EÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÄÏÓÇÓ Ε. Αναστασίου, Γ. Δασκαλάκης ÁÈÇÍÁ 2015 ÔÏÌÏÓ 27 ÔÅÕ ÏÓ 1 ΚΥΗΣΗ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "EÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÄÏÓÇÓ Ε. Αναστασίου, Γ. Δασκαλάκης ÁÈÇÍÁ 2015 ÔÏÌÏÓ 27 ÔÅÕ ÏÓ 1 ΚΥΗΣΗ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ"

Transcript

1 EÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÄÏÓÇÓ Ε. Αναστασίου, Γ. Δασκαλάκης ÁÈÇÍÁ 2015 ÔÏÌÏÓ 27 ÔÅÕ ÏÓ 1 ΚΥΗΣΗ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

2 Διοικητικο Συμβουλιο Πρόεδρος Γ. Κουρακλησ Αντιπρόεδρος Σ.Γ. Παπαγεωργιου Γεν. Γραμματέας Ε. Θηραιοσ Ειδ. Γραμματέας Θ.Γ. Βραχλiωτησ Ταμίας Μ. Σαμαρκοσ Μέλη Ε.Δ. Βογιατζακησ Σ. Ηρακλειανου Γ. Μαντζαρησ Δ.Τ. Μπουμπασ Copyright IáôñéêÞ Åôáéñåßá Áèçíþí ÉSSN

3 ÐEPIEXOMENA 1. Σακχαρώδης Διαβήτης και Κύηση... 7 Ελένη Αναστασίου 2. Ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης (Ενδομήτρια αναστολή της αύξησης) Μαριάννα Θεοδωρά 3. Αιματολογικά προβλήματα κατά την κύηση Χάρις Ματσούκα, Δέσποινα Μπαρμπαρούση 4. Πρόωρος Τοκετός Γεώργιος Δασκαλάκης 5. Η κύηση ως στρεσογόνος δοκιμασία για την υπόλοιπη ζωή Παναγιώτης Αντσακλής 6. Απαντήσεις

4 Tï Êëéíéêü ÖñïíôéóôÞñéï ΚΥΗΣΗ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ÐáñïõóéÜóôçêå óôï 41ï ÐÁÍÅËËÇÍÉÏ ÉÁÔÑÉÊÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÁèÞíá Ιουνίïõ 2015

5 Η κύηση υψηλού κινδύνου είναι μία κύηση στην οποία η πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών στη μητέρα ή στο έμβρυο είναι αυξημένη, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό ή τον πληθυσμό αναφοράς, παρουσία, συνήθως, ενός ή περισσοτέρων, διαπιστωμένων, παραγόντων κινδύνου Στις κυήσεις υψηλού κινδύνου γενικά περιλαμβάνονται: Κυήσεις σε γυναίκες με προϋπάρχοντα νοσήματα Μαιευτικές επιπλοκές σε γυναίκες με ελεύθερο ατομικό αναμνηστικό - Πολύδυμη κύηση Μη μαιευτικοί παράγοντες κινδύνου Κυήσεις σε γυναίκες με επιβαρυμένο μαιευτικό ιστορικό Ποιοι είναι οι πιο συχνοί παράγοντες που θέτουν μια κύηση σε κίνδυνο. η ηλικία της επιτόκου (μικρότερη των 15 ετών η μεγαλύτερη των 35) το αυξημένο σωματικό βάρος της επιτόκου το ιστορικό επιπλοκών σε προηγούμενη κύηση (πρόωρος τοκετός, προεκλαμψία ή εκλαμψία, έμβρυο υπολειπόμενης ανάπτυξης ή θάνατος εμβρύου) η υπέρταση κυήσεως ο σακχαρώδης διαβήτης ΠΡΟΛΟΓΟΣ η χρόνια νόσος (αυτοάνοσο νόσημα, άσθμα, δρεπανοκυτταρική αναιμία, καρδιακή νόσος, νεφρική νόσος, νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα του εντέρου, AIDS και άλλα) Μια έγκυος υψηλού κινδύνου χρήζει εντατικότερης παρακολούθησης σε σχέση με μία απλή εγκυμοσύνη, και συνήθως υποβάλλεται σε συχνές ιατρικές επισκέψεις και περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις. Σημαντικό στοιχείο λοιπόν είναι η γνώση των παραγόντων κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα για μία κύηση να χαρακτηριστεί υψηλού κινδύνου, ο εντοπισμός των γυναικών αυτών και η σωστή μαιευτική παρακολούθηση τους. Πολλές γυναίκες με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας γνωρίζουν πριν ακόμα από τη σύλληψη ότι μία εγκυμοσύνη θα χρειαστεί ειδική παρακολούθηση και επιπλέον εξετάσεις. Για άλλες πάλι γυναίκες η εγκυμοσύνη θα αποκαλύψει κάποιες υποκλινικές παθολογικές καταστάσεις που οι ίδιες δεν γνώριζαν, είτε θα φανερώσει την τάση των γυναικών αυτών για κάποια νοσήματα.

6 Σκοπός του φροντιστηρίου αυτού είναι να επισημάνει τα πιο συχνά προβλήματα της κύησης, τους παράγοντες κινδύνου που επιβαρύνουν μία κύηση και να περιγράψει πως θα πρέπει να παρακολούθούνται οι γυναίκες αυτές κατά τη διάρκεια της κύησης αλλά και μετά τον τοκετό. Γεώργιος Δασκαλάκης Επ. Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

7 1. Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης Ελένη Αναστασίου Κύρια σημεία Σακχαρώδης διαβήτης κύησης (ΣΔΚ) ορίζεται η διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων που διαγιγνώσκεται κατά την έναρξη ή κατά τη διάρκειά της κύησης, αλλά η οποία δεν πληροί τα κριτήρια διάγνωσης ΣΔ2. Δοκιμασία φόρτισης με 75γ γλυκόζης σε όλες τις εγκύους μεταξύ 24 ης - 28 ης εβδομάδος, που δεν διαπιστώθηκε ΣΔ στην αρχή της κύησης. Το υπεργλυκαιμικό ενδομήτριο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει εμβρυϊκή υπερινσουλιναιμία, η οποία είναι και η γενεσιουργός αιτία αυξημένης νεογνικής νοσηρότητας, αλλά και θνητότητας, που μπορεί να παρατηρηθεί σε αδιάγνωστο ΣΔΚ. Επίσης ο αδιάγνωστος ΣΔΚ συνδυάζεται και με αυξημένη μητρική νοσηρότητα Σκοπός της θεραπείας είναι η επίτευξη και η διατήρηση της ευγλυκαιμίας σε όλη τη διάρκεια της κύησης και τον τοκετό με τη βοήθεια καθημερινού αυτοέλεγχου της γλυκόζης αίματος. Ακρογωνιαίος λίθος είναι η διαιτητική θεραπεία και η σωματική άσκηση όπου δεν υπάρχει μαιευτική αντένδειξη. Όταν δεν επιτυγχάνονται οι γλυκαιμικοί στόχοι ή/και εμφανίζονται σημεία μακροσωμίας στο U/S του εμβρύου, τότε προστίθεται και η ινσουλινοθεραπεία. Δεν υπάρχει επίσημη ένδειξη για τη χρήση αντιδιαβητικών δισκίων στην αντιμετώπιση του ΣΔΚ. Έχουν χρησιμοποιηθεί η μετφορμίνη και η γλιβενκλαμίδη, ουσίες που διέρχονται από τον πλακούντα. Τονίζεται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τη μακρόχρονη επίπτωση των ουσιών αυτών στους απογόνους. Από τα δεδομένα στοιχεία η γλιβενκλαμίδη συνδυάζεται με δυσμενείς επιδράσεις για το νεογνό σε σύγκριση με την ινσουλίνη και τη μετφορμίνη Ο θεραπευόμενος ΣΔΚ δεν αποτελεί ένδειξη για καισαρική τομή. Ο θηλασμός είναι επιθυμητός Απαιτείται η τακτική παρακολούθησή των γυναικών με ιστορικό ΣΔΚ και η παρέμβαση με δίαιτα, άσκηση ή ακόμα και φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την πρόληψη ή την επιβράδυνση της εμφάνισης ΣΔ τύπου 2. Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια-Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου και Α Ενδοκρινολογικού Τμήματος, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα» 7

8 1. Ορισμός-Συχνότητα Ως σακχαρώδης διαβήτης κύησης (ΣΔΚ) ορίζεται η διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων που διαγιγνώσκεται κατά την έναρξη ή κατά τη διάρκειά της κύησης, αλλά η οποία δεν πληροί τα κριτήρια διάγνωσης ΣΔ2. Η αλλαγή αυτή του ορισμού προτάθηκε από τη Διεθνή Ένωση Μελέτης του ΣΔΚ (IADPSG) και στη συνέχεια υιοθετήθηκε μεταξύ άλλων από την ADA, την Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρεία και την ΕΔΕ. Ο νέος ορισμός στοχεύει στην αναζήτηση αδιάγνωστου ΣΔ2 στην αρχή της κύησης, χρησιμοποιώντας τα ίδια κριτήρια με αυτά που έχουν υιοθετηθεί και εκτός κύησης και ο διαχωρισμός του από τον ΣΔΚ. Και αυτό γιατί η παρουσία έκδηλου ΣΔ συνδυάζεται με αυξημένο κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών των νεογνών, καθώς και με πιθανή παρουσία διαβητικών επιπλοκών στη μητέρα. Ως εκ τούτου απαιτείται η άμεση θεραπευτική αντιμετώπιση σαν προϋπάρχοντα ΣΔ. Η συχνότητα του ΣΔΚ ποικίλλει διεθνώς και εξαρτάται από τον μελετηθέντα πληθυσμό, αλλά και από τα διαγνωστικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται. Με βάση τα νέα κριτήρια (μελέτη HAPO) η παρατηρηθείσα συχνότητα ήταν περί το 18%. Η επίπτωση του ΣΔΚ αντανακλά και συμβαδίζει με την επίπτωση του ΣΔ2 στον πληθυσμό που μελετάται και έτσι παρατηρείται συνεχής αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω επιδημικής αύξησης της παχυσαρκίας. 2. Κριτήρια διάγνωσης ΣΔΚ Έχουν προταθεί διάφορα κριτήρια διάγνωσης του ΣΔΚ. Τα κριτήρια που έχουν υιοθετηθεί μεταξύ άλλων από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ΑDA) και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ) σήμερα είναι τα μόνα που στηρίζονται στο περιγεννητικό αποτέλεσμα. Προέρχονται από την πολυκεντρική μελέτη παρατήρησης HAPO, όπου συμμετείχαν έγκυες γυναίκες, μεταξύ εβδομάδων, οι οποίες υποβλήθηκαν σε OGTT-75γ. Συμπεριλήφθηκαν όσες έγκυες παρουσίαζαν γλυκόζη νηστείας <105mg/dl και γλυκόζη 2ώρου <200mg/dl. Η μελέτη έδειξε ότι υπάρχει μία συνεχής γραμμική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων μητρικής γλυκόζης κάτω από τα διαγνωστικά όρια του Σακχαρώδους Διαβήτη Κυήσεως και του δυσμενούς περιγεννητικού αποτελέσματος (π.χ. αύξηση σωματικού βάρους νεογνού >90 η ΕΘ, αύξηση επιπέδων c-πεπτιδίου στον ομφάλιο λώρο, αύξηση ποσοστών καισαρικής τομής, νεογνικής υπογλυκαιμίας και μητρικής προεκλαμψίας). Τα νέα κριτήρια διάγνωσης του ΣΔΚ, που βασίστηκαν στα αποτελέσματα της μελέτης HAPO προήλθαν από διαδικασία συναίνεσης, κατόπιν υπολογισμού ένα σχετικού κίνδυνου, τουλάχιστον 1.75, για τα διάφορα νεογνικά και μητρικά δυσμενή καταληκτικά σημεία, σε σχέση με τα μέσα επίπεδα γλυκόζης που εμφάνισαν οι έγκυες της μελέτης. Τα νέα κριτήρια φαίνονται στον πίνακα 1. 8

