθέσεων ΟΝΕ Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση ΟΟΣΑ Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης ΣΣΙ Σταθµισµένη Συναλλαγµατική Ισοτιµία Τ Τράπεζα ιεθνών ιακανονισµών TT Ε (αναθ. 4) Τυποποιηµένη Ταξινόµηση ιεθνούς Εµπορίου (αναθεώρηση 4) Σύµφωνα µε την πρακτική της ΕΕ, οι χώρες της ΕΕ αναφέρονται στο παρόν ελτίο µε την αλφαβητική σειρά του ονόµατός τους στην αντίστοιχη εθνική γλώσσα. 4 Σεπτέµβριος 2012

6 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Κατά τη συνεδρίαση της 6ης Σεπτεµβρίου, το ιοικητικό Συµβούλιο, βασιζόµενο στην οικονοµική και νοµισµατική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Λόγω των υψηλών τιµών της ενέργειας και των αυξήσεων των έµµεσων φόρων σε ορισµένες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι ρυθµοί πληθωρισµού αναµένεται να παραµείνουν σε επίπεδα άνω του 2% σε όλη τη διάρκεια του 2012, να υποχωρήσουν κάτω του 2% στη διάρκεια του 2013 και να παραµείνουν σε επίπεδα συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νοµισµατική πολιτική. Με αυτή την εικόνα συνάδει και το γεγονός ότι ο υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης συνεχίζει να είναι υποτονικός. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό όσον αφορά την οικονοµία της ζώνης του ευρώ παραµένουν σταθεροποιηµένες σε επίπεδα συµβατά µε την επιδίωξη του ιοικητικού Συµβουλίου να διατηρεί τους ρυθµούς πληθωρισµού κάτω αλλά πλησίον του 2% µεσοπρόθεσµα. Η οικονοµική ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ ανα- µένεται να παραµείνει υποτονική, καθώς οι συνεχιζόµενες εντάσεις στις χρηµατοπιστωτικές αγορές και η αυξηµένη αβεβαιότητα επηρεάζουν αρνητικά την εµπιστοσύνη και το οικονο- µικό κλίµα. Τυχόν νέα όξυνση των εντάσεων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές θα µπορούσε να επηρεάσει την ισορροπία των κινδύνων τόσο για την ανάπτυξη όσο και για τον πληθωρισµό. Υπό αυτές τις συνθήκες, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε κατά τη συνεδρίασή του τους όρους διενέργειας Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών (Outright Monetary Transactions OMT) στις δευτερογενείς αγορές κρατικών οµολόγων στη ζώνη του ευρώ. Όπως είχε δηλώσει τον Αύγουστο, η πρέπει να είναι σε θέση να διασφαλίζει τη λειτουργία του µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολιτικής σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Στόχος του ιοικητικού Συµβουλίου είναι να διατηρεί τον ενιαίο χαρακτήρα της νοµισµατικής πολιτικής της και να διασφαλίζει ότι η κατεύθυνση της νοµισµατικής πολιτικής της µεταδίδεται µε σωστό τρόπο στην πραγµατική οικονοµία σε όλη τη ζώνη του ευρώ. Οι συναλλαγές αυτές θα δώσουν τη δυνατότητα στην να αντιµετωπίσει σοβαρές στρεβλώσεις στις αγορές κρατικών οµολόγων οι οποίες προκαλούνται ειδικότερα από τους αβάσιµους φόβους των επενδυτών περί αναστρεψιµότητας του ευρώ. Εποµένως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, η θα διαθέτει έναν καθόλα αποτελεσµατικό ανασταλτικό µηχανισµό για την αποφυγή καταστροφικών σεναρίων που θα έθεταν ενδεχοµένως σοβαρές προκλήσεις για τη σταθερότητα των τιµών στη ζώνη του ευρώ. Το ιοικητικό Συµβούλιο ενεργεί κινούµενο αυστηρά µέσα στο πλαίσιο της αποστολής του να διατηρεί τη σταθερότητα των τιµών µεσοπρόθεσµα. Ενεργεί ανεξάρτητα κατά τον καθορισµό της νοµισµατικής πολιτικής. Το ευρώ είναι µη αναστρέψιµο. Προς αποκατάσταση της εµπιστοσύνης, οι φορείς χάραξης πολιτικής στη ζώνη του ευρώ πρέπει να προωθήσουν µε µεγάλη αποφασιστικότητα τις διαδικασίες δηµοσιονοµικής εξυγίανσης, διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και οικοδόµησης ευρωπαϊκών θεσµών. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι σε ετοιµότητα να ενεργοποιήσουν την Ε ΧΣ/τον ΕΜΣ στην αγορά οµολόγων σε περίπτωση έκτακτων συνθηκών στις χρηµατοπιστωτικές αγορές και κινδύνων για τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα υπό αυστηρούς και αποτελεσµατικούς όρους σύµφωνα µε τις καθορισµένες κατευθυντήριες γραµµές. Η τήρηση των δεσµεύσεων που έχουν αναλάβει οι κυβερνήσεις και η εκπλήρωση του ρόλου της Ε ΧΣ/του ΕΜΣ αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις προκειµένου να διενεργηθούν οι Οριστικές Νοµισµατικές Συναλλαγές και να είναι αποτελεσµατικές. 1 Επιπλέον, το ιοικητικό Συµβούλιο έλαβε αποφάσεις µε σκοπό να διασφαλίσει τη διαθεσιµότητα επαρκών εξασφαλίσεων για τις πράξεις αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος. 2 Όσον αφορά την οικονοµική ανάλυση, σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία που δηµοσιεύθηκαν πρόσφατα, το πραγµατικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ µειώθηκε κατά 0,2% σε τρι- µηνιαία βάση το β τρίµηνο του 2012, έναντι 1 Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το δελτίο Τύπου της 6ης Σεπτεµβρίου 2012 µε τίτλο Technical features of Outright Monetary Transactions. 2 Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το δελτίο Τύπου της 6ης Σεπτεµβρίου 2012 µε τίτλο Measures to preserve collateral availability. Σεπτέµβριος

7 µηδενικής µεταβολής το προηγούµενο τρίµηνο. Οι οικονοµικοί δείκτες καταδεικνύουν συνεχιζόµενη υποτονική οικονοµική δραστηριότητα τους υπόλοιπους µήνες του 2012, σε ένα περιβάλλον αυξηµένης αβεβαιότητας. Πέραν του βραχυπρόθεσµου ορίζοντα, το ιοικητικό Συµβούλιο αναµένει ότι η οικονοµία της ζώνης του ευρώ θα ανακάµψει µε πολύ βραδύ ρυθµό. Η δυναµική της ανάπτυξης αναµένεται να παρα- µείνει συγκρατηµένη λόγω της αναγκαίας διαδικασίας προσαρµογής των ισολογισµών στον χρηµατοπιστωτικό και τον µη χρηµατοπιστωτικό τοµέα, της υψηλής ανεργίας και της άνισης παγκόσµιας ανάκαµψης. Σύµφωνα µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεµβρίου 2012, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ θα διαµορφωθεί σε επίπεδο µεταξύ -0,6% και -0,2% για το 2012 και µεταξύ -0,4% και 1,4% για το Σε σύγκριση µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου 2012, τα διαστήµατα για το 2012 και το 2013 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις οικονοµικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ αξιολογούνται ως καθοδικοί. Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν ειδικότερα τις εντάσεις σε αρκετές χρηµατοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ και τη δυνητική µετάδοσή τους στην πραγµατική οικονοµία της ζώνης του ευρώ. Οι εν λόγω κίνδυνοι θα πρέπει να συγκρατηθούν µε αποτελεσµατική δράση από όλους τους φορείς χάραξης πολιτικής στη ζώνη του ευρώ. Σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισµός (βάσει του Εν ΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 2,6% τον Αύγουστο του 2012, έναντι 2,4% τον προηγού- µενο µήνα. Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως σε νέες αυξήσεις των τιµών της ενέργειας εκφραζόµενες σε όρους ευρώ. Με βάση τις σηµερινές τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ρυθµοί πληθωρισµού ενδέχεται να διαµορφωθούν σε κάπως υψηλότερο επίπεδο από ό,τι αναµενόταν πριν από µερικούς µήνες, αλλά εκτιµάται ότι θα υποχωρήσουν κάτω του 2% στη διάρκεια του Στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νοµισµατική πολιτική, σε ένα περιβάλλον συγκρατηµένης ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ και σταθεροποιηµένων µακροπρόθεσµων προσδοκιών για τον πληθωρισµό, οι υποκείµενες πιέσεις στις τιµές αναµένεται να παραµείνουν περιορισµένες. Σύµφωνα µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεµβρίου 2012, ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) θα διαµορφωθεί σε επίπεδο µεταξύ 2,4% και 2,6% για το 2012 και µεταξύ 1,3% και 2,5% για το Αυτά τα διαστήµατα των προβολών έχουν µετατοπιστεί ελαφρώς προς τα άνω σε σχέση µε τα αντίστοιχα διαστήµατα που περιλαµβάνονταν στις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιµών µεσοπρόθεσµα παραµένουν γενικά ισορροπηµένοι. Οι ανοδικοί κίνδυνοι σχετίζονται µε το ενδεχόµενο περαιτέρω αυξήσεων των έµµεσων φόρων, λόγω της ανάγκης για δηµοσιονοµική εξυγίανση. Οι βασικοί καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται µε το ενδεχό- µενο ασθενέστερης σε σχέση µε την αναµενό- µενη ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ, ιδίως σε περίπτωση περαιτέρω όξυνσης των εντάσεων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, και µε τις επιδράσεις της στις εγχώριες συνιστώσες του πληθωρισµού. Εάν δεν υπάρξει αποτελεσµατική δράση από όλους τους φορείς χάραξης πολιτικής στη ζώνη του ευρώ για τη συγκράτηση των κινδύνων, τέτοια όξυνση θα µπορούσε να οδηγήσει σε ενίσχυση των καθοδικών κινδύνων. Σε ό,τι αφορά τη νοµισµατική ανάλυση, ο υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης παρέµεινε συγκρατηµένος. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του Μ3 επιταχύνθηκε σε 3,8% τον Ιούλιο του 2012, από 3,2% τον Ιούνιο. Η επιτάχυνση του ρυθµού αύξησης του Μ3 οφειλόταν κυρίως σε µια αυξηµένη προτίµηση για ρευστότητα, όπως αντανακλάται στην περαιτέρω επιτάχυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης του στενού νοµισµατικού µεγέθους Μ1 σε 4,5% τον Ιούλιο, από 3,5% τον Ιούνιο. 6 Σεπτέµβριος 2012

