ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ- MEMOIRE DE MASTER 2 PROFESSIONNEL

Transcript

1 Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Université Aristote de Thessalonique Παηδαγσγηθή ρνιή - Faculté des Sciences Pédagogiques Σκήκα Δπηζηεκψλ Πξνζρνιηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο Département des Sciences de l'education préscolaire Παλεπηζηήκην ηνπ Maine- Université du Maine Σκήκα Φηινινγίεο, Γιψζζεο θαη Αλζξσπηζηηθέο Δπηζηήκεο Σνκέαο Σα Γαιιηθά σο Ξέλε Γιψζζα Département de Lettres, Langues et Sciences Humaines, Section FLE Κοινό Ελληνογαλλικό Ππόγπαμμα Μεηαπηςσιακών Σποςδών με ηίηλο: «Γηδαθηηθέο ηεο πνιπγισζζίαο θαη Γισζζηθέο Πνιηηηθέο- Γηάδνζε ησλ Γισζζώλ θαη Πνιηηηζκώλ ζε Πνιύγισζζα Πεξηβάιινληα» Master 2 Franco-Hellénique Commun: «Didactiques du Plurilinguisme et Politiques Linguistiques Educatives. Diffusion des Langues et des Cultures en contextes Multilingues et Multiculturels». ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ- MEMOIRE DE MASTER 2 PROFESSIONNEL Ζ ππνδνρή ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηα δίγισζζα θαη ζηα κε δίγισζζα παηδηά ζην λεπηαγσγείν ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Γαιιία. Μειέηε πεξίπησζεο. La réception des livres bilingues chez les enfants bilingues et non bilingues de la maternelle en Grèce et en France. Étude de cas. The reception of bilingual books in bilingual and non-bilingual children in kindergarten in Greece and France. Case Study. Μπανάηα Άννα Μαπία (A.M 99) BANATA Anna Maria (N.E ) Τπεύθςνερ καθηγήηπιερ: Γαβξηειίδνπ νθία Ησαλλίηνπ Γεσξγία Σζνθαιίδνπ Πεηξνχια sous la direction des: Gavriilidis Sofia Ioannitou Gina Tsokalidou Petroula Αθαδεκατθό έηνο Année universitaire

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Ππόλογορ Διζαγυγή ζελ.5 ζελ.10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΘΔΩΡΖΣΗΚΑ ΕΖΣΖΜΑΣΑ 1.1. Σο θαινόμενο ηηρ διγλυζζίαρ ζελ Εεηήκαηα δηγισζζίαο ζει Πξνζπάζεηα δίγισζζεο πξνζέγγηζεο ζει Γίγλυζζα βιβλία: Οπιζμόρ ζελ Γίγισζζα παηδηθά βηβιία: Γεληθέο επηζεκάλζεηο ζει Δκθάληζε δίγισζζσλ βηβιίσλ ζει Σα δίγισζζα ινγνηερληθά βηβιία ζει Οη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζει κοπιμόηηηερ και λειηοςπγία δίγλυζζυν βιβλίυν ζελ θνπηκφηεηα ζει Δλσηηθή δηάζηαζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζει Παηδαγσγηθέο πξαθηηθέο ρξήζεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζει.40 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΑΝΑΛΤΖ 2.1. Πποζέγγιζη δίγλυζζυν βιβλίυν ζελ Σν πιηθφ εμέηαζεο ζει Κξηηήξηα επηινγήο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζει Ανάγνυζη δίγλυζζυν βιβλίυν ζελ Γηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη ζει Καιεκέξα Φίιε! ζει Σν πξψην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία- αλάκεζα ζηνλ ειιεληθφ θαη ηνλ αξαβηθφ θφζκν ζει L imagier français- grec (225 mots illustrés)- Δηθνλνγξαθεκέλν γαιινειιεληθφ ιεμηθφ (225 εηθνλνγξαθεκέλεο ιέμεηο) ζει Γιψζζεο απφ ηελ θνχληα ζει Lucie Chat en ville- Lucy Cat in town ζει Le bain de Miyu : Bilingue français-japonais ζει Les mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet ζει We re going on a bear hunt ζει.59 2

3 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ 3.1. κοπόρ ηηρ έπεςναρ επεςνηηικά επυηήμαηα ζελ θνπφο ηεο έξεπλαο ζει Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα ζει Μεθοδολογία ηηρ έπεςναρ ζελ ςνθήκερ έπεςναρ ζελ Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ζει Υξεζηκνπνηνχκελα πιηθά ζει Ζ επεςνηηική ποπεία ζελ Παπαηήπηζη ζει.67 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.67 Σν ζρνιείν ζει.68 Ζ εθπαηδεπηηθφο ζει.68 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει.69 Ζ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε ζηε Γαιιία ζει.72 Ζ εθπαηδεπηηθφο ζει.75 Σν ζρνιείν ζει Ανίσνεςζη πποϋπάπσοςζαρ γνώζηρ ζει.77 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.79 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Διδακηική παπέμβαζη ζει.81 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.84 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Θεαηπικό παισνίδι-αξιολόγηζη ζει.86 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.87 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Σεσνικέρ ζςλλογήρ ηυν δεδομένυν Ζ παξαηήξεζε Σν εκεξνιφγην πλεληεχμεηο ζελ.90 ζει.90 ζει.90 ζει Μέθοδορ ηηρ ανάλςζηρ ζελ.92 3

4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ- ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 4.1. Αποηελέζμαηα ηηρ έπεςναρ ζελ Παπαηηπήζειρ 1 ηρ θάζηρ ζελ.93 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.94 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Παπαηηπήζειρ 2 ηρ θάζηρ ζελ.98 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.98 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Παπαηηπήζειρ 3 ηρ θάζηρ ζελ.100 1) Σν ειιεληθφ λεπηαγσγείν ζει.100 2) Σν γαιιηθφ λεπηαγσγείν ζει Παπαηηπήζειρ 4 ηρ θάζηρ ζελ.104 1) Σν ειιεληθφ ζρνιείν ζει.104 2) Σν γαιιηθφ ζρνιείν ζει ςμπεπάζμαηα ζελ.106 Δπίλογορ Βιβλιογπαθία Ππυηογενείρ πηγέρ Γεςηεπογενείρ πηγέρ Διιελφγισζζε βηβιηνγξαθία Ξελφγισζζε βηβιηνγξαθία Γηαδηθηπαθέο πεγέο Δθδνηηθνί νίθνη δίγισζζσλ βηβιίσλ Ηζηνζειίδεο εθδνηηθψλ νίθσλ ζελ.112 ζελ.115 ζελ.115 ζελ.116 ζει.116 ζει.121 ζει.123 ζει.123 ζει.124 Παπάπηημα Α) Γίγισζζα βηβιία κε βάζε ηα θξηηήξηα ζει.125 Β) Καηαγξαθή εκεξνινγίνπ ζην ειιεληθφ θαη γαιιηθφ ζει.135 λεπηαγσγείν Γ) Απνκαγλεηνθσλήζεηο ζπλεληεχμεσλ ζει.145 4

5 Πξφινγνο ζν πξαγκαηηθά πξέπεη λα μέξσ γηα ην πψο λα δσ ηη λα θάλσ θαη πψο λα είκαη, ηα έκαζα ζην λεπηαγσγείν. Ζ ζνθία δελ βξίζθεηαη ζηελ θνξπθή ηνπ ζρνιηθνχ βνπλνχ, αιιά εθεί, ζηα ινθάθηα απφ άκκν, ζην λεπηαγσγείν. Απηά είλαη ηα πξάγκαηα πνπ καζαίλεηο: Να κνηξάδεζαη ηα πάληα. Να παίδεηο ηίκηα. Να κε ρηππάο ηνπο άιινπο. Να βάδεηο ηα πξάγκαηα πάιη εθεί πνπ ηα βξήθεο. Να θαζαξίδεηο ηηο αθαηαζηαζίεο ζνπ. Να κελ παίξλεηο ηα πξάγκαηα πνπ δελ είλαη δηθά ζνπ. Να ιεο ζπγλψκε, φηαλ πιεγψλεηο θάπνηνλ. Να πιέλεηο ηα ρέξηα ζνπ πξηλ απφ ην θαγεηφ. Να κελ ληξέπεζαη. Να δεηο κηα ηζνξξνπεκέλε δσή. Να καζαίλεηο, λα ζθέπηεζαη, λα ζρεδηάδεηο, λα δσγξαθίδεηο, λα ηξαγνπδάο, λα ρνξεχεηο, λα παίδεηο θαη λα εξγάδεζαη. ηαλ βγαίλεηο έμσ ζην δξφκν, λα πξνζέρεηο ηελ θίλεζε, λα θξαηηέζαη απφ έλα ρέξη θαη λα κέλεηο καδί κε ηνπο άιινπο. Να αληηιακβάλεζαη ηα ζαχκαηα. Να ζπκάζαη ην κηθξφ ζπφξν κέζα ζην δνρείν απφ θειηδφι. Οη ξίδεο πάλε πξνο ηα θάησ θαη ην θπηφ πξνο ηα πάλσ. Καλείο πξαγκαηηθά δελ μέξεη πψο θαη γηαηί, αιιά φινη καο κνηάδνπκε ζ απηφ. Σα ρξπζφςαξα, ηα άζπξα πνληίθηα, αθφκε θαη ν κηθξφο ζπφξνο κέζα ζην πιαζηηθφ δνρείν, φια πεζαίλνπλ. Σν ίδην θαη εκείο. Να ζπκάζαη πάληα ηε ιέμε «θνίηα» - «παξαηήξεζε». ια φζα πξέπεη λα μέξνπκε βξίζθνληαη θάπνπ εδψ κέζα. Ο ρξπζφο θαλφλαο- ε αγάπε, ε νηθνινγία, ε πνιηηηθή, ε ηζφηεηα θαη ε πγηεηλή δσή. Πάξηε κηα απ απηέο ηηο ζπκβνπιέο θαη εθαξκφζηε ηε ζηελ νηθνγελεηαθή ζαο δσή, ζηελ εξγαζία ζαο, ζηελ θπβέξλεζε ζαο, ζηνλ θφζκν ζαο. Θα παξακείλεη αιεζηλή, μεθάζαξε, ζηαζεξή. θεθηείηε πφζν θαιχηεξνο ζα ήηαλ ν θφζκνο αλ φιεο νη θπβεξλήζεηο είραλ σο βαζηθή αξρή λα βάδνπλ πάληα ηα πξάγκαηα εθεί πνπ ηα βξήθαλ θαη λα θαζαξίδνπλ ηηο αθαηαζηαζίεο ηνπο. Αθφκα, αλεμάξηεηα απφ ηελ ειηθία καο, είλαη θαιχηεξα φηαλ βγαίλνπκε έμσ ζηνλ θφζκν λα θξαηηφκαζηε απφ ην ρέξη θαη λα είκαζηε καδί κε ηνπο άιινπο. Robert Fulghum 5

6 ην λεπηαγσγείν, ηα ινθάθηα απφ άκκν δελ είλαη ην ζαζξφ έδαθνο πάλσ ζην νπνίν ρηίδνπκε κε ην «νηθνδνκηθφ πιηθφ» ηηο γλψζεηο καο γηα ηα φζα πξαγκαηηθά πξέπεη λα μέξνπκε, γηα ην πψο λα δνχκε, ηη λα θάλνπκε θαη πψο λα είκαζηε. Σα ακκψδε απηά ινθάθηα είλαη ε ζηέξεα γε πνπ καο γείσλε θαη καο απνγείσλε, ην ρψκα πνπ καο κάζαηλε πσο φια αιιάδνπλ θαη φια κπνξνχλ λα κείλνπλ ίδηα. Ζ γπάια κε ηα ρξπζφςαξα, ην θινπβί κε ηα άζπξα πνληίθηα, ην πιαζηηθφ δνρείν, ηα ζξαλία άιιαδαλ θη απηά καδί κε εκάο ή ζα έπξεπε λα αιιάδνπλ. Τπνθεηκεληθά θαη αληηθεηκεληθά. Ζ κάζεζε ινηπφλ ζα έπξεπε λα αθνινπζεί ηνλ αηέξκνλν ρνξφ ηεο αλάπηπμήο καο. Ζ παξνχζα εξγαζία πξνζπαζεί λα ζχξεη ην ρνξφ κέζα ζ έλα ρψξν πνπ κεηαηξέπεηαη ζπλερψο, πξνθεηκέλνπ λα αλαβαζκίζεη ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ θαη νη φπνηεο πξνηάζεηο πεγάδνπλ απφ ηελ αδπλακία καο λα θαηαιάβνπκε γηαηί νη άλζξσπνη θνβνχληαη ηηο θαηλνχξγηεο ηδέεο, ελψ εκείο ηξνκάδνπκε βιέπνληαο ηηο παιηέο. Ζ παηδαγσγηθή ζήκεξα ζεσξείηαη κηα επηζηήκε πνπ δίλεη βαξχηεηα ζηε παηδαγσγηθή δηαδηθαζία θαη γεληθά ζε θάζε ηη πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ κάζεζε, ηελ αγσγή θαη ηε δηδαζθαιία. Γίλεη κεγάιε ζπνπδαηφηεηα ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, φπνπ ηνλ θχξην ιφγν έρεη ε πξνζπάζεηα πνπ θάλεη ην παηδί θαη ε βνήζεηα πνπ πξνζθέξεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα λα απνθηήζεη γλψζεηο, ηθαλφηεηεο, εθφδηα, εκπεηξία. Υαξαθηεξίδεηαη σο κηα θνηλσληθή επηζηήκε πνπ κειεηά θαη εξεπλά ηηο επηδξάζεηο ηεο αγσγήο θαη κάζεζεο ζηε λνεηηθή, ηε βνπιεηηθή θαη ηελ ζπλαηζζεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηεπφκελνπ 1. Ζ παηδαγσγηθή επηζηήκε, φπσο θαη θάζε άιιε, πξνρσξεί κε δηαδνρηθά βήκαηα, ζέζεηο, αληηζέζεηο, αληηθάζεηο, ηνπνζεηήζεηο, αλαηξνπέο θαη επαλαηνπνζεηήζεηο 2. Γελ κπνξεί λα ηαπηηζηεί κε ηελ ηερληθή γηαηί, φπσο γξάθεη ν Kerschensteiner 3, ε παηδαγσγηθή πξάμε είλαη ελέξγεηα ηεο ζπλείδεζεο ηνπ παηδαγσγνχ ζηε ζπλείδεζε ηνπ παηδηνχ θαη βαζίδεηαη ζην λφκν ηεο αγάπεο, πνπ είλαη θάηη πνιχ δηαθνξεηηθφ απφ ηερληθή πξάμε. Ο αηψλαο καο είλαη αηψλαο κηαο εμειηζζφκελεο επηζηεκνληθν-ηερλνινγηθήο επαλάζηαζεο πνπ είρε θαη ζα έρεη ηεξάζηηεο πνιηηηζηηθέο θαη θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο. Έρνπκε κηα επηηάρπλζε ηεο δσήο θαη βηψλνπκε κηα επνρή έθξεμεο γλψζεσλ, αθνχ θαζεκεξηλά απμάλνληαη νη δπλαηφηεηεο γηα πιεξνθφξεζε 4. Γηα λα αληηκεησπίζεη ην παηδί ηελ θαηάζηαζε απηή, πξέπεη ε παηδαγσγηθή καο θηινζνθία θαη ε δηδαθηηθή καο πξάμε λα δηαθσηηζηνχλ θαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα αλεζπρεηηθά παγθφζκηα πξνβιήκαηα. Έηζη, ν ξφινο ηεο παηδαγσγηθήο ζήκεξα αθνινπζεί θαζνξηζκέλεο πξνζεγγίζεηο. πγθεθξηκέλα εζηηάδεη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο αλάπηπμεο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο γηα ηελ πξναγσγή ηεο εηξήλεο, γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ ζπλαηζζεκάησλ, γηα ηε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε θαη γηα ηελ έληαμε ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο ζηελ ηάμε. Απηέο δίλνπλ ψζεζε ζηα λεαξά άηνκα γηα ηε ζπλερή θαηάθηεζε γλψζεσλ πνπ ζα ζηεξίδνληαη κε ηε ζεηξά ηνπο ζηελ θαηαλφεζε θαη ζα πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα επίιπζεο θάζε είδνπο πξνβιεκάησλ. ε ζεσξεηηθφ επίπεδν, νη ζχγρξνλεο αλάγθεο ζε φια ηα επίπεδα ηεο δσήο έρνπλ ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ηδηαίηεξσλ πεξηνρψλ ηεο επηζηήκεο ηεο αγσγήο, δειαδή ζηελ αηζζεηηθή αγσγή, ζηελ αγσγή πγείαο, ζηελ επξσπατθή δηάζηαζε αγσγήο θαη ζηελ αγσγή εηξήλεο. Οη ηάζεηο απηέο έξρνληαη νπζηαζηηθά λα αληηζηαζκίζνπλ ηελ 1 Υαηδεδήκνο, Γ. (2000). Δηζαγσγή ζηελ παηδαγσγηθή. Θέζεηο, αληηζέζεηο θαη πξνβιεκαηηζκνί. Θεζζαινλίθε: Κπξηαθίδε, β έθδνζε, ζει Καηαγξάθεηαη ζην Μπαθηξηδήο, Κ. (2006). Δπηθνηλσλία θαη αγσγή. Αζήλα: Gutenberg, Γαξδαλφο, Γ. ζει Kerschensteiner. ην: Chateau, J. (1983). Οη κεγάινη παηδαγσγνί. Μηθξ. Κίηζνπ, Η., Αζήλα: Γιάξνο, ζει Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ (2001). Γηαζεκαηηθφ Δζληθφ Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ γηα ην Νεπηαγσγείν(ΓΔΠΠ). Αζήλα:. Αξ. θχιινπ 1366 η.β, (αξ.1&2 ζ ), ζει.62. 6

7 ππέξκεηξε αλάπηπμε ηεο γλσζηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ παηδηψλ, πνπ επηρεηξήζεθε ζην παξειζφλ θαη λα ζπκβάινπλ ζηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε ηνπ 5. Σν ζεκεξηλφ ζρνιείν δελ είλαη πηα απηνζθνπφο, αιιά έλα πιαηχζθαιν γηα ηελ απφθηεζε ηεο γλψζεο. Υξεηάδεηαη κηα εθπαίδεπζε ζηελ νπνία λα θπξηαξρνχλ νη ελεξγεηηθέο εκπεηξίεο ησλ αλζξψπσλ θαη ε νπνία ζα εμαζθαιίδεη κηα θαιχηεξε εζηθή θαη δηαλνεηηθή κφξθσζε πνπ λα νδεγεί ζηελ επηζπκία γηα απηνκφξθσζε, αιιά θαη ζηελ επηζπκία γηα ζπλερή απφθηεζε γλψζεσλ 6. Οη ζηφρνη ηεο ζεκεξηλήο δηδαζθαιίαο δελ κπνξνχλ λα κείλνπλ ακέηνρνη ζηηο κεγάιεο αλεζπρίεο ηεο αλζξσπφηεηαο ηε ζηηγκή πνπ ην ζρνιείν ζήκεξα πξνπαξαζθεπάδεη ινγηθνχο πνιίηεο, πνπ ζα δήζνπλ ζηελ «πνιπεζληθή θνηλσλία ηνπ κέιινληνο». Με ηηο δηεζλείο αλαθαηαηάμεηο ηνπ ηειεπηαίνπ ηέηαξηνπ ηνπ 20 νπ αηψλα, επλνήζεθε θαη ε κεηαθίλεζε κεηαλαζηψλ/ηξηψλ πξνο ηελ Διιάδα, δεκηνπξγψληαο έλα λέν πεδίν αιιειεπίδξαζεο ζηελ θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή, εξγαζηαθή, νηθνλνκηθή θαη εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Ο βαζκφο ηεο πνιηηηζκηθήο νκνηνγέλεηαο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο κεηψλεηαη θαη αλαδεηθλχεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ε πνιππνιηηηζκηθή ηεο ζχλζεζε. Έηζη, ε παξνπζία, εδψ θαη δεθαπέληε ηνπιάρηζηνλ ρξφληα, κεγάινπ αξηζκνχ καζεηψλ/ηξηψλ κεηαλαζηεπηηθήο θαηαγσγήο ζην ειιεληθφ ζρνιείν έρεη δηακνξθψζεη κηα λέα παηδαγσγηθή θαηάζηαζε, ε νπνία απνηειεί αληηθείκελν εθηεηακέλσλ ζπδεηήζεσλ. Μεηά απφ απηή ηελ αλαδηάηαμε ησλ θνηλσληθψλ δεδνκέλσλ, ην ειιεληθφ ζρνιείν βξέζεθε αληηκέησπν κε ηελ πξφθιεζε λα αληαπνθξηζεί ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη λα κεξηκλήζεη γηα ηελ θνηλσληθή πξνζαξκνγή θαη ηελ νκαιή έληαμε απηψλ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη θνπιηνχξα. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, πξνέθπςε ε αλάγθε ε εθπαίδεπζε λ απνθηήζεη δηαπνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα. Ζ δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε 7 αθνξά ην ζχλνιν ησλ ζεζκνζεηεκέλσλ δξάζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ νκαιή έληαμε ζην λέν πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ηαπηφρξνλα κε ηελ έληαμή ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα. Γη απηφ ε δηαπνιηηηζκηθφηεηα ζεσξείηαη πηα δεηνχκελν ζηηο πνιππνιηηηζκηθέο θνηλσλίεο θαη ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, δειαδή ε ηζνηηκία ησλ πνιηηηζκψλ κέζα ζε θάζε ρψξα ζηε βάζε ηεο ακνηβαηφηεηαο θαη ηεο ηζφηεηαο 8. Γελ αξθεί βέβαηα λα ζπκβηβαζηεί θάπνηνο θαη λα αλαγλσξίζεη ηελ εηεξφηεηα ηνπ άιινπ. Πξέπεη λα εμνηθεησζεί καδί ηνπ, λα απνδερζεί ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, λα απνδερζεί ην γεγνλφο φηη ν πνιηηηζκφο ηνπ, ε θνπιηνχξα ηνπ είλαη εμίζνπ αμηφινγα θαη λα πηνζεηήζεη κέζσ ηεο ακνηβαίαο αληαιιαγήο φζα απφ απηά κπνξνχλ λα ηνλ νδεγήζνπλ ζε έλα αλψηεξν επίπεδν νηθνπκελνπνίεζεο. Ζ αθνκνίσζε ηεο κεηνλφηεηαο ζηε δεζπφδνπζα θνηλσληθή νκάδα ηζνδπλακεί κε πεξηζσξηνπνίεζε θαη ζπκβηβαζκφ. ε έλα παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ αλαπφθεπθηα νη άλζξσπνη βηψλνπλ ζε θαζεκεξηλή βάζε ηελ επαθή κε άηνκα δηαθφξσλ ηαπηνηήησλ. ζνη δελ απνδέρνληαη απηήλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ζα απνθνπνχλ εθ ησλ πξαγκάησλ απφ ηηο εμειίμεηο θαη ζα απνκνλσζνχλ 9. ην πιαίζην ηνπ θνηλνχ ειιελνγαιιηθνχ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ κε γεληθφ ηίηιν: «Γηδαθηηθέο ηεο πνιπγισζζίαο θαη γισζζηθέο εθπαηδεπηηθέο πνιηηηθέο», πξαγκαηνπνηήζεθε κηα έξεπλα ζηα δίγισζζα παηδηθά βηβιία, ε νπνία έιαβε ρψξα ην δηάζηεκα Ζ αιιαγή ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ, πξνέβαιε επηηαθηηθφηεξε ηελ αλάγθε επαηζζεηνπνίεζεο ησλ κηθξψλ καζεηψλ/ηξηψλ, αθφκε θαη ηνπ λεπηαγσγείνπ, 5 Γαλαζζήο-Αθεληάθεο, Α. (1997). Θεκαηηθή ηεο παηδαγσγηθήο επηζηήκεο: παηδαγσγηθή αλζξσπνινγία, παηδαγσγηθή εζηθή., Αζήλα: Γθέικπεζεο, ηνκ Α., ζ. 19. θαη Ρήγαο, Α. (1997). Δηζαγσγή ζηελ επηζηήκε ηεο αγσγήο. Θεκειηώδε πξνβιήκαηα. Σνκ Α., Αζήλα: έθδνζε γ, ζει Πεηξνπιάθεο, Ν. (1981). Πξνγξάκκαηα, Δθπαηδεπηηθνί ηόρνη, Μεζνδνινγία. Αζήλα: εθδ. Φειέθε, ζει Γεκεηξηάδεο, Β., Σζαθαισθάο, Β. (2004). Η δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε ζηε άκν. άκνο, ζει Γεκεηξηάδεο, Β., Σζαθαισθάο, Β. (2004)..π. 9 Γεκεηξηάδεο, Β. Σζαθαισθάο, Β. (2004)..π. ζει.50. 7

8 ζε ζέκαηα πνιππνιηηηζκηθήο ζπλχπαξμεο θαη δηαπνιηηηζκηθά ελδεδεηγκέλεο ζπκπεξηθνξάο. Με ζχκκαρν ηε ινγνηερλία, ν/ε λεπηαγσγφο έρεη ηελ επθαηξία λα ζέζεη πξνβιεκαηηζκνχο θαη λ αληαιιάμεη απφςεηο κε ηα παηδηά ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζρνιείν, ηε γεηηνληά θαη θπζηθά ηελ θνηλσλία πνπ θηινμελεί αλζξψπνπο απφ δηαθνξεηηθέο εζληθφηεηεο, ζξεζθείεο, πνιηηηζκνχο. Μέζα ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο γλσξηκίαο ησλ ιαψλ εληάζζεηαη θαη ε επαθή ησλ παηδηψλ κε ηηο άιιεο γιψζζεο ησλ δίγισζζσλ ζπκκαζεηψλ/ηξηψλ ηνπο. Πέξα απφ ηελ ελδερφκελε ρξήζε θάπνησλ ζπλεζηζκέλσλ εθθξάζεσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα νη ηππηθνί ραηξεηηζκνί ζηελ άιιε γιψζζα ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, βηβιία γξακκέλα ζε πεξηζζφηεξεο ηεο κίαο γιψζζαο κε ζθνπφ φρη θπζηθά ηελ εθκάζεζή ηεο, αιιά ηε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη θάζε ιαφο έρεη ην δηθφ ηνπ κνλαδηθφ ηξφπν λ απνδίδεη έλλνηεο θαη νξηζκνχο, απνηεινχλ κηα ζηξνθή πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε. Ζ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, επνκέλσο, θξίλεηαη αλαγθαίν λα αλαπξνζαξκφδεηαη θαη λα επαλαπξνζδηνξίδεηαη αλάινγα κε ηηο επηηαγέο ησλ θαηξψλ θαη λα βαζίδεηαη ζε έλα πιαίζην πνπ ζα ζπκβαδίδεη κε ην κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο. Ζ επηηπρήο πξνζαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ θαηεχζπλζε κηαο παγθφζκηαο πνιπγισζζηθήο, πνιππνιηηηζκηθήο θαη γεληθφηεξα πνιπκνξθηθήο θνηλσλίαο επηβάιιεη ηελ πηνζέηεζε λέσλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, πνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ηεο πνιππνιηηηζκηθήο ηάμεο 10. Σν ζρνιείν νθείιεη έηζη λα γίλεη ρψξνο δεκηνπξγίαο θαη βησκαηηθήο κάζεζεο, κε καζεηνθεληξηθφ ραξαθηήξα, ελψ ηαπηφρξνλα ν/ε καζεηήο/ηξηα ζα πξέπεη λ αληηκεησπίδεηαη σο κηα πνιπδηάζηαηε νληφηεηα. Γηα πνην ιφγν ινηπφλ λα κελ εθκεηαιιεπηνχκε ηε δπλαηφηεηα λα παιέςνπκε ελάληηα ζηνλ εζλνθεληξηζκφ θαη ηελ παγθφζκηα γισζζηθή εγεκνλία; Γηαηί λα κελ αλαθέξεηαη ην πιενλέθηεκα ζηελ άιιε γιψζζα σο πινχηνο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ησλ γισζζηθψλ ιεηηνπξγηψλ θηλεηνπνηψληαο ην καζεηή/ηξηα λα ρηίζεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα παξαηεξεί θαη λα αλαιχεη ηηο γιψζζεο, ηθαλφηεηα πνιχηηκε γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ γισζζηθψλ ηνπ δεμηνηήησλ ζε νπνηαδήπνηε γιψζζα; Ζ αξρηθή ζθέςε ήηαλ λα ελζαξξχλεη ηα παηδηά ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ έηεξα θνηλσληθνπνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα, λα εμνηθεησζνχλ κέζα απφ ηα δίγισζζα παηδηθά βηβιία κε δηάθνξεο γιψζζεο, δηδαζθφκελεο ή φρη ζην ζρνιείν. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ νη καζεηέο/ηξηεο λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο απηή ηελ πνηθηινκνξθία, ηφζν απηνί ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα είλαη ε γιψζζα ηνπ ζρνιείνπ πνπ ηνπο αλνίγεηαη έηζη έλα παξάζπξν ζηελ εηεξφηεηα, φζν θαη εθείλνη πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνέιεπζε θαη ησλ νπνίσλ ε γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηα εθηηκάηαη ηψξα απφ ηνπο ίδηνπο θαη ηελ νκάδα. Απηή ε επαθή κε ηηο γιψζζεο ηνπ θφζκνπ παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην λα ρηίζεη ην παηδί ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θαη λα αλαπηπρζεί κέζα ζηελ ζρνιηθή θνηλφηεηα. Ζ δηεξεχλεζε γηα ην ηη γλσξίδνπλ νη καζεηέο/ηξηεο γηα κηα μέλε γιψζζα θαη φ, ηη ζπλδέεηαη κε απηήλ θαη ηη ηνπο δπζθνιεχεη ήηαλ θάηη ην θαηλνχξγην γηα κέλα. Με εληππσζίαζε ην πψο κπνξεί έλαο/ κηα εθπαηδεπηηθφο λα εθκαηεχζεη ηηο γλψζεηο ελφο παηδηνχ θαη λα ζηεξίμεη κηα δηδαθηηθή παξέκβαζε πάλσ ζε απηά πνπ ζα ππνζηεξίμνπλ ηα ίδηα. Πηζηεχσ πσο απνηειεί κηα άθξσο παηδνθεληξηθή πξνζέγγηζε, φπνπ πξσηαγσληζηέο είλαη ηα λεαξά άηνκα θαη φρη ν/ε εθπαηδεπηηθφο. Ο ξφινο ηνπ/ηεο παηδαγσγνχ είλαη λα απνζηαζεξνπνηήζεη ή λα κεηαβάιεη ηελ πξνγελέζηεξε γλψζε ησλ παηδηψλ πάλσ ζ έλα ζέκα κε βάζε απηά πνπ ζα ηνπ πνπλ θαη 10 Πψο ε παηδεία ζα απνθηήζεη «ζχζηεκα». Σν Βήκα, ζει. 1. ζην: Chrysochoos, J., Chrysochoos, N., Thompson, I. (2002), The Methodology of the Teaching of English as a Foreign Language with Reference to the Crosscurricular Approach and the Task-Based Learning. Athens: The Pedagogical Institute, ζει. 37. ην: Αιαρηψηεο,.,

9 βάζεη παξσρεκέλσλ ζρεδηαζκψλ, πνπ ηνλ θαζηζηνχλ απξφζσπν- παληνγλψζηε 11. Γηα ην ιφγν απηφ, απνθάζηζα λα επηθεληξψζσ ηελ εξεπλεηηθή κνπ καηηά ζηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. Αθνχ πξνεγήζεθε εθηελήο ζπδήηεζε κε ηηο επηβιέπνπζεο θαζεγήηξηεο απνθαζίζηεθε, εθηφο απφ ηελ αλίρλεπζε ησλ γλσζηηθψλ εκπνδίσλ, λα νξγαλσζεί θαη κηα δηδαθηηθή παξέκβαζε απνζηαζεξνπνίεζεο ησλ ηδεψλ ησλ παηδηψλ θαη ζηε ζπλέρεηα αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο κέζα απφ ην ζεαηξηθφ παηρλίδη. Θεσξήζεθε φηη ε δηδαθηηθή απηή πξέπεη λα απνηειέζεη βίσκα γηα ηα παηδηά. Ζ πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο έξεπλαο ήηαλ έλα επράξηζην ηαμίδη πνπ κνπ έκαζε πνιιά πξάγκαηα. Πηζηεχσ φηη ε επαθή κε ηα παηδηά πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα κνπ ράξηζε εκπεηξίεο δσήο. Ζ νινθιήξσζε ηεο δηπισκαηηθήο απηήο δελ ζα ήηαλ δπλαηή ρσξίο ηελ θαζνδήγεζε, ηε βνήζεηα θαη ηελ ζπκπαξάζηαζε νξηζκέλσλ αλζξψπσλ ηνπο νπνίνπο αηζζάλνκαη ηελ ππνρξέσζε λα επραξηζηήζσ ζεξκά. Καη αξρήλ, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, ηελ θ. Γαβξηειίδνπ νθία, Δπίθνπξε θαζεγήηξηα ζπγθξηηηθήο παηδηθήο ινγνηερλίαο ζην Σ.Δ.Π.Α.Δ ηνπ Α.Π.Θ., ε νπνία απνηέιεζε θίλεηξν- αθνξκήέκπλεπζε γηα λα αζρνιεζψ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, θαζψο επίζεο θαη γηα ηηο θαζνδεγήζεηο, ηηο γφληκεο θξηηηθέο ηεο θαη ηελ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξε. Δπραξηζηψ επίζεο, ηηο ζπλεπηβιέπνπζεο θαζεγήηξηεο, ηελ θ. Σζνθαιίδνπ Πεηξνχια, Αλαπιεξψηξηα θαζεγήηξηα ηεο θνηλσληνγισζζνινγίαο ζην Σ.Δ.Π.Α.Δ ηνπ Α.Π.Θ. θαη ηελ θ. Ησαλλίηνπ Γεσξγία, θαζεγήηξηα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Maine, γηα ηελ άςνγε εμ απνζηάζεσο ζπλεξγαζία θαη γηα ηελ βνήζεηά ηνπο. Θα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ δελ επραξηζηήζσ, φινπο ηνπο θαζεγεηέο ηνπ Διιελνγαιιηθνχ κεηαπηπρηαθνχ πνπ κε ηξνθνδφηεζαλ κε ρξήζηκεο ηδέεο θαη επηζηεκνληθά εξεζίζκαηα. Ηδηαίηεξα ηνλ θ. Γάγθα Αιέμαλδξν θαη ηνλ θ. Σζηνχκε Κσλζηαληίλν γηα ηελ εζηθή ηνπο ππνζηήξημε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, θαζψο επίζεο θαη ηνλ θ. Jean- François Bourdet, θαζεγεηή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Maine Αθφκα, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ θ. Pironneau Stéphanie, δηεπζχληξηαλεπηαγσγφ ηνπ λεπηαγσγείνπ Chasse Royale ζην Λε Μαλ, θαζψο επίζεο θαη ηελ θ. Σδφινπ Αγγειηθή, λεπηαγσγφ ηνπ λεπηαγσγείνπ ηεο ηαπξνχπνιεο γηα ηελ ππνδνρή θαη ηελ άςνγε ζπλεξγαζία ζηα ζρνιεία ηνπο πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηήζσ ηελ έξεπλα. Σέινο, νθείισ λα πσ έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηελ νηθνγέλεηα κνπ, πνπ κε ηελ αγάπε θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο κνπ δίλεη δχλακε θαη θνπξάγην ζε θάζε πξνζπάζεηα θαη απνηειεί ην πνιπηηκφηεξν ζηήξηγκα ζηε δσή κνπ. Θεζζαινλίθε, Ηνχληνο Αλδξνχζνπ, Αι., Απγεηίδνπ,. (2013). Η πξαθηηθή άζθεζε ζηελ αξρηθή εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ: Δξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο. Γίθηπν πξαθηηθώλ αζθήζεσλ. Σκήκα Δθπαίδεπζεο θαη Αγσγήο ζηελ Πξνζρνιηθή ειηθία, Αζήλα: ΔΚΠΑ, ζπιινγηθφο ηφκνο, ζει

10 Δηζαγσγή Μηα θαηεγνξία ινγνηερληθψλ παηδηθψλ έξγσλ πνπ ζε πνιιέο δπηηθέο θνηλσλίεο απνπζηάδεη αθφκε απφ ηα ξάθηα ησλ βηβιηνζεθψλ θαη ησλ βηβιηνπσιείσλ είλαη ηα δίγισζζα παηδηθά βηβιία. Σα βηβιία απηά ζπληζηνχλ κηα μερσξηζηή νκάδα έληππνπ πιηθνχ γηα παηδηά πνπ πεξηιακβάλεη φια ζρεδφλ ηα είδε, απφ εγθπθινπαηδηθά θαη ινγνηερλίδνληα κέρξη ινγνηερληθά, απφ αιθαβεηάξηα θαη εγρεηξίδηα κέρξη εηθνλνβηβιία, πνπ άιινηε εκπινπηίδνληαη κε δξαζηεξηφηεηεο θαη άιινηε κε γισζζάξηα 12. Απηή ε πνηθηιία πνπ παξνπζηάδνπλ αλαθνξηθά κε ηε κνξθή, ην είδνο θαη ηελ νξγάλσζε ηνπο, αιιά θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη ζε ζπλάξηεζε κε ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ ησλ παηδηψλ ζην νπνίν απεπζχλνληαη, έδσζε ην θίλεηξν γηα λα ζηξαθεί ην εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ ζε απηά. Αλάκεζα ζηα θξίζηκα δεηήκαηα πνπ απαζρφιεζαλ ηελ έξεπλα είλαη ην αλ ηα δίγισζζα βηβιία δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα επλνήζνπλ ηε γισζζνκάζεηα θαη αλ ππεξαζπίδνληαη, ή αλ έρνπλ ηελ πξφζεζε λα πξνσζνχλ, ηε δηαπνιηηηζκηθή ηδέα. ηφρνο επνκέλσο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη λα εμεηαζηεί αλ θαη κε πνηνλ ηξφπν ηα δίγισζζα παηδηθά βηβιία ζπκβάινπλ ζηελ εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο θαη ζηελ εμνηθείσζε κ έλαλ άιιν πνιηηηζκφ. Αξθεηνί παηδαγσγνί αιιά θαη θνξπθαίνη γισζζνιφγνη έρνπλ δηεξεπλήζεη ην ζέκα κ φιεο ηηο δπζθνιίεο πνπ ελέρεη. Παξ φινπο ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο, ε παξνχζα κειέηε ζα επηρεηξήζεη λα πξνζεγγίζεη ηελ ηπρφλ ζπκβνιή ηνπο ζηελ αλαγλψξηζε θάζε γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο ηζφηηκνπ κε ην νηθείν θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο νηθνπκεληθήο ζπλείδεζεο θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο. Σα δίγισζζα βηβιία παξφηη είλαη πινχζηα ζε πεξηερφκελν θαη πξσηνηππία, ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη θαηά θάπνην ηξφπν δνπλ ζηελ ζθηά ησλ άιισλ εγρεηξηδίσλ. Σα βηβιία απηά, δελ έρνπλ απνηειέζεη έσο θαη ζήκεξα αληηθείκελν ζεκαληηθψλ κειεηψλ θαη εξεπλψλ ηφζν ζηελ Διιάδα, φζν θαη ζηελ Γαιιία κε παξάδνζε ζε πνιππνιηηηζκηθέο πξαθηηθέο. Σα δίγισζζα εγρεηξίδηα ζα κπνξνχζαλ λα απνηεινχλ έλαλ ζεκαληηθφ πινχην γηα ηελ ελίζρπζε ηεο παηδηθήο δηγισζζίαο ηφζν ζην πιαίζην ηεο νηθνγέλεηαο φζν θαη ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. εκαληηθφ πιενλέθηεκα είλαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ αλάπηπμε θαη ελίζρπζε ησλ γισζζψλ, αλ θαη ε ηαπηφρξνλε χπαξμε πνιιψλ γισζζψλ κέζα ζε έλα βηβιίν δελ είλαη εχθνιε ππφζεζε 13. Απηή ε εξγαζία πξνηίζεηαη λα ξίμεη θσο ζε ηέηνηνπ είδνπο εγρεηξίδηα, πνπ πξνζθέξνληαη ζηνπο αλαγλψζηεο ηνπο ζε δχν δηαθνξεηηθέο γιψζζεο. Πνηεο είλαη επνκέλσο νη ηδηαηηεξόηεηεο θαη ε ζέζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζην ζύλνιν ηνπ έληππνπ πιηθνύ (παηδαγσγηθά βνεζήκαηα θαη ινγνηερληθά έξγα; Δπηκέξνπο εξεπλεηηθά εξσηήκαηα είλαη ηα εμήο: ηα δίγισζζα βηβιία βνεζνύλ ηα δίγισζζα θαη κε δίγισζζα παηδηά ζηελ εθκάζεζε ησλ γισζζώλ; ελζαξξύλνπλ άξαγε ηα παηδηά λα γλσξίζνπλ άιιεο γιώζζεο θαη πνιηηηζκνύο θαη αλ λαη κε πνηνλ ηξόπν έρνπλ ηελ πξόζεζε λα ην πεηπραίλνπλ; Οη δεκηνπξγνί ησλ δίγισζζσλ παηδηθώλ βηβιίσλ πξνσζνύλ ηζόηηκα θαη ηηο δύν γιώζζεο; Σα δίγισζζα βηβιία έρνπλ ηελ πξναίξεζε λα δεκηνπξγνύλ κηα πνιππνιηηηζκηθή ζπλείδεζε θαη πώο ην επηηπγράλνπλ; Πνηεο επηπηώζεηο έρνπλ ηα δηαησληδόκελα πνιηηηζκηθά ζηεξεόηππα ζηελ αλάπηπμε δηαπνιηηηζκηθήο ζπλαίζζεζεο; Καηά πόζν βνεζάεη ε εηθνλνγξάθεζε ησλ δίγισζζσλ παηδηθώλ βηβιίσλ ηνπο αλαγλώζηεο λα θαηαιάβνπλ κέξνο ηνπ άγλσζηνπ ιεμηινγίνπ; Αληαπνθξίλνληαη ζηα πξόηππα ηεο ινγνηερληθήο πνηόηεηαο; Σν εηθνλνγξαθεκέλν ιεμηθό πξνζζέηεη εθπαηδεπηηθή αμία ζε έλα δίγισζζν βηβιίν; ηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη ε εμέηαζε ησλ εξσηεκάησλ πνπ αλαθέξζεθαλ. Γηα ην ιφγν απηφ κειεηήζεθε έλα ζχλνιν απφ δίγισζζα παηδηθά έξγα επηιεγκέλα ζχκθσλα κε 12 Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π. (2013). Γίγισζζα βηβιία γηα παηδηά: πξψηνη πξνβιεκαηηζκνί. Δπηζηεκνληθό πεξηνδηθό Πνιύδξνκν, (6), ζει Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π. (2013)..π. 10

11 ηνλ βαζκφ ελδηαθέξνληνο πνπ ηπρφλ λα πξνθαινχλ ζην παηδηθφ θνηλφ. Γηεξεπλάηαη επίζεο ε ηζρχνπζα ζρέζε κεηαμχ ηεο δίγισζζεο ινγνηερλίαο θαη ελφο πνιππνιηηηζκηθνχ πξνγξάκκαηνο δηδαζθαιίαο, εηδηθά ζην επίπεδν ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ζπγθεθξηκέλα ζην λεπηαγσγείν. Έηζη, θξίζεθε απαξαίηεηε ε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο πξνεξρφκελε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη αθαδεκατθφ θφζκν θαηά βάζε ηεο Μ. Βξεηαλίαο, αιιά θαη άιισλ ρσξψλ φπσο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο θαη ηεο Γαιιίαο. Αληηθείκελν απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη ε ζπγθέληξσζε φισλ ησλ δηαζέζηκσλ πιεξνθνξηψλ πνπ εζηηάδνπλ ζην δίγισζζν παηδηθφ βηβιίν (ζηελ Διιάδα θαη ζηε Γαιιία), έηζη ψζηε λα δεκηνπξγεζεί κηα παλνξακηθή ζχλζεζε απηήο ηεο δηαθξηηηθήο θαηεγνξίαο βηβιίνπ, αλνίγνληαο ην δξφκν γηα κηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ παξφληνο δπλακηθνχ πιηθνχ θαη ησλ πξννπηηθψλ ηνπ. ην ππώηο κέξνο ζρνιηάδνληαη πεξηγξαθέο θαη ελλνηνινγηθέο νξηνζεηήζεηο ζρεηηθά κε ηα δίγισζζα βηβιία θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπο, επηρεηξψληαο ηελ ηζηνξηθή επηζθφπεζε ηνπο απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο κέρξη ζήκεξα. Απηφ ην θνκκάηη ζα ζηξαθεί πεξηζζφηεξν πάλσ ζηηο δηαθνξεηηθέο πξνβιεκαηηθέο πνπ πεξηβάιινπλ ηε ρξήζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ. ην δεύηεπο κέξνο ηεο έξεπλαο επηρεηξείηαη ε αλάιπζε ελλέα εηθνλνγξαθεκέλσλ παηδηθψλ βηβιίσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο ηάμεηο δχν λεπηαγσγείσλ. Καηαγξάθεηαη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε, θαζψο επίζεο γίλνληαη θάπνηα ζρφιηα θαη παξαηεξήζεηο ζρεηηθά κε ηα δίγισζζα εγρεηξίδηα. Σν ηπίηο κέξνο παξνπζηάδεη ηελ εθαξκνγή ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηηο ηάμεηο κε ζηφρν ηελ δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ δίγισζζσλ θαη κνλφγισζζσλ παηδηψλ ζε λεπηαγσγείν ηεο Διιάδαο θαη ηεο Γαιιίαο (ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζην Λε Μαλ αληίζηνηρα). Δίλαη ζεκαληηθφ νη καζεηέο/ηξηεο λα εμνηθεησζνχλ κε απηή ηελ πνηθηινκνξθία, ηφζν εθείλνη ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα είλαη ε γιψζζα ηνπ ζρνιείνπ, φζν θαη εθείλνη πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή γισζζηθή πξνέιεπζε. Ζ έξεπλα ρσξίζηεθε ζε ηέζζεξηο θάζεηο. Ζ πξψηε πεξηιάκβαλε παξαηήξεζε ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ παηδηψλ. πγθεθξηκέλα εμεηάζηεθε ε ζπκπεξηθνξά ησλ λεπίσλ ζηα ζρνιεία ησλ δχν ρσξψλ φηαλ ηνπο παξνπζηάδνληαλ απζφξκεηα ην λέν παηδαγσγηθφ πιηθφ, ηφζν κέζα ζηελ ηάμε, φζν θαη έμσ απφ απηήλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ. Καηά ηε δεχηεξε θάζε παξνπζηάζηεθαλ ηα βηβιία ζηελ παξενχια. ηε ζπλέρεηα ηέζεθαλ εηδηθά εκηδνκεκέλεο εξσηήζεηο ζε θάζε παηδί μερσξηζηά θαη ζε πξνζσπηθή επηθνηλσλία γηα λα θαηαγξαθνχλ νη ζθέςεηο ηνπο αλαθνξηθά κε ην πεξηερφκελν ησλ βηβιίσλ. Ζ ηξίηε θάζε ηεο έξεπλαο πεξηιάκβαλε δηδαθηηθή παξέκβαζε κε αλίρλεπζε ησλ ζηεξενηχπσλ ζε εηεξνγελείο νκάδεο. ηηο ηάμεηο ηνπ λεπηαγσγείνπ θαη ζηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ αλαθάιπςε θαη ηελ ζχγθξηζε δηαθφξσλ γισζζψλ θαη πνιηηηζκψλ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηνλ άμνλα πνιιψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε φια ηα ζεκαηηθά θαη δηαζεκαηηθά πεδία. Οη γλψζεηο, νη ζηάζεηο θαη νη δεμηφηεηεο ζηηο νπνίεο ζηνρεχνπλ νη δξάζεηο αλαιχνληαη ζε ζθνπνχο ζαθψο θαζνξηζκέλνπο, πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο θαη ζηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. ε γεληθέο γξακκέο ζηνρεχνπλ ζηελ πξφθιεζε ελδηαθέξνληνο θαη ζηελ εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ κε ηε δηαθνξεηηθφηεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αηνκηθήο ηνπο εηεξφηεηαο. Γηα ην ιφγν απηφ, ε ηέηαξηε θάζε αθνξνχζε ηελ αμηνιφγεζε, ε νπνία πξνέθπςε απφ ηα ζπκπεξάζκαηα θαη ηα γλσζηηθά εκπφδηα ησλ λεπίσλ. Σα παηδηά θιήζεθαλ, κέζα απφ ην ζεαηξηθφ παηρλίδη- δξακαηνπνίεζε, λα ππνδπζνχλ ξφινπο. Δλ θαηαθιείδη ζεσξνχκε φηη ε αλάγθε γηα κηα ηέηνηα εξγαζία θαη έξεπλα είλαη κεγάιε θαζψο πξνεηνηκάδεη σο έλα βαζκφ θαη βνεζά ζηελ επίηεπμε ελφο επξχηεξνπ ζηφρνπ, ζηελ αχμεζε δειαδή ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ελζπλαίζζεζεο θαη ηεο πνιηηηζκηθήο θαη γισζζηθήο επαηζζεζίαο ησλ παηδηψλ. 11

12 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΘΔΩΡΖΣΗΚΑ ΕΖΣΖΜΑΣΑ 1.1. Σο θαινόμενο ηηρ διγλυζζίαρ Εεηήκαηα δηγισζζίαο Γηγισζζία είλαη ε θαηάζηαζε πνπ παξνπζηάδεηαη ζε θάπνην άηνκν φηαλ ρξεζηκνπνηεί ζηελ θαζεκεξηλή ηνπ επηθνηλσλία πξναηξεηηθά ή αλαγθαζηηθά δχν γιψζζεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο είλαη πνιχ δχζθνιν λα νξηζηεί πφηε έλα άηνκν ζεσξείηαη δίγισζζν θαη πφηε φρη 14. Τπάξρνπλ πνιπάξηζκνη νξηζκνί «κε δηαθνξεηηθή αμηνιφγεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ γλσξηζκάησλ ηεο δηγισζζίαο, πνπ κπνξεί λα αλαθέξεηαη ζε γισζζνινγηθά ζηνηρεία (π.ρ. βαζκφο θαηνρήο ηεο θάζε γιψζζαο, επίδξαζε ηεο κηαο γιψζζαο ζηελ άιιε) ή ζε θνηλσληθά ζηνηρεία (π.ρ. γηα πνην ζθνπφ θαηαθηάηαη κηα δεχηεξε γιψζζα, πφηε ρξεζηκνπνηείηαη;)» 15. Αξθεηνί ζεσξνχλ φηη πξφθεηηαη γηα ηνλ πιήξε θαη ηζφηηκν έιεγρν δχν γισζζψλ. Απηήλ ηελ άπνςε ελζηεξλίδνληαη πνιινί γισζζνιφγνη εδψ θαη έλαλ αηψλα πεξίπνπ. Άιινη πάιη αληηηάρζεθαλ ζε απηήλ ζεσξψληαο φηη είλαη ζπάλην, ζρεδφλ αδχλαην έλα άηνκν λα θαηέρεη δχν γιψζζεο ζε απφιπηα φκνην επίπεδν. χκθσλα κε ηνλ Grosjean, δελ κπνξνχκε λα ζεσξνχκε δίγισζζα κφλν «ηα άηνκα ηα νπνία θαηέρνπλ φιεο ηηο γισζζνινγηθέο ηθαλφηεηεο ζε θάζε κηα απφ ηηο γιψζζεο ηνπο» 16. ηνλ ειιαδηθφ ρψξν έρεη αξρίζεη ηα ηειεπηαία ρξφληα ην θαηλφκελν ηεο δηγισζζίαο/ πνιπγισζζίαο λα ζπληζηά σο δηαθξηηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν. Ζ Διιάδα, σο ρψξα-κέινο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο, αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα δηαθφξσλ δηαζηάζεσλ θαη πνιχκνξθεο πθήο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο δη/πνιπγισζζίαο. Ζ θηλεηηθφηεηα πνπ παξνπζηάδεηαη ζηνπο δηάθνξνπο ιανχο νδεγεί θαη ηε δηθή καο ρψξα πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο πνιπεζληθήο θνηλσλίαο 17. Μεξηθά απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα πνπ θιήζεθε λα αληηκεησπίζεη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη ε ζπλεθπαίδεπζε γεγελψλ καζεηψλ/ηξηψλ θαη παηδηψλ απφ άιιεο ρψξεο. Ζ ειιεληθή γιψζζα, απφ θπξίαξρε γιψζζα ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, κέζα ζηελ ηάμε αιιά θαη έμσ απφ απηή, ζπκκεηέρεη ζε έλα λέν δεχγνο ζρέζεο, απηφ ηεο πξψηεο γιψζζαο ή κεηξηθήο ησλ αηφκσλ δηαθνξεηηθήο γισζζηθήο θαηαγσγήο (Γ1) θαη ηεο δεχηεξεο γιψζζαο (Γ2), πνπ ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε είλαη ε ειιεληθή 18. Αληίζεηα, ζην Γπηηθφ θφζκν, φπσο ζηηο Ζ.Π.Α., ηνλ Καλαδά, ηε νπεδία, ηε Γεξκαλία θαη ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, ην θαηλφκελν ηεο δηγισζζίαο/ πνιπγισζζίαο απνηειεί πιένλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπο 19. Ζ παγθνζκηνπνίεζε, ε νηθνδφκεζε ηεο Δπξψπεο, νη ζπλερψο απμαλφκελεο δηεζλείο 14 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηνπο νξηζκνχο θαη ηηο νξηνζεηήζεηο ηεο Γηγισζζίαο βι. Σζνθαιίδνπ, Ρ. (2012). Υψξνο γηα δχν. Θέκαηα δηγισζζίαο θαη εθπαίδεπζεο. Θεζζαινλίθε: Επγφο. Ζ πνηθηιία νξηζκψλ πνπ παξέρεη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία δείρλεη, αθελφο, φηη ε δηγισζζία πεξηιακβάλεη πνηθίιεο δηαζηάζεηο θαη αθεηέξνπ φηη εκπεξηέρεη επηθνηλσληαθέο δπλαηφηεηεο γηα ηα δίγισζζα άηνκα, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε δηαξθή εμέιημε. ην: Σζνθαιίδνπ (2012). ει Tξηάξρε-Herrmann, Β.(2000). Η Γηγισζζία ζηελ Παηδηθή Ηιηθία: Μηα ςπρνγισζζηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα:Gutenberg, ζει Grosjean, François, (1993), Le bilinguisme et le biculturalisme. Essai de définition. Tranel, 19. Abdelilah Bauer, Barbara, Le Défi des enfants bilingues: grandir et vivre en parlant plusieurs langues. Paris: éditions de la Découverte, ζει Κνηιηάξε, Α.(2005). Πνιπγισζζία θαη Γισζζηθή εθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Βάληαο, ζει Αζαλαζίνπ, Λ. (2001). Πξνβιήκαηα δηαπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα: Γηαζηάζεηο-πξννπηηθέο. ην Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε, Διιεληθά σο δεύηεξε ή μέλε γιώζζα.(1), ζει Baker, C. (2001). Δηζαγσγή ζηε δηγισζζία θαη ηε δίγισζζε εθπαίδεπζε. Αζήλα: Gutenberg, Γηαπνιηηηζκηθή δηδαθηηθή, ζει

13 αληαιιαγέο είλαη ζηνηρεία επλντθά γηα ηελ αλάπηπμε πξαθηηθψλ δηγισζζίαο. πσο ππνζηεξίδεη ε Marta Dvorak «ε δηγισζζία θαη ε πνιπγισζζία εκθαλίδνληαη ζαλ έλα παγθφζκην θαηλφκελν, δεδνκέλεο ηεο κεηαλάζηεπζεο πεξίπνπ εθαηφ εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ θάζε ρξφλν θαη δεδνκέλεο ηεο ζπλχπαξμεο πεξίπνπ 6000 γισζζψλ θαη δηαιέθησλ πνπ ζπλαληψληαη πάλσ ζηνλ πιαλήηε ζε ιηγφηεξν απφ 200 θξάηε» 20. Δλψ πξηλ θάπνηα ρξφληα αληηκεησπηδφηαλ κε επηθπιάμεηο (πηζαλφλ επεηδή ππήξρε ε αληίιεςε φηη επηβαξχλεη ηελ εθκάζεζε ηεο πξψηεο γιψζζαο), ε δηγισζζία ηνπ παηδηνχ έρεη γίλεη ζήκεξα έλαο λένο ζηφρνο ππεξαζπηδφκελνο θαη ελ δπλάκεη πινπνηήζηκνο ζε πνιιέο ρψξεο. Ζ Christiane Perregaux καο δηαβεβαηψλεη φηη «ε θαθή θήκε ηεο δηγισζζίαο έρεη απαιπλζεί θαη ε ζχγρπζε ηαπηφηεηαο πνπ ηεο απνδηδφηαλ, θαζψο θαη ην εκπφδην πνπ παξνπζίαδε γηα λα γλσξίζεη θάπνηνο θαιά κηα γιψζζα, έρνπλ θαηαξξεχζεη γηα λα αλνίμνπλ θαηλνχξγηα ζεκεία αλαθνξάο ζηε γλσζηηθή, θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε» 21. ε αλάινγεο θαηαζηάζεηο θαη ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο παξαηεξείηαη φηη αξθεηά άηνκα αλαπηχζζνπλ δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο ζε πνιιέο γιψζζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, κηα κεγάιε πιεηνςεθία αηφκσλ ρξεζηκνπνηεί κηα απφ ηηο δπν γιψζζεο κέζα ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ελψ φηαλ θαιείηαη λα επηθνηλσλήζεη αλαπηχζζεη άιιε ζε θνηλσληθφ ή θαη ζε επαγγεικαηηθφ επίπεδν. Δπνκέλσο, νη γισζζηθέο πηπρέο πνπ αλαπηχζζνληαη δελ είλαη ίδηεο. Με βάζε απηή ηελ νπηηθή, κπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε φηη δηγισζζία είλαη ε ηθαλφηεηα απνηειεζκαηηθήο έθθξαζεο ζε δχν γιψζζεο ζε πνηθίιεο θαηαζηάζεηο 22. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ηα άηνκα δηαζέηνπλ κάιινλ δηγισζζία ρξήζεο θαη φρη ηέιεηα δηγισζζία. πσο αλαθέξεη ν François Grosjean «ζηελ πξννπηηθή κηαο πεηπρεκέλεο επηθνηλσλίαο, πξέπεη λα ζεσξήζνπκε φηη ην δίγισζζν άηνκν εμειίζζεηαη κε ην ρξφλν κε ηθαλφηεηεο δηαθπκαηλφκελεο ζηε κηα ή ζηελ άιιε γιψζζα αλάινγα κε ηελ ειηθία, ην θνηλσληθφ θαη γεσγξαθηθφ πεξηβάιινλ» 23. Οη θπζηθέο δηεξγαζίεο πνπ επηηεινχληαη ζην κπαιφ ηνπ καζεηή/ηξηαο θαη εηδηθφηεξα ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν θηάλεη ζηελ θαηάθηεζε κηαο δεχηεξεο γιψζζαο, απνηειεί έλα θαίξην δήηεκα πνπ πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ ν/ε εθπαηδεπηηθφο αλαθνξηθά κε ηελ επηινγή ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο ηνπ, ψζηε λα θηάζεη ζε έλα επηηπρεκέλν απνηέιεζκα. Ζ δηαθνξνπνίεζε ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν απφθηεζεο ηεο δη-πνιπγισζζίαο γίλεηαη αλάκεζα ζε θπζηθή θαη πνιηηηζκηθή (ηερλεηή, ή θαηεπζπλφκελε, ή ζρνιηθή) δηγισζζία. Έλα άηνκν κπνξεί λα κάζεη ηε Γ2 φηαλ έξζεη ζε άκεζε επαθή κε ην γισζζηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν νκηιείηαη απηή ε γιψζζα, δειαδή κέζσ ηεο θαζεκεξηλήο επηθνηλσλίαο κε native-speakers (θπζηθνχο νκηιεηέο/ηξηεο) ρσξίο λα έρεη επηηεπρζεί παξάιιεια θξνληηζηεξηαθφ κάζεκα ζηελ Γ2. ηελ πεξίπησζε απηή πξφθεηηαη γηα θπζηθή απφθηεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. ηαλ ην άηνκν απνθηήζεη ηε δεχηεξε γιψζζα κέζσ παξαθνινχζεζεο ζπγθεθξηκέλεο ή ζπζηεκαηηθήο δηδαζθαιίαο (π.ρ. κέζσ θξνληηζηεξηαθψλ ή ζρνιηθψλ ηκεκάησλ θαη ρξήζεο αληίζηνηρσλ νπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ), ηφηε πξφθεηηαη γηα θαηεπζπλφκελε απφθηεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο 24. Σν λα κηιάεη θάπνηνο δχν ή θαη πεξηζζφηεξεο γιψζζεο απφ ηελ παηδηθή ειηθία, είλαη έλα θαηλφκελν δηαδεδνκέλν ζε πνιιέο ρψξεο ηνπ θφζκνπ. Ζ Barbara Abdelilah- Bauer ζεκεηψλεη φηη: «ην λα κεγαιψλεη θάπνηνο κηιψληαο πνιιέο γιψζζεο είλαη ε θαζεκεξηλφηεηα πνιιψλ εθαηνκκπξίσλ αηφκσλ ζε φιν ηνλ θφζκν» Dvorak, M. (1997). Canada et bilinguisme, Presses Universitaires de Rennes, ζει Perregaux, Chr. (2009). Livres bilingues et altérité: nouvelles ouvertures pour l entrée dans l écrit. Figurationen, (2), ζει Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse. mémoire de M1 Lettres, Université du Maine : Langues et Civilisations, spécialité Littérature de jeunesse - septembre, ζει Abdelilah Bauer, B. (2008). Le Défi des enfants bilingues: grandir et vivre en parlant plusieurs langues..π., ζει Σξηάξρε Herman, Β. (2000)..π. ζει Abdelilah Bauer, B. (2008). Le Défi des enfants bilingues: grandir et vivre en parlant plusieurs langues..π. ζει.7. 13