9 Πινάκας 1. ADA: Προτεινόμενοι γλυκαιμικοί στόχοι Τριχοειδικό αίμα (mg/dl) Γλυκόζη νηστείας (90)* 1 ώρα μετά το γεύμα (120) 2 ώρες μετά το γεύμα (110) * Σε παρένθεση αναγράφονται τα αυστηρότερα όρια γλυκόζης για την αποφυγή της εμβρυϊκής μακροσωμίας που προτείνονται από πολλούς ειδικούς και συμπίπτουν με τα επίπεδα γλυκόζης που παρατηρούνται στη φυσιολογική κύηση. 3. Αιτιοπαθογένεια ΣΔΚ Οι γυναίκες που θα αναπτύξουν ΣΔΚ αποτελούν μια ετερογενή ομάδα. Η ευρύτατη πλειοψηφία θα αναπτύξει ήπια διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης στο δεύτερο ήμισυ της εγκυμοσύνης, όταν δηλαδή εμφανιστεί η φυσιολογική ινσουλινοαντίσταση της κύησης και η οποία θα παρέλθει μετά τον τοκετό. Έχει δειχθεί ότι υπαίτια για τη φυσιολογική ινσουλινοαντίσταση είναι η παρατηρούμενη αύξηση τόσο των πλακουντιακών ορμονών (πλακουντιακού γαλακτογόνου-hpl και προγεστερόνης, λεπτίνης και TNFa) όσο και των μητρικών ορμονών (προλακτίνης και κορτιζόλης). Δεν είναι γνωστοί οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων το ορμονικό περιβάλλον προκαλεί την ινσουλινοαντίσταση, αλλά πιστεύεται ότι ένας από τους πιθανούς μηχανισμούς είναι η αυξημένη λιπόλυση που παρατηρείται στο δεύτερο ήμισυ της κύησης. Επιπλέον, συμπληρωματικά επιδρούν η αύξηση της πρόσληψης της τροφής, η αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς και η μειωμένη δραστηριότητα, που παρατηρούνται στο διάστημα αυτό. Οι γυναίκες στις οποίες ο ΣΔΚ συνήθως διαπιστώνεται στο πρώτο ήμισυ της κύησης παρουσιάζουν ήδη διαταραχή της ανοχής στη γλυκόζη, που δεν είχε προηγουμένως διαγνωσθεί. Σε ένα μικρό ποσοστό γυναικών (5-10%) ο ΣΔΚ μπορεί να είναι αποτέλεσμα προϊούσας αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων του παγκρέατος, που, σε συνδυασμό με την ινσουλινοαντίσταση, έχει σαν συνέπεια την εμφάνιση ΣΔ1 στη διάρκεια της κύησης. Η διάκριση των γυναικών με αρχόμενο ΣΔ1 μπορεί να γίνει μέσω της ανίχνευσης αυτοαντισωμάτων (ICA, GADA, IAA, IA2), που αποτελούν ανοσολογικούς δείκτες καταστροφής των β-κυττάρων του παγκρέατος. Τέλος σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (<5%) μπορεί να οφείλεται στις σπάνιες μορφές μονογονιδιακού ΣΔ (MODY, μιτοχονδριακός ΣΔ). Με την υιοθέτηση των νέου ορισμού οι περιπτώσεις αυτές δεν θα χαρακτηρίζονται πλέον σαν ΣΔΚ. Ως εκ τούτου στη συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών η εμφάνιση του ΣΔΚ αποτελεί μία πρώιμη εκδήλωση της ίδιας παθοφυσιολογικής διαδικασίας, που χαρακτηρίζει τον ΣΔ2. Οι γυναίκες με ΣΔΚ χαρακτηρίζονται από σχετικά μειωμένη έκκριση ινσουλίνης, καθώς και από μειωμένη ευαισθησία των 9

10 ιστών στη δράση της ινσουλίνης. Με άλλα λόγια, ο ΣΔΚ μπορεί να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της εκκριτικής «αποτυχίας» του β-κυττάρου να ανταποκριθεί στο μεταβολικό στρες που εμφανίζεται στην κύηση. 4. Προτεινόμενη στρατηγική για τη διάγνωση της υπεργλυκαιμίας στην κύηση (IADPSG) Κατά την αρχική επίσκεψη κάθε εγκύου μέτρηση γλυκόζης νηστείας και HbA1c - Αν διαπιστωθεί επίσημος διαβήτης, δηλαδή γλυκόζη >126 mg/dl, αντιμετώπιση ως επί προϋπάρχοντος ΣΔ - Αν η γλυκόζη είναι 92 mg/dl, αλλά <126 mg/dl, γίνεται αντιμετώπιση ως επί ΣΔΚ - Αν γλυκόζη είναι <92 mg/dl, προγραμματίζεται διενέργεια δοκιμασίας φόρτισης με γλυκόζη μεταξύ 24 ης και 28 ης εβδομάδος της κύησης σε όλες τις εγκύους Δοκιμασία φόρτισης με γλυκόζη στις εγκύους μεταξύ 24 ης - 28 ης εβδομάδος και διαγνωστικά κριτήρια - Λήψη 75γρ. γλυκόζης από του στόματος - Μέτρηση γλυκόζης πλάσματος πριν και 60 και 120 λεπτά μετά τη λήψη της γλυκόζης - Όταν έστω και μία τιμή είναι ίση ή μεγαλύτερη από τα κατωτέρω αναφερόμενα όρια διαγιγνώσκεται ΣΔΚ Γλυκόζη νηστείας 92 mg/dl Γλυκόζη mg/dl Γλυκόζη mg/dl - Η δοκιμασία πρέπει να γίνεται το πρωί, μετά από τουλάχιστον 8ωρη νηστεία. - Η εξεταζόμενη πρέπει τουλάχιστον κατά τις 3 προηγούμενες ημέρες να μην υποβάλλεται σε διαιτητικό περιορισμό όσον αφορά τους υδατάνθρακες (λήψη >150 g/ημέρα) και να μη περιορίζει τη φυσική της δραστηριότητα 5. Η σημασία της Διάγνωσης και της Θεραπευτικής αντιμετώπισης γυναικών με ΣΔΚ Στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά και στις οδηγίες των διεθνών οργανισμών υπήρχε σημαντική διχογνωμία σχετικά με την ανάγκη διάγνωσης του ΣΔΚ, και κυρίως με την αξία των αποτελεσμάτων της θεραπευτικής παρέμβασης. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους ήταν η απουσία μεγάλων προοπτικών τυχαιοποιημένων 10

11 κλινικών μελετών, που να δείχνουν με στοιχεία τα οφέλη της θεραπευτικής παρέμβασης. Η έλλειψη αυτή καλύφθηκε από δύο μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες. Στην πρώτη από την Αυστραλία 1000 έγκυες γυναίκες, μεταξύ εβδομάδων κύησης, τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες. Στη μία ομάδα έγινε συστηματική θεραπευτική αντιμετώπιση του ΣΔΚ (καθημερινές μετρήσεις γλυκόζης αίματος, διαιτητικές οδηγίες και χρήση ινσουλίνης, όταν οι γλυκαιμικοί στόχοι δε επιτυγχάνονταν μόνο με τη διαιτητική αγωγή), ενώ στην άλλη ομάδα δεν γνωστοποιήθηκε η διάγνωση του ΣΔΚ και ακολουθήθηκε η συνήθης μαιευτική παρακολούθηση. Τα νεογνά της ομάδας παρέμβασης παρουσίασαν σημαντικά μικρότερα ποσοστά σοβαρών νεογνικών επιπλοκών (συνδυασμός νεογνικών θανάτων, δυστοκίας των ώμων, καταγμάτων οστών και μαιευτικής παράλυσης), σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε τη συνήθη μαιευτική φροντίδα (1% έναντι 4% αντίστοιχα). Επίσης τα ποσοστά μακροσωμίας στην ομάδα παρέμβασης ήσαν σημαντικά μικρότερα (10% έναντι 21%). Τα ποσοστά καισαρικής τομής ήσαν τα ίδια και στις δύο ομάδες. Τρεις μήνες μετά τον τοκετό οι γυναίκες της ομάδας παρέμβασης παρουσίασαν σημαντικά μικρότερο βαθμό κατάθλιψης και καλύτερη ποιότητα ζωής, σε σύγκριση με την ομάδα της μη-παρέμβασης. Στη δεύτερη μελέτη από τις ΗΠΑ έγινε παρόμοια τυχαιοποίηση σε δύο ομάδες, ομάδα παρέμβασης και ομάδα ελέγχου. Η σημαντική διαφορά από την προηγούμενη μελέτη ήταν ότι οι 958 συμμετέχουσες έγκυες παρουσίαζαν ήπιο ΣΔΚ. Η διάγνωση στηρίχθηκε στα κριτήρια της ΑDA, αλλά η γλυκόζη νηστείας ήταν μικρότερη του 95mg/dl. Παρότι δεν υπήρξε διαφορά στο πρωτογενές καταληκτικό αποτέλεσμα (συνδυασμός νεογνικών θανάτων και επιπλοκών, όπως η υπογλυκαιμία, η υπερχολερυθριναιμία, ο νεογνικός τραυματισμός), προφανώς λόγω της ηπιότητας του ΣΔΚ, παρατηρήθηκαν όμως σημαντικά δευτερογενή προκαθορισμένα καταληκτικά αποτελέσματα στην ομάδα παρέμβασης. Συγκεκριμένα σημειώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στα ποσοστά της μακροσωμίας (5,9% vs 14,3%), της καισαρικής τομής (26,9% vs 33,8%), της δυστοκίας των ώμων (1,5% vs 4,0%), της μέσης τιμής του νεογνικού σωματικού λίπους (427γ vs 464γ), καθώς και στα ποσοστά μητρικής προεκλαμψίας και υπέρτασης (8,6% vs 13,6%) έναντι της ομάδας μη-παρέμβασης αντίστοιχα. Πρόσφατα (2014) και η US Preventive Services Task Force τροποποίησε τις προηγούμενες συστάσεις της (2008) και προτείνει πλέον «την αναγκαιότητα ανίχνευσης του ΣΔΚ επειδή η θεραπευτική του αντιμετώπιση μειώνει σημαντικά τα ποσοστά προεκλαμψίας, εμβρυϊκής μακροσωμίας και της δυστοκίας των ώμων». 6. Επιπτώσεις ΣΔΚ στο Έμβρυο Οι κύριες επιπτώσεις του ΣΔΚ αφορούν το έμβρυο. Το υπεργλυκαιμικό ενδομήτριο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει εμβρυϊκή υπερινσουλιναιμία, η οποία 11

12 είναι και η γενεσιουργός αιτία αυξημένης νεογνικής νοσηρότητας, που μπορεί να παρατηρηθεί σε αδιάγνωστο ΣΔΚ. Ο φαινότυπος του εμβρυϊκού υπερινσουλινισμού, που παρουσιάζει θετική συσχέτιση με τα επίπεδα της μητρικής γλυκόζης, εκδηλώνεται ως μακροσωμία (ΒΣ >90η εκατοστιαία θέση ή ΒΣ >4kg), η οποία αφορά όλους τους ινσουλινοευαίσθητους ιστούς. Το μακροσωμικό νεογνό παρουσιάζει αυξημένη εναπόθεση λίπους στον κορμό, αυξημένη σκελετική ωρίμανση, καθώς και οργανομεγαλία (ήπατος, σπληνός, καρδιάς, παγκρεατικών νησιδίων, επινεφριδίων). Σαν επακόλουθο των ανωτέρω η μακροσωμία του νεογνού διαβητικής μητέρας είναι ασύμμετρη, δηλαδή χαρακτηρίζεται από δυσανάλογη αύξηση της περιμέτρου κοιλίας του νεογνού συγκρινόμενη με την περίμετρο κεφαλής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπεργλυκαιμία δεν αποτελεί το μοναδικό αίτιο μακροσωμίας, αλλά επιδρούν και άλλοι παράγοντες, όπως η παχυσαρκία της μητέρας, η μεγάλη αύξηση του ΣΒ κατά την κύηση, καθώς και η ηλικία κυήσεως. Στη μελέτη HAPO διαπιστώθηκε ότι ο σχετικός κίνδυνος μακροσωμίας του νεογνού είναι 2.07 όταν η μητέρα είναι παχύσαρκη, αλλά ευγλυκαιμική, ενώ ο αντίστοιχος κίνδυνος είναι 2.58 όταν η μητέρα παρουσιάζει ΣΔΚ, αλλά είναι φυσιολογικού ΣΒ. Τέλος ο σχετικός κίνδυνος υπερπενταπλασιάζεται όταν συνυπάρχει παχυσαρκία και ΣΔΚ. Η μακροσωμία μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα κατά τον τοκετό, όπως κατάγματα κλειδός, παράλυση του βραχιονίου πλέγματος (ERB) απότοκη της δυστοκίας των ώμων, ακόμη και ενδοκρανιακή αιμορραγία. Άλλες νεογνικές επιπλοκές είναι η πολυερυθροκυτταραιμία, ο ίκτερος και η υποασβεστιαιμία. Πρέπει να τονισθεί ότι η εντατική θεραπεία της μητέρας με ΣΔΚ μειώνει σημαντικά τις προαναφερθείσες νεογνικές επιπλοκές, και πρακτικά εξαλείφει τον κίνδυνο ξαφνικού ενδομητρίου θανάτου που συνέβαινε παλαιότερα. Επίσης σπανιότατη είναι η εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών σε νεογνά γυναικών με ΣΔΚ, επειδή η υπεργλυκαιμία παρουσιάζεται στο δεύτερο ήμισυ της κύησης, όταν η οργανογένεση του εμβρύου έχει ήδη ολοκληρωθεί. Οι αναφερθείσες περιπτώσεις νεογνών με συγγενείς ανωμαλίες μητέρων με ΣΔΚ αφορούν περιπτώσεις γυναικών με προϋπάρχοντα αδιάγνωστο ΣΔ2 ή μπορεί να σχετίζονται με τη συνυπάρχουσα παχυσαρκία. 7. Θεραπευτική αντιμετώπιση γυναικών με ΣΔΚ Σκοπός της θεραπείας είναι η επίτευξη και η διατήρηση της ευγλυκαιμίας σε όλη τη διάρκεια της κύησης και τον τοκετό, για να προληφθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις στο έμβρυο. Επισημαίνεται ότι τα επίπεδα γλυκόζης αίματος στην κύηση είναι κατά περίπου 10% μειωμένα συγκρινόμενα με τα επίπεδα εκτός κύησης. Σε πρόσφατη ανασκόπηση συμπεριλήφθηκαν όλες οι μελέτες που κατέγραψαν τα επίπεδα γλυκόζης σε φυσιολογική εγκυμοσύνη είτε με αυτοέλεγχο είτε με το σύστημα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης (CGMS) και τα συνδύασαν με τα ευρήματα της 12