8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα (διορθωµένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) παρέµεινε υποτονικός σε 0,5% τον Ιούλιο (έναντι 0,3% τον Ιούνιο). Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά παρέµεινε υποτονικός, σε -0,2% και 1,1% αντίστοιχα (διορθωµένος και στις δύο περιπτώσεις ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων). Σε µεγάλο βαθµό, ο υποτονικός ρυθµός αύξησης των δανείων αντανακλά τις λιγότερο ευνοϊκές προοπτικές για το ΑΕΠ, την αυξηµένη απροθυ- µία για ανάληψη κινδύνων και τη συνεχιζόµενη προσαρµογή των ισολογισµών των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, παράγοντες που επηρεάζουν δυσµενώς τη ζήτηση πιστώσεων. Επιπλέον, σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ, η κατάτµηση των χρηµατοπιστωτικών αγορών και η κεφαλαιακή στενότητα των τραπεζών εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσµενώς την προσφορά πιστώσεων. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, είναι απαραίτητο οι τράπεζες να συνεχίσουν να ενισχύουν την ανθεκτικότητά τους, όπου χρειάζεται. Η ευρωστία των ισολογισµών των τραπεζών θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για τη διευκόλυνση τόσο της κατάλληλης παροχής πιστώσεων προς την οικονοµία όσο και της αποκατάστασης της λειτουργίας όλων των διαύλων χρηµατοδότησης των τραπεζών. Συνοπτικά, από την οικονοµική ανάλυση προκύπτει ότι οι εξελίξεις στις τιµές αναµένεται να παραµείνουν συµβατές µε τη σταθερότητα των τιµών µεσοπρόθεσµα. Η διασταύρωση µε τις ενδείξεις της νοµισµατικής ανάλυσης επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα. Μολονότι έχει επιτευχθεί αξιόλογη πρόοδος, η ανάγκη διαρθρωτικής και δηµοσιονοµικής προσαρµογής εξακολουθεί να είναι σηµαντική σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Όσον αφορά τη διαρθρωτική προσαρµογή, απαιτούνται περαιτέρω γρήγορες και αποφασιστικές µεταρρυθµίσεις στις αγορές προϊόντων και εργασίας σε όλη τη ζώνη του ευρώ προκειµένου να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα, να ενισχυθεί η ικανότητα προσαρµογής και να επιτευχθούν υψηλότεροι ρυθµοί διατηρήσιµης ανάπτυξης. Αυτές οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις θα συµπληρώσουν και θα στηρίξουν επίσης τη δηµοσιονοµική εξυγίανση και τη διατηρησιµότητα του χρέους. Όσον αφορά τη δηµοσιονοµική προσαρµογή, είναι καίριας σηµασίας οι κυβερνήσεις να λάβουν όλα τα απαραίτητα µέτρα προκειµένου να επιτύχουν τους στόχους τους για το τρέχον και τα προσεχή έτη. Έτσι, η αναµενόµενη ταχεία εφαρµογή του δηµοσιονοµικού συµφώνου θα πρέπει να αποτελεί το βασικό στοιχείο που θα συµβάλλει στην ενίσχυση της εµπιστοσύνης ως προς τα υγιή δηµόσια οικονοµικά. Τέλος, είναι ουσιώδες να προωθηθεί µε µεγάλη αποφασιστικότητα η οικοδόµηση ευρωπαϊκών θεσµών. Πλαίσιο 2 ΜΕΤΡΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΥ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΙΣ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 Στις 6 Σεπτεµβρίου 2012, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε τους όρους για τη διενέργεια Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών (Outright Monetary Transactions OMT) στις δευτερογενείς αγορές κρατικών οµολόγων στη ζώνη του ευρώ. Σκοπός των συναλλαγών αυτών είναι να διασφαλιστεί η λειτουργία του µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολιτικής σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ και ο ενιαίος χαρακτήρας της νοµισµατικής πολιτικής. Οι OMT θα επιτρέψουν στο Ευρωσύστηµα να αντιµετωπίσει σοβαρές στρεβλώσεις στις αγορές κρατικών οµολόγων οι οποίες προκαλούνται ειδικότερα από τους αβάσιµους φόβους των επενδυτών περί αναστρεψιµότητας του ευρώ, όπως αντανακλάται µεταξύ άλλων στις µεγάλες διαφορές τιµολόγησης των βραχυπρόθεσµων κρατικών οµολόγων έως τον Ιούλιο του 2012 (βλ. ιάγραµµα Α). Σεπτέµβριος

9 Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι ΟΜΤ θα παρέχουν έναν καθόλα αποτελεσµατικό ανασταλτικό µηχανισµό για την αποφυγή καταστροφικών σεναρίων µε δυνητικά σοβαρές προκλήσεις για τη σταθερότητα των τιµών στη ζώνη του ευρώ. Η ανάγκη να διασφαλιστεί η µετάδοση της νοµισµατικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ Οι αγορές κρατικών οµολόγων διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο σε διάφορα στάδια του µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολιτικής. Έχουν πολύ µεγάλη σηµασία για τον προσδιορισµό των συνθηκών χρηµατοδότησης των τραπεζών. Πρώτον, µόλις εδραιωθούν φόβοι για δυσµενείς εξελίξεις στις εκδότριες χώρες, αυτό έχει ως αποτέλεσµα τη διάδοση αρνητικών προσδοκιών για την οικονοµική κατάσταση τραπεζών και δανειοληπτών. εύτερον, οι τράπεζες, όταν καθορίζουν το επιτόκιο των καταθέσεων και τις αποδόσεις των οµολόγων που εκδίδουν στην αγορά, «ανταγωνίζονται» σε επίπεδο λιανικής µε τις υψηλές αποδόσεις των οµολόγων και εντόκων γραµ- µατίων που εκδίδονται από την κυβέρνηση, µε αποτέλεσµα την αύξηση του κόστους χρηµατοδότησης των τραπεζών. Τρίτον, ο δανεισµός έναντι ασφάλειας µεταξύ τραπεζών στη διατραπεζική αγορά πραγµατοποιείται κατά κανόνα µε την παροχή κρατικών οµολόγων ως ασφάλεια. Οι εντάσεις στις αγορές κρατικών οµολόγων περιορίζουν συνεπώς τη βάση ασφαλειών των τραπεζών και κατά συνέπεια την πρόσβασή τους σε ρευστότητα. Τέταρτον, η µείωση της αξίας του χαρτοφυλακίου των κρατικών οµολόγων οδηγεί σε επιδείνωση του ισολογισµού των τραπεζών. Οι εντάσεις στις αγορές κρατικών οµολόγων έχουν ως αποτέλεσµα να παρακωλύεται σοβαρά η ικανότητα των τραπεζών να χορηγούν πιστώσεις, µε αρνητικές επιπτώσεις για την πραγµατική οικονοµία. Κατά συνέπεια, είναι πιθανόν η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών να επιδεινωθεί περαιτέρω. Οι εντάσεις αυτές εκδηλώνονται µε την άνοδο των τιµών των CDS ιάγραµµα A Αποδόσεις 2ετών και 10ετών κρατικών οµολόγων συγκεκριµένων χωρών της ζώνης του ευρώ (ποσοστά % ετησίως) Πηγή: Thomson Reuters. Σηµείωση: Η τελευταία παρατήρηση αφορά τις 6 Σεπτεµβρίου Σεπτέµβριος 2012