14 Ο Bruner 26 αλαθέξεηαη ζε θνηλσληθά ηππνπνηεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, φπνπ ν ελήιηθαο θαη ην παηδί θάλνπλ καδί πξάγκαηα σο κνξθνπνηήζεηο. Οη κνξθνπνηεκέλεο απηέο δξαζηεξηφηεηεο είλαη επαλαιακβαλφκελεο θαη ιεηηνπξγνχλ σο ζεκαληηθά νρήκαηα γηα ηελ κεηάβαζε απφ ηελ επηθνηλσλία ζηε γιψζζα. Μηα άιιε ζεσξία είλαη απηή ηνπ πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ. εκεηψλνπκε ηελ άπνςε ηνπ Vygotsky πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ θνηλσληθνπνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ θαη δίλεη έκθαζε ζηνλ ηξφπν ζπλεξγαζίαο παηδηνχ θαη θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο κε ζθνπφ λα αιιάμεη ηφζν ηε γιψζζα, φζν θαη ηε γλσζηηθή ιεηηνπξγία 27. Σέινο, ε λεπξνινγηθή ζεσξία ηνπ Paradis, ηελ νπνία ππνζηεξίδνπλ θαη νη ζχγρξνλεο έξεπλεο, αλαθέξεη φηη ζηνλ αλζξψπηλν εγθέθαιν ππάξρεη έλα δίθηπν ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνπο λεπξψλεο. ρεηηθά κε ηελ απφθηεζε κηαο γιψζζαο έρεη γίλεη δηάθξηζε αλάκεζα ζε δχν είδε ζρέζεσλ. Απφ ηε κηα ππάξρεη ε δεισηηθή κλήκε, φπνπ βξίζθεηαη ην ζπλεηδεηφ θαη ε ξεηή γλψζε πνπ πεξηιακβάλεη ηελ εμσηεξηθή γξακκαηηθή (ιέμεηο απ ην ιεμηιφγην, θαλφλεο γξακκαηηθήο, ζπδπγίεο ξεκάησλ θ.ιπ.). Απ ηελ άιιε ππάξρεη ε δηαδηθαζηηθή κλήκε, ζηελ νπνία βξίζθνληαη νη αζπλείδεηεο δηαδηθαζίεο (εγγελήο ηθαλφηεηα),ε γισζζηθή δεμηφηεηα θαη ε ηθαλφηεηα επηθνηλσλίαο θαη πεξηιακβάλεη ηελ εζσηεξηθή γξακκαηηθή (θσλεηηθέο πξαγκαηνπνηήζεηο θαη κνξθνζπληαθηηθφ κηαο γιψζζαο) 28. ε θάζε πεξίπησζε, ε ελεξγνπνίεζε δηαθνξεηηθψλ ζπζηεκάησλ κλήκεο δελ ζρεηίδεηαη κε ην αλ κηα γιψζζα ζεσξείηαη ή/θαη νλνκάδεηαη απφ ην άηνκν κεηξηθή ή δεχηεξε, αιιά εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην άηνκν έξρεηαη ζε επαθή κε απηή. Σν είδνο θαη ε έθηαζε ηεο εγθεθαιηθήο αλαπαξάζηαζεο γηα κηα γιψζζα εμαξηάηαη θαη απφ ηελ ειηθία εθκάζεζήο ηεο. Έρεη παξαηεξεζεί φηη ζε δίγισζζα άηνκα πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ κε επρέξεηα θαη ηηο δχν γιψζζεο γηαηί είραλ θαηαθηήζεη ηε Γ2 απφ κηθξή ειηθία, νη εγθεθαιηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ δχν γισζζψλ ήηαλ ζρεδφλ φκνηεο 29. Ο Cummins 30 ππνζηεξίδεη φηη ππάξρεη κηα Κνηλή Τπνθείκελε Γισζζηθή Ηθαλφηεηα ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη δπν γιψζζεο αιιεινεπεξεάδνληαη. Ζ θαηάθηεζε δνκψλ, δεμηνηήησλ, ελλνηψλ, ηθαλνηήησλ ζηε κία γιψζζα επηηαρχλεη ηελ θαηάθηεζε ησλ ίδησλ ζηνηρείσλ θαη ζηε δεχηεξε γιψζζα 31. Με άιια ιφγηα, ζε έλα δίγισζζν πξφγξακκα αλ ε δηδαζθαιία ηεο κεηαλαζηεπηηθήο γιψζζαο 32 πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ 26 Bruner, J., (1982). ην: Cole, M., Cole, S. (2001)..π. ζει Σδνπξηάδνπ, Μ. (1995). Ο ιόγνο ηνπ παηδηνύ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Θεζζαινλίθε: Πξνκεζέαο, ζει Paradis, M. (2004). A neurolinguistic theory of bilingualism. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, ζει Fabbro, F. (1999). The Neurolinguistics of bilingualism. An introduction (επαλέθδνζε 2003). New York: Psychology Press, ζει Cummins, (1984), (1986), (1991), (2000). ην: Sneddon, R. (2008). Young bilingual children learning to read with dual language books..π. ζει Cummins, J. (2005). Σαπηόηεηεο ππό δηαπξαγκάηεπζε: Δθπαίδεπζε κε ζθνπό ηελ ελδπλάκσζε ζε κηα θνηλσλία ηεο εηεξόηεηαο. Αζήλα: Gutenberg, ζει Πνιινί είλαη νη νξηζκνί πνπ αλαθέξνληαη ζηε "κεηνλνηηθή γιψζζα". Μεηνλνηηθή γιψζζα ζεσξείηαη ε γιψζζα πνπ νκηιείηαη απφ ιηγφηεξν απφ ην 50% ηνπ πιεζπζκνχ ελφο έζλνπο-θξάηνπο (Grin, 1990). Γεληθφηεξα ρξεζηκνπνηείηαη απφ έλαλ ζρεηηθά κηθξφ νκηιεηψλ πνπ δνπλ ζε κηα ρψξα θαη δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελε γιψζζα ηεο πιεηνλφηεηαο, ηεο νπνίαο ε γλψζε απνηειεί πξνυπφζεζε γηα θνηλσληθή ζπκκεηνρή (Romaine, 1994). Ο φξνο απηφο, ζπλήζσο, καο παξαπέκπεη ζε κηα αξηζκεηηθά θαη ηνπηθά πεξηνξηζκέλε αιιά θαη νηθνλνκηθά αδχλακε "κεηνλνηηθή νκάδα", ηεο νπνίαο ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα κέιε ηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ ρακειφ θνηλσληθφ θχξνο (Hoffman, 1991). ηελ Διιάδα νη θπξηφηεξεο κεηνλνηηθέο γιψζζεο είλαη νη: ε Σνπξθηθή, ε Δβξατθή, ε Πνκαθηθή, ε Αξκεληθή, ηα Βιάρηθα, ηα Αξβαλίηηθα, θαη νη Ρνκαλέο, δειαδή ε γιψζζα ησλ Σζηγγάλσλ. Γεσξγνγηάλλεο, Π. (2002). Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε Διιεληθά σο δεύηεξε μέλε γιώζζα, Πξαθηηθά 5νπ Γηεζλνχο ζπλεδξίνπ, Πάηξα: Κέληξν δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο ΠΣΓΔ Πάηξαο. ην: Λεδέ, Δ. Γισζζηθέο κεηνλόηεηεο θαη εθπαίδεπζε: ε πεξίπησζε ησλ ηζηγγαλνπαίδσλ. O φξνο κεηνλνηηθή - πεξηθεξεηαθή ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηε βηβιηνγξαθία γηα λα ραξαθηεξίζεη κηα γιψζζα ε νπνία δελ είλαη επξέσο γλσζηή ζηελ θπξίαξρε πιεηνλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ κηα ρψξαο. ην ζχγγξακκα Δηζαγσγή ζηε Γηγισζζία θαη ζηε Γίγισζζε εθπαίδεπζε, ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο κεηνλνηηθή γιψζζα φηαλ αλαθέξεη φηη "ε παξνπζία κηαο θπξίαξρεο γιώζζαο, όπσο είλαη ηα αγγιηθά, απνκαθξύλεη ζπλήζσο ηελ επηζπκία λα δηαβάζνπλ ζηελ κεηξηθή, κεηνλνηηθή γιώζζα". Πνιιέο θνξέο ζην παξφλ ζχγγξακκα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο "δηαθνξεηηθό θύξνο ησλ δύν 14

15 αλάγλσζεο θαη γξαθήο, ζα αλαπηπρζνχλ φρη κφλν νη δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ/ καζεηξηψλ ζηε γιψζζα απηή, αιιά θαη ε βαζχηεξε ελλνηνινγηθή θαη γισζζηθή ηθαλφηεηά ηνπο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζηε γιψζζα ηνπ ζρνιείνπ. γισζζώλ" Baker, C. (2001)..π. ζει.485. Ζ νξνινγία πνπ ρξεζηκνπνηνχκε έρεη αλαπηπρζεί ζηελ αγγιηθή αξρηθά ζην πιαίζην ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο. Γηα ηελ απφδνζε ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ φξνπ ζηελ ειιεληθή επηιέγνληαη δηαθνξεηηθέο πεξηθξάζεηο. ηελ παξνχζα εξγαζία ζα ρξεζηκνπνηεζεί ν φξνο Μεηαλαζηεπηηθή γιψζζα, δηφηη ζεσξνχκε φηη απνθεχγεηαη έλαο φξνο (κεηνλνηηθή γιψζζα) ν νπνίνο νδεγεί ζε πεξηζσξηνπνίεζε ησλ παηδηψλ κεηαλαζηεπηηθήο θαηαγσγήο. ην: Σζνθαιίδνπ, Ρ. (2012)..π. ει. 91. Ο φξνο κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο γηα λα εξκελεχζεη ηνλ φξν "minoritaire" ζηα γαιιηθά, ν νπνίνο εκπεξηέρεη θαη ηηο κεηαλαζηεπηηθέο θαη ηηο απηφρζνλεο γιψζζεο. ην:ioannitou, G., Armand Francois, Plurilinguisme, interculturel: quels enjeux sociaux et educatifs? Universite de Nantes, Cren, (2013). Colloque international, Les questions vives en education et formation:regards croises France- Canada, Atelier 7. 15

16 Πξνζπάζεηα δίγισζζεο πξνζέγγηζεο Ζ γλψζε δχν γισζζψλ είλαη αιεζηλφο πινχηνο, έλα θπξίαξρν πιενλέθηεκα ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο θαη πξφθεηηαη γηα κηα αλακθηζβήηεηε δπλαηφηεηα αλνίγκαηνο ζηνλ θφζκν. Βέβαηα ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο δελ παχεη λα είλαη θαη κηα αλαγθαηφηεηα. Γηα παξάδεηγκα ζηηο πνιππνιηηηζκηθέο νηθνγέλεηεο, φπνπ νη δχν γνλείο δελ κηινχλ ηελ ίδηα γιψζζα θαη απνθαζίδνπλ λα κεγαιψζνπλ ηα παηδηά ηνπο ζε πεξηβάιινληα πνπ νκηινχληαη νη δχν αληίζηνηρεο γιψζζεο ηνπ παηέξα θαη ηεο κεηέξαο, ε δηγισζζία είλαη απαξαίηεηε 33. Ωζηφζν, γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε δηδαθηηθή ησλ γισζζψλ θαη λα επηηχρεη ηελ απφθηεζε κηαο γιψζζαο, ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ ςπρνινγία, ηελ γισζζνινγία θαη ηελ παηδαγσγηθή. Γηα ην ιφγν απηφ, φιν θαη πεξηζζφηεξα ζρνιεία πξνηείλνπλ δίγισζζνπο θνξκνχο καζεκάησλ ζηελ Δπξψπε, αιιά θαη ζε άιιεο ρψξεο ηνπ πιαλήηε 34. Ο Καλαδάο γηα παξάδεηγκα ππήξμε πξσηνπφξνο ζηηο έξεπλεο γηα ηε δηγισζζία θαη ζηελ εθαξκνγή ζρνιηθψλ δνκψλ πνπ επλννχλ ηελ εθκάζεζε ησλ δχν επηζήκσλ γισζζψλ ηεο ρψξαο, ηα αγγιηθά θαη γαιιηθά 35. ηε δεθαεηία ηνπ 1960, αλαπηχρζεθε κηα πνιηηηθή πνπ ζηφρεπε ζην λα εγγπεζεί ηελ πξφζβαζε ζηελ παηδεία θαη ησλ δχν γισζζψλ. ηηο δεθαεηίεο πνπ αθνινχζεζαλ, εθπνλήζεθε θαη αλαπηχρζεθε έλα ζχζηεκα ηάμεσλ εκβάπηηζεο πνπ επέηξεπαλ ζε παηδηά αγγιφθσλσλ νηθνγελεηψλ λα παξαθνινπζνχλ ηα καζήκαηα ζηα γαιιηθά θαη λα ελζσκαηψζνπλ ηα αγγιηθά πξννδεπηηθά. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ην είδνο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ νλνκάδεηαη "Δκβάπηηζε", έρεη σο ζηφρν ηελ δηγισζζία θαη θαηά ζπλέπεηα λα γίλνπλ ηα παηδηά δίγισζζα θαη λ απνθηήζνπλ δηαπνιηηηζκηθή ζπλείδεζε ρσξίο λα κεησζεί ε ζρνιηθή ηνπο επίδνζε 36. Οη ΖΠΑ, ε Απζηξαιία θαη έλαο αξηζκφο ρσξψλ ηεο Δπξψπεο, εκπλεφκελεο απφ ηελ Καλαδηθή εκπεηξία, έρνπλ ζήκεξα πνιπάξηζκεο ηάμεηο εκβάπηηζεο. Σέηνηεο βξίζθνπκε επίζεο ζηελ Ηζπαλία, ηελ Φηιαλδία, ηελ νπεδία, ηελ Γεξκαλία, ηελ Διβεηία, ηελ Γαιιία θ.α. 37. Έξεπλεο 38 έρνπλ θαηαδείμεη ηελ απφθηεζε κηαο θάπνηαο «γλσζηηθήο επειημίαο πλεπκαηηθήο» ζηα παηδηά πνπ πξνέξρνληαη απφ δίγισζζεο ηάμεηο. Δπίζεο θαλαδηθή έξεπλα ηνπ παξνπζηάδεη ηελ ζχγθξηζε απνηειεζκάησλ ζε έλα ηεζη αλάγλσζεο αλάκεζα ζε παηδηά πνπ βξίζθνληαλ ζε πξφγξακκα «εκβάπηηζεο» θαη ζε κνλφγισζζα παηδηά πνπ ήηαλ ζε θαλνληθφ πξφγξακκα ζηηο δηάθνξεο επαξρίεο ηεο ρψξαο θαηαδεηθλχνληαο ηα ίδηα απνηειέζκαηα κε ηηο πξνεγνχκελεο 40. ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, θαη εηδηθφηεξα ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, γηα ηελ εθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ λήπηα κεηαλαζηεπηηθήο θαηαγσγήο, ρξεζηκνπνηείηαη σο επί ην πιείζηνλ έλα παξαδνζηαθφ κνλφγισζζν αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ, πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζζεί ζχκθσλα κε ηνλ Baker σο Πξφγξακκα Δκβχζηζεο ή Δθπαίδεπζε Δκβχζηζεο. Με ηνλ φξν "Δθπαίδεπζε Δκβχζηζεο" πεξηγξάθεηαη ε εθπαίδεπζε πνπ πξννξίδεηαη γηα ηα παηδηά ησλ γισζζηθψλ 33 θνχξηνπ, Δ., Βξαηζάιεο, Κ., Γθφβαξεο, Υ. (2004). Μεηαλάζηεπζε ζηελ Διιάδα θαη εθπαίδεπζε: Απνηίκεζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο- Πξνθιήζεηο θαη Πξννπηηθέο βειηίσζεο. Πξφγξακκα 5, Δκπεηξνγλσκνζχλε, ΗΜΔΠΟ, Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, ζει. 10. Αλαθηήζεθε ζηηο 3/6/2013: Skourtou%20et%20al.).pdf. 34 Germain C. Netten J. (2010). La didactique des langues: Les relations entre les plans psychologique, linguistique et pedagogique. LINGVARVM, VOL.1, (1), Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. ζει.4 36 Καηαγξάθεηαη ζην: Baker,C. (2001)..π. ζει Obadia, An. (1997). Canada et bilingualisme. ouvrage collectif, Presses Universitaires de Rennes, ζει Allen, M. (2004). Rendement en lecture des élèves inscrits à un programme d immersion en français, Revue trimestrielle de l éducation, produit n o XIF au catalogue de Statistique Canada, 2004, 9, n o 4, document électronique, ζει Cummins, (1979). ην: Allen, M. (2004)..π. 40 Lingelser, C. (2011)..π. 16

17 κεηνλνηήησλ πνπ εληάζζνληαη ζηελ θχξηα εθπαίδεπζε 41. Έηζη, ην λήπην ηεο γισζζηθήο κεηνλφηεηαο δηδάζθεηαη θαζεκεξηλά ζην λεπηαγσγείν ηελ ειιεληθή γιψζζα καδί κε ηα ειιελφπνπια πνπ ηε κηινχλ κε επρέξεηα. Νεπηαγσγνί θαη παηδηά ρξεζηκνπνηνχλ κέζα ζηελ ηάμε ηε γιψζζα ηεο πιεηνλφηεηαο θαη φρη ηε γιψζζα ηεο νηθνγέλεηαο. Καηά ζπλέπεηα, κε ηελ εηζαγσγή ηνπο ζην λεπηαγσγείν πεξηνξίδεηαη ε ρξήζε ηεο κεηξηθήο ηνπο γιψζζα κε απνηέιεζκα λα απνθφπηνληαη απφ ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο κέζα ζην νπνίν έρνπλ κεγαιψζεη ηα ηξία πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηνπο. Απηή ε απφηνκε δηαθνπή κπνξεί λα επηθέξεη νιέζξηα απνηειέζκαηα ζηελ ςπρνπλεπκαηηθή ηνπο αλάπηπμε. Δπνκέλσο, νη πηζαλφηεηεο λα απνηχρνπλ λα θαηαθηήζνπλ επαξθψο ηε γιψζζα πνπ ηνπο επηβάιιεηαη είλαη απμεκέλεο 42. Δξεπλεηηθά δεδνκέλα 43 απνδεηθλχνπλ φηη ε κνλφγισζζε εθπαίδεπζε, ε κεγηζηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ έθζεζεο ζηελ θπξίαξρε γιψζζα δειαδή, δελ νδεγεί πάληα ζηελ θαιχηεξε εθκάζεζή ηεο, αιιά αληηζέησο, ππνβνεζείηαη εάλ δηδάζθεηαη ηαπηφρξνλα κε ηε κεηξηθή. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην δηακνξθψλεηαη αληίζηνηρα ε κνξθή θαη ε δπλακηθή ηεο παηδηθήο δηγισζζίαο, δεδνκέλνπ φηη ζηελ Διιάδα, ηνπιάρηζηνλ πξνο ην παξφλ, νη δπλαηφηεηεο νξγαλσκέλσλ πξσηνβνπιηψλ (δειαδή θνηλνηηθά ή δίγισζζα ζρνιεία) γηα ηε δηαηήξεζε θαη πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ εζλνηηθψλ γισζζψλ παξακέλνπλ ζρεδφλ αλχπαξθηεο 44. εκεηψλνπκε ηελ άπνςε ηεο Barbara Abdelilah- Bauer, πνπ επηζεκαίλεη φηη ε «ζέζε κηαο γιψζζαο θαη ε ζηάζε απέλαληη ζηε δηγισζζία είλαη παξάγνληεο καθξνθνηλσληθνί πνπ δηέπνπλ επίζεο ηελ αλάπηπμε ηεο δηγισζζίαο» ην Baker (2001), φ.π. ζει Baker, C. (2001)..π. ζει Baker, C..π. 44 Σζνθαιίδνπ, Π. Η αθαλήο δηγισζζία ζην ειιεληθό ζρνιείν: Γεδνκέλα επηηόπηαο έξεπλαο, ζ.12, toellhnikosxoleio.pdf. Αλαθηήζεθε ζηηο 10/06/ Abdelilah Bauer, B. (2008). Le Défi des enfants bilingues: grandir et vivre en parlant plusieurs langues..π. ζει

18 1.2. Γίγλυζζα βιβλία: Οπιζμόρ Μηα πξψηε πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ δί (πνιχ)γισζζν βηβιίν είλαη, φηη πξφθεηηαη γηα έλα βηβιίν γξακκέλν ζε δχν ή θαη πεξηζζφηεξεο γιψζζεο 46. Μειεηψληαο φκσο ζε βάζνο θαη επηκειψο ηα έξγα ηα νπνία αλήθνπλ ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία, δηαπηζηψλεηαη φηη ηα βηβιία απηά είλαη πην ζχλζεηα θαη δηαθξίλνληαη γηα ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ δελ ηα ζπλαληάκε ζε άιια βηβιία γηα παηδηά. Παξαθάησ ζα γίλεη ιφγνο ζηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ 47. Έλα δίγισζζν έξγν έρεη ραξαθηεξηζηηθά πνιχ εμεηδηθεπκέλα, πνπ δηαθέξνπλ απφ ηηο ππφινηπεο ινγνηερληθέο ζπιινγέο πνπ απεπζχλνληαη ζην παηδηθφ θνηλφ θαη ηθαλνπνηεί ηηο ηδηαίηεξεο ηνπο απαηηήζεηο. Μπνξεί λα είλαη κηα εηθνλνγξαθεκέλε ζπιινγή ή έλα κπζηζηφξεκα, έλα εηθνλνγξαθεκέλν βηβιίν ην νπνίν απεπζχλεηαη ζε έλα θνηλφ πξνζρνιηθήο/ζρνιηθήο ειηθίαο, αιιά αθφκε θαη ζε έθεβνπο Γίγισζζα παηδηθά βηβιία: Γεληθέο επηζεκάλζεηο Σα δίγισζζα βηβιία είλαη κηα λέα θαηεγνξία ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο πνπ δελ έρεη αλαπηπρζεί επαξθψο 48. Πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε ησλ δίγισζζσλ έξγσλ γηα ην παηδηθφ θνηλφ, ηελ θαηαλφεζε ηεο εμέιημήο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ην ελδηαθέξνλ πνπ πξνθαινχλ, ζα ήηαλ πξνηηκφηεξν λα αλαξσηεζνχκε πξνεγνπκέλσο ηη αθξηβψο είλαη ε δηγισζζία. Γηα λα γίλεη απηφ, δεηήκαηα πνπ ζα πξέπεη πξψηα λα δηεξεπλήζνπκε είλαη νη δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο εθκάζεζεο ζε ζπλάξηεζε κε ην γλσζηηθφ θνξηίν γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ απφ ηελ παηδηθή ειηθία. Απηφ ζα καο επηηξέςεη λα θαηαζηήζνπκε ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ βηβιίσλ δίγισζζνπ πεξηερνκέλνπ σο έλα κέζν κεηάδνζεο γισζζηθψλ γλψζεσλ θαη ππνζηήξημεο ζηελ εθκάζεζε μέλσλ γισζζψλ. 46 Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse. mémoire de M1 Lettres, Université du Maine : Langues et Civilisations, spécialité Littérature de jeunesse - septembre, ζει Whiteside, E. (2007). Examing the relationship between bilingual books and multicultural curriculms..π. ζει Lingelser, C. (2011)..π. 18

19 Δκθάληζε δίγισζζσλ βηβιίσλ Ο πνιιαπιαζηαζκφο ησλ δίγισζζσλ ζρνιείσλ θαη ηάμεσλ ζε πνιιέο ρψξεο ηνπ θφζκνπ θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, έρνπλ επλνήζεη ηελ εκθάληζε παηδηθψλ βηβιίσλ γξακκέλα ζε δχν γιψζζεο. Καηά ηξφπν πην γεληθφ θαη ρσξίο λα πεξηνξηδφκαζηε ζηε δηγισζζία, ε αλάπηπμε ηέηνησλ εγρεηξηδίσλ είλαη κηα απάληεζε ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ζεκαζίαο ηεο εθκάζεζεο ησλ μέλσλ γισζζψλ αθφκε θαη ζηα ζπκβαηηθά ζρνιεία, φπσο θαη ζηα δίγισζζα. Ωζηφζν, είλαη εμαηξεηηθά κηθξφο ν αξηζκφο ησλ κειεηψλ ή εξεπλψλ πνπ δηεξεπλνχλ απηήλ ηελ θαηεγνξία βηβιίσλ θαη είλαη ζπάληα, αθφκε θαη ζε δηεζλή θιίκαθα 49. Αο αλαθέξνπκε φηη θαη ζηνλ Καλαδά πνπ είλαη πξσηνπφξνο ζηνλ ηνκέα ηεο δίγισζζεο εθπαίδεπζεο, νη έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πάλσ ζηα δίγισζζα βηβιία είλαη ζρεηηθά ιίγεο. Απφ ηελ άιιε, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, θαη ζπγθεθξηκέλα ζην Λνλδίλν νη έξεπλεο έγηλαλ ζε παλεπηζηεκηαθφ επίπεδν θαη είλαη εκβξηζείο θαη εμεηάδνπλ ην ζέκα ζε βάζνο θαη ζε δηάθνξεο πηπρέο ηνπ 50. Δηδηθφηεξα, νκάδεο γνληψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ κεηά ηε ιήςε ησλ καζεκάησλ ή θαηά ηε δηάξθεηά ηνπο, ζπλεξγάζηεθαλ γηα λα κεηαθξάζνπλ έξγα παηδηθήο ινγνηερλίαο ζε κεηαλαζηεπηηθέο γιψζζεο. Έηζη, εκθαλίζηεθαλ δίγισζζα βηβιία ζηελ πην ζηνηρεηψδε θαη εξαζηηερληθή κνξθή ηνπο. Κάπνηα δνκήζεθαλ κέζα απφ κηθξνζρέδηα ηεο ηάμεο ή ηνπ ζρνιείνπ, θηηάρηεθαλ ζην ρέξη θαη κε ηα κέζα πνπ ππήξραλ ρσξίο κεγάιν πξνυπνινγηζκφ θαη δηάζεζε. ρεηηθά ε Raymonde Sneddon επηζεκαίλεη φηη «ε ηζηνξία ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηα βξεηαληθά ζρνιεία ηα ηξηάληα ηειεπηαία ρξφληα πξνζθέξεη έλα ελδηαθέξνλ παλφξακα ηνπ δεκηνπξγηθνχ πλεχκαηνο θαη ηεο πξαθηηθήο ησλ θαζεγεηψλ/ηξηψλ» 51. Πξηλ αλαηείιεη ε επνρή ηεο καδηθήο πιεξνθφξεζεο, ν θφζκνο ηεο εθπαίδεπζεο κεηέθξαδε ηα παηδηθά βηβιία απφ ηα αγγιηθά ζηηο κεηαλαζηεπηηθέο γιψζζεο κε ηελ βνήζεηα κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ζηηο νπνίεο νκηινχληαλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα έγξαθαλ ην κεηαθξαζκέλν θείκελν πάλσ ζε απηνθφιιεηεο εηηθέηεο πνπ ηηο πξφζζεηαλ θάησ απφ ην απζεληηθφ θείκελν. Απηά ηα απηνζρέδηα δίγισζζα βηβιία, ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηε ζπλέρεηα ζηε ηάμε ή ζην ζπίηη θαζψο ηα παηδηά ηα πήγαηλαλ ζηηο νηθνγέλεηεο ηνπο, ψζηε θαη νη γνλείο πνπ δελ θαηείραλ ηα αγγιηθά λα κπνξνχλ λα βνεζνχλ ηα παηδηά ηνπο ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο. Κάπνηεο θνξέο νξγαλψλνληαλ εξγαζηήξηα γξαθήο φπνπ γνλείο θαη θαζεγεηέο/ηξηεο δνχιεπαλ καδί γηα ηε δεκηνπξγία δίγισζζσλ παηδηθψλ ηζηνξηψλ κε ζεκαηηθέο πνπ αληινχζαλ απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ παηδηψλ θαη ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Ήηαλ πεξηζζφηεξν ινγνηερληθή δεκηνπξγία ζην εζσηεξηθφ ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο παξά απιή κεηάθξαζε βηβιίσλ πνπ πξνυπήξραλ. «Σα παηδηά θαη νη γνλείο εηθνλνγξαθνχζαλ, νη θαζεγεηέο/ηξηεο θαη νη γνλείο έθνβαλ, θνιινχζαλ, έβγαδαλ αληίγξαθα θαη ηα πιαζηηθνπνηνχζαλ» 52. Σα βηβιία απηά παξνπζηάδνπλ πνηθηιία θαη πνιπκνξθία σο πξνο ηελ νξγάλσζε, ην πεξηερφκελν, ηελ ηδενινγία ηνπο θαη ηελ εμσηεξηθή αηζζεηηθή ηνπο, επεηδή απνηππσλφηαλ ζ απηά ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε ζρνιείνπ θαη θνηλφηεηαο. Αιιά αλ ππάξρεη θάηη θνηλφ πνπ πξέπεη λα θξαηήζνπκε είλαη ε ρεηξνηερληθή φςε απηψλ ησλ εγρεηξηδίσλ κε ηα κέζα πνπ ππήξραλ. Μεξηθνί αξθνχληαλ λα θνιινχλ εηηθέηεο πάλσ ζηα παηδηθά βηβιία, άιινη θαηφξζσλαλ λα δεκηνπξγήζνπλ πξσηφηππα έξγα θαη λα ηα εθδίδνπλ ζε πνιιά αληίγξαθα ράξε ζε δσξεέο 49 Sneddon, R. (2009). Bilingual Books: Biliterate Children: learning to read through dual languages books, UK: Trentham Books, in partnership with Mantra Lingua, p. IX, ζην Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse. mémoire de M1 Lettres, Université du Maine : Langues et Civilisations, spécialité Littérature de jeunesse - septembre, ζει Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. 51 Sneddon, R.(2009). ην Lingelser, C. (2011)..π. ζει Sneddon R. (2009). ζ.3. ην: Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. ζει

20 θαη κε ηε βνήζεηα κηθξψλ εθδνηηθψλ νίθσλ. Παξφια απηά φια ηα βηβιία πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ηφηε, ζε κηα πξψηκε επνρή γηα ηα δίγισζζα εγρεηξίδηα, δείρλνπλ ηελ εθεπξεηηθφηεηα θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ ελειίθσλ κε ζθνπφ λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά ζηελ αλάγλσζε. εκεηψλνπκε φηη ζηελ αξρή απνθιεηφηαλ θάζε εκπνξηθή πξφζεζε ή παξέκβαζε ησλ εθδνηηθψλ νίθσλ 53. ηε δεθαεηία ηνπ 1980 δφζεθε ζηελ Eve Gregory κηα επηρνξήγεζε ηεο UNESCO γηα ηελ αλάπηπμε ελφο πξφηδεθη (πξνγξάκκαηνο) ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ πνπ πξννξηδφηαλ λα βνεζήζεη ηα παηδηά «λα έρνπλ πξφζβαζε ζε ηζηνξίεο ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα». Ζ Eve Gregory θαη κηα νκάδα απφ κεηέξεο καζεηψλ/ηξηψλ πνπ πξνέξρνληαλ απφ δηαθνξεηηθέο κεηνλνηηθέο θνηλφηεηεο, ζπγθεληξψζεθαλ γηα λα δεκηνπξγήζνπλ δίγισζζεο ηζηνξίεο ζηα αγγιηθά θαη ζηηο δηάθνξεο κεηνλνηηθέο γιψζζεο. Οη ηζηνξίεο εηθνλνγξαθήζεθαλ απφ κηα κεηέξα καζεηή ή απφ καζεηέο/ηξηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Έλαο κηθξφο εθδφηεο δέρζεθε λα εθδψζεη ηε δνπιεηά ηνπο ζε κνξθή βηβιίνπ κε πνιχ ινγηθή ηηκή θαη, έηζη, πνιπάξηζκα αληίηππα κνηξάζηεθαλ ζε πνιιά ζρνιεία. Έλαο κεγάινο εθδνηηθφο νίθνο μαλαεπηρείξεζε ηελ έθδνζε ηνπο γηα θάπνην δηάζηεκα, έπεηηα φκσο ηελ εγθαηέιεηςε ιφγσ ηεο πνιχ κηθξήο δήηεζεο. Όζηεξα απφ απηή ηε δξαζηεξηφηεηα θαη άιια δίγισζζα βηβιία ηνπ ίδηνπ ηχπνπ κπφξεζαλ λα εθδνζνχλ κε επηρνξήγεζε ληφπησλ εθπαηδεπηηθψλ θνηλνηήησλ. Μεηαμχ , έλα πξφγξακκα- πξφηδεθη κε ηίηιν «Βνεζήκαηα Αλάγλσζεο γηα ηηο Μεηνλνηηθέο νκάδεο» 54 ππήξμε ε απαξρή γηα πνιπάξηζκα δίγισζζα εγρεηξίδηα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ επξέσο ζηα ζρνιεία. Καη απηφ ην ζρέδην δξάζεο ζηεξηδφηαλ απφ ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ θαη πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε βνήζεηα εθπαηδεπηηθψλ θαη γνληψλ, αιιά άξρηζε λα απνθηά επαγγεικαηηθφ ραξαθηήξα ιφγσ ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε κηα επαγγεικαηία εηθνλνγξάθν, ηεο Amanda Welch. Οινθιεξψζεθε έηζη κηα ζπιινγή βηβιίσλ εληππσζηαθήο πνηφηεηαο πνπ πξννξίδνληαλ γηα ηελ επξχηεξε αγνξά. Πάλσ απφ 20 βηβιία δεκηνπξγήζεθαλ θαη δηαλεκήζεθαλ ηφηε. ηε ζπλέρεηα, δφζεθε φιν θαη κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ζε απηά ηα ηδηαίηεξα βηβιία πνπ άγγηδαλ ηηο ηδηαίηεξεο κνξθσηηθέο αλάγθεο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πεξηβάιινληνο, δειαδή ηνπ ζρνιηθνχ πνιπγισζζηθνχ πεξηβάιινληνο. Ωζηφζν, δελ ππάξρνπλ ζηνηρεία πνπ λα βεβαηψλνπλ φηη ηα πξψηα δίγισζζα βηβιία μεθίλεζαλ ηελ πνξεία ηνπο απφ ην Ζλ. Βαζίιεην. Έηζη, είλαη δπλαηφλ λα ππνζέζνπκε φηη πξνγξάκκαηα θαη δηαδξνκέο ζαλ απηέο πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ ίζσο πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαη ζε άιιεο ρψξεο ζε παξφκνηεο πεξηφδνπο ή πηζαλφλ αθφκα πην λσξίο. Ζ απνπζία φκσο θάπνηαο άιιεο πεγήο ή ληνθνπκέληνπ ζρεηηθά κε ην ζέκα καο επηηξέπεη λα ζεσξήζνπκε φηη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην αλέπηπμε πξψην έλα έθδειν ελδηαθέξνλ γηα ηα δίγισζζα βηβιία θαη φηη κε κεγάιε επξεκαηηθφηεηα θαη δεκηνπξγηθφηεηα βνήζεζε ηα παηδηά ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ θνηλνηήησλ ηεο ρψξαο ζηε δίγισζζε αλάγλσζε. ηαδηαθά, ινηπφλ, βξεηαληθνί εθδνηηθνί νίθνη άξρηζαλ λα ηππψλνπλ κεξηθά βηβιία, θπξίσο ζηηο γιψζζεο κε ηε κεγαιχηεξε δήηεζε. Ο εθδνηηθφο νίθνο Mantra Lingua, πνπ ηδξχζεθε ην 1984 θαη απνηέιεζε κηα νηθνγελεηαθή επηρείξεζε, έγηλε ν πην ζεκαληηθφο εθδφηεο ησλ δίγισζζσλ θαη πνιχγισζζσλ βηβιίσλ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ. Δίρε κηα ζπιινγή κεγαιχηεξε ησλ 80 ηίηισλ ζε πεξίπνπ 50 γιψζζεο. Δίλαη γλσζηφο δηεζλψο κε ην φλνκα Mantra Lingua θαη ζπλεξγάδεηαη θαη κε άιινπο εθδνηηθνχο νίθνπο ζηηο ΖΠΑ. Οη άιιεο αγγιφθσλεο ρψξεο αθνινχζεζαλ ην βξεηαληθφ κνληέιν κε θάπνηα ρξφληα θαζπζηέξεζε. Ο Milet είλαη έλαο εθδνηηθφο νίθνο εγθαηεζηεκέλνο ζην ηθάγν 55 θαη είλαη έλαο απφ ηνπο πξψηνπο πνπ δηέλεηκε κηα κεγάιε ζπιινγή δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηηο ΖΠΑ θαη άιιεο ρψξεο. Γεληθφηεξα, ζήκεξα θαη άιινη εθδφηεο αθνινχζεζαλ ηε λέα ηάζε θαη εμεηδηθεχηεθαλ ζηελ έθδνζε δίγισζζσλ παηδηθψλ βηβιίσλ, ελψ θάπνηνη απφ απηνχο αθηεξψλνπλ φιε ηελ εθδνηηθή δξαζηεξηφηεηά ηνπο ζηελ δεκηνπξγία βηβιίσλ ζε πεξηζζφηεξεο απφ δχν γιψζζεο. 53 Lingelser, C. (2011)..π. 54 Sneddon, R. (2009). ην Lingelser, C. (2011)..π. ζει Sneddon, R. (2009). ην:lingelser, C. (2011)..π. ζει

21 Σα δίγισζζα βηβιία εκθαλίζηεθαλ ζηε Γαιιία πεξίπνπ κε ηελ ίδηα δηαδηθαζία φπσο θαη ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, αλ θαη πνιχ αξγφηεξα. Σα πξψηα δηαζέζηκα έληππα ήηαλ κεηαθξάζεηο απηνζρέδησλ παηδηθψλ βηβιίσλ απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη γνλείο καζεηψλ/ηξηψλ ζηα γαιιηθά ζρνιεία. Ζ Christiane Perregaux δηαπηζηψλεη πσο «κέρξη ηα ηειεπηαία ρξφληα ε έθδνζε δίγισζζσλ βηβιίσλ ήηαλ πεξηνξηζκέλε θαη έπξεπε πνιιέο θνξέο αθφκα λα πεξάζνπκε απφ κηα κεηάθξαζε αλεπεμέξγαζηε θαη λα θαηαζθεπάζνπκε ρεηξνηερληθά ηα δίγισζζα βηβιία» 56. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980, πξννδεπηηθά θαη κηκνχκελνη παξφκνην ζρήκα κε απηφ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ, γαιιηθνί εθδνηηθνί νίθνη άξρηζαλ λα πξνηείλνπλ έξγα γηα ην λεφηεξν αλαγλσζηηθφ θνηλφ ζε δχν γιψζζεο. Έλα απφ ηα πξψηα έξγα απηνχ ηνπ ηχπνπ ήηαλ ην Les Roseaux (Οη θαιακηέο) ηεο Isabelle Massoudi. Πξφθεηηαη γηα έλα άικπνπκ γαιιν-αξαβηθφ πνπ εθδφζεθε ην 1987 απφ ηηο εθδφζεηο Observatoire. εκαληηθή ππήξμε θαη ε ζπλεηζθνξά ησλ εθδφζεσλ L Harmattan (Paris), πνπ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 εγθαζίδξπζαλ ηελ αγνξά δίγισζζσλ θαη πνιχγισζζσλ παηδηθψλ βηβιίσλ, ζηα νπνία ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ αληαπνθξίζεθε κε ζέξκε. Ο ζπγθεθξηκέλνο εθδνηηθφο νίθνο πξνηείλεη έξγα ηνπ ζε πνιπάξηζκεο γιψζζεο φισλ ησλ ρσξψλ θαη επείξσλ, φπσο ζηελ Αζία, ζηελ Αθξηθή, ζε ρψξεο λφηηα ηεο αράξαο, ζηελ Καξατβηθή, ζηελ Δπξψπε, ζηελ Ακεξηθή, θ.α. Ζ ζπιινγή κεηξά ζήκεξα πάλσ απφ 200 έξγα θαη επλνεί ηηο κεηνλνηηθέο γιψζζεο. Πξφθεηηαη γηα κηθξά ραξηφδεηα βηβιία πνπ ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά «πεξηέρνπλ ηζηνξίεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζε πνιχγισζζεο ηάμεηο ηεο Γαιιίαο» 57. Σν 1989 νη εθδφζεηο Syros μεθίλεζαλ ηε δεκηνπξγία ηεο δίγισζζεο ζπιινγήο L Arbe aux accents (ην δέληξν κε ηνπο ηφλνπο), πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ην Ίδξπκα γηα ηελ Πξφνδν ηνπ Αλζξψπνπ ζην Παξίζη. Ζ εθδφηξηα Suzanne Bukiet «πξφηεηλε έλα λέν πνιηηηζκηθφ άλνηγκα πξνζθέξνληαο ζηνπο αλαγλψζηεο/ηξηεο ηξία ηδηαίηεξα είδε θεηκέλσλ ζε δηαθνξεηηθέο γιψζζεο: κηα ζχγρξνλε λνπβέια, έλα παξαδνζηαθφ παξακχζη θαη κηα ζπληαγή θνπδίλαο» 58. Παξαηεξνχκε ινηπφλ φηη ηα πξψηα δίγισζζα βηβιία, ηφζν ζηνλ αγγιφθσλν, φζν θαη ζην γαιιφθσλν θφζκν αλακθηζβήηεηα νθείινπλ ηελ χπαξμή ηνπο ζηε ζρνιηθή ηάμε, θαζψο δεκηνπξγήζεθαλ απφ θαζεγεηέο θαη γνλείο πνιχγισζζσλ καζεηψλ. Δκθαλίζηεθαλ θαηαξρήλ ζε ηνπηθή θιίκαθα θαη αθνχ επσθειήζεθαλ απφ δηάθνξεο επηρνξεγήζεηο κεγάισλ εθδνηηθψλ νίθσλ εζληθήο θαη δηεζλνχο εκβέιεηαο, θαηάθεξαλ λα μππλήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ κηθξψλ παηδηψλ. Μειέηεο θαη αλαθνξέο πνπ ζπληάρζεθαλ πξφζθαηα (2006) δείρλνπλ φηη ε αξρή γηα ηε ρξήζε δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηελ ηάμε θαη κέζα ζηελ νηθνγέλεηα κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζπλαληψληαη ζηελ Αγγιία 59. ηε Γαιιία έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί πνιχ ιίγεο κειέηεο πάλσ ζε απηφ ην ζέκα. Ζ Christiane Perregaux πξνηείλεη φηη: «νη έξεπλεο ζα έπξεπε λα πνιιαπιαζηαζηνχλ γηα λα αζρνιεζνχλ κε ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηεπφκελνη αλαγλψζηεο/ηξηεο ζηε δίγισζζε αλάγλσζε ηνπο θαη ηνπ ξφινπ πνπ παίδεη ην δίγισζζν βηβιίν (θνηλσληθφο, ζπλαηζζεκαηηθφο θαη γλσζηηθφο), ηφζν κεηαμχ ησλ παηδηψλ, ησλ γνληψλ, ηνπ ζρνιείνπ, φζν θαη ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο» 60. Πάλησο, ην ελδηαθέξνλ γηα ηα δίγισζζα βηβιία έρεη θζάζεη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν φρη κφλν ζηε Γαιιία αιιά θαη ζε άιιεο ρψξεο θαη απμάλεηαη πξννδεπηηθά. ιν θαη πεξηζζφηεξνη εθδφηεο πξνηείλνπλ έξγα ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ δεκηνπξγεζεί εμεηδηθεπκέλνη εθδνηηθνί νίθνη ζε απηφλ ηνλ ηνκέα 61. ε αληίζεζε κε ηηο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ, ζηελ Διιάδα δίγισζζα παηδηθά βηβιία εκθαλίζηεθαλ πξφζθαηα. Γη' απηά ζα θάλνπκε ιφγν παξαθάησ. 56 Perregaux, Ch. (2009)..π, ζει , Perregaux, Ch. (2009)..π., ζει Perregaux, Ch., (2009)..π. 59 Sneddon, R. (2009). ην Lingelser, C. (2011)..π. ζει Perregaux, Ch. (2009)..π. 61 Lingelser, C. (2011)..π. 21

22 Σα δίγισζζα ινγνηερληθά βηβιία Ο Hollindale ζεσξεί φηη γηα ηνλ νξηζκφ ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο θξίζηκν ζεκείν είλαη ην γεγνλφο φηη «πξφθεηηαη γηα θείκελα πνπ έρνπλ θνηλά θάπνηα ζπγθεθξηκέλα κπζνπιαζηηθά ραξαθηεξηζηηθά 62. πσο δηαπηζηψζακε πξνεγνπκέλσο, ηα δίγισζζα βηβιία, αθνχ γλψξηζαλ έλα κέηξην μεθίλεκα, έρνπλ γίλεη κηα θαηεγνξία έξγσλ κε φιν θαη κεγαιχηεξε δήηεζε. Παξφηη, φπσο αλαθέξζεθε, είλαη δχζθνιν λα βξνχκε εθδνηηθνχο νίθνπο εμεηδηθεπκέλνπο απνθιεηζηηθά φπσο ππαηληθηηθά ζρνιηάζηεθε ήδε ζηελ έθδνζε δίγισζζσλ ινγνηερληθψλ βηβιίσλ. Ωζηφζν, ε ηάζε έθδνζεο δίγισζζσλ βηβιίσλ απμάλεηαη δηφηη ζπαλίδνπλ ηέηνηνη νίθνη θαη πνιπάξηζκνη εθδφηεο παηδηθψλ έξγσλ άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχλ ζπιινγέο ζε πνιιέο γιψζζεο. ηε Μ. Βξεηαλία ε Mantra Lingua 63 παξακέλεη ν πην ζεκαληηθφο εθδφηεο ζηνλ ηνκέα θαη ζπλερίδεη λα εθδίδεη ηα έξγα ηνπ ζε φινλ ηνλ θφζκν. ε δηεζλή θιίκαθα, ε Milet 64 είλαη έλαο απφ ηνπο εθδφηεο κε ηε κεγαιχηεξε πξνζθνξά δίγισζζσλ βηβιίσλ κε ηα αγγιηθά λα είλαη θαηά θαλφλα ε κηα απφ ηηο δχν γιψζζεο. ηε Γαιιία θαη ζε γαιιφθσλεο ρψξεο, φπσο ην Βέιγην, κεξηθνί κεγάινη εθδφηεο εμεηδηθεπκέλνη ζηελ παηδηθή ινγνηερλία, άξρηζαλ λα αλαπηχζζνπλ ζπιινγέο δίγισζζσλ έξγσλ. Οη εθδφζεηο Casterman έβγαιαλ κηα δίγισζζε ζπιινγή πνπ νλνκάδεηαη Toon 65 θαη νη εθδφζεηο Didier Jeunesse κηα ζπιινγή κε ην φλνκα Les Bilingues 66. Οη εθδφζεηο Delagrave έρνπλ δεκνζηεχζεη πξνο ην παξφλ ηέζζεξα έξγα δίγισζζα γαιιν-αγγιηθά Les aventures de Sophie 67 ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ ίδην ινγνηερληθφ ραξαθηήξα ζε δηαθνξεηηθέο ηζηνξίεο ζηα γαιιηθά θαη αγγιηθά. Οη εθδφζεηο Frimousse πνπ έρνπλ ηε δηθή ηνπο ζεηξά πάλσ ζην ίδην κνληέιν, εμέδσζαλ ηέζζεξα βηβιία γαιιν-αγγιηθά απφ ηνλ ίδην ζπγγξαθέα Kris Di Giacoma (collection Hello) 68 Ζ κεγαιχηεξε πξνζθνξά ζηε γαιιηθή αγνξά έξρεηαη απφ ηηο εθδφζεηο L Harmattan Jeunesse 69. Αλάινγε εθδνηηθή δξαζηεξηφηεηα αλέπηπμαλ θαη νη εθδφζεηο Gallimard πνπ πξνηείλνπλ δίγισζζα βηβιία γηα θάζε ειηθία (collection Folio Bilingue). πνπ δεκνζίεπζαλ δίγισζζα ινγνηερληθά βηβιία γηα παηδηά ζε δεθάδεο ζπλδπαζκνχο δηαθνξεηηθψλ γισζζψλ. Μηθξνί εθδνηηθνί νίθνη εμεηδηθεπκέλνη ζηα δίγισζζα βηβιία εκθαλίζηεθαλ κάιινλ πξφζθαηα. πρλά ζπλδπάδνπλ ηελ έθδνζε δίγισζζσλ έξγσλ κε απηήλ άιισλ ηχπσλ βηβιίσλ γηα λένπο. Οη εθδφζεηο Jasmin 70 πνπ ραίξεη ζήκεξα ζηε Γαιιία θάπνηαο αλαγλψξηζεο, άξρηζαλ ηελ εθδνηηθή ηνπο πεξηπέηεηα πξνσζψληαο βηβιία γηα λένπο ζε δίγισζζε αλάγλσζε γαιιν- αξαβηθή. Οη εθδφζεηο Talents Hauts 71, πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ην 2005 απφ δχν γπλαίθεο, εθδίδνπλ βηβιία γηα παηδηά αθνινπζψληαο δχν θαηεπζπληήξηεο γξακκέο: ηνλ αγψλα ελάληηα ζην ζεμηζκφ θαη ηελ ελζάξξπλζε ζηε δηγισζζία ρσξίο λα πξνζηξέρνπλ ζηελ θαηά ιέμε κεηάθξαζε. Σα δίγισζζα έξγα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εθδνηηθνχ νίθνπ ρσξίδνληαη ζε πνιιέο ζπιινγέο αλάινγα κε ηελ ειηθία ησλ αλαγλσζηψλ/ηξηψλ θαη δεχγνο γισζζψλ είλαη ηα γαιιηθά- αγγιηθά. 62 Καλαηζνχιε, Μ. (2002). Δηζαγσγή ζηε ζεσξία θαη θξηηηθή ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο, Θεζζαινλίθε: University Studio Press, ζει Les aventures de Sophie, quatre titres: 68 Tout le monde dit Hello, La maitresse dit Hello, Je dis Hello: ngue=1 70 Article internet, interview de Saad Bouri :

23 Οη εθδνηηθνί νίθνη πνπ αθηεξψλνπλ απνθιεηζηηθά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο παξαγσγήο ηνπο ζηελ έθδνζε δίγισζζσλ βηβιίσλ είλαη πνιχ ζπάληνη, ιφγσ ηεο ρακειήο αληαπνδνηηθφηεηαο απηήο ηεο θαηεγνξίαο πνπ εκθαλίδεηαη ηειεπηαία ζην ρψξν ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο. Ο Saad Bouri, ηδξπηήο ησλ εθδφζεσλ Jasmin δηαπηζηψλεη ν ίδηνο, ζε έλα άξζξν ηνπ ζην δηαδίθηπν, φηη πνιινί εθδφηεο πνπ είραλ αξρίζεη λα εθδίδνπλ δίγισζζα βηβιία ζηακάηεζαλ ζηε ζπλέρεηα «ιφγσ ηνπ ρακεινχ εθδνηηθνχ θέξδνπο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ησλ βηβιίσλ» 72. Απφ ηηο πξνζήθεο πνιιψλ βηβιηνπσιείσλ απνπζηάδνπλ δίγισζζα βηβιία. Άιια αθηεξψλνπλ πεξηνξηζκέλν ρψξν ζ απηά. Οη δίγισζζνη ηίηινη ησλ εθδνηψλ δελ κπαίλνπλ πάληα ζηα ξάθηα θαη γηα απηφ είλαη δχζθνιν λα ηα πξνκεζεπηεί θάπνηνο. Ο επθνιφηεξνο ηξφπνο είλαη λα ηα αλαδεηήζεη θάπνηνο ζην δηαδίθηπν, φπνπ, φπσο γλσξίδνπκε, κπνξεί θάπνηνο λα πξνβεί ζε ειεθηξνληθή αγνξά. Δπίζεο ππάξρνπλ εμεηδηθεπκέλεο ηζηνζειίδεο γηα ηα δίγισζζα βηβιία γηα παηδηά πνπ πξνηείλνπλ ιίζηεο κε βηβιία θαη επηηξέπνπλ ηελ παξαγγειία ηνπο απφ ηνπο δηάθνξνπο δηεζλείο εθδφηεο. ηελ ηζηνζειίδα Language Lizard 73 ππάξρνπλ ιίζηεο δίγισζζσλ έξγσλ πνπ ζπλδπάδνπλ ηα αγγιηθά κε ηηο εθάζηνηε γιψζζεο δηαθφξσλ εθδνηψλ απφ φιν ηνλ θφζκν. Ζ θαλαδηθή ηζηνζειίδα YouAreSpecial 74 πξνζθέξεη επίζεο ιίζηεο βηβιίσλ πνπ ζπλδπάδνπλ ηα αγγιηθά θαη κηα δεχηεξε μέλε γιψζζα πξνηείλνληαο δεθάδεο ζπλδπαζκνχο. Αθηεξσκέλε ζηε δηγισζζία ησλ κσξψλ θαη πνιχ κηθξψλ παηδηψλ είλαη ε ηζηνζειίδα Génération Bilingue πνπ πξνηείλεη θαη απηή επίζεο πνιιέο ζπιινγέο δίγισζζσλ βηβιίσλ γαιιηθά- αγγιηθά. Ζ ηζηνζειίδα ζην δηαδίθηπν ζπκπιεξψλεηαη θαη κε έλαλ ηζηφηνπν ζπδήηεζεο φπνπ θηινμελνχληαη πνιπάξηζκεο πιεξνθνξίεο επάλσ ζηε δηγισζζία ησλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο θαη ζρνιηθήο ειηθίαο. Μηα άιιε ηζηνζειίδα πνπ είλαη πνιχηηκε ζε φζνπο αλαδεηνχλ ζπρλά βηβιία γηα παηδηά είλαη ε Wordlanguage 75 ε νπνία πξνσζεί βηβιία ζε φιεο ηηο δπλαηέο γιψζζεο αιιά φρη απνθιεηζηηθά δίγισζζα. Απηέο νη ηζηνζειίδεο είλαη πνιχηηκεο ζε φζνπο αλαδεηνχλ ζπρλά βηβιία γηα παηδηά. πσο δηαπηζηψλνπκε, παξά ηελ πξφζθαηε εμέιημή ηνπ, ην δίγισζζν βηβιίν δελ είλαη αθφκε κηα θαηεγνξία ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο, πνπ λα ζπλαληάηαη ζηαζεξά ζην βηβιηνπσιείν. Σν αγνξαζηηθφ θνηλφ είλαη άηνκα ελεκεξσκέλα γηα απηήλ ηελ θαηεγνξία βηβιίσλ θαη αζρνινχληαη επηζηακέλα θαη ζπζηεκαηηθά κε ηελ αλαδήηεζε βηβιίσλ ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο γηα ηα παηδηά γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο. ηαδηαθά αλαπηχζζνληαη ζε πνηθηιία κνξθψλ, εηδψλ θαη ηερληθψλ, ν αξηζκφο ησλ ηίηισλ ηνπο απμάλεηαη, αιιά ε δηαθήκηζε θαη ε πξνψζεζε δίγισζζσλ βηβιίσλ είλαη ππνηνληθή, ελψ πνιινί είλαη απηνί πνπ αγλννχλ ηελ χπαξμή ηνπο. ζνλ αθνξά ζηηο γιψζζεο πνπ πξνηείλνληαη, ζηελ Δπξψπε θαη ηε Β. Ακεξηθή, είλαη νη επξσπατθέο γιψζζεο. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή πξνθαλψο ζεσξνχληαη δπλαηέο θαη θπξίαξρεο. Έηζη, εθδίδνληαη πνιπάξηζκα βηβιία ζε ζπλδπαζκνχο δχν επξσπατθψλ γισζζψλ (αγγιηθά- γαιιηθά, γεξκαληθά- γαιιηθά, ηζπαληθά- αγγιηθά θιπ). πσο αλαθέξνπλ ζρεηηθά νη ζπγγξαθείο ηνπ ζπιινγηθνχ έξγνπ Building Bridges «δηάθνξνη εθδνηηθνί νίθνη, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην κάιινλ επεξεαζκέλνη απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ απφ ην βξεηαληθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα, άξρηζαλ λα αληηιακβάλνληαη ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο θαη πξνψζεζεο δίγισζζσλ βηβιίσλ ζε γιψζζεο ηεο Δ.Δ, ηδηαίηεξα ζηα γαιιηθά, γεξκαληθά, ηζπαληθά, ηηαιηθά» 76. ηε Γαιιία, φπσο θαη ζηελ Διιάδα, είλαη πνιχ εχθνιν λα βξεη θάπνηνο βηβιία ειιεληθά/γαιιηθά- αγγιηθά ή γαιιηθά/ειιεληθά- γεξκαληθά ή αθφκα ειιεληθά/γαιιηθάηζπαληθά. Σα δίγισζζα έξγα επλννχλ πνιχ ζπρλά ηηο πην αλαγλσξηζκέλεο δηεζλψο γιψζζεο, δειαδή απηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο δηεζλείο ζπλαιιαγέο θαη, επνκέλσο, 72 Article internet, interview de Saad Bouri : Building Bridges. (1995). Multilingual Resources for Children Project, Clevedon, UK: Multilingual Matters Ltd, ζει