13 μελέτης HAPO. Με βάση αυτά τα δεδομένα προτείνεται ότι, για την αποφυγή της μακροσωμίας των νεογνών οι θεραπευτικοί στόχοι πρέπει να είναι επίπεδα γλυκόζης νηστείας (x+1sd) μέχρι 80mg/dl, 1 ώρα μετά το γεύμα μέχρι 122mg/dl και 2 ώρες μετά μέχρι 110mg/dl. Παρά ταύτα, τα προτεινόμενα από την ADA όρια γλυκόζης για την επίτευξη ευγλυκαιμίας στην κύηση, είναι σαφώς υψηλότερα (Πίνακας 1). Φαίνεται ότι με την υιοθέτηση των αυστηρότερων ορίων γλυκόζης, που προσομοιάζουν με τα παρατηρούμενα επίπεδα γλυκόζης των φυσιολογικών εγκύων, επιτυγχάνεται σημαντική μείωση της νεογνικής μακροσωμίας, χωρίς παράλληλα να αυξάνει σημαντικά το ποσοστό των λιποβαρών νεογνών. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαραίτητος είναι ο καθημερινός αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος. Ο αυτοέλεγχος πρέπει να γίνεται 4-6 φορές ημερησίως (πριν και μία ώρα μετά τα γεύματα). Η επιλογή της μίας ώρας μετά τα γεύματα συνιστάται από τους περισσότερους ειδικούς, επειδή στο χρονικό αυτό διάστημα παρατηρούνται οι υψηλότερες μεταγευματικές τιμές γλυκόζης και έχουν καλύτερα συσχετισθεί με την εμφάνιση εμβρυϊκής μακροσωμίας, από ότι οι προγευματικές τιμές. Η μέτρηση της ΗbΑ1c είναι απαραίτητη στην αρχική επίσκεψη της εγκύου για τη διαπίστωση πιθανής προϋπάρχουσας υπεργλυκαιμίας. Η έγκυος παρακολουθείται συχνά, κάθε 1-2 εβδομάδες. Ακρογωνιαίος λίθος είναι η διαιτητική θεραπεία. Όσο αφορά την αύξηση του ΣΒ στην κύηση συστήνονται οι γενικές οδηγίες του Ινστιτούτου της Ιατρικής (IOM) που προτείνονται για όλες τις έγκυες λαμβάνοντας υπόψη το ΔΜΣ πριν την κύηση (Πίνακας 2). Το διαιτολόγιο κατανέμεται σε 3 γεύματα και 3 γευματίδια για την αποφυγή της κέτωσης, που φυσιολογικά παρατηρείται στην κύηση κατά την παρατεταμένη νηστεία. Η προτεινόμενη σύνθεση του διαιτολογίου είναι: υδατάνθρακες με χα- ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Συνιστώμενη αύξηση ΣΒ στην κύηση (ΙΟΜ 2009) ΔΜΣ πριν την κύηση Συνιστώμενη συνολική αύξηση ΣΒ στην κύηση (Kg) Συνιστώμενη εβδομάδα αύξηση ΣΒ 2ου και 3ου τριμήνου (Kg/εβδ.) Προτεινόμενη ημερήσια πρόσληψη (Kcal/kg/d) Μειωμένου ΣΒ < ( ) Φυσιολογικού ΣΒ ( ) 30 Υπέρβαρες ( ) 24 Παχύσαρκες (

14 μηλό γλυκαιμικό δείκτη 35-45%, πρωτεΐνες 20-25%, λίπος 30-40%. Συνιστάται η αποφυγή των ευαπορρόφητων υδατανθράκων. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γευματίδιο πριν τον ύπνο για την αποφυγή νυκτερινής υπογλυκαιμίας, καθώς και για την αποφυγή κετονουρίας. Όπου δεν υπάρχει μαιευτική αντένδειξη, σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα 10 μετά τα τρία κύρια γεύματα) συμβάλλει στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου. Όταν δεν επιτυγχάνονται οι γλυκαιμικοί στόχοι ή/και εμφανίζονται σημεία μακροσωμίας στο U/S του εμβρύου, τότε προστίθεται και η ινσουλινοθεραπεία. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την προτίμηση συγκεκριμένου σχήματος ινσουλινοθεραπείας, αλλά καθορίζεται από τα επίπεδα γλυκόζης στον αυτοέλεγχο. Τα υπερταχέα ανάλογα lispro και aspart μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στην κύηση, ενώ για την glulicine δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία στη βιβλιογραφία για τη χρήση της στην κύηση. Όσον αφορά τα βραδείας δράσης ανάλογα ινσουλίνης, για την glargine δεν υπάρχει προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη για τη χρήση της σε έγκυες γυναίκες με ΣΔ. Σε πρόσφατη μετά-ανάλυση αναδρομικών μελετών παρατήρησης με τη χρήση της glargine σε σύγκριση με την NPH δεν παρατηρήθηκε διαφορά ως προς τα ποσοστά των συγγενών ανωμαλιών, καθώς και της νεογνικής μακροσωμίας ή υπογλυκαιμίας. Χρειάζονται περαιτέρω μελέτες μέχρις ότου αποδειχθεί ότι είναι ασφαλής η χορήγηση της glargine στην κύηση. Η detemir έλαβε άδεια από τον ΕΜΕΑ (2/2012) για χρήση της στην κύηση. Σε πολυκεντρική, προοπτική, τυχαιοποιημένη μελέτη εγκύων με ΣΔ1 η χορήγηση της detemir σε συνδυασμό με aspart έναντι της NPH έδειξε συγκρίσιμο γλυκαιμικό έλεγχο ως προς τα επίπεδα της A1C και τα ποσοστά των υπογλυκαιμιών, σημαντικά χαμηλότερη γλυκόζη νηστείας καθώς και παρόμοιο περιγεννητικό αποτέλεσμα. Στις περιπτώσεις όπου θα χρειαστεί η χορήγηση κορτικοστεροειδών, για τη διευκόλυνση της πνευμονικής ωρίμανσης του εμβρύου, θα χρειαστεί βαθμιαία αύξηση τουλάχιστον κατά 50% των χορηγούμενων δόσεων ινσουλίνης για 72 ώρες σε συνδυασμό με στενή παρακολούθηση των τιμών γλυκόζης στον αυτοέλεγχο και στη συνέχεια βαθμιαία μείωση. 8. Υπογλυκαιμικοί παράγοντες per os και κύηση Παρότι δεν υπάρχει επίσημη ένδειξη για τη χρήση αντιδιαβητικών δισκίων στην αντιμετώπιση του ΣΔΚ, συζητούνται στη βιβλιογραφία οι επιπτώσεις από τη χρησιμοποίηση τους. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι τα ακόλουθα: (α) Αυξάνουν τον κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών στο έμβρυο; (β) Διέρχονται τον πλακούντα; (γ) Αυξάνουν το κίνδυνο μητρικής ή/και νεογνικής νοσηρότητας; (δ) Επι- 14

15 τυγχάνεται άριστος μεταβολικός έλεγχος με τη χρησιμοποίηση της μέγιστης δόσης του φαρμάκου; Γλιβενκλαμίδη Το 2000, χορηγήθηκε σε προοπτική, τυχαιοποιημένη, μελέτη, γλιβενκλαμίδη (γλυμπουρίδη στις ΗΠΑ) σε γυναίκες με ΣΔΚ (από την 11 η έως την 34 η εβδομάδα). Προηγούμενες in vitro μελέτες σε ανθρώπινο πλακούντα είχαν δείξει ότι η γλιβενκλαμίδη δεν διέρχεται τον πλακούντα, ακόμη και σε εκατονταπλάσιες συγκεντρώσεις από τις χορηγούμενες θεραπευτικές δόσεις. Επίσης δεν μεταβολίζεται στον πλακούντα. Το 99% της γλιβενκλαμίδης στη μητρική κυκλοφορία είναι συνδεδεμένο με πρωτεΐνη. Η μελέτη έδειξε ότι επιτεύχθηκε ικανοποιητικός μεταβολικός έλεγχος στο 96% των εγκύων με ΣΔΚ, με μέση χορηγηθείσα δόση γλιβενκλαμίδης, 9±6 mg/ ημέρα (εύρος: mg/ημέρα), χωρίς αυξημένα ποσοστά μητρικών υπογλυκαιμιών. Τόσο η ηλικία κύησης, όσο και το σωματικό βάρος του νεογνού, καθώς και η νεογνική νοσηρότητα δεν διέφεραν μεταξύ της ομάδας των εγκύων, που ελάμβανε ινσουλίνη, σε σύγκριση με την ομάδα, που ελάμβανε γλιβενκλαμίδη. Τέλος δεν ανιχνεύθηκε η γλιβενκλαμίδη στο αίμα του ομφάλιου λώρου των νεογνών, παρά την ύπαρξη αυξημένων επιπέδων στη μητρική κυκλοφορία, στις έγκυες που ελάμβαναν γλιβενκλαμίδη. Οι επόμενες μελέτες παρατήρησης που ακολούθησαν, οι περισσότερες σε κέντρα των ΗΠΑ, δεν έδειξαν τα ίδια ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η θεραπευτική αστοχία με τη χρήση γλιβενκλαμίδης, και άρα η αναγκαστική χρήση ινσουλίνης, κυμαινόταν στο 20%. Οι έγκυες που παρουσίασαν αστοχία ήσαν μεγαλύτερης ηλικίας, πολύτοκες, διαγνώστηκαν πριν την 25 η εβδομάδα και παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα γλυκόζης νηστείας. Αλλά και τα νεογνά των μητέρων που θεραπεύονταν με γλιβενκλαμίδη, παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά μακροσωμίας (περί το 20%), υπογλυκαιμίας και υπερχολερυθριναιμίας. Σε αναδρομική μελέτη εγκύων με ΣΔΚ που έλαβαν θεραπεία με γλυβουρίδη η ινσουλίνη μελετήθηκε το περιγεννητικό αποτέλεσμα. Τα νεογνά των μητέρων που έλαβαν γλυβουρίδη είχαν 30% μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν μακροσωμία και 50% να εισαχθούν σε μονάδα εντατικής παρακολούθησης, έναντι αυτών που οι μητέρες τους έλαβαν ινσουλίνη. Τέλος παραμένουν πολλά ερωτηματικά για τον χρόνο χορήγησης και τον ρυθμό αύξησης της δόσης του φαρμάκου. Ακόμη πρέπει να τονιστεί ότι τελευταία φαρμακολογικά δεδομένα με εξειδικευμένες εργαστηριακές τεχνικές ανίχνευσης (υγρή χρωματογραφία/ φασματογραφία μάζας) έδειξαν ότι α) η γλιβενκλαμίδη ανιχνεύθηκε στο αίμα του ομφάλιου λώρου των νεογνών σε ποσοστό 70% της μητρικής συγκέντρωσης και β) παρατηρείται αυξημένος καταβολισμός του φαρμάκου στην κύηση, με αποτέλεσμα να χρειάζεται διπλασιασμός της μητρικής δόσης. Πρόσφατη μετα-ανάλυση έδειξε ότι η χρήση γλιβενκλαμίδης έναντι ινσουλί- 15

16 νης για τη θεραπεία του ΣΔΚ συνδυάστηκε με αύξηση του ΣΒ νεογνού κατά 109g, καθώς και με υπερδιπλάσιο κίνδυνο μακροσωμίας και νεογνικής υπογλυκαιμίας, πιθανόν λόγω της διόδου του φαρμάκου από τον πλακούντα. Παρόμοια δυσμενή αποτελέσματα έδειξε και η σύγκριση της έναντι της μετφορμίνης. Ως εκ τούτου η γλιβενκλαμίδη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του ΣΔΚ. Μετφορμίνη Ο προβληματισμός για την πιθανή χορήγηση της μετφορμίνης στις γυναίκες με ΣΔΚ, προέκυψε από τη χορήγησή της στις γυναίκες με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ). Ιn vitro μελέτες έδειξαν ότι η μετφορμίνη διέρχεται τον πλακούντα, αλλά δεν διαπιστώθηκε ταυτόχρονη αύξηση της πρόσληψης της γλυκόζης από τον πλακούντα, ούτε αυξημένη μεταφορά γλυκόζης προς το έμβρυο. Επίσης δεν προκαλεί τερατογένεση (κατηγορία Β). Σε Αυστραλιανή, προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη (MiG) συγκρίθηκε η χορήγηση μετφορμίνης και ινσουλίνης σε 751 γυναίκες με ΣΔΚ. Δεν παρουσιάστηκε διαφορά στο πρωτογενές καταληκτικό αποτέλεσμα νεογνικής νοσηρότητας (υπογλυκαιμία, RDS, νεογνικό τραύμα, Apgar score, φωτοθεραπεία, προωρότητα). Παρουσιάστηκαν συχνότεροι αυτόματοι πρόωροι τοκετοί στην ομάδα της μετφορμίνης. Δεν υπήρξαν διαφορές στα ποσοστά υπέρτασης και προεκλαμψίας. Όμως, το 46.3% της ομάδας της μετφορμίνης χρειάστηκε επιπρόσθετα και ινσουλίνη για την επίτευξη καλού μεταβολικού ελέγχου. Σε επόμενη μελέτη εξετάστηκαν τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά των παιδιών, ηλικίας 2 ετών, των μητέρων που συμμετείχαν στη μελέτη MiG. Η ομάδα των παιδιών που εκτέθηκε στη μετφορμίνη εμφάνισε σημαντικά υψηλότερους δείκτες υποδόριου λίπους έναντι της ομάδας που έλαβε μόνο ινσουλίνη. Δεν παρατηρήθηκαν διαφορές ως προς το ολικό ή το σπλαχνικό σωματικό λίπος. Μακροχρόνιες μελέτες πιθανόν να δείξουν αν υπάρχει θετική, ουδέτερη ή αρνητική επίδραση της μετφορμίνης στους απογόνους. 9. Τοκετός - Λοχεία Ο θεραπευόμενος ΣΔΚ δεν αποτελεί ένδειξη για καισαρική τομή. Κατά τη διάρκεια του τοκετού επιδιώκονται επίπεδα γλυκόζης μεταξύ mg/dl. Οι γυναίκες με ΣΔΚ θεραπευόμενες με δίαιτα ή ινσουλίνη <0.5U/kg ΣΒ δεν θα χρειαστούν ινσουλίνη κατά τη διάρκεια και βέβαια μετά τον τοκετό. Ο θηλασμός είναι επιθυμητός. Μάλιστα πρόσφατη μελέτη γυναικών με ιστορικό ΣΔΚ, 6-9 εβδομάδες μετά τον τοκετό, έδειξε ότι οι γυναίκες που θήλασαν είχαν σημαντικά μικρότερα ποσοστά προ-διαβήτη και διαβήτη και χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης έναντι όσων δεν θήλασαν. Κατά τη διάρκεια του θηλασμού απαιτείται επιπλέον θερμιδική κάλυψη (~500 kcal/ημέρα) 16