10 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ιάγραµµα B Εύρος τιµών των CDS επί κρατικών οµολόγων και των CDS επί τραπεζικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ ιάγραµµα Γ Επιτόκια των ΝΧΙ επί καταθέσεων νοικοκυριών µε συµφωνηµένη διάρκεια έως 1 έτος (µονάδες βάσης) (ποσοστά % ετησίως) Πηγές: Thomsom Reuters, Bloomberg και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: CDS διάρκειας 5 ετών. Το εύρος για τη ζώνη του ευρώ δείχνει την ελάχιστη και τη µέγιστη τιµή των CDS επί γαλλικών, γερµανικών, ιταλικών και ισπανικών οµολόγων. Η τελευταία παρατήρηση αφορά τις 4 Σεπτεµβρίου Πηγή: Υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Το εύρος ορίζεται από το 20ό και το 80ό εκατοστηµόριο των επιτοκίων των καταθέσεων. Το εύρος καλύπτει τα 3/5 των παρατηρήσεων επιτοκίου για τις χώρες της ζώνης του ευρώ και δεν περιλαµβάνει αντίστοιχα το 1/5 των παρατηρήσεων πάνω και κάτω από τις γραµµές. Η τελευταία παρατήρηση αφορά τον Ιούλιο επί τραπεζικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ, καθώς και µε τη συνεχιζόµενη σταδιακή απώλεια πρόσβασης των τραπεζών ορισµένων χωρών της ζώνης του ευρώ σε χρηµατοδότηση. Από την άνοιξη του και µετά, οι εξελίξεις στις τιµές των CDS επί τραπεζικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ ήταν στενά συνδεδεµένες µε τις εξελίξεις στο ανώτερο διάστηµα των τιµών των CDS επί κρατικών οµολόγων στις µεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ (βλ. ιάγραµµα Β). Οι συνολικές επιπτώσεις είναι πολύ σοβαρές όσον αφορά το κόστος και τις ποσότητες της χρη- µατοδότησης. Η εξέλιξη του κόστους χρηµατοδότησης των τραπεζών, για παράδειγµα µέσω καταθέσεων, παρουσιάζει έως τον Ιούλιο του 2012 ολοένα µεγαλύτερη απόκλιση (βλ. ιάγραµµα Γ). Σηµειώνει σηµαντική άνοδο σε χώρες µε δύσκολες συνθήκες χρηµατοδότησης, ενώ µειώνεται αισθητά σε χώρες µε πλεόνασµα χρηµατοδότησης. Όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηµατοδότηση, το ιάγραµµα δείχνει ότι τα ΝΧΙ της Ισπανίας και, σε µικρότερο βαθµό, της Ιταλίας παρουσιάζουν υψηλές ανάγκες χρηµατοδότησης από τον εκέµβριο του έως τον Ιούλιο του Αυτές οφείλονται στη µείωση της καθαρής χρηµατοδότησης που προέρχεται από τη διατραπεζική λήψη δανείων εντός της ζώνης του ευρώ (εκτός του Ευρωσυστήµατος) και από πηγές χρηµατοδότησης εκτός της ζώνης του ευρώ, καθώς και στην καθαρή εξόφληση χρεογράφων που διακρατούνται από τους λοιπούς τοµείς εκτός ΝΧΙ. Αντιθέτως, η κατάσταση χρηµατοδότησης των ΝΧΙ της Γερµανίας και, σε µικρότερο βαθµό, της Γαλλίας είναι τελείως διαφορετική. Οι επιπτώσεις στις τραπεζικές υπηρεσίες από τη µείωση της λιανικής και της χονδρικής χρηµατοδότησης αµβλύνθηκαν εν µέρει από την παροχή ρευστότητας του Ευρωσυστήµατος, ειδικότερα µέσω των δύο πράξεων αναχρηµατοδότησης διάρκειας τριών ετών. Σεπτέµβριος

11 ιάγραµµα Καθαρές υποχρεώσεις των ΝΧΙ έναντι κατοίκων ζώνης ευρώ και υπόλοιπου κόσµου σε επιλεγµένες χώρες (σωρευµένες ροές µεταξύ εκεµβρίου και Ιουλίου 2012, σε δισεκ. ευρώ) Πηγή:. Σηµειώσεις: Τοµέας παροχής στοιχείων των ΝΧΙ εκτός του Ευρωσυστήµατος. Στην καθαρή διατραπεζική λήψη δανείων εντός της ζώνης του ευρώ δεν συµπεριλαµβάνονται δάνεια και καταθέσεις στο Ευρωσύστηµα. Οι αποκλίσεις στις συνθήκες χρηµατοδότησης των τραπεζών αποτελούν καθοριστικό παράγοντα, πέραν των οικονοµικών συνθηκών της κάθε χώρας, που εξηγεί τις διαφορές στα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων των ΝΧΙ προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα να περιορίζεται η µετάδοση της νοµισµατικής πολιτικής σε ορισµένες χώρες της ζώνης του ευρώ. Το ιάγραµµα Ε (αριστερό τµήµα) δείχνει ότι τα βραχυπρόθεσµα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ αντέδρασαν γρήγορα και, το σηµαντικότερο, οµοιόµορφα στις µειώσεις του βασικού επιτοκίου της κατά 125 µονάδες βάσης που πραγµατοποιήθηκαν την περίοδο µεταξύ Νοεµβρίου 2002 και Αυγούστου Αντιθέτως, µετά τις µειώσεις κατά 75 µονάδες βάσης την περίοδο µεταξύ Οκτωβρίου και Ιουλίου 2012, τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ δεν αντέδρασαν µε συστηµατικό τρόπο. Μάλιστα, όπως φαίνεται στο ιάγραµµα Ε (δεξιό τµήµα), το κατώτερο όριο του εύρους των µεταβολών των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων για βραχυπρόθεσµα δάνεια ΝΧΙ προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις µειώθηκε, όπως ήταν αναµενόµενο, ενώ το ανώτερο όριο αυξήθηκε παρά τη µείωση των βασικών επιτοκίων της. Αυτό υποδηλώνει ότι η κατεύθυνση της νοµισµατικής πολιτικής δεν µεταδίδεται µε τον κατάλληλο τρόπο. Το κύριο στοιχείο στο οποίο στηρίζονται οι ΟΜΤ είναι η καλύτερη ευθυγράµµιση των συνθηκών χρηµατοδότησης της πραγµατικής οικονοµίας προς τα βασικά επιτόκια της. Όροι διενέργειας των Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών ιάφοροι λειτουργικοί όροι και προϋποθέσεις έχουν αποφασιστεί προκειµένου να διασφαλιστεί η αποτελεσµατικότητα των Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών. 1 Απαραίτητη προϋπόθεση των OMT είναι η αυστηρή και αποτελεσµατική τήρηση των όρων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο ενδεδειγµένων προγραµµάτων της Ευρωπαϊκής ιευκόλυνσης Χρη- µατοπιστωτικής Σταθερότητας/του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Σταθερότητας (Ε ΧΣ/ΕΜΣ). Τα προγράµµατα αυτά µπορούν να έχουν τη µορφή πλήρους προγράµµατος µακροοικονοµικής προσαρµογής της Ε ΧΣ/του ΕΜΣ ή προληπτικού προγράµµατος (Enhanced Conditions Credit Line ECCL / πιστωτική διευκόλυνση µε αυξηµένους όρους), υπό την προϋπόθεση ότι παρέχουν τη 1. Για τα τεχνικά χαρακτηριστικά των Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών, βλ. html/pr120906_1.en.html 10 Σεπτέµβριος 2012