24 είλαη απηέο ζηηο νπνίεο πξνζβιέπνπλ φινη θαη ηηο νπνίεο δηδάζθνληαη πεξηζζφηεξν. πσο ππνγξακκίδεη ζρεηηθά θαη κε έκθαζε ε Christiane Perregaux «ην δίγισζζν βηβιίν δελ μεθεχγεη απφ ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζεσξήζεηο ηεξάξρεζεο ησλ γισζζψλ» 77. Απφ ηελ άιιε ππάξρνπλ βεβαίσο εμαηξέζεηο. Πιεζαίλεη ζηαδηαθά ν αξηζκφο βηβιίσλ ζηα γαιιηθά/ ειιεληθά- αξαβηθά, πνπ, πξνθαλψο, ζεκαίλεη φηη ε αξαβηθή γιψζζα άξρηζε λα ζεσξείηαη κεηαμχ ησλ θπξίαξρσλ. ήκεξα πάλησο ζε δηεζλή θιίκαθα θπξηαξρνχλ δίγισζζα βηβιία πνπ ζπλδπάδνπλ κηα θπξίαξρε γιψζζα φπσο είλαη ηα αγγιηθά κε θάπνηα άιιε γιψζζα. Απηφ βέβαηα δελ δεκηνπξγεί έθπιεμε, εθφζνλ ηα αγγιηθά είλαη ε πην δηαδεδνκέλε δηεζλήο γιψζζα θαη πιένλ δηδάζθεηαη ζε φινλ ηνλ θφζκν. Απηφ ζπκβαίλεη γηα δχν ιφγνπο: α) γίλεηαη πξνψζεζε ησλ αγγιηθψλ γηα εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαη β)επεηδή ηα αγγιηθά είλαη επξέσο ε πην δηαδεδνκέλε γιψζζα θαη δηεπθνιχλεη αλά ηνλ θφζκν ηελ επηθνηλσλία. ηηο ΖΠΑ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ δίγισζζσλ έξγσλ είλαη ζηα αγγιηθάηζπαληθά γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηε δήηεζε ηεο ηζπαληθήο, θαζψο είλαη ζεκαληηθφο ν πιεζπζκφο κεμηθάληθεο θαηαγσγήο ζηελ Ακεξηθή 78. Σα βηβιία πνπ ζπλδπάδνπλ ηα γαιιηθά ή ηα ειιεληθά κε κηα δεχηεξε γιψζζα είλαη, φπσο είλαη ινγηθφ, ιηγφηεξα ζε αξηζκφ απφ απηά πνπ ζπλδπάδνπλ ηα αγγιηθά κε κηα δεχηεξε γιψζζα, αιιά δελ είλαη ακειεηέα. Ζ αγνξά ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ ζηε Γαιιία θαη επίζεο θαη ζηελ Διιάδα δελ μεθεχγεη απφ ην δηεζλέο γφεηξν πνπ αζθνχλ ηα αγγιηθά, βέβαηα ηα βηβιία κε ηε γιψζζα γαιιηθά- αγγιηθά ππεξηεξνχλ ζηελ αγνξά δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηελ Δπξψπε. Ωζηφζν ράξε ζηηο εθδφζεηο L Harmattan Jeunesse θαη ηηο εθδφζεηο Jasmin, είλαη δπλαηφλ λα βξεη θάπνηνο βηβιία ζε πνιπάξηζκεο άιιεο γιψζζεο, ιηγφηεξν δηαδεδνκέλεο θαη ιηγφηεξν θνηλέο θαη θπζηθά ιηγφηεξν δηδαζθφκελεο ζηε Γαιιία. Έηζη κπνξνχκε λα βξνχκε ζε απηνχο ηνπο εθδφηεο έξγα δίγισζζα πνπ ζπλδπάδνπλ ηα γαιιηθά κε ηα ξψζηθα, θηλέδηθα, αξαβηθά, ηνχξθηθα, ξνπκάληθα, νπθξαληθά, θξεφι θ.ιπ. 79. Με ηηο εθδφζεηο L Harmattan Jeunesse είλαη επίζεο δπλαηφλ λα βξνχκε βηβιία ζε δηάθνξεο αθξηθάληθεο γιψζζεο, νη νπνίεο αληηπξνζσπεχνληαη πνιχ ιίγν ή θαη θαζφινπ απφ ηνπο άιινπο εθδφηεο. Αλάκεζα ζηηο γιψζζεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ σζηφζσ, θπξίσο απφ ηηο εθδφζεηο Mantra Lingua, βξίζθνπκε γιψζζεο πνπ ζπλδένληαη κε ηε γισζζηθή πνιππνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο ρψξαο θαη νη νπνίεο είλαη ηα ρηληί θαη ηα κπελγάιη (ηλδηθέο γιψζζεο), ηα θαξζί (γιψζζα ηνπ Ηξάλ), ηα θνπξδηθά, εβξατθά, λεπαιέδηθα θιπ 80. Απηέο νη γιψζζεο, νη νλνκαδφκελεο κεηαλαζηεπηηθέο ησλ κηθξψλ θνηλνηήησλ δηαθφξσλ ρσξψλ ηνπ θφζκνπ, αληηπξνζσπεχνπλ έλα πνιχ κηθξφ θνκκάηη ηεο αγνξάο ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ θαη νη εθδφηεο πνπ επελδχνπλ ζε απηέο ηηο ζπιινγέο είλαη αθφκα πνιχ πεξηνξηζκέλνη. Σα βηβιία πνπ ζπλδπάδνπλ κηα κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα κε κηα δεχηεξε γιψζζα έρνπλ αζθαιψο έλα θνηλφ πην πεξηνξηζκέλν απφ απηά πνπ ζπλδπάδνπλ δχν δηεζλείο γιψζζεο. Αιιά πέξα απφ θάζε εκπνξηθή ινγηθή, απνηεινχλ έλαλ πινχην πνιηηηζκηθφ αλεθηίκεην γηα πνιινχο αλαγλψζηεο/ηξηεο. Ζ Christiane Perregaux επηζεκαίλεη κε δπζαξέζθεηα φηη ηα βηβιία πνπ πξνηείλνπλ έλα ζπλδπαζκφ κεηαλαζηεπηηθήο γιψζζαο- δηεζλνχο γιψζζαο είλαη ιίγα. Αλαθέξεη αθφκε φηη «είλαη δχζθνιν λα βξνχκε ζηελ αγνξά βηβιία δίγισζζα/ πνιχγισζζα ησλ νπνίσλ θαη νη δχν γιψζζεο λα είλαη κεηνλνηηθέο» 81. Σα δίγισζζα βηβιία, θπξίσο ησλ εθδφζεσλ Jasmin, δείρλνπλ ηε δηάζεζε λα θάλνπλ γλσζηέο κεηνλνηηθέο γιψζζεο φπσο π.ρ. ηελ ζάλγθν, γιψζζα ηεο 77 Perregaux, Ch. (2009)..π. 78 Lingelser, C. (2011)..π. ζει ue= Perregaux, Ch. (2009)..π. ζει

25 θεληξναθξηθαληθήο δεκνθξαηίαο 82. Δπίζεο θαη νη εθδφζεηο L Harmattan ελζαξξχλνπλ θαη απηέο ηελ εμνηθείσζε κε κεηνλνηηθέο γιψζζεο. Πξνηείλνπλ δειαδή λα αλαθαιχςνπκε γιψζζεο ρσξψλ φπσο ε Bourkina Faso, Αξκελία, Ρνπάληα, Μαιί, Κέλπα 83. ε δηεζλή θιίκαθα ε αγνξαζηηθή δήηεζε απηψλ ησλ βηβιίσλ είλαη πεξηνξηζκέλε ζε γιψζζεο θξεφι ηεο Γνπαδεινχπεο, Μαξηηλίθαο, Ατηή θαη Γνπηάλα. ηελ Διιάδα δίγισζζα βηβιία ζπλαληάκε ζπάληα ζηα ξάθηα ησλ βηβιηνπσιείσλ θαη ησλ παηδηθψλ βηβιηνζεθψλ. Ωζηφζν απφ ην 1995 ην δί/ πνιχγισζζν βηβιίν ην Γηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη (1995) κε θείκελν γξακκέλν ζε ηέζζεξηο γιψζζεο, ειιεληθά, βνπιγαξηθά, αιβαληθά, αγγιηθά 84, ηνπ Αιεζάληξν Ληκπεξηίλη, ησλ εθδφζεσλ ρήκα θαη Υξψκα. Μεηά απφ έξεπλα ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ θαη ησλ εθδνηψλ γηα ηα δίγισζζα βηβιία μεθίλεζε ην 2004 κε ην δίγισζζν βηβιίν: Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία 85, ηεο Πεηξνχιαο Σζνθαιίδνπ ην νπνίν εθδφζεθε απφ ηηο εθδφζεηο Μπαξκπνπλάθεο θαη έδσζε ην εξέζηζκα λα ππάξμεη κηα εκπνξηθή εθδνηηθή θηλεηηθφηεηα. Αθνινχζεζαλ θαη άιια δίγισζζα βηβιία, ηα νπνία ζα ιέγακε φηη δελ ζπλδπάδνπλ κηα κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα, αιιά κηα γιψζζα κε θνηλσληθφ θχξνο φπσο είλαη ηα αγγιηθά. Σέηνηα δίγισζζα ζπλαληνχκε ζηηο εθδφζεηο αββάιαο (2006) ηα νπνία είλαη παηδηθά θιαζηθά παξακχζηα (φπσο γηα παξάδεηγκα ε Μηθξή Γνξγόλα) κεηαθξαζκέλα ζηα αγγιηθά. Δθηφο απφ ηηο εθδφζεηο αββάιαο θαη άιινη εθδνηηθνί νίθνη ζπκπεξηέιαβαλ ζηελ εθδνηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα δίγισζζα βηβιία ζηα αγγιηθά θαη ζηα ειιεληθά φπσο είλαη νη εθδφζεηο Γηάπιαζε Μνπζηθό Νηόκηλν ηεο Μαξίαο Αξγπξίνπ (2008), νη εθδφζεηο Παηάθεο κε ην Οη πξώηεο κνπ ιέμεηο, ηεο Αζελάο Μηθξνκηρειάθε θαη Katharina Siegers (2008) 86. πσο θαίλεηαη εθδφζεθαλ θαηά θχξην ιφγν γηα λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά ηεο θπξίαξρεο νκάδαο ζηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κηαο θαη απηή είλαη γιψζζα δηεζλήο θαη γιψζζα πςεινχ θνηλσληθνχ θχξνπο. ηελ Διιάδα επίζεο κεηαθξάδνληαη δίγισζζα ειιελνγαιιηθά βηβιία ησλ εθδφζεσλ L Harmattan Jeunesse πνπ απεπζχλνληαη ζε παηδηά ειηθία 4-7 εηψλ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ην Daidalos et Ikaros- Ο Γαίδαινο θαη Ίθαξνο ηεο Hélène Kondyli (7 εηψλ θαη άλσ) 87 θαζψο θαη La princesse Alexandra- Η Βαζηινπνύια Αιεμάλδξα (γηα παηδηά 4 εηψλ). Γίγισζζα βηβιία κεηαθξαζκέλα ζε άιιε γιψζζα θνηλσληθνχ θχξνπο είλαη απηά ησλ εθδφζεσλ Viel Spaß Ιm Kindergarten, ζηα γεξκαληθά- ειιεληθά φπσο Dadilo! - Καιώο ήξζεο ζηνλ παηδηθό ζηαζκό, Γαδίιν! ησλ Katharina E. Volk / Andrea Dölling, Edition bilibri (2004) 88 είλαη κφλν θάπνηνο ηίηινο πνπ αλαθέξεηαη ελδεηθηηθά απφ ηνλ κεγάιν αξηζκφ βηβιίσλ ηεο ίδηαο ζπιινγήο. ζνλ αθνξά δίγισζζα βηβιία πνπ πξνσζνχλ κεηαλαζηεπηηθέο γιψζζεο ζα ιέγακε φηη άξρηζαλ λα θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά κεηά Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία, ζηα ειιεληθά-αιβαληθά. Έλα απφ απηά ήηαλ Οη κύζνη ηνπ Αηζώπνπ, ζηα ειιεληθά- αιβαληθά, εηθνλνγξάθεζε Leafart, κεηάθξαζε-γηαζθεπή Άλλα Παπαζηαχξνπ, εθδφζεηο Soft Cover (2004) 89. Αλάκεζα ζηα δίγισζζα παηδηθά βηβιία ειιεληθάαιβαληθά μερσξίδνπκε ην Καιεµέξα θίιε! - mirëmëngjes, mik! (2006), ηεο Φπιιηψο Νηθνινχδε, εηθνλνγξαθεκέλν απφ ηε Φεξέλα θφξδε, εθδφζεηο Γίπηπρν. 82 Editions Jasmin: gue=1. 84 Γελ αλαθέξνπκε θαη ηηο ππφινηπεο γιψζζεο ιφγσ αδπλακίαο λα ηηο γξάςνπκε ζην ειιεληθφ πιεθηξνιφγην πνπ δηαζέηνπκε. 85 Σζνθαιίδνπ, Π. (2004). Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία (ειιεληθά-αγγιηθά/ ειιεληθά αιβαληθά), Θεζζαινλίθε: Μπαξκπνπλάθεο Μαιηγθνχδε, Υ., (2009, Απξίιηνο). Δπηζηεκνληθό πεξηνδηθό Πνιύδξνκν. (1), ζει

26 Σελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν (2006), εκθαλίδεηαη έλα πνιχγισζζν βηβιίν κε εθπαηδεπηηθφ ραξαθηήξα ην νπνίν νλνκάδεηαη Γιώζζεο από ηελ θνύληα θαη ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηξηάληα πέληε λαλνπξίζκαηα ζε 7 γιψζζεο: ηνχξθηθα, δαλέδηθα, ειιεληθά, ηζέρηθα, αγγιηθά, ηηαιηθά θαη ξνπκάληθα. Σν βηβιίν απηφ εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ θνηλνηηθνχ πξνγξάκκαηνο σθξάηεο, δξάζε Lingua 1, ζπληνληζηηθφ ίδξπκα ηνπ έξγνπ είλαη ην Παλεπηζηήκην Cukurova YADIM, θέληξν μέλσλ γισζζψλ, Σνπξθία. Σέινο ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ πξνθαιεί Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία: αλάκεζα ζηνλ ειιεληθό θαη αξαβηθό θόζκν (2012), ην νπνίν απνηειεί, ελ κέξεη, πξντφλ αλακφξθσζεο ηνπ νκψλπκνπ βηβιίνπ πνπ δεκνζηεχηεθε ην 2004 ζηα ειιεληθά-αιβαληθά θαη ειιεληθά- αγγιηθά 90. Ωζηφζν, παξά ηε ζρεηηθή εθδνηηθή θίλεζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζα ιέγακε φηη ε γισζζνινγηθή πνιηηηθή ηεο Γαιιίαο, φπσο θαη ηεο Διιάδαο, δελ έρεη εθαξκφζεη αθφκα κηα ηδηαίηεξε εθπαίδεπζε ζηηο πεξηθεξεηαθέο γιψζζεο πνπ παξακέλεη ζε επίπεδν ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο. Απηή ε έιιεηςε πεξηθεξεηαθψλ γισζζψλ ζηελ εθπαίδεπζε ζηελ Γαιιία εμεγεί ίζσο ελ κέξεη ηελ ζπαληφηεηα δίγισζζσλ ινγνηερληθψλ έξγσλ γαιιηθά- πεξηθεξεηαθή γιψζζα. Ωζηφζν ηα βηβιία απηά ζα κπνξνχζαλ λα γίλνπλ βνεζήκαηα απνηειεζκαηηθά γηα ηνπο απηνδίδαθηνπο καζεηέο/ηξηεο ιφγσ ηεο έιιεηςεο εηδηθήο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο Σζνθαιίδνπ, Π. (2004). Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία..π. ζει Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. ζει

27 Οη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ Σα δίγισζζα βηβιία απνηεινχλ έλα κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο δηδαζθαιίαο ζε θάπνηεο ρψξεο φπσο ήδε έρεη εηπσζεί. Απηά ηα βηβιία είλαη ζεκαληηθά αθνχ αληηθαηνπηξίδνπλ ην θπζηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη γισζζηθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, κε ζθνπφ λ αληαπνθξίλνληαη απνηειεζκαηηθά ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη θάζε θνξά. Απηά είλαη πξνλνκηαθά γηα ηελ εθκάζεζε ησλ γισζζψλ, επεηδή δηδάζθνπλ ην ιεμηιφγην κέζα ζε έλα ελλνηνινγηθφ πιαίζην θαη ην θείκελν ππνζηεξίδεηαη απφ εηθφλεο θαη άιια πεξηθεηκεληθά ζηνηρεία. Πέξα απφ απηφ θάπνηεο ιέμεηο ή θξάζεηο εκθαλίδνληαη κε έληνλν ραξαθηήξα ελψ ππάξρνπλ ζπρλέο επαλαιήςεηο ζπγθεθξηκέλσλ θξάζεσλ ηνπ γισζζηθνχ πιηθνχ ηνπο 92. Με απηέο ηηο ηερληθέο παξέρνπλ απηνπεπνίζεζε ζηνπο καζεηέο/ηξηεο, θαζψο ηνπο θαζηζηνχλ ηθαλνχο λ αλαγλσξίδνπλ θαη λα θαηαλννχλ θείκελα κε ιηγφηεξε βνήζεηα 93. Αλ θαη ηα δίγισζζα βηβιία απνηεινχλ κηα θαηεγνξία ήδε πνιχ πεξηνξηζκέλε θαη ζπγθεθξηκέλε ζην ζψκα ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο παξνπζηάδνπλ πνηθηιία σο πξνο ηε δνκή, ηελ νξγάλσζε, ηηο αθεγεκαηηθέο ηερληθέο, ην πεξηερφκελν, ηνπο ζηφρνπο. ην ζρεδηαζκφ ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ππεηζέξρνληαη άιινη παξάγνληεο, απ φ,ηη ζηα κε δίγισζζα 94. Γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζην ζηφρν είλαη απαξαίηεην λα ιεθζνχλ ππφςε ηξία βαζηθά δεηήκαηα: ηεο ηππνγξαθίαο, ηεο ζπγγξαθήο θαη ηεο γιψζζαο. Δίλαη θαηαξρήλ ζεκαληηθφ νη δεκηνπξγνί ηνπο λα δηαζθαιίδνπλ κηα ηζφηηκε ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν γισζζηθψλ ζπζηεκάησλ. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα πιεξνχληαη ηα θξηηήξηα πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηελ θξηηηθή εμέηαζε ηεο ινγνηερληθήο πνηφηεηαο θάζε βηβιίνπ: ε πινθή, ε αλάπηπμε ησλ ραξαθηήξσλ, ην ζθεληθφ, ην ζέκα θαη ην χθνο 95. πσο αλαθέξζεθε, ηα δίγισζζα βηβιία πνηθίινπλ σο πξνο ηελ εμσηεξηθή κνξθή, ην πεξηερφκελν. Παξφιν πνπ απνηεινχλ κηα πεξηνξηζκέλε θαηεγνξία εληνχηνηο, είλαη πξνζθηιείο εθδφζεηο δηφηη ε εηθνλνγξάθεζε ππνζηεξίδεη νπζηαζηηθά ηνπο δίγισζζνπο αλαγλψζηεο/ηξηεο. Τπάξρνπλ επίζεο κπζηζηνξήκαηα δίγισζζα ρσξίο εηθνλνγξάθεζε ή κε πνιχ ιίγεο εηθφλεο. Αθφκε θπθινθνξνχλ ζηελ αγνξά δίγισζζα ιεμηθά 96 γηα παηδηά, ζε δχν γιψζζεο, θάπνηα είλαη εηθνλνγξαθεκέλα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηνπ ιεμηινγίνπ ζε κηα απφ ηηο γιψζζεο, ή ηηο δχν, αλάινγα κε ην επίπεδν ηνπ αλαγλψζηε/ηξηα. Γηα ηελ αλάγλσζή ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ, αλεμάξηεηα απφ ην είδνο ηνπο, ην ζηφρν ηνπο, ν/ε αλαγλψζηεο/ηξηα κπνξεί λα αλαπηχμεη δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο: λα δηαβάζεη θαηαξρήλ ην θείκελν νινθιεξσκέλν ζε κηα γιψζζα, κεηά ζηελ άιιε, λα πεξλάεη απφ ηε κηα γιψζζα ζηελ άιιε ζε θάζε θξάζε γηα λα ζπγθξίλεη ηηο δηαθνξέο ησλ δχν γισζζψλ, λα δηαβάδεη ην θείκελν κφλν ζηε κηα γιψζζα θαη λα αγλνεί ηελ άιιε, λα θξχβεη ην θείκελν ζηε κία απφ ηηο δχν γιψζζεο θαη λα πξνζπαζεί λα βξίζθεη ν ίδηνο ηε κεηάθξαζε, κεηά λα ειέγρεη θ.ιπ. Αο ζεκεηψζνπκε ζε απηφ ην ζεκείν φηη φιεο απηέο νη ζηξαηεγηθέο αλάγλσζεο είλαη απνηειεζκαηηθέο θπξίσο φηαλ ελαιιάζζνληαη. Καηά ηνλ ζρνιηαζκφ ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζα πξέπεη επνκέλσο λα ιακβάλνληαη ππφςε απηέο νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο αλάγλσζεο. Ζ αλάγλσζε είλαη ε γλσζηηθή δηαδηθαζία ηεο θαηαλφεζεο ηεο νκηιίαο, φηαλ απηή είλαη γξαπηή. Απηφ δείρλεη φηη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο επεμεξγαζίαο ηεο νκηιίαο ζα επεξεάζνπλ ηελ θαηάθηεζε ηεο αλάγλσζεο. Γηα παξάδεηγκα, ε επίγλσζε ηεο θσλνινγηθήο δνκήο ησλ ιέμεσλ (ησλ ήρσλ πνπ απνηεινχλ ηηο ιέμεηο θαη ηεο ζεηξάο θαηά ηελ νπνία εκθαλίδνληαη) είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ θαηάθηεζε ηφζν ηεο γιψζζαο, φζν θαη ηεο αλάγλσζεο. Απηφο ν παξάγνληαο έρεη 92 Whiteside, E. (2007). Examining the relationship between bilingual books and multicultural curriculums..π. ζει Whiteside, Erin, (2007)..π. 94 Whiteside, Erin, (2007)..π 95 Reddish, (2000). ην: Whiteside, Erin, (2007)..π. 96 Βι. Παξάξηεκα βηβιίσλ 27

28 ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εμήγεζε ησλ δηαγισζζηθψλ δηαθνξψλ ζηελ θαηάθηεζε ηεο αλάγλσζεο απφ ηα παηδηά 97. Έλα δίγισζζν βηβιίν δηαβάδεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ δηαβάδεηαη έλα κνλφγισζζν βηβιίν; Ζ απάληεζε ζα ιέγακε φηη είλαη φρη. Μεξηθνί εθδφηεο επηδεηθλχνπλ εθεπξεηηθφηεηα φζνλ αθνξά ην ζρήκα ησλ βηβιίσλ ηνπο. Έηζη ππάξρνπλ δίγισζζα ησλ νπνίσλ θάζε ζειίδα μεδηπιψλεηαη ζε δχν κέξε δεκηνπξγψληαο κηα ηεηξαπιή ζειίδα αληί γηα ηε ζπλεζηζκέλε δηπιή ζειίδα. Απηφ πηζαλφλ λα γίλεηαη γηα λα δνζεί κεγαιχηεξνο ρψξνο ζηα θείκελα θαη ζηηο εηθνλνγξαθήζεηο θαη ζηηο δχν γιψζζεο 98. Άιια βηβιία, πνπ θηινμελνχλ δχν γιψζζεο πνπ δελ έρνπλ ηελ ίδηα θαηεχζπλζε αλάγλσζεο έρνπλ θάζεην ζρήκα θαη ην άλνηγκα ηνπ βηβιίνπ γίλεηαη απφ πάλσ θαη φρη απφ ην πιάη 99. Απηέο νη πξσηφηππεο κνξθέο καξηπξνχλ ηελ επηζπκία λα παξνπζηάδνληαη θαιχηεξα νη δχν γιψζζεο πάλσ ζηε ζειίδα ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε αλάγλσζε θαη ε θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ. ιν θαη πεξηζζφηεξν νη εθδφηεο πξνηείλνπλ βηβιία ζε δχν γιψζζεο ζπλνδεπφκελα απφ βνεζήκαηα πνιπκέζσλ: cd, cd-rom, ή dvd. Πηζαλφλ, νη δηάθνξεο επηπξφζζεηεο δπλαηφηεηεο πνπ ελζσκαηψλνληαη ζηα δίγισζζα βηβιία λα επηηξέπνπλ ζην παηδί κηα πην κεγάιε απηνλνκία. Καζψο ε θσλνινγηθή αλάπηπμε είλαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο, γη απηφ ηα παηδηά ρξεηάδεηαη λα κάζνπλ ηνπο ήρνπο θαη ηνπο ζπλδπαζκνχο ησλ ήρσλ ζηε γιψζζα πνπ καζαίλνπλ έηζη ψζηε λα ελεξγνπνηεζνχλ νη κεραληζκνί γηα ηελ αλάπηπμε θσλνινγηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ ερε0ηηθψλ δνκψλ ησλ επηκέξνπο ιέμεσλ. Δπηπιένλ, ηα λήπηα πξέπεη λα είλαη ηθαλά λα παξάγνπλ ηα ίδηα απηέο ηηο ιέμεηο. Καη νη δχν δηαδηθαζίεο απαηηνχλ εθηεηακέλε αλάπηπμε 100. Άιιεο πξνηάζεηο εληνπίδνληαη ζην επίπεδν ηεο ζέζεο θαη ηνπ ξφινπ ησλ γισζζψλ, ζηνλ ηξφπν πνπ απηέο δηαδξνχλ ή γεηηληάδνπλ κέζα ζην ίδην βηβιίν αλάινγα κε ηε δνκή ηνπ. Οη δχν γιψζζεο βξίζθνληαη δίπια δίπια, ε κηα θάησ απφ ηελ άιιε, ζηεκέλεο παξάιιεια ζηε ζειίδα ή ηε δηπιή ζειίδα 101. Οη εθδφζεηο Didier Jeunesse, γηα παξάδεηγκα, πεξηέρνπλ ην θείκελν ζηελ θχξηα γιψζζα θαη ε κεηάθξαζε ηεο δεχηεξεο γιψζζα δίλεηαη ζηελ ηειεπηαία ζειίδα. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη θαίλνληαη ηδηαίηεξα ρξήζηκα γηα ηνπο καζεηέο/ηξηεο πνπ δελ είλαη αθφκε ζίγνπξνη γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη πνπ βξίζθνπλ ζε απηά ηα βηβιία έλα αζθαιέο βνήζεκα θαζψο ηνπο πξνζθέξεη άκεζα ηε κεηάθξαζε. Τπάξρνπλ αξθεηέο ελαιιαθηηθέο ζηε ρξήζε ησλ δχν γισζζψλ ζε έλα δίγισζζν βηβιίν. Μεξηθά έξγα πξνηείλνπλ πξσηφηππε δνκή, φπσο φηαλ νη γιψζζεο δελ ρξεζηκνπνηνχληαη παξάιιεια αιιά ζε δηάδξαζε. Γηα παξάδεηγκα νη εθδφζεηο Talents Hauts δεκηνχξγεζαλ κηα ζπιινγή δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηηο νπνίεο ζπλαληψληαη ελαιιαγέο ησλ γισζζψλ. Σν πξψην θεθάιαην είλαη ζε κηα γιψζζα, ην δεχηεξν ζηελ άιιε γιψζζα θαη ε ελαιιαγή ζπλερίδεηαη ζε φιε ηε δηήγεζε. Ζ αλάγλσζε ινηπφλ γίλεηαη πην ελεξγεηηθή, θαη θαηά κηα έλλνηα πην δχζθνιε, γηα ηνλ/ηελ αλαγλψζηε/ηξηα πνπ νθείιεη λα θαηαιάβεη ηα θείκελα κφλνο ηνπ ή κε ηε βνήζεηα ελφο κεζάδνληα ή ελφο ιεμηθνχ. Οη ζηφρνη απηήο ηεο δνκήο ελφο δίγισζζνπ βηβιίνπ, δελ είλαη νη ίδηνη φπσο ελφο ζπλήζνπο δίγισζζνπ βηβιίνπ. Δδψ δελ επλνείηαη ε ζχγθξηζε ησλ εθθξάζεσλ θαη ησλ γισζζψλ. ηελ πεξίπησζε απηή ην δίγισζζν βηβιίν ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ γηα ηελ θαηαλφεζε λνήκαηνο ζε θάζε κηα απφ ηηο δχν γιψζζεο. 97 Σάθα, Δ., Μαλσιίηζεο, Γ. (2009). Αλαδπόκελνο Γξακκαηηζκόο, Έξεπλα θαη εθαξκνγέο. Αζήλα: Πεδίν, Πξνζρνιηθή Παηδαγσγηθή, ζει Jabeen, Z. (1992. The moving mango tree and other tales, Bradford Partnership Publishing (anglais et ourdou). ην: Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse, mémoire de M1 Lettres, Langues et Civilisations, spécialité Littérature de jeunesse Université du Maine- septembre, ζει Βι. Παξάξηεκα βηβιίσλ. 100 Σάθα, Δ., Μαλσιίηζεο, Γ., (2009)..π. ζει Βι. Παξάξηεκα βηβιίσλ. 28

29 Τπάξρνπλ θαη δίγισζζα βηβιία πνπ παξνπζηάδνπλ ηελ ίδηα ηζηνξία απφ δχν δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, πνπ είλαη ζπαληφηεξεο θαζψο δηαθνξεηηθή γιψζζα φπσο θαηαιαβαίλνπκε, έρεη ηε δηθή ηεο δηαθνξεηηθή νπηηθή ηεο αθήγεζεο. Με απηή ηελ αθεγεκαηηθή ηερληθή, ν/ε αλαγλψζηεο/ηξηα γλσξίδεη ηελ ίδηα ηζηνξία αιιά απφ δηαθνξεηηθνχο αθεγεηέο. Σέηνηα είλαη ε πεξίπησζε ηνπ βηβιίνπ Le Tunnel- The Tunnel κπνξεί λα δηαβαζηεί απφ δχν πιεπξέο. Αξρίδνληαο ηελ αλάγλσζε απφ ηελ πιεπξά πνπ θέξεη ηνλ αγγιηθφ ηίηιν, ε ηζηνξία παξνπζηάδεηαη απφ ηελ νπηηθή ηνπ Βξεηαλνχ ήξσα θαη ε επλνεκέλε γιψζζα είλαη ζηα αγγιηθά. Αληίζεηα, αξρίδνληαο απφ ηε γαιιηθή πιεπξά ηνπ εμσθχιινπ, αλαθαιχπηνπκε ηελ ίδηα ηζηνξία λα ηελ αθεγείηαη ν Γάιινο ήξσαο θαη ε θχξηα γιψζζα είλαη ηφηε ηα γαιιηθά. πάληα πεξίπησζε βηβιίσλ είλαη θαη ην δηαδξαζηηθφ βηβιίν Découvrez.Who stole Granny?(1990) 102 πνπ επηηξέπεη ζηνλ/ελ αλαγλψζηε/ηξηα λα θηηάμεη ν ίδηνο ηελ ηζηνξία ηνπ. ε ζρέζε κε απηέο ηηο αθεγεκαηηθέο ηερληθέο ν/ε αλαγλψζηεο/ηξηα θαηεπζχλεηαη ζηα δηάθνξα θεθάιαηα ηεο ηζηνξίαο. Ζ αλάγλσζε γίλεηαη πην ελεξγεηηθή θαη απαηηεί θπζηθά κηα επαξθή γλψζε ησλ δχν γισζζψλ γηα λα είλαη δπλαηή ε πινήγεζε αλάκεζα θαη ζηνπο δχν. Απηά ηα ηδηαίηεξα έξγα παίδνπλ κε ηελ έλλνηα βηβιίν θαη ηηο ζπκβαηηθέο ζηξαηεγηθέο αλάγλσζεο. Δπηηξέπνπλ ζηνλ/ελ αλαγλψζηε/ηξηα λα αλαθαιχςεη κηα άιιε πξνζέγγηζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηδηαίηεξα ηεο δίγισζζεο αλάγλσζεο. Απφ ηελ παξάζεζε πνπ γίλεηαη πην θάησ θαη ηελ αλαιπηηθή πεξηγξαθή νξηζκέλσλ δίγισζζσλ βηβιίσλ, δηαπηζηψζεθε φηη λαη κελ παξνπζηάδνπλ νκνηφηεηεο σο πξνο ηελ ηζνξξνπεκέλε παξνπζία θαη ζπκκεηξία ησλ δχν γισζζψλ αιιά ππάξρνπλ εληνχηνηο δηαθνξέο σο πξνο ηε κνξθή θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο. Καη επέθηαζε θαη νη ρξήζεηο θαη νη ιεηηνπξγίεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ δελ είλαη αζθαιψο νη ίδηεο. 103 Πνιιέο ελδείμεηο είλαη δηάρπηεο πάλσ ζην εμψθπιιν, ζηηο ζειίδεο ησλ ηίηισλ, ζηα πεξηερφκελα ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ, νη νπνίεο δίλνπλ ην πλεχκα ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ηδέαο, δειαδή ηελ ηζνξξνπία γισζζψλ, ηε κνξθή θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο θαζψο θαη ζηνηρεία ηεο εηθνλνγξάθεζήο ηνπο. πγθεθξηκέλα, ζηε κειέηε ηνπ, ν Erin Whiteside 104 αλαθέξεη ηε ζεκαζία ησλ πεξηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ, ηε ζέζε ηνπο ζηελ ηειηθή ζειίδα, ηε ζρέζε ηνπο κεηαμχ ηνπο, ηε ζπκβνιή θαη δηακφξθσζε ηζφηηκσλ ζρέζεσλ ησλ δχν γισζζψλ θαη πνιιά ζηνηρεία θιεηδηά ηεο νξγάλσζήο ηνπο γχξσ απφ ην θείκελν. «Πνιιέο θνξέο ην κέγεζνο, ην πιάηνο, ε απφζηαζε θαη ην ρξψκα ησλ ηππνγξαθηθψλ ραξαθηήξσλ δελ εκθαλίδνληαη κε ζπλέπεηα ζηηο δχν γιψζζεο. Με απνηέιεζκα παηδηά πνπ δηάβαζαλ βηβιία πνπ παξνπζηάδνπλ κηα άληζε ηππνγξαθηθή θαηαλνκή, εμέθξαζαλ ηελ εληχπσζε φηη κηα απφ ηηο δχν γιψζζεο είρε πεξηζζφηεξα λα πεη απφ ηελ άιιε εθφζνλ θαηείρε κεγαιχηεξν ρψξν ζηε ζειίδα» 105. πρλά απηφ απαληά ζε ηερληθά πξνβιήκαηα ρσξηθήο δηάηαμεο, φηαλ ην βηβιίν δελ είρε αξρηθά μεθηλήζεη κε ηελ πξφβιεςε ηζφηηκεο δηαρείξηζεο ησλ δχν γισζζψλ. Πνιιέο θνξέο, πνιιά έξγα παξνπζηάδνπλ ηε κηα γιψζζα κε κηθξφηεξνπο ραξαθηήξεο ζε αληίζεζε κε ηελ άιιε γιψζζα. Οη ζπγγξαθείο ηνπ βηβιίνπ Building Bridges: multicultural resources for children πξαγκαηνπνίεζαλ έξεπλεο θαη ζπκπέξαλαλ φηη ζε ηέηνηεο δνκέο θαη δηαηάμεηο ηα παηδηά ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα κπνξεί λα ππνηηκνχλ ηε γιψζζα πνπ είλαη ιηγφηεξν πξνβεβιεκέλε. Απηή είλαη ε πεξίπησζε ησλ πξψησλ ρεηξνπνίεησλ δίγισζζσλ έξγσλ ζηα ζρνιεία: ε κεηάθξαζε ηνπ θεηκέλνπ ζηελ επνλνκαδφκελε κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα, ήηαλ γξακκέλε ζην ρέξη πάλσ ζε απηνθφιιεηεο εηηθέηεο, πξνζηηζέκελεο ζην αξρηθφ θείκελν, νπφηε γηλφηαλ ζαθέο φηη δελ έρεη ηελ ίδηα αμία κε ηε γιψζζα ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ, ζηα κάηηα ηνπ νπνηνπδήπνηε αλαγλψζηε, πνιχ πεξηζζφηεξν ηνπ ίδηνπ ηνπ παηδηνχ πνπ δελ έρεη αθφκε αλαπηχμεη πιήξσο ηε δπλαηφηεηα αληίιεςεο ησλ 102 Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. ζει Whiteside, E. (2007). Examining the relationship between bilingual books and multicultural curriculums..π.ζει Whiteside, E. (2007)..π. 105.π. ζει.7. 29

30 απνηειεζκάησλ ηεο κε ηζφηηκεο δηάηαμεο ησλ δχν γισζζψλ ζην ρψξν ηνπ βηβιίνπ, θαζψο θαη ε πξνζσπηθφηεηά ηνπο είλαη ππφ δηακφξθσζε 106. Ηζνξξνπία βέβαηα νθείιεη λα ηεξεί θαη ε εηθνλνγξάθεζε 107, φπσο γίλεηαη ζην αγγιν-αξαβηθφ παηδηθφ βηβιίν Brown Bear, Brown Bear, What Do You See? (1992), ζπγγξαθέαο Eric Carle, ησλ εθδφζεσλ Henry Holt and Co, ην νπνίν είλαη δίγισζζν θαη ζε άιιεο γιψζζεο κε δηεζλείο 108. Οη εηθνλνγξαθήζεηο, φπσο αλαθέξζεθε, είλαη πνιχ ζεκαληηθέο ζε έλα δίγισζζν βηβιίν δηφηη ππνζηεξίδνπλ ηνπο αλαγλψζηεο/ηξηεο ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ιεθηηθνχ πιηθνχ. Έηζη έλα παηδί πνπ δελ θαηέρεη ηε κηα απφ ηηο δχν γιψζζεο, ζα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη καδί κε ηε κεηάθξαζε, ηηο ελδείμεηο πνπ δίλνληαη ζηελ εηθφλα. Ζ εηθνλνγξάθεζε θαιφ ζα ήηαλ λα είλαη ζπλεπήο σο πξνο ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία πνπ θέξεη ην βηβιίν ρσξίο βέβαηα λα ππνθχπηεη ζε κηα θνιθινξηθή απεηθφληζε 109, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ην δίγισζζν εηθνλνιεμηθφ Tribal Alphabet (2008) by Nan Richardson, Umbrage Editions. ε κεξηθά βηβιία νη εηθνλνγξαθήζεηο ηνπο θνκίδνπλ πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνλ αλαγλψζηε/ηξηα ψζηε λα δηεπθνιχλνπλ ηελ θαηαλφεζε, αλνίγνπλ δξφκνπο θαη λα ηνπ πξνζθέξνπλ ελδείμεηο ηηο νπνίεο ζα εθκεηαιιεπζεί γηα λα δνκήζεη ην λφεκα ηεο αλάγλσζεο, ρσξίο λα πξνζηξέρεη πάληα ζε κηα εμσηεξηθή βνήζεηα- κεζάδνληα ή ιεμηθφ. Δπνκέλσο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ λα δηεξεπλψληαη φρη κφλν νη εηθνλνγξαθηθέο δηαηππψζεηο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ αιιά θαη ε ινγνηερληθφηεηα δειαδή ηα θεηκεληθά ιεθηηθά θαη νπηηθά ζηνηρεία θαη νη αθεγεκαηηθέο ηερληθέο πνπ αθνξνχλ ζηελ εμέιημε ηεο πινθήο, ην ζέκα, ηελ θαηαζθεπή θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ραξαθηήξσλ 110. Ζ θαιή κεηάθξαζε είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ βηβιίνπ. Αλ ην κεηαθξαζκέλν ζε κηα άιιε γιψζζα θείκελν δελ είλαη ηεο ίδηαο αηζζεηηθήο κε ην απζεληηθφ θείκελν, ην δίγισζζν βηβιίν ζα ράζεη ηελ αμία ηνπ ζηα κάηηα ησλ αλαγλσζηψλ. Ωζηφζν, ε κεηάθξαζε ιέμε πξνο ιέμε κάιινλ επηβάιιεηαη φηαλ ζηφρνο είλαη ε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ. Ζ κεηάθξαζε ηφηε νθείιεη λα είλαη φζν ην δπλαηφλ πηζηή. Γεδνκέλνπ φηη ζε έλα δίγισζζν βηβιίν, νη δχν γιψζζεο είλαη παξνχζεο ζην ίδην ρσξηθφ πιαίζην αλαπφθεπθηα γίλεηαη ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ δχν γισζζψλ. Ζ κεηάθξαζε επνκέλσο νθείιεη λα είλαη πηζηή, ψζηε ηα παηδηά λα κπνξνχλ λα αθνπκπήζνπλ ζην θείκελν ηεο κηαο γιψζζαο γηα λα θαηαιάβνπλ ην θείκελν ζηελ άιιε γιψζζα. Απηφ ηνπιάρηζηνλ πξνζπαζνχλ λα θάλνπλ κεξηθνί κεηαθξαζηέο θαηά ηε κεηαθξαζηηθή δηαδηθαζία. Ζ κεηάθξαζε ελφο θεηκέλνπ γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο δίγισζζνπ έξγνπ πξέπεη ινηπφλ λα γίλεη κε ηδηαίηεξε επαηζζεζία. Πνιχ ζεκαληηθφ είλαη λα επηηεπρζεί κηα ηζνξξνπία αλάκεζα ζηηο δχν γιψζζεο πνπ εκθαλίδνληαη ζην δίγισζζν βηβιίν. Μεξηθέο κεηαθξάζεηο είλαη γξακκαηηθά ζσζηέο αιιά ράλνπλ ην λφεκα ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ, κε απνηέιεζκα λα πξνθχπηεη έλα λέν θείκελν ρσξίο ην χθνο θαη ην λφεκα ηνπ πξσηνγελνχο. Ζ θαιή κεηάθξαζε ζέβεηαη ηελ αξρηθή ζπγγξαθηθή πξφζεζε. Γηα παξάδεηγκα αλ ην αξρηθφ θείκελν είλαη ζε θαζεκεξηλή γιψζζα, ζα πξέπεη λα έρεη ίδην επίπεδν γιψζζαο, ην δεπηεξνγελέο θείκελν 111. ην βηβιίν Jill et le haricot magique 112 ζηελ παξαιιαγή αγγιηθά- γαιιηθά, είλαη νινθάλεξν ζηηο πεξηζζφηεξεο δηπιέο ζειίδεο φηη ην αξρηθφ θείκελν είλαη ην αγγιηθφ θαη φηη ε γαιιηθή παξαιιαγή είλαη κηα κεηάθξαζε πνπ δελ απνδίδεη φιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ. Σν γαιιηθφ θείκελν δελ παξνπζηάδεη αληίζηνηρν χθνο, 106 Building Bridges: (1995). Multilingual resources for children, Multilingual Matters Ltd,.π. ζει Whiteside, Erin, (2007)..π Πξνζσπηθέο ζεκεηψζεηο απφ ην 3ν ζπλέδξην ηεο εθπαηδεπηηθήο δξάζεο Πνιχδξνκν ζηε Θεζζαινλίθε, (2013, Μάηνο), νκηιήηξηα Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π.: Σα δίγισζζα παηδηθά βηβιία. 110 Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π. (Μάηνο, 2013). Γίγισζζα βηβιία γηα παηδηά: πξώηνη πξνβιεκαηηζκνί. Δπηζηεκνληθφ πεξηνδηθφ Πνιχδξνκν. (6), ζει Whiteside, E. (2007). Examining the relationship between bilingual books and multicultural curriculums..π. ζει Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. ζει

31 νκνηνθαηαιεμίεο ή ηδηαίηεξν ξπζκφ. Ζ γαιιηθή αλάγλσζε είλαη ιηγφηεξν επράξηζηε. Αλ θαη γξακκαηηθά είλαη ζσζηή, δελ πξνθαιεί ηελ επραξίζηεζε πνπ θέξλεη ε πνηεηηθή θαη ην χθνο ηνπ αγγιηθνχ θεηκέλνπ. Ζ αμία ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ αλαγλσξίζηεθε κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ ινγνηερληθψλ βξαβείσλ. ηα βξαβεία απηά πεξηιακβάλνληαη ην Βξαβείν Pura Belpre, ην Ακεξηθαληθφ Βξαβείν Παηδηθήο θαη Νεαληθήο ινγνηερλίαο θαη ην Βξαβείν Μεμηθαλνακεξηθαληθνχ Παηδηθνχ Βηβιίνπ Thomas Rivera. Απηά ηα βξαβεία απνλεκήζεθαλ ζε βηβιία πνπ απεηθνλίδνπλ απζεληηθά ηζπαλν-αγγιφθσλεο θνπιηνχξεο. Σα επηιεγκέλα βηβιία φρη κφλν αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ ρξήζε ησλ δχν γισζζψλ, αιιά επηπιένλ θαηέρνπλ θαη ηα ηδηαίηεξα γλσξίζκαηα ζε ζπλάξηεζε κε ηελ πνηνηηθή πνιππνιηηηζκηθή ινγνηερλία 113. Γηα πεξαηηέξσ ππνζηήξημε απηήο ηεο έξεπλαο, δηεμήρζε κηα επηζθφπεζε ηεο δηαζέζηκεο δίγισζζεο ινγνηερλίαο ζηε Μεηξνπνιηηηθή Βηβιηνζήθε ηνπ Columbus (CML). Ζ Whiteside 114 έθαλε κηα έξεπλα γηα λα εμεηάζεη θξηηήξηα αμηνιφγεζεο δίγισζζσλ βηβιίσλ. Με ηελ νινθιήξσζε ηεο επηζθφπεζεο, θαηαξηίζηεθαλ ιίζηεο ησλ ζεηηθώλ θαη αξλεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ βξέζεθαλ ζηε ζπιινγή δίγισζζσλ βηβιίσλ ηεο CML. ηηο ζεηηθέο ηδηφηεηεο, πνπ θαηαγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα, ζπκπεξηιήθζεθε ην γλψξηζκα ηνπ βηβιίνπ πνπ ην θαζηζηνχζε θαηαλνεηφ, πξνζηηφ θαη ειθπζηηθφ πξνο ηνλ αλαγλψζηε: 1. Ζ αλαγξαθή ηνπ ηίηινπ ζε δχν γιψζζεο επεηδή βνεζά ηνλ αλαγλψζηε λα αλαγλσξίζεη ην βηβιίν σο δίγισζζν. 2. Κάζε θείκελν θαη πεξηθεηκεληθφ ζηνηρείν ηνπ βηβιίνπ, (πεξηερφκελα, ην γισζζάξη θαη ην επξεηήξην, θ.α.) ηνλίδεη εκθαηηθά φηη δελ πξνηηκάηαη ε κία γιψζζα έλαληη ηεο άιιεο. Έηζη αλαδεηθλχεηαη ε ηζφηηκε δηαρείξηζε ησλ δχν γισζζψλ/ πνιηηηζκψλ. 3. Ζ επθξηλήο ζχλδεζε κεηαμχ ηεο εηθνλνγξάθεζεο, ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ ζέκαηνο ηνπ βηβιίνπ, επεηδή βνεζά ηνπο αλαγλψζηεο λα θαηαιάβνπλ κέξνο ηνπ άγλσζηνπ ιεμηινγίνπ. 4. Ο επηηνληζκφο ιέμεσλ ή θξάζεσλ πνπ βνεζά ηνπο αλαγλψζηεο λα επηθεληξσζνχλ ζε έλλνηεο, ελζαξξχλνπλ ηε γιψζζα θαη ηε δηαπνιηηηζκηθφηεηα. 5. Ζ ελζσκάησζε πξνιφγνπ, νδεγηψλ, ζεκεηψζεσλ γηα ηνπο γνλείο, εηθνλνγξαθεκέλνπ ιεμηθνχ, νδεγνχ πξνθνξάο, ράξηε θαη πιεξνθνξηψλ γηα ηε γιψζζα θαη ηελ θνπιηνχξα πξνζζέηνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή αμία ηνπ βηβιίνπ. Ωζηφζν ζεκεηψζεθαλ ζε θάπνηα δίγισζζα βηβιία αξλεηηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο: 1. Ζ αλαπαξαγσγή πνιηηηζκηθψλ ζηεξενηχπσλ. 2. Ζ κε πηνζέηεζε ησλ θξηηεξίσλ ηεο ινγνηερληθήο αμίαο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ. 3. Σν ππεξβνιηθφ πιήζνο πιεξνθνξηψλ πνπ θαζηζηνχζε ηα βηβιία πεξίπινθα. 4. Οη θαληαρηεξέο εηθφλεο ζε έλα δίγισζζν βηβιίν επεηδή επηζθηάδνπλ ην ζεκαληηθφ θείκελν θαη δελ απεηθφληδαλ επαθξηβψο ην πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα ζην νπνίν εζηηάδνπλ. 5. Ζ κε αξκνληθή ζχλδεζε εηθφλαο- θεηκέλνπ, κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη ε θαηαλφεζε κηαο άγλσζηεο γιψζζαο αθφκε δπζθνιφηεξε. 113 White, (2002). ην: Whiteside, E. (2007)..π. ζει Whiteside, E. (2007)..π. ζει

32 6. Καη ηέινο, ε θπξηαξρία κηαο γιψζζαο πνπ ήηαλ ην πην θξίζηκν θαη ην ζπνπδαηφηεξν δήηεκα πνπ αλέθπςε απφ ηελ επηζθφπεζε ησλ βηβιίσλ 115. πλνςίδνληαο απηφ ην κέξνο γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ηα ησξηλά δίγισζζα βηβιία ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο πνιπάξηζκα θξηηήξηα κε ζηφρν ηελ δηαξθή βειηίσζή ηνπο. Γίλεηαη ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ φιε νξγάλσζε, ηνλ αξρηθφ ζρεδηαζκφ, ηελ δνκή, ηελ εηθνλνγξάθεζε θαη ηε κεηάθξαζε. Γηα λα είλαη έλα δίγισζζν βηβιίν πνηφηεηαο θαη λα επηηξέπεη ζην παηδί κηα ελδηαθέξνπζα θαη παξαγσγηθή είζνδν ζηηο δχν γιψζζεο, θαη νη παξακηθξέο ιεπηνκέξεηεο έρνπλ ζεκαζία. Απηά ηα ηδηαίηεξα ζηνηρεία ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ ζα αλαπηπρζνχλ θαη ζα αλαιπζνχλ κε ιεπηνκέξεηεο παξαθάησ. 115 Whiteside, E. (2007)..π. 32

33 1.3. κοπιμόηηηερ και λειηοςπγία δίγλυζζυν βιβλίυν θνπηκφηεηα Θεσξνχκε ζθφπηκν λα εζηηάζνπκε ζηηο πξνθιήζεηο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ, ζην θνηλφ ηνπο θαη ζηε ρξήζε ηνπο. Καηαξρήλ αο αλαθέξνπκε φηη ζε κηα θνηλσλία πνπ ζέβεηαη θαη πξνσζεί ηηο ζχγρξνλεο αμίεο, ε παηδηθή ινγνηερλία έρεη πξσηεχνπζα ζέζε ζηε δηακφξθσζε ηνπ λένπ αλζξψπνπ. Δίλαη απηή πνπ ηξνθνδνηεί θαη δηακνξθψλεη ηελ ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή ζχλζεζε ηνπ παηδηνχ, εθείλνπ πνπ θξχβεη κέζα ηνπ ηε δεκηνπξγηθή δχλακε πνπ αλαγελλά ηελ θνηλσλία. Καη κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη θαηά πεξίπησζε έλαλ ζεκαληηθά ζπκπιεξσκαηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε απηή. Ζ ηαχηηζε κε ηνπο ραξαθηήξεο κηαο ηζηνξίαο δίλεη ζην παηδί ηελ επθαηξία λα απνθηήζεη ελζπλαίζζεζε 116. Απηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ παηδηθή ινγνηερλία είλαη φηη ηαπηφρξνλα αλήθεη ζην ινγνηερληθφ ζχζηεκα αιιά θαη ζην εθπαηδεπηηθφ ή επξχηεξα ζην πνιηηηζκηθφ. Δπνκέλσο ε παηδαγσγηθή ή ε εθπαηδεπηηθή πξφθιεζε ησλ βηβιίσλ γηα παηδηά είλαη έλα αλαπφθεπθην ζέκα. Φπζηθά θαη ν ζηφρνο ηεο ςπραγσγίαο θαη ηεο επραξίζηεζεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάγλσζε είλαη ηζρπξφο. Μεξηθά έξγα ζπλδπάδνπλ ηνπο δχν ζηφρνπο αιιά δελ ηθαλνπνηνχλ παξά έλαλ απφ ηνπο δχν. πρλά νη παηδαγσγηθνί ζηφρνη πξηκνδνηνχληαη. Ο Bertrand Ferrier παξαηεξεί ζρεηηθά κε απηφ φηη «ε λνκηκνπνίεζε ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο δηέπεηαη ινηπφλ απφ ηελ επίδεημε ελφο παηδαγσγηθνχ ελδηαθέξνληνο ηνπ βηβιίνπ 117». Σν δίγισζζν βηβιίν πνιχ ιηγφηεξν κάιινλ απφ νπνηνδήπνηε άιιν παηδηθφ έξγν δελ κπνξεί λα μεθχγεη απφ ηελ παηδαγσγηθή ηνπ δηάζηαζε. Πνιιέο θνξέο κάιηζηα θαη εζθαικέλα, έλα βηβιίν αμηνινγείηαη απφ ηε δπλαηφηεηά ηνπ λα πξνβάιεη ξεηά έλα παηδαγσγηθήο αμίαο δηδαθηηθφ κήλπκα, ελψ ππνηηκάηαη ε ινγνηερληθή ηνπ αμία. Αλαπφθεπθηα θαη ηα δίγισζζα βηβιία, ηαπηφρξνλα ζην αξρηθφ ζηάδην ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο ζηφρεπαλ ζηελ αληαπφθξηζε πνιχ ζπγθεθξηκέλσλ αλαγθψλ ηεο γιψζζαο. ηε Γαιιία ηα ηειεπηαία ρξφληα, πνιιά άξζξα γχξσ απφ ην ζέκα ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ είλαη γξακκέλα απφ ηελ Christine Hélot, εθπαηδεπηηθφ θαη εξεπλήηξηα ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Απηέο νη έξεπλεο έγηλαλ κε ηελ νπηηθή κηα παηδαγσγηθήο ρξήζεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ. Πξάγκα πνπ επηβεβαηψλεη γηα κηα θνξά αθφκε φηη ην ελδηαθέξνλ ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ βξίζθεηαη ζε πεξηβάιινλ ζρνιηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ 118. «Σα δίγισζζα βηβιία εμππεξεηνχλ κηα θαζνδεγεκέλε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο. Υξεζηκεχνπλ σο έλα κέζν πην απνηειεζκαηηθφ γηα λα κάζεη θάπνηνο κηα γιψζζα θαζψο ην μέλν ιεμηιφγην δίλεηαη κέζα ζην πεξηερφκελφ ηνπο θαη επνκέλσο γίλεηαη πην εχθνια ε αθνκνίσζε/ εθκάζεζε 119». Κχξηνο ζηφρνο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ είλαη λα ηα δηαβάζεη ην παηδί γηα λα πξνπνλεζεί, λα εμαζθεζεί, λα κειεηήζεη κηα λέα γη απηφ γιψζζα, δίλνληαο ηνπ ηε ζηήξημε ηεο κεηξηθήο ηνπ γιψζζαο. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ηα δίγισζζα βηβιία κπνξνχλ επίζεο λα ρξεζηκεχζνπλ ζηελ εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο ρσξίο σζηφζν απαξαίηεηα λα ζηνρεχνπλ ζηελ ηζφξξνπε εθκάζεζε ησλ δχν γισζζψλ 120. Αθφκε, ε εθκάζεζε γισζζψλ δηαζέηεη θαη ην επηπξφζζεην φθεινο ηεο ελζάξξπλζεο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ γηα κεηαγλψζε, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ζπζρεηίζνπλ φζα γλσξίδνπλ γηα ηε δηθή ηνπο γιψζζα κε έλαλ λέν ηχπν θεηκέλνπ 121. Παξαηεξψληαο θαη ζπγθξίλνληαο δηάθνξεο γιψζζεο γίλνληαη 116 Αλαγλσζηφπνπινο, B. (1997). Σέρλε θαη Σερληθή ηνπ παξακπζηνύ. Αζήλα: Καζηαληψηε, ζει Ferrier, B. (2009). Tout n`est pas littérature! La littérarité à l épreuve des romans pour la jeunesse Presses universitaires de Rennes, ζει Lingelser, C. (2011). Les livres bilingues dans la littérature de jeunesse..π. 119 Agosto, (1997). ην Whiteside, E. (2007)..π. ζει Baker, C., (2001). Δηζαγσγή ζηε δηγισζζία θαη ηε δίγισζζε εθπαίδεπζε,.π. ζει Agosto, (1997). ην: Whiteside, E. (2007). Examining the relationship between bilingual books and multicultural curriculums, a Senior Honor Thesis, the Ohio State University, March, ζει

