Οι δείκτεσ κειμενικισ ςυνοχισ ςτο γραπτό λόγο αλβανόφωνων μακθτών: κατακτώντασ τθ ςυνδετικότθτα ςτθν ελλθνικι ωσ Γ2.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Οι δείκτεσ κειμενικισ ςυνοχισ ςτο γραπτό λόγο αλβανόφωνων μακθτών: κατακτώντασ τθ ςυνδετικότθτα ςτθν ελλθνικι ωσ Γ2."

Transcript

1 Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Κεςςαλονίκθσ Φιλοςοφικι Σχολι Τμιμα Φιλολογίασ Τομζασ Γλωςςολογίασ Διπλωματικι Εργαςία Μεταπτυχιακοφ Ρρογράμματοσ Εφαρμοςμζνθσ Γλωςςολογίασ: Οι δείκτεσ κειμενικισ ςυνοχισ ςτο γραπτό λόγο αλβανόφωνων μακθτών: κατακτώντασ τθ ςυνδετικότθτα ςτθν ελλθνικι ωσ Γ2. Φρειδερίκθ Τςιαμοφρθ Επιβλζπουςα κακθγιτρια: Δζςποινα Ραπαδοποφλου Κεςςαλονίκθ 2014

2 Σριμελισ επιτροπι Επιβλζπουςα: Δζςποινα Ραπαδοποφλου Μζλθ: Αλζξανδροσ Τάντοσ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ 1

3 Αφιερωμζνθ ςτθ Δζςποινα, ςτθ Σοφία, ςτθ Βαΐα. 2

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ειςαγωγι 4 2. Κειμενικοί Δείκτεσ (ΚΔ) Οριςμοί και κεωρθτικζσ αναλφςεισ ΚΔ και κειμενικι πολυπλοκότθτα Θεωρθτικό πλαίςιο τθσ παροφςασ ζρευνασ Ζρευνεσ ςτθ Γ Κειμενικι πολυπλοκότθτα, ςυνοχι και ςυνεκτικότθτα Κειμενικοί Δείκτεσ Μεκοδολογία υμμετζχοντεσ Τλικό Διαδικαςία Κωδικοποίθςθ δεδομζνων Ερευνθτικά ερωτιματα Αποτελζςματα Μθ Φυςικοί Ομιλθτζσ Αφιγθςθ ιςτορίασ Ημερολόγιο/Γράμμα υγκεντρωτικά Φυςικοί Ομιλθτζσ Αφιγθςθ ιςτορίασ Ημερολόγιο/Γράμμα υγκεντρωτικά φγκριςθ ςυγκεντρωτικϊν αποτελεςμάτων ΜΦΟ και ΦΟ υηιτθςθ - ςυμπεράςματα - προτάςεισ 81 Βιβλιογραφία 97 Παράρτθμα Περίλθψθ Abstract 3

5 1. Ειςαγωγι Θ ςυνοχι ςτο λόγο δφςκολα μπορεί να προςδιοριςτεί και να μετρθκεί με ακρίβεια. Είναι, ω- ςτόςο, το φαινόμενο που όπωσ κα δοφμε και παρακάτω ζχει τθ δφναμθ να ξεχωρίηει ζνα κείμενο από ζνα μθ-κείμενο. Θ κειμενικι ςυνοχι είναι κάτι πζρα και από τθν κατανόθςθ, είναι αυτό που κάνει τα λόγια μασ «να βγάηουν νόθμα» to make sense, που λζνε και οι Άγγλοι. Ζτςι, οι προτάςεισ ςτο παράδειγμα: (1.i) Η Μαρία ζφυγε. Ο Γιάννθσ αρρϊςτθςε. είναι κατανοθτζσ, αλλά δεν ζχουν ςυνοχι μεταξφ τουσ. Στο παράδειγμα όμωσ: (1.ii) Η Μαρία ζφυγε. Άρα, ο Γιάννθσ αρρϊςτθςε. το Άρα αναδεικνφει τθ ςχζςθ προκείμενθσ-ςυμπεράςματοσ που υπάρχει μεταξφ των δφο προτάςεων. Με τον τρόπο αυτό, οργανϊνεται καλφτερα θ ςκζψθ του πομποφ και βοθκιζται ο α- ποδζκτθσ ςτθν ερμθνεία του μθνφματοσ, ιδίωσ ςτθν περίπτωςθ που αγνοεί τισ ιδιαίτερεσ ςυνκικεσ τθσ περίςταςθσ. Θ γνωςιακι και θ επικοινωνιακι, λοιπόν, υποκζτουμε ότι είναι οι δυο όψεισ τθσ ςυνοχισ και οι μορφζσ τθσ ποικίλεσ. Εμείσ κα αςχολθκοφμε με τθ ςυνδετικότθτα και, ειδικότερα, με τουσ κειμενικοφσ δείκτεσ (ΚΔ), οι οποίοι αποτελοφν ζνα αρκετά ανεξερεφνθτο πεδίο. Οι ΚΔ μπορεί να προζρχονται από διαφορετικζσ γραμματικζσ κατθγορίεσ (μόρια, επιρριματα, ςφνδεςμοι, φράςεισ) και παράλλθλα να διαδραματίηουν διαφορετικοφσ ρόλουσ. Είναι δυνατό να ςυναντιςουμε, για παράδειγμα, ζναν ςφνδεςμο που λειτουργεί και ωσ ΚΔ, χωρίσ να είναι πάντα ευδιάκριτθ θ διαφορά: (2.i) Η Μαρία είναι ευχάριςτθ αλλά αναξιόπιςτθ. (ςφνδεςμοσ) (2.ii) Στο είπα ότι θ Μαρία είναι αναξιόπιςτθ. Αλλά να μου φερκεί τόςο άςχθμα (ΚΔ που ειςάγει μια δυςάρεςτθ ζκπλθξθ) Και φυςικά μποροφμε να εντοπίςουμε ζναν ΚΔ με δυο ι και περιςςότερεσ λειτουργίεσ, όπωσ ςτο παράδειγμα: 4

6 (3.i) Ριρε το πτυχίο τθσ, ζκανε και τθν πρακτικι τθσ. Ήρκε θ ϊρα, λοιπόν, να βρει και μια δουλειά. (ΚΔ που δθλϊνει το ςυμπζραςμα) (3.ii) Λοιπόν Σιμερα κα περάςουμε ςτο κεφάλαιο τθσ Γαλλικισ Επανάςταςθσ. (ΚΔ που ειςάγει ςτο λόγο, λειτουργεί και ωσ γζμιςμα/τακτικι κακυςτζρθςθσ) Από τισ παραπάνω περιπτϊςεισ, γίνεται ςαφισ ο κειμενικόσ ρόλοσ των ΚΔ, θ αρμοδιότθτά τουσ δθλαδι να αποςαφθνίηουν τα μθνφματα, ενϊ κα λζγαμε πωσ το πραγματολογικό τουσ φορτίο είναι εκείνο που, ενδεχομζνωσ, ευκφνεται για τθ διαρκι εξζλιξι τουσ ςτο χρόνο. Ρζρα από τθν «ιδιόρρυκμθ προςωπικότθτά» τουσ, το ερευνθτικό ενδιαφζρον γφρω από τουσ ΚΔ αυξάνεται όταν ςυνδυάηεται με τθν κατάκτθςθ τθσ Γ2, και μάλιςτα τθσ ελλθνικισ. Ππωσ μαρτυροφν και τα αποτελζςματα των κατατακτιριων τεςτ «Ασ μιλιςουμε Ελλθνικά» (βλζπε υποενότθτα 4.1), οι επιδόςεισ των αλβανόφωνων μακθτϊν του δείγματόσ μασ ςτθν παραγωγι γραπτοφ λόγου ιταν χαμθλότερεσ απ ό,τι ςτισ υπόλοιπεσ δεξιότθτεσ (κατανόθςθ προφορικοφ λόγου, κατανόθςθ γραπτοφ λόγου, γραμματικι). Με μια πρϊτθ ματιά ςτα κείμενα των μακθτϊν (βλζπε Ραράρτθμα) δίνεται θ αίςκθςθ ότι υςτεροφν ωσ προσ τθ ςυνοχι. Εφκολα μπορεί κανείσ να παρατθριςει κείμενα χωρίσ ΚΔ, με ςτοιχειϊδθ χριςθ ΚΔ, με καταχρθςτικι παρουςία ΚΔ, με ακατάλλθλθ ζωσ και λανκαςμζνθ χριςθ ΚΔ, με ΚΔ αμφιλεγόμενων λειτουργιϊν, με ςυνδετικά ςτοιχεία αμφιλεγόμενα ωσ προσ τθν κατάταξι τουσ. Κφριοσ ςτόχοσ του παρόντοσ εγχειριματοσ είναι να διερευνιςει με απτά επιςτθμονικά ςτοιχεία τα διακζςιμα δεδομζνα και να ελζγξει αν υπάρχουν αποκλίςεισ και ςυγκλίςεισ ςτθν κατάκτθςθ των ελλθνικϊν ΚΔ από τουσ αλβανόφωνουσ μακθτζσ και από τουσ μακθτζσ τθσ ο- μάδασ ελζγχου. Σιωπθλι φιλοδοξία τθσ εργαςίασ είναι να αποτελζςει τθν αρχι μιασ πιο ολοκλθρωμζνθσ ερευνθτικισ προςπάκειασ, κατά τθν οποία κα ςυνεξεταςτοφν όλεσ οι πθγζσ τθσ κειμενικισ ςυνοχισ (αναφορά, υποκατάςταςθ, ζλλειψθ, λεξικι ςυνοχι, ςυνδετικότθτα) (βλζπε υποενότθτα 2.1), αλλά και θ ενδεχόμενθ παρεμβολι τθσ Γ1, προςπάκεια θ οποία κα καταλιγει ςε μια πλιρθ και εςτιαςμζνθ διδακτικι πρόταςθ. Στο δεφτερο κεφάλαιο που ακολουκεί τθν ειςαγωγι, ο αναγνϊςτθσ μπορεί να περιθγθκεί ςτουσ οριςμοφσ ςχετικά με τθ φφςθ των ΚΔ, επίςθσ ςτισ επιμζρουσ κεωρθτικζσ αναλφςεισ και τισ ςχετικζσ ζρευνεσ, ςτθ ςχζςθ των ΚΔ με τθν πολυπλοκότθτα των κειμζνων, αλλά και ςτο κεωρθτικό πλαίςιο που υιοκετικθκε για τθν ανάλυςθ των δεδομζνων. Στο τρίτο κεφάλαιο ςταχυολογοφνται οι αντίςτοιχεσ ερευνθτικζσ προςπάκειεσ από τθ 5

7 διεκνι επιςτθμονικι κοινότθτα ςχετικά με τθν κατάκτθςθ τθσ Γ2. Οι ζρευνεσ χωρίηονται ςε ε- κείνεσ με κζμα τθν κειμενικι πολυπλοκότθτα, ςυνοχι και ςυνεκτικότθτα και ςε εκείνεσ με κζμα ειδικά τουσ ΚΔ. Το επόμενο κεφάλαιο περιλαμβάνει τθ μεκοδολογία που ακολουκικθκε κατά τθ διεξαγωγι τθσ ζρευνασ. Συγκεκριμζνα, αναφζρονται ςτοιχεία για τουσ ςυμμετζχοντεσ, για το υλικό που χρθςιμοποιικθκε και για τθ διαδικαςία ςυλλογισ του. Ακόμθ, παρουςιάηεται θ κωδικοποίθςθ των δεδομζνων και τα ερευνθτικά ερωτιματα ςτα οποία καλοφμαςτε να απαντιςουμε μζςω τθσ επεξεργαςίασ των δεδομζνων. Στο πζμπτο κεφάλαιο παρατίκενται τα αποτελζςματα τθσ ανάλυςθσ, που αποτελοφν και το κυρίωσ μζροσ τθσ εργαςίασ. Θ διάρκρωςι του αποτελείται από ζνα τμιμα για τουσ φυςικοφσ ομιλθτζσ (ΦΟ) και ζνα τμιμα για τουσ μθ φυςικοφσ ομιλθτζσ (ΜΦΟ). Για κάκε ομάδα, παρατίκενται δεδομζνα από τθν ανάλυςθ των κειμενικϊν ειδϊν i) αφιγθςθ ιςτορίασ, ii) θμερολόγιο/γράμμα (βλζπε υποενότθτα 4.2), κακϊσ και ςυγκεντρωτικά αποτελζςματα από όλεσ τισ γραπτζσ παραγωγζσ. Στο τζλοσ, υπάρχει ζνα τμιμα ςφγκριςθσ των ςυγκεντρωτικϊν αποτελεςμάτων από τισ δφο ομάδεσ και τα αποτελζςματα των ςυςχετίςεων των μεταβλθτϊν που εξετάςτθκαν. Το τελευταίο κεφάλαιο επιχειρεί να ςυνοψίςει τα ςθμαντικότερα ευριματα τθσ ζρευνασ ςε ςχζςθ με τα ερευνθτικά ερωτιματα που τζκθκαν, να αποτολμιςει τθν ερμθνεία τουσ και, τζλοσ, να προτείνει ενδεικτικζσ δραςτθριότθτεσ για τθ διδαςκαλία τθσ κειμενικισ ςυνοχισ και των ΚΔ. Τζλοσ, παρατίκεται θ ςχετικι βιβλιογραφία θ οποία υποςτιριξε τθν παροφςα προςπάκεια, κακϊσ και το παράρτθμα με το ςφνολο των κειμζνων που μελετικθκαν. 6

8 2. Κειμενικοί Δείκτεσ (ΚΔ) Στόχοσ του κεφαλαίου που ακολουκεί είναι θ παρουςίαςθ τθσ κεωρθτικισ παράδοςθσ και του επιςτθμονικοφ προβλθματιςμοφ που πυροδότθςε θ μελζτθ των ΚΔ. Το πρϊτο μζροσ αποτελείται από μια ςειρά οριςμϊν και κεωρθτικϊν αναλφςεων γφρω από τουσ ΚΔ, αλλά και γενικότερα, γφρω από τα φαινόμενα τθσ ςυνοχισ και τθσ ςυνεκτικότθτασ. Στο δεφτερο μζροσ, επιχειρείται μια ενδεικτικι ςυςχζτιςθ των ΚΔ με τθ ςυνκετότθτα των κειμζνων και, τζλοσ, παρουςιάηονται οι βαςικζσ κεωρθτικζσ παραδοχζσ που κα υιοκετιςουμε ςτο κυρίωσ μζροσ τθσ ζρευνασ Οριςμοί και κεωρθτικζσ αναλφςεισ Κακοριςτικά ςτθν οριοκζτθςθ τθσ δυςδιάκριτθσ κατθγορίασ των ΚΔ υπιρξαν τα κλαςςικά ςυγγράμματα Cohesion in English των M.A.K. Halliday & Ruqaiya Hasan (1976) και Discourse Markers τθσ Deborah Schiffrin (1987) 1. Μια ματιά ςτθ ςχετικι ερευνθτικι παραγωγι παγκοςμίωσ αρκεί για να αντιλθφκεί κανείσ ότι τα ζργα αυτά αποτελοφν ορόςθμο για όποιον καταπιάνεται με το κζμα αυτό. Ζνα πρόπλαςμα για τον οριςμό των ΚΔ αποτελεί θ κατθγορία των ςυνδετικϊν ςτοιχείων (conjunctive elements) των Halliday & Hasan (1976). Αναφζρουν ςχετικά με αυτιν τα εξισ: «Τα ςυνδετικά ςτοιχεία δεν είναι ςυνοχικά 2 από μόνα τουσ αλλά ζμμεςα, χάρθ ςτισ ιδιαίτερεσ ςθμαςίεσ τουσ δεν είναι πρωτίςτωσ μθχανιςμοί πλοιγθςθσ ςε προθγοφμενα (ι επόμενα) τμιματα του κειμζνου, αλλά εκφράηουν οριςμζνεσ ςθμαςίεσ που προχποκζτουν τθν φπαρξθ άλλων ςυςτατικϊν ςτο λόγο.» (1976: 226) 3. Στο παραπάνω απόςπαςμα, μπορεί κανείσ να διακρίνει τθν απόδοςθ μιασ ςθμαςιολογικισ διάςταςθσ ςτα ςυνδετικά ςτοιχεία, αλλά και μια διαχωριςτικι γραμμι από τισ υπόλοιπεσ ςχζςεισ ςυνοχισ (αναφορά, υποκατάςταςθ, ζλλειψθ, λεξικι ςυνοχι) (ό.π. ςελ. 6), οι οποίεσ παραπζμπουν από ζνα ςτοιχείο ςε ζνα άλλο. Τον δρόμο για μια πιο πραγματολογικι ςφλλθψθ τθσ κατθγορίασ αυτισ ανοίγει δειλά-δειλά θ προςπάκεια διεφρυνςισ τθσ με μια ομάδα ςτοιχείων τθσ αγγλικισ γλϊςςασ 4, που οι ςυγγραφείσ αποκαλοφν ςυνεχιςτζσ (continuatives). Τα ςτοιχεία αυτά δεν κατατάςςονται ςτισ υποκατθγορίεσ τθσ προςκικθσ, τθσ αντίκεςθσ, του χρόνου και τθσ αιτίασ, ςτισ οποίεσ διακρίνονται τα κλαςςικά ςυνδετικά ςτοιχεία, αλλά τουσ αποδίδεται ζνασ ρόλοσ ανάδειξθσ λεπτϊν και ςφνκετων ςχζςεων 1 Στθν εργαςία χρθςιμοποιείται θ ζκδοςθ του Χρθςιμοποιϊ το επίκετο ςυνοχικόσ (<ςυνοχι) για να αποφευχκεί θ ςφγχυςθ με το ςυνεκτικόσ (<ςυνεκτικότθτα). 3 Πλεσ οι μεταφράςεισ των αποςπαςμάτων είναι δικζσ μου. 4 now (= τϊρα), of course (= βζβαια, φυςικά), well (λοιπόν), anyway (λοιπόν, τελοςπάντων), surely (= βζβαια), after all (= μετά από όλα αυτά, παρ όλα αυτά) 7

9 κατά τθ διαδικαςία τθσ επικοινωνίασ. Δεν εντάςςονται ςε μία γραμματικι κατθγορία και ζχουν διακριτι επιτόνιςθ από το κείμενο που τουσ πλαιςιϊνει. Στο ζδαφοσ αυτό γονιμοποιείται ο οριςμόσ τθσ Schiffrin για τουσ κειμενικοφσ δείκτεσ (discourse markers) ωσ «διαδοχικά εξαρτθμζνα ςτοιχεία που πλαιςιϊνουν ενότθτεσ λόγου» (1988: 31). Σε αντίκεςθ με τουσ Halliday & Hasan, θ ίδια ςυλλαμβάνει τουσ ΚΔ μζςα από μια μινιμαλιςτικι αντίλθψθ ςχετικά με τθν αναφορικι τουσ ςθμαςία, προκρίνοντασ το ρόλο που διαδραματίηουν οι πραγματολογικζσ αρχζσ ςτα εκάςτοτε ςυμφραηόμενα τθσ χριςθσ. Με αυτι τθν παραδοχι ορίηει πζντε επίπεδα λόγου (planes of talk) ςτα οποία λειτουργοφν οι ΚΔ, τθν πλθροφοριακι κατάςταςθ (information state), το πλαίςιο ςυμμετοχισ (participation framework), τθν αναπαραςτατικι δομι (ideational structure), τθ δομι δραςτθριότθτασ (action structure) και τθ δομι εναλλαγισ (exchange structure). Ανάλογα, λοιπόν, με το επίπεδο ι τα επίπεδα λόγου ςτα οποία λειτουργεί ο ΚΔ, επιλζγει μία από τισ διακζςιμεσ κοινωνικζσ ι εκφραςτικζσ ςθμαςίεσ και τθν εκκζτει. Κα λζγαμε ότι για τθ Schiffrin οι ΚΔ δίνουν οδθγίεσ για τθν ερμθνεία των ενοτιτων του λόγου που πλαιςιϊνουν και γι' αυτό ζχουν πρωτίςτωσ πραγματολογικι υπόςταςθ, αναδεικνφουν δθλαδι «πτυχζσ και όψεισ τθσ επικοινωνίασ, π.χ. προκζςεισ και ςτόχουσ των ςυνομιλοφντων ατόμων, μεταξφ τουσ ςχζςεισ, γνϊςεισ και υποκζςεισ τουσ για τον κόςμο, και ιδιαίτερα αυτά που κεωροφν ότι είναι αμοιβαία γνωςτά» 5. Μετά τισ απαραίτθτεσ διευκρινίςεισ για τθ φφςθ τουσ, επιχειρεί τον προςδιοριςμό τεςςάρων κριτθρίων τα οποία πρζπει να πλθρεί μια ζκφραςθ για να ενταχκεί ςτθν κατθγορία των ΚΔ: «-να αποςπάται ςυντακτικά από μια πρόταςθ -να χρθςιμοποιείται, ςυνικωσ, ςτθν αρχικι κζςθ ενόσ εκφωνιματοσ -να ζχει ζνα εφροσ επιτονικϊν ςχθμάτων -να μπορεί να λειτουργεί ςε τοπικό και γενικό επίπεδο λόγου, αλλά και ςτα παραπάνω επίπεδα που αναφζραμε, γεγονόσ που ςθμαίνει ότι ι δεν πρζπει να ζχουν κακόλου ςθμαςία ι αυτι να είναι αςαφισ ι ανακλαςτικι 6 (τθσ γλϊςςασ ι του ομιλθτι).» (1988: 328). Ασ δοφμε όμωσ εκτενζςτερα το κεωρθτικό πλαίςιο ςτο οποίο εντάςςονται οι προθγοφμενεσ παρατθριςεισ. Ξεκινϊντασ από το ζργο των Halliday & Hasan (1976), παρατθροφμε πωσ βαςικι είναι θ Ο όροσ ανακλαςτικόσ αναφζρεται ςτθν «ικανότθτα των φυςικϊν γλωςςϊν να γυρίηουν πίςω ςτον εαυτό τουσ: να αναφζρονται ς' αυτόν και να τον περιγράφουν» (Αρχάκθσ, 1996: 153). 8