12 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ιάγραµµα Ε Σωρευτικές µεταβολές επιτοκίου πολιτικής της και τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων για βραχυπρόθεσµα δάνεια των ΝΧΙ προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ (µεταβολές σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγή: Υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Το εύρος που ορίζεται από το 25ό έως το 80ό εκατοστηµόριο απεικονίζει την εξέλιξη των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων χορηγήσεων που αφορούν τα 3/5 των παρατηρήσεων επιτοκίου των χωρών της ζώνης του ευρώ και δεν περιλαµβάνεται αντίστοιχα το 1/5 των παρατηρήσεων πάνω και κάτω από τις γραµµές. Η τελευταία παρατήρηση αφορά τον Ιούλιο δυνατότητα στην Ε ΧΣ/στον ΕΜΣ να πραγµατοποιούν αγορές στην πρωτογενή αγορά. Επιδιώκεται επίσης η συµµετοχή του ΝΤ για τον σχεδιασµό όρων συγκεκριµένων για κάθε χώρα και την παρακολούθηση τέτοιων προγραµµάτων. Το ιοικητικό Συµβούλιο θα εξετάζει το ενδεχόµενο διενέργειας ΟΜΤ στο βαθµό που αυτές κρίνονται απαραίτητες από τη σκοπιά της νοµισµατικής πολιτικής, εφόσον τηρούνται πλήρως οι όροι του προγράµµατος, και θα τις διακόπτει µόλις επιτυγχάνονται οι στόχοι τους ή όταν δεν επιτυγχάνεται συµµόρφωση προς το πρόγραµµα µακροοικονοµικής προσαρµογής ή το προληπτικό πρόγραµµα. Κατόπιν ενδελεχούς αξιολόγησης, το ιοικητικό Συµβούλιο θα αποφασίζει για την έναρξη, τη συνέχιση και την αναστολή των ΟΜΤ, ενεργώντας µε πλήρη διακριτική ευχέρεια και σύµφωνα µε την αποστολή του για την άσκηση νοµισµατικής πολιτικής. Θα εξετάζεται το ενδεχόµενο διενέργειας ΟΜΤ στο πλαίσιο µελλοντικών προγραµµάτων µακροοικονοµικής προσαρµογής της Ε ΧΣ/του ΕΜΣ ή προληπτικών προγραµµάτων, όπως προσδιορίζεται παραπάνω. Επίσης, µπορεί να εξετάζεται το ενδεχόµενο διενέργειάς τους για κράτη µέλη τα οποία υπάγονται επί του παρόντος σε πρόγραµµα µακροοικονοµικής προσαρµογής, όταν αυτά θα αρχίσουν να ανακτούν πρόσβαση στις αγορές οµολόγων. Οι Οριστικές Νοµισµατικές Συναλλαγές θα επικεντρώνονται στο τµήµα της καµπύλης αποδόσεων που αντιστοιχεί στις βραχύτερες διάρκειες, δηλ. από 1 έως 3 έτη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, όπως δείχνει το ιάγραµµα Α, οι αποδόσεις των βραχυπρόθεσµων κρατικών οµολόγων φαίνε- Σεπτέµβριος

13 ται να επηρεάζονται πολύ σοβαρά όταν οξύνονται οι εντάσεις. Επιπλέον, οι διακυµάνσεις στο τµήµα της καµπύλης αποδόσεων που αντιστοιχεί στις βραχύτερες διάρκειες αναµένεται να µεταδοθούν στις µεγαλύτερες διάρκειες. Επίσης, το ενδιαφέρον της νοµισµατικής πολιτικής εστιάζεται σήµερα στις βραχύτερες διάρκειες οι οποίες συνδέονται στενότερα µε το επιτόκιο αναφοράς των βραχυπρόθεσµων τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων. Ο βραχυπρόθεσµος χαρακτήρας των τίτλων που θα αγοραστούν αναµένεται να καταστήσει πιο εύκολη την επιβολή όρων και να περιορίσει τη συνεχή διόγκωση του ισολογισµού του Ευρωσυστήµατος. Αυτό αποτελεί σηµαντική παράµετρο για τη διατήρηση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και την αντιµετώπιση του ηθικού κινδύνου. Προκειµένου να υπάρξει συµµόρφωση µε την απαγόρευση περί νοµισµατικής χρηµατοδότησης (Άρθρο 123 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης), οι αγορές θα πραγµατοποιούνται µόνο στη δευτερογενή αγορά. Η εφαρµογή αυστηρών όρων θα διασφαλίσει δηµοσιονοµική πειθαρχία σε χώρες που κρίνονται κατάλληλες για τη διενέργεια ΟΜΤ. Κατά τη λήψη αποφάσεων για τη διενέργεια αυτών των συναλλαγών, η θα ενεργεί µε στόχο την αποτροπή των κινδύνων για τη σταθερότητα των τιµών µεσοπρόθεσµα οι οποίοι προέρχονται από καταστροφικά σενάρια µε µικρή πιθανότητα πραγµατοποίησης και µε δυνητικά σοβαρές προκλήσεις για τη σταθερότητα των τιµών στη ζώνη του ευρώ. Εποµένως, οι ΟΜΤ είναι καθόλα σύµφωνες µε την πρωταρχική αποστολή της. Επιπλέον, όλες οι αποφάσεις για τις συναλλαγές αυτές λαµβάνονται από το ιοικητικό Συµβούλιο της µε πλήρη ανεξαρτησία. Προς περαιτέρω ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας των OMT, το Ευρωσύστηµα θα διευκρινίζει στη σχετική νοµική πράξη ότι δέχεται να έχει την ίδια σειρά προτεραιότητας (pari passu) όπως οι ιδιώτες ή άλλοι πιστωτές όσον αφορά οµόλογα που εκδίδονται από χώρες της ζώνης του ευρώ και αγοράζονται από το Ευρωσύστηµα µέσω Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών σύµφωνα µε τους όρους αυτών των οµολόγων. Επιπλέον, η ρευστότητα που θα δηµιουργείται µέσω των Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών θα επαναπορροφάται πλήρως. Πρόσθετα µη συµβατικά µέτρα που υιοθετήθηκαν µε σκοπό να διατηρηθεί η διαθεσιµότητα επαρκών εξασφαλίσεων Προκειµένου να διατηρηθεί η διαθεσιµότητα επαρκών εξασφαλίσεων για τις πράξεις αναχρη- µατοδότησης του Ευρωσυστήµατος, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε επίσης να αναστείλει την εφαρµογή του ελάχιστου ορίου πιστοληπτικής διαβάθµισης ως κριτηρίου καταλληλότητας ασφαλειών για τους σκοπούς των πιστοδοτικών πράξεων του Ευρωσυστήµατος όσον αφορά τα ακόλουθα περιουσιακά στοιχεία: εµπορεύσιµα χρεόγραφα που εκδίδει ή εγγυάται η κεντρική κυβέρνηση, καθώς και δανειακές απαιτήσεις που παρέχει ή εγγυάται η κεντρική κυβέρνηση, χωρών που κρίνονται αποδεκτές για τη διενέργεια Οριστικών Νοµισµατικών Συναλλαγών ή έχουν υπαχθεί σε κοινό πρόγραµµα της ΕΕ και του ΝΤ και συµµορφώνονται µε τους όρους του, όπως αξιολογείται από το ιοικητικό Συµβούλιο. 2 Επιπροσθέτως, εµπορεύσιµα χρεόγραφα που είναι εκφρασµένα σε δολάρια ΗΠΑ, λίρες Αγγλίας και γιεν Ιαπωνίας και έχουν εκδοθεί και διακρατούνται στη ζώνη του ευρώ, θα γίνονται αποδεκτά ως ασφάλειες στις πιστοδοτικές πράξεις του Ευρωσυστήµατος µέχρι νεωτέρας. Το µέτρο αυτό εισάγει εκ νέου παρόµοια απόφαση η οποία ίσχυε µεταξύ Οκτωβρίου 2008 και εκεµβρίου. 2. Για περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε αυτά τα µέτρα, βλ Σεπτέµβριος 2012