17 Όσον αφορά την επιλογή αντισυλληπτικών μέσων το ιστορικό του ΣΔΚ δεν επηρεάζει την εκλογή. Ισχύουν τα ίδια με το γενικό πληθυσμό. Η μόνη πιθανή επιφύλαξη αφορά τα αντισυλληπτικά που περιέχουν μόνο προγεσταγόνο. 10. Απώτερες επιπτώσεις του ΣΔΚ στις μητέρες Οι γυναίκες με ΣΔΚ παρουσιάζουν όχι μόνο αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ2, υπερεπταπλάσιο, όπως έδειξε μετα-ανάλυση αλλά και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ως εκ τούτου απαιτείται η συστηματική παρακολούθηση των γυναικών με ΣΔΚ μετά τον τοκετό. Στον πίνακα 3 περιλαμβάνονται λεπτομερείς συστάσεις του 5 ου Διεθνούς Συμποσίου για τον ΣΔΚ. Έτσι, η τακτική παρακολούθησή των γυναικών αυτών δίνει τη δυνατότητα παρεμβάσεων δίαιτα, άσκηση ή ακόμα και φαρμακευτικές παρεμβάσεις με σκοπό την πρόληψη ή την επιβράδυνση της εμφάνισης ΣΔ τύπου 2. Ειδικότερα όπως έδειξε η μελέτη πρόληψης ΣΔ2 DPP οι γυναίκες με διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (ΔΑΓ) και ιστορικό ΣΔΚ παρουσίασαν εξ ίσου μείωση του κινδύνου εμφάνισης ΣΔ2 κατά 50%, τόσο με την τροποποίηση του τρόπου ζωής όσο και με τη λήψη μετφορμίνης. Τέλος συνιστάται ο προγραμματισμός πιθανής επόμενης εγκυμοσύνης Πινάκας 3. Γλυκαιμικός έλεγχος γυναικών με ΣΔΚ μετά τον τοκετό (ΜΤ) Χρόνος Δοκιμασία Σκοπός 1-3ημ ΜΤ Γλυκόζη νηστείας Μόνιμος ΣΔ2 2-3μήνες ΜΤ OGTT-75g-2h Ταξινόμηση ΜΤ 1έτος ΜΤ OGTT-75g-2h Έλεγχος Κάθε χρόνο Γλυκόζη νηστείας Έλεγχος Κάθε 3 χρόνια OGTT-75g-2h Έλεγχος Πριν την κύηση OGTT-75g-2h Νέα ταξινόμηση 11. Απώτερες επιπτώσεις του ΣΔΚ στους απογόνους Τα παιδιά μητέρων με ΣΔΚ εμφάνισαν κατά την εφηβεία αυξημένο ποσοστό παχυσαρκίας καθώς και αυξημένο ποσοστό ΔΑΓ συγκρινόμενα με τα παιδιά φυσιολογικών μητέρων. Η εμφάνιση ΔΑΓ αφορούσε κυρίως τα παιδιά που παρουσίαζαν υπερινσουλινισμό κατά την εμβρυϊκή ζωή. Επίσης παρουσίασαν, σαν ομάδα, αυξημένη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση. Τη σημασία του ενδομητρίου υπεργλυκαιμικού περιβάλλοντος στην τροποποίηση του φαινοτύπου του ατόμου έρχεται να ενισχύσει και η προοπτική μελέτη των Pima Indians. Τα παιδιά μητέρων 17

18 που εμφάνισαν ΣΔ στη διάρκεια της κύησης παρουσίασαν στην εφηβεία υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας και ΔΑΓ σε σύγκριση με τα παιδιά που οι μητέρες τους εμφάνισαν ΣΔ μετά το πέρας της κύησης. Αλλά και μελέτη από τη Δανία έδειξε σημαντικά αυξημένα ποσοστά ΣΔ2 και προ-διαβήτη σε ενήλικες απογόνους, ηλικίας ετών, γυναικών που εμφάνισαν ΣΔΚ και αντιμετωπίστηκαν με δίαιτα, σε σύγκριση με τους απογόνους γυναικών, που είχαν επιλεχθεί με παρόμοια προδιάθεση για ΣΔ2, αλλά παρουσίασαν φυσιολογική ΣΚ στην κύηση (21% vs 12% αντίστοιχα). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ADA Clinical Practice recommendations Gestational Diabetes Mellitus, Diabetes Care,2015, 36 (Suppl 1): S13-14 και S American College of Obstericians and Gynecologists (ACOG). Weight Gain during Pregnancy, Committee Opinion No. 548, Obstet Gynecol, 2013, 121: Anastasiou E, Vasileiou V, Athanasiadou A, Stavrianos C, Saltiki K, Alevizaki M. Phenotypic and metabolic characteristics of women with isolated hyperglycemia in pregnancy-is the time-point important? Diabetes Res Clin Pract., 2010, 90: Balsells M, García-Patterson A, Solà I, Roqué M, Gich I, Corcoy R. Glibenclamide, metformin, and insulin for the treatment of gestational diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMJ 2015;350:h Bellamy L, Casa JP, Di Hingorani A, Williams D. Type 2 diabetes mellitus after gestational diabetes: a systematic review and meta-analysis. Lancet, 2009, 373: Blumer I, Hadar E, Hadden DR, Jovanovic L, Mestman JH, Murad MH, et al. Diabetes and Pregnancy: An Endocrine Society. Clinical Practice Guideline J Clin Endocrinol Metab, 2013, 98: Catalano P, McIntyre HD, Cruickshank JK, McCance DR, Dyer AR, Metzger BE, et al. The Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome Study. Diabetes Care : Clausen TD, Mathiesen ER, Hansen T, Pedersen O, Jensen DM, Lauenborg J, et al. High prevalence of type 2 diabetes and pre-diabetes in adult offspring of women with gestational diabetes mellitus or type 1 diabetes: the role of intrauterine hyperglycemia. Diabetes Care, 2008, 31: Crowther CA, Hiller JE, Moss JR, McPhee AJ, Jeffries WS, Robinson JS, ACHOIS trial Group. Effect of treatment of gestational diabetes mellitus on pregnancy outcomes: N Engl J Med, 2005, 352: Feig DS. Avoiding the slippery slope: preventing the development of diabetes in women with a history of gestational diabetes. Diabetes Metab Res Rev, 2012, 28: Gui J, Liu Q, Feng L. Metformin vs Insulin in the Management of Gestational Diabetes: A Meta-Analysis. PLoS ONE, 2013, 8: e Gunderson EP, Hedderson MM, Chiang V, Crites Y, Walton D, Azevedo RA, Lactation Intensity and Postpartum Maternal Glucose Tolerance and Insulin Resistance inwomen With Recent GDM. The SWIFT cohort. Diabetes Care, 2012, 35: HAPO Study Cooperative Research Group. Hyperglycemia and adverse pregnancy out- 18

19 comes. New Engl J Med, 2008, 358: Hartling L, Dryden DM, Guthrie A, Melanie Muise M, Vandermeer B, Donovan L. Benefits and Harms of Treating Gestational Diabetes Mellitus: A Systematic Review and Meta-analysis for the U.S. Preventive Services Task Force and the National Institutes of Health Office of Medical Applications of Research, Ann In Med, 2013, 159:e Hernandez TL, Friedman JE, Van Pelt, RE, Barbour LA. Patterns of Glycemia in Normal Pregnancy Should the current therapeutic targets be challenged? Diabetes Care, 2011, 34: Landon M, et al. For the Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development Maternal Fetal Medicine Units Network, A Multicenter, Randomized Trial of Treatment for Mild Gestational Diabetes. N Engl J Med 2009, 361: Pollex E, Moretti ME, Koren G, Feig DS, The Annals of Safety of Insulin Glargine Use in Pregnancy, A Systematic Review and Meta-analysis. Pharmacotherapy, 2011, 45: Rowan JA, Hague WM, Gao W et al. Metformin versus insulin for the treatment of gestational diabetes, N Eng J Med 2008, 358: Rowan JA,, Rush EC, Obolonkin V, Battin M, Wouldes T, Hague W. Metformin in Gestational Diabetes: The Offspring Follow-Up (MiG TOFU) Body composition at 2 years of age. Diabetes Care 2011, 34: Shah BR, Retnakaran R, Booth GL. Increased risk of cardiovascular disease in young women following gestational diabetes mellitus. Diabetes Care, 2008:31:

20 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Περιστατικό 1 Έγκυος 11 εβδομάδων, ηλικίας 33 ετών με ΔΜΣ 28kg/m 2 αποστέλλεται από τον γυναικολόγο με σάκχαρο νηστείας 128mg/dl Ποιες εργαστηριακές εξετάσεις θα ζητήσετε; A. Σακχαραιμική καμπύλη 75γ στις εβδομάδες B. Σάκχαρο νηστείας άμεσα Γ. Σακχαραιμική καμπύλη 75γ άμεσα Δ. Σάκχαρο νηστείας και A1C άμεσα 2. Περιστατικό 2 Έγκυος 31 εβδομάδων με ΔΜΣ 28kg/m 2 προσέρχεται με την ακόλουθη σακχαραιμική καμπύλη 75g Γλυκόζη 0 88 mg/dl mg/dl mg/dl Ποιοι είναι οι κατάλληλοι θεραπευτικοί χειρισμοί; Α. Διαιτητική αγωγή + Αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος + U/S εμβρύου + Επανεξέταση σε 1 εβδομάδα Β. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη ενδιάμεσης ινσουλίνης πριν τον ύπνο Γ. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη μείγματος ινσουλίνης πρωί βράδυ Δ. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη ενδιάμεσης ινσουλίνης πριν τον ύπνο και υπερταχείας δράσης πριν τα γεύματα 3. Περιστατικό 3 Έγκυος 30 εβδομάδων με ΔΜΣ 26kg/m 2 προσέρχεται με την ακόλουθη σακχαραιμική καμπύλη 75g Γλυκόζη 0 111mg/dl mg/dl mg/dl Ποιοι είναι οι κατάλληλοι θεραπευτικοί χειρισμοί; Α. Διαιτητική αγωγή + Αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος + U/S εμβρύου + Επανεξέταση σε 1 εβδομάδα Β. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη ενδιάμεσης ινσουλίνης πριν τον ύπνο Γ. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη μείγματος ινσουλίνης πρωί βράδυ Δ. Τα ανωτέρω + άμεση έναρξη ενδιάμεσης ινσουλίνης πριν τον ύπνο και υπερταχείας δράσης πριν τα γεύματα 20

21 2. Ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης (Ενδομήτρια αναστολή της αύξησης) Μαριάννα Θεοδωρά Κύρια σημεία Ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη (Intrauterine Growth Restriction, IUGR) καλείται η παθολογική κατάσταση στην οποία το έμβρυο αποτυγχάνει να πραγματοποιήσει το γενετικά προκαθορισμένο αναπτυξιακό του δυναμικό. Η κατάσταση αυτή διαφοροποιείται από το «μικρό για την ηλικία κύησης νεογνό» (Small For Gestational Age - SGA) που αναφέρεται σε ΝΕΟΓΝΑ των οποίων το βάρος γέννησης είναι κάτω από τη δέκατη εκατοστιαία θέση για τη συγκεκριμένη ηλικία κύησης. Ο ορισμός της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης πρέπει να χρησιμοποιείται και να βασίζεται στα χαρακτηριστικά της αύξησης και όχι στο βάρος ή το μέγεθος του εμβρύου. Αποτελεί τη δεύτερη αιτία περιγεννητικής θνησιμότητας - μετά την προωρότητα. Η χρόνια εμβρυική υποξαιμία που οφείλεται σε πλακουντιακή δυσλειτουργία παρατηρείται στο 30% των εμβρύων με υπολειπόμενη ανάπτυξη. Υπολογίζεται ότι το 52% των ενδομήτριων θανάτων σχετίζονται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου ενώ το 10% των περιγεννητικών θανάτων οφείλονται σε περιπτώσεις αδιάγνωστης ενδομήτριας αναστολής της αύξησης. Η αρχική διάκριση των IUGR εμβρύων βασιζόταν στη συμμετρία των διαφόρων μετρήσεων του εμβρύου. Με τον τρόπο αυτό διακρίνονται σε συµµετρικά και ασύµµετρα. Η διάκριση αυτή αποτυγχάνει να προσδιορίσει με σαφήνεια την αιτιολογία και κυρίως της παθοφυσιολογία της αναστολής της ανάπτυξης του εμβρύου. Έτσι ο παραπάνω διαχωρισμός τείνει να εγκαταλειφθεί και έχει αντικατασταθεί από το διαχωρισμό σε πρώιμα και όψιμα IUGR, ο οποίος σχετίζεται καλύτερα µε την αιτιολογία, την παρακολούθηση και την πρόγνωση των εµβρύων αυτών. Η διαγνωστική προσέγγιση των κυήσεων που επιπλέκονται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου περιλαμβάνει δύο στάδια: Λέκτορας, Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα 21