10 ζννοια τθσ ςυνοχισ (cohesion), τθν οποία ορίηουν ωσ «οι ςθμαςιολογικζσ ςχζςεισ που υπάρχουν ςε ζνα κείμενο και το ορίηουν ωσ κείμενο. Η ςυνοχι εμφανίηεται όταν θ ερμθνεία ενόσ ςτοιχείου ςτο λόγο εξαρτάται από τθν ερμθνεία κάποιου άλλου ςτοιχείου.» (1976: 4). Θ κειμενικότθτα (texture), θ ιδιότθτα δθλαδι των κειμζνων, αποτελεί μια ςθμαςιολογικι κατθγορία που οφείλει τθν φπαρξι τθσ ςτθ ςυνοχι. Οι ςχζςεισ ςυνοχισ είναι θ αναφορά (reference), θ υποκατάςταςθ (substitution), θ ζλλειψθ (ellipsis), θ ςυνδετικότθτα (conjunction) και θ λεξικι ςυνοχι (lexical cohesion), ενϊ πραγματϊνονται μζςω των ςυνοχικϊν δεςμϊν (cohesive ties), που αποτελοφν ηεφγθ ςυνοχικά ςυςχετιηόμενων αντικειμζνων. Από αυτζσ, τισ τρεισ πρϊτεσ (αναφορά, υποκατάςταςθ, ζλλειψθ) τισ εντάςςουν ςτθ γραμματικι ςυνοχι, ενϊ τθ ςυνδετικότθτα ςε μια ενδιάμεςθ κατθγορία μεταξφ γραμματικισ και λεξικισ ςυνοχισ, διευκρινίηοντασ πωσ πρόκειται για μια διάκριςθ που είναι κζμα βακμοφ. Ζνα ςθμαντικό ηιτθμα που κίγεται ςτο ςφγγραμμα των Halliday & Hasan είναι θ ςχζςθ ςυνοχισ και δομισ. Οι ςυγγραφείσ παρατθροφν ότι εντόσ των ορίων τθσ πρόταςθσ, υφίςταται θ κειμενικότθτα χάρθ ςτθ ςυνοχικι δφναμθ τθσ γραμματικισ δομισ. Θ ςυνοχι, ωςτόςο, είναι μια ςθμαςιολογικι ςχζςθ που μπορεί να υπάρχει μεταξφ δομικά ςυςχετιηόμενων ςτοιχείων αλλά και όχι. Μάλιςτα, όπωσ εφςτοχα υπογραμμίηεται, θ υπερ-προταςιακι ςυνοχι είναι αυτι με το μεγαλφτερο ενδιαφζρον, κακϊσ ςε αυτό το επίπεδο, οι ςυνοχικοί δεςμοί αποτελοφν τθ μοναδικι αλλά και τθ μεταβλθτι πθγι κειμενικότθτασ, θ οποία διακρίνει το ζνα κείμενο από το άλλο. Στα πικανά πεδία εφαρμογισ των ςχζςεων ςυνοχισ αρικμοφν τισ εξισ περιπτϊςεισ: το προχποτικζμενο ςτοιχείο να είναι ςε προθγοφμενθ πρόταςθ ι παράγραφο, ι κάπου νωρίτερα ςτο κείμενο, δθλαδι αναφορά (anaphora), ςε επόμενθ πρόταςθ ι παράγραφο, δθλαδι καταφορά (kataphora) ι να μθ βρίςκεται κακόλου ςτο κείμενο, δθλαδι εξωφορά (exophora). H εξωφορά ςθμειϊνεται από άλλουσ ςυγγραφείσ (Schiffrin, 1988: 21 Cook, 1989: 4, 9) με τον όρο ςυνεκτικότθτα (coherence) και αναφζρεται ςτθ ςυνειςφορά των γνϊςεϊν μασ για τον κόςμο, και ειδικότερα για τθν περίςταςθ, ωσ ςυςτατικό τθσ κειμενικότθτασ. Ρερνϊντασ ςτθν κατθγορία που εμπίπτει ειδικότερα ςτο κζμα τθσ ςυγκεκριμζνθσ εργαςίασ, ςτθ ςυνδετικότθτα, κα αναλφςουμε τα χαρακτθριςτικά και τισ υποκατθγορίεσ τθσ ςε ςχζςθ και με τθν αξιοποίθςι τουσ ςτθν ανάγνωςθ των δεδομζνων. Με τθν απαραίτθτθ ςφςταςθ ότι οι ςυνδετικζσ ςχζςεισ δεν είναι λογικζσ αλλά κειμενικζσ, οι Halliday & Hasan καταρτίηουν ζναν πίνακα (1976: 242-3) με δυο βαςικζσ κατθγορίεσ, τισ εξωτερικζσ ςχζςεισ (external relations), που ςυνδζουν γεγονότα με όρουσ εμπειρικισ (experiential) και αναπαραςτατικισ (interpersonal) λειτουργίασ τθσ γλϊςςασ, όπου ο ομιλθτισ είναι απλόσ παρατθρθτισ τθσ πραγματικότθτασ και τισ εςωτερικζσ ςχζςεισ (internal relations), που ςυνδζουν γλωςςικά γε- 9

11 γονότα με όρουσ διαπροςωπικθσ (interpersonal) λειτουργίασ τθσ γλϊςςασ, όπου δθλϊνεται θ παρζμβαςθ του ομιλθτι ςτα πράγματα (Αρχάκθσ, 1996: 19). Στισ κατθγορίεσ αυτζσ εντάςςεται θ ειδικότερθ κατθγοριοποίθςθ ςε ςχζςεισ προςκικθσ (additive), αντίκεςθσ (adverstive), αιτίασ (causal) και χρόνου (temporal), με λεπτότερεσ υποκατθγορίεσ οι οποίεσ υιοκετικθκαν για τθν ταξινόμθςθ των ΚΔ που εντοπίςτθκαν ςτο διακζςιμο δείγμα κειμζνων (βλζπε Ρίνακεσ 4.1 και 4.2). Θ παρουςίαςθ των ςυνδετικϊν ολοκλθρϊνεται με τθν ψθλάφιςθ τθσ κατθγορίασ των ςυνεχιςτϊν (continuatives), όπωσ ιδθ ζχει αναφερκεί. Συνεχίηοντασ, παρακζτω τα βαςικά ςθμεία του ζργου τθσ Schiffrin (1988), θ οποία αναλφει τουσ ΚΔ oh, well (= λοιπόν), and (= και), but (= αλλά), or (= ι), so (= ζτςι, επομζνωσ), because (= επειδι), now (= τϊρα), then (τότε), y' know (= ξζρεισ), I mean (= εννοϊ) τθσ αγγλικισ γλϊςςασ ςτα γειτνιαςτικά ηεφγθ (adjacency pairs) προφορικϊν διαλόγων. Με τθν ανάλυςθ των ςτοιχείων αυτϊν, μασ προςφζρει ζνα πλοφςιο δείγμα τθσ εφαρμογισ του μοντζλου των επιπζδων λόγου, τα οποία ορίηονται ωσ εξισ: - πλθροφοριακι κατάςταςθ: ςχετίηεται με τθ βεβαιότθτα (certainty) και τθ ςθμαντικότθτα (salience) των γνϊςεων και των μετα-γνϊςεων που διζπουν τθν επικοινωνία, - πλαίςιο ςυμμετοχισ: ςυγκροτείται από το ςυνδυαςμό των ρόλων ςυμμετοχισ (participation status), των ςυνομιλθτϊν και των κανονικοτιτων (norms) που κακορίηουν τθν κατάλλθλθ ςυμπεριφορά για κάκε ζναν από τουσ ρόλουσ αυτοφσ, - αναπαραςτατικι δομι: με βαςικι μονάδα το προταςιακό περιεχόμενο (proposition), - δομι δραςτθριότθτασ: ςχετίηεται με τισ κανονικότθτεσ διαδοχισ των γλωςςικϊν πράξεων, - δομι εναλλαγισ: αφορά τισ κανονικότθτεσ διαδοχισ των ςυνειςφορϊν (turns), με βαςικι μονάδα το γειτνιαςτικό ηεφγοσ (Αρχάκθσ, 1996: 28-33). Σφμφωνα με τθν ίδια, ζνασ ΚΔ μπορεί να λειτουργεί ςε περιςςότερα από ζνα επίπεδα, αλλά ζνα από αυτά ζχει τον πρωτεφοντα ρόλο. Ο ΚΔ, λόγω ακριβϊσ τθσ δεικτικισ του λειτουργίασ, εντοπίηει τα επίπεδα και δίνει τισ ςυντεταγμζνεσ τθσ ςυμμετοχισ (participation coordinates), ανάλογα αν εςτιάηει ςτον ομιλθτι ι ςτον ακροατι, και τισ ςυμφραςτικζσ ςυντεταγμζνεσ (contextual coordinates), ανάλογα αν προςανατολίηεται ςε προθγοφμενο ι επόμενο τμιμα του λόγου. Με τον τρόπο αυτό ςυμβάλλει ςτθν ενςωμάτωςθ (integration) του λόγου που πλαιςιϊνει και ςτθν ευρφτερθ ςυνεκτικότθτα του κειμζνου. Με βάςθ τισ διακρίςεισ που ειςιγαγε, θ ςυγγραφζασ χαρακτθρίηει τουσ ΚΔ που μελετά ςφμφωνα με το επίπεδο ςτο οποίο κεωρεί ότι λειτουργοφν πρωτίςτωσ: - oh: Δείκτθσ τθσ διαχείριςθσ τθσ πλθροφορίασ (πλθροφοριακι κατάςταςθ) - well: Δείκτθσ τθσ απόκριςθσ (πλαίςιο ςυμμετοχισ) 10

12 - and, but, or: Συνδετικά του λόγου (αναπαραςτατικι δομι) - so και because: Δείκτεσ τθσ αιτίασ και του αποτελζςματοσ (αναπαραςτατικι δομι) - now και then: Χρονικά επιρριματα (αναπαραςτατικι δομι) - y' know: Δείκτθσ τθσ πλθροφόρθςθσ (πλθροφοριακι κατάςταςθ) - I mean: Δείκτθσ τθσ ςυμετοχισ (πλαίςιο ςυμμετοχισ) Στθ ςυνζχεια, παρακζτω μια ολοκλθρωμζνθ παρουςίαςθ των επιπζδων λόγου ςτα ο- ποία λειτουργοφν (Ρίνακασ 2.1) και των ςυμφραςτικϊν ςυντεταγμζνων που ορίηουν (Ρίνακασ 2.2). Ρίνακασ 2.1. Επίπεδα λόγου ςτα οποία λειτουργοφν οι δείκτεσ 7 (Schiffrin, 1988: 316) 7 Ο αςτερίςκοσ δθλϊνει το πρωτεφον επίπεδο. 11

13 Ρίνακασ 2.2. Οι δείκτεσ ωσ ςυμφραςτικζσ ςυντεταγμζνεσ (Schiffrin, 1988: 324) Σε μια ιδθ ςτζρεα κεωρθτικι βάςθ, οι Beaugrande & Dressler (1981) (βλζπε και Renkema, 1993: Αρχάκθσ, 2011: 57-63) διατφπωςαν τα επτά κριτιρια τθσ κειμενικότθτασ, τα «εργαλεία» δθλαδι ςυνειδθτοποίθςθσ του τρόπου οργάνωςθσ, ςφςταςθσ και κατανόθςθσ ενόσ κειμζνου, που είναι τα εξισ: - Συνοχι (cohesion), με όρουσ των Halliday & Hasan, π.χ.: (1) Ο Γιάννθσ τρζχει πολφ γριγορα, αλλά ο Γιϊργοσ δεν μπορεί να κάνει το ίδιο, γιατί ζςπαςε το πόδι του. Στο παράδειγμα αυτό, θ ερμθνεία του αλλά ςτθ δεφτερθ πρόταςθ εξαρτάται από τθν ερμθνεία τθσ πρόταςθσ που προθγείται του αλλά. Το ίδιο ιςχφει και για το γιατί. - Ρλθροφορικότθτα (performativity), θ οποία ςχετίηεται με τθν ιςορροπία των ιδθ γνωςτϊν και των καινοφργιων πλθροφοριϊν που παρζχονται. - Συνεκτικότθτα (coherence), θ κειμενικι δθλαδι ςχζςθ που επιτυγχάνεται βάςει τθσ εξωκειμενικισ γνϊςθσ του αποδζκτθ, π.χ.: 12

14 (2) Τα δίχτυα ξετινάχτθκαν από το κεραυνοβόλο ςουτ. Ο διαιτθτισ ςφφριξε και υπζδειξε οφςάιντ. Ζνασ αναςτεναγμόσ ανακοφφιςθσ ξζφυγε από τα χείλθ του τερματοφφλακα. Στο παράδειγμα (2) (Βακιρτηι, 1998: 10), δεν υπάρχουν ςυνοχικζσ ςχζςεισ ςαν και τισ παραπάνω. Δεν υπάρχουν δθλαδι δείκτεσ που να αναδεικνφουν τθν εναντίωςθ τθσ πρϊτθσ πρόταςθσ με τθ δεφτερθ περίοδο ι τθ ςχζςθ αιτίασ-αποτελζςματοσ που διζπει τθ δεφτερθ περίοδο με τθν τελευταία πρόταςθ. Ακόμθ, δεν υπάρχει ιςορροπία παλαιάσ και νζασ γνϊςθσ, κακϊσ όλεσ οι πλθροφορίεσ είναι καινοφργιεσ. Ραρόλα αυτά, το κείμενο κακίςταται απολφτωσ ςυνεκτικό λόγω των γνϊςεων του αποδζκτθ για τον τρόπο διεξαγωγισ ενόσ ποδοςφαιρικοφ αγϊνα. - Διακειμενικότθτα (intertextuality), που βαςίηεται ςτθ ςφλλθψθ τθσ ιδζασ ότι τα κείμενα παράγονται και κατανοοφνται χάρθ ςτθ γνϊςθ για άλλα ομοειδι τουσ κείμενα, ςτθ γνϊςθ δθλαδι των κειμενικϊν ειδϊν. - Ρροκετικότθτα (intentionality), που αφορά τθ ςυνειδθτι πρόκεςθ επίτευξθσ ςυγκεκριμζνων ςτόχων από πλευράσ του πομποφ. Στο ακόλουκο παράδειγμα που παρακζτει ο Renkema (1993: 32), ζνα φαινομενικά μθ-κείμενο μπορεί κάλλιςτα να κεωρθκεί κείμενο λόγω επιδιϊξεων όπωσ θ ςάτιρα των παραδοςιακϊν ποιθτικϊν ςυμβάςεων. (3) Ota Ota ota ota Boo Ota Ota Ota ota ota boo Oo Oo Oo Oo ota ota ota - Ρεριςταςιακότθτα (situationality), που χαρακτθρίηει τθν καταλλθλότθτα ενόσ κειμζνου ςε ςυνάρτθςθ με μια περίςταςθ επικοινωνίασ, κατθγορία που μάλλον εξειδικεφει τθν ζννοια τθσ ςυνεκτικότθτασ. - Αποδεκτότθτα (acceptability), θ οποία κρίνει τθν ικανότθτα των αποδεκτϊν ενόσ κειμζνου να αναγνωρίςουν ζναν ι παραπάνω από τουσ παράγοντεσ που ςυνιςτοφν ζνα κείμενο. Τθ κζςθ τουσ ςτθν παραπάνω κατθγοριοποίθςθ ζρχονται να βρουν οι ΚΔ ςτο ζργο του 13

15 Αρχάκθ (2011: 73-75), με τθν «επωνυμία» κειμενικοί δείκτεσ ςφηευξθσ (conjunctinon). Ριο ςυγκεκριμζνα, ο ςυγγραφζασ τουσ ςυγκαταλζγει τισ ςχζςεισ που ορίηουν ςτισ ςυνοχικζσ ςχζςεισ μεταξφ μθνυμάτων, διακρίνοντάσ τεσ από τισ υπόλοιπεσ τζςςερισ κατθγορίεσ ςυνοχισ (ό.π. ςελ.4) που ςυνάπτονται από μεμονωμζνα ςτοιχεία. Στισ κλαςςικζσ κατθγορίεσ των Halliday & Hasan, προςκετικι, αντικετικι, αιτιακι ι εξθγθτικι και χρονικι, προςκζτει τθ ςυμπεραςματικι και τθν ανακλαςτικι 8. Ραράλλθλα με τθν παράδοςθ των κειμενικϊν αυτϊν κεωριϊν, θ κεωρία τθσ ςυνάφειασ (relevance theory) των Sperber & Wilson (1995) (βλζπε και Αρχάκθσ, 1996: 61-80) επιδιϊκει να αφιςει το δικό τθσ ςτίγμα. Θ κζαςι τθσ ζχει γνωςιακό (cognitive) υπόβακρο και εςτιάηει ςτισ προςδοκίεσ που δθμιουργεί μια περίςταςθ επικοινωνίασ λόγω των γνϊςεων που ζχει για αυτι ο αποδζκτθσ των εκφωνθμάτων. Θ ςυνάφεια εδϊ μασ κυμίηει τθ ςυνεκτικότθτα, χάρθ ςτισ πραγματολογικζσ διαςτάςεισ που τθσ αποδίδονται. Με βάςθ τθ κεωρία, όςο μεγαλφτερθ είναι θ προςπάκεια επεξεργαςίασ που απαιτείται για τθν αποκωδικοποίθςθ ενόσ εκφωνιματοσ, τόςο μικρότερθ είναι θ ςυνάφειά του με τισ προςδοκίεσ του αποδζκτθ. Στο ζδαφοσ αυτό, θ Blakemore (1987) μελετάει τα so (= ζτςι), after all (= μετά από όλα αυτά, παρόλ αυτά), moreover (= επιπλζον), you see (= βλζπεισ), also (= επίςθσ), but (= αλλά), however (ωςτόςο) και anyway (τελοςπάντων) τθσ αγγλικισ γλϊςςασ, που ονομάηει ςυνδετικά του λόγου (discourse connectors). Σφμφωνα με τθν ίδια, τα ςτοιχεία αυτά δεν προςκζτουν κάτι καινοφργιο ςτο λογικοπροταςιακό περιεχόμενο των εκφωνθμάτων (βλζπε παραπάνω «αποςπϊνται ςυντακτικά από τθν πρόταςθ»), μεταφζρουν πλθροφορίεσ διαδικαςτικοφ (procedural) και όχι εννοιολογικοφ (conseptual) περιεχομζνου και μειϊνουν το κόςτοσ επεξεργαςίασ. Ζτςι, αποτελοφν ςθμαςιολογικοφσ περιοριςμοφσ ςτθ ςυνάφεια (semantic constraints of relevance), κακοδθγϊντασ τθ διαδικαςία τθσ ερμθνείασ. Μια παρόμοια αντίλθψθ, θ οποία μοιάηει με ςκυτάλθ που αλλάηει χζρια ςτθν πορεία, εφράηεται από τον Fraser (1998). Χαρακτθρίηοντάσ τουσ ΚΔ λεξικζσ εκφράςεισ (lexical expressions) επιχειρεί να εξθγιςει το γεγονόσ ότι ο ρόλοσ που διαδραματίηουν ςτο λόγο δεν είναι αυτόσ που ςυνιςτά θ ςυντακτικι τουσ κατθγορία (ςφνδεςμοι, επιρρθματικά, προκετικζσ φράςεισ). Αντικζτωσ, αποςπϊνται από το περιεχόμενο τθσ πρόταςθσ και ςθματοδοτοφν τθ ςχζςθ μεταξφ του τμιματοσ του λόγου που ειςάγουν και του προθγοφμενου. Ο Fraser καταλι- 8 προςκετικι (και, ακόμθ, επιπλζον, πρϊτον, δεφτερον κτλ), αντικετικι (αλλά, όμωσ, μα, ωςτόςο, απεναντίασ κτλ), αιτιακι ι εξθγθτικι (επειδι, γιατί διότι, γι' αυτόν το λόγο, κακϊσ κτλ), χρονικι (μετά, φςτερα, τϊρα, τελικά), ςυμπεραςματικι (γι' αυτό, επομζνωσ, κατά ςυνζπεια, ςυμπεραςματικά κτλ), ανακλαςτικι (δθλαδι, μ' άλλα λόγια, κζλω να πω, εννοϊ κτλ). 14