14 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ 1 Τ Ο Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Η Σ Ζ Ω Ν Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας συνεχίζεται σταδιακά, παρόλο που η δυναµική της ανάπτυξης µετριάστηκε αρκετά συγχρονισµένα το β τρίµηνο του Τα τελευταία στοιχεία ερευνών παρέχουν κάποιες ενδείξεις σταθεροποίησης στη διάρκεια του γ τριµήνου, αν και σε χαµηλά επίπεδα. Η οικονοµική δραστηριότητα αναµένεται να αρχίσει να ενισχύεται σταδιακά από το δ τρί- µηνο. Στις αναδυόµενες οικονοµίες η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε, αν και παραµένει εύρωστη σε σύγκριση µε τις ανεπτυγµένες οικονοµίες. Ο πληθωρισµός τόσο στις ανεπτυγµένες όσο και στις αναδυόµενες οικονοµίες συνέχισε να υποχωρεί τους πρόσφατους µήνες. Η ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας συνεχίζεται σταδιακά, παρόλο που η δυναµική της ανάπτυξης µετριάστηκε αρκετά συγχρονισµένα το β τρίµηνο του Στις χώρες του ΟΟΣΑ ο τρι- µηνιαίος ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ ήταν 0,2% το β τρίµηνο του 2012, έναντι 0,5% το προηγούµενο τρίµηνο. Η κάµψη της αγοράς εργασίας και της αγοράς κατοικιών σε ορισµένες µεγάλες ανεπτυγµένες οικονοµίες, παρότι αρχίζουν να διαφαίνονται ενδείξεις βελτίωσης, σε συνδυασµό µε την ανάγκη περαιτέρω εξυγίανσης των ισολογισµών τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα θα συνεχίσουν να περιορίζουν το ρυθµό της ανάπτυξης στις προηγµένες οικονοµίες µεσοπρόθεσµα. Ενώ η διαδικασία της εξυγίανσης των ισολογισµών σηµειώνει πρόοδο, τα επίπεδα χρέους των νοικοκυριών παραµένουν υψηλά σε αρκετές µεγάλες ανεπτυγµένες οικονοµίες. Στις αναδυόµενες οικονοµίες η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε κυρίως λόγω της άσκησης περιοριστικής πολιτικής στο παρελθόν και της ασθενέστερης εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, η ανάπτυξη στις αναδυόµενες οικονοµίες αναµένεται να διατηρηθεί εύρωστη. Τα τελευταία στοιχεία ερευνών, αν και υποδηλώνουν υποτονική δυναµική της παγκόσµιας ανάπτυξης, αποτυπώνουν κάποιες ενδείξεις σταθεροποίησης σε χαµηλά επίπεδα το γ τρίµηνο, ιδίως εκτός Ευρώπης. Ο παγκόσµιος είκτης Υπευθύνων Προµηθειών (ΡΜΙ) για την παραγωγή όλων των κλάδων ιάγραµµα 1 είκτης PMI για την παγκόσµια παραγωγή (δείκτης διάχυσης, µε εποχική διόρθωση, µηνιαία στοιχεία) ιάγραµµα 2 Εξελίξεις των τιµών διεθνώς (µηνιαία στοιχεία, ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πηγή: Markit. Πηγή: ΟΟΣΑ. Σεπτέµβριος

15 χζ ιάγραµµα 3 Κυριότερες εξελίξεις στις µεγαλύτερες βιοµηχανικές οικονοµίες Πηγές: Εθνικά στοιχεία, Τ, Eurostat και υπολογισµοί της EKT. 1) Για τη ζώνη του ευρώ και το Ην. Βασίλειο στοιχεία της Eurostat, για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία εθνικά στοιχεία. Τα δεδοµένα για το ΑΕΠ έχουν υποστεί εποχική διόρθωση. 2) Εν ΤΚ για τη ζώνη του ευρώ και το Ην. Βασίλειο, ΤΚ για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. αυξήθηκε σε 51,7 τον Ιούλιο, από 50,3 τον Ιούνιο. Η βελτίωση των επιχειρηµατικών συνθηκών προήλθε κυρίως από τον τοµέα των υπηρεσιών, ο οποίος υπεραντιστάθµισε τη µείωση στον τοµέα της µεταποίησης. Ωστόσο, ο πιο πρόσφατος παγκόσµιος δείκτης ΡΜΙ για την παραγωγή του µεταποιητικού τοµέα τον Αύγουστο µειώθηκε περαιτέρω κάτω από το όριο µηδενικής µεταβολής (50). Συνολικά, αυτό το χαµηλό επίπεδο του δείκτη επιχειρηµατικού κλίµατος συνάδει µε εικόνα αρκετά υποτονικής δραστηριότητας του γ τριµήνου του Ο πιο µακροπρόθεσµος δείκτης ΡΜΙ για το σύνολο των νέων παραγγελιών, αν και τους πρόσφατους µήνες διατηρήθηκε σε επίπεδα ελάχιστα υψηλότερα από την οριακή τιµή (50), υποδηλώνει συγκρατηµένη ανάπτυξη στο άµεσο µέλλον. Η επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης του παγκόσµιου εµπορίου ήταν εντονότερη το β τρίµηνο. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του CPB Netherlands Bureau For Economic Policy Analysis, οι παγκόσµιες εµπορικές συναλλαγές επί αγαθών αυξήθηκαν κατά 0,3% σε σχέση µε το προηγούµενο τρίµηνο, έναντι 0,8% το α τρίµηνο. Ενώ η επιβράδυνση ήταν αρκετά γενικευµένη, η υποχώρηση του ρυθ- µού αύξησης των εισαγωγών ήταν περισσότερο αισθητή στην Ευρώπη και σε κάποιες αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας. Στην παρούσα συγκυρία, οι βραχυπρόθεσµοι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν δυσµενέστερο περιβάλλον από ό,τι δείχνουν τα διαθέσιµα αντικειµενικά στοιχεία. Ο παγκόσµιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών συνέχισε να υποχωρεί τους πρόσφατους µήνες, παραµένοντας κάτω από το όριο µηδενικής µεταβολής 50. Ο παγκόσµιος πληθωρισµός εξακολούθησε να µειώνεται τους πρόσφατους µήνες λόγω της πτώσης των τιµών των βασικών εµπορευµάτων το πρώτο εξάµηνο του έτους. Ο πληθωρισµός στις χώρες του ΟΟΣΑ µειώθηκε σε 1,9% κατά το δωδεκάµηνο έως τον Ιούλιο, αντανακλώντας κυρίως την επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου των τιµών της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Ο 14 Σεπτέµβριος 2012