34 πεξηζζφηεξν ηθαλνί λα ζπζρεηίζνπλ ηνπο γισζζηθνχο κεραληζκνχο ηεο κεηξηθήο θαη ηεο μέλεο γιψζζαο απνθεχγνληαο ηνπο θηλδχλνπο κηαο γισζζηθήο πφισζεο 122. Μάιηζηα ζρεηηθέο κειέηεο 123 πνπ έρνπλ εθπνλεζεί αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε πνπ παξαηεξείηαη αλάκεζα ζηε δηγισζζία θαη ηε λνεηηθή αλάπηπμε αλαθέξνπλ πσο ηα ακθηδχλακα δίγισζζα άηνκα παξνπζηάδνπλ θάπνην γλσζηηθφ πξνβάδηζκα ζε ζρέζε κε ηα κνλφγισζζα, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη πσο απνπζηάδεη θαη ν αληίινγνο. Έρεη δηαπηζησζεί 124 φηη ην δίγισζζν άηνκν παξνπζηάδεη πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο λα αλαπηχμεη ηελ επειημία θαη ηελ πνιππινθφηεηα ηεο ζθέςεο ηνπ απφ φηη ην άηνκν πνπ ρξεζηκνπνηεί κφλν κία γιψζζα. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή νη δίγισζζνη γηα θάζε αληηθείκελν ή ηδέα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ην επεμεξγαζηνχλ κέζα απφ δχν ή θαη πεξηζζφηεξεο ιέμεηο θαη επνκέλσο κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ κεγαιχηεξε πνηθηιία ζπλεηξκψλ απφ φ,ηη νη κνλφγισζζνη. Θεηηθή ζπλάθεηα παξαηεξήζεθε αλάκεζα ζηε δηγισζζία θαη ηε κεηαγισζζηθή ζπλείδεζε. Γηαπηζηψζεθε γηα παξάδεηγκα φηη ηα ηζφξξνπα δίγισζζα άηνκα παξνπζηάδνπλ ζπλνιηθά κεγαιχηεξε ηθαλφηεηα ζην λα αλαιχνπλ ηε γλψζε ηνπο γηα ηε γιψζζα θαη λα ηε ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν επέιηθηα θαη δεκηνπξγηθά. Δπηπξφζζεηα λεφηεξεο κειέηεο 125 ζρεηηθά κε ηε κεηαγισζζηθή ζπλείδεζε ησλ δίγισζζσλ αηφκσλ, πνπ εζηηάδνπλ πεξηζζφηεξν ζηε δηαδηθαζία ηεο ζθέςεο θαη φρη ηφζν ζηα πξντφληα ηεο, αλαθέξνπλ πσο νη δίγισζζνη εκθαλίδνπλ κία απμεκέλε ηθαλφηεηα ζην λα ζθέθηνληαη θαη λα ζηνράδνληαη φζνλ αθνξά ζηε θχζε θαη ζηε ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο θαη ππεξέρνπλ ησλ κνλφγισζζσλ ζε φ,ηη αθνξά ηνλ γλσζηηθφ έιεγρν ησλ γισζζηθψλ δηεξγαζηψλ. Μπνξνχλ γηα παξάδεηγκα κε κεγαιχηεξε επρέξεηα λα αλαγλσξίζνπλ πφηε κία πξφηαζε είλαη γξακκαηηθά ή ζπληαθηηθά ζσζηή θαη αληηιακβάλνληαη θαιχηεξα ηηο ζεκαζίεο ησλ ιέμεσλ. Με ηε βνήζεηα ινηπφλ ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ, ην παηδί ζα δνκήζεη ηε γλψζε ηνπ ζε κηα γιψζζα ή ζα ελδπλακψζεη ηε δηγισζζία ηνπ, αλ γλσξίδεη ηηο δχν γιψζζεο. Σν δίγισζζν βηβιίν ζα ηνπ ρξεζηκεχζεη λα θάλεη ζπγθξίζεηο, λα θαηαιάβεη ηηο απνρξψζεηο αλάκεζα ζηηο γιψζζεο, λ αλαπηχμεη έλα ιεμηιφγην πην ηδησκαηηθφ. Δπηπιένλ, ζα εζηηάζεη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία κεηαθέξνληαη κέζσ ηεο γιψζζαο, ζα δηαπηζηψζεη φηη κεξηθνί φξνη είλαη θνληηλνί ζηε κηα ή ζηελ άιιε γιψζζα θαη ηέινο, ζα πξνβιεκαηηζηεί ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε ηνπ θεηκέλνπ» 126. Αθφκα θαη αλ δελ γλσξίδεη θαιά ηηο δχν γιψζζεο, ν αλαγλψζηεο ζα αλαδεηήζεη ελδείμεηο θαη ζηηο δχν παξαιιαγέο, ζα παξαηεξήζεη ηε ζεηξά ησλ ιέμεσλ, ην λφεκα ηνπ θεηκέλνπ, ην κήθνο ησλ θξάζεσλ, ζα βαζηζζεί ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ πηζαλφλ θέξλνπλ νη εηθνλνγξαθήζεηο, ζα θάλεη ππνζέζεηο θαη ζα δνκήζεη ηελ θαηαλφεζε ηνπ. 127 Γελ κπνξνχκε λα αξλεζνχκε ηελ παηδαγσγηθή δπλακηθή ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ θαζψο επηηξέπνπλ κηα έξεπλα 128 πάλσ ζηελ πξνθνξηθή θαη γξαπηή γιψζζα, ηε θσλνινγία, ηε ζχληαμε, ηα ζπζηήκαηα γξαθήο, ην ιεμηιφγην. Ο δηγισζζηθφο γξακκαηηζκφο, δειαδή ε ηθαλφηεηα αλάγλσζεο θαη γξαθήο ζε δχν ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο, ζπλδέεηαη κε ηελ αθαδεκατθή επίδνζε ησλ θνηηεηψλ πνπ κηινχλ ηα αγγιηθά σο 122 Moumtzidou, Α. (2005). L éducation interculturelle et éveil aux langues et aux cultures a l âge précoce: le cas de la maternelle grecque, réalité et perspectives, Université du Rouen, Département des Sciences du Langage et de la Communication Equipe d accueil Gerfilnt, Rouen, Octobre, ζει Ricciardelli, L., A. (1992). Creativity and bilingualism, Journal of Creative Behavior, 26 (4), ζει Ricciardelli, L., A. (1992)..π. 125 Galambos, Hakuta (1988). ην: αθειιαξνπνχινπ, Δπ., Γηγισζζία θαη ηξόπνη δηαρείξηζήο ηεο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε. ζ.3. Αλαθηήζεθε ζηηο 15/6/ Perregaux, Ch. (2009)..π. ζει Perregaux, Ch. (2009)..π..ζει Collier,(1992), Hakuta, (1986), Snow, (1990). ην: Ernst-Slavit, G., Mulhern, M. (2003)..π. 34

35 δεχηεξε γιψζζα (επεηδή αθνξά αγγιφθσλνπο εθπαηδεπηηθνχο) 129. Ο δηγισζζηθφο γξακκαηηζκφο εληζρχεηαη κε ηηο δεμηφηεηεο αιθαβεηηζκνχ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αιιαγή απφ ηε κηα γιψζζα ζηελ άιιε - εηδηθά φηαλ θαη νη δχν γιψζζεο ρξεζηκνπνηνχλ ην ίδην ζχζηεκα γξαθήο 130. Γηα παξάδεηγκα, ηα παηδηά ησλ νπνίσλ ε πξψηε γιψζζα είλαη ηα ηζπαληθά, γαιιηθά, ηηαιηθά, γεξκαληθά, ή πνξηνγαιηθά κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ κεξηθά απφ ηα γξάκκαηα θαη ηνπο ήρνπο ζηα αγγιηθά δεδνκέλνπ φηη φιεο απηέο νη γιψζζεο ρξεζηκνπνηνχλ ην ιαηηληθφ αιθάβεην. Έηζη, ε ππνζηήξημε ηεο αλάπηπμεο ηνπ δηγισζζηθνχ γξακκαηηζκνχ, είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ παηδηψλ απφ νηθνγέλεηεο ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ γηα ηελ επηηπρία ηνπο ζε εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα Ernst-Slavit, G., Mulhern, M., (2003). Bilingual Books: Promoting Literacy and Biliteracy in the Second-Language and Mainstream Classroom, International Reading Association, Posted September 2003, Inc, Reading Online, Αλαθηήζεθε απφ ην δηαδίθηπν ζηηο 15/06/ π. 131.π. 35

36 Δλσηηθή δηάζηαζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ Ζ ινγνηερλία δελ έρεη ζθνπφ κφλν λα επαηζζεηνπνηεί θαη λα ζπγθηλήζεη ηνπο αλαγλψζηεο δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ. Ο παξάιιεινο ξφινο ηεο είλαη λα πιεξνθνξήζεη, λα πξνβιεκαηίζεη θαη λα δηακνξθψζεη αμίεο θαη ζηάζεηο δσήο, λα πξνβάιεη ηδενινγία 132. Αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλεο ζθνπηκφηεηεο πνπ ζπγθιίλνπλ ζην λα θαιιηεξγεί ζην παηδίαλαγλψζηε κηα ζεηηθή απνδνρή νξηζκέλσλ θνηλσληθν- πνιηηηζκηθψλ αμηψλ πνπ κνηξάδεηαη ν ζπγγξαθέαο κε ην αθξναηήξην ηνπ θαη αθνξνχλ ηε ζεκεξηλή εζηθή θαη ήζε. Γη απηφ ινηπφλ νη ζπγγξαθείο παηδηθψλ βηβιίσλ ζεσξνχλ ιίγν-πνιχ θαζήθνλ ηνπο λα δψζνπλ ζην παηδί ηδενινγηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ είηε ζηνρεχνπλ λα ηνπ εκπεδψζνπλ, θαη λα δηαησλίζνπλ, θάπνηεο απνδεθηέο αμίεο ή, αληίζεηα, λα αληηδξάζνπλ ζηηο θπξίαξρεο αμίεο ζηηο νπνίεο νη ίδηνη αληηηίζεληαη 133. O φξνο «πνιππνιηηηζκηθή ινγνηερλία» φπσο ππνγξακκίδεη ε Μέλε Καλαηζνχιε 134, είλαη κάιινλ αδφθηκνο ζηα ειιεληθά, ελψ αθφκε θαη φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη δηεζλψο δελ παχεη λα ππξνδνηεί ζπδεηήζεηο γηα κηα επαξθή νξηνζέηεζε. Ζ επηινγή παηδηθψλ βηβιίσλ γηα ηε δεκηνπξγία ελφο πνιππνιηηηζκηθνχ πξνγξάκκαηνο απνηειεί έλαλ πνιχ επαίζζεην ηνκέα, ζηνλ νπνίν ε ζπκθσλία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θαζίζηαηαη ηδηαίηεξα δχζθνιε. Αθφκε θαη ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ πνπ, ιφγσ θνηλσληθψλ ηδηαηηεξνηήησλ, ρξφληα ηψξα ηνπο απαζρνινχζαλ παξφκνηα ζέκαηα, ε θαηάζηαζε δελ είλαη ηδαληθή, ηφζν αλαθνξηθά κε ηα ινγνηερληθά βηβιία -ρσξίο λα εμαηξνχληαη νχηε ηα βξαβεπκέλα - φζν θαη κε ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα 135. Απφ ηελ άιιε, ηφζν ν αξηζκφο φζν θαη ην πεξηερφκελν ησλ βηβιίσλ κε πνιππνιηηηζκηθφ πεξηερφκελν εμαξηάηαη απφ πνηθίινπο παξάγνληεο. Κπξίαξρνη θαίλεηαη λα είλαη νη νηθνλνκηθνί, θαζψο θαζνξίδνπλ ζπρλά θαη ηε δηακφξθσζε ηεο εθδνηηθήο επηινγήο. Καζνξηζηηθνί είλαη θαη νη θνηλσληθνί, θαζψο ην είδνο ησλ κεηνλνηήησλ πνπ βξίζθνληαη κε κία ρψξα πξνζαλαηνιίδνπλ ηηο εθδνηηθέο επηινγέο 136. ε κηα πξνζπάζεηα λα θαηαγξαθεί ε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζήκεξα ζηε ινγνηερλία γηα κηθξφηεξα παηδηά ζηελ Διιάδα ζα επηζήκαλε θάπνηνο φηη εθείλν πνπ ζίγνπξα ηελ ραξαθηεξίδεη είλαη ε παξνπζία παηδηθψλ βηβιίσλ κε ζαθψο δηαπνιηηηζκηθή πξφζεζε. Ζ Διιάδα, κηα ρψξα πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα δέρεηαη έλα κεγάιν κεηαλαζηεπηηθφ ξεχκα, δείρλεη αθφκε απξνεηνίκαζηε απέλαληη ζηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλνληαη. Ζ παηδηθή ινγνηερλία ζέιεη λα ζπκβάιεη κε ην κέζν πνπ δηαζέηεη ζηελ πξνψζεζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ηδέαο. ην θείκελν θαη ζηελ εηθνλνγξάθεζε ησλ βηβιίσλ ε ξαηζηζηηθή πξνθαηάιεςε πνιχ ζπρλά ππεηζέξρεηαη κε ηε κνξθή ζηεξενηππηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζε αλζξψπνπο πνπ αλήθνπλ ζε άιιεο θπιέο. πλήζσο, ε έιιεηςε ιεπηνκεξεηψλ δεκηνπξγεί ππεξαπινπζηεπηηθέο εηθφλεο γεκάηεο ζπκβάζεηο, φπνπ πνιιέο θνξέο ην ζθίηζν νδεγεί ζε θαξηθαηνχξα. Αλαδεηθλχεηαη επίζεο φηη ελψ ηα κέιε ηεο ιεπθήο θπιήο δηαηεξνχλ αθέξαηε ηελ αηνκηθφηεηα ηνπο, φινη νη ππφινηπνη απιψο θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε εθπξνζψπνπο θπιήο κε ηα ίδηα αθξηβψο ραξαθηεξηζηηθά. Έηζη, φινη νη θάηνηθνη ηεο Αθξηθήο εκθαλίδνληαη κε ζαξθψδε ρείιε, ελψ φινη νη Κηλέδνη θνξνχλ αθξηβψο ηα ίδηα ξνχρα θαη παλνκνηφηππα θαπέια εκεξηδίδνπ, Δ. Παηδηθή ινγνηερλία θαη εηεξόηεηα: δηαρξνληθά ζηεξεόηππα θαη πξνθαηαιήςεηο. Αλαθηήζεθε απφ ην δηαδίθηπν ζηηο 10/07/ Καλαηζνχιε, Μ. (2000). Ιδενινγηθέο Γηαζηάζεηο ηεο Παηδηθήο Λνγνηερλίαο, φ.π. ζει Καλαηζνχιε, Μ. (2002). Ακθίζεκα ηεο Παηδηθήο Λνγνηερλίαο: Αλάκεζα ζηελ Διιεληθόηεηα θαη ηελ Πνιππνιηηηζκηθόηεηα. Αζήλα: χγρξνλνη Οξίδνληεο, ζει Stotsky, (1994), Albers, (1996), Reimer, (1992). ην: Καλαηζνχιε, Μ. (2002). Ακθίζεκα ηεο Παηδηθήο Λνγνηερλίαο: Αλάκεζα ζηελ Διιεληθόηεηα θαη ηελ Πνιππνιηηηζκηθόηεηα..π. ζει Harris, (1996). ην: Γηαλληθνπνχινπ, Α. Α. (Ηνχιηνο, 2009). Άκεζα θαη έκκεζα ηδενινγηθά κελχκαηα ζην δηαπνιηηηζκηθφ εηθνλνγξαθεκέλν παηδηθφ βηβιίν, Κείκελα, (9), Αλαθηήζεθε ζηηο 20/6/ Aoki, (1980). ην: Γηαλληθνπνχινπ, Α., Α. (2009). φ.π. 36

37 Αθφκε θαη ην ηνπίν ηεο ρψξαο είλαη δπλαηφλ λα αληαλαθιά ζηεξενηππηθέο απφςεηο βαζηζκέλεο ζηελ ηνπξηζηηθή άπνςε γηα απηήλ. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη αθφκε θαη ζηελ ίδηα εηθφλα είκαζηε ζε ζέζε λα δηαθξίλνπκε ζαθείο ηδενινγηθέο πξνεθηάζεηο, νξηζκέλεο θνξέο δηακεηξηθά αληίζεηεο κεηαμχ ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ, αλάκεζα ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αληηξαηζηζηηθήο ινγνηερλίαο ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε χπαξμε ινγνηερληθψλ εξψσλ απφ δηαθνξεηηθνχο ιανχο ζε ξφινπο πξσηαγσληζηηθνχο, ρσξίο ζηεξενηππηθνχο ραξαθηήξεο, θαη κε ζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά 138. Ζ κνληέξλα φςε ηεο δσήο άιισλ ιαψλ, κε ηελ πνιπρξσκία θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηά ηεο, ζπληειεί ζηελ απνδπλάκσζε ησλ εζληθψλ ζηεξενηχπσλ 139. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξνηείλεηαη λα θαηαβιεζεί απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ψζηε ηα βηβιία πνπ ζα επηιεγνχλ λα αθνξνχλ δηαθνξεηηθέο πιεπξέο ηεο δσήο απηψλ ησλ ιαψλ. Αλ, γηα παξάδεηγκα, φια ηα βηβιία κε Αθξηθαλνχο ήξσεο πεξηνξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζε ζθελέο ηεο αγξνηηθήο ηνπο δσήο, ηα παηδηά ηείλνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζηεξενηππηθέο εηθφλεο γηα απηνχο ηνπο ιανχο, αθνχ ζεσξνχλ φηη φινη γηα παξάδεηγκα νη Αθξηθαλνί δνπλ ζε θαιχβεο ζηε δνχγθια, βαδίδνπλ μππφιπηνη, φιεο νη γπλαίθεο ηνπο θνξνχλ ηνπξκπάληα ζην θεθάιη θ.ιπ Ζ δηαπνιηηηζκηθή ινγνηερλία ππνζηεξίδεηαη θαιχηεξα κε ηελ αλάδεημε ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη αληαλαθινχλ θαζνιηθέο θαη παγθφζκηεο αμίεο. Γηφηη αλ μεθηλήζνπκε απφ φζα καο ελψλνπλ, κπνξνχκε κεηά λα πξνρσξήζνπκε ζε φζα καο δηαθξίλνπλ θαη καο θάλνπλ μερσξηζηνχο 141. Απηφλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνηείλνπλ νη εθδφζεηο Jasmin θαη L Harmattan γηα ηα δίγισζζα βηβιία πνπ απνηεινχλ έλαλ πνιηηηζκηθφ ζεζαπξφ ρσξίο ζχλνξα γηα ηνπο λεαξνχο αλαγλψζηεο 142.Ο Saad Bouri, ηδξπηήο ησλ εθδφζεσλ Jasmin εμεγεί θαζαξά ηε ζέζε ηνπ: «ε εθδνηηθή καο γξακκή είλαη λα θάλνπκε ηνπο αλαγλψζηεο καο λα αλαθαιχςνπλ δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο 143». Παξαζέηεη επίζεο φηη «έλαο απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο δίγισζζεο ινγνηερλίαο είλαη λα αλαδνκήζεη ν αλαγλψζηεο θείκελα ζηελ γιψζζα-πεγή. Υάξε ζηηο δίγισζζεο εθδφζεηο ν αλαγλψζηεο, αθφκα θαη αλ δελ θαηέρεη ηέιεηα ηελ γιψζζα-πεγή έρεη ηε δπλαηφηεηα λα κπνξέζεη λα εθηηκήζεη ην θείκελν ζηελ πξσηφηππε αηζζεηηθή ηνπ δηάζηαζε ρσξίο λα ράλεη ηίπνηα απφ ην πεξηερφκελν, λα κπνξεί λα θαηαιαβαίλεη ηα ινγνπαίγληα, ηηο ινγνηερληθέο εθθξάζεηο ζην πξσηφηππν ηνπο πιαίζην» 144. ιν θαη πεξηζζφηεξν δηαπηζηψλεηαη φηη ηα παηδηά έξρνληαη ζην ζρνιείν κε δνκεκέλα ζηεξεφηππα, θάπνηα απφ ηα νπνία κάιηζηα είλαη αξθεηά ηζρπξά. Απηά ηα ζηεξεφηππα πνιιέο θνξέο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ απαμησηηθή ζθέςε γηα νξηζκέλεο νκάδεο «δηαθνξεηηθψλ» 145. Σα θείκελα παηδηθήο ινγνηερλίαο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ σο έλα εξγαιείν ρξήζηκν γηα ηελ επαθή θαη γλσξηκία ησλ παηδηψλ κε άιινπο πνιηηηζκνχο, ζην πιαίζην ηεο δηαπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο. Κχξηνο ζηφρνο ηεο είλαη ε παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θνηλσλία πνπ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κέζα απφ νξγαλσκέλεο παξεκβάζεηο γηα ηελ άξζε ησλ ζηεξενηχπσλ, ησλ πξνθαηαιήςεσλ, ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ. 138 Harris, (1993) ην: Γηαλληθνπνχινπ, Α. Α. (2009). φ.π. 139 Καξαγηάλλε, Μ. (Ηνχιηνο, 2009). Εεηήκαηα Φπιεηηθήο θαη Δζλνηηθήο Σαπηφηεηαο ζηε Λνγνηερλία γηα Παηδηά θαη Νένπο: Απφ ηελ Πξνθαηάιεςε ζηελ Πνιηηηθή ηεο Ηζφηεηαο, Κείκελα. om_content&itemid=88, Αλαθηήζεθε ζηηο 20/6/ Γηαλληθνπνχινπ, Α. Α. (2009). Άκεζα θαη έκκεζα ηδενινγηθά κελύκαηα ζην δηαπνιηηηζκηθό εηθνλνγξαθεκέλν παηδηθό βηβιίν..π. 141 Cai, (2002). ην: Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π., φ.π., Γίγισζζα βηβιία γηα παηδηά: πξψηνη πξνβιεκαηηζκνί, ζει Nau, M. (2008). Le petit Rat de Walliset Futuna ; Kote ki i kuma o Uvea mo Futuna, Contes des quatre vents, L Harmattan Jeunesse. 143 Article internet, interview de Saad Bouri : π. 145 Νηνιηνπνχινπ, Δ. (2005). ύγρξνλα πξνγξάκκαηα ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Αζήλα: Γαξδαλφο, Γ. - Σππσζήησ, ζει

38 Ζ πξνζρνιηθή αγσγή απνηειεί ηε βάζε φρη κφλν κηαο επηηπρεκέλεο έληαμεο ησλ λεπίσλ κεηαλαζηεπηηθήο θαηαγσγήο, αιιά θαη ηεο ζθπξειάηεζεο κηαο πγηνχο ζπλείδεζεο φισλ ησλ παηδηψλ θαη κειινληηθψλ πνιηηψλ, πέξα απφ ζηεξεφηππα θαη πξνθαηαιήςεηο, κε ζεβαζκφ ζηνλ ζπλάλζξσπν θαη ηελ εηεξφηεηα, κε απνδνρή, αλεθηηθφηεηα θαη δηάζεζε γηα εηιηθξηλή επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία, πνπ είλαη ε πεκπηνπζία ηεο δηαπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο ηεο πνιχρξσκεο θνηλσλίαο καο 146. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηφρνπο ζηνλ Οδεγφ ηεο λεπηαγσγνχ είλαη ν ζεβαζκφο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ παηδηνχ θαη ηεο πνιηηηζκηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο 147. Ζ παηδηθή ινγνηερλία ζην ζχγρξνλν λεπηαγσγείν κπνξεί λα απνηειέζεη ην θέληξν θαη ηελ αθεηεξία πνιιψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ππεξεηνχλ πνιιαπινχο ζηφρνπο δηαπνιηηηζκηθήο αγσγήο. Ζ Margaret Meek ζεσξεί φηη ε ινγνηερλία γηα παηδηά, ηδηαίηεξα ηα παξακχζηα θαη ηα βηβιία κε εηθφλεο, πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη απφ ηελ θξηηηθή σο κηθξνγξαθία ηεο ινγνηερλίαο, σο ηα πξσηνγελή ινγνηερληθά είδε θαη θφξκεο γξαθήο πην εμειηγκέλσλ αθεγήζεσλ. Ζ ινγνηερλία γηα παηδηά πξνζθέξεη ζηνλ αλαγλψζηε ηελ πξψηε ινγνηερληθή ηνπ εκπεηξία κε ηελ νπνία εηνηκάδνληαη νη πξνζδνθίεο ηνπ γηα ην ηη είλαη ινγνηερλία 148. ε κηα θνηλσλία πνπ ζέβεηαη θαη πξνσζεί ηηο ζχγρξνλεο αμίεο, ε παηδηθή ινγνηερλία αλαδεηθλχεηαη θαη θαηέρεη πξσηεχνπζα ζέζε ζηνπο παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηνπ λένπ αλζξψπνπ. Δίλαη απηή πνπ ηξνθνδνηεί θαη δηακνξθψλεη ηελ ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή ζχλζεζε ηνπ παηδηνχ, εθείλνπ πνπ θξχβεη κέζα ηνπ ηε δεκηνπξγηθή δχλακε πνπ πξνσζεί θαη αλαγελλά ηελ θνηλσλία. Ζ ηαχηηζε κε ηνπο ραξαθηήξεο κηαο ηζηνξίαο δίλεη ζην παηδί ηελ επθαηξία λα θαηαλνήζεη ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ άιισλ, φκνηα ή εληειψο δηαθνξεηηθά απφ ηα δηθά ηνπ θαη επηηπγράλεηαη ε δηαδηθαζία αλαζηνραζκνχ ζθέςεσλ θαη ζπλαηζζεκάησλ. Σν ζχγρξνλν παηδηθφ θείκελν, ην νπνίν αληαπνθξίλεηαη κε ζπλαίζζεζε ζηηο ζεκεξηλέο παηδαγσγηθέο αληηιήςεηο γηα ην παηδί θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, δηαηεξεί ην κπζηθφ ζηνηρείν, αιιά ζπκπιέθεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα κε ηε θαληαζία. Σν παξακχζη έρεη ηε δχλακε λα επεξεάδεη ηνλ ηδενινγηθφ θφζκν ησλ παηδηψλ. Σν λεπηαγσγείν πξνζπαζεί λα εθκεηαιιεπηεί ηε καγηθή ηνπ δχλακε γηα λα επεξεάζεη ηνλ αδηακφξθσην ραξαθηήξα ηνπ παηδηνχ, λα ην θαιιηεξγήζεη αηζζεηηθά θαη λα ηνπ κεηαδψζεη νξηζκέλα κελχκαηα 149. Πέξα απφ ζπγθεθξηκέλνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο πνπ κπνξεί λα πινπνηεζνχλ θάζε θνξά, έλα θείκελν παηδηθήο ινγνηερλίαο εμππεξεηεί ηαπηφρξνλα θαη γεληθφηεξνπο ζηφρνπο θνηλσληθνπνίεζεο. Γη απηφ ν ζθνπφο ηεο ζχγρξνλεο παηδηθήο ινγνηερλίαο είλαη λα ηέξςεη, λα δηεγείξεη ηε θαληαζία θαη λα αλαπηχμεη ηε θξηηηθή ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ. Ζ δχλακε ησλ παηδηθψλ θεηκέλσλ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη απνηεινχλ θνξείο κηαο πξαγκαηηθήο, ζησπεξήο θαη ζπρλά δηάρπηεο δηδαζθαιίαο, θαη φηη ε ηέρλε ηνπ παηδαγσγνχ ζπλίζηαηαη ζην λα κελ πξνζπαζήζεη λα δηαηππψζεη ν ίδηνο αθεξεκέλνπο θαη ππνρξεσηηθνχο θαλφλεο. Ζ ινγνηερλία πξνηείλεη ζηε θαληαζία ησλ παηδηψλ δξφκνπο ηνπ ηπραίνπ, θαη ην θάζε παηδί κπνξεί λα απνθνκίζεη απφ απηή νθέιε θαη επραξίζηεζε 150. Σν δίγισζζν βηβιίν, πέξα απφ ηελ δηδαθηηθή ηνπ ιεηηνπξγία πνπ είλαη ζπλπθαζκέλε κ απηφ, είλαη ζπρλά έλα βηβιίν πνιππνιηηηζκηθήο ινγνηερλίαο 151. Οη κειέηεο πνπ έγηλαλ απφ ηε Raymonde Sneddon 152 αλαθέξνπλ φηη ε ρξήζε δίγισζζσλ βηβιίσλ επέηξεπε ηελ εμχςσζε ησλ δχν γισζζψλ θαη πνιηηηζκψλ πνπ ππήξραλ ζηα 146 Παπάο Δ. Αζ. (1995). Η αληηπαηδαγσγηθόηεηα ηεο παηδαγσγηθήο, Αζήλα: Γειθνί, ζει Νηνιηνπνχινπ, Δ. (2005). Η Δθαξκνγή ηεο Μεζόδνπ Project ζε Διιεληθή Νεπηαγσγεία. Αζήλα: ηππσζήησ- Γαξδαλφο, Γ., ζει Καλαηζνχιε, Μ., (2002). Δηζαγσγή ζηε ζεσξία θαη θξηηηθή ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο, Θεζζαινλίθε: University Studio Press, ζει Παπαληθνιάνπ, Ρ., Σζηιηκέλε, Σ. (1998). Η παηδηθή ινγνηερλία. Θεσξία θαη Πξάμε. Αζήλα: Gutenberg, έθδνζε 2 ε, ζει Εαλ, Ε. (1996). Η δύλακε ησλ παξακπζηώλ, κηθξ. Μ. Σδαθεξνπνχινπ, Αζήλα: Καζηαληψηεο, ζει Cullinan, B., Person D. (2005). The Continuum Encyclopedia of Children`s literature, Continuum Publishing Group, ζει McGuire M., Berg H. (2008). I can read too! Making and using dual language books in the classroom, Texas Child Care Journal, (32), ζει

39 βηβιία θαη θαη επέθηαζε ηε δεκηνπξγία δεζκψλ κεηαμχ ησλ εθπξνζψπσλ κειψλ ησλ δχν πνιηηηζκψλ. Ζ αλάγλσζε δίγισζζσλ βηβιίσλ γηα παηδηά «απμάλεη ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αμίαο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, θαζψο ηα εθζέηεη ζε άιιεο θνπιηνχξεο, γιψζζεο θαη εκπεηξίεο» 153. Σα παηδηά-αλαγλψζηεο φηαλ αλαθαιχπηνπλ ήξσεο πξνεξρφκελνπο απφ άιιεο θνπιηνχξεο, πνπ δνπλ δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο απφ απηέο πνπ είλαη ζπλεζηζκέλνη, αληηιακβάλνληαη φηη δελ ππάξρεη έλα κφλν κνληέιν, δειαδή ην δηθφ ηνπο. Μπνξνχλ λ αλαθαιχςνπλ κε ραξά θαη απφιαπζε φηη κπνξεί θάπνηνο λα δεη δηαθνξεηηθά αιινχ. «Γηα παξάδεηγκα ην λα δηαβάζεη θάπνηνο έλα βηβιίν ζηα αγγιηθά θαη ζε ourdou κπνξεί λα ηνπ δεκηνπξγήζεη ηελ επηζπκία λα κάζεη πξάγκαηα γηα ηελ Ηλδία θαη ην Παθηζηάλ θαη λα ηνλ ελζαξξχλεη λα αλαθαιχςεη ηηο θνπιηνχξεο ηνπ θφζκνπ» 154. Υάξε ζε απηφλ ηνλ πινχην ηνλ πνιηηηζκηθφ θαη απηφ ην μάλνηγκα ηνπ κπαινχ, κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε εχθνια ηα νθέιε πνπ ζα είραλ νη εθπαηδεπηηθνί αλ ρξεζηκνπνηήζνπλ ηέηνηα βηβιία ζηηο ηάμεηο ηνπο. Σα δίγισζζα βηβιία αληηπξνζσπεχνπλ έλα εξγαιείν πνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη κεγάιεο ζεκαζίαο γηα ηα παηδηά θαη λα ηνπο ελζαξξχλεη λα κνηξάδνληαη θαη λα ζπδεηνχλ γηα ηηο δηάθνξεο θνπιηνχξεο, γιψζζεο θαη πνιηηηζκνχο ηνπ θφζκνπ, κε ηξφπν απζεληηθφ. Ζ απνδνρή ηνπ άιινπ κε ηηο δηαθνξέο ηνπ γίλεηαη επθνιφηεξε. Σα παηδηά καζαίλνπλ έηζη λα αλαγλσξίδνπλ ηηο πνιηηηζκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ζπκκαζεηψλ/ηξηψλ ηνπο θαη ηηο δέρνληαη επραξίζησο. Ζ Christine Hélot ελζαξξχλεη ζεξκά ηε ρξήζε δίγισζζσλ βηβιίσλ θαη ηεο μέλεο ινγνηερλίαο κέζα ζηελ ηάμε θαη επηκέλεη ζηε ζεκαζία λα πεξηιάβνπλ νη θαζεγεηέο ζηνλ θνξκφ ησλ καζεκάησλ έξγα πνπ δελ είλαη απνθιεηζηηθά ηεο ινγνηερλίαο ζηε γιψζζα πνπ θπξηαξρεί ζηελ ηάμε. Σνπο ελζαξξχλεη λα μεπεξάζνπλ ηα εζληθά ζχλνξα θαη «λ αξρίζνπλ λα αλαπηχζζνπλ πξαθηηθέο πνιχγισζζεο αλάγλσζεο ζηηο ηάμεηο ηνπο» 155. ε ηέηνηνπ είδνπο ζπλζήθεο, ηα δίγισζζα βηβιία κπνξνχλ επίζεο λα ρξεζηκεχζνπλ ζην λα δεκηνπξγήζνπλ ή λα ελδπλακψζνπλ κηα ζεηηθή εηθφλα ησλ πνιηηηζκηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ νπνίσλ νη γιψζζεο είλαη κεηνλνηηθέο θαη ππνεθπξνζσπνχληαη ζηε γαιιηθή ινγνηερλία. χκθσλα κε ηνπο φξνπο ηεο Christine Hélot «Σν λα βιέπεηο κηα κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα κέζα ζε δίγισζζν βηβιίν επηηξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεηο φηη δελ ππάξρνπλ «κεγάιεο ή κηθξέο γιψζζεο: θάζε γιψζζα έρεη κέζα ηεο κηα πνίεζε πνπ καο κηιάεη, έλα ζπλαίζζεκα πνπ καο κνηάδεη πεξίεξγν» 156. Σα παηδηά κεηαλαζηεπηηθήο θαηαγσγήο ζα είλαη έηζη πην πεξήθαλα λα κηινχλ ζηε γιψζζα ηνπο θαη αληηιακβάλνληαη φηη ε θνπιηνχξα ηνπο δελ είλαη αλάμηα λα ηελ κνηξαζζνχλ «ηαλ ηα παηδηά βιέπνπλ βηβιία φπνπ ηα πξφζσπα ηνπο κνηάδνπλ ή εξεπλνχλ ζέκαηα πνπ ηνπο είλαη νηθεία, αξρίδνπλ λα θαηαιαβαίλνπλ φηη ε γιψζζα ηνπο, ε θνπιηνχξα ηνπο θαη ε πξνζσπηθφηεηα ηνπο είλαη εμπςσκέλα 157». χκθσλα κε ηελ Christine Hélot, ηα δίγισζζα βηβιία επηηξέπνπλ «λα μεπεξαζηνχλ νη κνλνγισζζηθέο ηδενινγίεο γηα ηηο γιψζζεο θαη ηηο ρξήζεηο ηνπο 158». Έηζη, εθηφο ησλ άιισλ, δεκηνπξγείηαη έλαο δεζκφο αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ζην ζπίηη ζηνηρείν πνπ επηβεβαηψλεη ν James Ma: «αλ ππάξρεη ζπλέρεηα ζην ζπίηη θαη ζην ζρνιείν, ηφηε ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα θέξεη ηνπο θαξπνχο ηεο» McGuire M., Berg H., (2008)..π. 154 Leaman, H., (sept.-oct. 2009). One world, many languages; Using dual- language books, Social Studies and the youth learner, vol. 21, (1), ζει Helot, Ch. (2011). Language policy for the Multilingual Classroom: Pedagogy of the possible. UK: Multilingual Matters, ζει Helot, Ch. (2011)..π.ζει Leaman, H. φ.π. ζει Helot, Ch. (2011),.π. 159 Ma, J. (August 2008). Reading the word and the world- how mind and culture are mediated through the use of dual- language storybooks. Education 3-13, Vol 36, (3), Cunterburry UK: Canterburry Christ- Church University, ζει

40 Παηδαγσγηθέο πξαθηηθέο ρξήζεο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ Ο ζηφρνο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ δελ είλαη κφλν λα πξνζθέξνπλ πξφζβαζε ζε κεηαθξαζκέλα θείκελα κηαο άιιεο γιψζζαο, αιιά λα δεκηνπξγήζνπλ ηζηνξίεο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν δίγισζζεο θαη δηαπνιηηηζκηθέο θαηαζηάζεηο. Παξφιν πνπ ηα βηβιία ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο γισζζηθήο δεμηφηεηαο. Βαζηθφο ζηφρνο ηνπο νθείιεη θαη είλαη λα ειθχζνπλ κε ηελ πξσηνηππία ησλ θαηαζηάζεσλ θαη ησλ ππνζέζεσλ ηνπο αλαγλψζηεο, λα ηνπο δηαζθεδάζνπλ ν πξψηνο ηνπο ζθνπφο είλαη λα ςπραγσγήζνπλ ηνπο αλαγλψζηεο, λα ηνπο δηαζθεδάζνπλ, ελψ παξάιιεια ε αθήγεζε γίλεηαη ζε δχν γιψζζεο θαη ζπλαθφινπζα εμππεξεηείηαη θαη ν γισζζηθφο ζηφρνο 160. Ζ Laurence Faron, εμεγεί φηη «δηαιέγεη πξηλ απ νηηδήπνηε άιιν, κηα θαιή ηζηνξία, πνπ δίλεη ηελ επηζπκία λα δηαβαζηεί ζε μέλε γιψζζα ρσξίο λα θνπξάδεη ε αλάγλσζε θαη ρσξίο λα δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε ζηνλ αλαγλψζηε λα θαηαθεχγεη ζηα ιεμηθά». Παξαδέρεηαη σζηφζν φηη «νη παηδαγσγηθέο θαη γισζζηθέο φςεηο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθέο» 161. Ζ δεκηνπξγία θαη ε επξεκαηηθφηεηα είλαη ινηπφλ βαζηθφο παξάγνληαο ζηε δηακφξθσζε δίγισζζσλ βηβιίσλ. Γεληθφηεξα σζηφζν ε ρξήζε ηνπο γίλεηαη πεξηζζφηεξν ζε εμσζρνιηθά πεξηβάιινληα, παξά κέζα ζην ζρνιείν. Υξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο έμσ απφ ηηο ηάμεηο, σο ζπκπιεξσκαηηθφ εξγαιείν γηα λα βνεζήζνπλ ηνπο λεαξνχο ζπνπδαζηέο ζηελ αλαθάιπςε ησλ γισζζψλ. ε έξεπλα φκσο πνπ έθαλαλ νη Gisela Ernst-Slavit θαη Margaret Mulhern 162, πξνθχπηεη φηη ηα δίγισζζα βηβιία είλαη απνηειεζκαηηθά εξγαιεία γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Δπίζεο πξνηείλνπλ θαη κηα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ πξνψζεζε ηνπο ζηελ ηάμε. Απηέο είλαη νη εμήο: 1) Παξνπζίαζε ελόο λένπ ζέκαηνο: Ζ ινγνηερλία πνπ ζρεηίδεηαη ζεκαηηθά κε κηα λέα ελφηεηα ή κε έλα κάζεκα κπνξεί λα εμππεξεηήζεη ηνπο καζεηέο/ηξηεο λα γλσξίζνπλ θαη λα απνθηήζνπλ κηα αξρή ηεο θπξίαξρε γιψζζαο. Πξάγκαηη, ινγνηερλία πνπ ζρεηίδεηαη ζεκαηηθά κε έλα γλσζηηθφ αληηθείκελν ή κε έλα κάζεκα κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ζηε βαζχηεξε θαηαλφεζε φρη κφλν ηεο δεχηεξεο αιιά θαη ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Ζ Paloma, κηα θαζεγήηξηα κε έμη λεναθηρζέληεο ηζπαλφθσλνπο καζεηέο, είρε δηαβάζεη ζηελ ηάμε ηεο ην βηβιίν: Riki Levison Mira, c mo salen las estrellas θαζψο επίζεο θαη ηελ αγγιηθή έθδνζε, Watch the Stars Come Out. Σν βηβιίν αθεγείηαη ηελ ηζηνξία δχν παηδηψλ πνπ έξρνληαη κφλα ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ζηηο αξρέο ηνπ 1900 ζε έλα κεγάιν πινίν κε άιινπο κεηαλάζηεο. Σελ επφκελε κέξα ε Paloma δηάβαζε ην How Many Days to America ηεο Eve Bunting, ζηα αγγιηθά ζε φιε ηελ ηάμε θαη δήηεζε απφ ηνπο καζεηέο/ηξηεο λα πξνζδηνξίζνπλ δηαθνξέο θαη ηηο νκνηφηεηεο κεηαμχ ησλ δχν ηζηνξηψλ. Οη ηζπαλφθσλνη καζεηέο/ηξηεο ήηαλ ζε ζέζε λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά δηφηη ε ηζπαληθή έθδνζε ηνπ πξψηνπ βηβιίνπ Levinson είρε πξνζθέξεη έλα πιαίζην θαη θάπνην ιεμηιφγην πνπ απαηηνχληαλ γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο αγγιηθήο κφλν γηα αλάγλσζε ηνπ δεχηεξνπ βηβιίνπ. 2) Τπνζηήξημε ηεο αλάγλσζεο κε ελαιιαγή από ηελ Γ1 ζηελ Γ2: Σα παηδηά πνπ είλαη ζε ζέζε λα δηαβάζνπλ ηελ Γ1 ηνπο θαη έρνπλ κάζεη θάπνηεο ιέμεηο πξνθνξηθά ζηελ άιιε γιψζζα έρνπλ φθεινο δηαβάδνληαο κε ηε ζεηξά ιέμε- ιέμε ζηελ άιιε γιψζζα καδί κε ηνλ νκηιεηή ηεο ζηελ αλάγλσζε κεγαινθψλσο ελφο δίγισζζνπ βηβιίνπ. 3) Τπνζηεξίδνληαο ηεο Γ2: Έλα βηβιίν ζηε κεηξηθή γιψζζα ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκεχζεη θαη γηα λα απαιχλεη ηα ζπλαηζζήκαηα ηεο απνγνήηεπζεο θαη ηεο εμάληιεζεο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ πξνεξρφκελσλ απφ γισζζηθέο κεηνλφηεηεο αιιά θαη γηα λα βνεζήζεη ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο/ηξηεο ηεο Γ2, βνεζψληαο ηνπο καζεηέο/ηξηεο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ θνηλά ζηνηρεία ησλ γισζζψλ. 160 Γαβξηειίδνπ., Σζνθαιίδνπ, Π. (2013)..π Ernst-Slavit, G., Mulhern, M. (2003)..π. 40

41 ηα πξψηκα ζηάδηα ηεο θαηάθηεζεο ηεο Γ2, νη καζεηέο/ηξηεο ζπρλά ππνθέξνπλ κε ηα ζπλαηζζήκαηα απνγνήηεπζεο θαη εμάληιεζεο, επεηδή πξέπεη λα ιεηηνπξγνχλ ζε κηα γιψζζα θαη ζε έλαλ πνιηηηζκφ πνπ ηνπο είλαη άγλσζηνο. Σα βηβιία ζηε κεηξηθή γιψζζα ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκεχζνπλ ψζηε λα απαιχλνπλ απηά ηα ζπλαηζζήκαηα. Ο San-ha, 10 ρξνλψλ, Κνξεάηεο, ζπρλά δηάβαδε ζηα Κνξεάηηθα ην πνιπρξεζηκνπνηεκέλν δίγισζζν βηβιίν ζρεηηθφ κε ηνλ Ultraman, έλαλ ηαπσληθφ ραξαθηήξα θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ. ηαλ εξσηήζεθε δχν ρξφληα αξγφηεξα, ν San -ha εμήγεζε φηη ε αλάγλσζε ζηελ θνξεαηηθή ηνλ επηβεβαίσζε φηη δελ ήηαλ «ραδφο», παξφιν πνπ αγσληδφηαλ ηδηαίηεξα κε ηελ αλάγλσζε ζηα αγγιηθά. 4) Υξεζηκνπνίεζε ηεο Γ1 γηα πξώηε θνξά: Οη καζεηέο/ ηξηεο κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ ή λα έρνπλ θάπνηνλ λα ηνπο δηαβάζεη ηελ έθδνζε ελφο βηβιίνπ ζηελ Γ1, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ ην πεξηερφκελν ηεο, ψζηε λα κεηαβνχλ ζηελ ελαιιαγή ζηε Γ2. 5) Υξεζηκνπνίεζε ηεο Γ1 γηα αλαζεώξεζε : Μεηά απφ έλα βηβιίν πνπ έρεη δηαβαζηεί θαη ζπδεηεζεί ζηε Γ2, νη καζεηέο/ηξηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε Γ1 γηα λα γξάςνπλ γηα ην ζέκα θαη λα εμεηάζνπλ δεηήκαηα πνπ ζπδεηήζεθαλ. Αλάινγα κε ηηο πεξηζηάζεηο, νη καζεηέο/ηξηεο κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ ή λα έρνπλ θάπνηνλ λα ηνπο δηαβάζεη ζηε Γ1 ηελ ηζηνξία ελφο βηβιίνπ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ ην πεξηερφκελν. ηαλ ν δάζθαινο παξνπζηάδεη ην λέν βηβιίν ζε φιε ηελ ηάμε ζηε Γ2, ηα παηδηά ζα είλαη ζε ζέζε λα επηθεληξσζνχλ ζην λφεκα ηεο ηζηνξίαο. Ο Carlos απνιακβάλεη ηελ αλάγλσζε La casa en Mango Street, ηζπαληθή κεηάθξαζε ηνπ The House on Mango Street. Με απηφλ ηνλ ηξφπν απνδεηθλχεη φηη κπνξνχζε λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ ζπδήηεζε ζηελ ηάμε γηα ην βηβιίν - έζησ θαη αλ ε ζπδήηεζε ήηαλ εμ νινθιήξνπ ζηελ αγγιηθή γιψζζα. 6) Αλάγλσζε ζηηο δύν εθδνρέο γηα ηελ απην-αμηνιόγεζε- απηνεθηίκεζε: Οη κηθξνί/έο καζεηέο/ηξηεο απνιακβάλνπλ λα αλαθαιχπηνπλ πφζν βνεζά λα καζαίλνπλ καδί κε ηε γιψζζα ηεο θπξίαξρεο νκάδαο ηε γιψζζα ηνπο, κεηξψληαο ηηο ιέμεηο πνπ θαηαλννχλ πξηλ θαη κεηά ηελ αλάγλσζε ηνπ βηβιίνπ ζηελ Γ1 θαη λα ηηο ζπδεηνχλ ζηελ Γ2. Νένη/εο καζεηέο/ηξηεο ηεο Γ2 ραίξνληαη λα αλαθαιχπηνπλ φηη ε γιψζζα πνπ καζαίλνπλ κεηά απφ ηελ θαηακέηξεζε ησλ ιέμεσλ πξηλ θαη κεηά ην βηβιίν δηαβάδεηαη ζηε Γ1 θαη ζπδεηήζεθε ζηελ Γ2. Ζ Marisol, απφ ηε Βνιηβία, κεηξψληαο ηνλ αξηζκφ ησλ ιέμεσλ ζηηο δχν γιψζζεο θαηάιαβε ηε δεχηεξε θνξά ηελ ηζηνξία πνπ δηάβαζε ε δαζθάια ηεο φηαλ ην εηζήγαγε ζηελ ηάμε. Καη ήηαλ ραξνχκελε φηαλ αλαθάιπςε πφζν πνιιέο ιέμεηο ήμεξε κεηά ην κάζεκα θαη ηε δηθή ηεο αλάγλσζε ηεο ζηα ηζπαληθά. 7) ύγθξηζε θαη αληηπαξάζεζε ζπγγελώλ ιέμεσλ: Ζ ζχγθξηζε θαη αληηπαξάζεζε ιέμεσλ ζηελ Γ1 κε ιέμεηο ηεο Γ2 ζπκβάιινπλ ζηελ αλαγλψξηζε πεξηζζφηεξσλ ιέμεσλ, ζηελ αλάπηπμε ηνπ ιεμηινγίνπ, θαζψο επίζεο ζηε θσλεηηθή θαη δνκηθή αλάιπζε 163. Οη γνλείο, ηα αδέιθηα θαη άιια κέιε ηεο νηθνγέλεηαο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ εθπαίδεπζε- αθφκε θαη αλ είλαη πεξηνξηζκέλεο νη δηθέο ηνπο δεμηφηεηέο ζηελ γιψζζα. Γηαβάδνληαο ζηελ Γ1 δίγισζζα βηβιία, ε 10ρξνλε Mikiko πεξηγξάθεη πφζν ηεο άξεζε πνπ ε κεηέξα ηεο δηάβαδε μαλά θαη μαλά ηελ ηαπσληθή έθδνζε ηνπ The Park ησλ Fumiko Takeshita θαη Mamoru Suzuki s. 8) ηήξημε ησλ πξνγξακκάησλ γηα ηνλ νηθνγελεηαθό γξακκαηηζκό: Έλαο πνιχ θαιφο ηξφπνο γηα λα μεθηλήζεη έλα πξφγξακκα νηθνγελεηαθήο παηδείαο γηα ηνπο γνλείο πνπ πξνέξρνληαη απφ γισζζηθέο- πνιηηηζκηθέο κεηνλφηεηεο είλαη λα βνεζνχλ ηα παηδηά ηνπο λα εληνπίδνπλ βηβιία πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηε Γ1 φζν θαη ηεγ2 θαη λα ηα κειεηνχλ. Έλα κέζν γηα λα μεθηλήζεη έλα νηθνγελεηαθφ πξφγξακκα αιθαβεηηζκνχ γηα ηνπο γνλείο, είλαη λα κπνξνχλ λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα νη ίδηνη ζηνλ εληνπηζκφ βηβιίσλ ζηελ 163 Schirmer, Casbon, Twiss, (1996). ην: Ernst-Slavit, G., Mulhern, M. (2003)..π. 41

42 πξψηε ηνπο γιψζζα. Ζ Ada 164 εθάξκνζε έλα πξφγξακκα νηθνγελεηαθνχ εγγξακκαηηζκνχ κε ιαηίλνπο γνλείο ζην Pajaro Valley, California, USA. Κάζε κήλα, πεξίπνπ 60 γνλείο ζπγθεληξψλνληαλ ζηελ δεκφζηα βηβιηνζήθε γηα λα εμεηάζνπλ ηα δίγισζζα βηβιία κε θξηηηθή δηάζεζε θαη λα ζπδεηήζνπλ γηα ηε δεμηφηεηα ηεο γξαθήο ησλ παηδηψλ ηνπο. Οη γνλείο είραλ ηα βηβιία γηα λα δηαβάζνπλ ζηα ηζπαληθά κε ηα παηδηά ηνπο ζην ζπίηη. Αλ νη γνλείο δελ κπνξνχζαλ λα δηαβάζνπλ, ρξεζηκνπνηνχζαλ ηηο εηθφλεο ζηα βηβιία γηα λα ηνπο θαζνδεγήζνπλ. Αθνχ ζπδεηνχζαλ απηά ηα βηβιία κε ηα παηδηά ηνπο, νη γνλείο ηα ελζάξξπλαλ ζηε γξαθή, θαη ζηε ζπλέρεηα κνηξάδνληαλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη ηα ζρέδηα ηνπο ζηελ επφκελε κεληαία ζπλεδξίαζε. Μέρξη ην ηέινο ηνπ βηβιίνπ, φινη νη ζπκκεηέρνληεο - γνλείο θαη παηδηά - είραλ απνθηήζεη δεμηφηεηεο αιθαβεηηζκνχ. 9) Η πνιππνιηηηζκηθή επαηζζεηνπνίεζε όισλ ησλ παηδηώλ: ηα δίγισζζα βηβιία θαη ηα πιηθά ζε γιψζζεο εθηφο ηεο θπξίαξρεο γιψζζαο- θνπιηνχξαο κπνξεί λα απμήζνπλ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ζηελ απνδνρή θάζε εηεξφηεηαο φισλ ησλ παηδηψλ κέζσ ηεο έθζεζήο ηνπο ζε δηάθνξεο γιψζζεο θαη γξαθέο. 10) Τπνζηήξημε ησλ δαζθάισλ ζηελ εθκάζεζε ηεο άιιεο γιώζζαο: Σα δίγισζζα βηβιία κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα κάζνπλ κεξηθέο ιέμεηο ζηε κεηξηθή γιψζζα ησλ καζεηψλ. Ζ 8ρξνλε Ji-hae, απφ ηελ Κνξέα, πεξίκελε ελζνπζηαζκφ ζηελ εβδνκαδηαία ζπλεδξία αλάγλσζεο κία θάηνηθν ε νπνία εζεινληηθά εξρφηαλ ζηελ ηάμε ηεο. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ε Ji-hae θαη ε «γηαγηά», φπσο νη καζεηέο/ηξηεο απνθαινχζαλ ηελ εζειφληξηα- επηζθέπηξηα, πήξε ζεηξά γηα λα δηδάμεη αγγιηθά θαη θνξεάηηθα ν έλαο ζηνλ άιιν. 11) Δλζάξξπλζε θηιαλαγλσζίαο: Έλαο ηξφπνο γηα ηνπο καζεηέο/ηξηεο λα απνθηήζνπλ ηθαλφηεηεο γξαθήο, είλαη κέζα απφ ηελ αλάγλσζε δίγισζζσλ βηβιίσλ φηαλ απηή ηνπο ειθχεη θαη ηνπο πξνζθέξεη επραξίζηεζε (είηε ζηελ Γ1 είηε ζηελ Γ2). Απηή ηε κέζνδν ππνζηεξίδεη θαη ν Krashen Σέινο, ηα δίγισζζα βηβιία κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ππνζηήξημε ηεο πξψηεο γιψζζαο. Καη γηα απηφ ην ιφγν ην ζρνιείν ζα πξέπεη λα πξνζπαζήζεη λα απεγθισβηζηεί απφ ηελ ζηελή αληίιεςε ηνπ γξακκαηηζκνχ σο θιεηζηνχ ζπλφινπ δεμηνηήησλ πνπ εμαληινχληαη ζηνπο θαλφλεο ηεο γξακκαηηθήο, εθαξκφδνληαο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ θαιχηεξε ρξήζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηελ ηάμε. Πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε έκθαζε ζηα δηαθνξεηηθά επίπεδα χθνπο πνπ επηηπγράλνληαη ζην θείκελν κε έκθαζε ζην ξφιν ηνπ δεκηνπξγνχ θαη απνδέθηε ζηελ νξγάλσζε ηνπ θεηκέλνπ αιιά θαη ζηνλ επηθνηλσληαθφ ζηφρν ηνπ ιφγνπ. Καη ζε απηφ ην επίπεδν είλαη απαξαίηεην λα νηθνδνκεζεί κηα πγηήο θαη ξεαιηζηηθή ζρέζε κε ηελ θνηλσληφιεθην πνπ θέξλνπλ ηα παηδηά απφ ην ζπίηη, έηζη ψζηε λα αμηνπνηνχληαη νη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο πνπ ήδε θαηέρεη ν καζεηήο Ada, (1986, 1988)..π. 165 Krashen, (1985). ην: Ernst-Slavit, G., Mulhern, M. (2003)..π. 166 Φξαγθνπδάθε, (1987). ην: Γεσξγαθνπνχινπ, Α. Γνχηζνο, Γ. (1999) Κείκελν θαη επηθνηλσλία. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, ζει

43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΑΝΑΛΤΖ 2.1.ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΓΗΓΛΩΩΝ ΒΗΒΛΗΩΝ: Σν πιηθφ εμέηαζεο Ζ παξνχζα εξγαζία εζηηάδεη ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ζπγθεθξηκέλσλ δίγισζζσλ βηβιίσλ. Σν ζχλνιν ησλ βηβιίσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ έξεπλα είλαη ελληά δίγισζζα βηβιία (5 δίγισζζα παηδηθά βηβιία ζην λεπηαγσγείν ηεο Θεζζαινλίθε θαη 5 ζην λεπηαγσγείν ηνπ Λε Μαλ. Κνηλφ βηβιίν θαη γηα ηα δχν ζρνιεία ην: - L imagier françaisgrec (225 mots illustrés)- Γαιινειιεληθό ιεμηθό. Πξνυπφζεζε ηεο επηινγήο ησλ βηβιίσλ ήηαλ λα έρνπλ αξθεηέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο σο πξνο ηνλ ζηφρν ηνπο θαη ην είδνο ηνπο, δηφηη καο ελδηαθέξεη λα παξνπζηαζηεί ε πνηθηινκνξθία ησλ βηβιίσλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζηνπο αλαγλψζηεο ψζηε λα δηαπηζησζνχλ ηπρφλ δηαθνξεηηθέο αληηδξάζεηο ησλ παηδηψλ πνπ ίζσο λα ζπλδένληαη κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε βηβιίνπ. Σα δίγισζζα βηβιία πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ζηελ έξεπλα είλαη ηα εμήο: 1 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Allessandro Libertini λνκα βηβιίνπ: Γιάθοποι διαθοπεηικοί θίλοι Έηνο έθδνζεο: 1995 Δθδνηηθφο νίθνο: ρήκα θαη Υξψκα- Θεζζαινλίθε Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: 5 εηψλ θαη άλσ Αξηζκφο ζειίδσλ: 35 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο Γιψζζεο: ειιεληθά, βνπιγαξηθά, αιβαληθά, αγγιηθά 2ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Νηθνινχδε Φηιιηψ λνκα βηβιίνπ: Καλημέπα Φίλε! Μεηαθξάζηξηα: Παππά Γηνβάλε Γηνχιε Έηνο έθδνζεο: 2005 Δθδνηηθφο νίθνο: Γίπηπρν- Αζήλα Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: 4 εηψλ θαη άλσ Δηθνλνγξάθεζε: Ferena Skordhi Αξηζκφο ζειίδσλ: 24 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο Γιψζζεο: ειιεληθά- αιβαληθά 43

44 3 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Σζνθαιίδνπ Πεηξνχια λνκα βηβιίνπ: Σο ππώηο μος βιβλίο για ηη διγλυζζία- ανάμεζα ζηον ελληνικό και ηον απαβικό κόζμο 167 Μεηαθξαζηέο: Raed Zakhem, Souha Zakhem- Chami, Roula Tsokalidou Έηνο έθδνζεο: 2012 Δθδνηηθφο νίθνο: Πνιχδξνκν Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: 5 εηψλ θαη άλσ Δηθνλνγξάθεζε: Μαξία Βηζθαδνπξάθε Αξηζκφο ζειίδσλ: 51 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο 4 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Henri Medori λνκα βηβιίνπ: L imagier français- grec (225 mots illustrés) Μεηαθξάζηξηα: Jala Έηνο έθδνζεο: 2006 Δθδνηηθφο νίθνο: Aedis Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: ελδείθλπηαη γηα παηδηά πξνζρνιηθήο θαη άλσ Δηθνλνγξάθεζε: Jala Αξηζκφο ζειίδσλ: 8 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο 5 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: ζπληνληζηηθφ ίδξπκα ηνπ έξγνπ είλαη ην Παλεπηζηήκην Cukurova YADIM, θέληξν μέλσλ γισζζψλ, Σνπξθία. λνκα βηβιίνπ: Γλώζζερ από ηην κούνια Μεηαθξάζηξηα: Αθξνδίηε Μπνπζνπιέγθα Έηνο έθδνζεο: 2008 Δθδνηηθφο νίθνο: εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ θνηλνηηθνχ πξνγξάκκαηνο σθξάηεο, ην νπνίν αλέιαβε ηελ έθδνζή ηνπ (δξάζε Lingua 1, AlevDikici Print House, Άδαλα- Σνπξθία) Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: απφ παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο Δηθνλνγξάθεζε: Abdulkadir Duran, Mustafa Ocay Αξηζκφο ζειίδσλ:127 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο Γιψζζεο: ηνχξθηθα, δαλέδηθα, ειιεληθά, ηζέρηθα, αγγιηθά, ηηαιηθά θαη ξνπκάληθα 167 Αδπλακία γξαθήο ηνπ ηίηινπ ζηα αξαβηθά ιφγσ έιιεηςεο γλψζεσλ ζηνηρεησδψλ γξακκαηηθψλ ζπκβφισλ. Παξφκνηα αδπλακία έρνπκε θαη ζηελ θαηαγξαθή αιβαληθψλ θαη ινηπψλ μέλσλ γισζζψλ. 44

45 6 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Cathrerine Bruzzone λνκα βηβιίνπ: Lucie Chat en ville- Lucy Cat in town Μεηαθξάζηξηα: Marie- Thérèse Bougard Έηνο έθδνζεο: 2006 Δθδνηηθφο νίθνο: b small publishing Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: απεπζχλεηαη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο Δηθνλνγξάθεζε: Clare Beaton Αξηζκφο ζειίδσλ: 24 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο Γιψζζεο: γαιιηθά-αγγιηθά 7 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Jodël Grasset, Béatrice Testet λνκα βηβιίνπ: Le bain de Miyu : Bilingue français-japonais Μεηάθξαζε: Yuko Saruwatari Έηνο έθδνζεο: 2008 Δθδνηηθφο νίθνο: L Harmattan Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: απφ 6 εηψλ Δηθνλνγξάθεζε: Béatrice Testet Αξηζκφο ζειίδσλ: 16 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο Γιψζζεο: γαιιηθά- ηαπσληθά 45