16 γει επαναλαμβάνοντασ τισ κζςεισ για τον διαδικαςτικό χαρακτιρα τθσ ςθμαςίασ τουσ και για τθν αλλθλεξάρτθςθ τθσ ερμθνείασ των δυο ςυςτατικϊν που ςυνδζουν. Στο άρκρο του αυτό, πραγματεφεται τισ ςυντακτικζσ ιδιότθτεσ και τισ ςθμαςίεσ των αντικετικϊν ΚΔ τθσ αγγλικισ but (= αλλά), however (ωςτόςο), on the other hand (= από τθν άλλθ μεριά), in contrast (= ςε αντίκεςθ), in comparison (= ςε ςφγκριςθ), conversely (= αντιςτρόφωσ), nevertheless (= όμωσ, ωςτόςο), instead (= αντί αυτοφ)/rather (= μάλλον) και on the contrary (= αντικζτωσ), δίνοντασ μια εικόνα τθσ μεταξφ τουσ ςχζςθσ και των αλλθλοεπικαλφψεϊν τουσ. Στο ςθμείο αυτό, μπορεί κανείσ να παρατθριςει τθ διάςταςθ μεταξφ τθσ λεξικισ υπόςταςθσ που αποδίδεται από τον Fraser ςτουσ ΚΔ και τθσ κζςθσ τθσ Schiffrin (ό.π. ςελ. 5) ότι «(ενν. Οι ΚΔ) δεν πρζπει να ζχουν κακόλου ςθμαςία ι αυτι να είναι αςαφισ ι ανακλαςτικι (τθσ γλϊςςασ ι του ομιλθτι)». Ραρατθροφμε ότι θ ευελιξία τθσ κίνθςθσ των ςτοιχείων αυτϊν ανάμεςα ςτισ γραμματικζσ και ςυντακτικζσ κατθγορίεσ, θ ςυντακτικι και ςθμαςιολογικι αυτονομία τουσ από το κείμενο που πλαιςιϊνουν, θ κειμενικι τουσ λειτουργία τυγχάνουν εκ διαμζτρου αντίκετων ερμθνειϊν. Από τθ ςκοπιά που, εν προκειμζνω, εκπροςωπεί ο Fraser, οι ΚΔ λειτουργοφν ςε λεξικό επίπεδο, «ςτενεφοντασ» κάπωσ τθ ςθμαςία τουσ. Από τθν άλλθ, θ Schiffrin υποςτθρίηει τθ διεφρυνςι τθσ, μζςω μιασ διαδικαςίασ γραμματικοποίθςθσ, θ οποία προςδίδει πιο αφθρθμζνα χαρακτθριςτικά ςτα γλωςςικά ςτοιχεία που επενεργεί. Οι διαφορζσ αυτζσ ςτθν ερμθνεία, πζρα από το κεωρθτικό ενδιαφζρον που παρουςιάηουν, μπορεί να ζ- χουν και ςυνζπειεσ ωσ προσ τθν ανάλυςθ των δεδομζνων και τθν κατάταξι τουσ ςε επίπεδα. Για παράδειγμα, με βάςθ τθν πρϊτθ προςζγγιςθ, κα κατατάςςαμε ςτθν κατθγορία των ΚΔ ςτοιχεία με αρκετά ςυγκεκριμζνθ ςθμαςία, ενϊ, ςφμφωνα με τθ δεφτερθ προςζγγιςθ, κα κεωροφςαμε ότι θ ςθμαςία των ΚΔ είναι πιο αςαφισ. Επιςτρζφοντασ ςτθ γνωςιακι ςχολι ςκζψθσ, παρατθροφμε πωσ αποτζλεςε ζνα πολφ γόνιμο ζδαφοσ πάνω ςτο οποίο παράχκθκαν μια ςειρά μελετθμάτων και ερευνϊν για τουσ ελλθνικοφσ αλλά και τουσ ΚΔ άλλων γλωςςϊν. Σε ό, τι αφορά τα ελλθνικά πράγματα, μια τζτοια προςπάκεια αποτελεί θ εργαςία του Σετάτου (1993) με τίτλο οι ιδιότθτεσ των λεγόμενων ζμμεςων δεικτικϊν ςτοιχείων τθσ επιχειρθματολογίασ ςτθν κοινι νεοελλθνικι. Ο οριςμόσ που δίνει φαίνεται να περιορίηει τθν τάξθ που μελετά ςε ςυγκεκριμζνο κειμενικό είδοσ, ςε ςυγκεκριμζνο τρόπο ομιλίασ, κατά βάςθ προφορικό, και ςε κακθμερινό επίπεδο φφουσ. Ζνα βαςικό κριτιριο για να τα διακρίνει από τα άμεςα δεικτικά ςτοιχεία είναι ο ρόλοσ των ςυμφραηομζνων. Ζτςι, χωρίηει τα ζμμεςα δεικτικά ςτοιχεία ςε αυτά που δθλϊνουν: 15

17 (α) πρόςωπο - επιριματα (βαςικά, εντάξει, κάπου, γενικά), - πρόςωπα ρθμάτων, - μόρια/επιφωνιματα/φράςεισ (δα, ζε τϊρα, ακοφσ εκεί κτλ) (β) χρόνο - μζλλον (όμωσ) - παρελκόν (μα) - παρόν (αλλά) (γ) τόπο - κινθματικά ςτοιχεία (χειρονομίεσ, εκφράςεισ κτλ) - φράςεισ (από κει και περα) (δ) κζμα - φράςεισ (τι ικελα να πϊ, δε μου λζσ, να ςου πϊ! κτλ) (ε) κατάςταςθ επικοινωνίασ - φράςεισ (τι διάολο!, εκεί πζρα που κακόμαςταν... κτλ) (ςτ) κοινωνικζσ ςχζςεισ - φράςεισ (καλζ) Κλείνοντασ, παρατθρεί ότι τα ςτοιχεία αυτά, θ γνϊςθ των οποίων επιτρζπει μια εξεηθτθμζνθ χριςθ τθσ γλϊςςασ, προκφπτουν από μια δθμιουργικι αλλαγι κατθγορίασ. Εν προκειμζνω, θ φράςθ δε μου λεσ από μια απλι διλωςθ, κατζλθξε, μζςω τθσ γλωςςικισ «τριβισ» από τθν ε- πικοινωνία, να ζχει ζναν πραγματολογικό χαρακτιρα εςτίαςθσ τθσ προςοχισ του ακροατι (ι αποδζκτθ γενικότερα) ςτο λόγο που ακολουκεί. Με τθν παρατιρθςθ αυτι επιχειρεί ρθτά τθν αποενοχοποίθςθ τθσ γλωςςικισ αλλαγισ εν γζνει. Μια ακόμθ εργαςία, με ςαφι ωςτόςο διδακτικό προςανατολιςμό, που τιτλοφορείται Ρροςδιοριςτικά ι Συνδετικά Στοιχεία και Κειμενικοί (ι άλλοι) Δείκτεσ μασ προςφζρει ςτθν θλεκτρονικι ιςτοςελίδα ΛΕΞΕΙΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ 9 ο Νάκασ (2013). Στόχοσ του ςυγγραφζα είναι να αςκιςει κριτικι ςτα ελλθνικά ςχολικά βιβλία, αποςαφθνίηοντασ παράλλθλα τθν ορολογία ϊςτε να εντάξει τουσ ΚΔ τθσ ελλθνικισ ςε μια ςυνεκτικι και ςυνεπι κεωρία. Αρχικά, ξεκακαρίηει τθ διάκριςθ των Halliday & Hasan εςωτερικι και εξωτερικι ςυςχζτιςθ με το λόγο. Ραρακζτω ζνα χαρακτθριςτικό παράδειγμα, με ςχόλια του ςυγγραφζα:

18 (4.i) O κ. Νάκασ δεν κα ςυμμετάςχει τελικά ςτθν αποψινι θμερίδα, επειδι άλλεσ ανειλθμμζνεσ υποχρεϊςεισ τον ανάγκαςαν να παραμείνει ςτθν Ακινα. (4.ii) Δε μου λεσ, κα είναι ο Νάκασ ςτθν θμερίδα ι όχι;...επειδι ζχω μια προςωπικι διζνεξθ μαηί του. «Εάν ςασ ανακοινωκεί ότι ο κ. Νάκασ δεν κα ςυμμετάςχει..., επειδι... *κτλ., βλ. (4.i)+, τότε ςασ δίνεται ο λόγοσ που ςυνδζει δφο εξωτερικζσ, δθλαδι εξωγλωςςικζσ περιςτάςεισ. Αν όμωσ κάποιοσ ςφνεδροσ πει τα εξισ: δε μου λεσ, κα είναι ο Νάκασ ςτθν θμερίδα ι όχι;... επειδι... *κτλ., βλ. (4.ii)+, τότε πρόκειται για μια εςωτερικι αιτιολογικι ςυςχζτιςθ, δθλαδι ενδογλωςςικι, μζςα ςτο πλαίςιο τθσ επικοινωνιακισ διαδικαςίασ, όπου ο ομιλθτισ δίνει το λόγο όχι τθσ παρουςίασ ι τθσ απουςίασ του Νάκα, αλλά το λόγο που ζκεςε τθν ερϊτθςθ. Συμπλθρωμζνο κα ιταν: «και ςε ρωτάω επειδι» / «και ο λόγοσ που ςε ρωτάω είναι ότι...» ι, γενικότερα, «και το λζω αυτό επειδι»». Στθ ςυνζχεια, γίνεται λόγοσ για κάποια ςτοιχεία, ςτα οποία αξίηει να αναφερκοφμε ι- διαίτερα κακϊσ φωτίηουν λεπτζσ διακρίςεισ τθσ λειτουργίασ των ΚΔ. Συγκεκριμζνα, αναφζρεται ςτουσ προςυνδζςμουσ, με τουσ οποίουσ «είμαςτε υποχρεωμζνοι να βγαίνουμε από τα όρια τθσ ενότθτασ με τθν οποία ςυνάπτονται, δεδομζνου ότι δθλϊνουν μια ςχζςθ που αναπτφςςεται οπιςκοχωρθτικά με μία ι και περιςςότερεσ κειμενικζσ ενότθτεσ από αυτζσ που προθγοφνται. Κατ ουςίαν, μασ δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο ο ομιλθτισ (ι κάποτε και ο ςυνομιλθτισ, εφόςον παρεμβαίνει) αποτιμά και ςχολιάηει τθ ςφναψθ μεταξφ τουσ». Στο παράδειγμά μασ, ζχουμε ςτο πρϊτο ςκζλοσ (4.i) το επειδι ωσ ςφνδεςμο και ςτο δεφτερο ςκζλοσ (4.ii) το επειδι ωσ προςφνδεςμο. Ακόμθ, ο ςυγγραφζασ μασ προςφζρει ζνα κριτιριο για να ξεχωρίηουμε τουσ προςδιοριςμοφσ από τα ςυνδετικά, κακϊσ δεν είναι πάντα ευδιάκριτεσ κατθγορίεσ. Σφμφωνα με το κριτιριο αυτό, αν ζνα ςτοιχείο ζχει τθν ικανότθτα ι όχι να δίνει απάντθςθ ςε ερωτιςεισ μερικισ άγνοιασ ι να αποτελεί τθ βάςθ για αντιδιαςταλτικζσ ερωτιςεισ ι αρνιςεισ, να δίνει τθ κζςθ τουσ ςε υποκατάςτατα, να γίνεται ςτόχοσ τθσ εςτίαςθσ με τθ βοικεια άλλων επιρρθματικϊν (όπωσ είναι π.χ. το μόνον), κ.ά., είναι προςδιοριςμόσ. Το παράδειγμα είναι χαρακτθριςτικό τθσ εφαρμογισ του κριτθρίου, όπου ςτο (5.i.α) και ςτο (5.i.β) ζχουμε ζναν προςδιοριςμό, ενϊ ςτο (5.ii.α) και ςτο (5.ii.β) ζχουμε ζνα ςυνδετικό: 17

19 (5.i.α) Ζπειτα ζβαλε το κλειδί ςτθν κλειδαριά. (5.ii.α) Ζπειτα (= ςυνεπϊσ, επομζνωσ), ιταν αδφνατο να βάλει το κλειδί ςτθν κλειδαριά. (5.i.β) Α: Ρότε ζβαλε το κλειδί ςτθν κλειδαριά; -B: Ζπειτα / Ρρϊτα (το ζβαλε) (5.ii.β) Α: Για ποιο λόγο κα φφγει; -B: *Συνεπϊσ / *Επομζνωσ (κα φφγει) Επιπλζον, διακρίνει μεταξφ προςδιοριςμϊν του ριματοσ (διοριςμοί) και προςδιοριςμϊν τθσ πρόταςθσ (παραδιοριςμοί), οι οποίοι λειτουργοφν ςε ανϊτερο ςυντακτικό επίπεδο και δθλϊνουν τθν αξιολόγθςθ του ομιλθτι, όπωσ ςτο παρακάτω παράδειγμα: (6.i) Στισ ερωτιςεισ που του ζκανε ο εξεταςτισ, απαντοφςε βλακωδϊσ, γι αυτό και απζτυχε. (6.ii) Βλακωδϊσ, ο Γιάννθσ δεν πιρε μζροσ ς αυτόν το διαγωνιςμό, όπου, τελικά, τουσ προςζλαβαν όλουσ. Τα ςτοιχεία αυτά μποροφν να ζχουν και μεταγλωςςικι λειτουργία, δθλαδι να «ςχολιάηουν ι να χαρακτθρίηουν τθν ίδια τθ γλωςςικι μασ διατφπωςθ, τθν εκφορά του λόγου μασ, ζνα οριςμζνο φφοσ, κ.τ.ό.», όπωσ το κοντολογίσ ςτο εξισ απόςπαςμα: (7)...Ροφ να ςτα λζω ο Γιάννθσ ζφυγε απ το ςπίτι, μασ εγκατζλειψε ζμεινα μόνθ με τα παιδιά... τςακωμοί, φαςαρίεσ, κακό βριςίδι τϊρα απ το τθλζφωνο μ απειλεί και με το δικθγόρο κοντολογίσ, χωρίηουμε. Πταν λειτουργοφν ςε ζνα ακόμθ ανϊτερο επίπεδο ενοτιτων λόγου, το κειμενικό, τουσ χαρακτθρίηει κειμενικοφσ δείκτεσ. Σε μια πιο εξειδικευμζνθ κατεφκυνςθ, κινείται θ διδακτορικι διατριβι του Αρχάκθ (1996), θ οποία μασ παρζχει μια εκτενι ανάλυςθ του δθλαδι ωσ δείκτθ οργάνωςθσ λόγου και τθσ ςχζςθσ του με ςυναφείσ εκφράςεισ. Μζςα από τθν εργαςία του ςυμπεραίνει ότι «το δθλαδι δίνει τθ γενικι οδθγία (/ειδοποιεί) για τθν παραγωγι ανακλαςτικοφ λόγου, ο οποίοσ αφορά ςτο λόγο που προθγικθκε» (1996: 163) ορίηοντασ ζξι ειδικότερεσ κατθγορίεσ (1996: ). 18

20 Μια επίςθσ εξειδικευμζνθ μελζτθ για το λεγόμενο υπο-κειμενικό αντινομικό and (= και) τθσ αγγλικισ γλϊςςασ (hypotextual antinomial and), που ζχει και το αντίςτοιχό του ςτθν ελλθνικι, μασ προςφζρει θ Kitis (2000), βαςιηόμενθ ςτθ γνωςιακι κεωρία των μοντζλων (frame theory). Με βάςθ τθ κεωρία, τα μοντζλα είναι γνωςιακζσ δομζσ που «γεμίηουν» με default-τιμζσ, οι οποίεσ ανταποκρίνονται ςτισ προςδοκίεσ των χρθςτϊν τθσ γλϊςςασ. Το and, ςυγκεκριμζνα, ςυνδζει μοντζλα ςχετικά, όμοια, και ταυτόχρονα, καταγράφει τθ νόρμα. Θ ςυγγραφζασ παρατθρεί ότι ςτθν αντινομικι χριςθ του (π.χ. He is short and he is an athlete), το and δεν παίρνει τθ κζςθ του but, δθλϊνοντασ αντίκεςθ. Αντικζτωσ, επιδιϊκοντασ να ςυμβιβάςει δυο αςυμβίβαςτα μοντζλα προκαλεί τεράςτια ζνταςθ. Ανατρζπει τισ προςδοκίεσ και προκαλεί από δυςπιςτία μζχρι επικριτικότθτα, γι' αυτό και προτιμάται ζναντι των but (= αλλά) και although (= αν και), όταν επιδιϊκεται θ ζκφραςθ τθσ ανατροπισ των κακιερωμζνων. Από αυτζσ τισ διαπιςτϊςεισ, θ Kitis ςυνθγορεί υπζρ τθσ άποψθσ ότι τα ςυνδετικά λειτουργοφν ωσ διαμορφωτζσ τθσ ιδεολογίασ των ομιλθτϊν. Σε παρόμοια ςθμαςιολογικά μονοπάτια βαδίηει το άρκρο των Καλοκαιρινοφ & Καρατηόλα (1992) που ζχει ωσ επίκεντρο τθσ μελζτθσ του τθ ςφγκριςθ των αντικετικϊν ςυνδετικϊν ςτοιχείων αλλά, όμωσ και μα. Ακολουκϊντασ τθν αντίςτοιχθ διάκριςθ του γαλικοφ mais (= αλλά), οι ςυγγραφείσ διατυπϊνουν μια διάκριςθ που αφορά το εςωτερικό του αλλά, το οποίο διακρίνεται ςε αλλά-sn (= πολεμικι αντίκεςθ) και αλλά-pa (= παραχωρθτικόσ χαρακτιρασ), αντανακλϊντασ ζτςι τισ γνωςτζσ κατθγορίεσ εξωτερικζσ και εςωτερικζσ ςχζςεισ των Halliday & Hasan. Μζςα από μια ςειρά παρατθριςεων, που ςυνιςτοφν χαρακτθριςτικά τθσ χριςθσ τουσ και ωσ ΚΔ, καταλιγουν ςτουσ εξισ οριςμοφσ: «Το αλλά ειςάγει μια επιχειρθματολογικισ φφςθσ μετωπικι αντιπαράκεςθ ςτο πλαίςιο του μονολόγου. Ο προνομιακόσ του χϊροσ είναι το μακρο-κείμενο.» «Το μα ξεπερνά τα όρια του μονολόγου και τότε κάνει τθν αντιπαράκεςθ αντιλογία.» «Το όμωσ ειςάγει μια αντικετικι προοπτικι ςτθ κεϊρθςθ των όςων προθγικθκαν, αντιςτρζφει τθν επιχειρθματολογικι προοπτικι μζςα από ζνα αντικετικό «ςχόλιο». Ο προνομιακόσ του χϊροσ είναι το μικρο-κείμενο.» (1992: 406) Με εξίςου γνωςιακό και ςθμαςιολογικό υπόβακρο είναι θ ςυγκριτικι μελζτθ των ελλθνικϊν και των αγγλικϊν ΚΔ εμπλοκισ (implicative discourse markers) από τουσ Kalokerinos & Fraser (2005). Στο κείμενό τουσ, οι μελετθτζσ ορίηουν τισ υποκατθγορίεσ των ΚΔ ωσ εξισ: ΚΔ τθσ αιτίασ (causals), ςυμπεραςματικοί ΚΔ (inferentials), ΚΔ του ςκοποφ (telics), ΚΔ του αποτελζςματοσ (resultatives), με ςτόχο να διερευνιςουν τισ ιδιότθτζσ τουσ ςτισ δυο γλϊςςεσ. Θ ανάλυςθ των δεδομζνων ζγινε με βάςθ τθ κεωρία περί κειμενικισ τροπικότθτασ (discourse 19