22 Α. την αναγνώριση της αναστολής του ρυθμού ανάπτυξης του εμβρύου Β. τη διάγνωση και τον αποκλεισμό παθολογικών καταστάσεων και των αναγνώριση της πρωτογενούς αιτίας. 1. ΟΡΙΣΜΟΙ Ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη (Intrauterine Growth Restriction, IUGR) καλείται η παθολογική κατάσταση στην οποία το έμβρυο αποτυγχάνει να πραγματοποιήσει το γενετικά προκαθορισμένο αναπτυξιακό του δυναμικό. 1,2 Ωστόσο ο καθορισμός του αναπτυξιακού δυναμικού για κάθε ένα έμβρυο είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Η κατάσταση αυτή πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί από το «μικρό για την ηλικία κύησης νεογνό» (Small for Gestational Age - SGA) που αποτελεί μία άλλη κλινική οντότητα η οποία σχετίζεται επίσης με πρόωρο τοκετό, αυξημένη περιγεννητική νοσηρότητα και θνησιμότητα. Το «μικρό για την ηλικία κύησης» αναφέρεται σε ΝΕΟΓΝΑ των οποίων το βάρος γέννησης είναι κάτω από τη δέκατη εκατοστιαία θέση για τη συγκεκριμένη ηλικία κύησης. Έτσι σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι ο όρος IUGR αναφέρεται σε έμβρυα ενώ ο όρος SGA περιγράφει νεογνά. Η ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη περιγράφει την καθυστέρηση στον ρυθμό αύξησης του εμβρύου, η οποία μπορεί να διαγνωστεί με σειρά υπερηχογραφικών μετρήσεων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Το μικρό για την ηλικία κύησης αντίθετα περιγράφει το «αποτέλεσμα» αυτής της καθυστερημένης αύξησης (το εμβρυικό βάρος). Γενικά είναι αποδεκτό ότι ο ορισμός της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης πρέπει να χρησιμοποιείται και να βασίζεται στα χαρακτηριστικά της αύξησης και όχι στο βάρος ή το μέγεθος του εμβρύου. 4 Ο ορισμός αυτός βασίζεται σε πληθυσμιακές μελέτες οι οποίες δεν μπορούν να υπολογίσουν τη διαφορετικότητα του κάθε εμβρύου ξεχωριστά. Συνεπώς χρησιμοποιώντας τον ορισμό αυτόν υπάρχει ο κίνδυνος της υπερδιάγνωσης της ενδομήτριας καθυστέρησης της αύξησης σε περιπτώσεις φυσιολογικών εμβρύων που είναι στις κατώτερες αναπτυξιακές θέσεις λόγω γενετικής προδιάθεσης. Ακόμη σημαντικότερος είναι ο κίνδυνος και να μη διαγνώσουμε έμβρυα των οποίων ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνεται λόγω παθολογικής θρέψης αλλά βρίσκονται ακόμη στις φυσιολογικές καμπύλες ανάπτυξης. 22

23 2. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Η επίπτωση της ενδομήτρια καθυστέρησης της ανάπτυξης είναι 8% στον γενικό πληθυσμό. Αποτελεί τη δεύτερη αιτία περιγεννητικής θνησιμότητας -μετά την προωρότητα. Ωστόσο συχνά οι δύο καταστάσεις συχνά συνυπάρχουν καθώς ο περιορισμός της ενδομήτριας αύξηση αποτελεί πολλές φορές ένδειξη ιατρογενούς πρόωρου τοκετού. Η χρόνια εμβρυική υποξαιμία που οφείλεται σε πλακουντιακή δυσλειτουργία παρατηρείται στο 30% των εμβρύων με υπολειπόμενη ανάπτυξη. Η υποξαιμία και η οξέωση αποτελεί τη βασική αιτία της υψηλής περιγεννητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας του συνδρόμου της ενδομήτριας καθυστέρησης της αύξησης. Υπολογίζεται ότι το 52% των ενδομήτριων θανάτων σχετίζονται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου ενώ το 10% των περιγεννητικών θανάτων οφείλονται σε περιπτώσεις αδιάγνωστης ενδομήτριας αναστολής της αύξησης. Περίπου το 72% των ανεξήγητων εμβρυικών θανάτων παρουσιάζονται σε έμβρυα με βάρος γέννησης μικρότερο από τη 10 η εκατοστιαία θέση για την ηλικία κύησης. Επιπλέον η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης σχετίζεται με αυξημένη περιγεννητική νοσηρότητα και έχει ενοχοποιηθεί για αγγειακά και μεταβολικά νοσήματα (καρδιαγγειακά συμβάματα, σακχαρώδης διαβήτης) της ενήλικης ζωής. 4,5 3. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Αυτοί διακρίνονται σε μητρικούς, εμβρυικούς και πλακουντιακούς. ΜΗΤΡΙΚΟΙ: 1. Σοβαρά συστηµατικά νοσήµατα της µητέρας. Είναι το συχνότερο αίτιο IUGR εµβρύων (30%) i. Yπέρταση/Προεκλαμψία ii. Αγγειακή/Νεφρική νόσος iii. Αυτοάνοσες νόσοι (π.χ. ο ερυθηματώδης λύκος). iv. Σοβαρή αναιμία και Αιμοσφαιρινοπάθειες v. Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου Ι με μικροαγγειοπάθεια (συνήθως προκαλεί μακροσωμία και σπάνια IUGR) vi. Χρόνιες πνευμονοπάθειες ή καρδιακή ανεπάρκεια vii. Θυρεοειδοτοξίκωση 2. Υποσιτισμός 3. Θροµβοφιλίες 23

24 4. Φάρμακα (κυτταροστατικά χηµειοθεραπειών, η διαιθυλοσυλβεστρόλη, τα αντιεπιληπτικά, η ουαρφαρίνη, τα κορτικοστεροειδή 5. Κάπνισμα 6. Kατάχρηση οινοπνευματωδών 7. Χρήση ναρκωτικών (κοκαΐνη, ηρωίνη). ΕΜΒΡΥΙΚΟΙ: 1. Ανατομικές και χρωµοσωµικές ανωμαλίες. Τα δυο αυτά αιτία ενέχονται για περίπου 20% των IUGR εµβρύων και έχουν συνήθως ως αποτέλεσμα πρώιµη υπολειπόµενη ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τριπλοϊδια (69 ΧΧX). Σε περιπτώσεις συνύπαρξης IUGR και πολυαµνίου η πιθανότητα ανατοµικής/χρωµοσωµικής ανωμαλίας είναι ιδιαίτερα αυξηµένη. 2. Πολύδυμη κύηση. 3. Συγγενής λοίμωξη. Κυρίως CMV, ερυθρά και Parvovirus. 1. Μικρός πλακούντας. Εµβρυοπλακουντιακός δείκτης (βάρος εμβρύου κατά τη γέννηση/βάρος πλακούντα κατά τη γέννηση) <3.6, 3.4, 4.6, 5.0, 4.8, 6.2, 6.6 στις 24, 26, 28, 30, 32, 34 και 36 εβδομάδες κύησης αντίστοιχα. 2. Περιχαρακωµένος πλακούντας (circumvallated placenta). 3. Χοριοαγγειώματα. ΚΑΤΑΤΑΞΗ Η αρχική διάκριση των IUGR εμβρύων βασιζόταν στην συμμετρία των διαφόρων μετρήσεων του εμβρύου. Με τον τρόπο αυτό διακρίνονται σε συµµετρικά και ασύµµετρα. Συγκεκριμένα ως συμμετρικά χαρακτηρίζονταν τα υπολειπόμενης ανάπτυξης έμβρυα των οποίων όλα τα όργανα και μέλη συνεπώς και οι μετρήσεις υπολείπονταν στον ίδιο περίπου βαθμό. Αντίθετα όταν η κοιλιά και το μηριαίο ήταν σαφώς μικρότερα τότε τα έμβρυα χαρακτηρίζονται ως ασύμμετρα. 12 Η διάκριση αυτή αποτυγχάνει να προσδιορίσει με σαφήνεια την αιτιολογία και κυρίως της παθοφυσιολογία της αναστολής της ανάπτυξης του εμβρύου. Έτσι ο παραπάνω διαχωρισμός τείνει να εγκαταλειφθεί και έχει αντικατασταθεί από το διαχωρισμό σε πρώιμα και όψιμα IUGR, ο οποίος σχετίζεται καλύτερα µε την αιτιολογία, την παρακολούθηση και την πρόγνωση των εµβρύων αυτών. 12 Έτσι πρώιµο IUGR είναι το έμβρυο που διαγιγνώσκεται προ της 32 ης εβδοµάδας κύησης καθώς ή εκείνο που διαγιγνώσκεται ως συµµετρικό σε οποιαδήποτε ηλικία κύησης. Αντιθέτως όψιμο IUGR είναι το έμβρυο που διαγιγνώσκεται μετά την 32 η εβδομάδα κύησης. 24

25 Τα αιτία που σχετίζονται µε κάθε µία από τις δυο αυτές κατηγόριες είναι διαφορετικά. Συγκεκριμένα τα πρωία IUGR σχετίζονται κυρίως µε: Χρωµοσωµικές ανωμαλίες. Περίπου 20%. Ανατομικές ανωμαλίες. Περίπου 10%. Συγγενείς λοιμώξεις. Κυρίως CMV, ερυθρά και Parvovirus. Μεταξύ 5-30%. Σοβαρού βαθμού µητροπλακουντιακή ανεπάρκεια. Αντιθέτως τα όψιµα IUGR σχετίζονται σχεδόν πάντα µε ήπιου/µετρίου βαθµού µητροπλακουντιακή ανεπάρκεια. Τα αιτία αυτά καθορίζουν και τις διαφορετικές εξετάσεις που πρέπει να γίνονται µε τη διάγνωση ενός πρώιμου ή όψιμου IUGR. Παθοφυσιολογία Η ανάπτυξη του εμβρύου εμφανίζει δύο στάδια: το στάδιο της υπερπλασίας (αύξηση του αριθμού των κυττάρων) και το στάδιο της υπερτροφίας (αύξηση του μεγέθους του κυττάρου) Στην ασύμμετρου τύπου ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης η διαταραχή συνήθως εμφανίζεται στο τρίτο τρίμηνο ή ήταν πολύ ήπια κατά το πρώτο τρίμηνο. Συνεπώς επηρεάζεται κυρίως η υπερτροφία των κυττάρων. Η εμβρυϊκή υποξία προκαλεί διέγερση καρωτιδικών υποδοχέων και αγγειοσύσπαση. Στη συνέχεια γίνεται αναπροσαρμογή της αιματικής κυκλοφορίας προς όφελος των σημαντικών οργάνων (εγκέφαλος-καρδιά), μείωση της αιμάτωσης των άκρων, των πνευμόνων, των νεφρών και της σπειραματικής διήθησης και ολιγάμνιο. Επιπλέον παρατηρείται αύξηση της παραγωγής της αντιδιουρητικής ορμόνης και επίταση του ολιγάμνιου. Η άνοδος των επιπέδων των κατεχολαμινών προκαλεί μείωση του γλυκογόνο στο ήπαρ και τους μύες με αποτέλεσμα την μείωση της περιμέτρου του ήπατος και των μελών Αυτή η ανακατανομή της ροής του αίματος παρουσιάζεται στα ευρήματα της μελέτης µε Doppler ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για το συνοδό ολιγάμνιο καθώς και για κάποιες από τις επιπλοκές που εμφανίζει το νεογνό. Στη συμμετρικού τύπου ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης η διαταραχή που προκαλεί την υποξαιμία εμφανίζεται νωρίς στο δεύτερο τρίμηνο ή είναι πολύ σοβαρού βαθμού. Έτσι επιβαρύνει το στάδιο της υπερπλασίας των κυττάρων. Τα έμβρυα εμφανίζουν συνήθως ελαττωμένο αριθμό εγκεφαλικών κυττάρων και μειωμένη κυτταρική ανοσία. 25

26 4. ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ (SCREENING) ΚΛΙΝΙΚΕΣ (πτωχή ευαισθησία -περίπου 30%). 1. µη ικανοποιητική αύξηση (ή μείωση) του σωματικού βάρους της μητέρας 2. µη ικανοποιητική αύξηση του ύψους του πυθμένα της μήτρας σε σχέση µε την ηλικία κύησης. 13 ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ 1. η οιστριόλη (ue) (πτωχή ευαισθησία) 2. το χοριακό πλακουντιακό γαλακτογόνο (hpl), (πτωχή ευαισθησία) 3. η χοριακή γοναδοτροπίνη (hcg) (πτωχή ευαισθησία) 4. η αυξηµένη α-εµβρυική πρωτεΐνη (AFP) (πτωχή ευαισθησία) 5. άλλες ουσίες όπως π.χ. η ινχιµπίνη-α (inhibin-a) 6. μέτρηση PAPPA (σχετιζόμενη με την κύηση πλακουντιακή πρωτεΐνη Α) και PLGF (Πλακουντιακός αυξητικός παράγοντας) στο πρώτο τρίμηνο. ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Βιοµετρικές μετρήσεις 2. Doppler των μητριαίων αρτηριών της μητέρας στο α και β τρίμηνο. 5. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η διαγνωστική προσέγγιση των κυήσεων που επιπλέκονται με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου περιλαμβάνει δύο στάδια: Α. την αναγνώριση της αναστολής του ρυθμού ανάπτυξης του εμβρύου Β. τη διάγνωση και τον αποκλεισμό παθολογικών καταστάσεων και των αναγνώριση της πρωτογενούς αιτίας. 4 Για την αναγνώριση πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια: 1. η ακριβής ηλικία κύησης θα πρέπει να είναι γνωστή. Η πληροφορία αυτή δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη καθώς ο ακριβής καθορισμός της ηλικίας κύησης από την τελευταία έμμηνο ρύση σπανίως είναι σωστός. Η υπερηχογραφική μέτρηση στο α τρίμηνο ή νωρίς στο β τρίμηνο (<20 εβδομάδες κύησης) μπορεί να μας δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες 6,7 2. οι μετρήσεις θα πρέπει να συγκριθούν με πίνακες ανάπτυξης προσαρμοσμένους για συγκεκριμένους πληθυσμούς 8 3. όταν τεθεί η υποψία ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης οι επαναλαμβανόμενες μετρήσεις θα πρέπει να γίνονται σε μεσοδιαστήματα ικανά να αναδείξουν την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης (όχι μικρότερα από 2 εβδομάδες εφόσον δεν υπάρχουν σημεία επιβάρυνσης του εμβρύου). 9,10 26