16 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ πληθωρισµός χωρίς τις τιµές των ειδών διατροφής και της ενέργειας διατηρήθηκε σταθερός στο 1,8% τον Ιούλιο. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ η οικονοµική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε το β τρίµηνο του Σύµφωνα µε τις δεύτερες εκτιµήσεις του Bureau of Economic Analysis, το πραγµατικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,7%, ρυθ- µός που έχει αναχθεί σε ετήσια βάση (0,4% έναντι του προηγούµενου τριµήνου) το β τρίµηνο του 2012, έναντι 2,0% το προηγούµενο τρίµηνο. Στις δεύτερες εκτιµήσεις, ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ για το β τρίµηνο αναθεωρήθηκε προς τα άνω κατά 0,2 της εκατοστιαίας µονάδας. Η αναθεώρηση του ρυθµού αύξησης προς τα άνω οφειλόταν κυρίως στη σηµαντική αναθεώρηση των εισαγωγών προς τα κάτω, αλλά και στις αναθεωρήσεις προς τα άνω που υπέστησαν η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη, οι εξαγωγές και οι δηµόσιες δαπάνες. Αυτές αντισταθµίστηκαν εν µέρει από την αναθεώρηση των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου και των ιδιωτικών αποθεµάτων προς τα κάτω. Σε σύγκριση µε το α τρίµηνο, η επιβράδυνση οφείλεται πρωτίστως στο χαµηλότερο ρυθµό αύξησης της κατανάλωσης και των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, ενώ οι κρατικές δαπάνες συνέχισαν να µειώνονται. Το πραγµατικό διαθέσιµο προσωπικό εισόδηµα αυξήθηκε κατά 3,1% το β τρίµηνο, συµπαρασύροντας το ποσοστό προσωπικής αποταµίευσης στο 4,0%, από 3,6% το α τρίµηνο. Μελλοντικά, η ανάκαµψη προβλέπεται να συνεχιστεί µε ήπιους ρυθµούς, υποβοηθούµενη από τη σταδιακή άνοδο της εγχώριας ζήτησης. Συγκεκριµένα, η αγορά κατοικιών, αν και παραµένει εύθραυστη, παρουσιάζει ενθαρρυντικές ενδείξεις σταθεροποίησης και ανακάµπτει σταδιακά. Οι τιµές των οικιστικών ακινήτων, οι πωλήσεις κατοικιών και οι νέες οικοδοµές συνεχίζουν να βελτιώνονται, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επενδύσεις σε κατοικίες θα εξακολουθήσουν να υποστηρίζουν την ανάπτυξη το δεύτερο εξάµηνο του Παρόλο που ο ρυθµός αύξησης της απασχόλησης τον Ιούλιο ήταν καλύτερος από ό,τι αναµενόταν, είχε προηγηθεί η απογοητευτική επίδοση του β τριµήνου του 2012, ενώ το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε ελαφρώς σε 8,3%. Αντιστρέφοντας επίσης τις χαµηλές επιδόσεις που είχαν καταγράψει τους τρεις προηγούµενους µήνες, οι λιανικές πωλήσεις τον Ιούλιο ήταν ισχυρές, ενώ και η εµπιστοσύνη των καταναλωτών βελτιώθηκε κάπως. Ταυτόχρονα, η συνεχιζόµενη υποτονικότητα στην αγορά εργασίας, οι πιέσεις για αποµόχλευση και η σηµαντική αβεβαιότητα για τη µελλοντική πορεία της δηµοσιονοµικής πολιτικής µετά τις εκλογές του Νοεµβρίου πιθανότατα θα διατηρήσουν την αύξηση της κατανάλωσης σε χαµηλά επίπεδα (βλ. επίσης το Πλαίσιο 2). Αντανακλώντας την ασθενή παγκόσµια ζήτηση και το απαισιόδοξο κλίµα µεταξύ των µεταποιητικών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, η αύξηση των εξαγωγών πιθανώς θα παραµείνει επίσης συγκρατηµένη στο άµεσο µέλλον. Τον Ιούλιο ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ µειώθηκε σε 1,4%, καταγράφοντας το χαµηλότερο ποσοστό του από το Νοέµβριο του, έναντι 1,7% το Μάιο και τον Ιούνιο. Τον πληθωρισµό βάσει του ΤΚ συνεχίζουν να συγκρατούν σε χαµηλά επίπεδα οι µειωµένες τιµές της ενέργειας, οι οποίες τον Ιούλιο υποχώρησαν κατά 5,0% σε ετήσια βάση. Οι αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής µετριάστηκαν περαιτέρω σε 2,3%, από το ανώτατο επίπεδο (4,7%) όπου είχαν διαµορφωθεί το εκέµβριο του. Χωρίς τις συνιστώσες αυτές, και ο πυρήνας του πληθωρισµού υποχώρησε περαιτέρω σε 2,1%, από 2,2% τον Ιούνιο. Η µείωση του πυρήνα του πληθωρισµού ήταν γενικευµένη σε όλες τις συνιστώσες του εκτός από τα προϊόντα και υπηρεσίες υγείας που εµµένουν σε υψηλότερα επίπεδα τόσο από τον πυρήνα του πληθωρισµού όσο και από το συνολικό πληθωρισµό. Μελλοντικά, ο πληθωρισµός αναµένεται να διατηρηθεί αρκετά σταθερός. Αυτό οφείλεται στις ευνοϊκές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης και στις χαµηλότερες τιµές της ενέργειας που εν µέρει αντισταθµίζονται από τις υψηλότερες τιµές των ειδών διατροφής, ενώ οι υποκείµενες πληθωριστικές πιέσεις θα παραµείνουν χαµηλές υπό συνθήκες σηµαντικής χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Σεπτέµβριος

17 Την 1η Αυγούστου 2012 η Οµοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ (FOMC) δήλωσε ότι η οικονοµική δραστηριότητα παρουσίασε µικρή επιβράδυνση το πρώτο εξάµηνο του 2012 και αναγνώρισε ότι η απασχόληση αυξήθηκε µε βραδείς ρυθµούς τους πρόσφατους µήνες. Η FOMC αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο για τα οµοσπονδιακά κεφάλαια µεταξύ 0% και 0,25% και εξέφρασε την εκτίµηση ότι οι οικονοµικές συνθήκες πιθανότατα θα καθιστούν αναγκαία τη διατήρησή του σε εξαιρετικά χαµηλά επίπεδα τουλάχιστον µέχρι τα τέλη του Πλαίσιο 2 ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΣΤΟΛΗΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΤΟ 2013 Με βάση την ισχύουσα νοµοθεσία, η οικονοµία των ΗΠΑ πρόκειται να υποστεί στις αρχές του 2013 µια έντονη δηµοσιονοµική περιστολή, που κοινώς αποκαλείται fiscal cliff. Aυτό οφείλεται στην ταυτόχρονη λήξη της ισχύος ορισµένων φορολογικών περικοπών και έκτακτων επιδοµάτων ανεργίας που είχαν χορηγηθεί στο παρελθόν, σε συνδυασµό µε την αυτόµατη µείωση των δηµόσιων δαπανών. Το παρόν πλαίσιο εξετάζει τη φύση των µέτρων που θα οδηγήσουν σ αυτή την προγραµµατισµένη δηµοσιονοµική περιστολή και στη συνέχεια παρουσιάζει εκτιµήσεις, µε βάση υποδείγµατα, των πιθανών επιπτώσεών τους στην οικονοµία των ΗΠΑ. Λεπτοµέρειες της δηµοσιονοµικής περιστολής στις ΗΠΑ Σύµφωνα µε πρόσφατο νόµο, το έλλειµµα του οµοσπονδιακού προϋπολογισµού των ΗΠΑ ανα- µένεται να µειωθεί σηµαντικά µεταξύ του 2012 και του 2013 λόγω της προγραµµατισµένης αύξησης της φορολογίας και δευτερευόντως λόγω της µείωσης των δαπανών (βλ. Πίνακα Α). Με βάση εκτιµήσεις της Υπηρεσίας Προϋπολογισµού του Κογκρέσου (Congressional Budget Office CBO), το µέγεθος της δηµοσιονοµικής περιστολής υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 650 δισεκ. δολάρια για το ηµερολογιακό έτος 2013, που αντιστοιχεί σε 4% του ΑΕΠ περίπου. Γύρω στο 80% της δηµοσιονοµικής περιστολής έχει προγραµµατιστεί να επέλθει µέσω µεταβολών της φορολογικής πολιτικής, οι πιο σηµαντικές από τις οποίες είναι: (α) η λήξη της ισχύος διατάξεων µε τις οποίες είχαν µειωθεί οι συντελεστές φορολογίας εισοδήµατος φυσικών προσώπων και είχαν επεκταθεί οι µειώσεις φόρου και οι εκπτώσεις από το φορολογητέο εισόδηµα και οι οποίες είχαν θεσπιστεί το 2001 και το 2003 (γνωστές ως µέτρα Μπους ) αλλά και το 2009, (β) η λήξη της ισχύος της περικοπής του φόρου µισθωτών υπηρεσιών κατά 2 εκατοστιαίες µονάδες, η οποία είχε θεσπιστεί τον Ιανουάριο του, (γ) η λήξη της ισχύος του αυξηµένου συντελεστή απόσβεσης παγίων (π.χ. µηχανηµάτων) κατά τα πρώτα έτη από την κτήση τους. Η τελευταία κατηγορία είναι και η µεγαλύτερη ανάµεσα στις λοιπές διατάξεις των οποίων λήγει η ισχύς του Πίνακα Α. Στην πλευρά των δαπανών, σηµαντικές συνιστώσες είναι η αυτόµατη εφαρµογή περικοπών των δαπανών βάσει του νόµου περί ελέγχου του Προϋπολογισµού - Budget Control Act (γνωστή ως sequester ) και η λήξη της ισχύος έκτακτων επιδοµάτων ανεργίας. Είναι εξαιρετικά αβέβαιο σε ποια έκταση θα υλοποιηθούν οι νοµοθετηµένες διατάξεις της δηµοσιονοµικής περιστολής, θα εξαρτηθεί δε από την έκβαση των αµερικανικών εκλογών του Νοεµβρίου του 2012, καθώς οι περισσότερες από τις αποφάσεις για τυχόν παράταση της ισχύος των διατάξεων έχουν µετατεθεί για µετά τις εκλογές. Ένα πιθανό σενάριο είναι να λήξει η ισχύς ορισµένων από τις διατάξεις και κάποιων άλλων να παραταθεί. 16 Σεπτέµβριος 2012