21 modality), θ οποία προβλζπει μια διαδικαςία που αποκαλείται ενςωμάτωςθ μζςω ερμθνείασ (integration by interpretation). Αυτι περιλαμβάνει τρία διαδοχικά βιματα: «1.Ο ΚΔ αρχίηει τθ διαδικαςία ενςωμάτωςθσ των δυο τεμαχίων (ενν. που ςυνδζει). Αυτό απαιτεί τθν ερμθνεία των δυο τεμαχίων. 2.Τα τεμάχια ερμθνεφονται μζςω τθσ διαδικαςίασ τθσ ενςωμάτωςθσ. Η ερμθνεία κατευκφνεται από τον ςκοπό τθσ ενςωμάτωςθσ. 3.Η ενςωμάτωςθ ολοκλθρϊνεται υπό το φωσ τθσ κειμενικισ τροπικότθτασ των τεμαχίων που ερμθνεφτθκαν.» (2005: 99). Μζςω τθσ μεκόδου αυτισ, οι ςυγγραφείσ εςτιάηουν ςτισ τροπικότθτεσ των τεμαχίων που ςυνδζουν οι ΚΔ, αλλά και ςτα ίδια τα τεμάχια που αυτοί λειτουργοφν (προταςιακό, κειμενικό). Θ επεξεργαςία ανζδειξε τουσ ΚΔ τθσ αιτίασ και τουσ ςυμπεραςματικοφσ ΚΔ ωσ τουσ ςυχνότερουσ, και παράλλθλα, μια μαρκαριςμζνθ ζλλειψθ των ΚΔ που δθλϊνουν αποτζλεςμα. Τζλοσ, μεταξφ των ελλθνικϊν και των αγγλικϊν ΚΔ εντοπίηεται μια παραμετρικι ποικιλία ωσ προσ τθν πρόκεςθ του ςκοποφ, για. Σε διαφορετικι κατεφκυνςθ, αλλά εξαιρετικά χριςιμθ, είναι θ ςυνειςφορά των Γεωργακοποφλου και Γοφτςου (1999) ςχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά των ΚΔ και τον προςδιοριςμό των ενοτιτων λόγου που αποτελοφν το πεδίο λειτουργίασ τουσ. Οι ίδιοι χρθςιμοποιοφν τον όρο δείκτεσ λόγου (1999: 127) για να αναφερκοφν ςτα ςυνδετικά ςτοιχεία των Halliday & Hasan. Ταυτόχρονα, ςε μια εξεηθτθμζνθ παρουςίαςθ των επιπζδων ςτα οποία λειτουργοφν, οι ςυγγραφείσ διακρίνουν τουσ ςυνδζςμουσ από τουσ δείκτεσ λόγου τθσ ελλθνικισ ςθμειϊνοντασ ότι οι δείκτεσ λόγου επεκτείνονται ςε ολικό κειμενικό επίπεδο και μποροφν να υποδθλϊνουν ςχζςεισ διαδοχικότθτασ, λογικϊν πλθροφοριϊν και προκετικότθτασ μεταξφ (και όχι ε- ντόσ) των ενοτιτων του λόγου, ςε αντιδιαςτολι με τουσ ςυνδζςμουσ που παίηουν τοπικό, πλθροφοριακό ρόλο. Επίςθσ, διακρίνουν τισ δυο κατθγορίεσ από τθ κζςθ τουσ, κακϊσ οι μεν πρϊτοι προτιμοφν ενδοπροταςιακζσ κζςεισ, ενϊ οι δεφτεροι βρίςκονται ςε αρχικι κζςθ. Ακόμθ από τθν προτίμθςι τουσ για οριςμζνα κειμενικά είδθ, με τουσ δείκτεσ λόγου να εμφανίηονται κυρίωσ ςτον προφορικό λόγο και ςτισ αφθγιςεισ, ςε αντίκεςθ με τουσ ςυνδζςμουσ. Συνοψίηοντασ, κα λζγαμε πωσ οι ςυγγραφείσ υιοκετοφν μια πραγματολογικι ςκοπιά ςτθν ανάλυςι τουσ και ότι ο οριςμόσ τουσ για τα ςτοιχεία αυτά, ςε αντιπαράκεςθ με τουσ Halliday & Hasan, προκρίνει ζναν δομικό ρόλο: «(εννοείται: οι δείκτεσ λόγου) ςυντακτικά ανικουν ςτουσ περιφερειακοφσ και όχι ςτουσ κεντρικοφσ όρουσ (υποκείμενο, κατθγόρθμα, ςυμπλθρϊματα) τθσ πρόταςθσ, καταλαμβάνουν αρχικζσ κζςεισ ςτο εκφϊνθμα και μεταβατικζσ ςτο κείμενο (αρχι και τζλοσ ενοτιτων), ςυνικωσ ςτεροφνται ςθμαςιολογικοφ ι λογικοφ περιε- 20

22 χομζνου και, τζλοσ, ο πραγματολογικόσ ρόλοσ τουσ επεκτείνεται ςτθν ζνδειξθ ςχζςεων διαδοχικότθτασ, λογικισ πλθροφορίασ και προκετικότθτασ ςτο κείμενο. Με αυτό τον τρόπο, οι δείκτεσ λόγου παίηουν ζναν κρίςιμο ρόλο ςτθ διάρκρωςθ των μερϊν του κειμζνου, αποτελϊντασ ςπουδαία κειμενικά οδόςθμα.» (1999: 133). Ειδικό ενδιαφζρον παρουςιάηει θ ανάλυςι τουσ για τα ζτςι, λοιπόν, τελοςπάντων, προςδιορίηοντασ τον επαγωγικό ρόλο τουσ ςτθ διαδοχικότθτα του κειμζνου, τθν ιδιότθτά τουσ δθλαδι να ςυνδζουν αςυμμετρικζσ μονάδεσ, αλλά και τον ρόλο τουσ ςτθν υπόδειξθ δευτερευουςϊν διαπροςωπικϊν ςχζςεων. Ραρακζτοντασ μια ςειρά παραδειγμάτων, υποςτθρίηουν ότι το ζτςι υποδεικνφει ςχζςθ επεξιγθςθσ ςτο επίπεδο τθσ λογικισ πλθροφορίασ ακόμθ, ότι το λοιπόν, εκτόσ από τθ μετάβαςθ ςτθν επικείμενθ αφθγθματικι ενότθτα, επιτελεί και τθν ε- παναφορά τθσ αφιγθςθσ μετά από ζνα ςχόλιο (παραςκινιο). Τζλοσ, ςθμειϊνουν ότι με το τελοςπάντων ο πομπόσ ολοκλθρϊνει μια διακοπι, επιςτρζφοντασ ςτθν κυρίωσ δράςθ. Μια αντίςτοιχθ προςπάκεια καταγράφεται από τθ Χριςτοφίδου (1996) ςε 120 ςελίδεσ γραπτϊν και 120 ςελίδεσ προφορικϊν ςωμάτων κειμζνων. Στθν εργαςία τθσ ορίηει τουσ ΚΔ ωσ «τα μόρια τθσ γλϊςςασ που ςθματοδοτοφν 1. τθν μετάβαςθ του ομιλθτι (εννοείται πάντα και ςυγγραφζα) από τθ μια πρόταςθ (περίοδο) ςτθν άλλθ (διαπροταςιακοί - κειμενικοί δείκτεσ), ι 2. τθ ςτάςθ του ομιλθτι απζναντι ςτα λεγόμενά του ι 3. υπθρετοφν κακαρά επικοινωνιακοφσ ςκοποφσ (ενδοπροταςιακοί - κειμενικοί δείκτεσ)». Για τθν κατάταξθ χρθςιμοποιεί τθν κατ' εξοχιν λειτουργία τουσ (βλζπε υποςθμείωςθ 6 ςτον Ρίνακα 2.1) και παράλλθλα ςθμειϊνει τθ κζςθ που ζχουν ςτθ ςειρά των όρων. Διευκρινίηει ότι τα μόρια, που λειτουργοφν ςαν ςφνδεςμοι (γιατί, αλλά κ.λπ.) και που ειςάγουν κφριεσ προτάςεισ, εξετάηονται μόνο αν ειςάγουν περίοδο. Ζτςι, προχωράει ςτθν παρακάτω κατθγοριοποίθςθ των ΚΔ που ςυναντά, θ ςειρά τθσ οποίασ ανταποκρίνεται ςτθ ςειρά με τθν οποία προτείνει να διδαχκοφν, με βάςθ τθ ςυχνότθτα εμφάνιςισ τουσ: (α) διαπροταςιακοί ΚΔ - μεταβάςεισ (λοιπόν, ϊςτε, άρα, οπότε, κατά ςυνζπεια, διότι/γιατί, αφοφ, μετά/φςτερα/κατόπιν, τελικά (ςπάνια τελικϊσ), τϊρα, αλλά, όμωσ, μα, ωςτόςο, αντίκετα, εξ άλλου, άλλωςτε, (και) μάλιςτα, ακόμθ/επιπλζον, επίςθσ, τελοςπάντων/εν πάςθ περιπτϊςει, πάντωσ, (και) πραγματικά ι πράγματι), δθλαδι, μόνο (που)) - μετακειμενικοί δείκτεσ (τζλοσ, πρϊτ' απ' όλα) - αναφορικοί δείκτεσ (ζτςι, αυτό) (β) ενδοπροταςιακοί κειμενικοί δείκτεσ - δείκτεσ ςτάςθσ ομιλθτι (ασ ποφμε, ξζρω 'γω, κα ζλεγα, αν κεσ, βζβαια/εντάξει/οπωςδιποτε, 21

23 βαςικά, άςε, λζει, για) - επικοινωνιακοί δείκτεσ (ξζρεισ, βλζπεισ, κφττα(ξε) (να δεισ)/άκου (να δεισ), ςου λζω, δε μου λεσ/για πεσ μου (πεςτε μασ), ζτςι;, κατάλαβεσ;, μωρζ, ρε, βρε παιδί μου (παιδιά), φίλε μου) Ραρόμοιεσ προςπάκειεσ με παιδαγωγικζσ προεκτάςεισ ςυναντά κανείσ και ςτθν ιςτοςελίδα Cambridge Dictionaries Online 10, όπου οι ΚΔ ορίηονται ωσ οι λζξεισ ι φράςεισ, που χρθςιμοποιοφμε για να ςυνδζςουμε, να οργανϊςουμε και να διαχειριςτοφμε αυτό που λζμε ι γράφουμε ι για να εκφράςουμε τθ ςτάςθ μασ. Εκτόσ από τον οριςμό, υπάρχουν και δυο πίνακεσ με τουσ ΚΔ που χαρακτθρίηουν τον προφορικό και τον γραπτό λόγο, αλλά και θ παρακάτω κατθγοριοποίθςθ: (α) ΚΔ που οργανϊνουν αυτό που λζμε - ΚΔ που αρχίηουν μια ςυηιτθςθ ι ομιλία (right, now, okay, OK) - ΚΔ που κλείνουν μια ςυηιτθςθ (so, right, anyway, okay, OK) - ΚΔ με τουσ οποίουσ αλλάηουμε ι διαχειριηόμαςτε ζνα κζμα (anyway) - ΚΔ με τουσ οποίουσ δθλϊνουμε τθ ςειρά (and, in general, second, to sum up, and then, in the end, secondly, what s more, first (of all), last of all, so, well, firstly, next, lastly, a b, for a start, on top of that, third(ly), first, second κτλ) (β) ΚΔ με τουσ οποίουσ διαχειριηόμαςτε αυτό που λζμε - ΚΔ με τουσ οποίουσ παραφράηουμε κάτι (what I mean is, in other words, actually, I mean, well) - ΚΔ με τουσ οποίουσ μοιραηόμαςτε κοινι γνϊςθ (you know, you see, see) ΚΔ που δθλϊνουν τθν απόκριςθ - ΚΔ που δθλϊνουν κοινι απόκριςθ (absolutely, fine, okay, wow, (all) right, good, quite (more formal), yeah, certainly, great, really, yes, definitely, I see, sure, exactly, no, wonderful, that s great/interesting/amazing/awful, etc.) - ΚΔ με τουσ οποίουσ δθλϊνουμε ενδιαφζρον και επικυμία να ςυνεχίςει ο ομιλθτισ (yeah, right) - ΚΔ με τουσ οποίουσ εκφράηουμε ζκπλθξθ (oh really!) - ΚΔ με τουσ οποίουσ εκφράηουμε ςυμπόνοια (that' s terrible) - ΚΔ με τουσ οποίουσ εκφράηουμε κάτι εμφανζσ ι ιδθ γνωςτό ςτον ομιλθτι και ςτον ακροατι ι ςτον κακζνα (of course)

24 - ΚΔ που δθλϊνουν τθ ςτάςθ ι τθ ςκοπιά (actually, rankly, I think, (I m) sorry, admittedly, hopefully, literally, surprisingly, amazingly, honestly, naturally, thankfully, basically, ideally, no doubt, to be honest, certainly, if you ask me, obviously, to tell you the truth, clearly, I m afraid, of course, understandably, confidentially, I must admit, predictably, undoubtedly, definitely, I must say, really, unfortunately, essentially, in fact, sadly, fortunately, indeed, seriously, think) Στο τζλοσ, δίνονται κάποιεσ κατευκφνςεισ για τθ διάκριςθ επίςθμου και ανεπίςθμου φφουσ. Αξιοςθμείωτο είναι ότι ςτουσ ΚΔ ςυγκαταλζγονται και τα επιφωνιματα, τα οποία δεν ανταποκρίνονται ςτο βαςικό κριτιριο κατάταξθσ ςτουσ ΚΔ, να εκφράηουν δθλαδι ςχζςεισ ςυνοχισ μεταξφ δυο αμοιβαία ερμθνεφςιμων ςυςτατικϊν. Ραρόλα αυτά, θ ςταχυολόγθςθ των αγγλικϊν ΚΔ είναι εξαιρετικισ ςθμαςίασ για τθν διδαςκαλία τουσ. Ομοίωσ, ςτον θλεκτρονικό ιςτότοπο about education 11, ςυναντά κανείσ μια ςειρά οριςμϊν και παρατθριςεων για τουσ ΚΔ τθσ αγγλικισ γλϊςςασ, με παραδείγματα για τα well, anyway, like, you know, okay, oh, now. Μεταξφ άλλων, διατυπϊνεται ωσ χαρακτθριςτικό τουσ γνϊριςμα θ χριςθ τουσ ςε ανεπίςθμο επίπεδο φφουσ, γεγονόσ που περιορίηει τθ λειτουργία τουσ ςτο επίπεδο του πλαιςίου ςυμμετοχισ (ό.π. ςελ. 5). Σε ζναν άλλο οριςμό που παρατίκεται, υποδθλϊνεται θ εμφάνιςι τουσ αποκλειςτικά ςτον προφορικό λόγο, που εν πολλοίσ ζχει ςυνδεκεί με το ανεπίςθμο επίπεδο φφουσ: «Οι ομιλθτζσ, ιδιαίτερα ςε ςυηθτιςεισ, τείνουν να χρθςιμοποιοφν κειμενικοφσ δείκτεσ... ωσ ζ- ναν τρόπο που δείχνει τον προςανατολιςμό για το τι ςυμβαίνει ςτο λόγο. Οι κειμενικοί δείκτεσ ζχουν ελάχιςτθ ςυγκεκριμζνθ ςθμαςία, αλλά ζχουν πολφ ςυγκεκριμζνεσ λειτουργίεσ, ιδιαίτερα ςε μεταβατικά ςθμεία... Στθ γραπτι γλϊςςα, ιςοδφναμεσ είναι οι εκφράςεισ όπωσ however, on the other hand, on the contrary, οι οποίεσ χρθςιμοποιοφνται κατά τθ μετάβαςθ από τθ μία πρόταςθ ςτθν άλλθ.» Αλλοφ, υποςτθρίηεται ότι οι ΚΔ μποροφν: «- να αρχίςουν ζναν διάλογο, - να ςθματοδοτιςουν ζνα όριο ςτο λόγο (αλλάγι/μερικι μετατόπιςθ ςτο κζμα), - να προτάξουν μια απόκριςθ ι αντίδραςθ, - να χρθςιμεφςουν ωσ γζμιςμα (filler) ι τακτικι κακυςτζρθςθσ, - να βοθκιςουν τον ομιλθτι να διατθρεί τθ ροι του λόγου, - να πυροδοτιςουν μια αλλθλεπίδραςθ ι ανταλλαγι μεταξφ ομιλθτι και ακροατι,

25 - να πλαιςιϊνουν το λόγο είτε καταφορικά (cataphorically) είτε αναφορικά (anaphorically), - να μαρκάρουν είτε προθγοφμενθ είτε επόμενθ πλθροφορία» Λδιαίτερο ενδιαφζρον, με πικανζσ διδακτικζσ εφαρμογζσ, παρουςιάηει θ αναπτυξιακι και διαγλωςςικι ζρευνα των Κατι & Κάντηου (2004) για τθ ςυνδετικότθτα των αφθγθμάτων. Θ μζκοδοσ που χρθςιμοποίθςαν οι ερευνιτριεσ βαςίςτθκε ςτθν εκμαίευςθ τθσ αφιγθςθσ μιασ απλισ ιςτορίασ από ομιλθτζσ τθσ ελλθνικισ, τθσ γαλλικισ και τθσ πολωνικισ. Μελετικθκαν παιδιά 4, 7 και 10 ετϊν και ενιλικεσ ετϊν ςτα ελλθνικά και ςτα γαλλικά, ενϊ ςτα πολωνικά μόνο ενιλικεσ. Μεταξφ άλλων, τα αποτελζςματα αναδεικνφουν μια όμοια αφξθςθ των ςυνδετικϊν κατά τθν παιδικι θλικία και μετζπειτα μείωςι τουσ ςτουσ ενιλικεσ, αλλά και μια διαγλωςςικι διαφορά που αφορά το μζγεκοσ και τθ ςυνδετικότθτα ςτα κείμενα των ενθλίκων: διπλάςια ςε ζκταςθ και με λογικι κυρίωσ οργάνωςθ (αντίκεςθ, αιτία, πρόκεςθ, προχπόκεςθ) ςτα γαλλικά, πιο ςφντομα και οργανωμζνα εξίςου ςε λογικι και χρονικι βάςθ ςτα ελλθνικά και ςτα πολωνικά. Θ διάςταςθ αυτι αποδίδεται κυρίωσ ςτθν τυπολογικι διαφορά που αφορά τισ παραμζτρουσ ςειρά των όρων και κενό-μθ κενό υποκείμενο. Οι ςυγγραφείσ υπαινίςςονται πωσ οι διαφορετικζσ τιμζσ μεταξφ γαλλικισ και ελλθνικισ-πολωνικισ κακορίηουν τθ ςυμπφκνωςθ των πλθροφοριϊν, αλλά και τον τρόπο ςφνδεςισ τουσ, δθλαδι το αν κα είναι περιςςότερο ι λιγότερο λογικόσ, περιςςότερο ι λιγότερο λογικόσ. Αν μθ τι άλλο, τα ευριματα αυτά δθμιουργοφν ζνα είδοσ «υποψίασ» για τθν παρεμβολι τθσ Γ1 ςτθν ανάπτυξθ των αφθγθματικϊν ικανοτιτων των ΜΦΟ. Με τθν ολοκλιρωςθ τθσ επιςκόπθςθσ των ςθμαντικότερων κεωριϊν, οριςμϊν και ειδικότερων μελετϊν που αφοροφν τουσ ΚΔ, προςπάκθςα να αναςυνκζςω - όςο το δυνατό ςυνεκτικότερα το κεωρθτικό υπόβακρο τθσ παροφςασ εργαςίασ. Για τον ςκοπό αυτό, κατζγραψα τισ βαςικζσ επιςτθμονικζσ τάςεισ, τθν γνωςιακι-ςθμαςιολογικι και τθν πραγματολογικιλειτουργικι. Αλλοφ βρικαμε ςυντακτικζσ-δομικζσ παραμζτρουσ, αλλοφ διδακτικζσ προςεγγίςεισ, λαμβάνοντασ υπόψθ ότι οι όποιεσ κατθγοριοποιιςεισ δεν είναι απόλυτεσ, αλλά κζμα βακμοφ και θ ότι θ κατάταξι τουσ ζγινε με βάςθ τθν, κατά τθ γνϊμθ μου, κυρίαρχθ ςκοπιά που υιοκετοφν. Στο φωσ ιρκε θ μεγάλθ ποικιλία των κεωρθτικϊν ςυνειςφορϊν, και ταυτόχρονα, μια δυςκολία ςτον προςδιοριςμό τθσ «προςωπικότθτασ» των ΚΔ. Ραρόλ' αυτά κεωρϊ πωσ είναι εμφανζσ το κόκκινο νιμα που ςυνζχει το ςφνολο ςχεδόν τθσ επιςτθμονικισ ςκζψθσ, το οποίο κα αποτελζςει και το δικό μασ οδθγό για να καταςκευαςτεί το παρόν «ερευνθτικό λικαράκι». Ρριν περάςουμε όμωσ ςτο κεωρθτικό πλαίςιο τθσ παροφςασ εργαςίασ, κα κίξουμε ςφντομα το ρόλο τθσ κειμενικισ πολυπλοκότθτασ ςτον προςδιοριςμό των ΚΔ. 24