27 4. στην πράξη το κάθε έμβρυο πρέπει να είναι το control του εαυτού του. 11 Η αναγνώριση της ενδομήτριας καθυστέρησης του εμβρύου ξεκινά με την ακριβή χρονολόγηση της κύησης βάσει υπερηχογραφήματος α ή πρώτου μισού του β τριμήνου. (Εικόνα 1) Επαναλαμβανόμενες υπερηχογραφικές μετρήσεις και χρήση προσαρμοσμένων καμπυλών ανάπτυξης μας δίνουν τον ρυθμό ανάπτυξης. Το υπερηχογράφημα είναι η μέθοδος εκλογής για τον υπολογισμό του μεγέθους του εμβρύου καθώς υπερέχει από τις άλλες μεθόδους (ψηλάφηση μητρικής κοιλιάς, μέτρηση του ύψους του πυθμένα κ.λπ.). (Εικόνα 2) Οι πλέον χρήσιμες βιομετρικές μετρήσεις είναι: 12 Αµφιβρεγµατική διάμετρος (BPD). Από την αρχή του β τριμήνου παρουσιάζει μεγάλη ακρίβεια στον καθορισμό της ηλικίας κύησης. Περίμετρος κεφαλής (HC). Εγκάρσια διάµετρος παρεγκεφαλίδας (TCD). Στο β και στις αρχές του γ τριµήνου η τιµή της σε mm ισούται µε την ηλικία κύησης σε εβδομάδες. Περίμετρος κοιλιάς (AC). Εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος του ήπατος το οποίο σε περιπτώσεις IUGR είναι ελαττωμένο λόγω ελάττωσης των αποθεμάτων γλυκογόνου. Είναι η μέτρηση µε τη μεγαλύτερη ευαισθησία για την ανίχνευση IUGR εµβρύων. Παρά ταύτα η ευαισθησία αυτή δεν ξεπερνά το 50% και γι αυτό συνιστάται συνδυασμός της µε τον υπολογισμό του εκτιµούµενου εµβρυικού βάρους (EFW). Γενικά κατά το 3 ο τρίµηνο αναμένεται αύξηση της AC κατά 1 mm ημερησίως. Μήκος μηριαίου οστού (FL). Από τις μετρήσεις αυτές προκύπτει το υπολογιζόμενο βάρος του εμβρύου με ένα λάθος 7-10%. (Εικόνα 3). Όταν η ηλικία κύησης δεν μπορεί να εκτιμηθεί, η διάμετρος της παρεγκεφα- Εικόνα 1. Ακριβής χρονολόγηση της ηλικία κύησης με την υπερηχογραφική μέτρηση του κεφαλοουραίου μήκους του εμβρύου στο α τρίμηνο. 27

28 Εικόνα 2 Πίνακες υπολογισμού του ρυθμού αύξησης του εμβρύου λίδας στο δεύτερο τρίμηνο μπορεί να είναι χρήσιμη για τον προσδιορισμό της. Η κοιλιακή περίμετρος είναι η μέτρηση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρώιμο εύρημα σε έμβρυα με ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη στο πρώτου μισό του δεύτερου τριμήνου (Εικόνα 4). Σήμερα τίθεται η υποψία ενδομήτριας αναστολής της αύξησης του εμβρύου όταν η μέτρηση της κοιλιακής περιμέτρου του εμβρύου είναι κάτω από τη 10 η εκατοστιαία θέση για την υπολογιζόμενη ηλικία κύησης. 28

29 Εικόνα 3 Υπερηχογραφικές μετρήσεις για τον υπολογισμό της ηλικίας κύησης και του εκτιμώμενου βάρους του εμβρύου στο β και γ τρίμηνο Εικόνα 4 Μέτρηση της παρεγκεφαλίδας στο β τρίμηνο. Η διάμετρος της αντιστοιχεί στην εβδομάδα κύησης του εμβρύου. 29

30 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ- ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ Η αντιμετώπιση της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης εξαρτάται κυρίως από την αιτία που την προκαλεί. Μία δεύτερη παράμετρος που παίζει ρόλο είναι η ηλικία κύησης του εμβρύου. Όταν η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης οφείλεται σε πλακουντιακά αίτια ή αντιμετώπιση σχεδιάζεται με βάση τη στενή παρακολούθηση της κατάστασης του εμβρύου ώστε να προγραμματισθεί ο έγκαιρος τοκετός πριν η υποξία προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στο έμβρυο. Όταν η αιτία είναι εμβρυική (λοιμώξεις, χρωμοσωμικές ή ανατομικές ανωμαλίες), η αντιμετώπιση στοχεύει στο να αποφευχθεί κατά το δυνατόν η προωρότητα και η μητρική νοσηρότητα ενώ συνήθως η επιθετική αντιμετώπιση αντενδεικνύεται. Τέλος όταν η αιτία είναι μητρική νόσος όπως προεκλαμψία ή άλλη μητρική παθολογική κατάσταση, οι παρεμβάσεις μας εξαρτώνται από την βαρύτητα της κατάστασης της μητέρας μόνο. Παράγοντες που πρέπει δευτερευόντως να λαμβάνονται υπ όψιν στην αντιμετώπιση είναι Βραχυχρόνια παράταση (24-48 ώρες) για χορήγηση στεροειδών ώστε να επιταχυνθεί η πνευμονική ωριμότητα. 14 Μεταφορά σε τριτοβάθμιο κέντρο µε εξειδικευμένη μονάδα εµβρυοµητρικής ιατρικής. Αυτό πρέπει να έχει τα κατάλληλα μέσα (ιατρικό/νοσηλευτικό προσωπικό, εξοπλισμό, μονάδα νεογνών). 15 Ποσοστά επιβίωσης ανά ηλικία κύησης και σωματικό βάρος. Οι πίνακες αυτοί πρέπει να απεικονίζουν την πραγματικότητα της συγκεκριμένης κλινικής και της μονάδας νεογνών. 16,17 Λεπτομερής ενημέρωση γονέων και συναίνεση. Μετά τη διάγνωση της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης οι μέθοδοι παρακολούθησης της κατάστασης του εμβρύου είναι: 1. Υπερηχογραφική παρακολούθηση της αύξησης του εμβρύου (διάγνωση αναστολής της αύξησης). 2. Υπερηχογραφική εκτίμηση και παρακολούθηση της ποσότητας του αμνιακού υγρού. Μπορεί να μετρηθεί είτε ο δείκτης αµνιακού υγρού (Amniotic Fluid Index, AFI) είτε ο βαθύτερος θύλακας (Deepest Pocket, DP). Η εμφάνιση ολιγαµνίου είναι ένας σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας στην εξέλιξη των IUGR εµβρύων. Επιπλέον η εμφάνιση υδραμνίου αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ύπαρξης ανατοµικών/χρωµοσωµικών ανωμαλιών. 3. Υπερηχογραφική παρακολούθηση της ροής των εμβρυικών και πλακουντιακών αγγείων 30

Σακχαρώδης Διαβήτη κύησης. Ελένη Αναστασίου Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος- Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ Αλεξάνδρα

Σακχαρώδης Διαβήτη κύησης. Ελένη Αναστασίου Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος- Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ Αλεξάνδρα Σακχαρώδης Διαβήτη κύησης Ελένη Αναστασίου Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος- Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ Αλεξάνδρα ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΜΟΥ ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Παρακάτω θα αναφερθούμε χωριστά στις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση (α) του

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης

Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης Ζωγράφου Ιωάννα ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Β Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Γ. Ν. Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Μορφές Σακχαρώδη Διαβήτη ΣΔ τύπου 1 ΣΔ τύπου 2 ΣΔ Κύησης Άλλες μορφές Σακχαρώδη Διαβήτη

Διαβάστε περισσότερα

Έκβαση της κύησης γυναικών με Διαβήτη της Κύησης

Έκβαση της κύησης γυναικών με Διαβήτη της Κύησης Έκβαση της κύησης γυναικών με Διαβήτη της Κύησης B. Π. Παπαδοπούλου (1,2), Δ. Βαβίλης (2), Κ. Κώτσα (3), Δ. Γ. Γουλής (1) (1), Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη», Αλεξάνδρειο

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και κύηση. Θεραπευτική αντιµετώπιση νεώτερα δεδοµένα

Σακχαρώδης διαβήτης και κύηση. Θεραπευτική αντιµετώπιση νεώτερα δεδοµένα 30 Σακχαρώδης διαβήτης και κύηση. Θεραπευτική αντιµετώπιση νεώτερα δεδοµένα ΕΛΕΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ενδοκρινολόγος Αναπλ. Διευθύντρια, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Α Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα»

Διαβάστε περισσότερα

Διαβήτης εγκυμοσύνης Gestational Diabetes

Διαβήτης εγκυμοσύνης Gestational Diabetes Διαβήτης εγκυμοσύνης Gestational Diabetes ΔΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΚΟΥΡΤΟΓΛΟΥ Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Κλινική «Άγιος Λουκάς» Θεσσαλονίκη Σε Εκδήλωση ΕΛ.Ε.ΜΕΔ Ξενοδοχείο Electra Palace Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

Σακχ κ αρώδ ώ ης η Δι Δ α ι βήτ ή η τ ς η κα κ ι ι Κύ Κ η ύ σ η η- Νεότε τ ρα δ εδοµέ µ να

Σακχ κ αρώδ ώ ης η Δι Δ α ι βήτ ή η τ ς η κα κ ι ι Κύ Κ η ύ σ η η- Νεότε τ ρα δ εδοµέ µ να Σακχαρώδης Διαβήτης και Κύηση- Νεότερα δεδοµένα Ελένη Αναστασίου ιευθύντρια Υπεύθυνη ιαβητολογικού Κέντρου Α Ενδοκρινολογικό Τµήµα - ΓΝΑ Αλεξάνδρα Θέµατα προς συζήτηση Σακχαρώδης ιαβήτης της Κύησης -Θεραπευτική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΟΣ Θ.

ΣΤΕΦΟΣ Θ. Επηρεάζει την αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της κύησης Επηρεάζει τη μακροχρόνια διατήρηση των προσληφθέντων κιλών κατά τη διάρκεια της κύησης (5-9μήνες) Επηρεάζει την εμφάνιση παχυσαρκίας σε γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Κύηση και Σακχαρώδης Διαβήτης. Dr Κύρος Σιώμος Ειδικός παθολόγος διαβητολόγος

Κύηση και Σακχαρώδης Διαβήτης. Dr Κύρος Σιώμος Ειδικός παθολόγος διαβητολόγος Κύηση και Σακχαρώδης Διαβήτης Dr Κύρος Σιώμος Ειδικός παθολόγος διαβητολόγος Επιδημιολογία Τύπου 1και 2: 2-5% ΣΔΚ: 7% -16% ΕΔΕ: 18% στην Ελλάδα Παθοφυσιολογία Πρώτο τρίμηνο: όπως ο γενικός πληθυσμός.

Διαβάστε περισσότερα

Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής. Το θαύµα... της ζωής!

Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής. Το θαύµα... της ζωής! Τµήµα Υπερήχων & Εµβρυοµητρικής Ιατρικής Το θαύµα... της ζωής! Οι Υπέρηχοι Εγκυμοσύνης... Τμήμα Υπερήχων & Εμβρυομητρικής Ιατρικής Στο Τμήμα Υπερήχων & Εμβρυομητρικής Ιατρικής της ΡΕΑ Μαιευτικής Γυναικολογικής

Διαβάστε περισσότερα

32. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ

32. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ Α. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ Ι και ΙΙ (ΣΔ Ι, ΙΙ) Η διαχείριση αυτών των κυήσεων απαιτεί τη συνεργασία ομάδας ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων. Η σοβαρότητα του ΣΔ εκτιμάται με βάση την κατάταξη κατά White.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ ΚΡΙΘΑΡΙΩΤΗ ΙΩΑΝΝΑ ΙΜΠΡΙΣΙΜΗ ΑΝΝΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Γ.Ν.Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν.