46 8 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Heather Amery λνκα βηβιίνπ: Les mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet Μεηαθξάζηξηα: Tatiana Dilhat Έηνο έθδνζεο: 2006 Δθδνηηθφο νίθνο: Usborne Publishing Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: απφ 5 εηψλ θαη άλσ Δηθνλνγξάθεζε: Andy Griffin Αξηζκφο ζειίδσλ: 64 Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο 9 ο βιβλίο για εξέηαζη: λνκα ζπγγξαθέσο: Michael Rosen λνκα βηβιίνπ: We re going on a bear hunt 168 Έηνο έθδνζεο: 2007 Δθδνηηθφο νίθνο: Mantra Lingua Πξνηείλεηαη γηα ειηθίεο αλαγλσζηψλ: 3-7 εηψλ Δηθνλνγξάθεζε: Helen Oxenbury Αξηζκφο ζειίδσλ: 38 Γιψζζεο: αγγιηθά- γαιιηθά- αξαβηθά- αιβαληθά-κπελγθάιη-θηλέδηθα-ηζέρηθαθαξζί- πνξηνγαιηθά- ζεξβν-θξάηηθα- ηακηι- ηνπξθηθά- νπξληνχ- βηεηλακέδηθαsomali-gujarati-panjabi- Δηθνλνγξαθεκέλεο ζειίδεο: ιεο 168 Παξφιν πνπ ην ζρεηηθφ βηβιίν δελ ήηαλ δηαζέζηκν σο δίγισζζν ζηα γαιιηθά- αξαβηθά παξά κφλν ζηα αγγιηθά- αξαβηθά, σζηφζν ρξεζηκνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο έξεπλαο ζην λεπηαγσγείν ηεο Γαιιίαο. πζρεηίζηεθαλ απνζπάζκαηα γξακκέλα ζηα αγγιηθά-γαιιηθά κε ηε κέζνδν ηεο απνθνπήο θαη επηθφιιεζεο (αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηα αξρηθά ηνπ ζηάδηα), ψζηε λα δηεπθνιπλζνχλ νη γαιιφθσλνη/εο καζεηέο/ηξηεο ζηελ θαηαλφεζε ηνπ λνήκαηνο θαη ηεο αλάγλσζεο ησλ ερνπνηεηηθψλ ιέμεσλ θαη λα δηεπθνιπλζνχλ ζηε γισζζηθή αληηζηνηρία. Μνινλφηη ηα θσλήκαηα ησλ ερνπνηεηηθψλ ιέμεσλ είλαη παξφκνηα, ιφγσ ηεο θνηλήο θαηαγσγήο ησλ αγγιηθψλ-γαιιηθψλ εθφζνλ θαη νη δχν γιψζζεο είλαη ιαηηλνγελείο, εκείο πξνηηκήζακε ηε κεηαθνξά ιέμεσλ ζηα γαιιηθά γηα ηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ πξνζρνι0ηθήο ειηθίαο ζηε γιψζζα απηή. 46

47 Κξηηήξηα επηινγήο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ Ζ αλάγλσζε ησλ θεηκέλσλ έγηλε κε βάζε ηελ αλάιπζε ησλ εηθνλνγξαθήζεσλ θαη ησλ πεξηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ, πνπ ζπκβάιινπλ ζηε λνεκαηνδφηεζε ηνπ βηβιίνπ θαζψο θαη κε βάζε ηε ζπλνιηθή δνκή θαη νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ. Σν Καιεηδνζθφπην (Kaleidoscope: A Multicultural Booklist for Grades K-8) (κηα έθδνζε βηβιηνθξηηηθήο γηα ηηο βαζκίδεο λεπηαγσγείνπ-δεκνηηθνχ) ρξεζηκνπνηεί νξηζκέλα θξηηήξηα, γηα λα θαζνξίζεη ηελ πςειήο πνηφηεηαο πνιππνιηηηζκηθή παηδηθή ινγνηερλία, ηα νπνία ιάβακε ππφςε καο ζηελ επηινγή ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ έξεπλά καο. Με βάζε ηε κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, ηελ αλάγλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ ηνλ θχξην ζηφρν ηεο έξεπλαο θαη ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα, ζπγθξνηήζεθε έλα ζχζηεκα θαηεγνξηψλ γηα λα δηεπθνιπλζεί ε εμαγσγή ησλ ζπκπεξαζκάησλ απφ ην ζχλνιν ηνπ πιηθνχ Οη ραξαθηήξεο πξέπεη λα είλαη απζεληηθνί, φρη ζηεξενηππηθνί. 2. Οη ραξαθηήξεο πξέπεη λα είλαη ηζνξξνπεκέλνη σο πξνο ηα θπζηθά, θνηλσληθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ηνπο γλσξίζκαηα. 3. Σν ζθεληθφ ζα πξέπεη λα αληηζηνηρεί ζε έλα ηζηνξηθφ ή ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην. 4. Σα ζέκαηα θαη νη αμίεο πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ ζηε ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα πνπ αλαπαξίζηαηαη. 5. Ζ εηθνλνγξάθεζε, νη ξφινη ησλ θχισλ θαη νη πιεξνθνξίεο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα πξέπεη λα είλαη αθξηβείο. 6. Σν επηιεγκέλν θείκελν πξέπεη λα είλαη πινχζην ζε πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο. 7. Σν επηιεγκέλν θείκελν πξέπεη λα εκπεξηέρεη απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ ησλ ραξαθηήξσλ κηαο πνιηηηζκηθήο νκάδαο ή κεηαμχ δχν ή πεξηζζφηεξσλ πνιηηηζκηθψλ νκάδσλ. 8. Θα πξέπεη λα ππάξρεη θάπνηνο ιφγνο γηα λα πεξηιακβάλνληαη κέιε κηαο κεηαλαζηεπηηθήο νκάδαο, φρη απιψο λα εθπιεξψλεηαη θάπνηνπ είδνπο αλαινγία. 9. Σν επηιεγκέλν θείκελν ζα πξέπεη λα πξνθαιεί ην ζηνραζκφ, ηελ θξηηηθή αλάιπζε θαη ηελ αληαπφθξηζε 170. Θεσξεηηθά ζρεκαηίζακε ηηο παξαθάησ ζεκειηαθέο θαηεγνξίεο: Γηαπνιηηηζκηθή ιεηηνπξγία εηθνλνγξάθεζεο θαη θεηκέλνπ Γισζζηθφ πιηθφ ηνπ θεηκέλνπ (κεηαθξάζηκν, επαλάιεςε ιέμεσλ ή θξάζεσλ) Δμέηαζε πεξηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ θαη ε δηάηαμε ησλ θεηκέλσλ ζηηο ζειίδεο ησλ βηβιίσλ. 169 Salas et al, (2002). Whiteside, E. (2007), Examining the relationship between bilingual books and multicultural curriculums..π. ζει Salas et al, (2002). ην: Whiteside, E. (2007)..π. ζει

48 2.2. Αλάγλσζε δίγισζζσλ βηβιίσλ Γηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη Σν βηβιίν απηφ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηνλ Ηηαιφ Allessandro Libertini, κε θείκελν γξακκέλν ζε ηέζζεξηο γιψζζεο (αιβαληθά, αγγιηθά, βνπιγάξηθα, ειιεληθά) κε αιιεγνξηθφ ηξφπν αλαδεηθλχεη ηε ζεκαζία θαη ηνλ ηδηαίηεξν ξφιν ηεο αηνκηθφηεηαο ησλ κειψλ κηαο θνηλσλίαο. Αθεγείηαη ηελ ηζηνξία πέληε δηαθνξεηηθψλ κήισλ, απ' ηελ αξρή ηεο δσήο ηνπο, ηα νπνία, αλ θαη έρνπλ ηελ ίδηα ηδηφηεηα (είλαη θξνχηα- κήια) θαζέλα έρεη ηελ εηεξφηεηά ηνπ. Κεληξηθφ πξφζσπν είλαη ηα θξνχηα ζηα νπνία ν ζπγγξαθέαο δίλεη αλζξψπηλε ππφζηαζε θαη έηζη ην παηδί- αλαγλψζηεο κπνξεί λα ηαπηηζηεί καδί ηνπο. Σα θξνχηα θαινχληαη απφ κηθξά λα πάλε ζην ζρνιείν θαη φηαλ σξηκάζνπλ λα θάλνπλ θάηη καδί. Σα κήια παίξλνπλ δσή θαη ην παηδί ηα βιέπεη ζαλ δσληαλνχο ήξσεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπκκεηέρεη θαη ην ίδην. Πεγαίλνπλ ζρνιείν, γίλνληαη θίινη, ε θηιία ζπλερίδεηαη κέρξη ηελ ελειηθίσζε θαη απνθαζίδνπλ λα θάλνπλ πξάγκαηα θνηλά ζηελ δσή ηνπο. Οη δηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη βάδνπλ έλαλ θνηλφ ζθνπφ, πνπ ν θαζέλαο απφ κφλνο ηνπ δελ ζα κπνξνχζε λα πεηχρεη... Αληίζηνηρα, θαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή, κε ηε ζπλεξγαζία πνπ αλαπηχζζνπλ δηάθνξεο εηεξφηεηεο επηηπγράλνληαη θαιχηεξα πεξηζζφηεξνη θαη κεγαιχηεξνη ζηφρνη. ην ζπγθεθξηκέλν εμψθπιιν ν ειιεληθφο ηίηινο θαηαιακβάλεη ηξηπιάζην ρψξν κε απηφλ πνπ δηαηίζεληαη γηα ηνπο άιινπο ηξεηο ηίηινπο ζηηο άιιεο γιψζζεο. Σν ρξψκα ηνπ ειιεληθνχ ηίηινπ είλαη κε πξάζηλν ρξψκα θαη κε έληνλε κεγαινγξάκκαηε γξαθή γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ κηθξψλ καζεηψλ, ελψ νη άιινη ηξεηο ηχπνη είλαη κε καχξε θαη κε έληνλε γξακκαηνζεηξά. Σν κέγεζνο θαη ην πάρνο ησλ γξακκαηνζεηξψλ είλαη ην ίδην θαη θαίλεηαη φηη θάζε πξφηαζε πνπ δίλεηαη ζηα ειιεληθά είλαη κεηαθξαζκέλε θαη ζε άιιεο γιψζζεο. Ζ εηθνλνγξάθεζε είλαη απιή ρσξίο λα επηζθηάδεη ην θείκελν. ην βηβιίν ην ζεηηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ηνλίδεηαη ε ηζφηεηα ησλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ θαη ε ζπλχπαξμε δηαθφξσλ εηεξνηήησλ. Παξφιν πνπ ηξία απφ απηά παξνπζίαδαλ πξφβιεκα ζηελ εμσηεξηθή ηνπο κνξθή θαη κφλν ηα δχν ήηαλ πξαγκαηηθά φκνξθα θαη ζα κπνξνχζαλ κφλα ηνπο απηά ηα δχν λα ζηνιίζνπλ ην ηξαπέδη, ζεψξεζαλ φηη έπξεπε φια καδί λα θάλνπλ θάηη θαη βξήθαλ θάπνηεο ιχζεηο. Αξρηθά απνθάζηζαλ λα γίλνπλ φια καδί έλαο σξαίνο θξνπηνρπκφο. Ήζειαλ φκσο λα δηαηεξήζνπλ θαη ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηεο γεχζεο ηνπο. Έηζη απέθιεηζαλ ην γεγνλφο λα γίλνπλ καξκειάδα ή κειφπηηα ή λα ςεζνχλ σο γαξληηνχξα ζε θάπνην θαγεηφ. Δπηπιένλ επηζπκνχζαλ λα έρνπλ πξσηεχνληα ξφιν. Έηζη επέιεμαλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα θξνπηνζαιάηα. Γηα λα είλαη λφζηηκα επέιεμαλ λα εληάμνπλ ζηε ζπλεξγαζία ηνπο θαη άιια γιπθά θξνχηα. Με ηε ζπλεξγαζία ηνπο δεκηνπξγήζεθε κηα σξαία θξνπηνζαιάηα πνπ δελ ηνικνχζε θαλείο λα ηελ αγγίμεη. Σν ηέινο καο αθήλεη κε ηελ αίζζεζε φηη ηα θξνχηα αθφκα θαη αλ ραινχζαλ ζα έκελαλ επηπρηζκέλα. Σν αίζην ηέινο ηεο αιιεγνξίαο απηήο αλαδεηθλχεη κε κεηαθνξηθφ ηξφπν ηε δηαρξνληθή αμία ηεο θηιίαο ε νπνία δνθηκάδεηαη κέζα απφ δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη αληιεί ηε δχλακε θαη ηελ αλζεθηηθφηεηά ηεο ζηελ ηδηαηηεξφηεηα ησλ αηφκσλ-θίισλ θαη ηνλ παλαλζξψπηλν ραξαθηήξα ηεο. Σν πνιχγισζζν απηφ βηβιίν είλαη θείκελν κπζνπιαζίαο πνπ ελζαξξχλεη ηελ πνιηηηζκηθή επαηζζεηνπνίεζε ησλ παηδηψλ ζηα νπνία απεπζχλεηαη θαη εληζρχεη ηελ απηνεθηίκεζε ηνπο. Δπηπιένλ απφ ηε κηα ε επηινγή ελφο θνηλνχ ζέκαηνο κε θαζνιηθή αμία ππνζηεξίδεη ηε δηαπνιηηηζκηθή ηδενινγία θαη απφ ηελ άιιε ε επηινγή ηεζζάξσλ γισζζψλ ζην βηβιίν πξνσζεί ηε γισζζνκάζεηα. Ζ ρξήζε κε επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελσλ γισζζψλ (βνπιγάξηθα, ξψζηθα, αιβαληθά) ζην βηβιίν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αγγιηθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο γέθπξα θαζψο ιίγν πνιχ ηελ γλσξίδνπλ φινη, βνεζά ζην λα 48

49 επηηεπρζεί ε θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ απφ καζεηέο/ηξηεο πνπ δνπλ ζηε ρψξα καο κε κεηξηθή Γ1 κηα απφ ηε γιψζζα ηνπ βηβιίνπ. Δίλαη πνιχ επξεκαηηθφ βηβιίν. πγθεθξηκέλα ε αιιεγνξία- ζπκβνιηζκφο (ηα δηαθνξεηηθήο δηαινγήο θξνχηα παξαιιειίδνληαη κε ηνπο δηαθνξεηηθήο πξνέιεπζεο αλζξψπνπο, ε θνηλή ρξήζε ηνπο ζηε θξνπηνζαιάηα παξνπζηάδεη αιιεγνξηθά ηελ ζπκβίσζε ησλ δηαθνξεηηθψλ εζλνηήησλ, ν ζπλδπαζκφο λεθηαξηληνχ θαη ιεκνληνχ ζπκβνιίδεη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα) θαζψο θαη ε κεηαθνξηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο, νη πξνζσπνπνηήζεηο (ε σξίκαλζε ησλ θξνχησλ, ν δηάινγνο αλάκεζα ηνπο), ε επαλάιεςε θάπνησλ ιέμεσλ (κήια, κειφπηηα, σξαία θξνπηνζαιάηα), νη θξάζεηο κε απιή κνξθνζπληαθηηθή δνκή αιιά θαη ην έληνλν παξακπζηαθφ ζηνηρείν ζπληεινχλ ζηελ θαηαλφεζε θαη απνκλεκφλεπζε ηνπ ζέκαηνο, ζηελ πξφθιεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο, ζηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κε ηηο μέλεο γιψζζεο αιιά θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ηδέαο. Οη ραξαθηήξεο δελ παξνπζηάδνπλ άκεζα ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά αιιά αθήλεηαη λα ελλνεζεί απφ ηνλ αλαγλψζηε ε δηαθνξεηηθφηεηα φζνλ αθνξά ηελ εμσηεξηθή εκθάληζε δχν εθ ησλ πξσηαγσληζηψλ. Δίλαη ηζνξξνπεκέλνη φζνλ αθνξά ηα θπζηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θαζψο ζπληαηξηάδνπλ ηηο αδπλακίεο ηνπο γηα λα πεηχρνπλ θάηη θαιχηεξν φινη καδί. Σν ζθεληθφ αληηζηνηρεί ζε έλα ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην, ρσξίο λα αλαπαξίζηαηαη ζε απηφ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα θαη ην θείκελν είλαη κελ πινχζην ζε αμίεο, φρη φκσο θαη ζε πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο. Σε δηαπνιηηηζκηθή ιεηηνπξγία αλαιακβάλνπλ νη εηθφλεο θαζψο κε ιαλζάλνληα ηξφπν παξνπζηάδνληαη νη έηεξνη ραξαθηήξεο κε δηαθνξεηηθά εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά. Έηζη καο παξαπέκπεη ην θείκελν ζε απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ απηψλ ησλ ραξαθηήξσλ θαη πξνθαιεί ην ζηνραζκφ θαη ηελ θξηηηθή αλάιπζε ησλ λνεκάησλ ηνπ απφ ηνπο κηθξνχο καο αλαγλψζηεο. 49

50 2.2.2.Καιεκέξα Φίιε! Δίλαη έλα κηθξφ εηθνλνγξαθεκέλν δίγισζζν βηβιίν, πνπ απεπζχλεηαη ζε παηδηά 4+ εηψλ γξακκέλν ζηα ειιεληθά θαη ζηα αιβαληθά κε ζέκα ηελ απνδνρή ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηνπ γείηνλά καο. Ο ήξσαο ηεο ηζηνξίαο, έλα παηδάθη πνπ απνηειεί αθεγεκαηηθφ πξφηππν, έλα πξσηλφ, πξηλ αλαηείιεη αθφκε ν ήιηνο, κπαίλεη ζηελ θνπδίλα φπνπ αθνχεη ηε ζπδήηεζε πνπ έρνπλ κέζα ζε έλα κπνπθάιη ην άζπξν γάια θαη ην θαθάν. Κνπβεληηάδνπλ ην πφζν θαιά αηζζάλνληαη πνπ είλαη καδί ζην ίδην κπνπθάιη θαη φηη αλαίηηα ηφζν θαηξφ απέθεπγαλ λα κηιήζνπλ ην έλα ζην άιιν απιά θαη κφλν γηαηί έηζη ηνπο είραλ πεη νη δηθνί ηνπο. Με ηθαλνπνίεζε απνδέρνληαη ζην ηέινο ν έλαο ηε θηιία ηνπ άιινπ θαη ηειεηψλνπλ ηελ θνπβέληα ηνπο καζαίλνληαο ηε ιέμε θαιεκέξα ν έλαο ζηε γιψζζα ηνπ άιινπ. Σν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν κέζα απφ ην γάια θαη ην θαθάν πξνσζεί ηε ζπλχπαξμε ησλ δχν δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκψλ θαη γισζζψλ. Πξφζεζε ηνπ βηβιίνπ είλαη λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα θαηαιάβνπλ ηελ ηζφηεηα θαη λα κάζνπλ λα κελ θξίλνπλ ηνλ άιιν απφ ηελ εμσηεξηθή ηνπ εκθάληζε. Ο ηίηινο ζηηο δχν γιψζζεο ζην εμψθπιιν ηνπ βηβιίνπ βνεζά ην παηδί λα ηαπηνπνηήζεη ην έξγν σο δίγισζζν. Έπεηηα, ε παξνπζία ησλ δχν γισζζψλ ζ φιν ην βηβιίν ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πεξηερνκέλσλ, ην γισζζάξην θ.ιπ. θαηαδεηθλχνπλ φηη δελ ππάξρεη κηα θπξίαξρε γιψζζα. Βιέπνληαο ην εμψθπιιν παξαηεξνχκε φηη ηα ηππνγξαθηθά ζηνηρεία ζηελ αλαγξαθή ηνπ ηίηινπ έρνπλ ην ίδην ρξψκα, θαηαιακβάλνπλ ην ίδην κέγεζνο θαη ζηηο δχν γιψζζεο. ην εζσηεξηθφ ηνπ ηεξεί ηελ ηζνκέξεηα ησλ δχν δηαθνξεηηθψλ γισζζψλ, ην κέγεζνο θαη ην πάρνο ηεο γξακκαηνζεηξάο είλαη ην ίδην, ν ρψξνο πνπ θαηαιακβάλνπλ θαη νη δχν γιψζζεο είλαη ν ίδηνο, ην ρξψκα ησλ θεηκέλσλ ηεο κηαο γιψζζαο βξίζθεηαη ζε ζπκθσλία κε ηελ άιιε. ζεο ιέμεηο είλαη κε έληνλε γξαθή ζηε κηα γιψζζα είλαη θαη ζηελ αληίζηνηρε. ην πίζσ κέξνο ηνπ βηβιίνπ ππάξρεη ιεμηθφ ην νπνίν βνεζά ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο θαζψο επίζεο θαη ηα παηδηά, δίγισζζα θαη κε, λα κάζνπλ θάπνηεο ιέμεηο. Ζ εηθνλνγξάθεζε είλαη παξαζηαηηθή, ηδηαίηεξα ραξνχκελε, πνπ δίλεη δσληάληα θαη ακεζφηεηα ψζηε ηα κηθξά παηδηά λα πιάζνπλ ζηε θαληαζία ηνπο ηελ ηζηνξία θαη λα ελζαξξχλνληαη ζηελ εμνηθείσζε ηεο δεχηεξεο/μέλεο γιψζζαο, αιιά θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ηδενινγίαο. Σν θείκελν δελ επηζθηάδεη ηε κηα γιψζζα ζε βάξνο ηεο άιιεο, αιιά βνεζά ηα παηδηά λα θαηαιάβνπλ θάπνηεο ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ ρσξίο λα ηηο γλσξίδνπλ. Γηα παξάδεηγκα νη εηθφλεο είλαη πξνζηηέο, ψζηε λα θαηαιαβαίλεη έλα παηδί φηη νη πξσηαγσληζηέο ηεο ηζηνξίαο είλαη ηα δχν άςπρα ζηνηρεία: έλα γάια θαθάν θαη έλα άζπξν γάια, πνπ φκσο θαηά ηε ζπγγξαθέα δίλνληαη σο έκςπρα θαη κηινχλ κεηαμχ ηνπο. Ζ ζπγθεθξηκέλε απεηθφληζε, βνεζάεη ηα λήπηα πνπ αθφκα δελ έρνπλ θαηαθηήζεη ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο λα αληηιεθζνχλ ηα λνήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην δηάινγν ησλ δχν έκςπρσλ ζηνηρείσλ. Ωο ηερληθέο αθήγεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ε αιιεγνξία θαη ν ζπκβνιηζκφο, εθφζνλ ζπλεηξκηθά ε έλλνηα ηνπ γάιαθηνο κε ην θαθάν (ζθνχξν ρξψκα) κπνξεί λα ζρεηίδεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ ππνδεέζηεξνπ θαη ην ιεπθφ κε ηελ έλλνηα ηνπ αλψηεξνπ. Απηφ ην γεγνλφο φκσο, φηη θαηαιακβάλνπλ ζηελ εηθφλα ηζνκεξή ρψξν ζην κπνπθάιη, αλαδεηθλχεη ηελ πξφζεζε ηεο ζπγγξαθέσο λα δείμεη ηελ ηζφηηκε αληηκεηψπηζε θαη ηελ αιιειναπνδνρή. Ζ ζπγγξαθέαο ρξεζηκνπνηεί έλα άςπρν πιηθφ, ην γάια, ην νπνίν είλαη κηα έλλνηα νηθεία ζηνλ θφζκν ηνπ παηδηνχ. Έηζη ην παηδί αληηιακβάλεηαη πην εχθνια ην δηαρσξηζκφ θαη ζ' απηφ βνεζά θαη ην ρξψκα (ιεπθφ-θαθάν). Δίλαη κηα ειπηδνθφξα πξψηε ζθέςε κηαο δηαδηθαζίαο γηα ελζπλαίζζεζε. Ο δηάινγνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη αλάκεζα ζηα δχν γάιαηα απνδεηθλχεηαη σο γέθπξα επηθνηλσλίαο ησλ δχν εηεξνηήησλ αιιά θαη ηεο πξνζπάζεηαο επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ ηνπο κε ζπλέπεηα ηελ επίηεπμε κηαο θηιίαο θαη αξκνληθήο ζπλχπαξμεο. Υαξαθηεξηζηηθή ζε απηφ, είλαη ε επηινγή κηαο κεηαλαζηεπηηθήο γιψζζαο, φπσο είλαη ε αιβαληθή, ηζφηηκα πξνβεβιεκέλε κε ηελ ειιεληθή, γεγνλφο ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ παηδηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηε ρψξα καο θαη αλήθνπλ ζε κεηνλνηηθέο γισζζηθέο- 50

51 πνιηηηζκηθέο νκάδεο. Πέξα απφ απηφ, ε εηθνλνγξαθηθή απνηχπσζε ηνπ λνήκαηνο ηνπ βηβιίνπ, βνεζά ηνπο αλαγλψζηεο λα θαηαιάβνπλ κέξνο ηνπ άγλσζηνπ ιεμηινγίνπ. Δπίζεο ε πξνζζήθε ζεκεηψζεσλ, εηθνλνγξαθεκέλνπ ιεμηθνχ, νδεγνχ πξνθνξάο, πξνζζέηνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή θαη δηαπνιηηηζκηθή αμία ηνπ έξγνπ. Σέινο ην παξακπζηαθφ ζηνηρείν απνηειεί έλα επράξηζην αλάγλσζκα πνπ ελζαξξχλεη ηελ εθκάζεζε/ απφθηεζε θάπνησλ ιέμεσλ ή θξάζεσλ. Ζ αληίιεςε ηνπ παηδηνχ γηα ηνλ άιινλ πνιιέο θνξέο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζηεξεφηππα. Οη θνηλσληθέο αλαπαξαζηάζεηο θαη ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δεη δηακνξθψλνπλ ηηο ηδέεο ηνπ γηα ηνλ θφζκν ηνπ. Απηφ απνηππψλεηαη απφ ηνλ δηάινγν αλάκεζα ζην γάια θαη ζην θαθάν φπνπ θαίλεηαη ε επηξξνή ηνπ νηθνγελεηαθνχ θπξίσο πεξηβάιινληνο ζηελ δεκηνπξγία ζηεξεφηππσλ αληηιήςεσλ. Οη πξαθηηθέο αλαηξνθήο ησλ παηδηψλ ζπρλά επεξεάδνπλ ηηο θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο ηνπο θαη ηα παηδηά αληηδξνχλ ηφζν ζηηο δηαθνξέο ηεο γιψζζαο φζν θαη ζε δηάθνξα άιια εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά. ην δηάινγν πνπ γίλεηαη ηνλίδεηαη κε κεγάιε γξακκαηνζεηξά ε θξάζε Γελ έθηαηγα εγώ. Οη ραξαθηήξεο (ην γάια θαη ην θαθάν) εκθαλίδνληαη κε ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά θαζψο ην ρξψκα ηνπο παξαπέκπεη ζε ζπλεηξκνχο σο πξνο ηελ εηεξφηεηά ηνπο. Δίλαη ηζνξξνπεκέλνη σο πξνο ηα θπζηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ηνπο γλσξίζκαηα θαη ην ζθεληθφ αλήθεη ζε έλα ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην. Σν θείκελν παξνπζηάδεη απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ ησλ δχν ραξαθηήξσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζε δχν δηαθνξεηηθέο πνιηηηζκηθέο νκάδεο. Πξνθαιεί ηνλ ζηνραζκφ θαη ηελ θξηηηθή αλάιπζε θαζψο ζέηεη εξσηήκαηα κέζα απφ ηνπο δηαιφγνπο ηνπ γάιαθηνο κε ην θαθάν πνπ νδεγνχλ ηνλ κηθξφ αλαγλψζηε ζε αλαζηνραζκφ. 51

52 Σν πξψην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία- αλάκεζα ζηνλ ειιεληθφ θαη ηνλ αξαβηθφ θφζκν Σν πξψην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία θαη ηνλ αξαβηθφ θφζκν εληάζζεηαη ζηα έξγα ηνπ Διιελν-αξαβηθνύ ζρεδίνπ δξάζεο: Απ ηα κάηηα ησλ παηδηώλ έλα πξφγξακκα πνπ πινπνίεζε ε νκάδα «Πνιχδξνκν». Σν βηβιίν απεπζχλεηαη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο θαη πξψηεο ζρνιηθήο ειηθίαο θαη αλαθέξεηαη ζηελ παηδηθή δηγισζζία, δειαδή ζηελ ηθαλφηεηα θαηαλφεζεο ή/θαη ρξήζεο δπν ή πεξηζζνηέξσλ γισζζψλ απφ ηα παηδηά, φηαλ απηά κεγαιψλνπλ κε δηαθνξεηηθέο γιψζζεο ζην νηθνγελεηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ ή κε δηαθνξεηηθή γιψζζα ζην ζπίηη θαη ζην ζρνιείν. Απνηειείηαη απφ ηξία δηαθνξεηηθά κέξε: α) ην "ζεσξεηηθφ", φπνπ παξνπζηάδνληαη θάπνηνη νξηζκνί γηα ηε δηγισζζία, κε γιψζζα πξνζηηή ζηελ πξνζρνιηθή θαη πξσηνζρνιηθή ειηθία, θαη φπσο αλαθέξνληαη νη ιφγνη πνπ ηελ ραξαθηεξίδνπλ θνηλσληθφ αγαζφ β) ην "δηαδξαζηηθφ", φπνπ ηα παηδηά ζρεδηάδνπλ ην δηθφ ηνπο βηβιίν γηα ηε δηγισζζία κε δσγξαθηέο, γξάκκαηα θαη ιέμεηο απφ φπνηα γιψζζα επηιέμνπλ θαη φπνπ αλαθαιχπηνπλ ζην πεξηβάιινλ ηνπο, γ) ην "αξαβηθφ" φπνπ δπν παηδηά καο πξνζθαινχλ λα γλσξίζνπκε ηελ γιψζζα θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο, ηνπ Ληβάλνπ 171. Ζ ρξήζε ηνπ παξφληνο βηβιίνπ κπνξεί λα εληζρχζεη εθπαηδεπηηθνχο θαη γνλείο νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη γηα ηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ή πνιηηηζκηθά επαηζζεηνπνηεκέλεο εθπαίδεπζεο 172. Οη αλαγλψζεηο νξγαλψλνληαη ζε πνιιά επηκέξνπο ηκήκαηα θαη ππν- ηκήκαηα πνπ επηηξέπνπλ ζην παηδί κηα πξψηε επαθή κε ηελ δηγισζζία, ην παξαθηλνχλ γηα αλαθάιπςε άιισλ γισζζψλ, ην κεηαθέξνπλ λνεηά ζε έλα έηεξν πεξηβάιινλ, φπνπ θαιείηαη κέζα απφ ηνπο ραξαθηήξεο ηνπ βηβιίνπ λα βηψζεη ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ ηνπ γελλνχληαη δψληαο ζην πεξηβάιινλ κηαο άιιεο ρψξαο). Πέξα απφ ηελ ειιεληθή θαη ηελ αξαβηθή πεξηιακβάλεη θαη ηελ αγγιηθή γηαηί ζχκθσλα κε ηελ ζπγγξαθέα κπνξεί λα απνηειέζεη εξέζηζκα λα δηαβάζνπλ ην βηβιίν θαη άηνκα ηα νπνία δελ γλσξίδνπλ θάπνηα απφ απηέο ηηο δχν γιψζζεο. Σν κέγεζνο θαη ην πάρνο ησλ γξακκαηνζεηξψλ ζην βηβιίν είλαη ην ίδην θαη σο πξνο ηηο ηξεηο γιψζζεο. Ζ αμία αιιά θαη ν ξεαιηζκφο ηνπ θεηκέλνπ ζηεξίδεηαη ζηελ αμηνπνίεζε εκπεηξηψλ θαη καξηπξηψλ ησλ παηδηψλ - αθεγεηψλ, ηνπ Νηθφια θαη ηνπ Εσξδ, απφ ηε δσή ηνπο ζην Λίβαλν. Ζ γλσξηκία κε ηε γηαγηά ησλ παηδηψλ δείρλεη ηελ πξφζεζε ηεο ζπγγξαθέσο λα δείμεη φηη φινη δνχκε θαη πξνεξρφκαζηε απφ θάπνην θνηλσληθφ πιαίζην ην νπνίν δηακνξθψλεη ηηο εκπεηξίεο καο, νη νπνίεο ζην ζπγθεθξηκέλν βηβιίν δείρλνπλ ηφζν νηθείεο κε ηηο αληίζηνηρεο εκπεηξίεο φισλ ησλ παηδηψλ (παγσηφ ζηε γεηηνληά, ςσκί ζην θνχξλν, ηνπηθή ζαιάηα). Δλζσκαηψλνληαη θαη θάπνηα θνιθνξηθά ζηνηρεία, φπσο ε ζπληαγή ηεο ζαιάηαο Σακπνχιε. ην ζεκείν απηφ ππεηζέξρεηαη θαη έλα αθφκε δήηεκα, πνπ θαηακεηξάηαη ζηα ζεηηθά ηνπ βηβιίνπ θαη πνπ αθνξά ηε δεκηνπξγφ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ βηβιίνπ. Φαίλεηαη φηη ην πνιηηηζκηθφ ηεο ππφβαζξν, ηεο επηηξέπεη λα θηλείηαη κε άλεζε κεηαμχ ησλ δχν γισζζηθψλ πνιηηηζκηθψλ ζπζηεκάησλ θαη απειεπζεξσκέλε απφ ζηεξενηππηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο αλαπαξαζηάζεηο, παξέρεη απζεληηθέο εηθφλεο πνιηηηζκηθψλ ζηνηρείσλ, αιιά ειέγρεη ηζνξξνπεκέλα θαη ηα γισζζηθά ζηνηρεία ησλ δχν απηψλ πνιηηηζκψλ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ παξφληνο βηβιίνπ γηα παηδηά ζηα ειιεληθά, αξαβηθά θαη αγγιηθά γίλεηαη κε ζηφρν ηελ ελζάξξπλζε ηεο παηδηθήο δηγισζζίαο θαη ηελ πξνβνιή ησλ εκπεηξηψλ ηνπο απφ ηελ άιιε ηνπο παηξίδα. Παξάιιεια, ζε έλα επξχηεξν παηδαγσγηθφ πιαίζην, ζεσξνχκε φηη νη επηκέξνπο δξάζεηο ηνπ ειιελναξαβηθνύ πξόηδεθη ιεηηνπξγνχλ σο κέζν αλάπηπμεο ησλ δεμηνηήησλ ηεο πνιπγισζζίαο γεληθφηεξα θαη ηνπ θξηηηθνχ Σζνθαιίδνπ, Π. (2012), Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία. Αλάκεζα ζηνλ ειιεληθό θαη αξαβηθό θόζκν, Πνιχδξνκν, ζει

53 γξακκαηηζκνχ. Παξέρνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα κηα νπζηαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία ζρνιείνπ θαη νηθνγέλεηαο, αιιά θαη ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ παηδηψλ γηα νκαδηθή εξγαζία κέζα απφ ηελ ελζάξξπλζε ηνπο λ' αλαθαιχςνπλ ηηο γιψζζεο πνπ κηινχλ ζηε γεηηνληά θαη ζην ζρνιείν ηνπο. Με άιια ιφγηα, κέζα απφ ηελ ελεξγφ ελαζρφιεζε ησλ παηδηψλ κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ θαη ηε γιψζζα ηνπο, ηελ αξαβηθή θνπδίλα θαη ηηο εηθφλεο απφ ηε δσή ζε κηα αξαβφθσλε ρψξα, ζεσξνχκε φηη ελζαξξχλεηαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα πνιηηηζκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο δηαθνξεηηθήο απφ ηελ νηθεία γηα επαλεμέηαζε ησλ ζηεξενηχπσλ καο θαη γηα επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ δηθνχ καο πνιηηηζκηθνχ ζπζηήκαηνο. Με αθνξκή ζεκεία ηνπ βηβιίνπ δίλεηαη ε επθαηξία ζηα παηδηά λα αλαπηχμνπλ κηα θξηηηθή ζηάζε απέλαληη ζε απινπζηεπηηθέο πξνζεγγίζεηο ηνπ αξαβηθνχ θφζκνπ, ηέηνηεο πνπ ζπρλά, εζειεκέλα ή φρη, πξνβάιινληαη απφ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη απφ ηελ επξχηεξε θνηλσλία. Οη εηθφλεο ζην βηβιίν είλαη ξεαιηζηηθέο, παξαζηαηηθέο, δσληαλέο θαη άκεζεο ψζηε λα βνεζνχλ θαη θάπνηνλ πνπ δελ γλσξίδεη θάπνηα απφ ηηο ηξεηο γιψζζεο λα κπνξέζεη λα αληηιεθζεί ηα λνήκαηα θαη λα θάλεη ηηο ζπλδέζεηο. Δμάιινπ απνηειεί γλψξηζκα ηνπ βηβιίνπ ε κεηαθνξά ηνπ ζέκαηνο ζηηο δχν γιψζζεο (ειιεληθψλ-αξαβηθψλ) θαηά κήθνο φινπ ηνπ βηβιίνπ πνπ ην θαζηζηά πην θαηαλνεηφ, πξνζηηφ θαη ειθπζηηθφ πξνο ηνλ αλαγλψζηε, θαζψο απφ ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ πξνθχπηεη φηη δελ πξνηηκάηαη ε κηα γιψζζα έλαληη ηεο άιιεο. Βέβαηα δεκηνπξγείηαη ζχλδεζε κεηαμχ ηνπο κε ηε βνήζεηα ησλ αγγιηθψλ, σο δηεζλνχο γιψζζαο, νκηινχκελε θαη απφ ηνπο δχν ιανχο πνπ αλαβαζκίδεη ηελ πνιππνιηηηζκηθή ζπλαίζζεζε φισλ ησλ παηδηψλ. Δμάιινπ ηνλίδνληαη παλαλζξψπηλεο αμίεο φπσο είλαη ε αγάπε, ην παηρλίδη, ε εθπαηδεπηηθή αιιά θαη πνιηηηζκηθή αμία ηεο γιψζζαο πνπ θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν δσήο, παηδείαο αιιά θαη ζπκβίσζεο παηδηψλ δηαθνξεηηθψλ εζλνηήησλ κέζα ζην ζπίηη, ζην ζρνιείν αιιά θαη ζηελ θνηλσλία. Πεξηέρεη έλα ιεμηιφγην ην νπνίν βνεζάεη ηα παηδηά λα κάζνπλ θάπνηεο ιέμεηο κε επίθεληξν ηε ιέμε "hob" (ρνκπ) πνπ ζεκαίλεη αγάπε. ε φια ηα γισζζηθά κέξε ηνπ βηβιίνπ ην παηδί πνπ δελ γλσξίδεη λα κηιά ειιεληθά ή αξαβηθά αληίζηνηρα, ή πνπ δελ είλαη δίγισζζν, καζαίλεη φηη πέξα απφ ηε δηθή ηνπ γιψζζα θαη γξαθή, ππάξρνπλ θαη άιιεο, κε ηηο νπνίεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή. Αλ θαη νη δχν γιψζζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί είλαη ε αξαβηθή θαη ε ειιεληθή, θαη ζα ήηαλ εχινγν ην βηβιίν λα δηαβάδεηαη απφ ηα πίζσ πξνο ηα εκπξφο θαη απφ ηα δεμηά πξνο ηα αξηζηεξά, (εθφζνλ πξννξίδεηαη θαη γηα αξαβφθσλα παηδηά), ε ζπγγξαθέαο πξνηίκεζε ηελ αλάγλσζε απφ ηα αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά. Δίλαη πξαθηηθνί νη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζ απηήλ ηελ επηινγή θαζψο ε έθδνζε ηνπ βηβιίνπ θαη ε θπθινθνξία ηνπ αθνξά ηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Οη ραξαθηήξεο ηνπ βηβιίνπ είλαη πέξα γηα πέξα απζεληηθνί, απαιιαγκέλνη απφ ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη πιήξσο ηζνξξνπεκέλνη σο πξνο ηα θπζηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Σν ζθεληθφ αληηζηνηρεί ζε έλα ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην θαη ηα ζέκαηα θαη νη αμίεο ηνπ αληηζηνηρνχλ ζηε ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ. Σν θείκελν πινχζην ζε πνιηηηζκηθά ζηνηρεία εκπεξηέρεη απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ ησλ ραξαθηήξσλ πνπ θηλνχληαη κέζα ζε δχν δηαθνξεηηθνχο πνιηηηζκνχο. Πξνθαιεί έηζη ην ζηνραζκφ πάλσ ζε απινπζηεπηηθέο πξνζεγγίζεηο ηνπ αξαβηθνχ θφζκνπ, ηελ επαλεμέηαζε ησλ ζηεξενηχπσλ καο θαη ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ δηθνχ καο πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ. 53

54 L imagier français- grec (225 mots illustrés)- Δηθνλνγξαθεκέλν γαιιν-ειιεληθφ ιεμηθφ (225 εηθνλνγξαθεκέλεο ιέμεηο) Σν γαιιν-ειιεληθφ εηθνλνιεμηθφ είλαη έλα εηθνλνγξαθεκέλν βηβιίν πνπ ζπλδπάδεη εηθφλεο θαη μέλεο γιψζζεο γηα λα κάζνπλ πην εχθνια ιεμηιφγην φρη κφλν ηα παηδηά αιιά θαη νη ελήιηθνη αλαγλψζηεο. Δίλαη ρσξηζκέλν ζε θαηεγνξίεο, κε ρξσκαηηζκνχο πνπ πξνθαινχλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ κηθξνχ αλαγλψζηε λα ην μεθπιιίζεη. Κάζε ιέμε δηαηππσκέλε ζηηο δχν γιψζζεο, ζπλνδεχεηαη απφ ηελ εηθνληζηηθή ηεο απνηχπσζε, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε εθκάζεζε θαη ε απνκλεκφλεπζή ηεο. Μέζα ζε παξελζέζεηο, θάησ απφ θάζε ιέμε, αλαγξάθεηαη θαη ε πξνθνξά ηεο κφλν ζηα ειιεληθά. Οη ειιεληθέο γξακκαηνζεηξέο είλαη πην κεγάιεο θαη έληνλεο ελψ νη γαιιηθέο είλαη πην κηθξέο, γεγνλφο πνπ ζηνρεχεη ζηελ πξνβνιή ηεο ειιεληθήο. Ο ηίηινο ηνπ ιεμηθνχ είλαη γξακκέλνο κφλν ζηα γαιιηθά ρσξίο λα ππάξρεη κεηάθξαζε ζηελ αληίζηνηρε γιψζζα. Καηαιαβαίλεη φκσο θάπνηνο απφ ηελ αξρή φηη είλαη δίγισζζν ιεμηθφ, απφ ηηο ζεκαίεο ησλ δχν ρσξψλ. Αλαληίξξεηα, νη έγρξσκεο παξαζηαηηθέο θαη ξεαιηζηηθέο εηθφλεο δίλνπλ δσληάληα θαη ακεζφηεηα ζηνλ αλαγλψζηε ψζηε λα ηνλ δηεπθνιχλνπλ ζηελ εμνηθείσζε ηνπ κε ηε δεχηεξε/ μέλε γιψζζα. Δπίζεο έρεη κεγάιε ζεκαζία λα αλαθεξζεί φηη έρνπλ πξνηηκεζεί νκφερεο ιέμεηο πνπ έρνπλ ηελ ίδηα πνιηηηζκηθή ζεκαζία (γηα παξάδεηγκα shorts- ζνξηο, πνπιφβεξ- pullover, bottes- κπφηεο). Έηζη, εληππψλνληαη θαη ελζαξξχλνπλ ηελ αλάγλσζε, ελψ παξάιιεια εμνηθεηψλνπλ κε έλα άιιν γισζζηθφ/πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα. Με ηε ρξήζε ππσλχκσλ κηαο επξχηεξεο έλλνηαο δηεπθνιχλεηαη ε γισζζνκάζεηα αιιά θαη ε εμνηθείσζε κε ηε δεχηεξε μέλε γιψζζα ζε πιαίζην πξνψζεζεο ηεο δηγισζζηθήο θαη θαη επέθηαζε δηαπνιηηηζκηθήο πξαθηηθήο (αληίιεςεο). Γηα παξάδεηγκα ην ιεσθνξείν, ην αεξνπιάλν, ην πινίν, ην θνξηεγφ, ην ειηθφπηεξν, ην ηξέλν, ην πνδήιαην θαη ην απηνθίλεην είλαη ππψλπκα κηαο επξχηεξεο έλλνηαο πνπ είλαη ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο, πνπ εκπίπηνπλ ζην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ παηδηψλ ζηα νπνία απεπζχλεηαη, ε νπνία φκσο αλαγξάθεηαη κφλν ζηα γαιιηθά, ππνζθειίδνληαο έηζη ηα ειιεληθά πξνθαλψο επεηδή απεπζχλεηαη ζε γαιιφθσλνπο πνπ καζαίλνπλ ηελ ειιεληθή. Ζ εηθνλνγξάθεζε θαη νη πιεξνθνξίεο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα ζα έιεγε θαλείο φηη είλαη κελ αθξηβείο αιιά δελ ππάξρνπλ θάπνηεο πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο νχηε απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ ραξαθηήξσλ πνπ λα αληηζηνηρνχλ ζε θάπνηεο πνιηηηζκηθέο νκάδεο. Οπφηε ην θείκελν δελ πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ κηθξνχ αλαγλψζηε λα ην μεθπιιίζεη αληαπνθξηλφκελν απιά ζην ζθνπφ ηνπ πνπ είλαη λα δηεπθνιχλεη ηελ εθκάζεζε θαη απνκλεκφλεπζε ησλ μέλσλ ιέμεσλ. 54

55 Γιψζζεο απφ ηελ θνχληα Σν έξγν Γιώζζεο από ηελ θνύληα, ζρεδηάζηεθε γηα ρξήζε ζην ζπίηη θαη απεπζχλεηαη ζε παηδηά ειηθίαο απφ 0-7 εηψλ. Φέξλεη ηα παηδηά ζε κηα πξψηε επαθή κε γιψζζεο φπσο ηα ηνχξθηθα, δαλέδηθα, ειιεληθά, ηζέρηθα, αγγιηθά, ηηαιηθά θαη ξνπκάληθα. Πξφθεηηαη γηα ζπιινγή λαλνπξηζκάησλ απφ απηέο ηηο γιψζζεο, πνπ απνηεινχλ δεκνηηθά ηξαγνχδηα κε ηδησκαηηζκνχο θαη αληηθαηνπηξίδνπλ ηνλ πνιηηηζκφ ησλ αληίζηνηρσλ ιαψλ. Απνηεινχλ ζπλδεηηθφ θξίθν αλάκεζα ζηηο γεληέο θαη είλαη γξακκέλα κε απιφ θαη επράξηζην ηξφπν. Απφ ηελ εηθνλνγξάθεζε ηνπ εμσθχιινπ αληηιακβάλεηαη θάπνηνο φηη πξφθεηηαη γηα λαλνπξίζκαηα. Ο ηίηινο σζηφζν είλαη γξακκέλνο κφλν ζηα ειιεληθά θαη νη άιιεο γιψζζεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην βηβιίν, αλαθέξνληαη κε κηθξά γξάκκαηα. ην βηβιίν πεξηιακβάλεηαη ε αιθαβήηα ζε ηέζζεξηο γιψζζεο, φπνπ αλαδεηθλχεηαη ε εηπκνινγηθή ζπγγέλεηα ησλ γισζζψλ θαζψο θαη ηελ ερεηηθή νκνηφηεηα ησλ θζφγγσλ αβγ-abc. Δίλαη έλα βηβιίν δξαζηεξηνηήησλ, ην νπνίν κπνξνχλ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ κφλν άηνκα πνπ ρεηξίδνληαη ηελ ειιεληθή γιψζζα, θαζψο νη δξαζηεξηφηεηεο είλαη γξακκέλεο κφλν ζηα ειιεληθά. Παξφια απηά, έρνπλ ζηφρν ηελ εθκάζεζε ησλ γισζζψλ, κέζα απφ ζπλδπαζηηθέο γεληθέο αζθήζεηο ζε φιεο ηηο γιψζζεο. Σα λαλνπξίζκαηα παξνπζηάδνληαη ηζφηηκα ζε δηαθνξεηηθέο γιψζζεο, ην έλα δίπια ζην άιιν ζηελ ίδηα ζειίδα. Δπηπιένλ, έλα ζεηηθφ ηνπ βηβιίνπ είλαη φηη ππνζηεξίδεηαη θαιχηεξα ε δηαπνιηηηζκηθή ηδενινγία, κε ηελ αλάδεημε παγθφζκησλ αμηψλ φπσο είλαη ε αγάπε, ε ζξεζθεία, νη ζξήλνη, νη επρέο θαη νη έπαηλνη. Έρεη φκνξθε έγρξσκε εηθνλνγξάθεζε πνπ ειθχεη ην κάηη ηνπ αλαγλψζηε θαη θπξίσο ησλ κηθξψλ παηδηψλ, θαζψο νη εηθφλεο ηνπ είλαη νηθείεο ζηα παηδηά, φπσο αζηέξηα, θνχληεο, κσξά, παηδηά θαη δηεπθνιχλεηαη έηζη πεξηζζφηεξν ε εθκάζεζε ιέμεσλ ζηηο αληίζηνηρεο γιψζζεο. Σν βηβιίν ζπλνδεχεηαη απφ C.D. κε ηηο μέλεο γιψζζεο, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε αθνπζηηθή εμνηθείσζε ησλ κηθξψλ παηδηψλ. Οη κνπζηθνθηλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνηείλεη ην βηβιίν, ζπληζηνχλ κηα πξψηε πεγή επαθήο κε ηηο μέλεο γιψζζεο. Γηα ηελ πνιηηηζκηθή δχκσζε ησλ παηδηψλ, επαλαιακβάλνληαη θνηλέο ιέμεηο ζε αξθεηέο γιψζζεο, παξάιιεια κε ηηο θηλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ην ρηχπεκα ησλ ρεξηψλ. ηα λαλνπξίζκαηα απηά επαλαιακβάλνληαη έλλνηεο θαη ερνπνηεηηθέο ιέμεηο, πνπ έρνπλ ηελ ίδηα πνιηηηζκηθή ζεκαζία, φπσο κακά, παππνχο, κκκ, huhu θαη ην γεγνλφο απηφ είλαη ελζαξξπληηθφ γηα ηελ αλάγλσζε ησλ άιισλ γισζζψλ. Ζ γιψζζα ησλ θεηκέλσλ είλαη απιή, ιατθή θαη ην χθνο γιαθπξφ, κε εκθαλή νκνηνθαηαιεμία, πνπ πξνζδίδεη κνπζηθφηεηα ζην ξπζκφ, αιιά θαη επραξίζηεζε ζηελ αλάγλσζε. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζχκθσλα κε ην ζχζηεκα ησλ θαηεγνξηψλ πνπ ζέζακε παξαπέκπνπλ ζε άξζε ησλ ζηεξενηχπσλ παξνπζηάδνληαο απζεληηθνχο ραξαθηήξεο. Σα ζέκαηα θαη νη αμίεο πνπ πξνβάιινληαη αληηζηνηρνχλ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο θνπιηνχξεο πνπ αλαπαξίζηαληαη, παξέρνληαο κέζα απφ ηελ εηθνλνγξάθεζε θαη ηηο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο θνπιηνχξεο ζηνηρεία αθξηβή. Σα θείκελα πινχζηα ζε πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο εληνχηνηο δελ πξνζθέξνπλ δηάδξαζε κεηαμχ ησλ ραξαθηήξσλ ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζκηθψλ νκάδσλ. Γελ παξέρεηαη σζηφζν κηα δπλαηφηεηα γηα αλαζηνραζηηθή θξηηηθή, φκσο πξνθαιείηαη ε αληαπφθξηζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Πξνβάιινληαο ηελ δηαπνιηηηζκηθή επηθνηλσλία κέζα απφ ηελ αλάδεημε παλαλζξψπηλσλ αμηψλ. 55

56 Lucie Chat en ville- Lucy Cat in town Ζξσίδα ηνπ βηβιίνπ, είλαη ε Lucy (Lucie) κηα γάηα. Παξνπζηάδεηαη λα ζπκκεηέρεη ζε θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο κε άιια άηνκα ηνπ νηθνγελεηαθνχ αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ηεο πεξηβάιινληνο, φπσο κε ηε κεηέξα ηεο θαη κε άιια δψα. Ζ επηινγή σο θεληξηθήο εξσίδαο ελφο δψνπ γάηα- εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ην παηδί κπνξεί πνιχ εχθνια λα ηαπηηζηεί κε ην δψν-ήξσα, θαζψο απηή παξνπζηάδεηαη λα ζπκκεηέρεη ζε θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ζα εμειηζζφηαλ ε δσή ελφο κηθξνχ παηδηνχ απφ ην πξσί. πκκεηέρεη ζε δξαζηεξηφηεηεο νηθείεο γηα ην παηδί πνπ ζα ηηο έθαλε κε ηε κεηέξα ηνπ, φπσο αγνξά πξντφλησλ απφ ζνχπεξ κάξθεη, θξενπσιείν, θνχξλν. Ζ Λνχζε, ε εξσίδα, επεκβαίλεη ζε κηα επίζθεςε πνπ πξαγκαηνπνίεζε κε ηε κεηέξα ηεο ζην ζνχπεξ κάξθεη θαη βνεζά ζηε ζχιιεςε ελφο θιέθηε, απνθαζηζηψληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν ηε δηθαηνζχλε. Ζ ηαχηηζε απηή θαζψο θαη ην γεγνλφο ηεο θαζνξηζηηθήο ηεο ζπκβνιήο ζηε ζχιιεςε ηνπ θιέθηε, ζπληειεί ζην ζπλαίζζεκα γηα εζηθή δηθαίσζε ηνπ παηδηνχ πνπ επηζθξαγίδεηαη θαη απφ ην αίζην ηέινο. ην εμψθπιιν φπσο θαη ζην εζσηεξηθφ κέξνο ηνπ βηβιίνπ ππάξρεη ηζνηηκία ζηελ αλαγξαθή ησλ ηίηισλ ζηηο δχν γιψζζεο. Ζ δηπιή παξάζεζε ησλ εηθφλσλ γίλεηαη γηα λα παξνπζηαζηνχλ ηα θνηλά ζηνηρεία ηεο δσήο θαη ησλ θαζεκεξηλψλ εθθξάζεψλ ηεο ζηηο δχν ρψξεο θαη γιψζζεο. Δπίζεο ην παηδί ηαπηίδεηαη κε ηελ εξσίδα θαη βιέπεη θάπνηεο θαηαζηάζεηο απφ ηελ καηηά ηεο. Ζ ζπζηεκαηηθή θαη πινχζηα παξνπζία κηαο κεγάιεο πνηθηιίαο απφ κπζνπιαζηηθέο θνηλσλίεο δψσλ ζηα παηδηθά βηβιία, θαζψο θαη ε παξνπζία αλζξσπνπνηεκέλσλ αληηθεηκέλσλ, δελ εμππεξεηεί κφλν ζηελ εθινγίθεπζε ζπκπεξηθνξψλ θαη ζπλεπεηψλ ησλ επηινγψλ καο 173. Ζ παηδηθή επηθνηλσλία κε ηνπο ήξσεο ησλ παξακπζηψλ επηηπγράλεηαη κε έλαλ ηξφπν ζπκβνιηθφ πνπ δελ πξνθαιεί θφβν αθφκε θαη αλ ππάξρνπλ ζθελέο βίαο. Σν παηδί δξαπεηεχεη απφ ηνλ εαπηφ ηνπ ή απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ θαη κέζα απφ ην βηβιίν βηψλεη ηα ίδηα ζπλαηζζήκαηα, καζαίλνληαο ηαπηφρξνλα θαη θάπνηνπο ηξφπνπο θαιήο ζπκπεξηθνξάο. Μηθξνί θαη ζχληνκνη δηάινγνη απνδίδνπλ δσληάληα, παξαζηαηηθφηεηα θαη ακεζφηεηα ζηελ ηζηνξία θαη απηφ βνεζά λα ζπγθξαηήζεη θάπνηνο εθθξάζεηο απφ ηελ άιιε γιψζζα. Οη επαλαιήςεηο ησλ ιέμεσλ εμππεξεηνχλ απηφλ ηνλ ζθνπφ. Ζ ρξήζε φκνησλ ερνπνηεηηθψλ ιέμεσλ φπσο crac/chash δείρλνπλ ηε ζπγγέλεηα ησλ δχν γισζζψλ. Σν ιεμηιφγην είλαη απιφ. Κσδηθνπνηεί ζηηο έλλνηεο πνπ θαηαλνεί έλα κηθξφ παηδί, αθξηβψο γηα λα γίλνπλ θαηαλνεηά ηα λνήκαηα. Τπνζηεξηθηηθφ πιηθφ ζ απηέο ηηο δηεξγαζίεο πξνζθέξνπλ ηα ζθίηζα πνπ είλαη κε έληνλα ρξψκαηα θαη πξνζειθχνπλ ην ελδηαθέξνλ δίλνληαο επράξηζην ηφλν. Σν βηβιίν πξννξίδεηαη γηα γαιιφθσλνπο καζεηέο/ηξηεο, θαζψο ζην ηέινο είλαη ελζσκαησκέλν έλα κηθξφ εηθνλνγξαθεκέλν ιεμηθφ, κε ηελ πξνθνξά γξακκέλε κφλν ζηηο γαιιηθέο ιέμεηο, ψζηε λα δηεπθνιχλνληαη γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνί ζηελ εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ πξνο ηε δεχηεξε/ μέλε γιψζζα. Ο ραξαθηήξαο ηνπ θεηκέλνπ δελ θέξεη ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σν ζθεληθφ αληηζηνηρεί ζε έλα ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην παξνπζηάδνληαο ηε δσή ζε φιεο ηηο θαζεκεξηλέο ηεο εθθάλζεηο. Γελ παξνπζηάδνληαη πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο θαη νχηε ε εηθνλνγξάθεζε θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη δείρλνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα κε αθξίβεηα. Ζ δηαπνιηηηζκηθή ηνπ ιεηηνπξγία πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ησλ κηθξψλ θαη ζχληνκσλ δηαιφγσλ ζηηο δχν γιψζζεο. Σν θείκελν δελ εκπεξηέρεη απζεληηθή δηάδξαζε κεηαμχ ραξαθηήξσλ απφ δηάθνξεο πνιηηηζκηθέο νκάδεο. Δπίζεο πξνθαιεί ηελ αληαπφθξηζε ηνπ παηδηνχ θαζψο απηφ ηαπηίδεηαη εχθνια κε ηνλ ήξσα δψν. 173 Γαβξηειίδνπ,. (2013). Φιπαξία θαη ιαθσληθόηεηα ζηνπο ηίηινπο ησλ βηβιίσλ γηα παηδηά: Ιζηνξηθέο δηαδξνκέο ζηελ παηδηθή ινγνηερλία κέζα από ηελ αλάγλσζε ησλ ηίηισλ ηεο. Θεζζαινλίθε: Επγφο, ζει