26 2.2. ΚΔ και κειμενικι πολυπλοκότθτα Ππωσ ζχει ειπωκεί ςτθν Ειςαγωγι, ςτόχοσ τθσ εργαςίασ είναι θ ςφγκριςθ τθσ χριςθσ των ΚΔ από τουσ ΦΟ και τουσ ΜΦΟ του δείγματόσ μασ. Για το λόγο αυτό, προχωριςαμε ςε ςχετικζσ μετριςεισ που αφοροφν τα εν λόγω ςτοιχεία (βλζπε κεφάλαιο 5). Ωςτόςο, επειδι είναι γενικά αποδεκτό ότι θ μελζτθ ενόσ φαινομζνου ζχει περιςςότερθ αξία όταν ςυςχετίηεται και με άλλα φαινόμενα, πραγματοποιικθκαν μετριςεισ και άλλων παραμζτρων των κειμζνων μασ (βλζπε υποενότθτα 4.4). Με τθ ςκζψθ αυτι, επιδιϊχκθκε να ςυντεκεί μια πιο ολοκλθρωμζνθ εικόνα για το κζμα, θ οποία με τθ ςειρά τθσ κα διαφωτίςει και τθν ερμθνεία του. Στο υλικό μασ υπάρχουν περιπτϊςεισ όπου, για παράδειγμα, ζνα κείμενο ζχει 3 ΚΔ ςε 5 προτάςεισ και ζνα άλλο ζχει εξίςου 3 ΚΔ, αλλά ςε 20 προτάςεισ. Τότε, ενδεχομζνωσ, ζχουμε διαφορετικι χριςθ του ςτοιχείου, με επιπτϊςεισ ίςωσ και ςτθ ςυνοχι των κειμζνων. Συναντοφμε και δεδομζνα ςτα οποία ςυςχετίηεται κετικά ο αρικμόσ των δευτερευουςϊν προτάςεων με τον αρικμό των ΚΔ και, ζτςι, κα μποροφςαμε να ιςχυριςτοφμε ότι το φαινόμενο τθσ κειμενικισ δείξθσ εμφανίηεται για να αναδείξει τισ πιο ςφνκετεσ κειμενικζσ ςχζςεισ. Για τουσ παραπάνω λόγουσ, κρίκθκε ςκόπιμθ θ αξιοποίθςθ του λογιςμικοφ αναγνωςιμότθτασ του Κζντρου Ελλθνικισ Γλϊςςασ 12 και θ ςφντομθ παρουςίαςι του. Στθν επίςθμθ ι- ςτοςελίδα του ΚΕΓ αναφζρεται ότι θ αναγνωςιμότθτα (readability) αποτελεί μζγεκοσ αντιςτρόφωσ ανάλογο με τθν ςυνκετότθτα των κειμζνων και ότι θ εν λόγω εφαρμογι ςχεδιάςτθκε «για να βοθκιςει τουσ διδάςκοντεσ να αξιολογιςουν τον βακμό αναγνωςιμότθτασ οποιουδιποτε ελλθνικοφ κειμζνου βάςει αντικειμενικϊν κριτθρίων με ςτόχο να εντοπίςουν εάν είναι κατάλλθλο για το επίπεδο ελλθνομάκειασ των μακθτϊν τουσ». Μαηί με το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ, το λογιςμικό εμφανίηει τιμζσ για οριςμζνεσ κειμενικζσ παραμζτρουσ, τισ οποίεσ μπορεί να αξιοποιιςει κανείσ και για ερευνθτικοφσ ςκοποφσ. Οι παράμετροι είναι οι εξισ: Ρροτάςεισ Αρικμόσ προτάςεων Μζςο μικοσ προτάςεων ςε χαρακτιρεσ Αρικμόσ προτάςεων ανά 100 λζξεισ Λζξεισ Αρικμόσ λζξεων

27 Λζξεισ / πρόταςθ Αντωνυμικοί τφποι Αρικμόσ αντωνυμικϊν τφπων Αντωνυμικοί τφποι / πρόταςθ Αντωνυμικοί τφποι / 100 λζξεισ Εφκολεσ λζξεισ Αρικμόσ εφκολων λζξεων Εφκολεσ λζξεισ / πρόταςθ Εφκολεσ λζξεισ / 100 λζξεισ Mεγάλεσ λζξεισ (> 2 ςυλλαβζσ) Αρικμόσ μεγάλων λζξεων Μεγάλεσ λζξεισ / πρόταςθ Μεγάλεσ λζξεισ / 30 πρoτάςεισ Μεγάλεσ λζξεισ / 100 λζξεισ Guiraud s R Αρικμόσ λεξικϊν τφπων R (αρικμόσ λεξικϊν τφπων / αρικμόσ λζξεων) Ρροκιματα και επικιματα Αρικμόσ λζξεων με προκιματα Αρικμόσ λζξεων με επικιματα Σφνολο λζξεων με προκιματα - επικιματα Λζξεισ με προκιματα - επικιματα / πρόταςθ Λζξεισ με προκιματα - επικιματα / 100 λζξεισ Μεςοπακθτικά ριματα, αποκετικά, αςτακι Αρικμόσ λζξεων μεςοπακθτικισ μορφολογίασ Λζξεισ μεςοπακθτικισ μορφολογίασ / πρόταςθ Λζξεισ μεςοπακθτικισ μορφολογίασ / 100 λζξεισ 26

28 Κφρια ονόματα Αρικμόσ κυρίων ονομάτων Κφρια ονόματα / πρόταςθ Κφρια ονόματα / 100 λζξεισ Σφνδεςμοι Αρικμόσ ςυνδζςμων Σφνδεςμοι / πρόταςθ Σφνδεςμοι / 100 λζξεισ Λόγιοι επιρρθματικοί τφποι Αρικμόσ λόγιων επιρρθματικϊν τφπων Λόγιοι επιρρθματικοί τφποι / πρόταςθ Λόγιοι επιρρθματικοί τφποι / 100 λζξεισ Aρικμόσ επικζτων και μετοχϊν Αρικμόσ μετοχϊν Μετοχζσ / πρόταςθ Μετοχζσ / 100 λζξεισ Λόγω τθσ φφςθσ των δεδομζνων μασ (ορκογραφικά λάκθ, λάκθ γραφθματικισ απόδοςθσ, απουςία κενϊν μεταξφ των λεξθμάτων, άςτοχα κενά εντόσ των λεξθμάτων) δεν ιταν δυνατι θ αξιοποίθςθ των περιςςοτζρων μεταβλθτϊν του λογιςμικοφ. Ζτςι, οι λζξεισ, οι προτάςεισ και οι ΚΔ μετρικθκαν μθ αυτοματοποιθμζνα, ενϊ από τουσ παραπάνω δείκτεσ χρθςιμοποιικθκε το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ Θεωρθτικό πλαίςιο τθσ παροφςασ ζρευνασ Και αφοφ αναδείχτθκε μια ςθμαντικι όψθ που αφορά τθν ζρευνα των ΚΔ, είμαςτε ςε κζςθ να διατυπϊςουμε ζναν ςαφι οριςμό των ςτοιχείων αυτϊν, κακϊσ είναι αναγκαίοσ προκειμζνου να εντοπιςτοφν και να ταξινομθκοφν. Ξαναπιάνοντασ, λοιπόν, το κόκκινο νιμα των Halliday & Hasan και τθσ Schiffrin, κα προςπακιςω να αναλφςω τα δεδομζνα τθσ παροφςασ εργαςίασ. Από εδϊ και ςτο εξισ, μζςα από μια κεωρθτικι ςφηευξθ, κεωρϊ ότι «οι ΚΔ είναι διαδοχικά 27

29 εξαρτθμζνα ςτοιχεία που πλαιςιώνουν ενότθτεσ λόγου, εκφράηοντασ τισ υποκείμενεσ ςχζςεισ που τισ διζπουν και δίνοντασ οδθγίεσ για τθν ερμθνεία τουσ. Τουσ ξεχωρίηουμε από τα παρακάτω χαρακτθριςτικά: - Δεν αποτελοφν ενιαία γραμματικι κατθγορία. - Αποςπώνται ςυντακτικά από μια πρόταςθ. - Χρθςιμοποιοφνται, ςυνικωσ, ςτθν αρχικι κζςθ ενόσ εκφωνιματοσ. - Έχουν ζνα εφροσ επιτονικών ςχθμάτων. - Μποροφν να λειτουργοφν ςε τοπικό και γενικό επίπεδο λόγου, αλλά και ςτα επίπεδα λόγου (ό.π. ςελ. 5), γεγονόσ που ςθμαίνει ότι ι δεν πρζπει να ζχουν κακόλου ςθμαςία ι αυτι να είναι αςαφισ ι ανακλαςτικι (τθσ γλώςςασ ι του ομιλθτι).» Ωςτόςο, πρζπει να ςθμειωκεί ότι οι κεωρθτικζσ αρχζσ χρθςιμοποιικθκαν με μια ςχετικι ευελιξία, λόγω τθσ ιδιαιτερότθτασ του γραπτοφ υλικοφ το οποίο αναλφκθκε. Ρρόκειται για γραπτά κείμενα τα οποία ςτεροφνται επιτονικϊν ενδείξεων, ενϊ θ ςτίξθ είτε απουςιάηει παντελϊσ είτε χρθςιμοποιείται με αςυνζπεια ζωσ και λανκαςμζνα. Ζτςι, παρόλο που είναι αποδεκτι θ παραδοχι τθσ Schiffrin (1988: 9, 61) ότι τα ςυνδετικά ςτοιχεία δεν παράγουν ςυνοχι (όπωσ οι ςφνδεςμοι) αλλά τθν επιδεικνφουν, ςυμπεριζλαβα ςτθν ανάλυςθ όλουσ τουσ παρατακτικοφσ ςυνδζςμουσ ωσ πικανοφσ ΚΔ, λόγω και του γεγονότοσ ότι μοιράηονται με τουσ ΚΔ τθν ιδιότθτα τθσ προαιρετικότθτασ (βλζπε αποςπϊνται ςυντακτικά από τθν πρόταςθ). Ακόμθ, πρζπει να λθφκεί υπόψθ ότι οι μακθτζσ του δείγματόσ μασ χρθςιμοποίθςαν ΚΔ που λειτουργοφν κυρίωσ ςε επίπεδο αναπαραςτατικισ δομισ, με κάποιεσ εξαιρζςεισ που επεκτείνουν τθ λειτουργία τουσ ςε επίπεδο δομισ δραςτθριότθτασ και πλαιςίου ςυμμετοχισ. Οι επιλογζσ τουσ αυτζσ προφανϊσ ςχετίηονται με το γεγονόσ ότι τα κείμενα που παριγαγαν ανικουν ςτα κειμενικά είδθ αφιγθςθ ιςτορίασ, γράμμα και θμερολόγιο (βλ. Ενότθτα 4.2). Λόγω τθσ φφςθσ, λοιπόν, των κειμζνων που είχα ςτθ διάκεςι μου, ζκρινα ότι οι κατθγορίεσ των Halliday & Hasan, ςυμπλθρωμζνεσ από τισ κατθγορίεσ ΚΔ τθσ ςτάςθ του ομιλθτι και διαλογικοί ΚΔ (βλ. Ενότθτα 4.4), εξυπθρετοφν με οικονομικότερο τρόπο τουσ ςτόχουσ τθσ ανάλυςθσ. Στο επόμενο κεφάλαιο, παρουςιάηεται θ ερευνθτικι δραςτθριότθτα γφρω από τθν κειμενικι πολυπλοκότθτατα, τθ ςυνοχι, τθ ςυνεκτικότθτα και τουσ ΚΔ ειδικότερα. 28

30 3. Ζρευνεσ ςτθ Γ2 Αρκετά πλοφςια ερευνθτικι δραςτθριότθτα ζχει αναπτυχκεί ςτθν παγκόςμια επιςτθμονικι κοινότθτα γφρω από τθ ςυνκετότθτα των κειμζνων ςτθ Γ2, γφρω από τθν κατάκτθςθ των ΚΔ και, γενικότερα, τθσ κειμενικισ ςυνοχισ και ςυνεκτικότθτασ από ΜΦΟ. Οι περιςςότερεσ ζρευνεσ εντοπίηουν διαφορζσ ςτισ ςυγκεκριμζνεσ παραμζτρουσ μεταξφ ΦΟ και ΜΦΟ και παράλλθλα διατυπϊνουν ζνα πλικοσ χριςιμων παρατθριςεων για τθ φφςθ των φαινομζνων αυτϊν ςτθν κατάκτθςθ τθσ Γ2. Το κεφάλαιο χωρίηεται ςε δφο υποενότθτεσ. Απ τθ μια, θ υποενότθτα 3.1 ζχει γενικότερο περιεχόμενο και μασ παρουςιάηει τισ ζρευνεσ με κζμα τθν πολυπλοκότθτα, τθ ςυνοχι και τθ ςυνεκτικότθτα των κειμζνων ςτθ Γ2. Θ υποενότθτα 3.2, απ τθν άλλθ, μασ κατατοπίηει γφρω από τθν ερευνθτικι παραγωγι για τθν κατάκτθςθ των ΚΔ από ΜΦΟ, όπωσ ςυμβαίνει και ςτθν παροφςα ζρευνα για τθν περίπτωςθ τθσ ελλθνικισ ωσ Γ Κειμενικι πολυπλοκότθτα, ςυνοχι και ςυνεκτικότθτα Στθν εργαςία τθσ Matters of Cohesion in L2 Academic Texts, θ Hinkel (2001) ςυγκρίνει τουσ μζςουσ όρουσ χριςθσ ςυγκεκριμζνων μθχανιςμϊν ςυνοχισ (παρατακτικοί ςφνδεςμοι ςε επίπεδο φράςθσ, προταςιακζσ μεταβάςεισ, λογικο-ςθμαςιολογικοί ςφνδεςμοι, δεικτικζσ αντωνυμίεσ, αρικμθτικά και αποτελεςματικά ουςιαςτικά) ςε ακαδθμαϊκά κείμενα 206 ΦΟ και 697 ΜΦΟ (184 ομιλθτζσ με μθτρικι γλϊςςα τθν ιαπωνικι, 166 τθν κορεατικι, 186 τθν ινδονθςιακι και 154 τθν αραβικι). Τα αποτελζςματα ζδειξαν ότι, παρά το υψθλό επίπεδο γλωςςομάκειασ των ΜΦΟ που ςυμμετείχαν ςτθν ζρευνα, οι πόροι που χρθςιμοποιοφςαν για τθ ςφνκεςθ ενόσ ενοποιθμζνου κειμζνου ιταν περιοριςμζνοι. Ειδικότερα, ανεξάρτθτα από τθ Γ1, οι ΜΦΟ χρθςιμοποίθςαν περιςςότερεσ προταςιακζσ μεταβάςεισ από τουσ ΦΟ, τισ οποίεσ διακρίνει ςε μεταβάςεισ Απαρίκμθςθσ, όπωσ το first (= πρϊτον), ςε μεταβάςεισ Ρροςκικθσ, όπωσ το in addition (= επιπροςκζτωσ), ςε μεταβάςεισ Σφνοψθσ, όπωσ το in sum (= εν ολίγοισ), ςε μεταβάςεισ του Αποτελζςματοσ, όπωσ το hence (= ωσ εκ τοφτου), ςε μεταβάςεισ Ραραχϊρθςθσ, όπωσ το anyway (= τελοςπάντων, οφτωσ ι άλλωσ) και άλλεσ. Το γεγονόσ αυτό, θ ίδια δεν το αποδίδει ςτθν ικανότθτά τουσ να παράγουν πλαιςιωμζνο λόγο. Αντικζτωσ, θ Hinkel κεωρεί ότι θ μεγαλφτερθ ςυχνότθτα χριςθσ του ςτοιχείου αυτοφ αντανακλά τθν προςπάκειά τουσ να καταςκευάςουν ζνα ενοποιθμζνο κείμενο μζςα ςε ζνα πλαίςιο περιοριςμζνων ςυντακτικϊν και λεξικϊν πόρων, ενϊ προτείνει τθν εςτίαςθ τθσ διδαςκαλίασ ςτθν κατάκτθςθ τθσ ςυνεκτικισ λειτουργίασ των προταςιακϊν μεταβάςεων και ςτθν κατάλλθλθ χριςθ τουσ. Ακόμθ, παρατθρεί ότι οι ΜΦΟ αποδίδουν ςτισ δεικτικζσ αντωνυμίεσ ιδιότθτεσ που δεν ζχουν ςτθν αγγλικι, λόγω 29

31 παρεμβολισ τθσ εκάςτοτε Γ1. Ομοίωσ, λόγω ενδεχόμενθσ παρεμβολισ τθσ μθτρικισ, οι Λνδονιςιοι χρθςιμοποιοφν λιγότερουσ παρατακτικοφσ ςυνδζςμουσ και οι Άραβεσ περιςςότερουσ από ό,τι οι ΦΟ. Τζλοσ, όλοι οι ΜΦΟ χρθςιμοποιοφν τα ουςιαςτικά απαρίκμθςθσ και τα αποτελεςματικά ουςιαςτικά ςε αςαφείσ και γενικευτικζσ δθλϊςεισ, και όχι για να ειςάγουν ζνα καινοφργιο ςτοιχείο ι να ανακεφαλαιϊςουν, χριςθ που αποκλίνει από αυτι των ΦΟ. Θ παρατιρθςθ αυτι αποτυπϊνεται ςτα εξισ αποςπάςματα: If you are a student, perhaps you have a lot of facts related to grades in your school days., This creates the result of many young generations who spend their time drinking and gambling. They don't think about their future with a terrible outcome. This causes not only a gap between the older and younger generation, but also between the rich and the poor.. Ολοκλθρϊνοντασ το άρκρο τθσ, επιςθμαίνει τρόπουσ διδακτικισ «κεραπείασ» με εςτίαςθ τθσ διδαςκαλίασ ςτθν αποκλίνουςα χριςθ των παραπάνω ςτοιχείων, προκειμζνου να χρθςιμοποιοφνται κατάλλθλα ςε ακαδθμαϊκά κείμενα. Συγκεκριμζνα, προτείνει μια διδακτικι μζκοδο ςφμφωνα με τθν οποία, οι μακθτζσ αρχικά ςυγγράφουν κείμενα χωρίσ προταςιακζσ μεταβάςεισ και μετζπειτα προςκζτουν τισ κατάλλθλεσ μεταβάςεισ, εφόςον εντοπίςουν τισ ςχζςεισ που διζπουν τα γραπτά τουσ. Μζςα από τθ ςφγκριςθ των κειμζνων, πριν και μετά τθν προςκικθ των μεταβάςεων, καλοφνται να αποφαςίςουν ποιο από τα δφο είναι πιο ςαφζσ. Με τον τρόπο αυτό, θ Hinkel ιςχυρίηεται πωσ γίνεται αντιλθπτό το γεγονόσ ότι τα ςτοιχεία αυτά δε δθμιουργοφν τθ ςυνοχι όπωσ ιδθ ζχει επιςθμανκεί από τθ βιβλιογραφία αλλά τθν ενιςχφουν. Ακόμθ, για τθν περίπτωςθ τθσ ςυνοχικισ χριςθσ των ουςιαςτικϊν απαρίκμθςθσ και των αποτελεςματικϊν ουςιαςτικϊν, ειςθγείται μια ακόμθ μζκοδο με βάςθ τθν οποία οι μακθτζσ πρζπει να αντιςτοιχίςουν τα ουςιαςτικά αυτά με τα ςθμεία τθσ αναφοράσ τουσ. Εάν δεν υπάρχουν, ςθμαίνει ότι θ χριςθ τουσ ωσ μθχανιςμόσ ςυνοχισ δεν είναι κατάλλθλθ. Θ Mohamed-Saydina (2010), ςτθ μελζτθ τθσ με ερευνθτικά υποκείμενα Άραβεσ φοιτθτζσ, ομιλθτζσ τθσ αγγλικισ ωσ Γ2, ςυμπεραίνει ότι οι ομιλθτζσ αυτοί μεταφζρουν τουσ ρθτορικοφσ τρόπουσ κειμενικισ οργάνωςθσ τθσ Γ1 ςτο δείγμα των 50 αγγλικϊν ακαδθμαϊκϊν κειμζνων που ςυνζκεςαν. Κάνοντασ χριςθ των διακρίςεων των Halliday & Hasan, αναλφει τα δεδομζνα τθσ ςε τρία επίπεδα: ςτο προταςιακό, ςτο φραςτικό και ςτο ςυνολικό (προταςιακό και φραςτικό). Θ ανάλυςθ επιβεβαιϊνει τισ αρχικζσ τθσ ερευνθτικζσ υποκζςεισ ότι α) οι μεταβάςεισ προςκικθσ κα είναι περιςςότερεσ από εκείνεσ τθσ αντίκεςθσ, του χρόνου και τθσ αιτίασ, β) θ λεξικι ςυνοχι, εκπροςωποφμενθ από τθν επανάλθψθ του ίδιου ουςιαςτικοφ, κα υπερβαίνει ςε ποςοςτό χριςθσ τουσ μθχανιςμοφσ γραμματικισ ςυνοχισ ςυνολικά και γ) ότι οι επιλογζσ αυτζσ ςχετίηονται με πολιτιςμικζσ επιρροζσ και τισ πρακτικζσ γραμματιςμοφ των Αρά- 30