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ ΚΡΙΘΑΡΙΩΤΗ ΙΩΑΝΝΑ ΙΜΠΡΙΣΙΜΗ ΑΝΝΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Γ.Ν.Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν. ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ ΚΡΙΘΑΡΙΩΤΗ ΙΩΑΝΝΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Γ.Ν.Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΙΜΠΡΙΣΙΜΗ ΑΝΝΑ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Δ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ Γ.Ν.Θ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΕΝΑ ΜΑΓΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ Ένα μακρύ «υπεραντλαντικό αεροπορικό

Διαβάστε περισσότερα

GDM. Δέσποινα Λουλά Νοσηλεύτρια T.E. MSc Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη

GDM. Δέσποινα Λουλά Νοσηλεύτρια T.E. MSc Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη GDM Δέσποινα Λουλά Νοσηλεύτρια T.E. MSc Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Διαβήτης κύησης (Gestational Diabetes Mellitus: GDM) χαρακτηρίζεται κάθε δυσανοχή στη γλυκόζη η οποία αρχίζει ή ανευρίσκεται κατά

Διαβάστε περισσότερα

Προγεννητικός Έλεγχος - Μαιευτικό Υπερηχογράφημα

Προγεννητικός Έλεγχος - Μαιευτικό Υπερηχογράφημα Προγεννητικός Έλεγχος - Μαιευτικό Υπερηχογράφημα upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400','320','7. 0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf',

Διαβάστε περισσότερα

«Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012»

«Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012» «Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012» ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 Ηλίας Ν. Μυγδάλης Συντονιστής Διευθυντής Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκοµείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα 9o Πανελλήνιο Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιολογική ταξινόμηση του σακχαρώδη διαβήτη

Αιτιολογική ταξινόμηση του σακχαρώδη διαβήτη Τύποι Σακχαρώδη Διαβήτη Εμμανουήλ Μ. Πάγκαλος MD PhD Επιστημονικός διευθυντής κλινικής «Θέρμη» Διαβητολογικό κέντρο «Αρεταίος» Θεσσαλονίκη Αιτιολογική ταξινόμηση του σακχαρώδη διαβήτη ΤΥΠΟΣ 1 ανοσολογικός

Διαβάστε περισσότερα

ιαγνωστικά Κριτήρια Σακχαρώδη ιαβήτη της Κύησης Στόχοι Θεραπείας- Θεραπευτική Αντιμετώπιση Ελένη Αναστασίου Α Ενδοκρινολογικό Τμήμα - ΓΝΑ Αλεξάνδρα

ιαγνωστικά Κριτήρια Σακχαρώδη ιαβήτη της Κύησης Στόχοι Θεραπείας- Θεραπευτική Αντιμετώπιση Ελένη Αναστασίου Α Ενδοκρινολογικό Τμήμα - ΓΝΑ Αλεξάνδρα ιαγνωστικά Κριτήρια Σακχαρώδη ιαβήτη της Κύησης Στόχοι Θεραπείας- Θεραπευτική Αντιμετώπιση Ελένη Αναστασίου ιευθύντρια Υπεύθυνη ιαβητολογικού Κέντρου Α Ενδοκρινολογικό Τμήμα - ΓΝΑ Αλεξάνδρα ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΑΚΧΑΡΩ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΚΌΛΛΗΣΗ ΠΛΑΚΟΎΝΤΑ

ΑΠΟΚΌΛΛΗΣΗ ΠΛΑΚΟΎΝΤΑ ΑΠΟΚΌΛΛΗΣΗ ΠΛΑΚΟΎΝΤΑ Παθοφυσιολογία, Διάγνωση και Αντιμετώπιση Alexander Kofinas, MD Director Kofinas Perinatal Associate Professor Clinical Obstetrics and Gynecology Cornell University, College of Medicine

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικός έλεγχος κατά την κύηση γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. ρ. Χρήστος Σαμπάνης ιαβητολογικό Κέντρο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Μεταβολικός έλεγχος κατά την κύηση γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. ρ. Χρήστος Σαμπάνης ιαβητολογικό Κέντρο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Μεταβολικός έλεγχος κατά την κύηση γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 ρ. Χρήστος Σαμπάνης ιαβητολογικό Κέντρο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Μετακινήσεις θρεπτικών ουσιών μέσω πλακούντα ΜΗΤΕΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Χρήστος Μανές ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Δρ. Χρήστος Μανές ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος µε εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΜΕΔΙΠ Διευθυντής Παθολογικού τµήµατος και Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Π.Ν «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Σακχαρώδης Διαβήτης 220 εκατοµµύρια

Διαβάστε περισσότερα

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) Ο Σακχαρώδης Διαβήτης γενικά είναι μια πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός και συγκεκριμένα το πάγκρεας δεν παράγει ή δεν

Διαβάστε περισσότερα

25. RHESUS (Rh) ANOΣΟΠΟΙΗΣΗ

25. RHESUS (Rh) ANOΣΟΠΟΙΗΣΗ Η Rh ανοσοποίηση οφείλεται σε εμβρυο-μητρική μετάγγιση (ΕΜΜ), όπου ποσότητα Rh θετικού εμβρυϊκού αίματος εισέρχεται στη μητρική κυκλοφορία Rh αρνητικής εγκύου και δημιουργούνται αντισώματα κατά του παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

Εξατομίκευση της θεραπείας στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 μέσα από τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες

Εξατομίκευση της θεραπείας στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 μέσα από τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες Εξατομίκευση της θεραπείας στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 μέσα από τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες Σ. Λιάτης Επιμελητής Α ΕΣΥ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό» www.idf.org

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΠΑΝΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΠΛΙΑΓΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΚΟΠΑΝΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΠΛΙΑΓΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΟΠΑΝΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΠΛΙΑΓΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική ασθένεια η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και από διαταραχή του μεταβολισμού

Διαβάστε περισσότερα

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Εισαγωγή Χρήση γλυκοκορτικοειδών (ΓΚ) σε πολλές ασθένειες Αρκετές φορές

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 «Έναρξη ινσουλίνης στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: πότε και πως ;» Ηλίας Ν. Μυγδάλης Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα Ειδικό φροντιστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι ανίχνευσης εμβρυϊκής υποξίας. Νικόλαος Βιτωράτος, MD Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Μέθοδοι ανίχνευσης εμβρυϊκής υποξίας. Νικόλαος Βιτωράτος, MD Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Μέθοδοι ανίχνευσης εμβρυϊκής υποξίας Νικόλαος Βιτωράτος, MD Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Η εκτίμηση της κατάστασης του εμβρύου περιλαμβάνει 2 φάσεις. Η πρώτη φάση αφορά το α μισό της εγκυμοσύνης και

Διαβάστε περισσότερα

AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΘΜΑΤΟΣ & ΚΥΗΣΗΣ

AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΘΜΑΤΟΣ & ΚΥΗΣΗΣ AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Το άσθμα είναι ένα από τις πιο συχνές νόσους που περιπλέκει την εγκυμοσύνη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως περίπου 8-10% των εγκύων έχουν άσθμα και μπορεί να επηρεάσει την εγκυμοσύνη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΥΠΕΡ-& ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΩΜΑ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ (ανεπάρκεια 21- υδροξυλάσης) ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Κύηση Υψηλού Κινδύνου Δεδομένα ΜΕΝΝ ΡΕΑ

Κύηση Υψηλού Κινδύνου Δεδομένα ΜΕΝΝ ΡΕΑ Κύηση Υψηλού Κινδύνου Δεδομένα ΜΕΝΝ ΡΕΑ 2011-2017 Αντωνία Χαρίτου Συντονίστρια-Διευθύντρια ΜΕΝΝ ΡΕΑ Αντιπρόεδρος ΕΕΠΙ Γενικός Γραμματέας ΕΝΕ 30ο Συνέδριο ΕΕΚΠΠΥ- Τήνος 1 Κύηση Υψηλού Κινδύνου Κύηση στην

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΝ ΡΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΝ ΡΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΝ ΡΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗ PREMA Σ. Ευσταθίου, Ε. Σκεύα, Ε. Ζορµπαλά, Α. Αχείµαστος, Θ. Μουντοκαλάκης Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων, Κλινική «Υγείας Μέλαθρον» ΜΕΛΕΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ Χ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Α Τ Ι Δ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α T E, M S C, Μ Ε Θ Α, Π Γ Ν Α Χ Ε Π Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Όπως είναι ευρέως

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γ.Ν. Χανίων Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου Πινακοθήκη ήµου Χανίων, 17/02/2012 Συχνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Συζήτηση περίπτωσης ασθενούς. Σ. Λιάτης Παθολόγος Επιμελητής Β ΕΣΥ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό»

Συζήτηση περίπτωσης ασθενούς. Σ. Λιάτης Παθολόγος Επιμελητής Β ΕΣΥ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό» Συζήτηση περίπτωσης ασθενούς Σ. Λιάτης Παθολόγος Επιμελητής Β ΕΣΥ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό» Κυρία Α.Ν, 74 ετών, νοικοκυρά Πολυουρία, πολυδιψία και απώλεια βάρους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. Τι είναι σακχαρώδης διαβήτης; Παθοφυσιολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα Καμπύλη σακχάρου (75

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΠΟΓΑΣ Αναπληρωτής Διευθυντής Γ Παθολογικής Κλινικής Κέντρο Μεταβολισμού και Διαβήτη

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΠΟΓΑΣ Αναπληρωτής Διευθυντής Γ Παθολογικής Κλινικής Κέντρο Μεταβολισμού και Διαβήτη ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΠΟΓΑΣ Αναπληρωτής Διευθυντής Γ Παθολογικής Κλινικής Κέντρο Μεταβολισμού και Διαβήτη Θεραπευτικοί στόχοι για το σακχαρώδη διαβήτη στους ενήλικες Γλυκοζυλιωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο»

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο» Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ MESODA Αγγελική Αγγελίδη, Ευάγγελος Φουστέρης,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Δρ. Α. Μελιδώνης Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Ν. Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ» Διαβητολογικό Κέντρο

Διαβάστε περισσότερα

Νικόλαος Δ. Βραχνής. και Εμβρυομητρικής. Αρεταίειο Νοσοκομείο

Νικόλαος Δ. Βραχνής. και Εμβρυομητρικής. Αρεταίειο Νοσοκομείο Υπερηχογραφικά καθοδηγούμενος επεμβατικός έλεγχος στη Μαιευτική Νικόλαος Δ. Βραχνής Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Αρεταίειο Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ- ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ 2014

ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ- ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ 2014 ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ- ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ 2014 Βασιλική Δηµ. Μιχαλίτση Μαιευτήρ-Γυναικολόγος, MD, PhD, MSc, RCR/RCOG in Maternal Medicine, Heart Disease and Pregnancy Specialist, Υπότροφος ΕΚΠΑ,

Διαβάστε περισσότερα

Η χρησιμότητα του αυτοελέγχου στο Σακχαρώδη Διαβήτη. Εμμ. Δ. Μπελιώτης

Η χρησιμότητα του αυτοελέγχου στο Σακχαρώδη Διαβήτη. Εμμ. Δ. Μπελιώτης Η χρησιμότητα του αυτοελέγχου στο Σακχαρώδη Διαβήτη Εμμ. Δ. Μπελιώτης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια, εξελισσόμενη νόσος. Ακρογωνιαίοι λίθοι της θεραπευτικής της προσέγγισης είναι η αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Σ. Θ. Λιάτης Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό»

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΝΤΟ ΠΑΙΔΙ. Σαββίδου Αβρόρα

ΚΟΝΤΟ ΠΑΙΔΙ. Σαββίδου Αβρόρα ΚΟΝΤΟ ΠΑΙΔΙ Σαββίδου Αβρόρα Ως χαμηλό ανάστημα θεωρείται το ανάστημα ενός ατόμου όταν βρίσκεται μείον δύο σταθερές αποκλίσεις κάτω από τη μέση τιμή, δηλαδή κάτω από την 3η Εκατοστιαία Θέση στις καμπύλες.

Διαβάστε περισσότερα

Στον απόηχο της Παγκόσμιας Ημέρας για το Διαβήτη. Αφιέρωμα σταν παιδικό Διαβήτη. ΧΓ Αντωνακούδης, ΓΧ Αντωνακούδης, ΙΠ Λεβαντάκης.

Στον απόηχο της Παγκόσμιας Ημέρας για το Διαβήτη. Αφιέρωμα σταν παιδικό Διαβήτη. ΧΓ Αντωνακούδης, ΓΧ Αντωνακούδης, ΙΠ Λεβαντάκης. Στον απόηχο της Παγκόσμιας Ημέρας για το Διαβήτη Αφιέρωμα σταν παιδικό Διαβήτη ΧΓ Αντωνακούδης, ΓΧ Αντωνακούδης, ΙΠ Λεβαντάκης. Καρδιολογική Κλινική Ασκληπιείου Βούλας Γιορτάσθηκε στις 14 Νοεμβρίου η Παγκόσμια

Διαβάστε περισσότερα

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ)

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΙΑΤΡΕΙΟ-ΔΥΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ; ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ Ι. Ιωαννίδης Παθολόγος Υπεύθυνος ιαβητολογικού Ιατρείου και Ιατρείου Παχυσαρκίας Κωνσταντοπούλειο Συγκρότηµα Γ.Ν.Ν.Ιωνίας«Αγία Όλγα» Προδιαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική περιγραφή μεταγεννητική ομοιόσταση της γλυκόζης σε μεγάλα πρόωρα και τελειόμηνα νεογνά

Κλινική περιγραφή μεταγεννητική ομοιόσταση της γλυκόζης σε μεγάλα πρόωρα και τελειόμηνα νεογνά Κλινική περιγραφή μεταγεννητική ομοιόσταση της γλυκόζης σε μεγάλα πρόωρα και τελειόμηνα νεογνά Clinical Report Postnatal Glucose Homeostasis in Late-Preterm and Term Infants David H. Adamkin, MD and COMMITTEE

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή Διαβήτης και Άσκηση Τι είναι διαβήτης Διαβήτης είναι μια μεταβολική ασθένεια κατά την οποία ο οργανισμός δε μπορεί να ρυθμίσει σωστά τα επίπεδα της γλυκόζης και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ. Βιβλιογραφική ενημέρωση, ΓΝΑ Ευαγγελισμός Θ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ. Βιβλιογραφική ενημέρωση, ΓΝΑ Ευαγγελισμός Θ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ Βιβλιογραφική ενημέρωση, ΓΝΑ Ευαγγελισμός Θ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ 17-10-2013 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1:6000 περιπτώσεις κακοήθειας κατά την κύηση / έτος στις ΗΠΑ 1:1000 κυήσεις Λέμφωμα 4 ο σε

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ)

Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ) Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ) Δήλωση Συμφερόντων Το περιεχόμενο της παρουσίασης αντανακλά τις απόψεις του ομιλητή.ο ομιλητής έχει λάβει τιμητικές αμοιβές για ομιλίες από τις ακόλουθες φαρμακευτικές εταιρείες

Διαβάστε περισσότερα

ÁÈÇÍÁ 2016 ÔÏÌÏÓ 28 ÔÅÕ ÏÓ 2 Η Έγκαιρη Ανίχνευση και Αντιμετώπιση

ÁÈÇÍÁ 2016 ÔÏÌÏÓ 28 ÔÅÕ ÏÓ 2 Η Έγκαιρη Ανίχνευση και Αντιμετώπιση 28:2 ΠροβλημάτΑ Ψυχικής Υγείας Εφήβων στην ΠΦΥ ÔÏÌÏÓ 28 ÔÅÕ ÏÓ 2 EÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÄÏÓÇÓ Δ.Κ. Αναγνωστόπουλος, Ε. Λαζαράτου, Γ. Γιαννακόπουλος ÔÏÌÏÓ 28 ÔÅÕ ÏÓ 2 ÐEPIEXOMENA Διοικητικο Συμβουλιο Πρόεδρος Γ. Κουρακλησ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ 27 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας Σπάρτη και Μονεμβασιά 2015 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ Καλογήρου