18 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ Πίνακας A ηµοσιονοµική περιστολή στις ΗΠΑ το 2013 ( fiscal cliff ) δισεκ. δολ. ΗΠΑ % του ΑΕΠ Από φορολογικά µέτρα Λήξη της ισχύος των µέτρων Μπους ( εκ. 2012) 1) Λήξη της ισχύος της περικοπής του φόρου µισθωτών υπηρεσιών ( εκ. 2012) Λοιπές διατάξεις των οποίων λήγει η ισχύς ( εκ. 2012) 2) Ορισµένες φορολογικές διατάξεις του νόµου περί προσιτής υγειονοµικής περίθαλψης (Ιαν. 2013) 3) Από µέτρα για τις δαπάνες ιατάξεις του νόµου περί ελέγχου του προϋπολογισµού sequester (Ιαν. 2013) Λήξη της ισχύος των έκτακτων επιδοµάτων ανεργίας ( εκ. 2012) Μείωση ιατρικών αµοιβών στο πρόγραµµα κοινωνικής ασφάλισης Medicare (Ιαν. 2013) ΣΥΝΟΛΟ 532 3, , ,8 87 0,5 24 0, ,8 87 0,5 35 0,2 15 0, ,1 Πηγές: Congressional Budget Office (CBO) και εµπειρογνώµονες της. Σηµείωση: Οι εκτιµήσεις της Υπηρεσίας Προϋπολογισµού του Κογκρέσου για το οικονοµικό έτος 2013 (Οκτ Σεπτ. 2013) έχουν διορθωθεί ώστε να αντιστοιχούν στο ηµερολογιακό έτος ) Συµπεριλαµβάνεται η λήξη της ισχύος ορισµένων διατάξεων για τη φορολογία εισοδήµατος που είχαν θεσπιστεί το 2001, το 2003 και το 2009, καθώς και της προσαρµογής του εναλλακτικού ελάχιστου φόρου (alternative minimum tax AMT) µε βάση τον πληθωρισµό. 2) Αφορά κατά κύριο λόγο την προγραµµατισµένη λήξη της ισχύος του αυξηµένου συντελεστή απόσβεσης παγίων κατά τα πρώτα έτη από την κτήση τους. 3) Συµπεριλαµβάνονται οι αυξηµένοι συντελεστές φορολογίας αποδοχών και εισοδήµατος από επενδύσεις για τα υψηλά εισοδήµατα. Εκτίµηση των επιπτώσεων της δηµοσιονοµικής περιστολής Η εκτίµηση των επιπτώσεων της δηµοσιονοµικής περιστολής στην οικονοµία δυσχεραίνεται από την αβεβαιότητα όσον αφορά το µέγεθος των δηµοσιονοµικών πολλαπλασιαστών. Οι επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής περιστολής στην πραγµατική οικονοµία υπολογίζονται µε βάση το υπόδειγµα NiGEM. 1 Στο υπόδειγµα αυτό ενσωµατώνονται διάφοροι δηµοσιονοµικοί πολλαπλασιαστές που συνδέονται µε τη φορολογία φυσικών και νοµικών προσώπων, µε τις µεταβιβαστικές πληρωµές του ηµοσίου και µε τη δηµόσια κατανάλωση. εδοµένης της αβεβαιότητας ως προς την τελική διαµόρφωση αυτών των µεγεθών, οι εκτιµήσεις των οικονοµικών επιπτώσεων της πλήρους δηµοσιονοµικής περιστολής συµπληρώνονται από δύο πρόσθετα σενάρια. Με βάση το πρώτο σενάριο, η αυτόµατη περικοπή των δαπανών ( sequester ) αποφεύγεται και πιθανώς αντικαθίσταται από λιγότερο δραστικά µέτρα µείωσης του ελλείµµατος, οπότε το σύνολο σχεδόν της δηµοσιονοµικής περιστολής επέρχεται µέσω φορολογικών µέτρων. Το δεύτερο σενάριο υποθέτει ότι, πέρα από την αποφυγή των αυτόµατων περικοπών των δαπανών, παρατείνονται τα µέτρα Μπους, ενώ όλες οι άλλες διατάξεις διατηρούνται έως την προγραµµατισµένη λήξη της ισχύος τους. Τα αποτελέσµατα των εκτιµήσεων παρουσιάζονται στον Πίνακα Β. Το 2013 η συνολική δηµοσιονοµική περιστολή αναµένεται να µειώσει το πραγµατικό ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά 1,3 εκατοστιαία µονάδα, ενώ το 2014 το ΑΕΠ των ΗΠΑ εκτιµάται ότι θα παραµείνει 1,8 εκατοστιαία µονάδα κάτω από την τιµή του βασικού σεναρίου. Το µέγεθος αυτής της επίδρασης αντανακλά το γεγονός ότι το µεγαλύτερο µέρος της δηµοσιονοµικής περιστολής συνδέεται µε µέτρα φορολογίας εισοδήµατος τα οποία έχουν σχετικά χαµηλό δηµοσιονοµικό πολλαπλασιαστή (περί το 0,3). 2 Ταυτόχρονα, µόλις το 12% περίπου της δηµοσιονοµικής περιστολής αφορά µέτρα στην πλευρά των δαπανών ( sequester στον Πίνακα Α), τα οποία έχουν πολύ υψηλότερο πολλαπλασιαστή (περί το 1,0). 1 Το NiGEM είναι ακρωνύµιο του National Institute Global Econometric Model, ενός υποδείγµατος που εφαρµόζει το βρετανικό National Institute of Economic and Social Research ( 2 Ο δηµοσιονοµικός πολλαπλασιαστής της φορολογίας εισοδήµατος των ΗΠΑ που λαµβάνεται υπόψη στο NiGEM είναι 0,3, παρόµοιος µε τους πολλαπλασιαστές άλλων υποδειγµάτων τα οποία χρησιµοποιούν ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Βλ. National Institute Economic Review, Νο 213, Ιούλιος. Σεπτέµβριος