32 βων. Τθν τελευταία υπόκεςι τθσ ςτθρίηει με δφο τεκμιρια. Ρρϊτον, με τθν επιρροι που αςκεί ςτθν γραπτι παράδοςθ των Αράβων ζνα προφορικό κείμενο, το Quran. Θ «προφορικότθτά» αυτι που χαρακτθρίηεται από τθν προςκικθ και τισ επαναλιψεισ, επθρεάηει τισ πρακτικζσ γραμματιςμοφ των Αράβων που διδάςκονται τθ γραφι με το εν λόγω υπζρτατο πρότυπο. Δεφτερον, θ Mohamed-Saydina ιςχυρίηεται πωσ θ ομοιομορφία ςτθν κοινωνικι ηωι του αραβικοφ κόςμου ενδεχομζνωσ να μεταφζρεται με τθ μορφι των επαναλιψεων ςτα γραπτά κείμενα των Αράβων φοιτθτϊν. Επίςθσ, ότι θ μθ ανοχι τθσ αντίκετθσ άποψθσ μπορεί να ςχετίηεται με τθν περιοριςμζνθ χριςθ των αντικετικϊν ςχζςεων ςε αυτά. Συνοπτικά, θ ζρευνά τθσ αποφαίνεται τθ δυςκολία των ΜΦΟ να παράγουν κείμενα ςαν και αυτά των ΦΟ, παρόλο που ο προφορικόσ τουσ λόγοσ προςεγγίηει αυτόν των ΦΟ. Στθν ζρευνά τουσ για ζνα τμιμα τθσ λεξικισ ςυνοχισ κατά τουσ Halliday & Hasan, τα ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου, οι Mattheoudakis & Hatzitheodorou (2010) εντόπιςαν διαφορζσ ςτθ χριςθ τουσ μεταξφ ΜΦΟ και ΦΟ. Τα δεδομζνα τουσ αποτελοφνται από επιχειρθματολογικά κείμενα Ελλινων φοιτθτϊν από το Ελλθνικό Σϊμα Κειμζνων Μακθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ (GRICLE) και από κείμενα ΦΟ από τισ αμερικανικζσ ςυλλογζσ LOCNESS (Σϊμα Κειμζνων Δοκιμίων Φυςικϊν Ομιλθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Louvain) και PELCRA (Σϊματα Κειμζνων τθσ Ρολωνικισ και Αγγλικισ Γλϊςςασ για Ζρευνα και Εφαρμογζσ). Τα ουςιαςτικά αυτά οργανϊνουν το λόγο και προβάλλουν τθ ςτάςθ του ομιλθτι για μια προθγοφμενθ ι επόμενθ πρόταςθ. Στα κείμενα των ΦΟ τα ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου χρθςιμοποιοφνται ςυχνότερα από ό,τι ςτα κείμενα των ΜΦΟ και ζχουν μια κακαρά ςυνεκτικι λειτουργία, ςυνδζοντασ τμιματα του λόγου, για παράδειγμα An other problem with this argument. Ραράλλθλα, ςυνοδεφονται από επίκετα (π.χ. this argument is strong ) και από αναφορζσ ςε αυτά (π.χ. a weakness in this argument ). Από τθν άλλθ, οι ΦΟ τα χρθςιμοποιοφν πιο περιοριςμζνα για να αναφερκοφν με ςυντομία ςτο δοκίμιο και να εκφράςουν τθ ςυμφωνία ι τθ διαφωνία τουσ με το κζμα (π.χ. Money has been said to be the root of all evil. I feel this statement is personally true. ). Επίςθσ, χρθςιμοποιοφν πιο εκτεταμζνα ωσ πθγι ςυνοχισ τα επιρρθματικά (Hatzitheodorou & Mattheoudakis, υπό δθμοςίευςθ). Θ τάςθ τουσ αυτι ερμθνεφεται από τθν εςτίαςθ τθσ διδαςκαλίασ και των διδακτικϊν εγχειριδίων, αλλά και από τθν εφκολθ ςυςτθματοποίθςθ των επιρρθματικϊν ςε ςφγκριςθ με τθν γνωςιακι επεξεργαςία που απαιτοφν τα ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου. Ακόμθ, επιςθμαίνεται ότι θ απουςία τροποποιθτϊν είναι χαρακτθριςτικι ςτο δείγμα των ΜΦΟ και ότι ςτθ κζςθ τουσ ζχουμε τθ ςυμφωνία ι τθ διαφωνία με ζνα κζμα (π.χ. I agree/i disagree ). Κλείνοντασ, προτείνεται ο αναπροςανατολιςμόσ τθσ διδαςκαλίασ ςτθν ιδιαιτερότθτα των κειμενικϊν ειδϊν και θ ζμφαςθ ςτα 31

33 ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου, κακϊσ κεωροφνται δείκτεσ εξεηθτθμζνθσ ςυγγραφικισ ικανότθτασ. Από ζναν διαφορετικό δρόμο φτάνει θ Castro (2004) ςτο ςυμπζραςμα ότι θ μθτρικι γλϊςςα επθρεάηει τουσ μθχανιςμοφσ ςυνοχισ, ςφμφωνα με τουσ Halliday & Hasan, λόγω κοινοφ κοινωνικο-πολιτιςμικοφ υποβάκρου. Συγκεκριμζνα, μελετϊντασ τα γραπτά επιχειρθματολογικά κείμενα ςτθν αγγλικι 30 πρωτοετϊν Φιλιππινζηων φοιτθτϊν, χαμθλοφ, μζςου και προχωρθμζνου επιπζδου βρίςκει ότι χρθςιμοποιοφν με παρόμοιο τρόπο τουσ πόρουσ τθσ λεξικισ και τθσ γραμματικισ ςυνοχισ, με κυρίαρχο αυτό τθσ λεξικισ επανάλθψθσ και τθσ χριςθσ ςυνωνφμων. Ωςτόςο, αδυναμία του εγχειριματοσ παραμζνει το μικρό δείγμα των κειμζνων και θ ζλλειψθ ομάδασ ελζγχου, ϊςτε να διερευνθκεί τυχόν απόκλιςθ από τθ χριςθ των φαινομζνων από τουσ ΦΟ τθσ αγγλικισ. Τθ διερεφνθςθ τθσ ςχζςθσ μεταξφ αφθγθματικϊν και γλωςςικϊν δεξιοτιτων ζκεςε ςτο επίκεντρο τθσ εργαςίασ τθσ θ Kang (2012). Στο πλαίςιο αυτό μελζτθςε 70 προφορικζσ αφθγιςεισ (ςτα αγγλικά και ςτα κορεατικά) παιδιϊν που μάκαιναν τθν αγγλικι ωσ Γ2, θλικίασ 6 ετϊν με μθτρικι γλϊςςα τθν κορεατικι. Τα αποτελζςματα ζδειξαν ότι ςτθ Γ2 υπάρχει κετικι ςυςχζτιςθ μεταξφ τθσ ανάπτυξθσ τθσ αφθγθματικισ δομισ (προςανατολιςμόσ, γεγονότα, περιγραφζσ, αξιολογιςεισ) και τθσ ανάπτυξθσ των γλωςςικϊν ςτοιχείων (τροποποιθτζσ, επαναλιψεισ, επιρριματα, πλάγιοσ λόγοσ, αναφορά, ςφνδεςμοι προςκικθσ, αιτίασ, αντίκεςθσ, χρόνου). Ραράλλθλα, αναδείχτθκε ότι θ κατάλλθλθ χριςθ των γλωςςικϊν μθχανιςμϊν ςτθ Γ1 ςιμαινε ταυτόχρονα και τθν κατάλλθλθ χριςθ τουσ ςτθ Γ2, εφρθμα αρκετά αιςιόδοξο από παιδαγωγικι άποψθ. Ωςτόςο, δε βρζκθκε κάτι αντίςτοιχο για τθ χριςθ των ςτοιχείων τθσ αφθγθματικισ δομισ, γεγονόσ που θ Kang αποδίδει ςτθν πολιτιςμικά προςδιοριςμζνθ φφςθ του προκείμενου αφθγθματικοφ κειμενικοφ είδουσ, του οποίου οι ςυμβάςεισ ενδεχομζνωσ δε μεταφζρονται εφκολα από τθ μια γλϊςςα ςτθν άλλθ. Μια όψθ τθσ πολυπλοκότθτασ των αφθγθματικϊν κειμζνων μασ δίνει θ ζρευνα των Gagarina et al. (2012). Σε αυτι καταγράφεται θ πιλοτικι ανάπτυξθ ενόσ εργαλείου για τθν αξιολόγθςθ τθσ αφθγθματικισ ικανότθτασ 550 μονόγλωςςων και δίγλωςςων παιδιϊν από 3 ζωσ 10 ετϊν (με ι χωρίσ γλωςςικζσ διαταραχζσ), ςε 15 γλϊςςεσ και ςυνδυαςμοφσ γλωςςϊν. Το MAIN (Multilingual Assessment Instrument for Narratives) εξετάηει τθν παραγωγι και τθν κατανόθςθ των γραπτϊν αφθγιςεων ςε επίπεδο μακροδομισ, δθλαδι των ςυςτατικϊν των ε- πειςοδίων (ςτόχοσ, προςπάκεια, αποτζλεςμα) και ςε επίπεδο μικροδομισ (μικοσ αφιγθςθσ και ςφνολο λζξεων, ςυντακτικι πολυπλοκότθτα και κειμενικι ςυνοχι, εναλλαγι κωδίκων) ςε 26, πλζον, γλϊςςεσ. Θ ερευνθτικι ομάδα βρικε ότι θ μικροδομι εξαρτάται από τα ιδιαίτερα 32

34 χαρακτθριςτικά των γλωςςϊν, όπωσ π.χ. το μαρκάριςμα τθσ οριςτικότθτασ. Ακόμθ, ότι ο αρικμόσ των δευτερευουςϊν προτάςεων δε ςθμαίνει απαραίτθτα καλφτερεσ αφθγθματικζσ ικανότθτεσ, γιατί, για παράδειγμα, κάποια παιδιά προτιμοφν απαρζμφατα αντί των δευτερευουςϊν προτάςεων. Μια πιο λεπτομερι εξζταςθ τθσ κειμενικισ ςυνοχισ και τθσ λεξικισ πυκνότθτασ ςτθ Γ2 επζτρεψε θ εφαρμογι του ψθφιακοφ λογιςμικοφ Coh-Metrix (McNamara, Louwerse, Graesser, 2002). Επιδιϊκοντασ να εντοπίςει τυχόν διαφορζσ μεταξφ κειμζνων ΦΟ και ΜΦΟ, αλλά και μεταξφ διαφορετικϊν επιπζδων γλωςςομάκειασ ςτθ Γ2, ο Green (2012) ανζλυςε με το εργαλείο αυτό δεδομζνα από τρία ςϊματα κειμζνων: το Διεκνζσ Σϊμα Κειμζνων μακθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ (ICLE) ωσ ομάδα προχωρθμζνου επιπζδου γλωςςομάκειασ, το Σϊμα Κειμζνων Δοκιμίων Φυςικϊν Ομιλθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Louvain (LOCNESS) ωσ ομάδα ελζγχου και επιλεγμζνα ςϊματα κειμζνων τθσ Αγγλικισ ωσ Γ2 από τθν Λνδονθςία ωσ ομάδα χαμθλοφ επιπζδου γλωςςομάκειασ. Ππωσ και ςτθν ζρευνα τθσ Castro (2004), τα αποτελζςματα δεν ζδειξαν ςθμαντικζσ διαφορζσ μεταξφ των διαφορετικϊν επιπζδων αγγλομάκειασ. Ζδειξαν όμωσ διαφορζσ μεταξφ των δοκιμίων των ΦΟ και των ΜΦΟ ςε πζντε από τισ ζξι μεταβλθτζσ που εξετάςτθκαν. Συγκεκριμζνα, ςτα κείμενα των ΜΦΟ απαντοφν ςυχνότερεσ επικαλφψεισ κατθγορθμάτων ςε γειτονικζσ προτάςεισ μζςω τθσ αναφοράσ, περιςςότερεσ ςθμαςιολογικζσ επικαλφψεισ ςε γειτονικζσ προτάςεισ με υπολογιςμό των νζων και των παλιϊν πλθροφοριϊν ςε όλα τα λεξικά μορφιματα και περιςςότερα ςυχνόχρθςτα λεξικά μορφιματα από ό, τι ςτα κείμενα των ΦΟ. Ακόμθ, οι ΜΦΟ χρθςιμοποίθςαν λιγότερα αφθρθμζνα ριματα και λιγότερα ςτοιχεία που δθλϊνουν τθν αιτία ςε ςχζςθ με τουσ ΦΟ. Με το Coh-Metrix ερεφνθςε και θ Kormos (2011) τα χαρακτθριςτικά των γραπτϊν αφθγιςεων, επιχειρϊντασ ταυτόχρονα τθ ςυςχζτιςι τουσ με τθ γνωςιακι πολυπλοκότθτα τθσ δραςτθριότθτασ. Το δείγμα τθσ αποτελοφνταν από 44 δίγλωςςουσ μακθτζσ επιπζδου Β1 και Β2, που φοιτοφςαν ςε ουγγρο-αγγλικό Γυμνάςιο ςτθ Βουδαπζςτθ και από 10 ΦΟ τθσ αγγλικισ, πρωτοετείσ φοιτθτζσ γλωςςολογίασ ςε Ρανεπιςτιμιο τθσ Μ. Βρετανίασ. Θ παραγωγι γραπτοφ λόγου ιταν δυο ειδϊν. Θ πρϊτθ αφοροφςε τθν αφιγθςθ μιασ ιςτορίασ που εικονίηονταν με ζξι εικόνεσ. Κατά τθ δεφτερθ παραγωγι, οι μακθτζσ ζπρεπε να επινοιςουν μια ιςτορία από ζξι τυχαίεσ, αυτι τθ φορά, εικόνεσ. Τα κείμενα που προζκυψαν αναλφκθκαν με βάςθ τισ εξισ παραμζτρουσ: λεξικι ποικιλία, λεξικι πολυπλοκότθτα (εφροσ, ςυχνότθτα λεξικϊν μορφθμάτων, περιεκτικότθτα), ςυντακτικι πολυπλοκότθτα (μικοσ προτάςεων, δείκτθσ δευτερευουςϊν προτάςεων, λζξεισ πριν από κφρια ριματα, τροποποιθτζσ ανά ονοματικι φράςθ), ακρίβεια (δείκτθσ ςωςτϊν προτάςεων), ςυνοχι (αιτιακι, χρονικι, τοπικι), ςυχνότθτα ςυνδετικϊν (κετικά 33

35 και αρνθτικά που δθλϊνουν προςκικθ, αιτία, χρόνο και λογικζσ ςχζςεισ). Το είδοσ του κειμζνου που παριγαγαν οι ομιλθτζσ (με δοςμζνο ι μθ περιεχόμενο) επθρζαςε κάποιεσ από τισ παραπάνω παραμζτρουσ. Για τθν ακρίβεια, όλοι οι ομιλθτζσ όταν ζπρεπε να αφθγθκοφν μια προκακοριςμζνθ ιςτορία χρθςιμοποίθςαν αρκετά πιο αφθρθμζνο λεξιλόγιο και λίγο πιο πολλζσ χρονικζσ ςχζςεισ από όταν τουσ ηθτικθκε να επινοιςουν μια ιςτορία. Θ πιο ενδιαφζρουςα διαφορά μεταξφ των ΦΟ και ΜΦΟ εντοπίςτθκε ςτο εφροσ, τθν ποικιλία και ςτθν εκλεπτυςμζνθ χριςθ των λεξικϊν ςτοιχείων. Λδιαίτερο ενδιαφζρον παρουςιάηει το ερευνθτικό πεδίο που εξετάηει τθ ςχζςθ τθσ αναγνωςιμότθτασ των κειμζνων με τθ ςυνοχι και τθ ςυνεκτικότθτα που τα διζπει. Στθν εργαςία τουσ The professional reader and the text: insights from L2 research, οι Ulijn & Salager-Meyer (1998) προςφζρουν μια επιςκόπθςθ τθσ βιβλιογραφίασ που κζτει ςτο επίκεντρό τθσ τθ μελζτθ των παραμζτρων που επθρεάηουν τθν αναγνωςιμότθτα των κειμζνων για ειδικοφσ ςκοποφσ ςτθ Γ2. Μεταξφ άλλων, παρατίκενται ερευνθτικά αποτελζςματα που προκρίνουν τθν άποψθ ότι θ ςυνοχι και θ ςυνεκτικότθτα ενόσ κειμζνου ςυςχετίηεται κετικά με τθν αναγνωςιμότθτά του. Ειδικότερα, υποςτθρίηεται ότι τα ςυνδετικά ςτοιχεία διευκολφνουν τθν ανάγνωςθ και, από τθν άλλθ, θ διατάραξθ τθσ ςυνεκτικότθτασ ςε επίπεδο μακροδομισ (π.χ. παραβιάςεισ ςτθ ςειρά των ςυςτατικϊν μιασ ιςτορίασ) αυξάνει το χρόνο ανάγνωςθσ και τισ κινιςεισ των ματιϊν, βλάπτοντασ τθν ανάκλθςθ του κειμζνου και τθν κατανόθςι του. Επιπλζον, επιςθμαίνεται ότι θ ςυνεκτικότθτα ιςοςτακμίηει τα γνωςιακά κενά και μάλιςτα ότι το γνωςιακό υπόβακρο είναι χριςιμο μόνο όταν το κείμενο είναι αρκετά ςυνεκτικό, ϊςτε να επιτρζπει ςτον αναγνϊςτθ να δει τισ ςυνδζςεισ μεταξφ των πλθροφοριϊν που παρζχει και τθσ πρότερθσ γνϊςθσ του. Τζλοσ, τονίηεται ότι θ ςυνοχι και θ ςυνεκτικότθτα αναπτφςςονται ανιςόμετρα μεταξφ των γλωςςϊν, αλλά και μεταξφ των διαφόρων εξειδικευμζνων κειμενικϊν ειδϊν Κειμενικοί Δείκτεσ Φςτερα από μια χριςιμθ επιςκόπθςθ τθσ ερευνθτικισ δραςτθριότθτασ γφρω από τθν κατάκτθςθ τθσ κειμενικισ πολυπλοκότθτασ, ςυνοχισ και ςυνεκτικότθτασ ςτθ Γ2 ωσ ειςαγωγι, είμαςτε ςε κζςθ να παρακολουκιςουμε τθν αντίςτοιχθ παραγωγι που αφορά τθν κατάκτθςθ των ΚΔ ςτθ Γ2, θ οποία εμπίπτει ςτο ειδικότερο ερευνθτικό ενδιαφζρον τθσ παροφςασ εργαςίασ. Τθ ςυμπεριφορά των ΚΔ well, so, you know και like ςε 70 προφορικζσ δυαδικζσ ςυηθτιςεισ μεταξφ φοιτθτϊν από το Σϊμα Κειμζνων Giessen-Long Beach Chaplin (GLBCC) μελζτθςε θ Müller (2005). Το δείγμα αποτελοφνταν από ςχεδόν ιςάρικμουσ ΦΟ και Γερμανοφσ ΜΦΟ τθσ αγγλικισ οι οποίοι αναδιθγοφνται και ςυηθτοφν μια βουβι ταινία. Τα αποτελζςματα φανζρω- 34