57 Le bain de Miyu : Bilingue français-japonais Ζ εξσίδα Miyu, έλα κηθξφ θνξηηζάθη πνπ ζήκεξα κηζεί φιν ηνλ πιαλήηε, πνπ δελ θαηάθεξε ζην ζρνιείν λα δηαθξίλεη θάπνηα ηδενγξάκκαηα (idéogrammes), παξνπζηάδεηαη ζηεξενηππηθά, λα θέξεη φια εθείλα ηα γλσξίζκαηα πνπ έρνπκε ζην λνπ καο γηα ηνλ ηαπσληθφ ιαφ, φπσο παξαδνζηαθέο θνξεζηέο θηκνλφ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή θαη καιιηά ζηεξεσκέλα ςειά ζην θεθάιη πεξίηερλα δεκέλα. Παξνπζηάδνληαη θαζεκεξηλέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ηαπσληθνχ ιανχ, κε ηελ κνξθή ηειεηνπξγίαο φπσο ην ινπηξφ, σο ρψξνο μεθνχξαζεο θαη ςπρηθήο εξεκίαο. Σν εκπφξην ξπδηνχ, θαζψο ην ξχδη απνηειεί εζληθφ ηνπο θαγεηφ. Οη απνηππψζεηο απηέο απνηεινχλ σζηφζν κηα κνλφπιεπξε παξνπζίαζε ησλ θχξησλ πνιηηηζκηθψλ ζηνηρείσλ. Απηφ πξνζδίδεη ηελ πξφζεζε ηνπ βηβιίνπ λα παξνπζηάζεη κνλφπιεπξα ηνλ ηαπσληθφ πνιηηηζκφ, πνπ δηαρσξίδεηαη επηθαλεηαθά θαη αλεπαξθψο ηε δηαπνιηηηζκηθή ζπλείδεζε. πσο παξαηεξνχκε ζην εμψθπιιν, ν γαιιηθφο ηίηινο είλαη ζηε κέζε κε κπιε ρξψκα, ελψ ν ηαπσληθφο δεμηά κε ηδενγξάκκαηα θαη θάζεηα κε καχξν ρξψκα. Ζ θάζεηε κνξθή ηεο ηαπσληθήο γξαθήο, ζα κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη ζχγρπζε ζηνλ αλαγλψζηε θαη λα ηελ ηαπηίζεη κε θάπνην κνηίβν ηεο εηθνλνγξάθεζεο. Μαο πξντδεάδεη απφ ηελ εηθνλνγξάθεζε ηνπ εμσθχιινπ φηη ζα δνζεί έκθαζε ζηα ζηνηρεία ηνπ ηαπσληθνχ πνιηηηζκνχ. Ο αλαγλψζηεο πνπ ζα ην πάξεη ζηα ρέξηα ηνπ δελ κπνξεί απφ ηνλ ηίηιν λα θαηαιάβεη ηελ πινθή ηεο ηζηνξίαο. Πξνυπφζεζε επνκέλσο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο εμηζηφξεζεο απνηειεί νπσζδήπνηε ε γλψζε κίαο εθ ησλ δχν γισζζψλ. Σν δίγισζζν απηφ βηβιίν απεπζχλεηαη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, ηα νπνία φκσο παηδηά ζην ζηάδην ηεο ειηθίαο πνπ βξίζθνληαη αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ θαηαλφεζε ελλνηψλ πνπ απαηηνχλ αθεξεκέλεο ζπλδέζεηο. Με ηε ρξήζε ιέμεσλ φπσο «manga», δνζκέλε κε ιαηηληθνχο ραξαθηήξεο (πνπ έρεη θαζηεξσζεί ζε πνιιέο ιέμεηο σο ηα ηαπσληθά θηλνχκελα ζρέδηα), επηρεηξείηαη κηα ζχλδεζε αλάκεζα ζηνπο δχν πνιηηηζκνχο. ην εζσηεξηθφ θαη νη δχν γξακκαηνζεηξέο κε ηηο νπνίεο απνδίδεηαη ην θείκελν είλαη ην ίδην ηνληζκέλεο, έρνπλ ην ίδην πάρνο θαη ζρεδφλ ζε φιν ην βηβιίν ηα γξάκκαηα θαηαιακβάλνπλ ηνλ ίδην ρψξν. ην ηέινο ηνπ βηβιίνπ, ππάξρεη κηα κηθξή πεξηγξαθή ηεο Ηαπσλίαο, ηνπ πιεζπζκνχ ηεο, ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο θαζψο θαη ησλ δηαηξνθηθψλ αμηψλ ηνπ ιανχ ηεο. Παξφκνηα αλαθνξά δελ γίλεηαη γηα ηελ Γαιιία. Απηφ θαλεξψλεη έιιεηςε δηαπνιηηηζκηθήο ηδέαο, ζε φιν ην πεξηερφκελν ηνπ βηβιίνπ. Παξνπζηάδεη πνιιά ζηεξενηππηθά ζηνηρεία, ηφζν σο πξνο ην ραξαθηήξα ηεο εξσίδαο, φζν θαη σο πξνο ηελ παξνπζίαζε ησλ πνιηηηζκηθψλ ιεπηνκεξεηψλ. Οη ραξαθηήξεο δελ θαίλεηαη λα είλαη ηζννξξνπεκέλνη σο πξνο ηα θνηλσληθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ηνπο γλσξίζκαηα. Οη πιεξνθνξίεο γηα ηελ θνπιηνχξα πνπ αλαπαξίζηαηαη θαζψο θαη ε εηθνλνγξάθεζε πνπ απεηθνλίδεη ζηνηρεία ηεο ζπγθεθξηκέλεο θνπιηνχξαο, δελ είλαη αθξηβείο. Ζ παξνπζίαζε ζηεξενηππηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηαπψλσλ θαη ε απνπζία απζεληηθήο δηάδξαζεο ησλ ραξαθηήξσλ κέζα απφ ην θείκελν θαζψο θαη ε κνλφπιεπξε παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο, δελ νδεγνχλ ηνλ/ηελ κηθξφ/ή αλαγλψζηε/ζηξηα ζην ζηνραζκφ νχηε ζηελ θξηηηθή αλάιπζε. 57

58 Les mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet Απφ ην εμψθπιιν γίλεηαη εκθαλέο φηη πξφθεηηαη γηα έλα απιφ θαη εχρξεζην βηβιίν πνπ απεπζχλεηαη ζε κηθξά παηδηά, ειθπζηηθφ κε έληνλα ρξψκαηα ζηηο εηθφλεο ηνπ. Πξφθεηηαη γηα έλα βηβιίν, πνπ δελ κπνξνχκε λα ην ραξαθηεξίζνπκε θαζαξά σο ιεμηθφ, αιιά πνπ βνεζάεη ηα παηδηά απηήο ηεο ειηθίαο λα κάζνπλ κε εχρξεζην ηξφπν θάπνηεο ιέμεηο ζηελ ηζπαληθή γιψζζα. Πξνυπφζεζε γηα λα ην θαηαλνήζεη θάπνηνο θαη γηα λα ηνπ είλαη ρξήζηκν είλαη λα έρεη θαηαθηήζεη ηελ αλάγλσζε ζηελ πξψηε ηνπ γιψζζα, ηε γαιιηθή, θαη λα επηζπκεί λα κάζεη θαη θάπνηεο ιέμεηο ζηα ηζπαληθά. Ο ηίηινο απνδίδεηαη ζηα γαιιηθά Les mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet. Απηφ εληζρχεη ηε γισζζηθή ελζπλαίζζεζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ πάλσ ζηηο δηάθνξεο γιψζζεο θαη ζηνπο πνιηηηζκνχο πνπ αλήθνπλ. ην εζσηεξηθφ ππάξρνπλ κεγάιεο εηθφλεο κε ιέμεηο ζηα ηζπαληθά. Πεξηγξάθνληαη ζηηο εηθφλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη θαηαζηάζεηο πνπ είλαη νηθείεο ζηα κηθξά παηδηά φπσο ην ζπίηη, ν θήπνο, ην εξγαζηήξην, ε πφιε, ην πάξθν, ην αεξνδξφκην, ε εμνρή, ε παξαιία, ε ηάμε, ην λνζνθνκείν. Έηζη επλνείηαη ε απνκλεκφλεπζε ζηα ηζπαληθά θαζψο ην παηδί εχθνια αληηζηνηρίδεη ηηο ιέμεηο κε ηηο εηθφλεο. Αιιηψο ην παηδί αξθείηαη ζην λα παξαηεξεί ηηο εηθφλεο θαη λα ηηο ζπλδέεη κε ην πεξηβάιινλ πνπ απηέο εκθαλίδνληαη, θάλνληαο απιψο λνεηηθέο ζπλδέζεηο θαη εξρφκελν ζε κηα πξψηε επαθή κε ην αιθάβεην ηεο άιιεο γιψζζαο. Παξάιιεια ζην βηβιίν πξνβάιιεηαη θαη ε αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο, ηεο ηέρλεο, ησλ γξακκάησλ αιιά θαη ησλ ζχγρξνλσλ ηερλνινγηθψλ επηηεπγκάησλ (Ζ/Τ). Παξνπζηάδνληαη παξαζηαηηθά νη κήλεο, νη κέξεο, θάπνηα έζηκα, νη επνρέο, ηα θαηνηθίδηα δψα, ηα αζιήκαηα, ηα ζρήκαηα, ηα λνχκεξα γξακκέλα φκσο κφλν ζηελ ηζπαληθή γιψζζα. πκπεξηιακβάλεηαη επίζεο εηδηθφ παξάζεκα πνπ παξαπέκπεη ζε ηζηνζειίδα, γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο εξκελείαο θαη ηεο πξνθνξάο ησλ ιέμεσλ. ε παξάξηεκα ηνπ βηβιίνπ, ππάξρνπλ φιεο νη ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ κε αιθαβεηηθή ζεηξά, ε πξνθνξά ηνπο θαη ε γαιιηθή ηνπο απφδνζε. ην βηβιίν απηφ δελ παξνπζηάδνληαη θάπνηνη ραξαθηήξεο πνπ λα θέξνπλ ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σν ζθεληθφ αληηζηνηρεί ζε έλα ζχγρξνλν ρξνληθφ πιαίζην. Σα ζέκαηα δελ αληηζηνηρνχλ ζε κία ζπγθεθξηκέλε θνπιηνχξα, σζηφζν νη πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη είλαη αθξηβείο. Γελ ππάξρνπλ πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο πνπ λα δηαθνξνπνηνχλ κία πνιηηηζκηθή νκάδα απφ κία άιιε. Άξα ην θείκελν πξνθαιεί κελ ηελ αληαπφθξηζε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ πξνζθέξνληαο πιεξνθνξίεο αθξηβείο θαη έλα ιεμηθφ πινχζην πνπ βνεζάεη ηα παηδηά λα κάζνπλ κε εχρξεζην ηξφπν ιέμεηο ζηελ ηζπαληθή γιψζζα. Ζ δηαπνιηηηζκηθή ιεηηνπξγία φκσο πξαγκαηνπνηείηαη θπξίσο κέζα απφ ην γισζζηθφ πιηθφ ηνπ θεηκέλνπ παξά απφ ηελ εηθνλνγξάθεζε. 58

59 We re going on a bear hunt Σν βηβιίν απηφ, κέζα απφ ηηο εηθφλεο ηνπ θαη ηα πνηεκαηάθηα ηνπ, θαζψο πξφθεηηαη γηα έλα ιατθφ ηξαγνπδάθη ηεο Αγγιίαο, καο πεξηγξάθεη ηελ εκέξα κηαο νηθνγέλεηαο πνπ απνθάζηζε λα πάεη γηα θπλήγη αξθνχδαο θαη λα δήζεη κηα πεξηπέηεηα δηαζρίδνληαο βνπλά θαη πνηάκηα γηα λα ηελ βξεη. Σν έξγν έρεη θσκηθνηξαγηθφ πεξηερφκελν, θαζψο ην θπλήγη ηεο αξθνχδαο κπνξεί λα ζπκβνιίδεη ηελ αλαδήηεζε ηεο πεξηπέηεηαο απφ ηελ νηθνγέλεηα, πνπ αλαγθάδεηαη ηειηθά λα γπξίζεη ζηελ νηθνγελεηαθή ηεο ζαιπσξή θαη αζθάιεηα, φηαλ απφ ζχηεο θαηέιεμαλ κέζα απφ αηπρείο ζπγθπξίεο λα θαηαιήμνπλ ζε ππνςήθηα ζχκαηα. Γηάθνξα ζηνηρεία ηεο θχζεο παξεκβάιινληαη θάλνληαο ην θπλήγη ηεο αξθνχδαο κία ελδηαθέξνπζα πεξηπέηεηα, παξαιιειίδνληαο ην θπλήγη κε ηηο πεξηπέηεηεο θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ δηαηξέρεη κηα νηθνγέλεηα ζηελ θαζεκεξηλή ηεο δσή θαη ηελ πάιε κε ζηνηρεία ηεο θχζεο, έλαλ δηαξθή αγψλα ηνπ αλζξψπνπ γηα επηβίσζε. ην εμψθπιιν, ν ηίηινο ηνπ βηβιίνπ είλαη ηφζν ζηα αγγιηθά φζν θαη ζηα αξαβηθά, κε ηνλ πξψην λα θαηαιακβάλεη πεξηζζφηεξν ρψξν απφ ηνλ δεχηεξν θαη λα απνδίδεηαη κε δηάθνξα ρξψκαηα ζε αληηδηαζηνιή κε ηνλ αξαβηθφ πνπ απνδίδεηαη κε καχξν ρξψκα. ην εζψθπιιν αλαθέξεηαη φηη πξφθεηηαη γηα δίγισζζν βηβιίν, αιιά απηή ε πιεξνθνξία είλαη γξακκέλε κφλν ζηα αγγιηθά. ην εζσηεξηθφ ππάξρεη ηζνκέξεηα ησλ δχν γισζζψλ ζε φιν ην βηβιίν, δίλνληαο ηελ ίδηα ζεκαζία ηφζν ζηα αγγιηθά φζν θαη ζηα αξαβηθά θαη κε ηηο γξακκαηνζεηξέο λα έρνπλ ην ίδην πάρνο θαη ηα ίδηα ηνληζκέλα γξάκκαηα. Ζ επαλάιεςε θξάζεσλ θαη θπξίσο ερνπνηεηηθψλ ιέμεσλ, βνεζάεη ζηελ απνκλεκφλεπζή ηνπο. Δπαλαιακβάλνληαη ζηίρνη φπσο ηη σξαία κέξα, δελ θνβφκαζηε ηίπνηα ζηα αξαβηθά θαη ζηα αγγιηθά πνπ πξνζδίδνπλ έλα χθνο απιφ, γιαθπξφ, θαηαλνεηφ αιιά θαη ιατθφ. Ζ νκνηνθαηαιεμία πνπ θαλεξψλεη κνπζηθφηεηα ζην ζηίρν, θαη ε επαλάιεςε ιέμεσλ κε απιή κνξθνζπληαθηηθή δνκή, ελζαξξχλνπλ ηελ εμνηθείσζε ζηε δεχηεξε γιψζζα. Οη ραξαθηήξεο ηνπ βηβιίνπ είλαη απζεληηθνί, απαιιαγκέλνη απφ νπνηαδήπνηε ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηζνξξνπεκέλνη σο πξνο ηα θπζηθά, θνηλσληθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ηνπο γλσξίζκαηα. Σν θείκελν δελ παξνπζηάδεη πνιηηηζκηθέο ιεπηνκέξεηεο αιιά κέζα απφ ηα γισζζηθά ηνπ ζηνηρεία πξνθαιεί ηνλ ζηνραζκφ σο πξνο ηηο αμίεο πνπ παξνπζηάδεη. 59

60 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ 3.1. θνπφο ηεο έξεπλαο εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θνπφο ηεο έξεπλαο θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο είλαη λα εμεηαζηεί ην ελδερφκελν αλ ηα δίγισζζα βηβιία ελζαξξχλνπλ ηα παηδηά λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ππάξρνπλ θαη άιιεο γιψζζεο πνπ έρνπλ ηελ ίδηα αμία θαη λα δηεξεπλεζνχλ νη δπλαηφηεηεο δίγισζζσλ θαη κνλφγισζζσλ ησλ παηδηψλ θαη. Δπίζεο ζηφρνο έξεπλαο είλαη θαη ν ηξφπνο πνπ ηα δίγισζζα βηβιία ιεηηνπξγνχλ σο κέζν ζχλδεζεο κε ηνλ αιθαβεηηζκφ ζηελ θπξίαξρε γιψζζα. Έλαο άιινο ζηφρνο είλαη λα αλαδεηεζνχλ νη δηαθνξέο ζηνπο ζπιινγηζκνχο θαη ζηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ ζε δχν δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά πιαίζηα, θαζψο ε έξεπλά καο έιαβε ρψξα ηφζν ζε λεπηαγσγείν ηεο Γαιιίαο, φζν θαη ηεο Διιάδνο. ην δπλακηθφ ησλ ηάμεσλ ζπκπεξηιακβαλφηαλ λήπηα πνπ ήηαλ δίγισζζα είηε ηα ίδηα είηε πξνεξρφηαλ απφ έλα νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ πνπ ππνζηήξηδε ηελ δηγισζζία. Έρνληαο ππφςε φηη ζηφρνο ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο Γηδαθηηθήο 174 δελ είλαη ε αληηζηάζκηζε θάπνηνπ ελδερφκελνπ γλσζηηθνχ ειιείκκαηνο, αιιά ε αμηνπνίεζε ησλ γισζζηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ δηαθνξψλ πνπ πθίζηαληαη ζηε ζρνιηθή ηάμε πξνο φθεινο φισλ ησλ καζεηψλ, ηφζν ησλ κεηνλνηηθψλ, φζν θαη ησλ γεγελψλ, ζα πξνζπαζήζνπκε λα δηεξεπλήζνπκε ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ην λεπηαγσγείν ππνζηήξημε παηδηά πνπ κάζαηλαλ λα δηαβάδνπλ ζ απηέο ηηο γιψζζεο, παξέρνληάο ηνπο δίγισζζα βηβιία Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Ζ επαθή ησλ λεπίσλ κε ηα δίγισζζα βηβιία, έθεξε ζην θσο ηελ άδειε γλψζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ γηα ηελ πξψηε ηνπο γιψζζα; Ζ επαθή ηνπο κε ηα βηβιία αχμεζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ επηθνηλσλία ζηελ πξψηε θαη ηε δεχηεξε γιψζζα; Βνεζήζεθαλ νη καζεηέο/ηξηεο λα θαηαλνήζνπλ ηνλ πινχην ηεο γισζζηθήο πνηθηιίαο ζηελ ηάμε, ζην ζρνιείν, ζην επξχηεξν θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη ζ φιν ηνλ θφζκν; Μεηξηάζηεθαλ ηα ηπρφλ αηζζήκαηα θαησηεξφηεηαο ησλ παηδηψλ πνπ κηινχζαλ κηα πνηθηιία θάπνηαο γιψζζαο; Αθππλίζηεθαλ νη ζπλεηδήζεηο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε ηελ πξνέιεπζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηθήο ηνπο γιψζζαο θαη ηεο ζέζεο ηεο ζηνλ θφζκν θαη πξνσζήζεθαλ θαιχηεξεο ζρέζεηο αλάκεζα ζηηο εζλνηηθέο νκάδεο; Βνεζήζεθαλ νη καζεηέο/ηξηεο λα μεπεξάζνπλ θάζε αίζζεζε δηαρσξηζκνχ αλάκεζα ζηε γιψζζα ηεο νηθνγέλεηαο, ηνπ λεπηαγσγείνπ θαη ησλ βηβιίσλ; 174 Νηθνιάνπ (2005). ην: Παπαλανχκ, Ε., Μαπξνζθνχθεο, Γ. (2008). Οδεγόο Δπηκόξθσζεο. Γηαπνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε θαη Αγσγή, Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ζηήξημεο ΔΠΔΑΔΚ Μέηξν 1.1.: Βειηίσζε ησλ ζπλζεθώλ έληαμεο ζην εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα αηόκσλ εηδηθώλ θαηεγνξηώλ, Σίηινο πξάμεο: Έληαμε παηδηώλ παιηλλνζηνύλησλ & αιινδαπώλ ζην ζρνιείν γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (Γπκλάζην), Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, Σκήκα Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο, ζει

61 Πνηα είλαη ε επίδξαζε ηεο αλάγλσζεο ησλ θεηκέλσλ απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζηηο καζεζηαθέο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ (ιεθηηθή, αθεγεκαηηθή, δηαθεηκεληθή, κεηαγλσζηηθή). πλεηδεηνπνηνχλ φια ηα παηδηά πσο ππάξρνπλ θαη άιιεο γιψζζεο πνπ έρνπλ ηελ ίδηα αμία θαη ηηο ίδηεο ιεηηνπξγίεο; Σα δίγισζζα βηβιία δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε κηθξέο νκάδεο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ δίγισζζα παηδηά λα ζπλεξγαζηνχλ ζηελ αλάγλσζε ηνπ βηβιίνπ θαη λα ζπδεηήζνπλ κεηαμχ ηνπο ηελ ηζηνξία; 3.2. Μεθοδολογία ηηρ έπεςναρ Ζ κέζνδνο πνπ αθνινπζήζεθε ζηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα είλαη ε κειέηε πεξίπησζεο (case study). Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη απφ δηάθνξεο επηζηήκεο φπσο ε ςπρνινγία, ε θνηλσληνινγία ηεο εθπαίδεπζε θ.α. θαη ζηνρεχεη ζηελ απνηχπσζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο πξαγκαηηθφηεηαο κε ηελ παξαηήξεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ εκθαλίδνληαη ζε πξαγκαηηθά πεξηβάιινληα 175. Ζ κειέηε πεξίπησζεο αζρνιείηαη κε ηε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη κειέηε ζεκάησλ ή πξνβιεκάησλ κε ζθνπφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηελ αλάιπζή ηνπο. Μειεηά έλα πεξηζηαηηθφ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εμέιημήο ηνπ θαη ζρεδηάδεηαη γηα λα ζθηαγξαθήζεη κηα γεληθφηεξε θαηάζηαζε. Σν πεξηζηαηηθφ πνπ εμεηάδεη είλαη ηκήκα ελφο επξχηεξνπ ζπζηήκαηνο θαη ζπληζηά έλα κνλαδηθφ παξάδεηγκα πξαγκαηηθψλ πξνζψπσλ ή θαηαζηάζεσλ 176. Ζ κειέηε πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εξεπλήζνπκε ιεπηνκεξψο θαη ζε βάζνο έλα άηνκν ή κηα νκάδα αηφκσλ έρνληαο σο ζηφρν, θπξίσο, ηελ παξνπζίαζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ηε δηαδηθαζία κέζα απφ ηελ νπνία ζα αζθεζεί επαγγεικαηηθή θξηηηθή κέζσ ηεο πξνζσπηθήο εκπεηξίαο θαη φρη ηελ εμαγσγή γεληθψλ ζπκπεξαζκάησλ κε ζηφρν ηε δηαηχπσζε ζεσξηψλ. Ζ ζπκβνιή ηεο κειέηεο πεξίπησζεο είλαη φηη παξέρεη γλψζε γηα έλα θαηλφκελν κέζα απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηε ιεπηνκεξή εμέηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ. 177 Σέινο, νη κειέηεο πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ζηε κειέηε θαηλνκέλσλ ηα νπνία δελ έρνπλ κειεηεζεί επαξθψο ζην παξειζφλ κε ζηφρν λα απνζαθελίζνπλ θαηαζηάζεηο γηα ηηο νπνίεο δελ ππάξρνπλ εξεπλεηηθά δεδνκέλα 178. Γηα ηε δηεμαγσγή κηαο κειέηεο πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηνχληαη πνηνηηθά εξγαιεία γηα ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ θαη ζπάληα ρξεζηκνπνηνχληαη πνζνηηθά. Καηά ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, ε κειέηε πεξίπησζεο έρεη σο ζηφρν λα θαηαγξάςεη ηηο κνλαδηθέο πηπρέο ηνπ ππφ κειέηε θαηλνκέλνπ θαη λ αλαδείμεη ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο 179. Ο αξρηθφο ζηφρνο απηήο ηεο έξεπλαο είλαη λα παξέρεη γλψζεηο πάλσ ζηε ζρέζε κεηαμχ ηεο έθζεζεο ζε δίγισζζα βηβιία κε πνιηηηζκηθέο αλαπαξαζηάζεηο γεκάηεο λφεκα θαη ηεο θαηαλφεζεο απφ ηα παηδηά άγλσζησλ ζ απηά έσο ηφηε θνπιηνχξσλ. Οη κειέηεο πεξίπησζεο αξρίδνπλ κε ηελ παξαηήξεζε πξηλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο παξέκβαζεο κε ζηφρν λα θαηαγξαθνχλ νη ζπκπεξηθνξέο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα. ηε ζπλέρεηα, γίλεηαη ε αμηνιφγεζε κεηά ηελ παξέκβαζε, ψζηε λα θαλεί ζε πνην βαζκφ ε παξέκβαζε ήηαλ απνηειεζκαηηθή, αλ δειαδή παξαθίλεζε ηα παηδηά λα 175 Cohen, Manion, Morrison. (2008)..π. ζει Αζαλαζίνπ, Λ. (2007). Μέζνδνη θαη ηερληθέο ηεο έξεπλαο ζηηο Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο, Ησάλληλα: Απηνέθδνζε, ζει Adelman, C., Kemmis, St., Jenkins, D. (1980). Rethinking case study: Notes from the second Cambridge conference, ζ.230. In: Simons. H. (1980). Towards a science of the singular: Essays about case study in educational research and evaluation, University of East Anglia: Centre of applied research in education, ζει Yin, K. R. (1989). Case study research: Design and methods. London: Sage Publications, ζει π. 61

62 πξνβιεκαηηζηνχλ ζρεηηθά κε ηε γιψζζα ηνπο θαη ηε γιψζζα ησλ ζπκκαζεηψλ/ηξηψλ ηνπο 180. Βαζηθά εξγαιεία γηα ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ ήηαλ ε παξαηήξεζε θαη εκηδνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε λήπηα. Σο επώηημα ηεο ππφζεζεο καο, είλαη εάλ νη καζεηέο/ηξηεο πνπ ζα εξρφηαλ ζε επαθή κε ηα πνιχγισζζα βηβιία ζηα πιαίζηα κηαο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο κέζα ζηελ ηάμε ζα επηδείθλπαλ βαζχηεξε γλψζε ηφζν ηεο γαιιηθήο/ ειιεληθήο φζν θαη ησλ άιισλ θνπιηνχξσλ, θαζψο θαη ησλ αληίζηνηρσλ γισζζψλ νη νπνίεο ζα απεηθνλίδνληαη ζηα βηβιία. Δπίζεο, εάλ νη καζεηέο, κέζσ ηεο επαθήο ηνπο κε ηα βηβιία θαη ησλ ζπλεληεχμεσλ πνπ αθνινχζεζαλ, ζα εθδήισλαλ ελδηαθέξνλ γηα ηελ πνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο δηάθνξεο γισζζηθέο/πνιηηηζκηθέο νκάδεο πνπ ηε ζπλζέηνπλ. 3.3 ςνθήκερ έπεςναρ Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα Ζ έξεπλα έιαβε ρψξα φπσο αλαθέξζεθε ήδε, ζε έλα λεπηαγσγείν ζην Λε Μαλ ηεο Γαιιίαο θαη ζε έλα ηεο Θεζζαινλίθεο. ηε Γαιιία θνηηνχζαλ 23 παηδηά (15 λήπηα θαη 8 πξνλήπηα) θαη ζηε Θεζζαινλίθε 23 (18 λήπηα θαη 5 πξνλήπηα) 181. Έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ βνήζεζε λα δηεμαρζεί νκαιφηεξα ε έξεπλα απηή είλαη πσο πξηλ απφ ηε δηεμαγσγή ηεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ πνιιέο θαη ζπρλέο επαθέο αλάκεζα ζηα παηδηά θαη ζηελ εξεπλήηξηα, ζην πιαίζην ηεο πξαθηηθήο ηεο άζθεζεο ζηα αλσηέξσ λεπηαγσγεία. Έηζη ε γλσξηκία απηή βνήζεζε, ψζηε ε έξεπλα λα είλαη πην δηεμνδηθή θαη επέιηθηε. Σν ππφ έξεπλα δείγκα ζηε Γαιιία, πεξηειάκβαλε, απφ ην ζχλνιν ησλ 23 παηδηψλ, 15 πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ηε γαιιηθή σο κεηξηθή γιψζζα θαη 8 πνπ πξνεξρφηαλ απφ πεξηβάιινλ πνπ κηινχζαλ άιιε γιψζζα απφ ηελ γαιιηθή. Γχν απφ απηά κηινχζαλ ηελ ηαπσληθή γιψζζα, ηξία ηελ αξαβηθή, έλα ηελ θηλέδηθε θαη ηελ αγγιηθή, έλα ηελ αγγιηθή θαη ηέινο έλα ηελ ηζπαληθή. Σν ππφ έξεπλα δείγκα ζηελ Διιάδα πεξηειάκβαλε, απφ ην ζχλνιν ησλ 23 παηδηψλ, 17 ηα νπνία κηινχζαλ ηελ ειιεληθή σο κεηξηθή γιψζζα, δχν πνπ κηινχζαλ ηε βνπιγάξηθε, έλα ηε ξσζηθή, έλα ηελ αιβαληθή θαη δχν αδέξθηα λήπηα κηινχζαλ ηελ αξκεληθή γιψζζα. Γηα ιφγνπο επλφεηνπο ρξεζηκνπνηήζεθαλ επνκέλσο ηα ζπγθεθξηκέλα βηβιία ζηηο ππάξρνπζεο γιψζζεο ησλ λεπίσλ κέζα ζηελ ηάμε σζηφζν πάληα ε κία απφ ηηο δχν γιψζζεο ήηαλ ή ζηα ειιεληθά ή ζηα γαιιηθά. Απηφ, φπσο γίλεηαη θαηαλνεηφ έγηλε επεηδή ζηηο νκάδεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ, ε πιεηνςεθία ησλ παηδηψλ είρε σο πξψηε γιψζζα γαιιηθή θαη ειιεληθή αληίζηνηρα θαη έπξεπε λα βξεζεί κηα γέθπξα επηθνηλσλίαο ζηα δηαθνξεηηθά γισζζηθά πεξηβάιινληα. Σαπηφρξνλα φκσο ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη άιια βηβιία, ζηα νπνία γηλφηαλ αλαθνξά θαη ζ άιιεο γιψζζεο πέξα απφ ηελ ειιεληθήγαιιηθή πνπ κηινχζαλ ηα παηδηά. Δπηδίσμε ήηαλ λα έξζνπλ ηα λήπηα ζε επαθή κε ηηο πνιιαπιέο φςεηο ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ θαη λα αληρλεπζεί αλ θαη θαηά πφζν ε γλσξηκία κε απηά βνεζά ηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο ηεο ιεηηνπξγηθήο δηγισζζίαο κέζα ζηελ ηάμε. Παξάιιεια ζπγθεληξψζεθαλ θαη εηδηθφηεξα πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα παηδηά ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο λα ρεηξίδνληαη δχν γιψζζεο. 180.π. 181 Γηα ιφγνπο δηαθχιαμεο ηεο αλσλπκίαο δελ αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα ησλ λεπηαγσγείσλ ζηα νπνία έγηλε ε έξεπλα. Γηα άηνκα πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα ρξεζηκνπνηνχληαη ςεπδψλπκα. 62

63 Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πξαθηηθήο άζθεζεο πξνζπαζήζακε λα θέξνπκε ηα παηδηά ζε επαθή κε ηα δίγισζζα βηβιία, ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ νη ζπλζήθεο εθείλεο πνπ ζα βνεζνχζαλ ηφζν ζηελ αλάπηπμε ηεο παηδηθήο γισζζνκάζεηαο θαη πεξηέξγεηαο γηα ηηο γιψζζεο, φζν θαη ζηελ αλάπηπμε κηαο δηαπνιηηηζκηθήο αληίιεςεο. Γνπιεχνληαο κε παηδηά λεπηαγσγείνπ, πξνζπαζήζακε κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν, επηιέγνληαο ηελ αλάγλσζε ελφο δίγισζζνπ βηβιίνπ ηαπηφρξνλα ζηηο δχν γιψζζεο, λα θέξνπκε φια ηα παηδηά ζε επαθή θαη κε ηηο δχν γιψζζεο. Απηφ ην επηιέμακε, αθελφο επεηδή ε αλάγλσζε- σο ζεκαληηθή πεγή εηζεξρφκελεο πιεξνθνξίαοελζαξξχλεη ηελ ελεξγή ρξήζε ηεο γιψζζαο, ψζηε λα ζπλδεζεί ε εηζεξρφκελε πιεξνθνξία κε πξνεγνχκελεο εκπεηξίεο ησλ παηδηψλ θαη αθεηέξνπ επεηδή ν/ε θάζε εθπαηδεπηηθφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμεη ν ίδηνο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα πξνζεγγίζεη ηνπο πνιηηηζηηθά δηαθέξνληεο καζεηέο/ηξηεο ηνπο Υξεζηκνπνηνχκελα πιηθά ε φιεο ηηο θάζεηο ηεο δηδαζθαιίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο γισζζηθά κέζα πνιχγισζζα βηβιία, ηφζν γηα λα αληηπξνζσπεχνπλ ηηο κεηξηθέο γιψζζεο ησλ παηδηψλ ηεο ηάμεο, φζν θαη γηα λα αλαπηχμνπλ ηελ πνιπγισζζηθή ζπλείδεζε φισλ ησλ παηδηψλ. Σα βηβιία πεξηείραλ είηε κηα ηζηνξία είηε έλαλ κχζν είηε πιεξνθνξίεο θαη ζηηο δχν γιψζζεο. Απηέο νη γιψζζεο είραλ είηε θνηλφ αιθάβεην (πρ γαιιηθά θαη ηζπαληθά) είηε δηαθνξεηηθφ (πρ γαιιηθά- ηαπσληθά). ε έλα πιαίζην επαθήο ησλ γισζζψλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ, νη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ θαηάιιειεο πξαθηηθέο. Ωο εθ ηνχηνπ, ν/ε εθπαηδεπηηθφο, γηα λα δηδάμεη έλα γλσζηηθφ αληηθείκελν, θνηλφ γηα φινπο ηνπο καζεηέο ηνπ θαη ηηο καζήηξηέο ηνπ, κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηνπο/ ηηο δίγισζζνπο/ δίγισζζεο καζεηέο/ καζήηξηέο ηνπ λα αλαθαιέζνπλ έλλνηεο απφ ηελ πξψηε γιψζζα ηνπο. Μηα πξψηε πξφηαζε κέζσ ηεο νπνίαο ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί ε ζπλάληεζε ησλ γισζζψλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ ζηελ ηάμε είλαη ε ρξήζε δίγισζζσλ βηβιίσλ θαη θεηκέλσλ ηαχηηζεο. Σα δίγισζζα βηβιία δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηα δίγισζζα παηδηά λα αλαγλσξίζνπλ ηε ζχλδεζε ησλ γισζζψλ ηνπο, αιιά θαη λα γεθπξψζνπλ ην ράζκα αλάκεζα ζηηο δχν ηαπηφηεηεο ηνπο, ελψ παξέρνπλ ζε φια ηα παηδηά ηεο ηάμεο (δίγισζζα ή κε) ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηχμνπλ πνιπγισζζηθέο δεμηφηεηεο. Μέζα απφ ην πεξηερφκελν ησλ βηβιίσλ ηα παηδηά θαη νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ ην ζέκα ηεο ζπλχπαξμεο ησλ γισζζψλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο κε ηξφπν αλάινγν κε ηελ ειηθία ησλ παηδηψλ ηεο θάζε ηάμεο πξνζαξκφδνληαο θάζε θνξά ηα επηκέξνπο ζέκαηα ηεο ζπδήηεζεο ζηηο δεμηφηεηεο θαη ζηηο αλάγθεο ησλ παηδηψλ ηεο ηάμεο Cummins, (1999). ην: Κνπηνπλίδνπ, Α. (2009). Η Γηαπνιηηηζκηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Πξνζρνιηθή Δθπαίδεπζε κέζα από ηα δηεζλή πλέδξηα ηνπ ΚΔ.Γ.ΔΚ., ΑΠΘ, ΣΔΠΑΔ, Μεηαπηπρηαθφο θχθινο ζπνπδψλ, «Καιεκέξα θίιε»-«miremengjes, mik» (2005), ζει Σζνθαιίδνπ, Π. (2012). Υώξνο γηα δύν. Γηγισζζία θαη εθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Επγφο. 63

64 3.4. Ζ επεςνηηική ποπεία Ζ έξεπλα απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κέξε: Ζ κέζνδνο ηεο έξεπλαο πνπ αθνινπζήζακε θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο παξέκβαζεο επηιέρζεθε κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζην αλαπηπμηαθφ επίπεδν ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Με ζεβαζκφ ζηα βηψκαηα ησλ παηδηψλ, πξνζπαζήζακε κε νιηζηηθέο πξνζεγγίζεηο λα νξγαλψζνπκε ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη δξάζεηο 184. ην ππώηο μέπορ ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο ησλ λεπίσλ ζηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο θαη ζηηο αληηδξάζεηο ηνπο φηαλ ήξζαλ ζε πξψηε επαθή κε ηα πνιχγισζζα βηβιία. ηφρνο ήηαλ λα θαηαγξάςνπκε ηηο άδειεο γλψζεηο ησλ δίγισζζσλ καζεηψλ/ηξηψλ αλαθνξηθά κε ηελ πξψηε ηνπο γιψζζα, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ επηθνηλσλία ζηελ πξψηε θαη ηε δεχηεξε γιψζζα, ηα ηπρφλ αηζζήκαηα θαησηεξφηεηαο ησλ παηδηψλ πνπ κηινχζαλ κηα πνηθηιία θάπνηαο γιψζζαο, θαζψο θαη εάλ ηα παηδηά δηαρσξίδνπλ ηε γιψζζα ηεο νηθνγέλεηαο απφ απηή ηνπ λεπηαγσγείνπ θαη ησλ βηβιίσλ. Πξνέθπςαλ επίζεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην αλ δεκηνπξγνχληαη ζηελ ηάμε επθαηξίεο γηα ηα παηδηά ψζηε λα επηιέμνπλ ηα δηθά ηνπο βηβιία θαη γεληθά αλ δηακνξθψλεηαη έλα πεξηβάιινλ ζην νπνίν ζα βιέπνπλ ηνλ έληππν ιφγν σο θάηη πνιχκνξθν. Κξίζεθε ζθφπηκν λα κειεηήζνπκε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν θηλνχληαη ηα παηδηά, δειαδή ηελ ηάμε θαη ην αλζξψπηλν πιαίζην. Δηδηθφηεξα κειεηήζεθε ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα παηδηά ζπλεξγάδνληαη αλά νκάδεο γηα λα παξάγνπλ κηα ζπιινγηθή εξγαζία. Σν είδνο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ νξγαλσκέλε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, ν ζρεδηαζκφο ή κε θαηάιιεινπ πξνγξάκκαηνο απφ ηνλ/ ηελ εθπαηδεπηηθφ ηνπ ηκήκαηνο, νη ιεθηηθέο ή κε αιιειεπηδξάζεηο, ν ηξφπνο νξγάλσζεο ηνπ πιηθνχ, θαη ηέινο ε νξγάλσζε ηεο ηάμεο βάζεη αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, απνηέιεζαλ ην ζπλνιηθφ πιαίζην ζην νπνίν παξαηεξήζακε ηα παηδηά. Με βάζε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ πξνέθπςαλ ηέζεθαλ νη βάζεηο γηα ην ζρεδηαζκφ απηνχ πνπ νλνκάδνπκε δηαπνιηηηζκηθή δηδαθηηθή. Οξηζκέλα απφ ηα εξσηήκαηα πνπ ηέζεθαλ πξνθεηκέλνπ λ αληρλεχζνπκε ηελ αληαπφθξηζε ή κε ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ ζηελ ηάμε ζηηο δχν γιψζζεο ήηαλ: Πεξηείρε θάπνην απφ απηά δχν ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο, πνην ήηαλ ην χθνο θαη ην πεξηερφκελν (π.ρ. ηχπνο ηζηνξηψλ) ησλ βηβιίσλ, ππήξραλ δηαθνξέο (π.ρ. ρξψκα, παιαηφηεηα, γισζζηθφ επίπεδν) αλάκεζα ζηα βηβιία ζηηο δχν γιψζζεο, αθηεξψλεηαη ρξφλνο ζηελ θάζε γιψζζα ζηελ ηάμε ηνπ λεπηαγσγείνπ, ην ελδηαθέξνλ θαη ε ζηάζε ηνπ παηδηνχ δίλνπλ ην εξέζηζκα λα επεξεάζνπλ ηνλ αιθαβεηηζκφ θαη ηνλ δηγισζζηθφ αιθαβεηηζκφ; χκθσλα κε ηα ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα πνπ ρξεζηκνπνηεί ην Καιεηδνζθφπην θαη ηα νπνία ιάβακε ππφςε καο γηα ησλ επηινγή ησλ βηβιίσλ θαζνξίζηεθαλ νξηζκέλεο θαηεγνξίεο νη νπνίεο έπξεπε λα θαηαγξαθνχλ γηα λα ππνινγηζηεί ε ζπρλφηεηα ηνπο. Δζηηάζακε ηελ πξνζνρή καο ζηελ πεξηγξαθή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο νκάδαο, θαηαγξάθεθαλ νη ζπκπεξηθνξέο ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηα δίγισζζα/ πνιχγισζζα βηβιία, θαζψο θαη νη ζρέζεηο ησλ παηδηψλ πνπ κηινχζαλ ηελ θπξίαξρε γιψζζα ζε ζρέζε κε ηα άιια πνπ ήηαλ δίγισζζα. 184 Γεσξγνγηάλλεο Π., Μπάξνο, Β. (2010). Γηαπνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε Μεηαλάζηεπζε Γηαρείξηζε πγθξνύζεσλ θαη Παηδαγσγηθή ηεο Γεκνθξαηίαο, 13o Γηεζλέο πλέδξην, Αιεμαλδξνχπνιε, 7-9 Μαΐνπ 2010, Πξαθηηθά πλεδξίνπ κε Κξηηέο, ηφκνο ΗΗ, Πάηξα: Typocenter, Γηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ πινπνηνύληαη ζε κεηθηέο ηάμεηο λεπηαγσγείνπ κε θαηαζηάζεηο δηγισζζίαο, κε ζθνπό ηελ ελδπλάκσζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο αγσγήο, ηελ αεηθνξία θαη ηελ νκαιή κεηάβαζε από ην λεπηαγσγείν ζην δεκνηηθό, Καπέινπ Κ., Θαιαζηλνχ, Δ., Γάθε, Ρ., ζει

65 Υαξαθηεξηζηηθνί ηχπνη ζπκπεξηθνξάο θαηαρσξήζεθαλ ζε θάζε κηα απφ ηηο θαηεγνξίεο απηέο: ζηελ θαηεγνξία ηεο απνδνρήο ησλ κε θπξίαξρσλ γισζζψλ θαηαρσξήζεθαλ νη αθφινπζνη ηχπνη ζπκπεξηθνξάο: α) ηα άιια παηδηά απνδερφηαλ ην παηδί πνπ δελ κηινχζε ηελ θπξίαξρε γιψζζα ζην παηρλίδη ηνπο, β)ηα παηδηά απέξξηπηαλ ην δίγισζζν παηδί. ηελ θαηεγνξία ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηα δίγισζζα βηβιία θαηαρσξήζεθαλ νη αθφινπζνη ηχπνη ζπκπεξηθνξάο: α) ηα παηδηά έδεηρλαλ ελδηαθέξνλ ή φρη, β) έθαλαλ ζπλδέζεηο κε δηθέο ηνπο εκπεηξίεο ή φρη. ηηο κειέηεο κε ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε ν/ε εξεπλεηήο/ηξηα παξακέλεη κε ηνπο ζπκκεηέρνληεο γηα αξθεηφ ρξνληθφ δηάζηεκα, πξνθεηκέλνπ λα κεηψζεη ηηο επηπηψζεηο απφ ηε δη- αληίδξαζε (ηελ επίδξαζε ηνπ εξεπλεηή ζηνλ εξεπλψκελν) θαη θαηαγξάθεη φζα ζπκβαίλνπλ ιακβάλνληαο ξφιν ζηε δξάζε. Απηφ επηηξέπεη λα είλαη θάπνηνο/α κάξηπξαο ησλ θνηλσληθψλ ζπκπεξηθνξψλ ησλ αηφκσλ ή ησλ νκάδσλ ζηνπο ρψξνπο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ρσξίο λα δηαηαξάζζεη ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο 185. ηελ πεξίπησζε ησλ ζρνιείσλ, απηφ ζεκαίλεη φηη ιακβάλεη κέξνο ζε νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, ζπκκεηέρεη ζηε δσή ηνπ ζρνιείνπ, θαηαγξάθεη εληππψζεηο, ζπδεηήζεηο, παξαηεξήζεηο, ζρφιηα, ζπκπεξηθνξέο, γεγνλφηα θαη δξαζηεξηφηεηεο θαζψο θαη ηηο απφςεηο φισλ φζσλ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θαηάζηαζε. Ζ παξακνλή ηνπ/ηεο εξεπλεηή/ηξηαο ζηελ θαηάζηαζε γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ηνπ/ηεο επηηξέπεη λα δεη πψο εμειίζζνληαη ηα γεγνλφηα κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ζπιιακβάλνληαο ηε δπλακηθή ησλ θαηαζηάζεσλ, ησλ πξνζψπσλ, ησλ πξνζσπηθνηήησλ, ησλ πιαηζίσλ, ησλ ξφισλ, θιπ Δπηιέμακε κηα ιηγφηεξν δνκεκέλε παξαηήξεζε γηαηί ζέινπκε λα δηεξεπλήζνπκε θαη λα αθήζνπκε ηα ζηνηρεία (λα κηιήζνπλ κφλα ηνπο) 187. ην δεύηεπο μέπορ θξίζεθε αλαγθαία ε αλίρλεπζε ησλ γλσζηηθψλ ηδεψλ 188 γηα λα γλσξίδνπκε θαηά ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε πνηά είλαη ηα ζεκεία πνπ δπζθνιεχνπλ ηα παηδηά. Οη αηνκηθέο, εκη-δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη κία ζπρλή θαη απνηειεζκαηηθή κέζνδνο, πνπ βνεζά λα δνχκε θαζαξά ηα ζεκεία πνπ δπζθνιεχεηαη ην θάζε παηδί μερσξηζηά. Πξαγκαηνπνηήζεθε ε δηδαθηηθή καο παξέκβαζε, κε ηελ παξνπζίαζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ηκεκαηηθά ζην ζχλνιν ηεο ηάμεο, ηα νπνία επηιέρζεθαλ κε ηα θξηηήξηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Οη ζπλνκηιίεο θαηαγξάθεθαλ, απνκαγλεηνθσλήζεθαλ θαη αλαιχζεθαλ, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηήζνπκε ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ηα παηδηά, ηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ παηδηψλ, ηα ζηνηρεία κεηαθνξάο ζην γξαθν-θσλεκηθφ ζπληαθηηθφ θαη ζεκαζηνινγηθφ επίπεδν, θαη αληηδξάζεηο έλαληη ηνπ ζπλνιηθνχ κελχκαηνο ησλ θεηκέλσλ θαη ηνπ πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ ηνπο. Αθνχ πξαγκαηνπνηήζεθε απηή ε πξψηε παξέκβαζε αθνινχζεζε ν δηαρσξηζκφο ησλ λεπίσλ ζε κεηθηέο νκάδεο (δίγισζζα - κνλφγισζζα παηδηά) θαη δηαινγηθή ζπδήηεζε (εθπαηδεπηηθνχ-παηδηψλ, παηδηά κεηαμχ ηνπο) κέζα απφ αλνηθηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο αλαθνξηθά ηφζν κε ηα εμσθεηκεληθά ζηνηρεία ησλ θεηκέλσλ, φζν θαη κε ηε γιψζζα, ηε γισζζηθή ζπλαίζζεζε, 185 Peretz, H., (1998). Les méthodes en sociologie: l observation, Paris: ed. La Découverte, ζει Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008). Μεζνδνινγία εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο. Νέα ζπκπιεξσκέλε θαη αλαζεσξεκέλε έθδνζε, κηθξ. Κπξαλάθεο, η., Μαπξάθε, Μ., Μεηζνπνχινπ, Υξ., Μπηζάξα, Π., Φηινπνχινπ, Μ., Αζήλα: Μεηαίρκην, ζει Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008)..π. ζει Ζ άληιεζε πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηα καζεζηαθά εκπφδηα ησλ παηδηψλ κπνξεί λα γίλεη κε ην ζρεδηαζκφ ελφο δηαγλσζηηθνχ εξγαιείνπ, πνπ ζπλήζσο γηα ηα παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο είλαη κηα εηδηθψο ζρεδηαζκέλε ζπλέληεπμε, κε ηελ νπνία κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ νη ζπιινγηζκνί πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ηα παηδηά γηα έλα νξηζκέλν θάζκα εξσηεκάησλ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπλεληεχμεσλ είηε απηέο γίλνληαη ζην πιαίζην νξγαλσκέλσλ εξεπλψλ είηε απφ ηνπο ίδηνπο/ηεο εθπαηδεπηηθνχο, δεηνχληαη απφ ηα παηδηά πξνβιέςεηο, εθηηκήζεηο θαη εμεγήζεηο ζρεηηθέο κε ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Με βάζε ηελ αλάιπζε ηνπ πιηθνχ πνπ ζπιιέγεηαη είηε απφ ηε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα είηε απφ ηελ αλίρλεπζε ηεο παηδηθήο ζθέςεο, κπνξνχκε λα επηρεηξήζνπκε θαηαγξαθή, θσδηθνπνίεζε θαη ζρεκαηνπνηήζε ησλ καζεζηαθψλ εκπνδίσλ ησλ παηδηψλ, γεγνλφο ην νπνίν καο επηηξέπεη ηνλ αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηφρσλ -εκπνδίσλ ηεο δηδαθηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ην: Ραβάλεο, Κ. (2003). Οη θπζηθέο επηζηήκεο ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε. Γηδαθηηθή θαη γλσζηηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: Σππσζήησ, Γαξδαλφο, Γ., ζει

66 ηελ πνιηηηζκηθή επαηζζεζία θαη ηελ πνιππνιηηηζκηθή ζπλαίζζεζε. Ο ζηφρνο απηήο ηεο παξέκβαζεο ήηαλ λα παξάζρεη νπζηαζηηθή γλψζε πάλσ ζηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ βαζκνχ ηεο έθζεζεο ζε δίγισζζα βηβιία κε ηνπ βαζκνχ ηεο πξφζιεςεο ησλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ θαζψο θαη ηεο θαηαλφεζεο άγλσζησλ έσο ηφηε θνπιηνχξσλ απφ ηελ πιεπξά ηνπο. Σν ηπίηο μέπορ πεξηειάκβαλε επίζεο, αλίρλεπζε ησλ ηδεψλ ησλ παηδηψλ κε δηδαθηηθή παξέκβαζε ζε κηθξέο νκάδεο. Σα παηδηά θαζφηαλ αλά εηεξνγελείο νκάδεο θαη κπξνζηά ηνπο ππήξραλ δπν είδε βηβιίσλ. Σν έλα εθ ησλ βηβιίσλ πεξηειάκβαλε ηε γιψζζα ηνπ παηδηνχ πνπ αλήθεη ζηελ νκάδα ηεο κεηνλφηεηαο θαη ην δεχηεξν κηα άιιε γιψζζα νπνηαζδήπνηε άιιεο κεηνλφηεηαο. Γηαβάζακε ζηα παηδηά ηα βηβιία, παξαηεξήζακε αλ ρξεζηκνπνηνχλ φιεο ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηηο εηθφλεο θαη ηε γλψζε ηνπο πάλσ ζηε δνκή ηεο ηζηνξίαο. Αλ δειαδή αλαθαινχλε ζηε κλήκε ηνπο ηπρφλ δηθέο ηνπο εκπεηξίεο, αλ πξνέβιεπαλ ηη επξφθεηην λα ζπκβεί, δηαλζίδνληάο ην ειαθξψο, θαη πξνζζέηνληαο ζρφιηα απφ πξνζσπηθέο εκπεηξίεο. ην ηέινο ε θάζε νκάδα παξνπζίαζε ζηελ νινκέιεηα παξενχια ηα βηβιία πνπ παξαηήξεζαλ. Παξαηεξήζακε θαη ζε απηήλ ηε θάζε, αλ ζπλεξγάδνληαη γηα λα απνθσδηθνπνηήζνπλ θαη λα θαηαιάβνπλ ην λφεκα ηνπ θεηκέλνπ. Αλ δίλνπλ δηαπνιηηηζκηθέο πξνεθηάζεηο ζην λφεκα ηνπ θεηκέλνπ θαη αλ θαηαλννχλ ηηο δηαπνιηηηζκηθέο ηδέεο πνπ δίλνληαη ζε ζρέζε κε κνλφγισζζα βηβιία. Λφγσ ηεο κηθξήο ειηθίαο ησλ παηδηψλ θαη ηεο έιιεηςεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο ρξεζηκνπνηήζακε εξσηήζεηο, ψζηε λα είλαη εχθνιν λα κειεηήζνπκε ηε δηαθνξά ζηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ θαηά ην πξψην κέξνο ηεο έξεπλαο θαη λα θαηαιάβνπκε αλ μεπέξαζαλ ηα εκπφδηα πνπ αληηκεηψπηδαλ. Γειαδή αλ ην δίγισζζν βηβιίν ήηαλ ιεηηνπξγηθή κέζνδνο πξνζέγγηζεο ηεο γιψζζαο θαη ηεο θνπιηνχξαο. Σέινο ην ηέηαπηο κέξνο ηεο έξεπλαο πεξηιάκβαλε ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ επέθεξε ε δηδαθηηθή παξέκβαζε. Πξηλ ηελ αμηνιφγεζε πξνεγήζεθε αλαπαξάζηαζε (ηαπηφρξνλα ζε δχν γιψζζεο) ησλ ηζηνξηψλ ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ. Απφ ηα δξψκελα θαη ηα παηρλίδηα ξφισλ κέζσ ηεο γιψζζαο θαη καδί κε ηνπο άιινπο, ν/ε καζεηήο/ηξηα κπνξεί λα εμεηάζεη ηελ ηαπηφηεηά ηνπ, λα ηελ αλαδηακνξθψζεη, λα ηαπηηζηεί κε πξφηππα πνπ επηιέγεη αιιά θαη λα απνηαπηηζηεί απφ ζηεξεφηππα, ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ ηνλ ραξαθηεξίδνπλ. 66

67 Παπαηήπηζη ηε θάζε απηή θαηαγξάθεθε ε πξνζπάζεηα πνπ έγηλε φζνλ αθνξά ηελ ππνδνρή ησλ δίγισζζσλ παηδηψλ ζην ζρνιείν. Καηαιιειφηεξν κέζν γηα ηελ πεξηγξαθή κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε θξίζεθε ε άκεζε παξαηήξεζε. Ο/ ε παξαηεξεηήο/ηξηα είλαη εθείλνο/ε πνπ ζπλαλαζηξέθεηαη θαη κειεηά ηα άηνκα, είλαη παξψλ/νχζα ζηηο πξάμεηο θαη ηηο θηλήζεηο πνπ πξνάγνπλ θαη παξάγνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο, αθνχεη ηηο ζπδεηήζεηο ηνπο. Έηζη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα απνηππσζεί ε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηελ ζρνιηθή ηάμε. Κξίλεηαη ηέινο ζθφπηκν λα αλαθεξζεί φηη ζην πιαίζην ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο δελ επηρεηξήζεθε ε αιιαγή, ε κεηαβνιή ηεο θαζεκεξηλήο δξαζηεξηφηεηαο θαη πξάμεο, νχηε ε θαζνδήγεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε δξαζηεξηφηεηεο άιιεο μέλεο πξνο ηε δηθή ηνπο πξαθηηθή θαη πξννπηηθή. Ζ παξαηήξεζε φπσο πξαγκαηνπνηήζεθε, δελ πξφηεηλε θαλέλα ζρέδην ή θαηλνχξγηα ηαθηηθή. Ο κφλνο ζηφρνο ηεο ήηαλ ε θαηαγξαθή ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Ζ παξαηήξεζε πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ρψξν ηεο ηάμεο ηνπ λεπηαγσγείνπ. Σα παηδηά αλά κηθξέο νκάδεο ζπγθεληξψλνληαλ γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ζε ζπγθεθξηκέλεο γσληέο γηα νξηζκέλν ζθνπφ. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ ζηε γσληά ηεο βηβιηνζήθεο ηνπνζεηήζεθαλ ηα δίγισζζα βηβιία παξαηεξήζεθαλ νη αληηδξάζεηο ηνπο. Γείρλνπλ ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηερφκελν ηνπο; Σα παξαηεξνχλ κφλα ηνπο θαη αλ φρη κε πνηνπο παξέα; ηελ νκάδα ηνπο ζπκπεξηιακβάλνπλ παηδηά πνπ κηινχλ ηελ κεηαλαζηεπηηθή γιψζζα; ηε δηάξθεηα ηνπ νκαδηθνχ παηρληδηνχ απνδέρνληαη ηηο ιέμεηο πνπ εθθξάδνπλ ηα παηδηά ηεο κεηνλφηεηαο θαη θαηά ζπλέπεηα απνδέρνληαη ηα παηδηά απηά θαη ην θνηλσληθφ ηνπο ππφβαζξν; ην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο πξνσζείηαη ε θηιαλαγλσζία ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηα δίγισζζα βηβιία; Πξνσζείηαη ε ζπλεξγαηηθή επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα γηα αθεξεκέλε ζθέςε πςεινχ επηπέδνπ; Απνηειεί ην πξσηαξρηθφ επίπεδν ηεο κάζεζεο ε ζπλεξγαηηθή θξηηηθή έξεπλα; Πξνσζνχληαη νη δίγισζζεο ή πνιχγισζζεο δεμηφηεηεο θαη ε δηαπνιηηηζκηθή επαηζζεηνπνίεζε ζε φινπο/εο ηνπο καζεηέο/ηξηεο γηα ην γεληθφ θαιφ ζηελ θνηλσλία καο; Γεκηνπξγνχληαη κέζα απφ ηελ πξνψζεζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζπλζήθεο ελδπλάκσζεο αθφκε θαη θάησ απφ δπζκελέο πεξηβάιινλ; Σξνθνδνηνχληαη νη αιιειεπηδξάζεηο ηεο ηάμεο κε ζπλεξγαηηθέο ζρέζεηο ψζηε ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε ηξφπνπο εμεξεχλεζεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο; Σα ζέκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηα δίγισζζα θαη πνιχγισζζα βηβιία θαη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνιηηηζκηθή θαη γισζζηθή εηεξφηεηα κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ πεγή αξκνληθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ λεπίσλ πξνθεηκέλνπ λα θαηαιάβνπλ ην πεξηερφκελφ ηνπ; Ζ έιιεηςε δίγισζζσλ δαζθάισλ απνηειεί εκπφδην ζηελ εηζαγσγή δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηελ εθπαίδεπζε ησλ λεπίσλ; Ζ επαθή ησλ παηδηψλ κε ηα δίγισζζαπνιχγισζζα βηβιία ηα ελζαξξχλεη λα αλαπηχμνπλ δηγισζζηθέο πξνγξαθηθέο δεμηφηεηεο θαη λα ληψζνπλ ππεξήθαλα γηα ην πνιηηηζκηθφ ηνπο ππφβαζξν; Απνδίδεηαη ν ζεβαζκφο θαη ε αμία ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ κε ην λα έρνπλ ρψξν λα αλαπηπρζνχλ κέζα ζηελ ηάμε; Γίλεηαη ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηεο εηθφλαο κε ζθνπφ ηελ απφδνζε πξνζσπηθψλ εξκελεηψλ θαη ηδηαίηεξα ζηηο κεηθηέο ηάμεηο κέζα απφ ηηο δειψζεηο θαη ηηο ζπλδειψζεηο πνπ ζεκαηνδνηεί ε εηθφλα; Απνηειεί πεδίν γηα ηε επαηζζεηνπνίεζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ αιινεζλψλ καζεηψλ/ηξηψλ, γηα ηελ αθήγεζε ηεο πξνζσπηθήο ηνπο ηζηνξίαο θαη ηελ αλάδεημε ηνπ πνιππνιηηηζκηθνχ ηνπο θεθαιαίνπ; Γίλεηαη έκθαζε ζηελ φιε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε ζηφρν λα κάζνπλ ηα παηδηά λα θαηαλννχλ ηνπο άιινπο, λα επηδεηθλχνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηε δηαθνξεηηθφηεηα; Αλαπηχζζεηαη ζηα λήπηα κηα ζπιινγηθή ζπλείδεζε βάζεη ηεο νπνίαο φινη νη άλζξσπνη έρνπλ ηελ ίδηα αμία; Γίλεηαη άλνηγκα κέζα απφ ηα βηβιία ζηνπο μέλνπο πνιηηηζκνχο κε ηελ ηαπηφρξνλε πξφζθιεζε ζηνπο άιινπο λα 67