19 Πίνακας B Επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής περιστολής στην οικονοµική δραστηριότητα (απόκλιση του πραγµατικού ΑΕΠ των ΗΠΑ από την τιµή του βασικού σεναρίου σε εκατοστιαίες µονάδες) ηµοσιονοµική περιστολή -1,3-1,8 ηµοσιονοµική περιστολή χωρίς αυτόµατη περικοπή των δαπανών -0,7-1,3 ηµοσιονοµική περιστολή χωρίς αυτόµατη περικοπή των δαπανών και µε παράταση των µέτρων Μπους -0,3-0,6 Πηγή: Εµπειρογνώµονες της. Για το 2013 όµως, οι αρνητικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ θα είναι πιθανώς µεγαλύτερες, καθώς, σύµφωνα µε το CBO, το εν λόγω έτος θα προκύψει πρόσθετη δηµοσιονοµική απορρόφηση (fiscal drag) περίπου 1% του ΑΕΠ, που θα αφορά κυρίως τα έσοδα (και άρα θα αντιστοιχεί σε χαµηλό πολλαπλασιαστή) και η οποία δεν συνδέεται µε συγκεκριµένα µέτρα και δεν έχει συµπεριληφθεί στις προσοµοιώσεις, επειδή η έκταση των µέτρων δεν µπορεί να ποσοτικοποιηθεί για το 2014, ελλείψει λεπτοµερών στοιχείων. Με βάση το σενάριο κατά το οποίο αποφεύγεται η αυτό- µατη περικοπή των δαπανών, το 2013 η επίδραση στο ΑΕΠ περιορίζεται στο ήµισυ περίπου συγκριτικά µε το σενάριο της πλήρους περιστολής, ενώ µε βάση το δεύτερο σενάριο που υποθέτει επιπλέον και παράταση των µέτρων Μπους, η δηµοσιονοµική απορρόφηση αναµένεται να µειώσει το ΑΕΠ κατά 0,3 και 0,6 της εκατοστιαίας µονάδας το 2013 και το 2014 αντίστοιχα. Συνολικά, τα αποτελέσµατα των εκτιµήσεων για το 2013 µε βάση το NiGEM είναι κάπως χαµηλότερα από τις διαθέσιµες εκτιµήσεις από άλλους οργανισµούς. Το ΝΤ π.χ. στην έκθεσή του Spillover Report 2012, εκτιµά τη µείωση του ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2013 εξαιτίας της δηµοσιονοµικής περιστολής σε 2,8-4,8 εκατοστιαίες µονάδες, µολονότι το άνω άκρο αυτού του διαστήµατος ενσωµατώνει επιπροσθέτως προς τη δηµοσιονοµική περιστολή και αρνητικές επιδράσεις εµπιστοσύνης. Το CBO υπολόγισε ότι η δηµοσιονοµική περιστολή θα µπορούσε να µειώσει το ΑΕΠ των ΗΠΑ το δ τρίµηνο του 2013 κατά 3,9 εκατοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το επίπεδο στο οποίο θα διαµορφωνόταν χωρίς τη δηµοσιονοµική περιστολή, µε µεγάλο εύρος διακύµανσης γύρω από αυτή την εκτίµηση (από 0,9 έως 6,8 εκατοστιαίες µονάδες), το οποίο υπογραµµίζει τα στοιχεία αβεβαιότητας αναφορικά µε το µέγεθος των δηµοσιονοµικών πολλαπλασιαστών. 3 Η αβεβαιότητα των εκτιµήσεων επιτείνεται λόγω του ότι το µέγεθος των επιπτώσεων πιθανότατα εξαρτάται και από την ταχύτητα αντίδρασης των νοικοκυριών σε µια πιθανή αύξηση των φόρων, καθώς και από το αν θα θεωρήσουν τη µεταβολή της πολιτικής παροδική ή µόνιµη. Επιπλέον, τα αποτελέσµατα που παρατίθενται στον Πίνακα Β µπορεί να υπόκεινται σε καθοδικό κίνδυνο, διότι δεν λαµβάνουν υπόψη τις πιθανές αρνητικές επιδράσεις εµπιστοσύνης σε περίπτωση που οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές σταδιακά εκτιµήσουν ότι υπάρχει κίνδυνος απότοµης δηµοσιονοµικής αναδίπλωσης και συγκρατήσουν τις προγραµµατισµένες δαπάνες τους. Συµπερασµατικά, όπως διαφάνηκε από την παραπάνω ανάλυση, το µέγεθος των επιπτώσεων εξαρτάται σηµαντικά από το αν η δηµοσιονοµική περιστολή βασίζεται κυρίως σε φορολογικά µέτρα ή σε µέτρα στην πλευρά των δαπανών, δεδοµένου ότι οι αντίστοιχοι πολλαπλασιαστές παρουσιάζουν µεγάλες διαφορές. Συµπεράσµατα και κίνδυνοι Με βάση την ισχύουσα νοµοθεσία των ΗΠΑ, µπορεί να αναµένεται δηµοσιονοµική περιστολή της τάξεως του 4,1% του ΑΕΠ το Η πιθανότητα όµως να πραγµατοποιηθεί πλήρης δηµο- 3 Λεπτοµέρειες για εναλλακτικές εκτιµήσεις, βλ. στην έκθεση του IMF, 2012 Spillover Report, Ιούλιος 2012, Chapter 3, και Congressional Budget Office, Economic Effects of Reducing the Fiscal Restraint that is Scheduled to Occur in 2013, Μάιος Σεπτέµβριος 2012

20 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ σιονοµική περιστολή είναι σχετικά µικρή, δεδοµένου ότι, εκτός περιπτώσεως πολιτικής εµπλοκής κατά τις προσεχείς εκλογές, ορισµένα µέτρα πιθανώς θα παραταθούν τουλάχιστον βραχυπρόθεσµα, σύµφωνα µε διάφορες πολιτικές προτάσεις που έχουν κατατεθεί. Συγχρόνως, εν όψει του µεγάλου µεγέθους της δηµοσιονοµικής περιστολής, υπάρχει κίνδυνος για τις προοπτικές οικονοµικής ανάπτυξης των ΗΠΑ. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις βάσει υποδείγµατος, η επίδραση στην οικονοµία των ΗΠΑ είναι µεγάλη, αλλά και πάλι είναι σηµαντικά χαµηλότερη από το µέγεθος της απότοµης δηµοσιονοµικής προσαρµογής(4,1%), λόγω του ότι το µεγαλύτερο µέρος της περιστολής αφορά µέτρα φορολογίας εισοδήµατος, που τείνουν να έχουν σχετικά χαµηλούς δηµοσιονοµικούς πολλαπλασιαστές. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, σύµφωνα µε την πρώτη δηµοσιευµένη προκαταρκτική εκτίµηση, ο τριµηνιαίος ρυθ- µός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 0,3% το β τρίµηνο του έτους, ενώ ο ρυθ- µός αύξησης του α τριµήνου αναθεωρήθηκε προς τα άνω, από 1,2% σε 1,3%. Το β τρίµηνο του 2012 η ιδιωτική κατανάλωση παρέµεινε ουσιαστικά στάσιµη (αύξηση κατά 0,1% σε τριµηνιαία βάση) µετά τις υψηλές επιδόσεις των τριών προηγούµενων τριµήνων, όταν σωρευτικά αυξήθηκε κατά 3,0%. Η πρόσφατη εξασθένηση της κατανάλωσης συνδέεται κυρίως µε τη σταδιακή εξάλειψη της επίδρασης των επιδοτήσεων για την αγορά διαρκών αγαθών φιλικών προς το περιβάλλον, οι οποίες έληγαν εντός των καλοκαιρινών µηνών. Η επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας το β τρί- µηνο σχετίζεται επίσης µε τη σηµαντική επιβράδυνση της εξωτερικής ζήτησης, που είχε αποτέλεσµα την κάµψη της ανόδου των εξαγωγών τόσο προς τις αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας όσο και προς την ΕΕ. Τα τελευταία στοιχεία υψηλής συχνότητας επιβεβαιώνουν την εξασθένηση των εξαγωγών και την ανθεκτικότητα των εισαγωγών. Τον Ιούλιο το εµπορικό ισοζύγιο παρέµεινε αρνητικό (-325 δισεκ. γιεν µε βάση εποχικά διορθωµένα στοιχεία). Η βιοµηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 1,2% τον Ιούλιο, έπειτα από δύο µήνες στασιµότητας. Για το µέλλον αναµένεται µετριασµός της οικονοµικής δραστηριότητας, µε σηµαντικούς καθοδικούς κινδύνους προερχόµενους κυρίως από την περαιτέρω επιβράδυνση της εξωτερικής ζήτησης. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ διαµορφώθηκε σε -0,4% τον Ιούλιο από -0,2% τον Ιούνιο, ενώ ο πληθωρισµός βάσει του ΤΚ εκτός των τιµών της ενέργειας και των ειδών διατροφής παρέ- µεινε αµετάβλητος στο -0,6%. Μελλοντικά, η επιβράδυνση της ανάπτυξης και η µερική επιδείνωση των προσδοκιών για τον πληθωρισµό εκτιµάται ότι θα συµβάλουν στη διατήρηση των καθοδικών πιέσεων στο γενικό επίπεδο των τιµών. Στην τελευταία της συνεδρίαση στις 9 Αυγούστου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητο το βασικό της επιτόκιο κοντά στο 0% συγκεκριµένα στο 0,1%. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωµένο Βασίλειο, σύµφωνα µε τη δεύτερη εκτίµηση για την αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ, η οικονοµική δραστηριότητα υποχώρησε κατά 0,5% σε τριµηνιαία βάση το β τρίµηνο του 2012, µετά την αρνητική συµβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης, των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου και του εµπορικού ισοζυγίου. Τα τελευταία στοιχεία υψηλής συχνότητας επιβεβαιώνουν σε µεγάλο βαθµό την επιβράδυνση του ρυθµού ανάπτυξης στην οικονοµία στην αρχή του γ τριµήνου. Οι δείκτες ερευνών για τον τοµέα της µεταποίησης διαµορφώθηκαν σε χαµηλά επίπεδα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και παραµένουν σε επίπεδο που συνάδει µε συρρίκνωση της δραστηριότητας. Στον τοµέα των υπηρεσιών, παρόλο που η εµπιστοσύνη υποχώρησε ελαφρώς, οι δείκτες ερευνών εξακολουθούν να υποδηλώνουν επέκταση της δραστηριότητας. Η εµπιστοσύνη των καταναλωτών παραµένει χαµηλή, παρόλο που η κατάσταση στην αγορά εργασίας παρουσίασε ενδείξεις Σεπτέµβριος