36 ςαν μεγαλφτερεσ ςυχνότθτεσ χριςθσ των so (διπλάςια χριςθ), you know και like (ςχεδόν πενταπλάςια χριςθ) από τουσ ΦΟ, ενϊ απροςδόκθτα το well χρθςιμοποιείται δυο φορζσ περιςςότερο από τουσ γερμανόφωνουσ ομιλθτζσ. Θ ερευνιτρια επιχειρεί να ερμθνεφςει τα φαινομενικά αντιφατικά αποτελζςματα μζςω των διαγλωςςικϊν διαφορϊν ωσ προσ τισ λειτουργίεσ που επιτελοφν οι υπό μελζτθ ΚΔ. Ραρατθρεί ότι τα well και so παρουςιάηουν λειτουργικζσ αλλθλοεπικαλφψεισ, κακϊσ μεταφράηονται ςτα γερμανικά και ωσ also. Ζτςι, υποκζτει πωσ για το λόγο αυτό οι ΜΦΟ τα εναλλάςςουν και μάλιςτα χρθςιμοποιοφν το well ςε μια ςτρατθγικι α- ποφυγισ του so. Επιπλζον, θ ανάλυςθ γερμανικϊν εγχειριδίων για τθ διδαςκαλία τθσ αγγλικισ ωσ Γ2 αποκαλφπτει ότι το well χρθςιμοποιείται αδικαιολόγθτα ςε βάροσ του so, ενϊ αντίςτοιχεσ είναι και οι απόψεισ των ςυμμετεχόντων για τουσ δφο ΚΔ. Σε ςυνζντευξθ που παραχϊρθςαν κατά τθ διάρκεια τθσ ζρευνασ, διλωςαν ότι το well ακοφγεται πιο «αγγλικό» και ότι κεωροφν πωσ οι ΦΟ το χρθςιμοποιοφν ςυχνότερα από το so. Το εγχείρθμά τθσ ολοκλθρϊνεται με τθν άποψθ ότι το χάςμα ςτθ χριςθ των ΚΔ γεφυρϊνεται μζςω τθσ ζκκεςθσ ςε φυςικά περιβάλλοντα εκτόσ τάξθσ και μζςω τθσ επαφισ με ΦΟ. Αντίςτοιχα, ο Buysse (2010) μελετάει τουσ παραπάνω ΚΔ και επιπλζον τουσ kind of/kinda/sort of (= κάπωσ) και I mean. Για τθν ζρευνά του άντλθςε δεδομζνα από 40 προφορικζσ ςυνεντεφξεισ φοιτθτϊν με μθτρικι γλϊςςα τθν ολλανδικι. Οι μιςοί από αυτοφσ ιταν επιπζδου γλωςςομάκειασ Β1 και οι άλλοι μιςοί επιπζδου Γ1. Ακόμθ, χρθςιμοποίθςε 20 προφορικζσ ςυνεντεφξεισ από το Σϊμα Κειμζνων Δοκιμίων Φυςικϊν Ομιλθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Louvain (LOCNESS). Θ ανάλυςθ υπζδειξε τθ διάκριςθ των ΚΔ που μελετικθκαν ςε διαπροςωπικοφσ (you know, like, kind of, kinda, sort of και I mean) και κειμενικοφσ (well, so). Ραρατθρικθκε ότι οι διαπροςωπικοί ΚΔ μετά βίασ χρθςιμοποιικθκαν από τουσ ΜΦΟ, γεγονόσ που ο Buysse αποδίδει ςτο ςτιγματιςμό τουσ ωσ φορείσ ανεπίςθμου φφουσ και ςτθ ςυνακόλουκθ απουςία τουσ από διδακτικά περιβάλλοντα, τα οποία εςτιάηουν ςτθ διδαςκαλία του γραπτοφ λόγου. Ζνα αντίςτοιχο ςχιμα ςτιγματιςμοφ των διαπροςωπικϊν ΚΔ παρατθρεί ςε ομιλθτζσ των ολλανδικϊν του Βελγίου, γεγονόσ που μπορεί να υπαινίςςεται τθν παρεμβολι τθσ ωσ Γ1 του δείγματόσ του. Ωςτόςο, δεν είναι ςε κζςθ να τεκμθριϊςει τθν παρατιρθςθ αυτι ελλείψει ερευνθτικϊν δεδομζνων. Από τθν άλλθ, οι ΜΦΟ χρθςιμοποιοφν τα well και so με μεγαλφτερθ ςυχνότθτα απ ό,τι οι ΦΟ. Κλείνοντασ, τίκενται ερωτιματα για τθν ερμθνεία των αποτελεςμάτων ωσ ζνα αναπτυξιακό ςτάδιο, ωσ επίτευξθ του τελικοφ ςκοποφ από πλευράσ των ΜΦΟ, ο οποίοσ δεν είναι απαραίτθτα το επίπεδο του ΦΟ ι και ωσ πραγματολογικι απολίκωςθ (Romero-Trillo, 2002). Ωσ αποτυχία δθλαδι κάποιου ΜΦΟ να ςυμμορφωκεί με τισ γλωςςικζσ απαιτιςεισ που κζτει θ αλλθλεπίδραςθ (π.χ. ςυμφωνία, διαφωνία, πρόκλθςθ, 35

37 επιβεβαίωςθ) ςυχνά λόγω τθσ ελλιποφσ ζκκεςθσ ςε αυκεντικά γλωςςικά ςυμφραηόμενα. Θ χριςθ, βζβαια, του όρου αυτοφ απαιτεί μια αναπτυξιακι ζρευνα, προκειμζνου να εξεταςτοφν τα ςτάδια τθσ πραγματολογικισ ικανότθτασ ενόσ ι περιςςοτζρων ομιλθτϊν. Σε μια εκτενζςτερθ εργαςία, οι Mihaljevid-Djigunovid & Vickov (2011) μελετοφν 200 θ- μιελεφκερεσ παραγωγζσ γραπτοφ λόγου τφπου επίςθμθ επιςτολι. Οι ςυμμετζχοντεσ είχαν μθτρικι γλϊςςα τθν κροατικι. Οι μιςοί ιταν μακθτζσ πρωτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ και είχαν θλικία 14 ετϊν, ενϊ οι άλλοι μιςοί φοιτοφςαν ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ και ιταν 18 ετϊν. Αναλφκθκε θ χριςθ ενόσ μεγάλου εφρουσ ΚΔ τθσ αγγλικισ, οι οποίοι κατθγοριοποιικθκαν ςε υποτακτικοφσ, αντικετικοφσ, ςυμπεραςματικοφσ και χρονικοφσ. Θ επεξεργαςία των δεδομζνων ανζδειξε ποςοτικζσ διαφορζσ μεταξφ των δυο ομάδων, δθλαδι ςθμαντικι υπεροχι τθσ μεγαλφτερθσ θλικιακισ ομάδασ ωσ προσ τθ ςυχνότθτα χριςθσ των ΚΔ. Ταυτόχρονα, οι δυο πλθκυςμοί παρουςίαςαν ομοιότθτεσ ωσ προσ τα είδθ των ΚΔ που χρθςιμοποίθςαν, τα οποία ιταν αρκετά περιοριςμζνα (and, but, because, when, I think). Επίςθσ, ζνα είδοσ παρεμβολισ τθσ Γ1 κεωρικθκε το γεγονόσ ότι οι ίδιοι ςυμμετζχοντεσ, ςε γραπτά κείμενα ςτθ μθτρικι τουσ γλϊςςα, χρθςιμοποίθςαν τουσ ιςοδφναμουσ κροατικοφσ ΚΔ (Vickov, 2010 ςτο Mihaljevid-Djigunovid & Vickov, 2011) με αυτοφσ που χρθςιμοποίθςαν ςτα αγγλικά κείμενα του δείγματοσ. Ανάλογα αποτελζςματα που ςχετίηονται με το μικρό εφροσ των ΚΔ που χρθςιμοποιοφν οι ΜΦΟ βρίςκει θ ιδιότυπθ ωσ προσ τθ μεκοδολογία ζρευνα των Hellermann & Vergun (2007). Τα δεδομζνα αποτελοφνται από περιςςότερεσ από ϊρεσ διδαςκαλίασ και λεπτά δυαδικϊν διαλόγων, οι οποίοι μαγνθτοφωνικθκαν και απομαγνθτοφωνικθκαν προκειμζνου να αναλυκοφν. Συμμετζχοντεσ τθσ ζρευνασ ιταν 17 ενιλικεσ μακθτζσ τθσ αγγλικισ ωσ Γ2 χωρίσ να ζχουν διδαχτεί ρθτά τθ γλϊςςα-ςτόχο. Τα υποκείμενα χρθςιμοποίθςαν μόλισ τρεισ ΚΔ (like, well, you know), γεγονόσ που μαρτυρεί τθν ελλιπι κατάκτθςθ του φαινομζνου, παρά τθν α- πουςία ομάδασ ελζγχου. Αν και διαπιςτϊνεται κετικι ςυςχζτιςθ τθσ ςυχνότθτασ τθσ χριςθσ των ΚΔ με το επίπεδο γλωςςομάκειάσ τουσ, οι ερευνθτζσ κεωροφν ότι τα δεδομζνα μαρτυροφν αποκλίςεισ από τθ φυςικι χριςθ, γεγονόσ που ςυνδζουν με τθ μθ διδαςκαλία τουσ ςτθ ςχολικι τάξθ. Επιπλζον, παρατιρθςαν πωσ οι πιο επιτιδειοι χριςτεσ απολάμβαναν περιςςότερθ ζκκεςθ ςε φυςικά περιβάλλοντα επικοινωνίασ με ΦΟ. Κάνοντασ χριςθ του Σϊματοσ Κειμζνων Συηθτιςεων Φυςικϊν Ομιλθτϊν τθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Louvain (LOCNEC) και τθσ Διεκνοφσ Βάςθσ Δεδομζνων τθσ Ρροφορικισ Αγγλικισ Διαγλϊςςασ (LINDSEI), τρεισ ζρευνεσ εντοπίηουν ότι οριςμζνοι ΚΔ αναπτφςςονται ςτθ Γ2 ςε βάροσ άλλων ΚΔ. Ειδικότερα, θ Gilquin (2008) μελετά τα ςτοιχεία που αποκαλεί hesitators (= δείκτεσ διςταγμοφ) παφςεισ, μικρζσ λζξεισ, και διάφοροι μθχανιςμοί 36

38 που εκφράηουν διςταγμό και θ ζρευνά τθσ παρζχει ενδείξεισ για περαιτζρω επιβεβαίωςθ τθσ άποψθσ ότι οι μακθτζσ τθσ Γ2 τείνουν να χρθςιμοποιοφν ζνα μικρότερο εφροσ ΚΔ από τουσ ΦΟ. Σε αυτι τθν περίπτωςθ, οι μακθτζσ με Γ1 τθν γαλλικι χρθςιμοποίθςαν ςε μεγάλθ ςυχνότθτα το well και ςε βάροσ των άλλων δεικτϊν με ςυγκρίςιμεσ λειτουργίεσ. Ομοίωσ, θ Aijmer (2011) διαπίςτωςε ότι οι Σουθδοί μακθτζσ τθσ αγγλικισ γλϊςςασ χρθςιμοποίθςαν πιο ςυχνά το well από ό,τι οι ΦΟ ωσ μθχανιςμό διαχείριςθσ (για να κακυςτεριςουν ι να ςχεδιάςουν), αλλά λιγότερο ςυχνά, ωσ μθχανιςμό που εκφράηει τθ ςτάςθ του ομιλθτι. Θ Aijmer ςυγκρίνει τα ευριματα αυτά με εκείνα τθσ House (2009), ο οποίοσ βρίςκει ςε ζνα διαφορετικό Σϊμα Κειμζνων γερμανόφωνων μακθτϊν τθσ αγγλικισ ωσ Γ2 αυξθμζνθ ςυχνότθτα χριςθσ του you know ςε ςχζςθ με τουσ ΦΟ. Επιπλζον, παρατθρεί προςαρμογι των λειτουργιϊν του από τουσ ΜΦΟ, από διαπροςωπικζσ που επιτελεί ςτθ φυςικι του χριςθ ςε προςωπικζσ που υπθρετοφν τθ διαχείριςθ τθσ ςτάςθσ του. Οι Fung & Carter (2007) εξζταςαν επίςθσ τθ ςυμπεριφορά των ΚΔ ςτθν κατάκτθςθ τθσ Γ2, αυτι τθ φορά μεταξφ προπτυχιακϊν φοιτθτϊν ςτο Χονγκ Κονγκ. Ρραγματοποίθςαν μια ςφγκριςθ του προφορικοφ λόγου των φοιτθτϊν αυτϊν με εκείνο των ΦΟ τθσ αγγλικισ, χρθςιμοποιϊντασ το Σϊμα Κειμζνων τθσ Ομιλοφμενθσ Αγγλικισ Γλϊςςασ των Ρανεπιςτθμίων του Cambridge και του Nottingham (CANCODE). Οι ερευνθτζσ διαπίςτωςαν ότι οι ΜΦΟ χρθςιμοποιοφςαν οριςμζνουσ λειτουργικοφσ ΚΔ (ςυμπεριλαμβανομζνων των but, ok, because) περιςςότερο από ό,τι οι ΦΟ. Ραράλλθλα, παρατιρθςαν ότι οι μακθτζσ από το Χονγκ Κονγκ δεν αξιοποίθςαν τουσ ςυχνόχρθςτουσ ςτα δεδομζνα των ΦΟ ΚΔ (really, sort of, well, right, και actually), με αποτζλεςμα μια μεγάλθ διαφορά μεταξφ ΦΟ και ΜΦΟ τόςο ςε ςυχνότθτα όςο και ςε εφροσ χριςθσ των ΚΔ. Αντίςτοιχα, ο Romero-Trillo (2002) αξιοποιϊντασ δεδομζνα από Σϊματα Κειμζνων ςφγκρινε τθ χριςθ των αγγλικϊν ΚΔ από Λςπανοφσ ενιλικεσ και παιδιά με τθ χριςθ των ςτοιχείων αυτϊν από αγγλόφωνουσ ενιλικεσ και παιδιά. Διαπίςτωςε ότι, ενϊ τα παιδιά ΦΟ και ΜΦΟ χρθςιμοποιοφςαν τουσ αγγλικοφσ ΚΔ με παρόμοιουσ τρόπουσ, οι Λςπανοί ενιλικεσ χρθςιμοποίθςαν με μεγαλφτερθ ςυχνότθτα τουσ ςπάνιουσ ΚΔ τθσ αγγλικισ και με μικρότερθ ςυχνότθτα τουσ ςυχνόχρθςτουσ ΚΔ από ό,τι οι ΦΟ. Επιςθμαίνει πωσ το γεγονόσ αυτό μπορεί να δυςχεραίνει τθν επικοινωνία των ενθλίκων ΜΦΟ και γι' αυτό προτείνει κλιμακωτι διδαςκαλία των ΚΔ. Ζναν κάπωσ διαφορετικό προςανατολιςμό ζχουν οι εργαςίεσ τθσ Polat (2011) και τθσ Liao (2008). Θ πρϊτθ πραγματοποιεί μια αναπτυξιακι ζρευνα διάρκειασ ενόσ ζτουσ ςε ενιλικα μετανάςτθ με μθτρικι γλϊςςα τθν τουρκικι και βρίςκει διαφορζσ ςτα ςτάδια κατάκτθςθσ των 37

39 ΚΔ well (δε χρθςιμοποιείται κακόλου ωσ ΚΔ), you know και like. Υποκζτει ότι θ κατάκτθςι τουσ εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά του κάκε ΚΔ, όπωσ θ διεπιδραςτικι κυριότθτα (interactional salience), αλλά και από τισ επικοινωνιακζσ ανάγκεσ των ομιλθτϊν. Θ δεφτερθ ζ- ρευνα κινείται ςε πιο κοινωνιογλωςςολογικά μονοπάτια, ακολουκϊντασ ζναν ςυνδυαςμό ποςοτικισ και ποιοτικισ ανάλυςθσ προφορικοφ λόγου 6 επιςτθμονικϊν ςυνεργατϊν (3 άνδρεσ και 3 γυναίκεσ) με μθτρικι γλϊςςα τθν κινεηικι. Κάκε ςυνεργάτθσ μαγνθτοφωνικθκε κατά τθ διάρκεια μιασ διάλεξθσ και μιασ ςυνζντευξθσ. Τα αποτελζςματα ςυνθγοροφν ςε ενδείξεισ παρόμοιεσ με τισ παραπάνω ζρευνεσ, δθλαδι χριςθ των αγγλικϊν ΚΔ με διαφορετικζσ λειτουργίεσ από αυτζσ που ζχουν ςτθ φυςικι τουσ χριςθ, ενδεχομζνωσ λόγω παρεμβολισ τθσ Γ1. Ραρόλα αυτά, θ Liao εςτιάηει τθν προςοχι μασ ςτθν επίδραςθ του φφλου, του φφουσ και τθσ ταυτότθτασ του ομιλθτι ςτισ επιλογζσ του ωσ προσ τουσ ΚΔ. Συνοψίηοντασ με το κεφάλαιο αυτό το εφροσ των δυνατϊν επιλογϊν τθσ ερευνθτικισ εςτίαςθσ, μεταβαίνουμε ςτον προςδιοριςμό των ιδιαίτερων παραμζτρων του εν λόγω εγχειριματοσ. 38

40 4. Μεκοδολογία Ρερνϊντασ ςτθν παροφςα ζρευνα, είναι απαραίτθτο να διευκρινίςουμε όλεσ τισ παραμζτρουσ που ςχετίηονται με τθ μζκοδο που εφαρμόςτθκε, προκειμζνου να πραγματοποιθκεί. Συγκεκριμζνα, ςτθν υποενότθτα 4.1 υπάρχουν ςτοιχεία που αφοροφν τουσ μακθτζσ του δείγματόσ μασ. Στθν υποενότθτα 4.2 παρατίκεται το υλικό που χρθςιμοποιικθκε ςυνοδευόμενο από ςχετικζσ πλθροφορίεσ και ςτθν υποενότθτα 4.3 θ διαδικαςία ςυλλογισ του. Στθν επόμενθ υποενότθτα αναλφεται θ κωδικοποίθςθ των δεδομζνων και ςτθν τελευταία διατυπϊνονται τα ε- ρευνθτικά ερωτιματα υμμετζχοντεσ Για τον κακοριςμό τθσ ομάδασ-ςτόχου τθσ ζρευνάσ μου, επζλεξα ωσ Γ1 τθν αλβανικι, προκειμζνου να εξαςφαλιςτεί ζνασ ικανοποιθτικόσ αρικμόσ ςυμμετεχόντων. Ακόμθ, κεϊρθςα ότι πρζπει να ζχουν επίπεδο ελλθνομάκειασ Β1 και Β2, ϊςτε να χρθςιμοποιοφν ςε ςθμαντικό βακμό το φαινόμενο που ενδιαφζρει τθν ζρευνα. Συγκεκριμζνα, οι βαςικοί ςυμμετζχοντεσ ςτθν ζρευνα είναι 158 αλβανόφωνοι μακθτζσ (97 αγόρια και 61 κορίτςια) που φοιτοφςαν ςε Τάξεισ Υποδοχισ, φροντιςτθριακά τμιματα αλλά και ςε μεικτζσ τάξεισ κατά το ςχολικό ζτοσ Οι 104 από αυτοφσ (65,82%) φοιτοφςαν ςτθ Γϋ, Δϋ, Εϋ και ΣΤϋ τάξθ του Δθμοτικοφ, ενϊ οι 54 (34,18%) ιταν μακθτζσ όλων των τάξεων του Γυμναςίου. Ο μζςοσ όροσ τθσ θλικίασ τουσ ιταν τα 11,98 ζτθ, τθσ παραμονισ τουσ ςτθν Ελλάδα τα 7,77 χρόνια, ενϊ θ θλικία πρϊτθσ ζκκεςθσ ςτθν ελλθνικι γλϊςςα ιταν κατά μζςο όρο τα 4,40 χρόνια (0-14,59 ζτθ). Θ ςυντριπτικι πλειοψθφία του δείγματοσ (136 μακθτζσ, 86,Ο7%) κατατάχτθκε, με βάςθ τα διαγνωςτικά τεςτ ελλθνομάκειασ «Ασ μιλιςουμε Ελλθνικά Λ, ΛΛ & ΛΛΛ» 13, ςτο επίπεδο ελλθνομάκειασ Β1, ενϊ οι 22 από αυτοφσ ιταν επιπζδου Β2. Λδιαίτερθ ςθμαςία ζχει να αναφζρουμε ότι ο μζςοσ όροσ τθσ βακμολογίασ τουσ ςτθν παραγωγι των υπό εξζταςθ γραπτϊν κειμζνων (βλ. ενότθτα 4.2) ιταν 9,66/15, χαμθλότεροσ από αυτοφσ ςτισ υπόλοιπεσ δεξιότθτεσ που εξετάηουν τα διαγνωςτικά τεςτ (κατανόθςθ προφορικοφ μ.ο 12,39/15, κατανόθςθ γραπτοφ μ.ο 11/15, γραμματικι μ.ο 10,59/15). Ρροκειμζνου να υπάρχει ζνα μζτρο ςφγκριςθσ των αποτελεςμάτων των ΜΦΟ, χρθςιμοποιικθκε ωσ ομάδα ελζγχου ζνα ςφνολο 32 φυςικϊν ομιλθτϊν τθσ ελλθνικισ (15 αγόρια και 17 κορίτςια), όλοι μακθτζσ τθσ Γϋ, Δϋ, Εϋ και ΣΤϋ τάξθσ του Δθμοτικοφ. Ο μζςοσ όροσ τθσ θ

41 λικίασ τουσ ιταν τα 10 ζτθ. Οι 21 μακθτζσ (65,62%) ιταν επιπζδου Β1 και οι υπόλοιποι 11 (34,37%) επιπζδου Β2. Από το δείγμα μασ εξαιρζκθκαν οι μακθτζσ εςπερινϊν ςχολείων, κακϊσ ανζβαηαν κατά πολφ τον μζςο όρο τθσ θλικίασ, γεγονόσ που μειϊνει τθν αξιοπιςτία τθσ ςυγκριτικισ εξζταςθσ των δφο πλθκυςμϊν Τλικό Τα δεδομζνα τθσ παροφςασ ζρευνασ ςυλλζχκθκαν από τουσ ςυνεργάτεσ τθσ Δράςθσ «Υποςτιριξθ τθσ λειτουργίασ των Τ.Υ.» του προγράμματοσ: Εκπαίδευςθ αλλοδαπϊν και παλιννοςτοφντων μακθτϊν 14, ςτο πλαίςιο των εκπαιδευτικϊν παρεμβάςεων που πραγματοποιικθκαν ςτα ςυνεργαηόμενα ςχολεία τθσ Δράςθσ κατά το ςχολικό ζτοσ Τα δεδομζνα τθσ παροφςασ εργαςίασ ουςιαςτικά αποτελοφνται από τισ απαντιςεισ ςτο Δϋ Μζροσ (Ραραγωγι γραπτοφ λόγου) του διαγνωςτικοφ τεςτ «Ασ μιλιςουμε Ελλθνικά Λ, ΛΛ». Το τεςτ ΛΛ χορθγικθκε ςε μακθτζσ τθσ Γϋ και Δϋ Δθμοτικοφ, ενϊ το τεςτ ΛΛΛ ςτα παιδιά που φοιτοφςαν ςτθν Εϋ και ΣΤϋ Δθμοτικοφ, κακϊσ και ςτισ τάξεισ του Γυμναςίου. Τα δφο τεφχθ (ΛΛ και ΛΛΛ) ζχουν κοινι τθν πρϊτθ άςκθςθ παραγωγισ γραπτοφ λόγου που αποτελείται από το κειμενικό είδοσ τθσ αφιγθςθσ τθσ ιςτορίασ (Εικόνα 4.1α), με βάςθ μια αλλθλουχία από εικόνεσ (Εικόνα 4.1β), ενϊ διαφζρουν ωσ προσ τθ δεφτερθ άςκθςθ παραγωγισ γραπτοφ λόγου. Το τεςτ ΛΛ περιλαμβάνει τθν παραγωγι του κειμενικοφ είδουσ του θμερολογίου (Εικόνεσ 4.2α και 4.2β), ενϊ το τεςτ ΛΛΛ ηθτά από τουσ μακθτζσ να γράψουν ζνα φιλικό γράμμα (Εικόνεσ 4.3α και 4.3β). Από κάκε ςυμμετζχοντα χρθςιμοποιικθκαν και οι δυο γραπτζσ παραγωγζσ. Επομζνωσ, τα δεδομζνα μασ για τουσ ΜΦΟ αποτελοφνται από 158 κείμενα τφπου αφιγθςθ ιςτορίασ, 21 γραπτζσ παραγωγζσ του κειμενικοφ είδουσ θμερολόγιο και 137 του κειμενικοφ είδουσ γράμμα, 316 κείμενα ςυνολικά. Για τουσ ΦΟ ζχουμε, αντίςτοιχα, ςτθ διάκεςι μασ 64 κείμενα, 32 τφπου αφιγθςθ ιςτορίασ, 14 τφπου θμερολόγιο και 18 τφπου γράμμα