68 ζπκκεηέρνπλ ζην δηθφ καο πνιηηηζκφ; Πξνσζείηαη κέζα απφ ηα δίγισζζα βηβιία ε άξζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ πνπ νδεγνχλ ζηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο; Ο ηξφπνο πνπ ηα παηδηά ρσξίδνληαη ζε νκάδεο επλνεί ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ δίγισζζσλ θαη κε καζεηψλ/ηξηψλ πξνο φθεινο ησλ πξψησλ; 1) Σο ελληνικό νηπιαγυγείο Σν ζπγθεθξηκέλν λεπηαγσγείν ηεο ηαπξνχπνιεο άξρηζε λα ιεηηνπξγεί σο ζρνιηθή κνλάδα πξηλ απφ επηά πεξίπνπ ρξφληα. Δίλαη κηα κνλνθαηνηθία πνπ δελ ζπζηεγάδεηαη κε άιιν ζρνιείν θαη απνηειείηαη απφ δχν ηκήκαηα, έλα θιαζηθφ θαη έλα νινήκεξν ηκήκα. Ζ ηαπξνχπνιε είλαη κηα πεξηνρή ζηε Γπηηθή Θεζζαινλίθε, πνπ ζεσξείηαη ππθλνθαηνηθεκέλε θαη κε πνιχ πςειά πνζνζηά κεηαλαζηψλ. Καη επέθηαζε ηα ζρνιεία ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο είλαη ζρνιεία πνπ θαινχληαη λα θηινμελήζνπλ ζηνπο θφιπνπο ηνπο παηδηά δηάθνξσλ εζληθνηήησλ θαη πνιηηηζκψλ θαη κάιηζηα ζε πςειά πνζνζηά. Ζ παξαηήξεζε έιαβε ρψξα απφ ηηο 29/10/2012 έσο ηηο 19/12/2012. ην δηάζηεκα απηφ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 5 ψξεο θαζεκεξηλήο παξαθνινχζεζεο ζην ηκήκα απφ ηηο 8.00 έσο ηηο Ζ παξαηήξεζε έγηλε ζηελ ηάμε κε ζχκθσλε γλψκε ηεο εθπαηδεπηηθνχ, αθνχ πξνεγνπκέλσο πξνεγήζεθε ζπδήηεζε καδί ηεο. Σν ζρνιείν: Σν ζρνιείν έρεη ζην ζχλνιν ηνπ 3 εθπαηδεπηηθνχο. Ζ κηα εθπαηδεπηηθφο ππνζηεξίδεη ην θιαζηθφ ηκήκα θαη δχν εθπαηδεπηηθνί- λεπηαγσγνί ην νινήκεξν. Ωο πξνο ην δηνηθεηηθφ θνκκάηη ππάξρεη ζέκα ζπλεξγαζίαο. Ζ πξντζηακέλε πηζηεχεη φηη είλαη πεξηηηφ ην θνκκάηη ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο γηαηί ζεσξεί φηη: ην λα είζαη αλνηρηφο κε ηνπο «άιινπο» ζα ζνπ αλέβνπλ ζην θεθάιη θαη θαθψο αζρνινχκαζηε κε απηνχο. Ζ πξντζηακέλε σζηφζν δελ κπνξεί λα απνηειέζεη εκπφδην ζην έξγν πνπ θάλεη ε λεπηαγσγφο κέζα ζηε ηάμε. Δμάιινπ είλαη ελήκεξε θαη ε ζχκβνπινο πνπ ηεξαξρηθά είλαη αλψηεξε απφ ηελ πξντζηακέλε. Μπνξεί κφλν λα παξέκβεη φηαλ ελνριείηαη ή παξεκπνδίδεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. Ζ ζέζε κνπ ήηαλ πίζσ απφ ην ρψξν ηεο ιεγφκελεο παξενχιαο. Δθφζνλ ν ηξφπνο δηελέξγεηαο ηεο παξαηήξεζεο ήηαλ ε άκεζε παξαηήξεζε, νη ζεκεηψζεηο πνπ θξαηήζεθαλ ήηαλ ζε ξένληα ιφγν. Έγηλε ε παξαθνινχζεζε φιεο ηεο ξνήο ησλ γεγνλφησλ θαη θξαηήζεθαλ ζεκεηψζεηο ζε ζπλερή εθζεηηθφ ιφγν, γηα ηα ζρεηηθά κε ην εξεπλψκελν ζέκα ζπκβαίλνληα 189. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο παξακνλήο κνπ ζην λεπηαγσγείν, είρα ηε δπλαηφηεηα λα παξέκβσ κε δξαζηεξηφηεηεο νπφηε ρξεζηκνπνίεζα σο εξγαιείν ηεο έξεπλάο καο θαη ηε ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε. Ζ ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε επηηξέπεη ηελ ζπζηεκαηηθή παξαηήξεζε θνηλσληθψλ ζπκπεξηθνξψλ, θαηλνκέλσλ θαη δηαδηθαζηψλ ζην πξαγκαηηθφ, «θπζηθφ» θνηλσληθφ πεξηβάιινλ κε ζπκκεηνρή ηνπ εξεπλεηή ζηηο θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο θαη δηεξγαζίεο πνπ εξεπλά θαη κε ζπλερή αιιειεπίδξαζε εξεπλεηή θαη εξεπλψκελσλ 190. ηε ζπλέρεηα, ζα παξαηεζνχλ ηα δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ παξαηήξεζε, γεγνλφησλ, ζπκπεξηθνξψλ, αληηδξάζεσλ θαη φισλ φζσλ θξίζεθαλ ρξήζηκα γηα ηε 189 Παξαζθεπφπνπινο, Η. Ν., (1993). Μεζνδνινγία Δπηζηεκνληθήο Έξεπλαο, Αζήλα, ζει Ησζεθίδεο, Θ., (2003). εκεηώζεηο ζηελ «Δηζαγσγή ζηελ αλάιπζε δεδνκέλσλ πνηνηηθήο έξεπλαο», Μπηηιήλε, ζ. 6. Αλαθηήζεθε ζηηο: 17/7/ %2F%2Fwww.cultural-representation.com%2Ffiles%2FSIMEIOSEISiosifidis.doc. 68

69 ζπγθεθξηκέλε έξεπλα. Παξάιιεια, κεηαμχ ησλ θαηαγξαθψλ ησλ εμειηζζφκελσλ κέζα ζηελ ηάμε γεγνλφησλ ζεκεηψλνληαη θαη φπνηα ζρφιηα έθαλε ε εθπαηδεπηηθφο γηα ην θιίκα ηεο ηάμεο γεληθφηεξα. Ζ εθπαηδεπηηθφο Ζ εθπαηδεπηηθφο είλαη απφθνηηε ηνπ Σκήκαηνο λεπηαγσγψλ, κε νξγαληθή ζέζε ζε απηφ ην ζρνιείν θαη έρεη ην νινήκεξν ηκήκα. Σν ζχλνιν ησλ παηδηψλ είλαη 23, εθ ησλ νπνίσλ 6 πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα. Σα 11 είλαη αγφξηα θαη ηα 12 θνξίηζηα. ην λεπηαγσγείν ππάξρνπλ δχν αίζνπζεο γηα ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο, έλαο ρψξνο ππνδνρήο ν νπνίνο είλαη θιεηζηφο θαη ζηνλ νπνίν κπνξνχλ λα θάλνπλ θαη δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο θπξίσο θηλεηηθέο γηαηί νη αίζνπζεο είλαη κηθξέο. Δπηπιένλ, δηαζέηεη θνπδίλα, κπάλην, ηνπαιέηα λεπίσλ, έλαλ ρψξν θιεηζηφ γηα χπλν ηνπ νινήκεξνπ ηκήκαηνο θαη αχιεην ρψξν. Τπάξρνπλ αξθεηά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα γηαηί ην θξάηνο δελ επηρνξεγεί ηελ εθπαίδεπζε φπσο παιηά θαη θάπνηεο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζρνιείνπ ζηεξίδνληαη ζηα ρξήκαηα ησλ γνλέσλ πνπ «παξάλνκα» ηα δίλνπλ γηα λα ππνζηεξίμνπλ ην πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηνχλ. Αλ δελ ππήξραλ απηά ηα ρξήκαηα ζα δνχιεπαλ απνθιεηζηηθά κε «αλαθπθιψζηκν» πιηθφ φπσο εθεκεξίδεο θαη δηάθνξα άιια πιηθά. Αλαθνξηθά κε ηελ ηάμε κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε φηη είλαη επήιηα, ζρεηηθά επξχρσξε θαη ζε ζρήκα νξζνγψλην. Καηά κήθνο ηεο αξηζηεξήο πιεπξάο ηεο ππάξρνπλ κεγάια επήιηα παξάζπξα. Σα παξάζπξα δελ εκπνδίδνπλ ηε ζέα πξνο ηνλ πξναχιην ρψξν (παηδηθή ραξά, δέληξα), πνπ είλαη επέθηαζε ρψξνπ δξαζηεξηνηήησλ έμσ απφ ηελ αίζνπζα. Σν πάησκα είλαη ζηξσκέλν κε πνιχρξσκα πιαθάθηα (θίηξηλα, πξάζηλα, κπιε) ζε ηεηξάγσλε δηάηαμε. ε φιε ηε ηάμε, ηφζν ζηνπο ηνίρνπο, φζν θαη ζηελ νξνθή είλαη ηνπνζεηεκέλεο δηάθνξεο θαηαζθεπέο ησλ παηδηψλ. Οη δσγξαθηέο ηνπο είλαη ηαμηλνκεκέλεο ζε πνιιέο ζεκαηηθέο ελφηεηεο (φπσο ςεθηδσηά, ζρήκαηα θ.ιπ.). Γεληθά ε ηάμε απνηειείηαη απφ γσληέο. Μπαίλνληαο δεμηά θαη ζην βάζνο ππάξρεη ε γσληά ηνπ θνπθιφζπηηνπ, ε νπνία πεξηέρεη ηα θιαζηθά αληηθείκελα ηνπ θνπθιφζπηηνπ (θαξνηζάθη, θνχθιεο, θ.ιπ.). Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε χπαξμε θαζξέπηε κέζα ζην ζπηηάθη. Ο θαζξέπηεο βνεζά ζην λα παξαηεξνχλ ηα παηδηά ηνλ εαπηφ ηνπο. Ζ λεπηαγσγφο ζεσξεί φηη είλαη κηα θαιή ηάμε, αιιά ζε ζέκαηα ζπκπεξηθνξάο παξνπζηάδεη δείγκαηα αλσξηκφηεηαο. Πνιιά λήπηα, παξφιν πνπ έρνπλ αλαπηπγκέλεο ηηο γλσζηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, δελ έρνπλ ζπλεζίζεη ζε φξηα θαη θαλφλεο. Πεξηζσξηνπνίεζε σζηφζν, δελ είραλ πνηέ ζηελ ηάμε, γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν, εζλνηηθήο θαηαγσγήο, γισζζηθήο εηεξφηεηαο ή άιιν. Ζ παηδαγσγφο ηεο ηάμεο ζεσξεί φηη ν ηξφπνο πνπ ζπκπεξηθεξφκαζηε είλαη απφ ηα πην ζεκαληηθά γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο. Αζθεί 20 ρξφληα ην επάγγεικα ηεο λεπηαγσγνχ ζε παηδηθφ ζηαζκφ θαη ζε λεπηαγσγεία αλά ηελ Διιάδα. Έρεη πεξίπνπ 6 ρξφληα πνπ αζρνιείηαη κε ηελ πνιπγισζζία. Απηφ πξνέθπςε φηαλ ηπραία ζε έλα ζεκηλάξην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο βία ζηα ζρνιεία, ππήξρε θαη κηα ζεκαηηθή πνπ αθνξνχζε ηελ πνιπγισζζία θαη ηελ δηαπνιηηηζκηθφηεηα, δεηήκαηα ηα νπνία κέρξη ηφηε δελ ηελ είραλ απαζρνιήζεη. Οξκψκελε απφ ην ζεκηλάξην, θαη απφ ηελ ζπλερή ηξηβή ζην εμήο θαη ηελ ελαζρφιεζε κε ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν, απνθάζηζε λα επηκνξθσζεί. Ζ επηκφξθσζή ηεο ηε βνήζεζε λα πηνζεηήζεη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ επλννχλ ηελ αλάπηπμε ηεο πνιπγισζζίαο ζηελ ηάμε. Έρεη εηζάγεη κηα δηαθνξεηηθή δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηεο γιψζζαο. Μεηά απφ ηελ λέα πξνζέγγηζε, ε ηάμε ζεσξεί φηη έρεη γίλεη πιένλ πην αλνηρηή, ν θάζε καζεηήο αιιειεπηδξά κε ηε γιψζζα ηνπ άιινπ θαη κε ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ άιινπ, πξνθαλψο ιφγσ ηνπ πήγαηλε- έια ησλ γισζζψλ. Έρεη ηελ αίζζεζε φηη ελψ ε ηάμε σο έλλνηα είλαη θιεηζηή, έγηλε αλνηθηή ηειηθή: «Βγάδνπκε απηφ 69

70 πνπ έρνπκε κέζα καο, ιέεη, ζπάδνπκε εθείλα ηα φξηα- ηα ζηεγαλά ηνπ φηη ν άιινο είλαη καθξηά ή ηη ιέεη, ηη αηζζάλεηαη θαη απηφ θάλεη ηνλ άιιν λα ζθέθηεηαη θαη λα δξα πην ειεχζεξα». Δπίζεο, ζεσξεί φηη ηα παηδηά αλαπηχζζνπλ ηηο γλσζηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο φηαλ αξρίδνπλ λα ζθέθηνληαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν. Υξεζηκνπνηεί ζηελ ηάμε ηεο ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν θαη ζπλέρεηα πξνζπαζεί λα βάδεη θαηλνχξγηα ζηνηρεία ζε απηήλ. Δπηπιένλ, ράξε ζηελ νκαδνζπλεξγαηηθή, αλαθέξεη ε λεπηαγσγφο φηη ηα παηδηά αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο δηαθνξεηηθέο θαη επηιχνπλ πνιιέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο. Σν εγσθεληξηθφ θνκκάηη πνπ είλαη πνιχ έληνλν ζε απηήλ ηελ ειηθία αξρίδεη λα ππνρσξεί θαη ηα παηδηά καζαίλνπλ λα δνπιεχνπλ αλαζηνραζηηθά. Γηαηί φηαλ καδεχνληαη ηα παηδηά ζηελ νινκέιεηα θαη αλαζηνράδνληαη γηα ηα ζηάδηα πνπ πέξαζαλ, ηηο δπζθνιίεο πνπ παξνπζηάζηεθαλ, ηνλ ηξφπν πνπ ηηο αληηκεηψπηζαλ θαη ην ηη ζα κπνξνχζαλ λα θάλνπλ ζην κέιινλ γηα κηα θαιχηεξε ζπλεξγαζία, θαηαλννχλ θαη εθθξάδνπλ κε ζαθήλεηα ην ηη ζπλέβε θαη ηη ζα κπνξνχζαλ λα θάλνπλ. Αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά φηη «φηαλ δνπιεχεηαη πνιχ φρη κφλν ε νκαδνζπλεξγαηηθή, αιιά θαη ην ζπλαηζζεκαηηθφ θνκκάηη ζηα πιαίζηα ησλ ζπγθξνχζεσλ, εθθξάδνπλ ηα παηδηά ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο θαη μέξνπλ ηη πξέπεη λα θάλνπλ ζε απηήλ ηελ ειηθία». Γελ ζα άιιαδε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, θαζψο ζεσξεί φηη ηεο δίλεη ηελ δπλαηφηεηα θαη ηελ επειημία λα ην ηξνπνπνηήζεη ζε ζρέζε κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ. Σν αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ λεπηαγσγείνπ επηζεκαίλεη φηη «είλαη επέιηθην, θαη πξνζαξκφδεηαη αλάινγα κε ηε ζχλζεζε, ην επίπεδν θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ αιιάδεη ην πξφγξακκα θάζε ρξνληά». Ζ εθπαηδεπηηθφο καο ηφληζε φηη βάδεη πξνηεξαηφηεηα ηνπο ζηφρνπο. Πάληα ζέιεη λα θαηαιήγεη ζηε κεηαγισζζηθή δεμηφηεηα ε νπνία βνεζάεη ζηελ εκπέδσζε θαη ζηε κεηάβαζε απφ ηε κηα γιψζζα ζηελ άιιε. Έλα απηφ παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε ηεο καζήηξηαο Β. ε νπνία δελ είρε ζπγθξνηεκέλν ιφγν θαη ζθέςε, ήηαλ αλψξηκε θνηλσληθά θαη ιεηηνπξγνχζε ρσξίο θαλφλεο. Γηα ην ιφγν απηφ ε εθπαηδεπηηθφο πξνζπάζεζε ηδηαίηεξα λα ηεο εληζρχζεη ηελ απηνεθηίκεζε, ηελ εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηεο θαη άξα ηελ ηαπηφηεηα ηεο. ζνλ αθνξά ηε ζπλεξγαζία ηεο εθπαηδεπηηθνχ κε ηνπο γνλείο, ζηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο είρε καδί ηνπο κηα ζπλάληεζε ηππηθήο ελεκέξσζεο πνπ αθνξνχζε ηα σξάξηα, ηε δηαδηθαζία, ηα πιηθά θ.ιπ. πδεηήζεθε επίζεο ν ξφινο ηνπ λεπηαγσγείνπ, επεηδή πνιινί γνλείο λνκίδνπλ φηη ην λεπηαγσγείν είλαη έλα κέξνο κηαο εθπαίδεπζεο πνπ απιψο παξθάξεηο ηα παηδηά θαη θεχγεηο. Ήζειε λα ηνπο ελεκεξψζεη γηα ην ηη γίλεηαη ζην λεπηαγσγείν θάλνληαο ηνπο κηα ηξίκελε αλαθνξά γηα ηα ζέκαηα κε ηα νπνία ζα αζρνιεζνχλ κέζα ζηε ρξνληά, έηζη ψζηε φηαλ νη ίδηνη αθνχζνπλ απφ ηα παηδηά ηνπο ην ηη θάλνπλ λα κπνξνχλ λα ην ππνζηεξίμνπλ θέξλνληαο πιηθφ ζην ζρνιείν ελδερνκέλσο ή θέξλνληαο θάπνην πιηθφ ζην λεπηαγσγείν. Σνπο παξφηξπλε λα παξαηεξνχλ θαη λα αθνχλ ηα ιεγφκελα ησλ παηδηψλ ηνπο ζρεηηθά κε φζα ζπδεηάλε ζην ζρνιείν θαη κε βάζε απηφ ηα παξαθηλνχλ λα θέξνπλ νηηδήπνηε θξίλνπλ ρξήζηκν απφ ην ζπίηη λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην λεπηαγσγείν. Οη γνλείο είλαη ελήκεξνη γηα ηα πξνγξάκκαηα πνπ θάλνπλ ζηε ηάμε. ρεηηθά κε ηελ πνιπγισζζία ηνπο έρεη ξσηήζεη πνηα είλαη ε γλψκε ηνπο γηα απηήλ θαη εάλ κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ; Έρνπλ μεθηλήζεη λα έξρνληαη δχν γνλείο ηαπηφρξνλα ζηελ ηάμε γηα λα βνεζνχλ ζην «κάζεκα» ηεο πνιπγισζζίαο. Απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2013 θαη γηα θάζε κήλα έλα δεχγνο γνλέσλ κέρξη ην ηέινο ηεο ρξνληάο επηζθεπηφηαλ ην ζρνιείν. ηελ ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο, αλαπηχζζεηαη ε ζρέζε ζηγά- ζηγά. χκθσλα κε ηελ λεπηαγσγφ, κέρξη ηψξα θάλεθαλ δηαηεζεηκέλνη λα βνεζήζνπλ. Μηα κεηέξα, γεγελήο θάηνηθνο, ηεο είπε φηη άθνπζε κηα θνξά λα ηξαγνπδά ν γηνο ηεο έλα πεξίεξγν ηξαγνπδάθη ην νπνίν, ηελ πιεξνθφξεζε ε λεπηαγσγφο φηη είρε αιβαληθνχο ζηίρνπο. Απφ ηα ιεγφκελα ηεο δηαπίζησζε φηη δελ θάλεθε λα εθθξάδεη δπζαξέζθεηα αιιά αληίζεηα έδεημε κάιηζηα ραξά. 70

71 Ζ λεπηαγσγφο ληψζεη φηη πεξηζζφηεξε ραξά παίξλνπλ νη γνλείο δηαθνξεηηθήο πνιηηηζκηθήο/ γισζζηθήο θαηαγσγήο: «Σν βιέπεηο ζην επραξηζηψ θαη ζην βιέκκα ηνπο φηαλ έξρεηαη ε γιψζζα ηνπο γηαηί ληψζνπλ φηη λνηάδεζαη γηα απηνχο θαη γηα ηελ ηαπηφηεηα ηνπο. Απηφ δελ θαίλεηαη ζηα ιφγηα αιιά ζην πψο ζα ραηξεηήζνπλ, πψο ζα ζε θνηηάμνπλ». Οκνινγεί φηη δελ ζπλάληεζε θάπνηα δπζαξέζθεηα απφ ηνπο γνλείο θαη ζεσξεί φηη αληίζεηα ληψζνπλ επραξίζηεζε πνπ ζα ζπλεξγαζηνχλ κε έλαλ άιινλ γνληφ κέζα ζηελ ηάμε θαη ζα αλαιάβνπλ απφ θνηλνχ δξάζε. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη νη Αιβαλνί γνλείο δελ κηινχλ αιβαληθά ζηα παηδηά ηνπο, ελψ αληίζεηα νη Ρψζνη δελ έρνπλ πξφβιεκα. Απηφ πηζηεχεη φηη νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη ην ζηεξεφηππν «Αιβαλφο», φπσο δηακνξθψζεθε ζηε ρψξα καο, είλαη βαζηά ξηδσκέλν θαη ζηηγκαηηζκέλν ζηελ ςπρή ηνπο. Αθφκε, ε ίδηα ζέιεη λα πηζηεχεη φηη ζηελ ηάμε ππάξρεη ζεβαζκφο θαη απνδνρή γηα φιεο ηηο θνπιηνχξεο. πσο επηζεκαίλεη «ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα κέλεη κφλν ζην λα αθνχγνληαη φιεο νη γλψκεο θαη γιψζζεο κέζα ζηελ ηάμε, ρσξίο λ αλαθέξεη θάηη γηα ηελ πνιπγισζζία». Γηεπθξηλίδεη ζρεηηθά φηη «Γελ αξθεί κφλν λα θάλνπκε κηα ζπληαγή θαη λα θέξνπκε θάπνηνλ λα ηξαγνπδήζεη έλα μέλν ηξαγνχδη, ε πνιπγισζζία δελ αξθείηαη κφλνλ ζε απηφ. Ο Οδεγφο Νεπηαγσγνχ πεξηνξίδεηαη κφλν «ζην ζεβαζκφ γηα δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο, ζην ζεβαζκφ γηα ηηο θνπιηνχξεο ηεο ηάμεο θαη αλαθέξεη γεληθνχο ζηφρνπο». Δλ θαηαθιείδη, ζεσξεί φηη ην λεπηαγσγείν ζα έπξεπε λα κελ δίλεη ηφζε έκθαζε ζην γλσζηηθφ θνκκάηη θαη λα δψζεη ζεκαζία ζηηο παγθφζκηεο αμίεο. Καη ηέινο επηζεκαίλεη φηη είλαη θαιχηεξα λα μεθηλά αξρηθά θάπνηνο κε έλαλ- δχν ζηφρνπο πνιχ θαιά νξγαλσκέλνπο. ηαλ μεθηλήζακε ηελ παξαηήξεζή καο θχξηνο ξφινο καο ήηαλ ε γλσξηκία κε ηα παηδηά. Παξαηεξήζακε ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ παηδηψλ ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ θαη ζπιιέμακε πιεξνθνξίεο απφ ηελ λεπηαγσγφ γηα ηε ζχλζεζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο, ηηο πξφηεξεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ, ηηο δεμηφηεηέο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ηάμε θαη ην ρψξν. Παξαηεξήζακε πξνζεθηηθά ηηο γσληέο, ην επνπηηθφ πιηθφ, ηνλ ρψξν ηεο αίζνπζαο θαη ηελ δηάηαμή ηεο. Γηα ηελ έξεπλά καο ρξεζηκνπνηήζακε ηελ ηήξεζε εκεξνινγίνπ ηεο ηάμεο. Οη θαηαγξαθέο γηλφηαλ ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Ζ θαηαγξαθή ηνπ εκεξνινγίνπ εζηίαδε ζηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ παηδηψλ θαη ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηελ πεξηνρή ηεο βηβιηνζήθεο. 71

72 2) Σο γαλλικό νηπιαγυγείο Σν λεπηαγσγείν ζην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ε έξεπλα είλαη έλα δεκφζην ζρνιείν, ην νπνίν θαιχπηεη έθηαζε ελφο νηθνδνκηθνχ ηεηξαγψλνπ θαη βξίζθεηαη ζηελ πφιε Le Mans, ζην δπηηθφ ηκήκα ηεο Γαιιίαο, θνληά ζην Παξίζη. Έρεη κεγάιε απιή θαη κεγάιεο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο. Σν ζρνιείν βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε απφ ην ζρνιείν επηζεσξεηψλ ηνπ Sarthe θαη ηελ Αθαδεκία ηεο Νάληεο. Ζ παξαηήξεζε έιαβε ρψξα απφ ηηο 18/2/2013 έσο ηηο 19/4/2013 (4/3 έσο 8/3 κεζνιάβεζαλ δηαθνπέο). ην δηάζηεκα απηφ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 6 ψξεο θαζεκεξηλήο παξαθνινχζεζεο ζην ηκήκα απφ ηηο θαη απφ ηηο έσο ηηο κκ., αξηζκφο σξψλ πνπ θξίζεθε ηθαλνπνηεηηθφο γηα ηηο απαηηήζεηο ηεο έξεπλαο. Ζ παξαηήξεζή ζηελ ηάμε ήηαλ πάληα κε ηε ζχκθσλε γλψκε ηεο εθπαηδεπηηθνχ θαη ηεο δηεπζχληξηαο θαη πξηλ ηελ παξαηήξεζε πξνεγήζεθε ζπδήηεζε κε ηε λεπηαγσγφ ηνπ ηκήκαηνο. Ζ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε ζηε Γαιιία θνπφο ηεο γαιιηθήο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο είλαη ηα κηθξά παηδηά λα κπνξνχλ λα αλαθαιχπηνπλ ηηο πξψηεο γλψζεηο θαη ζπγρξφλσο λα θαηαθηνχλ εθείλεο πνπ ζεσξνχληαη βαζηθέο γηα ηε θνίηεζή ηνπο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν 191. ηε Γαιιία, φπσο είπε ε δηεπζχληξηα, ηα παηδηά κπνξνχλ λα θνηηήζνπλ ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε απφ ηελ ειηθία ησλ 2 εηψλ κέρξη ηελ ειηθία ησλ 6 εηψλ, νπφηε θαη μεθηλά ε ππνρξεσηηθή θνίηεζε ζηε δεκνηηθφ ζρνιείν. χκθσλα κε ην δηάηαγκα ηεο 6 εο επηεκβξίνπ ηνπ 1990, ε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηε Γαιιία νξγαλψλεηαη ζε ηξεηο παηδαγσγηθνχο θχθινπο: ηνλ θχθιν ησλ πξψησλ γλψζεσλ, ηνλ θχθιν ησλ βαζηθψλ γλψζεσλ θαη ηνλ θχθιν ησλ εκβαζχλζεσλ. Ο πξψηνο θχθινο αλαθέξεηαη ζηα πξψηα έηε ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, ν δεχηεξνο ζην ηειεπηαίν έηνο ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο θαζψο θαη ζηα πξψηα ρξφληα ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ θαη ν ηξίηνο ζηηο ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. ηηο 14 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2002 θαζηεξψζεθε κε λφκν έλα λέν πξφγξακκα ζπνπδψλ, ην νπνίν αθνξά ζπλνιηθά ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ πνπ θνηηνχλ ζηνπο ηξεηο παηδαγσγηθνχο θχθινπο. Ο ζθνπφο ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο είλαη δηηηφο: αθελφο λα βνεζήζεη ηα παηδηά κέζα απφ ην παηρλίδη, ηε δξάζε, ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ εκπεηξία λα δηακνξθψζνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπο θαη λα απνθηήζνπλ απηνλνκία θαη αθεηέξνπ λα ηα βνεζήζεη λα αλαθαιχςνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο πξψηεο γλψζεηο, θαζψο θαη λα θαηαθηήζνπλ εθείλεο ηηο γλψζεηο πνπ ζεσξνχληαη βαζηθέο. Έπεηηα νη βαζηθέο γλψζεηο ζα ζπζηεκαηνπνηεζνχλ θαη ζα εδξαησζνχλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη θαη νη δχν ζηφρνη αθνινπζνχλ ην ίδην πξφγξακκα θαη ηηο ίδηεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. ην γαιιηθφ πξνζρνιηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ φζα πξέπεη λα θαηαθηήζνπλ ηα παηδηά θαηαλέκνληαη ζε πέληε ηνκείο κάζεζεο. ε θάζε ηνκέα δίλνληαη ζπγθεθξηκέλεο νδεγίεο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξέπεη νη παηδαγσγνί λα νξγαλψλνπλ θαη λα εθαξκφδνπλ ζηε ηάμε ηνπο ηηο θαηάιιειεο δξαζηεξηφηεηεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο βνεζνχλ ηα παηδηά λα θαηαθηήζνπλ φινπο ηνπο ζηφρνπο, ελψ θάζε δξαζηεξηφηεηα ζπκβάιιεη ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο. Οη πέληε ηνκείο είλαη νη εμήο: ε γιψζζα ζην επίθεληξν ηεο δηδαζθαιίαο δνχκε καδί εθθξάδνκαη κε ην ζψκα αλαθαιχπησ ηνλ θφζκν επαηζζεζία, θαληαζία, δεκηνπξγία 191 Σάθα, Δπζ. (2005). Αλάγλσζε θαη Γξαθή ζηα Πξνγξάκκαηα Πξνζρνιηθήο Δθπαίδεπζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, ζει

73 Έξγν ησλ παηδαγσγψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο είλαη λα δεκηνπξγνχλ γηα θάζε παηδί ηηο απαξαίηεηεο ζπλζήθεο ψζηε λα αλαπηπρζεί αξκνληθά θαη νιφπιεπξα, ζεβφκελνη πάληα ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ. Δπίζεο, νη παηδαγσγνί βνεζνχλ ηα παηδηά λα αλαπηπρζνχλ ζχκθσλα κε ηνλ αηνκηθφ ηνπο βηνινγηθφ ξπζκφ, ζε έλα πνιηηηζκέλν θαη θαηάιιεια νξγαλσκέλν πεξηβάιινλ πνπ ηνπο παξέρεη αζθάιεηα, ηα βνεζνχλ λα αλαθαιχςνπλ ηνλ θφζκν θαη ηελ θνηλσλία φπνπ δνπλ. Οη κέζνδνη δηδαζθαιίαο πνπ επηιέγνληαη είλαη θαηάιιειεο γηα θάζε ειηθία. ηα κηθξφηεξα παηδηά αθηεξψλεηαη αξθεηφο ρξφλνο θαζψο σξηκάδνπλ κε ηνπο δηθνχο ηνπο δηαθνξεηηθνχο ξπζκνχο, ελψ ηνπο παξέρεηαη επίζεο ε δπλαηφηεηα ηεο ζπιινγηθήο απαζρφιεζεο. Απηφ πξνυπνζέηεη ηελ απνδνρή ηνπο απφ ηα κεγαιχηεξα παηδηά θαη ηε ζπλεξγαζία καδί ηνπο. Ζ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο ελειίθνπο ή κε ηνπο ζπλνκειίθνπο. Οη παηδαγσγνί βνεζνχλ ηα παηδηά λα δηακνξθψλνπλ άπνςε γηα πνιιά πξάγκαηα πνπ ηα πεξηβάιινπλ, λα ηζρπξνπνηνχλ ηηο γλψζεηο ηνπο θαη λα εμνηθεηψλνληαη κε ηε ζρνιηθή δσή. Σν παηρλίδη είλαη ε θπζηνινγηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ παηδηνχ κέζσ ηεο νπνίαο εμεξεπλά, αλαθαιχπηεη ηνλ θφζκν γχξσ ηνπ θαη δνκεί ηηο «ζεκειηψδεηο γλψζεηο». Με ην παηρλίδη ην παηδί καζαίλεη λα επηθνηλσλεί, λα ζπλεξγάδεηαη, λα ηεξεί θαλφλεο, λα παξαηεξεί θαη λα αλαθαιχπηεη ηνλ εαπηφ ηνπ. Έρνληαο απηφ θαηά λνπ νη παηδαγσγνί νξγαλψλνπλ πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο κέζα απφ ηηο νπνίεο ηα παηδηά αλαθαιχπηνπλ ηε γλψζε. Απηφ ην δηαπηζηψζακε θαηά ηελ παξακνλή καο ζηα λεπηαγσγεία, απφ ην γεγνλφο φηη νη παηδαγσγνί πξαγκαηνπνηνχζαλ παηγληψδεηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απνζθνπνχζαλ ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ. Ζ αμηνιφγεζε ζεσξείηαη απφ ηηο παηδαγσγνχο κηα απφ ηηο ζπληζηψζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία ζχκθσλα θαη κε ηνπο ζπληάθηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ηνπ λεπηαγσγείνπ «βνεζά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δηαζθαιίζνπλ ηελ επηηπρία φισλ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ηνπο». Οη παηδαγσγνί ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο παξαηεξνχλ πξνζερηηθά ηηο αληηδξάζεηο ησλ παηδηψλ, ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ζπλζήθεο πνπ εθδειψλνληαη, ηηο κειεηνχλ, θαηαλννχλ ηε ζεκαζία ηνπο θαη αμηνινγνχλ ζπλνιηθά ηελ πξφνδν ησλ παηδηψλ ζην ηέινο θάζε δηδαθηηθήο ελφηεηαο πνπ πξαγκαηνπνηνχλ. Ζ ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο, θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα ηηο παηδαγσγνχο. Οη εθπαηδεπηηθνί εμεγνχλ πάληα ζηνπο γνλείο ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θάλνπλ γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ηνπο ζπκβνπιεχνληαλ γηα ηπρφλ δπζθνιίεο πνπ αληηκεηψπηδαλ. Σν λέν γαιιηθφ πξνζρνιηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ζέηεη ηελ «επαξθή γλψζε ηεο γιψζζαο ζηελ θαξδηά ηεο κάζεζεο». Υξεζηκνπνηψληαο ηε γιψζζα ην παηδί θαηαλνεί ηνπο άιινπο, εμεξεπλά ηνλ θφζκν, επηθνηλσλεί κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Σα παηδηά είλαη απαξαίηεην, πέξα απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ πξνθνξηθνχ ηνπο ιφγνπ, λα αλαθαιχςνπλ θαη λα εμνηθεησζνχλ κε ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη λα θαηαλνήζνπλ κεξηθέο απφ ηηο ζπκβάζεηο ηνπο 192. πσο καο αλέθεξαλ νη παηδαγσγνί, βνεζνχλ νη ίδηεο ηα κηθξά παηδηά λα θαηαθηήζνπλ ηνπο παξαπάλσ ζηφρνπο αθνινπζψληαο ηελ εμήο πνξεία: θέξλνπλ ηα παηδηά ζε επαθή κε ηνλ γξαπηφ ιφγν απφ ηελ ειηθία ησλ 3 εηψλ, ηα εμνηθεηψλνπλ κε ηα δηάθνξα είδε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (ηνλ γξαπηφ ιφγν πνπ ππάξρεη ζηα βηβιία, ζηηο αθίζεο, ζηα δηάθνξα έληππα), ζπδεηνχλ καδί ηνπο γηα απηά ηα είδε, ηνπο δηαβάδνπλ βηβιία, ηα ελζαξξχλνπλ θαη ηα παξνηξχλνπλ λα θάλνπλ ππνζέζεηο γηα ηε ρξήζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζε δηάθνξεο θαηαζηάζεηο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. πγθεθξηκέλα, πξνζπαζνχλ λα θάλνπλ ηα παηδηά λα αληηιεθζνχλ ηελ έλλνηα ηεο ζπιιαβήο θαη ηνπ θσλήκαηνο, ψζηε λα είλαη ηθαλά, φρη κφλν λα εληνπίδνπλ κηα ζπιιαβή ή έλα θψλεκα ζε κηα ιέμε, αιιά θαη λα πξνρσξνχλ ζε δηάθνξνπο ρεηξηζκνχο. πσο ππνγξακκίδεηαη θαη ζην πξφγξακκα, νη δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο θσλνινγηθήο θαη θσλεκηθήο δνκήο ηεο γιψζζαο 192 Γαιιηθφ Τπνπξγείν Παηδείαο ηεο Γαιιίαο: Αλαθηήζεθε ζηηο 30/07/

74 θαιφ είλαη λα νξγαλψλνληαη θαη λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ ηάμε κε παηγληψδε ηξφπν. πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη φηη «φιεο απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα είλαη ζχληνκεο, αιιά θαη ζπρλέο θαη λα εκπιέθνληαη ζε παηρλίδηα ή αθφκε ζε θαιιηηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο» 193. Σν γαιιηθφ πξφγξακκα νξηνζεηεί ηνλ ζθνπφ θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο γηα ηνλ 21 ν αηψλα ζηε ρψξα. Θεσξεί φηη ην ζρνιείν ζήκεξα πξέπεη λα είλαη έλα απαηηεηηθφ ζρνιείν ην νπνίν, ελψ παξαθνινπζεί ηηο κεγάιεο ηζηνξηθέο αιιαγέο, παξακέλεη πηζηφ ζηηο δεκηνπξγηθέο αξρέο θαη πξνζθέξεη ζε φια ηα παηδηά ίζεο επθαηξίεο γηα κάζεζε, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ επηηπρεκέλε έληαμή ηνπο ζηε γαιιηθή θνηλσλία. Οη παηδαγσγνί είλαη απαξαίηεην λα αμηνινγνχλ ηηο ηθαλφηεηεο θάζε παηδηνχ, λα θαζνξίδνπλ ηνπο ζηφρνπο θαη λα εθαξκφδνπλ ηηο θαηάιιειεο κεζφδνπο γηα λα επηηεπρζεί ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα, πνπ δελ είλαη άιιν απφ ηελ πξνζσπηθή επηηπρία ηνπ παηδηνχ. Γηα ην ιφγν απηφ, ζεκαληηθφηεξνο ζηφρνο ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο ζηε Γαιιία είλαη λα εμαζθαιίζεη ζηα κηθξά παηδηά κηα πξψηε θαη απνιχησο επηηπρεκέλε ζρνιηθή εκπεηξία. ηε ρψξα καο, ην ΓΔΠΠ θαίλεηαη λα είλαη κάιινλ επέιηθην πξφγξακκα. Παξέρεη ζηηο παηδαγσγνχο έλα θαηάινγν κε ηηο ηθαλφηεηεο πνπ πξέπεη λα αλαπηχμνπλ ηα παηδηά θαη πεξηγξάθεη κεξηθέο κφλν ελδεηθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δπηηξέπεη δειαδή ζηηο παηδαγσγνχο ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο λα αλαιάβνπλ πξσηνβνπιίεο θαη ηνπο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα βξνπλ ελαιιαθηηθέο ηδέεο θαη ιχζεηο γηα λα νξγαλψζνπλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ ηάμε αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ 194. Σν πξφγξακκα επηθεληξψλεηαη ζηηο γεληθέο παηδαγσγηθέο θαη δηδαθηηθέο κεζνδνινγηθέο αξρέο, πνπ δηέπνπλ ηηο πξνηεηλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ πξνζρνιηθή ηάμε, ελψ νη ζηφρνη πνπ αλαθέξνληαη γηα θάζε ηνκέα κάζεζεο είλαη επίζεο γεληθνί θαη δελ αλαιχνληαη πεξαηηέξσ ζε επηκέξνπο βήκαηα. ην γαιιηθφ πξφγξακκα νη ζηφρνη είλαη πην ζπγθεθξηκέλνη. Οη παηδαγσγνί θαινχληαη λα έρνπλ δηαξθψο ζηε ζθέςε ηνπο θαη λα ζεσξνχλ πξσηαξρηθφ ηνπο ζηφρν ηελ αλάπηπμε, απφ φια ηα παηδηά, ηεο ηθαλφηεηαο λα ρεηξίδνληαη κε κεγάιε επρέξεηα ηε γαιιηθή γιψζζα. Καηά ηα πξψηα έηε ηεο θνίηεζεο ηνπο ζην λεπηαγσγείν, φπσο παξαηεξήζακε, θαζψο θαη φπσο καο αλέθεξαλ νη παηδαγσγνί, ηα κηθξά παηδηά αξρίδνπλ λα εμνηθεηψλνληαη κε ηνλ γξαπηφ ιφγν. Πνιιά πξνγξάκκαηα δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο ζηε Γαιιία είραλ ηε κνξθή ηεο θνηλνηηθήο εθπαίδεπζεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην ζρνιείν δελ απνηειεί απηφλνκν ρψξν απνκνλσκέλν απφ ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν ησλ καζεηψλ/ ηξηψλ, αιιά κέζσ ηεο ζρνιηθήο θνηλσληθήο εξγαζίαο δεκηνπξγείηαη κηα γέθπξα κε ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν. Ζ αμία απηή, ησλ πξνγξακκάησλ θνηλνηηθήο εθπαίδεπζεο ακθηζβεηήζεθε απφ κειεηεηέο. Έηζη ε έλλνηα ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο ζηε Γαιιία δε ζπληζηά κηα κφληκα ππάξρνπζα δηάζηαζε ζηα ζρνιηθά πξνγξάκκαηα, αιιά πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο πνιηηηζκηθνχ ραξαθηήξα 195. ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, Γάιινη θαη Δπξσπαίνη εξεπλεηέο θαη εθπαηδεπηηθνί βαζηδφκελνη ζηηο εξγαζίεο ηεο νκάδαο ηνπ θαζεγεηή Eric Hawkins, δεκηνχξγεζαλ κηα πξνζέγγηζε απνθαινχκελε eveil aux langues «αθχπληζε ζηηο γιψζζεο». Σν εγρείξεκα ζπλίζηαην ζην λα βνεζήζεη ηνλ καζεηή, λα εξγαζηεί πάλσ ζε δεθάδεο γιψζζεο αλεμαξηήηνπ θνηλσληθνχ ζηάηνπο (ηνπηθέο ή εζληθέο, γεγελείο ή ησλ κεηαλαζηψλ, άκεζνπ ή ηνπ καθξηλνχ πεξηβάιινληνο), δηδαζθφκελεο ή φρη ζην ζρνιείν. Με ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε επξσπατθψλ θαη εζληθψλ ηδξπκάησλ, θαηαζθεχαζαλ θαη πεηξακαηίζηεθαλ επάλσ ζε πνιιά δηδαθηηθά πιηθά ηα νπνία θαη αμηνιφγεζαλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο επίδξαζήο ηνπο ζηηο αλαπαξαζηάζεηο θαη ζηηο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. Θέηνληαο ζηε δηάζεζε ελφο επξχηεξνπ θνηλνχ εθπαηδεπηηθψλ θαη παηδηψλ ηα ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα ησλ εξγαζηψλ ησλ επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ 193 Σάθα, Δπζ. (2005)..π. ζει Σάθα, Δπζ. (2005)..π. ζει Centre for educational research and innovation (CERI), (1987), Multicultural education, Paris: OECD. ζει

75 Evlang θαη Juanua Liguarium, ζπλέβαιαλ ζην λα κπεη ε πξαγκαηηθφηεηα ηνπ θφζκνπ ησλ γισζζψλ κέζα ζηελ ηάμε, πξνο κεγάιν φθεινο φισλ ησλ παηδηψλ. Οη ζπληάθηεο ηνπ Κνηλνχ Δπξσπατθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο γηα ηηο γιψζζεο, επηθεληξψλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηελ έλλνηα ηεο πνιχγισζζεο θαη πνιππνιηηηζκηθήο ηθαλφηεηαο, ηελ νπνία νξίδνπλ σο ηελ ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ λα επηθνηλσλεί γισζζηθά θαη λα αιιειεπηδξά πνιηηηζκηθά θαηέρνληαο ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ ηελ επρέξεηα ηεο επηθνηλσλίαο ζε δηάθνξεο γιψζζεο θαη έρνληαο ηελ εκπεηξία πνιιψλ πνιηηηζκψλ. Ο νξηζκφο απηφο κφλνο ηνπ απνηειεί κηα αιεζηλή επαλάζηαζε: ε εθκάζεζε ησλ γισζζψλ δε ζεσξείηαη πιένλ ζηαδηαθή απνζήθεπζε αληηπαξαβαιιφκελσλ γλψζεσλ (κεηξηθή γιψζζα, γιψζζεο ηνπ ζρνιείνπ, πξψηε μέλε γιψζζα, δεχηεξε μέλε γιψζζα θ.α.), αιιά έλα εληαίν ζχλνιν πνπ εκπεξηέρεη φια ηα ζπζηαηηθά ηνπ γισζζηθνχ ξεπεξηνξίνπ θάζε νκηιεηή. ε γεληθέο γξακκέο ζηνρεχνπλ ζην ελδηαθέξνλ θαη ζην άλνηγκα ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζηε δηαθνξεηηθφηεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αηνκηθήο ηνπο δηαθνξεηηθφηεηαο. Καηά ζπλέπεηα, ζε πνιχγισζζεο ηάμεηο, πξνσζείηαη ε αλαγλψξηζε, ε λνκηκνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε ησλ δεμηνηήησλ θαη ησλ γισζζηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ηαπηνηήησλ ηνπ θάζε καζεηή, θαζψο θαη ε αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ λα παξαηεξνχλ θαη λα αλαιχνπλ ηηο γιψζζεο κε ηξφπν ψζηε λα επλνείηαη ε ηθαλφηεηά ηνπο λα ηηο καζαίλνπλ θαη λα ηηο θαηέρνπλ πιήξσο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο γιψζζαο ηνπ ζρνιείνπ. Δπίζεο, ελζαξξχλεηαη ε επηζπκία ησλ καζεηψλ/ηξηψλ λα καζαίλνπλ γιψζζεο θαη κάιηζηα δηαθνξεηηθέο γιψζζεο. Σέινο, αλαπηχζζνληαη ζηνπο καζεηέο/ ηξηεο νη γλψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξνπζία γισζζψλ ζην άκεζν, καθξηλφ ή πνιχ καθξηλφ πεξηβάιινλ 196. χκθσλα κε ηνλ Πξαθηηθφ νδεγφ γνληψλ- ην παηδί κνπ ζην λεπηαγσγείν δηαπηζηψζακε φηη ζθνπφο ηνπ λεπηαγσγείνπ εθηφο ησλ άιισλ είλαη λα κάζεη ην παηδί φηη δεη ζε κηα ζπιινγηθή θνηλσλία, ζηελ νπνία ν έλαο ζα ζέβεηαη ηνλ άιινλ. Γηαπηζηψλεηαη φηη εζηηάδεη ζηνλ ακνηβαίν αιιεινζεβαζκφ 197. Αλ θαη ε γισζζηθή επαηζζεηνπνίεζε, ζηελ νπνία αλαθεξζήθακε ζε άιια ζεκεία ηεο κειέηεο, είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε ζηελ Δπξψπε, ε παηδαγσγφο ηεο ηάμεο γλψξηδε ιίγα πξάγκαηα. Ηδηαίηεξε εληχπσζε καο έθαλε φηη φηαλ ξσηήζεθε γηα ηελ «αθχπληζε ησλ γισζζψλ» καο είπε ραξαθηεξηζηηθά φηη: «γλσξίδσ θάπνηα πξάγκαηα θαη εθαξκφδσ αθχπληζε ησλ γισζζψλ ζηελ ηάμε, βάδσ ηα παηδηά λα αθνχζνπλ αγγιηθά ηξαγνχδηα θαη ιέκε θάπνηεο ιέμεηο ζηα γαιιηθά». Ζ εθπαηδεπηηθφο Ζ παηδαγσγφο ηεο ηάμεο, φπσο καο αλέθεξε ραξαθηεξηζηηθά, είλαη απφθνηηε παηδαγσγηθήο ζρνιήο (Αθαδεκίαο) κε νξγαληθή ζέζε ζε απηφ ην ζρνιείν. Μαο επηζήκαλε επίζεο ην γεγνλφο φηη «ηε Γαιιία νη λεπηαγσγνί θαη νη δάζθαινη/εο απνθνηηνχλ απφ Παηδαγσγηθή ρνιή θαη θάζε ρξνληά θαινχληαη λα δηδάμνπλ είηε ζε δεκνηηθφ ζρνιείν είηε ζε λεπηαγσγείν». Σν ζρνιείν ην λεπηαγσγείν ππάξρνπλ ηέζζεξηο αίζνπζεο γηα ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο, έλαο ρψξνο ππνδνρήο ν νπνίνο είλαη θιεηζηφο θαη ζηνλ νπνίν κπνξνχλ λα θάλνπλ θαη δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο θπξίσο θηλεηηθέο (γηαηί νη αίζνπζεο είλαη 196 Candelier M. (2003). Eveil aux langues à l école primaire - Evlang: bilan d une innovation européenne, Bruxells: De Boeck & Larcier, Bruxells. 197 Le guide pratique des parents: mon enfant à l école maternelle: Αλαθηήζεθε ζηηο 30/07/

76 κηθξέο). Δπηπιένλ, δηαζέηεη θνπδίλα, κπάλην, ηνπαιέηα λεπίσλ, έλαλ ρψξν θιεηζηφ γηα αλάπαπζε, θαληίλα (γηα φζα παηδηά παίξλνπλ ην κεζεκεξηαλφ ηνπο ζην ζρνιείν) θαη κεγάιν αχιεην ρψξν. Σν ζρνιείν έρεη ζην ζχλνιν ηνπ 8 εθπαηδεπηηθνχο, εθ ησλ νπνίσλ νη ηξεηο νλνκάδνληαη ATSEM 198, νη νπνίεο φπσο καο είπαλ «είλαη βνεζνί ησλ παηδαγσγψλ». Ζ ηάμε ηνπ ζρνιείνπ ζηελ νπνία πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη παξεκβάζεηο έρεη κηα ζηαζεξή γσληά θαη είλαη ε γσληά ηνπ νηθνδνκηθνχ πιηθνχ, κηα γσληά θνπθιφζπηηνπ, ηε γσληά ηεο βηβιηνζήθεο θαη ηε γσληά ηεο δσγξαθηθήο. Οη γσληέο είλαη ζηαζεξέο θαη δελ ηξνπνπνηνχληαη. Αλ θαη δελ γίλεηαη θάπνηα ζπγθεθξηκέλε δηα/πνιππνιηηηζκηθή/ γισζζηθή επαηζζεηνπνίεζε γηα ηα δίγισζζα παηδηά, αλαθέξεη φηη πεξηζσξηνπνίεζε γηα ιφγνπο θαηαγσγήο ή γηα άιιν ιφγν δελ παξαηεξήζεθε πνηέ ζηελ ηάμε. Δίλαη πξνθαλέο, απφ απηά πνπ παξαηεξήζακε, φηη ζε κηα πνιππνιηηηζκηθή ρψξα ζηελ νπνία ε πιεηνλφηεηα ησλ παηδηψλ κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθήο θαηαγσγήο, δε δεκηνπξγεί ζηα παηδηά ηελ αίζζεζε πεξηζσξηνπνίεζεο ή ζηηγκαηηζκφ ηνπ δηαθνξεηηθνχ. Ζ παηδαγσγφο καο αλέθεξε φηη: «ηελ ηάμε, ζπδεηάκε δηαπξαγκαηεπφκαζηε θαη ζεβφκαζηε ηνλ άιιν θαη ίζσο είλαη θαη απηφο έλαο ιφγνο γηα ηνλ νπνίνλ δελ ππάξρνπλ πξνζηξηβέο κεηαμχ ησλ παηδηψλ». Απηφ ην δήηεκα ην δνπιεχνπλ θαζεκεξηλά, απφ ηελ αξρή ηεο ρξνληάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο. Απηφ απνδεηθλχεηαη θαη απφ ηηο αλαθνηλψζεηο- θπιιάδηα πνπ ππάξρνπλ έμσ απφ ηελ ηάμε (πξνο ηνπο γνλείο) ζρεηηθά κε ην ζεβαζκφ ζηελ εηεξφηεηα πνπ πξέπεη λα απνθηήζνπλ ηα παηδηά θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζην λεπηαγσγείν. Ζ ηάμε είλαη επήιηα θαη ζρεηηθά επξχρσξε. Απφ ηελ αξηζηεξή πιεπξά θαη θαηά κήθνο ηεο αίζνπζαο ππάξρνπλ κεγάια επήιηα παξάζπξα. Σα παξάζπξα δελ εκπνδίδνπλ ηε ζέα πξνο ηνλ πξναχιην ρψξν (παηδηθή ραξά, δέληξα), πνπ απνηειεί επέθηαζε ηνπ εζσηεξηθνχ ρψξνπ θαη ρψξνο δξαζηεξηνηήησλ πνπ γίλνληαη έμσ απφ ηελ αίζνπζα. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ φπσο θαη ζηα ειιεληθά λεπηαγσγεία, ξαθηέξεο κε επηηξαπέδηα παηρλίδηα, νηθνδνκηθφ πιηθφ, παδι θαη θνχθιεο θνπθινζέαηξνπ. Ηδηαίηεξε εληχπσζε θάλνπλ ηα αηνκηθά ηξαπεδάθηα- ζξαλία ηα νπνία είλαη πνιιέο θνξέο ελσκέλα αλά ηέζζεξα γηα λα δεκηνπξγνχλ νκάδεο. ε ηξία μερσξηζηά κέξε ηεο ηάμεο είλαη ηνπνζεηεκέλα ηέζζεξα ηξαπέδηα ιεπθνχ ρξψκαηνο κε μχιηλεο θαξέθιεο. ε θάζε ηξαπεδάθη είλαη γξακκέλν ην φλνκα θάζε παηδηνχ κε θεθαιαία, κε πεδά αιιά θαη κε θαιιηγξαθηθά γξάκκαηα θαζψο επίζεο θαη έλαο πίλαθαο ζηνλ νπνίν είλαη γξακκέλνη νη αξηζκνί απφ ην 1-10 θαη δηεπθνιχλνληαη ζε καζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ε κηα «ήζπρε» κεξηά ηεο ηάμεο, βξίζθεηαη ε γσληά ηεο βηβιηνζήθεο, ε νπνία ρξεζηκεχεη θαη σο δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε. Κχξηνο ξφινο κνπ ηελ πξψηε εκέξα ήηαλ ε γλσξηκία κε ηα παηδηά. Παξαηεξήζεθαλ νη ζπκπεξηθνξέο ησλ παηδηψλ ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ θαη έγηλε ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ απφ ηελ λεπηαγσγφ γηα ηε ζχλζεζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο, ηηο πξφηεξεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ, ηηο δεμηφηεηεο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ηάμε θαη ην ρψξν. Παξαηεξήζακε πξνζεθηηθά ηηο γσληέο, ην επνπηηθφ πιηθφ, ηνλ ρψξν ηεο αίζνπζαο θαη ηε δηάηαμή ηεο. Καηά ηελ παξακνλή ζην λεπηαγσγείν, εθηφο απφ ηελ παξαηήξεζε, αμηνπνίεζα θαη ηε δπλαηφηεηα πνπ κνπ δφζεθε λα εκπιαθψ κε ηα παηδηά θαη λα παξαηεξήζσ θαιχηεξα ηηο αληηδξάζεηο ηνπο, λα εληνπίζσ ηπρφλ ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο θαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ηνπο. Ο ηξφπνο παξαηήξεζεο γηα ηελ έξεπλα ήηαλ ε ηήξεζε εκεξνινγίνπ ηεο ηάμεο. Οη θαηαγξαθέο γηλφηαλ ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εκέξαο. 198 ATSEM: L Agent Territorial Spécialisé des Écoles Maternelles. 76