Διαβάστε περισσότερα

Diabetes_ protect our future.mp4

Diabetes_ protect our future.mp4 Diabetes_ protect our future.mp4 14/11 Γενέθλια του νομπελίστα γιατρού Φρέντερικ Μπάντινγκ 1991 από τη Διεθνή Ομοσπονδία για το Διαβήτη 2007:επίσημη Ημέρα από τα Ηνωμένα Έθνη Θέμα 2009 2013: Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

Σύσταση 1. Συστήνεται στους γενικούς ιατρούς και στους άλλους ιατρούς στην ΠΦΥ να θέτουν διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) όταν στο φλεβικό αίμα: η

Σύσταση 1. Συστήνεται στους γενικούς ιατρούς και στους άλλους ιατρούς στην ΠΦΥ να θέτουν διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) όταν στο φλεβικό αίμα: η Σύσταση 1. Συστήνεται στους γενικούς ιατρούς και στους άλλους ιατρούς στην ΠΦΥ να θέτουν διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) όταν στο φλεβικό αίμα: η τιμή της γλυκόζης νηστείας είναι 126mg/dl (7.0 mmol/l),

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονική ημερίδα με θέμα. "Σακχαρώδης Διαβήτης: Ένα σύγχρονο πρόβλημα υγείας"

Επιστημονική ημερίδα με θέμα. Σακχαρώδης Διαβήτης: Ένα σύγχρονο πρόβλημα υγείας Επιστημονική ημερίδα με θέμα "Σακχαρώδης Διαβήτης: Ένα σύγχρονο πρόβλημα υγείας" ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Σωτήριος Τόζιος, Νοσηλευτής Τ.Ε, MSc ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 Επιδημιολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ. ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Παθολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Εξειδίκευση Σακχαρώδης Διαβήτης "Ασκληπιός" Διαγνωστικό Κέντρο Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου Είναι η πρώτη φορά που μια μη μεταδοτική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης Οι ανιχνευτικές εξετάσεις (screening test) έχουν ευρεία εφαρμογή και μεγάλη πρακτική χρησιμότητα στον προγεννητικό έλεγχο. Ο προγεννητικός έλεγχος

Διαβάστε περισσότερα

Προεκλαμψία. Έγκαιρη εκτίμηση κινδύνου στις 11 13+6 εβδομάδες

Προεκλαμψία. Έγκαιρη εκτίμηση κινδύνου στις 11 13+6 εβδομάδες Προεκλαμψία Έγκαιρη εκτίμηση κινδύνου στις 11 13+6 εβδομάδες Ο έλεγχος για προεκλαμψία μεταξύ των εβδομάδων 11 έως 13+6 μπορεί να εντοπίσει κυήσεις υψηλού κινδύνου, επιτρέποντας τη θεραπεία με α σπιρίνη

Διαβάστε περισσότερα

Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ;

Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ; Συµβάλλει η γλυκόζη στην αθηρωµάτωση ; Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος µε εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ Γ..Ν «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αντώνιος Π. Λέπουρας, Ιατρός Παθολόγος, Εξειδικευμένος στον Σακχ. Διαβήτη, Δ/ντής Β Παθολογικής & Διαβητολογικού Ιατρείου, Ιατρικού Ψυχικού

Γράφει: Αντώνιος Π. Λέπουρας, Ιατρός Παθολόγος, Εξειδικευμένος στον Σακχ. Διαβήτη, Δ/ντής Β Παθολογικής & Διαβητολογικού Ιατρείου, Ιατρικού Ψυχικού Γράφει: Αντώνιος Π. Λέπουρας, Ιατρός Παθολόγος, Εξειδικευμένος στον Σακχ. Διαβήτη, Δ/ντής Β Παθολογικής & Διαβητολογικού Ιατρείου, Ιατρικού Ψυχικού Τι πρέπει να γνωρίζετε για τον Σακχαρώδη Διαβήτη Όλοι

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ Μοντέλα πρόγνωσης του Σακχαρώδη Διαβήτη Ηλιάδης Φώτης Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ IDF Diabetes Atlas 5th Edition 2012 Update 3.8 million men and women worldwide

Διαβάστε περισσότερα

«Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr!

«Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr! «Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr! Λέω συχνά στους διαβητικούς ασθενείς, που με επισκέπτονται στο ιατρείο μου, να μην επαναπαύονται

Διαβάστε περισσότερα

Μετάταξη από τα αντιδιαβητικά δισκία σε ενέσιμες θεραπείες. Ενδοκρινολογικό τμήμα Διαβητολογικό κέντρο Δημήτρης Μαργαριτόπουλος

Μετάταξη από τα αντιδιαβητικά δισκία σε ενέσιμες θεραπείες. Ενδοκρινολογικό τμήμα Διαβητολογικό κέντρο Δημήτρης Μαργαριτόπουλος Μετάταξη από τα αντιδιαβητικά δισκία σε ενέσιμες θεραπείες Ενδοκρινολογικό τμήμα Διαβητολογικό κέντρο Δημήτρης Μαργαριτόπουλος 27 3 2017 Αντιδιαβητικά δισκία Διγουανίδια (μετφορμίνη) Σουλφονυλουρίες (γλιβενκλαμίδη,

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ)

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) 1 Α Ϊ Δ Ο Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Β Α Σ Ι Λ Ι Κ Η Π Ν Η Β Χ Ε Ι Ρ Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ή Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ 4 2 4 Γ Σ Ν Ε Ε Ι Δ Ι Κ Ε Υ Μ Ε Ν Η Σ Τ Η Ν Π Α Θ Ο Λ Ο Γ Ι

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φλώρα Μπακοπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Κ.Ε.Ι.) Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ 2018 11-12 ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

Εξελίσσοντας τη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 1 ο Μέρος. Τριαντάφυλλος Π. Διδάγγελος

Εξελίσσοντας τη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 1 ο Μέρος. Τριαντάφυλλος Π. Διδάγγελος Εξελίσσοντας τη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 1 ο Μέρος Τριαντάφυλλος Π. Διδάγγελος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας - Διαβητολογίας Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου, Α Προπαιδευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Παχυσαρκία και νεφρική νόσος ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΦΡΟΥ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Κριτήρια* Η διαπίστωση για 3 μήνες: Νεφρικής βλάβης GFR < 60 ml/min/1.73m2 με ή χωρίς νεφρική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας προχώρησε στη δηµιουργία του Κέντρου

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹ Μεταβολές πεπτιδίων ρύθμισης πρόσληψης τροφής και σωματικού βάρους σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2: συγκριτική μελέτη 6 μηνών μεταξύ ινσουλινοθεραπευόμενων και ασθενών υπό αντιδιαβητικά δισκία Ν. Κατσίκη¹, Α.

Διαβάστε περισσότερα

& Xρόνια. Nοσήματα: Το Μεταβολικό Σύνδρομο. Τρόπος Zωής. Νένη Περβανίδου Παιδίατρος Ιατρείο Παιδικής-Εφηβικής

& Xρόνια. Nοσήματα: Το Μεταβολικό Σύνδρομο. Τρόπος Zωής. Νένη Περβανίδου Παιδίατρος Ιατρείο Παιδικής-Εφηβικής Τρόπος Zωής & Xρόνια Nοσήματα: Το Μεταβολικό Σύνδρομο στα παιδιά και τους έφηβους Νένη Περβανίδου Παιδίατρος Ιατρείο Παιδικής-Εφηβικής Παχυσαρκίας Α Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Nοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων?

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α Προπαιδευτική Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗΣ: ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ, ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗΣ: ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ, ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗΣ: ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Συντονιστής: Γεώργιος Δημητριάδης Μέλη: Ηλίας Μυγδάλης Νικόλαος Τεντολούρης ΟΡΙΣΜΟΣ, ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ Ορισμός Ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Μικροβιολογικό & Ερευνητικό Εργαστήριο Καθ έξιν Αποβολές Οι καθ 'έξιν αποβολές είναι μια ασθένεια σαφώς διακριτή από τη στειρότητα, και που ορίζεται ως δύο ή περισσότερες αποτυχημένες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. Χαράλαμπος Ταμβάκος, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αλέξης Σωτηρόπουλος, Μαρία Παππά, Ουρανία Αποστόλου,

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Δρ. Νικηφόρος Κλήμης, Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος

Γράφει: Δρ. Νικηφόρος Κλήμης, Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος Γράφει: Δρ. Νικηφόρος Κλήμης, Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος Η πρόκληση τοκετού αποτελεί μία προσπάθεια ενάρξεώς του σε περιπτώσεις που η συνέχιση της κύησης δεν είναι επιθυμητή για λόγους απειλούμενης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΔ2 ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΕΝΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΔ2 ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΕΝΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΗΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΔ2 ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΕΝΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Σ. Παπαδάτος 1,2, Σ. Ταλαγάνη 1, Α. Μπουρδάκης 2 1 Γ Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Παπαδόπουλος Παθολόγος Συνεργάτης Διαβητολογικού Ιατρείου Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας

Ι. Παπαδόπουλος Παθολόγος Συνεργάτης Διαβητολογικού Ιατρείου Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας Ι. Παπαδόπουλος Παθολόγος Συνεργάτης Διαβητολογικού Ιατρείου Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας 25.0 39.7 59% 10.4 19.7 88% 189 εκατομμύρια το 2003 324 εκατομ. Υπολογίζονται 2025 72% αύξηση 38.2 44.2

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου για την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (14 Νοεμβρίου 2018) Τι είναι ο Διαβήτης Φετινό Θέμα: «Ο διαβήτης αφορά κάθε οικογένεια» Ο διαβήτης είναι μια αυτοάνοση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 5 ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Η ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 5 ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 5 ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Παπαβαγγέλης Χρήστος Πρόεδρος Πανελληνίου Συλλόγου Νοσοκομειακών Διαιτολόγων MSc Clinical Nutrition Νοσοκομειακός

Διαβάστε περισσότερα

Ινσουλινοθεραπεία στην παιδική και εφηβική ηλικία

Ινσουλινοθεραπεία στην παιδική και εφηβική ηλικία Ινσουλινοθεραπεία στην παιδική και εφηβική ηλικία ΤΣΙΡΟΥKIΔΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ-ΠΑΙΔΟΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ ΠΑΙΔΟΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ 3 ΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΧΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΛΑΙΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ.

Η ΣΧΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΛΑΙΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ. Η ΣΧΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΛΑΙΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ. Σταματελάτου Mαρία¹, Τζιόμαλος Γεώργιος¹, Δασενάκη Μαρία¹, Κουτσοβασίλης Αναστάσιος². 1.Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης. Νέζη Ματίνα

Σακχαρώδης διαβήτης. Νέζη Ματίνα Σακχαρώδης διαβήτης Νέζη Ματίνα Ορισμός Είναι ένα μεταβολικό νόσημα με πολλαπλή αιτιολογία που χαρακτηρίζεται από: Χρόνια υπεργλυκαιμία Διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, των λιπιδίων και των πρωτεϊνών,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 1 ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ Δ. Κιόρτσης Ενδοκρινολόγος Αν. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων European SCOPE fellow 1η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ελληνική Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ηλίας I. Χιντιπάς, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Συνεργάτης ΓΑΙΑ

Γράφει: Ηλίας I. Χιντιπάς, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Συνεργάτης ΓΑΙΑ Γράφει: Ηλίας I. Χιντιπάς, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Συνεργάτης ΓΑΙΑ Η προεκλαμψία είναι μια σοβαρή διαταραχή που εμφανίζεται στην εγκυμοσύνη, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Η προγεννητική διάγνωση Ενδείξεις: -Προχωρημένη ηλικία μητέρας (πιο συχνό: σύνδρομο Down) -Προγενέστερο παιδί με de novo χρωμοσωμική ανωμαλία -Ύπαρξη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ Ιούλιος 2009 Το παρόν έγγραφο

Διαβάστε περισσότερα

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος του γλυκαιμικού δείκτη και γλυκαιμικού φορτίου στον έλεγχο του σωματικού βάρους και στην πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη.

Ο ρόλος του γλυκαιμικού δείκτη και γλυκαιμικού φορτίου στον έλεγχο του σωματικού βάρους και στην πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο ρόλος του γλυκαιμικού δείκτη και γλυκαιμικού φορτίου στον έλεγχο του σωματικού βάρους και στην πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ματθαίου Αναστασία Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Προϊσταμένη Τμήματος Κλινικής

Διαβάστε περισσότερα

Ιωάννα Χρανιώτη 1, Νικόλαος Κατζηλάκης 2, Δημήτριος Σαμωνάκης 2, Γρηγόριος Χλουβεράκης 1, Ιωάννης Μουζάς 1, 2, Ευτυχία Στειακάκη 1, 2

Ιωάννα Χρανιώτη 1, Νικόλαος Κατζηλάκης 2, Δημήτριος Σαμωνάκης 2, Γρηγόριος Χλουβεράκης 1, Ιωάννης Μουζάς 1, 2, Ευτυχία Στειακάκη 1, 2 Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση ήπατος σε παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες μετά από θεραπεία για οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία και λέμφωμα της παιδικής ηλικίας Ιωάννα Χρανιώτη 1, Νικόλαος Κατζηλάκης 2,

Διαβάστε περισσότερα

1. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ

1. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ 1. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ ΣΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ ΣΚΟΠΟΣ: Διαφύλαξη της υγείας της μητέρας Έγκαιρη διάγνωση της ενδομητρίου υποξίας ΚΑΡΔΙΟΤΟΚΟΓΡΑΦΗΜΑ (ΚΤΓ) Κατά την διάρκεια της κυήσεως οι γυναίκες πρέπει να ενημερώνονται

Διαβάστε περισσότερα