77 Ανίσνεςζη πποϋπάπσοςζαρ γνώζηρ ην ζεκείν απηφ ηεο έξεπλαο, αμηνπνηήζεθε παηδαγσγηθά ν ξφινο ησλ εξσηήζεσλ. Σα παηδηά θιήζεθαλ αηνκηθά λα ζπκκεηέρνπλ ζε κηα κνξθή εκηδνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ. Οη εξσηήζεηο μεθίλεζαλ κε έλαπζκα ηελ παξνπζίαζε ησλ εγρεηξηδίσλ ζηελ «παξενχια». Γηαβάζακε θαη ζηηο δχν ρψξεο θαη ηα πέληε βηβιία, πνπ ήδε είρακε αθήζεη σο εξέζηζκα γηα δχν κήλεο ζηελ πεξηνρή ηεο βηβιηνζήθεο ησλ αληίζηνηρσλ λεπηαγσγείσλ, ελαιιάμ 199 (γηα νηθνλνκία ρξφλνπ θαη γηα λα αληρλεχζνπκε αλ ηα παηδηά θαηαλννχζαλ απηήλ ηελ ελαιιαγή) θαη ζηε ζπλέρεηα, μεθίλεζαλ νη αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο γηα λα έρνπκε κηα απνηειεζκαηηθή εηθφλα γηα ηελ έξεπλά καο. Πνιιέο απφ ηηο ζπλεληεχμεηο, ιφγσ πίεζεο ρξφλνπ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ κέζα ζην ρψξν ηεο ηάμεο. Πξηλ μεθηλήζεη ε παξνπζίαζε ησλ βηβιίσλ είρακε ήδε ζπκβνπιεπηεί θπζηθνχο νκηιεηέο ησλ γισζζψλ ησλ βηβιίσλ ηφζν ζηελ Διιάδα, φζν θαη ζηε Γαιιία. Ηδηαίηεξα ζηελ Γαιιία, ε πξνεηνηκαζία ζηηο άιιεο γιψζζεο ήηαλ πην εχθνιε ιφγσ ηεο ζπγθαηνίθεζεο κε άιινπο θνηηεηέο απφ δηάθνξεο ρψξεο, πνπ καο βνήζεζαλ ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο ησλ μελφγισζζσλ βηβιίσλ. Αξρηθά, ξσηήζακε ηα παηδηά εάλ παξαηήξεζαλ ηα θαηλνχξγηα βηβιία πνπ ππήξραλ εδψ θαη ιίγν θαηξφ ζηελ βηβιηνζήθε ηνπο. Απηά ελζνπζηαζκέλα καο είπαλ φηη ηα παξαηήξεζαλ επεηδή ηνπο έθαλαλ εληχπσζε ηα ρξψκαηα πνπ ππήξραλ θαη ζε θάπνηα άιια, επεηδή νη εηθφλεο ήηαλ ειθπζηηθέο. Γηα παξάδεηγκα έλα κνλφγισζζν λήπην ζηελ Διιάδα, ν Σ., είπε: «Δκέλα κνπ άξεζε έλα πνπ είρε θάηη αζηεξάθηα» θαη έλα λήπην πνπ κηινχζε αξαβηθά ζην ζπίηη (ζην λεπηαγσγείν ηεο Γαιιίαο), ν Α., παξαηήξεζε: «Δίλαη σξαίν απηφ πνπ έρεη κεγάιεο εηθφλεο». Μεηά ηελ αλάγλσζε ησλ βηβιίσλ, ξσηήζακε ηα παηδηά εάλ παξαηήξεζαλ θάηη δηαθνξεηηθφ ζε ζρέζε κε άιιεο θνξέο πνπ δηαβάδακε άιια βηβιία. «Ση παξαηεξήζαηε απφ απηά ηα βηβιία πνπ δηαβάζακε; Πψο ζαο θάλεθαλ ηα βηβιία; αο έθαλε θάηη εληχπσζε; Δίλαη ζαλ ηα παξακχζηα πνπ δηαβάδεηε άιιεο θνξέο; θ.ιπ.». Σα παηδηά θηλεηνπνηήζεθαλ θαη εμέθξαζαλ ηηο απφςεηο ηνπο ιέγνληαο φηη «Κ.: θπξία απηά έρνπλ άιια γξάκκαηα απ έμσ, Λ: φηαλ ηα δηαβάδαηε δελ ήηαλ ζαλ ηε γιψζζα πνπ κηιάκε εκείο ήηαλ δηαθνξεηηθά, Μ:εγψ δελ θαηαιάβαηλα πνιιέο θνξέο φια φζα δηαβάζαηε, Γαιιία: Ο: κηινχζεο μέλε γιψζζα, αγγιηθά ήηαλ αθνχ δελ ήηαλ γαιιηθά θ.ιπ.». Σα παηδηά θαζφιε ηε δηάξθεηα ηεο παξνπζίαζεο ησλ βηβιίσλ ζπκκεηείραλ θαη εμέθξαδαλ πξνζσπηθέο απφςεηο, φπσο π.ρ. ν Γ. είπε: «Κάηη ηέηνηα γξάκκαηα έρσ δεη λα δηαβάδεη ε κακά κνπ». Καηά ηνλ ίδην ηξφπν θηλεζήθακε θαη ζην λεπηαγσγείν Chasse Royal ζην Λε Μαλ παξνπζηάδνληαο θαη εθεί ηα δίγισζζα βηβιία. Σα παηδηά εθεί αληέδξαζαλ επίζεο επράξηζηα. Ο Κ. ηφληζε ραξαθηεξηζηηθά: «Κπξία πξψηε θνξά έρσ δεη ηέηνην βηβιίν». Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο αθήζακε ζην ηξαπέδη φια ηα βηβιία δηάζπαξηα πξνθεηκέλνπ λα επηιέμεη ην θάζε παηδί ην βηβιίν ηεο αξεζθείαο ηνπ, εθείλν πνπ ελδερνκέλσο ηνπ έθαλε θαιχηεξε εληχπσζε. Δπέιεγε φπνην βηβιίν επηζπκνχζε θαη μεθηλνχζε ε ζπλέληεπμε. Μεηά ηελ παξνπζίαζε ησλ βηβιίσλ δελ επηκεθχλακε ηε ζπδήηεζε πεξαηηέξσ κε ηα παηδηά, δηφηη ζέιακε λα δψζνπκε βάζε ζηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο. ηε ζπλέρεηα φκσο, κε εξσηήζεηο αλνηρηνχ ηχπνπ, ην θάζε παηδί αηνκηθά ζπκκεηείρε αλαιακβάλνληαο πνιιέο θνξέο θαη θάλνληαο ην ίδην ην ξφιν ηνπ θαζνδεγεηή ηεο ζπδήηεζεο, αλαδεηθλχνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν πξνζσπηθά βηψκαηα θαη εκπεηξίεο ηνπ, αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ θαη ηηο δηαπνιηηηζκηθέο πξνεθηάζεηο απηψλ. Με ηε βνήζεηα ησλ αληρλεχζηκσλ εξσηήζεσλ εζηηάζακε ηφζν ζε εμσθεηκεληθά, φζν θαη ζηα γισζζηθά ζηνηρεία πνπ εληφπηζαλ. 199 Σν θάζε βηβιίν δηαβάζηεθε ηελ πξψηε θνξά ζηελ άγλσζηε γιψζζα θαη έπεηηα ζηελ γιψζζα ηεο θπξίαξρεο θνπιηνχξαο. 77

78 Σν εθπαηδεπηηθφ κνληέιν πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ αξρή απηήο ηεο έξεπλαο (ζηελ παξενχια) ήηαλ κέησπν πξνο κέησπν δηδαζθαιία κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ/ηξηψλ, αιιά θαη ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κεηαμχ ηνπο. Φξνληίζακε λα δηαηεξήζνπκε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ κε αθνξκή ζηνηρεία πνπ εληφπηζαλ θαη πνπ θίλεζαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηα δίγισζζα βηβιία, απνθεχγνληαο λα θάλνπκε εξσηήζεηο πνπ ζα έθαλαλ ηα παηδηά λα αηζζαλζνχλ πεξίεξγα ή κεηνλεθηηθά. Ζ ζπλνκηιία κε ην θαζέλα αηνκηθά θαηαγξάθεθε ζε έλα θαζεηφθσλν, ψζηε λα κπνξνχκε ζηε ζπλέρεηα λα απνκαγλεηνθσλήζνπκε ην πιηθφ. Απηφ ζηφρεπε ζην λα απαληά ην θάζε παηδί ρσξίο λα αθνχεη ηηο απαληήζεηο ησλ άιισλ παηδηψλ. Αλ αθνχζεη ηηο απαληήζεηο ησλ άιισλ, πηζαλφλ λα επεξεαζηεί θαη ηφηε πηζαλφλ ζα δηαθνξνπνηεζνχλ νη αληηιήςεηο ηνπ. ηηο εκη-δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο, εθείλνο πνπ παίξλεη ηε ζπλέληεπμε μεθηλά απφ έλα αξρηθφ ζέκα, αιιά ζηε ζπλέρεηα, θαη ζε θάπνην βαζκφ, θαζνδεγείηαη απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ εξσηψκελνπ γηα λα ζπλερίζεη ηελ επφκελε αθνινπζία ζεκάησλ. 78

79 1) Σο ελληνικό νηπιαγυγείο: Σα 23 παηδηά (4,5-5 εηψλ) ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο λεπηαγσγείνπ εξσηήζεθαλ έλα-έλα, ζηελ αίζνπζά ηνπο. Απηφ έδσζε κηα απζεληηθή εηθφλα γηα ην ηη γλσξίδεη θαη ηη εκπφδηα αληηκεησπίδεη ην θάζε παηδί. Ζ δηεξεχλεζε ησλ ηδεψλ έγηλε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ δηαιεηκκάησλ. Ζ ζπδήηεζε κε ην θάζε παηδί δηήξθεζε 3-4 ιεπηά. Παξφιν πνπ αξρηθά ππήξμε έληνλνο πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε ρξήζε απηήο ηεο κεζφδνπ, θάλεθε φηη ηειηθά δελ είλαη δχζθνιν λα βξνχκε ρξφλν κε ην θάζε παηδί ρσξηζηά. Αξρηθά, παξνπζηάζακε θαη ηα 5 βηβιία ζηα παηδηά θαη είπακε ιίγα ιφγηα γηα ην θάζε βηβιίν. Σα βηβιία πνπ δηαβάζηεθαλ ήηαλ ην Διιελνγαιιηθό ιεμηθό, ην Καιεκέξα θίιε, Γηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη, νη Γιώζζεο από θνύληα 200 θαη Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία: ειιελναξαβηθό πξόηδεθη. Ζ αλάγλσζε έγηλε ελαιιάμ, κηα θνξά ζηε κηα γιψζζα θαη κηα ζηελ άιιε. Ο ιφγνο πνπ επηιέμακε ζε απηήλ ηε θάζε λα δηαβαζηνχλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη δηφηη ζέιακε λα αληρλεχζνπκε απφ ηα ίδηα, αλ θαηαιάβαηλαλ φηη ζην ίδην βηβιίν κηινχζακε δηαθνξεηηθέο γιψζζεο. Θέιακε κε ηνλ ηξφπν απηφ, πξψηα λα αλαδείμνπκε ην δίγισζζν βηβιίν θαζ απηφ θαη ζηε ζπλέρεηα λα εκβαζχλνπκε ζην ζθνπφ καο πνπ ήηαλ ε αλάδεημε ησλ γισζζηθψλ θαη δηαπνιηηηζκηθψλ πξνεθηάζεσλ ηνπ θάζε βηβιίνπ. Αξρηθά, φπσο έγηλε ιφγνο παξαπάλσ, δηαβάζακε ζηελ νινκέιεηα (παξενχια) έλα έλα ηα βηβιία θαη ζηε ζπλέρεηα πήξακε αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο γηα λα εκπινπηίζνπκε ηα δεδνκέλα γηα ηελ εξεπλά καο. Οξηζκέλα νλφκαηα πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ζηελ έξεπλά καο είλαη ςεπδψλπκα. Γηα δηεπθφιπλζε ζε θάζε ζπλέληεπμε γξάθνπκε ην γξάκκα (Π) θαη έλαλ αξηζκφ. 200 Δπεηδή ην βηβιίν απηφ είρε λαλνπξίζκαηα ζε πνιιέο γιψζζεο, εζηηάζακε ην ελδηαθέξνλ καο κφλν ζηα λαλνπξίζκαηα ζηελ ηνπξθηθή γιψζζα γηαηί νη ππφινηπεο γιψζζεο ήηαλ θνηλέο κε ηα βηβιία πνπ είρακε. Κξίλακε θαηάιιειν λα εληάμνπκε ηα ηνπξθηθά κηαο πνπ ζηελ Διιάδα ζεσξείηαη κηα κεηνλνηηθή γιψζζα θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζέιακε λα επηθεληξψζνπκε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ θαη ζε απηήλ ηε γιψζζα. 79

80 2) Σο γαλλικό νηπιαγυγείο: Απφ ηα 23 παηδηά ζην ζχλνιν, 8 είλαη δίγισζζα εθ ησλ νπνίσλ ηα 2 είλαη πξνλήπηα (1 θνξίηζη θαη 1 αγφξη) θαη ηα 6 είλαη λήπηα (4 αγφξηα θαη 2 θνξίηζηα). Σα ππφινηπα 15 είλαη κνλφγισζζα εθ ησλ νπνίσλ ηα 9 είλαη λήπηα (4 αγφξηα θαη 5 θνξίηζηα) θαη ηα ππφινηπα 2 πξνλήπηα (2 αγφξηα θαη 4 θνξίηζηα). Υσξίζακε ηα παηδηά φπσο έγηλε θαη ζην ειιεληθφ λεπηαγσγείν, ζε εηεξνγελείο νκάδεο. ζνλ αθνξά ηελ παξέκβαζή καο ζηε Γαιιία, δηαβάζακε ηε Lucie ε γάηα ζηελ πόιε θαη Σν θπλήγη ηεο αξθνύδαο 201, Σν κπάλην ηεο Miyu, ην Γαιινειιεληθό ιεμηθό θαη ην Ιζπαληθό ιεμηθό ελαιιάμ θαη ζηηο δχν γιψζζεο. Σν ηαπσληθφ βηβιίν ην δηαβάζακε ζηα γαιιηθά. Γελ ρξεηάζηεθε λα γίλεη αλάγλσζε θαη ζηα ηαπσληθά αθνχ ήηαλ εληαγκέλεο ζην γαιιηθφ θείκελν ηαπσληθέο ιέμεηο γξακκέλεο ζε ιαηηληθνχο ραξαθηήξεο φπσο «manga, sake, shamisen, θ.α». ε θακηά πεξίπησζε δε ζέιακε λα ππνβαζκίζνπκε θάπνηα γιψζζα. Ο κφλνο ιφγνο πνπ δηαβάζακε ην θείκελν κε ηνλ ηξφπν πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ, είλαη γηα νηθνλνκία ρξφλνπ. Ξεθηλήζακε ηηο ζπλεληεχμεηο, φπσο θαη ζην ειιεληθφ ζρνιείν, ξσηψληαο ηα ηη ήηαλ απηφ πνπ ηνπο έθαλε εληχπσζε ζηα βηβιία πνπ δηαβάζακε. Οη απαληήζεηο ήηαλ ίδηεο κε απηέο ησλ παηδηψλ ζηελ Διιάδα: «Μηινχζεο παξάμελα, θάηη άιιν έιεγεο, κάιινλ δε κηινχζεο γαιιηθά θιπ..». Μέζα απφ ηηο εξσηήζεηο εθκαηεχζακε απφ ηα παηδηά φηη ηα βηβιία πνπ ηνπο θέξακε θαη ηνπο δηαβάζακε εθηφο απφ ηε γαιιηθή γιψζζα πεξηείραλ θαη ηελ ειιεληθή. 201 Ννκίδσ φηη είλαη αλάγθε λα επαλαιάβνπκε φηη παξφιν πνπ ην ζρεηηθφ βηβιίν δελ είλαη γξακκέλν σο δίγισζζν ζηα γαιιηθά- αξαβηθά παξά κφλν ζηα αγγιηθά- αξαβηθά, σζηφζν ην δίδαμα ζηα πιαίζηα ηεο έξεπλαο ζην λεπηαγσγείν ηεο Γαιιίαο, ζπζρεηίδνληαο απνζπάζκαηα γξακκέλα ζηα αγγιηθά-γαιιηθά κε ηε κέζνδν ηεο απνθνπήο θαη επηθφιιεζεο (αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ ζηα αξρηθά ηνπ ζηάδηα), ψζηε λα δηεπθνιπλζνχλ νη γαιιφθσλνη καζεηέο/ηξηεο ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ θσλεκάησλ αιιά θαη ηεο ηφζν αμηφινγεο ηζηνξίαο κε πςειή ινγνηερληθή αμία πνπ πξνάγεη παλαλζξψπηλεο αμίεο κέζα ζηα πιαίζηα ηεο πνιππνιηηηζκηθήο θνηλσλίαο. Μνινλφηη ηα θσλήκαηα είλαη παξφκνηα ιφγσ ηεο θνηλήο θαηαγσγήο ησλ αγγιηθψλ-γαιιηθψλ, εθφζνλ θαη νη δχν γιψζζεο είλαη ιαηηλνγελείο, εκείο πξνηηκήζακε ηε κεηαθνξά ιέμεσλ ζηα γαιιηθά γηα ηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζηε γιψζζα απηή. 80

81 Διδακηική παπέμβαζη ην πιαίζην ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο εθαξκφδεηαη κηα επξεία πνηθηιία ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ, πξνγξακκάησλ θαη πιηθψλ πνπ ζρεδηάδνληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά απφ δηαθνξεηηθέο νκάδεο λα βηψζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή ηζφηεηα. Πξσηαξρηθφο ζθνπφο ελφο δηαπνιηηηζκηθνχ πξνγξάκκαηνο δηδαζθαιίαο είλαη ην «άλνηγκα» ηνπ πξνο άιινπο πνιηηηζκνχο. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ είλαη απαξαίηεην ζην ζρνιηθφ πιαίζην ηα παηδηά φρη κφλν λα αλαγλσξίδνπλ ηελ πνιηηηζκηθή πνιπκνξθία θαη λα ζέβνληαη ηελ θάζε εηεξφηεηα ησλ ζπκκαζεηψλ/ηξηψλ ηνπο, αιιά λα κπνξνχλ λα ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά κε ηνπο/ηηο ζπκκαζεηέο/ηξηεο ηνπο παξά ηηο φπνηεο ηπρφλ θπιεηηθέο δηαθνξέο πνπ έρνπλ 202. ζνλ αθνξά κηα πνιππνιηηηζκηθή ηάμε, ζπληζηά θαη απηή απφ ηε κεξηά ηεο, έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πινχζην ζε εξεζίζκαηα θαη εκπεηξίεο πνπ επηηξέπεη ζην παηδί λα αμηνπνηήζεη γλσζηηθά ηελ εκπεηξία θαη ηελ νπηηθή ησλ άιισλ, λα βειηηψζεη ηελ θαηαλφεζή ηνπ, αθνχγνληαο, δηαθσλψληαο, εμεγψληαο θαη βνεζψληαο ηνπο/ηηο ζπκκαζεηέο/ηξηεο ηνπ ψζηε ηέινο, λα θάλεη πξάμε ηηο παλαλζξψπηλεο αμίεο ηεο δηθαηνζχλεο, ηνπ ζεβαζκνχ θαη ηεο ηζφηεηαο 203. χκθσλα κε ην κνληέιν ελδπλάκσζεο ηνπ Cummins, απηή ε δηαδηθαζία έρεη ζεηηθφ αληίθηππν ζηηο επηδφζεηο ησλ παηδηψλ θαη ζηηο ηαπηφηεηέο ηνπο, δηφηη δεκηνπξγεί έηζη έλα πνιχ πςειφ επίπεδν θηλήηξσλ 204. ηηο δξαζηεξηφηεηεο κάζεζεο δίλεηαη έκθαζε ζηελ εξγαζία ζε κηθξέο νκάδεο, νη νπνίεο λα είλαη κεηθηέο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δίλεηαη αθνξκή γηα εκπινπηηζκέλεο ζπδεηήζεηο θαη ελζαξξχλνληαη αληαιιαγέο πνπ ζα θάλνπλ ηα κέιε ηεο νκάδαο πην αλνηθηά κεηαμχ ηνπο. Τπάξρνπλ πνηθίιεο κέζνδνη εθαξκνγήο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, αιιά φιεο απαηηνχλ ηελ εξγαζία ζε κηθξέο, κεηθηέο νκάδεο. Απηφ εμάιινπ είλαη πνπ έρεη ζεκαζία, δειαδή παηδηά απφ δηαθνξεηηθφ ζξεζθεπηηθφ, εζληθφ, θπιεηηθφ θαη εζηθφ ππφβαζξν, λα καζαίλνπλ λα ζπλππάξρνπλ αξκνληθά ζε κηα ηάμε θαη λα εμνηθεηψλνληαη κε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εηεξφηεηα ησλ αληηιήςεσλ ή κε εζηθέο αμίεο. απηήλ, ζηελ 3 ε εξεπλεηηθή θάζε, αθνινχζεζαλ νη ζπλεληεχμεηο κε νκάδεο ησλ λεπίσλ. Οη νκάδεο ήηαλ εηεξνγελείο, κε ζηφρν λα αλαδεηρζνχλ νη αιιειεπηδξάζεηο θαη νη αληηδξάζεηο ησλ λεπίσλ. Αθνχ αληρλεχζεθαλ απφ ηε ζπδήηεζε πνπ πξνεγήζεθε ζηε δεχηεξε θάζε ηα γλσζηηθά ηνπο εκπφδηα, έγηλαλ νη ζπλεληεχμεηο γηα λα θαζνξηζηεί ην είδνο ηεο παξέκβαζεο πνπ είρε ζηφρν ηελ εμάιεηςε ησλ εκπνδίσλ ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηα δίγισζζα βηβιία θαη ηηο παηδαγσγηθέο πξνεθηάζεηο. Ζ κέζνδνο πνπ εθαξκφζηεθε ζηφρεπε ζηελ ελζάξξπλζε ησλ παηδηψλ. Φξνληίζακε λα δίλνπκε πξνεθηάζεηο ζηε ζθέςε ηνπο ψζηε λα κπνξνχλ λα ρηίζνπλ θαη λα εθθξάζνπλ ζηαδηαθά ηηο απφςεηο ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα αλαζέηνπλ ηα θαζήθνληα κάζεζεο κε ηξφπν πνπ λα κεγηζηνπνηεί ηηο δεμηφηεηεο θαη ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο θάζε καζεηή, ελψ, ηαπηνρξφλσο, λα ιακβάλνπλ ππφςε ην επίπεδν ησλ εγεηηθψλ ηθαλνηήησλ θάζε κέινπο ηεο ηάμεο. Σν δήηεκα, ινηπφλ, δελ είλαη απιψο λα ρσξηζηνχλ ηα παηδηά ζε νκάδεο, ψζηε λα «εθπξνζσπνχλ» ηελ εηεξφηεηα ζηελ ηάμε, αιιά λα παίμνπλ φινη νη καζεηέο/ηξηεο θάπνην ξφιν πνπ λα αληηζηνηρεί ζηηο δεμηφηεηέο ηνπο κέζα ζηελ νκάδα. Γίλνληαο ηε δπλαηφηεηα λα αλαγλσξηζζεί ε ηδηαίηεξε ζπλεηζθνξά ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, ζεκαίλεη φηη ζα κπνξέζνπλ λα αλαπηχμνπλ κηα αίζζεζε επηηπρίαο θαη απηνζεβαζκνχ θαη λα αηζζαλζνχλ κέξνο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. θνπφο απηήο ηεο αιιειεπίδξαζεο ζε κηα 202 Banks, J. (2001). Cultural diversity and education. Foundations, curriculum and teaching, Boston: Allyn and Bacon, ζει Ηλζηηηνχην Παηδείαο Οκνγελψλ θαη Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο. (2005). Η εκπεηξία ησλ Γεκνηηθώλ ζρνιείσλ Γηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο ηνπ Ν. Θεζ/λίθεο : Πξαγκαηηθόηεηα θαη πξννπηηθή ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο. Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Ζκεξίδαο. Θεζ/λίθε: Αηλείαο, ζει Sneddon, R. (2008). Young bilingual children learning to read with dual language books, English Teaching: practice and Critique, University of East London, September 2008, volume 7, (2), ζει , Αλαθηήζεθε ζηηο 14/06/ Sneddon, R. (2008)..π. 81

82 νκάδα, είλαη λα αλαδείμεη κηα αίζζεζε ζεηηθήο αιιειεμάξηεζεο κεηαμχ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. Ζ νκαδηθή, ζε ζρέζε κε ηελ αηνκηθή ζπλέληεπμε, είλαη έλα ρξήζηκν εξεπλεηηθφ εξγαιείν. Οη Watts θαη Ebutt 205, γηα παξάδεηγκα έρνπλ εμεηάζεη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο νκαδηθήο ζπλέληεπμεο σο κέζνπ γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή έξεπλα. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ δηαπηζηψλνπλ νη ζπγγξαθείο πεξηιακβάλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηπρζνχλ ζπδεηήζεηο παξέρνληαο έηζη έλα επξχ θάζκα απαληήζεσλ. Οη νκαδηθέο ζπλεληεχμεηο είλαη ζε ζέζε λα παξάγνπλ κηα κεγαιχηεξε γθάκα απαληήζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο. Οη νκαδηθέο απαηηνχλ δεμηνηερληθνχο ρεηξηζκνχο απφ ην ζπλεληεπθηή θαη πξνζνρή ζηε δηακφξθσζε ηεο αίζνπζαο ψζηε λα κπνξνχλ φινη λα βιέπνπλ φινπο. Σν κέγεζνο ηεο νκάδαο είλαη επίζεο έλα δήηεκα: πνιχ κηθξή νκάδα δεκηνπξγεί πίεζε ζηα άηνκα, πνιχ κεγάιε νκάδα δεκηνπξγεί πξφβιεκα ζηα κέιε ηεο γηαηί ράλεηαη ε έκθαζε. Ο Lewis 206 ππνζηεξίδεη φηη 6 ή 7 παηδηά είλαη ν ηδεαηφο αξηζκφο, αλ θαη γηα λεφηεξα παηδηά κπνξεί απηφο λα είλαη κηθξφηεξνο. Ζ ζεηηθή αιιειεμάξηεζε είλαη αλακθίβνια ν πην νπζηψδεο παξάγνληαο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. ηεξίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη θαλείο δελ κπνξεί λα επηηχρεη έλα έξγν απφ κφλνο ηνπ θαη φηη ρξεηάδνληαη φινη ψζηε λα επηηεπρζεί έλαο θνηλφο ζηφρνο. Απηή ε πξνζέγγηζε δίλεη έκθαζε ζηε κάζεζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ αμηψλ ηεο ζπλεξγαζίαο: απηνλνκία, ζπκκεηνρηθφηεηα, ζεβαζκφο θαη επηθνηλσλία. Δλζαξξχλεη επίζεο ηελ αιιειν-ππνζηήξημε, ηελ εηνηκφηεηα λα αθνχεη ν έλαο ηνλ άιινλ θαη ηελ ακνηβαία δηδαζθαιία. απηή ηε κέζνδν, νη καζεηέο/ηξηεο κπνξνχλ λα κάζνπλ λα αζρνινχληαη κε δηελέμεηο θαη λα επηηξέπνπλ ηελ αληαιιαγή απφςεσλ, θάηη πνπ είλαη απαξαίηεην γηα λα αλαπηχμνπλ θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ εηεξφηεηα 207. Φπζηθά, ε αιιειεμάξηεζε αθήλεη ρψξν γηα πηζαλέο ζπγθξνχζεηο. Ηδηαίηεξα ζην πεδίν ησλ αμηψλ θαη ησλ πηζηεχσ, ε εηεξφηεηα δελ πξνσζεί αβίαζηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ αλεθηηθφηεηα. Οη καζεηέο/ηξηεο έηζη, καζαίλνπλ λα αληαιιάζνπλ απφςεηο, θάηη πνπ είλαη απαξαίηεην γηα λα αλαπηχμνπλ θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ εηεξφηεηα. Ζ Cohen ππνζηεξίδεη φηη ε αληζφηεηα ηνπ θχξνπο δελ είλαη ε πξσηαξρηθή αηηία γηα ηηο πξνθαηαιήςεηο ζηελ ηάμεο, φζν είλαη νη πξνζδνθίεο γηα ηθαλφηεηεο πνπ απνδίδνληαη ζ απηφ ην θχξνο. Γηα λα μεπεξαζηεί απηή ε δπζθνιία, ε Cohen εηζάγεη ηελ έλλνηα ηεο «ηζνδχλακεο ηάμεο» πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί κε δχν αξρέο: 1) ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο πνπ θάλεη ηηο νκάδεο ππεχζπλεο θαη 2) ηελ αιιαγή ησλ πξνζδνθηψλ, πνπ βνεζά λα δεκηνπξγεζνχλ ηζφηηκεο ζπλεξγαζίεο. Ο εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα πξνρσξήζεη ζηηο θαηάιιειεο θηλήζεηο ψζηε λα «εμηζψζεη» απηέο ηηο ζέζεηο φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν 208. Αξρηθά επηζεκάλζεθαλ ζηελ νκάδα νη θαλφλεο. Κάζε θνξά πνπ έπαηξλαλ ηα παηδηά έλα βηβιίν, έπξεπε αλά δχν λα ηα παξαηεξνχλ. Έπεηηα έλαο ζπληνληζηήο, ξσηνχζε ηη άιιν έθαλε εληχπσζε ζηνπο ππφινηπνπο πνπ απάξηηδαλ ηελ νκάδα, ηη δηαθνξεηηθφ δηαπίζησζαλ φηη είραλ απηά ηα βηβιία, θαη ζπλερίδακε κε εξψηεζε αλάινγνπ πεξηερνκέλνπ. ηε ζπλέρεηα, πξνρσξψληαο ηελ έξεπλά κνπ, αλέιαβα ην ξφιν ηνπ ζπληνληζηή. Δζηίαζα ζηα πξφζσπα ηεο ηζηνξίαο θαη έδεημα ζηα παηδηά ηα βηβιία. Αθνχ ηα κειέηεζαλ κφλα ηνπο έθαλα εξσηήζεηο φπσο: «ηη παξαηήξεζεο ζε απηήλ ηελ εηθφλα; Δζχ ηη θαηάιαβεο; θ.ιπ.». Έπεηηα πξνρψξεζα ηε ζπδήηεζε θαη δηάβαζα θάπνην απφζπαζκα 205 Watts θαη Ebutt(1987). ην: Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008). Μεζνδνινγία εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο. ην: Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008)..π. 206 Lewis (1992. ην: Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008)..π. ζει Batelaan P., Hoof, van C. (1991)..π. 208 Batelaan P., Hoof, van C. (1991)..π. 82

83 ραξαθηεξηζηηθφ ηεο γιψζζαο, φπσο γηα παξάδεηγκα παξφκνηεο ιέμεηο θαη ζηηο δχν γιψζζεο θαη έζεηα εξσηήζεηο. ηελ αξρή εζηίαζα ζηελ γιψζζα θαη ξψηεζα αλ γλσξίδνπλ ηη ζεκαίλεη ε ιέμε πνπ άθνπζαλ, εάλ ηελ έρνπλ μαλαθνχζεη; αλ δελ ηελ γλσξίδνπλ πψο θαηάιαβαλ ηη ζεκαίλεη;. Πξνρψξεζα ζηε ζπλέρεηα ηε ζπδήηεζε (ρσξίο λα ηελ θαηεπζχλσ) εζηηάδνληαο απηή ηελ θνξά ζηελ εηθνλνγξάθεζε. Δλζάξξπλα ηα παηδηά λα πεξηγξάςνπλ ηηο εηθφλεο πνπ βιέπνπλ θαη λα κνπ πνπλ ηη λνκίδνπλ φηη κπνξεί λα ιέεη ην δίγισζζν βηβιίν. θνπφο ζηελ παξνχζα ελφηεηα δελ ήηαλ κφλν λα δηαβάζνπκε ηελ ηζηνξία (ηελ νπνία είρακε ήδε δηαβάζεη θαη ζπδεηήζεη ζηε 2 ε θάζε) αιιά λα ελζαξξχλνπκε ηα παηδηά λα εληνπίζνπλ έλλνηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηε γιψζζα (ζην βηβιίν Γιώζζεο από ηελ θνύληα ζηα ηνχξθηθα λαλνπξίζκαηα ην κσξφ είλαη ninni ιέμε ηελ νπνία ιέκε θαη εκείο ζηε δηθή καο γιψζζα) θαη κε ηελ εηεξφηεηα (φπσο είλαη ην βηβιίν δηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη) κε εξσηήζεηο φπσο: «ηη λνκίδεηε φηη έρνπλ ηα βηβιία; Μήπσο έρνπλ θάηη δηαθνξεηηθφ; Μήπσο θάπνηνη πξσηαγσληζηέο έρνπλ θάπνην δηαθνξεηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ζηελ εκθάληζή ηνπο;». Δζηίαζα αξρηθά ζε ραξαθηεξηζηηθά πνπ μερσξίδνπλ θαηά ηε θξίζε ηνπο, κεηά εζηίαζα ζηα ζπλαηζζήκαηα πνπ εθθξάδνπλ νη ήξσεο πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμσ κε έκκεζν ηξφπν παλαλζξψπηλα θαη θνηλά ζπλαηζζήκαηα: «ν Νηθφιαο ζπκάζηε ηη καο είπε φηη ζεκαίλεη ε ιέμε ρνκπ; Δκείο ζηα ειιεληθά πσο ηε ιέκε ηε ιέμε ρνκπ; (εκαίλεη αγάπε). Ση ζεκαίλεη αγάπε κπνξεί λα κνπ πεη θάπνηνο/α; ηη είλαη ε αγάπε; Ο Νηθφιαο έιεγε φηη ην ζεκαληηθφ είλαη ε αγάπε. Γηα εκάο είλαη ζεκαληηθφ λα έρνπκε αγάπε; Έρεη δηαθνξά ε αγάπε πνπ ιέεη ν Νηθφιαο ζε άιιε γιψζζα κε ηελ αγάπε πνπ ιέκε εκείο;». Δπεηδή δπζθνιεχηεθα λα εζηηάζσ ζε φια ηα δίγισζζα βηβιία ζηηο παλαλζξψπηλεο αμίεο, ζεψξεζα θαηάιιειν λα ζηξέςσ ην ελδηαθέξνλ θαη ζηα εμσηεξηθά, πνιιέο θνξέο «θνιθνξηθά», ζηεξενηππηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξψσλ αθνχ είλαη επθνιφηεξε γηα ην λήπην ε θαηαλφεζε απφ ηηο εηθφλεο: «ε Miyu ηη ξνχρα θνξάεη; Πηζηεχεηε φηη κνηάδνπλ κε ηα ξνχρα πνπ θνξάκε εκείο ζην ζρνιείν; θ.ιπ.». Πνιιέο θνξέο θαη ηα ίδηα νδήγεζαλ ηε ζπδήηεζε ζηα εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά. Γηα παξάδεηγκα έλα λήπην κνλφγισζζν ζηε Γαιιία είπε: «εγώ βιέπσ όηη θνξάεη θηλέδηθα ξνύρα θαη είλαη θηλέδηθν ην βηβιίν». Γελ επηδίσμα λα θάλσ κεηάθξαζε ζε θάζε δίγισζζν βηβιίν. Πξνθάιεζα ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ γηα θάπνηεο γιψζζεο πνπ κηιηνχληαη ζπρλφηεξα ζηελ Δπξψπε αιιά θαη γηα θάπνηεο πνπ δελ κηιηνχληαη, θάπνηεο δπηηθέο (φπσο π.ρ ηζπαληθή, αγγιηθή) θαη θάπνηεο άιιεο γιψζζεο κε δπηηθέο φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε ηαπσληθή πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ραξαθηήξεο- ηδενγξάκκαηα 209. ε θακηά πεξίπησζε ε ζπδήηεζε απηή δελ επηδίσθε νχηε λα ηνλίζεη νχηε λα ππνβηβάζεη θακηά γιψζζα. ηφρνο καο θαη ζηα δχν λεπηαγσγεία ήηαλ ε αλάδεημε ηνπ πινχηνπ θάζε γιψζζαο. 209 Σν ηαπσληθφ ζχζηεκα γξαθήο πεξηιακβάλεη δχν θαηεγνξίεο γξαπηψλ ζπκβφισλ. ηε κηα θαηεγνξία αλήθεη ην ζχζηεκα ησλ γξαπηψλ ζπκβφισλ πνπ αλαπαξηζηνχλ ζπιιαβέο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη είλαη γλσζηφ σο Κάλα (Kana). Κάζε γξαπηφο ραξαθηήξαο (ζπιιαβφγξακκα) Κάλα αλαπαξηζηάλεη κηα ζπιιαβή, πνπ κπνξεί λα είλαη θσλήελ ή ζπλδπαζκφο ζχκθσλνπ-θσλήεληνο. ηελ άιιε θαηεγνξία ησλ γξαπηψλ ζπκβφισλ ηνπ ηαπσληθνχ ζπζηήκαηνο γξαθήο αλήθνπλ ηα ζχκβνια πνπ αλαπαξηζηάλνπλ ιεμηθά κνξθήκαηα. Σα γξαπηά απηά ζχκβνια ραξαθηεξίδνληαη σο κνξθεκνγξαθήκαηα θαη ζπγθξνηνχλ ην ζχζηεκα πνπ νλνκάδεηαη Κάληδη. ην: Πφξπνδαο, Κ. (2011). Μάζεζε θαη Γλψζε ζηελ Δθπαίδεπζε. Γλσζηηθή Αλάιπζε- Γπζθνιίεο- Δθαξκνγέο, Πάηξα. ζει ηελ παξνχζα έξεπλα (επεηδή δελ γλσξίδνπκε ηελ θαηεγνξία πνπ αλήθεη ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα γξαθήο), αλαθέξεηαη ν φξνο ραξαθηήξεο- ηδενγξάκκαηα. Αλ θαη φξνο ηδενγξάκκαηα πεξηιακβάλεη κηα πην εμειηγκέλε αιιά πξνδξνκηθή γξαθή ηεο εηθνλνγξαθηθήο θάζεο (Πφξπνδαο, Κ. φ.π.ζει.359), ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ παξνχζα εξγαζία αθνχ ήδε θαηαγξάθεηαη ζην εηθνλνγξαθεκέλν δίγισζζν παηδηθφ βηβιίν Le bain de Miyu. 83

84 1) Σο ελληνικό νηπιαγυγείο: 23 παηδηά ζην ζχλνιν ηεο ηάμεο εθ ησλ νπνίσλ ηα 18 είλαη λήπηα: 6 λήπηα δίγισζζα απφ ηα νπνία ηα 5 είλαη θνξίηζηα θαη 1 αγφξη 12 κνλφγισζζα λήπηα εθ ησλ νπνίσλ ηα 8 είλαη αγφξηα θαη ηα 4 είλαη θνξίηζηα θαη ηέινο 5 πξνλήπηα (3 θνξίηζηα θαη 2 αγφξηα). ηε θάζε απηή, φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζπλεληεχμεηο κε εηεξνγελείο νκάδεο λεπίσλ. Ζ πξψηε νκάδα είρε 8 παηδηά, ε δεχηεξε 7 θαη ε ηξίηε 8 λήπηα θαη πξνλήπηα. Γψζακε ζε θάζε νκάδα δχν βηβιία πνπ πεξηείραλ ηηο γιψζζεο πνπ κηινχζαλ θάπνηα απφ ηα παηδηά ηεο νκάδαο, έηζη ψζηε λα ππάξρεη θαιχηεξε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ βηβιίσλ θαη ησλ παηδηψλ. Γηα παξάδεηγκα ην βηβιίν Γηάθνξνη δηαθνξεηηθνί θίινη ην δψζακε ζηε δεχηεξε νκάδα ζηελ νπνία ππήξρε παηδί κε κεηξηθή γιψζζα ηα βνπιγάξηθα. Ζ θάζε απηή δηήξθεζε ιεπηά ζε θάζε νκάδα. Ζ ζπδήηεζε κε ηελ πξψηε νκάδα μεθίλεζε απφ ην πξσί ζηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ αθνχ είραλ έξζεη φια ηα παηδηά. Δθείλε ηελ ψξα ηα ππφινηπα παηδηά απαζρνινχληαλ απφ ηε λεπηαγσγφ ηεο ηάμεο ε νπνία ηνπο είρε αλαζέζεη θαζήθνληα. Παξφηξπλε ηα παηδηά λα ηειεηψζνπλ ηηο ρεηξνηερλίεο πνπ είραλ αθήζεη εκηηειείο ηελ πξνεγνχκελε εκέξα. ζα παηδηά ηειείσλαλ δεηνχζε ηε βνήζεηα ηνπο. Σα παξφηξπλε αζφξπβα λα ζηνιίζνπλ ηελ ηάμε κε αλνημηάηηθεο εηθφλεο ή λα δσγξαθίζνπλ. ην ηέινο, θάζε νκάδα παξνπζίαζε ζηελ νινκέιεηα «παξενχια» ηα βηβιία πνπ είρε ζπδεηήζεη. Με ηε ρξήζε θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ έγηλε ζπδήηεζε κεηαμχ ηνπο. Ζ παξνπζίαζε θαη ε ζπδήηεζε ζηελ παξενχια δηήξθεζε ιεπηά θαη έγηλε κεηά ην δηάιιεηκα. Καηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο παξέκβαζεο ρσξίζακε κε ηε βνήζεηα ηεο παηδαγσγνχ ηα παηδηά ζε νκάδεο θαη ηα ελζαξξχλακε φια λα παξαηεξήζνπλ ηα βηβιία. ε θάζε νκάδα δψζακε απφ δχν βηβιία. Σα δίγισζζα βηβιία πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ζηελ έξεπλά καο ήηαλ ζην ζχλνιφ ηνπο πέληε. Οη νκάδεο φκσο ήηαλ ηξεηο θαη επεηδή ζέιακε λα δψζνπκε ζηελ θάζε νκάδα απφ δχν βηβιία, ζεσξήζακε ζθφπηκν λα δψζνπκε έλα βηβιίν δχν θνξέο. Σν βηβιίν πνπ δψζακε ήηαλ: Σν πξώην κνπ βηβιίν γηα ηε δηγισζζία: αλάκεζα ζηνλ ειιεληθό θαη ηνλ αξαβηθό θόζκν. Δπηιέμακε ην ζπγθεθξηκέλν βηβιίν δηφηη παξαηεξήζακε φηη ηξάβεμε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ, απφ ηελ αξρή πνπ ην ηνπνζεηήζακε ζηελ πεξηνρή ηεο βηβιηνζήθεο ράξε ζηελ δσληαλή εηθνλνγξάθεζε πνπ κεηαμχ ησλ άιισλ απεηθφληδε ζπλνκειίθνπο ηνπο. ην ηέινο, ακέζσο κεηά ηε ζπδήηεζε ζηηο νκάδεο θαη αθνχ έγηλε δηάινγνο ζε φιεο, ελζαξξχλακε ηα παηδηά λα ζπγθεληξσζνχλ ζηελ παξενχια. Σα κέιε απφ θάζε νκάδα παξνπζίαζαλ ηα βηβιία ηνπο ζηηο άιιεο νκάδεο. Σν βηβιίν πνπ ήηαλ θνηλφ ζε δχν νκάδεο παξνπζηάζηεθε θαη απφ ηηο δχν. 84

85 2) Σο γαλλικό νηπιαγυγείο: Αθνινπζήζακε ηελ ίδηα κέζνδν φπσο θαη ζηελ Διιάδα, ρσξίζακε δειαδή ηα παηδηά φπσο έγηλε θαη ζην ειιεληθφ λεπηαγσγείν, ζε εηεξνγελείο νκάδεο. Οη νκάδεο ήηαλ ζην ζχλνιν ηνπο ηξεηο. Ζ θάζε απηή δηήξθεζε (φπσο θαη ζην ειιεληθφ ζρνιείν) ιεπηά ζε θάζε νκάδα. Ζ ζπδήηεζε κε ηελ πξψηε νκάδα μεθίλεζε απφ ην πξσί ζηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ αθνχ είραλ έξζεη φια ηα παηδηά. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλεξγαζίαο κνπ κε ηελ 1 ε νκάδα ηα άιια παηδηά απαζρνινχληαλ απφ ηηο βνεζνχοπαηδαγσγνχο νη νπνίεο ηα παξφηξπλαλ λα νινθιεξψζνπλ ηηο εξγαζίεο ηεο πξνεγνχκελεο εκέξαο. ην ηέινο, θάζε νκάδα παξνπζίαζε ζηελ νινκέιεηα «παξενχια» ηα βηβιία πνπ είρε δηαβάζεη θαη ζρνιηάζεη θαη κε ηε ρξήζε θαηάιιεισλ εξσηήζεσλ έγηλε ζπδήηεζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ. Ζ παξνπζίαζε θαη ε ζπδήηεζε ζηελ «παξενχια» δηήξθεζε 10 ιεπηά θαη έγηλε κεηά ην δηάιιεηκα. Με ηε βνήζεηα ηεο παηδαγσγνχ, ρσξίζακε ηα παηδηά ζε νκάδεο θαη ην ζχλνιν ησλ δίγισζζσλ βηβιίσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ζε απηήλ ηε θάζε ήηαλ 5. ηελ πξψηε νκάδα, αθνχ αθήζακε ηα παηδηά λα παξαηεξήζνπλ κε πξνζνρή ηα βηβιία, μεθηλήζακε ηελ αλάγλσζε θαη ζην ηέινο θάλακε εξσηήζεηο ζην πιαίζην ηεο έξεπλάο καο. Σν πξψην βηβιίν ήηαλ Lucie Chat en ville- Lucy Cat in town. Σν βηβιίν ην δηαβάζακε αξρηθά ζηα αγγιηθά θαη ζηε ζπλέρεηα ζηα γαιιηθά. Σν δεχηεξν βηβιίν ήηαλ: Les mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet. Ζ αλάγλσζε έγηλε ζηα ηζπαληθά αθνχ ην λφεκα ηεο άγλσζηεο ιέμεο απεηθνληδφηαλ ζηα ηζπαληθά. ηε δεχηεξε νκάδα δψζακε ζηα παηδηά ην Γαιινειιεληθό ιεμηθό θαη ην Le bain de Miyu. Σν θάζε βηβιίν εμεηάζηεθε μερσξηζηά κε ηνλ ηξφπν πνπ αθνινπζήζακε ζηηο νκάδεο ζην ειιεληθφ λεπηαγσγείν (πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπκε λα επηηχρνπκε ηνπο ζθνπνχο καο). Γελ μαλα-αλαθέξνπκε ηε δηαδηθαζία γηα λα κελ επαλαιακβαλφκαζηε. Σν δίγισζζν Le bain de Miyu : Bilingue français-japonais, δηαβάζηεθε ζηα γαιιηθά κε νξηζκέλεο ελζσκαησκέλεο ηαπσληθέο ιέμεηο ζην γαιιηθφ θείκελν (κε ιαηηληθνχο ραξαθηήξεο). Γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ L imagier français- grec (225 mots illustrés) αθνινπζήζακε ηελ ίδηα κέζνδνο αλάγλσζεο πνπ πηνζεηήζεθε θαη ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Σέινο, ζηελ ηξίηε νκάδα δψζακε: La chasse à l'ours θαη Le mille premiers mots en espagnol- avec un guide de prononciation sur internet. Ο ιφγνο πνπ επηιέμακε λα δψζνπκε γηα δεχηεξε θνξά ην γαιιν-ηζπαληθφ ιεμηθφ ήηαλ δηφηη παξαηεξήζακε φηη πξνζέιθπζε ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ, ίζσο θαη επεηδή ζηελ νκάδα ήηαλ έλα παηδί ην νπνίν κηινχζε ζην ζπίηη κε ηνπο γνλείο ηνπ ηα ηζπαληθά. Δπηπιένλ, ζέιακε λα ππάξμεη επδηάθξηηε αληηπαξαβνιή κε ην δεχηεξν βηβιίν πνπ πεξηείρε ηελ αξαβηθή γιψζζα. Σα παηδηά ήηαλ έηζη ηθαλά λα θάλνπλ πην εχθνια ππνζέζεηο θαη λα δηαθξίλνπλ ηηο θσλεκηθέο δηαθνξέο ησλ δχν γισζζψλ. Ζ αλάγλσζε ηνπ δίγισζζνπ βηβιίνπ La chasse à l'ours έγηλε θαη ζηηο δχν γιψζζεο ελαιιάμ. Ζ αλάγλσζε ηνπ ηζπαληθνχ ιεμηθνχ έγηλε κε ηελ αλάγλσζε ησλ ιέμεσλ κφλν ζηα ηζπαληθά, αθνχ νη εηθφλεο ιεηηνπξγνχζαλ επεμεγεκαηηθά. 85

86 Θεαηπικό παισνίδι-αξιολόγηζη Πξνθεηκέλνπ λα απνζηαζεξνπνηήζνπκε ηηο ζηεξνηππηθέο αληηιήςεηο νξηζκέλσλ παηδηψλ απνθαζίζακε λα επηιέμνπκε σο κέζν αμηνιφγεζεο ηε δξακαηηθή ηέρλε θαη ζηα δχν λεπηαγσγεία. χκθσλα κε ην ΓΔΠΠ, ε δξακαηνπνίεζε κπνξεί λα πξνθχςεη αβίαζηα θαη θπζηθά ζην ειεχζεξν παηρλίδη ησλ παηδηψλ απφ ηελ πνιχ κηθξή ειηθία, δηφηη ηνπο αξέζεη λα κηκνχληαη ξφινπο ηεο θνηλσληθήο δσήο ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο ή ξφινπο εκπλεπζκέλνπο απφ ήξσεο αγαπεκέλσλ παξακπζηψλ. Σα παηδηά, παίδνληαο ζέαηξν, θνπθινζέαηξν, παληνκίκα, απηνζρεδηαζκφ, κε ζεαηξηθφ ηξφπν, αθήγεζε ηζηνξηψλ, δξακαηνπνίεζε απηνζρέδησλ θαη γλσζηψλ ηζηνξηψλ, ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο θαη, αμηνπνηψληαο βησκέλεο ηνπο εκπεηξίεο, δεκηνπξγνχλ θαηαζηάζεηο δσήο 210. Σν παηδί ζην Νεπηαγσγείν είλαη έλαο μερσξηζηφο αλαγλψζηεο, έλαο αλαγλψζηεοπαίρηεο ζχκθσλα κε ηελ Appleyard 211. ην λεπηαγσγείν ην κηθξφ παηδί αληηκεησπίδεη ην βηβιίν σο έλα απιφ θαη κε ζρνιηθφ αληηθείκελν θαη πξντφλ. Μηα θιαζηθή δξαζηεξηφηεηα αλάγλσζεο απνηειεί κηα ζεαηξηθή πξάμε, φπνπ πξνβάιιεηαη θαη αλαδεηθλχεηαη ε αλάγλσζε ελφο βηβιίνπ ζε παηδηά θαη ηαπηφρξνλα πξνβάιιεηαη θαη δηαθεκίδεηαη απηή ε ζρέζε σο θάηη ην επηζπκεηφ θαη δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηεζεί 212. Γηα ην ιφγν απηφ, νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ παηδηνχ πξνζρνιηθήο ειηθίαο θαη νη εηδηθέο ζπλζήθεο ηνπ λεπηαγσγείνπ επηβάιινπλ άιινπ ηχπνπ θηιαλαγλσζηηθέο πξνζεγγίζεηο φπσο είλαη ε δξακαηνπνίεζε (απινπζηεπκέλε ζεαηξηθή απφδνζε) θαζψο θαη ην ζεαηξηθφ παηρλίδη, ε κνπζηθή ή άιιεο θηλεηηθέο θαη δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ην ειιεληθφ λεπηαγσγείν, δχν παηδηά (θαηφπηλ θιήξσζεο) ζέιεζαλ λα αλαπαξαζηήζνπλ ην παξακχζη Καιεκέξα θίιε, ην έλα κε κεηξηθή γιψζζα ηα ειιεληθά, κηιάεη αιβαληθά θαη ην άιιν, κε κεηξηθή γιψζζα ηα αιβαληθά, κηιάεη ειιεληθά (αληέζηξεςαλ ξφινπο). Έπεηηα, απνθαζίζακε λα ην επαλαιάβνπκε κε άιια δχν αληίζηξνθα, ην έλα κηινχζε ειιεληθά θαη έθαλε ην θαθάν πνπ κηιάεη ειιεληθά θαη ην άιιν παηδί πνπ κηινχζε βνπιγάξηθα έθαλε ην γάια θαη κηινχζε ζηα αιβαληθά. Μεηά ην ζεαηξηθφ παηρλίδη αθνινχζεζε αμηνιφγεζε ηεο έξεπλαο κε εξσηήζεηο αλνηρηνχ ηχπνπ, ηφζν ζηα δξψληα πξφζσπα φζν θαη ζηνπο ζεαηέο αθνχ ζην πιαίζην ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε δξακαηηθή ηέρλε ηα παηδηά δελ ιεηηνπξγνχλ κφλν σο δεκηνπξγνί, αιιά θαη σο αθξναηέο θαη ζεαηέο 213. Ζ ίδηα δηαδηθαζία αθνινπζήζεθε θαη ζην γαιιηθφ λεπηαγσγείν κε ηε δξακαηνπνίεζε ηνπ παξακπζηνχ La chasse à l ours γηα ηελ νπνία αλαθεξφκαζηε εθηελέζηεξα ζηε ζπλέρεηα. ην ηέινο ησλ ζεαηξηθψλ/κηκεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ νκαδηθέο ζπλεληεχμεηο- ζπδεηήζεηο κε ηα παηδηά θαζψο επίζεο θαη κε ηνπο πξσηαγσληζηέο 214. Οη ζπδεηήζεηο ζε θάζε νκάδα δηήξθεζαλ 10 ιεπηά. 210 Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ. Γηαζεκαηηθό Δζληθό Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδώλ γηα ην Νεπηαγσγείν. Αζήλα, ζει Appleyard (1991) π., Αξηδαλίδνπ, Δ., Γνπιήο, Γ., Γξφζδνο, η., Καξαθίηζηνο, Α., (2001), Παηρλίδηα Φηιαλαγλσζίαο θαη αλαγλσζηηθέο εκςπρώζεηο..π. ζει (Παπαδάηνο, 2007).π., Αξηδαλίδνπ, Δ., Γνπιήο, Γ., Γξφζδνο, η., Καξαθίηζηνο, Α., (2001), Παηρλίδηα Φηιαλαγλσζίαο θαη αλαγλσζηηθέο εκςπρώζεηο..π. ζει Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ. Γηαζεκαηηθό Δζληθό Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδώλ γηα ην Νεπηαγσγείν. Αζήλα, ζει Άιθεζηηο, (2008). Μαύξε αγειάδα άζπξε αγειάδα. Γξακαηηθή ηέρλε ζηελ εθπαίδεπζε θαη δηαπνιηηηζκηθόηεηα. Αζήλα: εθδφζεηο Σφπνο θαη Άιθεζηηο, ζει

87 Πεπιγπαθή δπαζηηπιόηηηαρ 1) Σο ελληνικό νηπιαγυγείο Μεηά απφ θιήξσζε κνηξάζηεθαλ νη ξφινη ζηα παηδηά πνπ ζα ιάβνπλ κέξνο ζην ζεαηξηθφ παηρλίδη. Σν βηβιίν πνπ επηιέμακε λα δξακαηνπνηήζνπκε είλαη ην Καιεκέξα θίιε. Οη ξφινη πνπ κνηξάζηεθαλ ήηαλ ζην ζχλνιν δχν, ην γάια θαη ην θαθάν. Σν γάια κηινχζε ζηα αιβαληθά θαη ην θαθάν ζηα ειιεληθά. Δλζαξξχλακε ηνπο πξσηαγσληζηέο λα κπνπλ κέζα κε κηα θνχηα. Σν γάια θνξνχζε έλα άζπξν κπινπδάθη θαη ην θαθάν έλα θαθέ. Δπεηδή ηα παηδηά ήηαλ δχζθνιν λα ζπκνχληαη ηε ζεαηξηθή ζθελή απέμσ θαη επεηδή δελ ππήξρε ρξφλνο γηα λα γίλνπλ πξφβεο, ππνβνεζνχζα ηα παηδηά ππαγνξεχνληαο εθθξάζεηο ρσξίο λα είκαη νξαηή. Έηζη, ήηαλ πην εχθνιν λα πξαγκαηνπνηεζεί ην ζεαηξηθφ θαη λα αθνπζηνχλ ζηα παηδηά (ζεαηέο) θαη νη δχν γιψζζεο ηνπ βηβιίνπ. Μεηά ηελ παξνπζίαζε αθνινχζεζε ε ζπδήηεζε ζηηο νκαδνχιεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξέζακε λα θαηαγξάςνπκε ηηο εληππψζεηο ηνπο απφ ην ζεαηξηθφ ζε δπν γιψζζεο. Οη ζπλεληεχμεηο ησλ εζνπνηψλ έγηλαλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ειεχζεξσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηνπ δηαιείκκαηνο, ελψ νη ζπλεληεχμεηο ζε νκάδεο έγηλαλ ηελ ακέζσο επφκελε εκέξα, ην πξσί πξηλ ηηο νξγαλσκέλεο δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο είραλ δηάξθεηα ε θαζεκηά 10 ιεπηά. Σα παηδηά (ην γάια θαη ην θαθάν) ήηαλ ζε έλα κπνπθάιη (θνχηα) θαη μεθίλεζαλ έλα δηάινγν κεηαμχ ηνπο: Γηάινγνο παηδηψλ (Γάια- θαθάν) -Σν θαθάν είπε ζηα ειιεληθά: «ηη σξαία πνπ είκαζηε θαη νη δχν ζην ίδην κπνπθάιη» -Σν γάια απάληεζε ζηα αιβαληθά: «πξαγκαηηθά, δελ είλαη θαη ηφζν άζρεκα!- vërtet, nuk është aq keq! βέξηεη λνπθ εζηε αθ θεθ» -Σν θαθάν ζπκπιήξσζε: «δελ είζαη θαθφο επεηδή είζαη δηαθνξεηηθφο απφ κέλα» -Σν γάια είπε: «έρσ έλαλ θαηλνχξγην θίιν!- kam një mik të ri θαλ ληε κηθ ηε ξηη» -Σν θαθάν είπε: «πψο είλαη ζηε γιψζζα ζνπ ε θαιεκέξα» -Σν γάια είπε: «Mirëmëngjes! κηξκεληδέο» -ην θαθάν αγθάιηαζε ην γάια θαη ηνπ είπε: «θαιεκέξα θίιε κνπ!» - ην γάια ραηξέηεζε ιέγνληαο ζην θαθάν «Mirëmëngjes miku im!- κηξκεληδέο κίθνπ ηκ!». 87

88 2) Γαλλικό νηπιαγυγείο: Οη ξφινη δηαλεκήζεθαλ ζε ηέζζεξα παηδηά, θαηφπηλ θιήξσζεο, επεηδή επηζπκνχζαλ φια λα ζπκκεηέρνπλ ζην ζεαηξηθφ. Έλα παηδί είρε ην ξφιν ηνπ παηέξα θαη ηα άιια ηξία ηα παηδηά. Γελ ρξεζηκνπνηήζακε θάπνηνλ ηδηαίηεξν ζηνιηζκφ. Οη ζθελέο ήηαλ ζην ζχλνιν ηέζζεξηο: ε ζθελή ζην ζπίηη, ε ζθελή κε ην πνηάκη θαη ε ζθελή πνπ δηαζρίδνπλ ην πνηάκη θαη ηέινο απηή ζηελ νπνία ν παηέξαο κε ηα παηδηά έθζαζε ζηε ζπειηά. ηε ζθελή κε ην πνηάκη βάιακε έλα κπιε ραξηφλη πνπ έπξεπε λα ην δηαζρίζνπλ θαη ζηε ζθελή κε ηε ζπειηά, ηνπνζεηήζακε έλα θαθέ ραξηφλη ζε κηα γσληά ηεο αίζνπζαο. ηε γσληά ηεο ζπειηάο είρακε κηα ρλνπδσηή αξθνχδα. Αξρηθά, θάλακε κηα πξνεηνηκαζία. Λφγσ πίεζεο ρξφλνπ βξηζθφκαζηαλ πάιη δίπια ζηα παηδηά γηα λα ηνπο ππαγνξεχνπκε ηα ιφγηα πνπ ζα έιεγαλ (ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ηα ζπκνχληαλ) θάζε θνξά. 1 η ζκηνή: ηα παηδηά ππνδχνληαη ηνπο ξφινπο ηνπο θαη θαηεπζχλνληαη πξνο ην πνηάκη γηα λα μεθηλήζνπλ ην θπλήγη ηεο αξθνχδαο ιέγνληαο ην εμήο ηξαγνπδάθη: Nous allons à la chasse à l ours. (πεγαίλνπκε γηα θπλήγη αξθνχδαο: ηα παηδηά θάλνπλ κηθξά βεκαηάθηα κε ρνξνπήδεκα) Nous allons à prendre un très gros. (πάκε γηα λα πηάζνπκε ηε κεγαιχηεξε : ξπζκηθφ βήκα ελαιιάμ ηα ρέξηα θαη ηα πφδηα) La vie est belle! (ε δσή είλαη σξαία: ζεθψλνπλ ηα ρέξηα ςειά) Nous n avons peur de rien! (δελ έρνπκε λα θνβεζνχκε ηίπνηα! Σα παηδηά θάλνπλ ζηξνθέο γχξσ απφ ηνλ εαπηφ ηνπο) 2 η ζκηνή: ηα παηδηά αλαπαξηζηνχλ κε ην ζψκα ηνπο φηη δηαζρίδνπλ ην πνηάκη θαη ηαπηφρξνλα παξάγνπλ ηελ ερνπνηεηηθή ιέμε ζηα αξαβηθά. Plaf! Plouf! Plaf! Plouf! Plaf! Plouf! Plaf! Plouf! 3 η ζκηνή: Δπαλαιακβάλνπλ μαλά ηηο θηλήζεηο θαη ηνπο ζηίρνπο φηη δε θνβνχληαη ηελ αξθνχδα ζηα γαιιηθά. Nous allons à la chasse à l ours. Nous allons à prendre un très gros. La vie est belle! Nous n avons peur de rien! 88