42 Εικόνα 4.1α αφιγθςθ ιςτορίασ. Εκφϊνθςθ και φόρμα παραγωγισ. 41

43 Εικόνα 4.1β αφιγθςθ ιςτορίασ. Εικόνεσ. 42

44 Εικόνα 4.2α θμερολόγιο. Εκφϊνθςθ και βοθκθτικζσ ερωτιςεισ. 43

45 Εικόνα 4.2β θμερολόγιο. Φόρμα παραγωγισ. 44

46 Εικόνα 4.3α γράμμα. Ρρότυπο, εκφϊνθςθ και βοθκθτικζσ ερωτιςεισ. 45

47 Εικόνα 4.3β γράμμα. Φόρμα παραγωγισ. 46

48 4.3. Διαδικαςία Ππωσ ιδθ ζχει ειπωκεί, το υπό ζρευνα υλικό ςυλλζχκθκε ςτο πλαίςιο τθσ Δράςθσ 1 «Υποςτιριξθ τθσ λειτουργίασ των ΤΥ» του Ρρογράμματοσ Εκπαίδευςθ Αλλοδαπϊν και Ραλιννοςτοφντων Μακθτϊν «Διάπολισ». Τα διαγνωςτικά τεςτ «Ασ μιλιςουμε Ελλθνικά» χορθγικθκαν κατά τθ διάρκεια δυο διδακτικϊν ωρϊν (90 λεπτά), χρονικό διάςτθμα ςτο οποίο οι μακθτζσ ζπρεπε να ολοκλθρϊςουν και τθν θμιελεφκερθ παραγωγι των γραπτϊν κειμζνων (βλ. ενότθτα 4.2). Κατόπιν, τα τεςτ ςυγκεντρϊκθκαν και βακμολογικθκαν από τουσ ςυνεργάτεσ τθσ Δράςθσ 1, με βάςθ ςυγκεκριμζνεσ οδθγίεσ, και οι μακθτζσ κατατάχτθκαν ςτα επίπεδα γλωςςομάκειασ: Α1, Α2, Β1 και Β2 15. Θ βακμολογία για κάκε τεςτ είναι 60 μονάδεσ 15 μονάδεσ για κάκε μζροσ. Οι απαντιςεισ για το Μζροσ Αϋ, Βϋ και Γϋ είναι κλειςτοφ τφπου, ενϊ το Δϋ Μζροσ που μασ ενδιαφζρει είναι μεν ανοιχτοφ τφπου, ωςτόςο τίκενται κάποιεσ προδιαγραφζσ. Ειδικότερα, για το τεςτ ΛΛ, θ Άςκθςθ 1 παίρνει ςυνολικά 7 βακμοφσ (3 βακμοφσ για τθν κειμενικι δομι και το περιεχόμενο, 2 βακμοφσ για τθ γραμματικι και 2 για το λεξιλόγιο) και θ Άςκθςθ 2 παίρνει 8 βακμοφσ (3 βακμοφσ για τθν κειμενικι δομι και το περιεχόμενο, 2,5 για τθ γραμματικι και 2,5 για το λεξιλόγιο). Αντίςτοιχα και για το τεςτ ΛΛΛ, θ Άςκθςθ 1 παίρνει ςυνολικά 5 βακμοφσ (2 βακμοφσ για τθν κειμενικι δομι και το περιεχόμενο, 1,5 βακμό για τθ γραμματικι και 1,5 για το λεξιλόγιο) και θ Άςκθςθ 2 παίρνει 10 βακμοφσ (4 βακμοφσ για τθν κειμενικι δομι και το περιεχόμενο, 3 για τθ γραμματικι και 3 για το λεξιλόγιο). Το κριτιριο με βάςθ το οποίο κρίνεται θ παραγωγι γραπτοφ λόγου είναι το αναμενόμενο επίπεδο (Β1 για το τεςτ ΛΛ και Β2 για το τεςτ ΛΛΛ) και όχι με βάςθ το επίπεδο του φυςικοφ ομιλθτι τθσ ελλθνικισ. Αναφορικά με τα επίπεδα ελλθνομάκειασ ςτα οποία κατατάςςουν τα τεςτ τουσ μακθτζσ, πρζπει να ποφμε ότι εναρμονίηονται με το Κοινο Ευρωπαϊκό Ρλαίςιο Αναφοράσ (ΚΕΡΑ) για τθ γλϊςςα 16, και αντιςτοιχοφν ςτο επίπεδο του βαςικοφ χριςτθ (Α1 και Α2) και του ανεξάρτθτου χριςτθ (Β1 και Β2) τθσ γλϊςςασ. Το ΚΕΡΑ περιγράφει πολφ ςυγκεκριμζνα τισ αναμενόμενεσ ικανότθτεσ των ομιλθτϊν ςε κάκε επίπεδο γλωςςομάκειασ και μάλιςτα ςε ό,τι αφορά τθ ςυνοχι. Για το Α1 δθλαδι, ο ομιλθτισ αναμζνεται να «μπορεί να ςυνδζει λζξεισ ι ομάδεσ λζξεων με πολφ ςτοιχειϊδθ γραμμικά ςυνδετικά όπωσ το και και το μετά», για το Α2 να «μπο- 15 Για μια πιο αναλυτικι παρουςίαςθ των οδθγιϊν διόρκωςθσ των τεςτ και τθσ κατάταξθσ των μακθτϊν ςε επίπεδα ελλθνομάκειασ, βλζπε ςτθν ιςτοςελίδα του «Διάπολισ»

49 ρεί να ςυνδζει ομάδεσ λζξεων με απλά ςυνδετικά όπωσ το και, το αλλά και το επειδι», για το Β1 να «μπορεί να ςυνδζει μια ςειρά από ςυντομότερα, ξεχωριςτά απλά ςτοιχεία για να παράγει μια ςυνδεδεμζνθ, γραμμικι ακολουκία δθλϊςεων ςθμείων» και για το Β2 να «μπορεί να χρθςιμοποιεί ζναν περιοριςμζνο αρικμό ςτοιχείων ςυνεκτικότθτασ για να ςυνδζςει τα εκφωνιματά του δθμιουργϊντασ ςαφι και ςυνεκτικό λόγο, αν και οι εκτενζςτερεσ ειςφορζσ του μπορεί να παρουςιάηουν κάποια κενά». Μετά τθ διόρκωςθ και τθν κατάταξθ ςε επίπεδα, τα αποτελζςματα καταχωρικθκαν ςε φφλλο εργαςίασ excel, που περιείχε και τα δθμογραφικά ςτοιχεία των μακθτϊν. Με βάςθ τα ςτοιχεία αυτά, επιλζχκθκαν οι 158 ΜΦΟ του δείγματόσ μασ, με κριτιριο να ζχουν τθν αλβανικι ωσ μθτρικι γλϊςςα, να είναι επιπζδου Β1 ι Β2 και να ζχουν ολοκλθρϊςει και τισ δφο αςκιςεισ τθσ παραγωγισ γραπτοφ λόγου. Αντίςτοιχα, επιλζχκθκαν και οι 32 ΦΟ επιπζδου Β1 και Β2, με μθτρικι γλϊςςα τθν ελλθνικι, οι οποίοι είχαν ολοκλθρϊςει και τισ δυο αςκιςεισ του Δϋ Μζρουσ. Ζτςι, δθμιουργικθκαν δφο αρχεία με δεδομζνα, αφενόσ για τα 316 κείμενα τθσ ομάδασ των αλβανόφωνων μακθτϊν και αφετζρου για τα 64 κείμενα τθσ ομάδασ ελζγχου. Στθ ςυνζχεια, τα 380 γραπτά μεταγράφθκαν ςε θλεκτρονικι μορφι, διατθρϊντασ τθν ορκογραφία και τθ ςτίξθ όπωσ ςθμειϊνονταν από τουσ μακθτζσ, προκειμζνου να μελετθκοφν πιο ςυςτθματικά για τισ ανάγκεσ τθσ εργαςίασ Κωδικοποίθςθ δεδομζνων Κάκε κείμενο καταχωρικθκε ςτο excel με μια τιμι για τισ εξισ μεταβλθτζσ: -τεφχοσ τεςτ, ΛΛ ι ΛΛΛ -εκπαιδευτικι βακμίδα -φφλο -θλικία -τάξθ -τφποσ τάξθσ (μεικτι, φροντιςτθριακι, Τάξθ Υποδοχισ) -χϊρα γζννθςθσ -χϊρα καταγωγισ -χρόνοσ παραμονισ ςτθν Ελλάδα -θλικία πρϊτθσ άφιξθσ ςτθν Ελλάδα -χρόνια φοίτθςθσ ςτο ελλθνικό εκπαιδευτικό ςφςτθμα 48

50 -χρόνια φοίτθςθσ ςε εκπαιδευτικό ςφςτθμα άλλθσ χϊρασ -βακμολογία Αϋ Μζρουσ του τεςτ (Κατανόθςθ προφορικοφ λόγου) -βακμολογία Βϋ Μζρουσ του τεςτ (Κατανόθςθ γραπτοφ λόγου) -βακμολογία Γϋ Μζρουσ του τεςτ (Γραμματικι) -βακμολογία Δϋ Μζρουσ του τεςτ (Ραραγωγι γραπτοφ λόγου) -ςυνολικι βακμολογία ςτο τεςτ -επίπεδο ελλθνομάκειασ -αρικμόσ λζξεων -αρικμόσ κφριων προτάςεων -αρικμόσ ςυμπλθρωματικϊν προτάςεων -αρικμόσ επιρρθματικϊν προτάςεων -αρικμόσ αναφορικϊν προτάςεων -αρικμόσ ΚΔ -αρικμόσ ςυνδυαςμϊν ΚΔ -τφποι ΚΔ και αρικμόσ εμφάνιςισ τουσ -ςθμαςίεσ των ΚΔ που εμφανίηονται ςτο κάκε κείμενο -επίπεδο αναγνωςιμότθτασ (λογιςμικό ΚΕΓ) Σε ό,τι αφορά κάποιεσ «αμφιλεγόμενεσ» περιπτϊςεισ ςτθ μζτρθςθ των προτάςεων, προτίμθςα να τισ κατατάξω με κριτιριο τθ μορφι, ανεξάρτθτα από τθν ερμθνεία τουσ. Για παράδειγμα, ςτο Κ_38α_μφο 17 ζχουμε τθ διατφπωςθ «αρχίηουν και κυνθγοφν ο ζνασ τον άλλων». Κα μποροφςε κανείσ να πει ότι εδϊ ο παρατακτικόσ ςφνδεςμοσ και ζχει τθ λειτουργία του ςυμπλθρωματικοφ δείκτθ να (πρβ. Τηάρτηανοσ 1928: 217). Αντίςτοιχα, ςτο Κ_76α_μφο ςυναντοφμε ςτο απόςπαςμα «κάτο από το δζντρο ςτεκόταν μια γάτα και τα κοιτοφςε» το και με τθ λειτουργία τθσ αναφορικισ αντωνυμίασ θ οποία (πρβ. Τηάρτηανοσ 1928: 218). Στισ ενδεικτικζσ αυτζσ περιπτϊςεισ, κεϊρθςα τισ προτάςεισ που ςυνδζονται με το και ομοειδείσ εν προκειμζνω κφριεσ. Κεϊρθςα τθ ςυγκεκριμζνθ επιλογι πιο αςφαλι και κατάλλθλθ για ζνα πρϊτο επίπεδο ανάλυςθσ των δεδομζνων, που ςυνάδει με τισ ευρφτερεσ επιδιϊξεισ τθσ ζρευνασ να μελετθκοφν οι ιδιότθτεσ τθσ χριςθσ των ΚΔ και όχι των ςυνδζςμων, εν γζνει. Θ καταγραφι των 17 Ππου «Κ» εννοείται Κείμενο και μετά ακολουκεί ο αφξων αρικμόσ του. Θ ζνδειξθ «α» αναφζρεται ςτθν πρϊτθ παραγωγι γραπτοφ λόγου, τθν αφιγθςθ ιςτορίασ και θ «β» ςτθ δεφτερθ παραγωγι, το γράμμα ι το θμερολόγιο. Ενϊ ςτο τζλοσ, ςθμειϊνεται αν το κείμενο παράχκθκε από αλβανόφωνο (μφο) ι ελλθνόφωνο (φο) μακθτι. Το ςφνολο των υπό ζρευνα κειμζνων παρατίκεται ςε παράρτθμα ςτο τζλοσ τθσ εργαςίασ. 49

51 διαφόρων ειδϊν προτάςεων εξυπθρετεί τθν ανάδειξθ τθσ ςυντακτικισ πολυπλοκότθτασ των κειμζνων, ϊςτε να διερευνθκεί θ πικανι ςυςχζτιςι τθσ με τθ χριςθ των ΚΔ. Ακόμθ, καταγράφθκαν 7 περιπτϊςεισ παράλειψθσ των ςυμπλθρωματικϊν δεικτϊν ςτθν ομάδα των ΜΦΟ, 1 παράλειψθ του να (Κ_11α_μφο), 1 παράλειψθ του αν (Κ_75α_μφο) και 5 παραλείψεισ του ότι (Κ_103α_μφο, Κ_69β_μφο, Κ_99β_μφο, 2 ςτο Κ_133β_μφο, Κ_155β_μφο). Ραρόλα αυτά, οι προτάςεισ αυτζσ μετρικθκαν ςτισ ςυμπλθρωματικζσ. Τθ μζτρθςθ των προτάςεων ακολοφκθςε, θ μζτρθςθ των ΚΔ και θ καταγραφι των ςθμαςιϊν τουσ. Θ ιδιαιτερότθτα των κειμζνων που αποτζλεςαν το αντικείμενο τθσ μελζτθσ ιταν ότι, ςτθν πλειοψθφία τουσ, δεν περιείχαν κακόλου ςτίξθ ι είχαν υποτυπϊδθ και λανκαςμζνθ χριςθ τθσ. Για το λόγο αυτό, χρθςιμοποιικθκε μια ελαςτικότθτα ςτον οριςμό των ΚΔ, κακϊσ το φωνολογικό κριτιριο που αποτυπϊνεται με τθ ςτίξθ απουςιάηει. Ζτςι, κατατάχτθκαν ςτουσ ΚΔ όλοι οι παρατακτικοί ςφνδεςμοι (και, αλλά, όμωσ, ι), οι οποίοι ταιριάηουν περιςςότερο ςτο «προφίλ» των ΚΔ (βλζπε ςχετικι ςυηιτθςθ ςτθν υποενότθτα 2.2). Εξάλλου, θ κατθγορία των ΚΔ δεν είναι ομοιογενισ και περιλαμβάνει περιςςότερο ι λιγότερο ξεκάκαρα μζλθ, κακϊσ και μζλθ που ςυμμετζχουν και ςε άλλεσ κατθγορίεσ. Για παράδειγμα, το επίρρθμα ζτςι μπορεί να λειτουργεί ωσ επιρρθματικόσ προςδιοριςμόσ του τρόπου χαρακτθρίηοντασ ζνα ριμα, όπωσ ςτο Κ_157α_μφο «Πμωσ ζτςι όπωσ ανζβαινε από πίςω ιρκε ζνασ ςκφλοσ και του δάγκωςε τθν ουρά του για να φφγει.» ι και ωσ ΚΔ αναδεικνφοντασ μια ςχζςθ αιτίασ-αποτελζςματοσ ι προκείμενθσ-ςυμπεράςματοσ μεταξφ δυο τμθμάτων λόγου. Στα δεδομζνα μασ ςυναντοφμε το ζτςι ωσ ΚΔ που δθλϊνει αιτία-αποτζλεςμα, ςτο Κ_125α_μφο ςτο απόςπαςμα «ζκει τα 2 μίκρα πουλακια κάκοντουςαν κι, περίμενανουν το φαγθτό,απο τι μανά τουσ. Ετςί θ μαμά φζυγει να πάει να φζρει φάει ςτα πουλάκια.» Απ τθν άλλθ, το λοιπόν είναι ζνα μόριο που χρθςιμεφει αποκλειςτικά ωσ ΚΔ, εκφράηοντασ, ςφμφωνα με τθ Χριςτοφίδου (1996: 135), ςυμπζραςμα, επαναφορά κζματοσ και μετάκεςθ του κζντρου βάρουσ του κζματοσ, ςθμαςία με τθν οποία το ςυναντοφμε ςτο Κ_118α_μφο ςτο απόςπαςμα «Η γάτα μιλοφςε ςτα πουλάκια για πολφ ωρα για να τα ψαρζψει μα δεν μπορεςαι, ςκεφτθκε κατι αλλο ομωσ θ Μαγια. Λοιπον θ Μάγια ςκαρφάλωςε ςτο δεντρο για να πιάςει τα πουλάκια, μα εκείνθ τθν ωρα ιρκε ο Σκυλοσ Ντόντι.» Ο οριςμόσ των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν των ΚΔ, με βάςθ τθ λειτουργία τουσ, ςτθρίχτθκε, κυρίωσ, ςτθ διάκριςθ των Halliday & Hasan (1976: ) ςε προςκετικζσ (additive), αντικετικζσ (adversative), αιτιακζσ (causal) και χρονικζσ (temporal) διαηευκτικζσ ςχζςεισ (conjunctive relations). Για να καλυφκεί θ κατθγορία των ςυνεχιςτϊν (continuatives) (1976: ) χρθςιμοποίθςα τον όρο τθσ Χριςτοφίδου (1996: ) (κειμενικοί) δείκτεσ 50

52 Στάςθσ (του) Ομιλθτι, ενϊ τθν κατθγορία που ονομάηει Επικοινωνιακοφσ δείκτεσ (1996: ) ονόμαςα Διαλογικοφσ ΚΔ, γιατί κεϊρθςα ότι είναι πιο ςαφισ. Ραρακάτω παρακζτω δυο πίνακεσ που δθλϊνουν τισ κατθγορίεσ και τισ υποκατθγορίεσ των ΚΔ, κακϊσ και τα μζλθ τουσ που απαντοφν ςτα δεδομζνα. Ρίνακασ 4.1. Κατθγορίεσ ΚΔ. Ρροςκικθ Αντίκεςθ Αιτιακότθτα Χρόνοσ Στάςθ Ομιλθτι Διαλογικοί Μετάκεςθ Κζντρου Απλι Απλι Αιτία Διαδοχι Εςτίαςθ Βάρουσ Ρροςοχισ Κζματοσ Επεξιγθςθ Εμφατικι Αποτζλεςμα Διαδοχι-ςυγκ. Σφνοψθ Απόςπαςθ Συναίνεςθσ Εναλλακτικό Συμπζραςμα Ρροτερόχρονο Αλλαγι Κζματοσ Ζναρξθ Σφγκριςθ Ταυτόχρονο Ζμφαςθ Κλείςιμο Συγκεκριμζνο Επανάλθψθ Αναμενόμενο Σειρά Ραραχϊρθςθ Κλείςιμο Αξιολόγθςθ Μζλλον Υπονοοφμενο Ραρελκόν Βεβαιότθτα Ραρόν Επαναφορά Κζματοσ Άμεςο Ρίνακασ 4.2. Τφποι ΚΔ που χρθςιμοποίθςαν οι ςυμμετζχοντεσ. Προςκικθ Απλι: και, επίςθσ, κάτι άλλο, π.χ Επεξιγθςθ: δθλαδι, παράδειγμα, ασ ποφμε Εναλλακτικό: ι τουλάχιςτον, αλλιϊσ 51

53 Σφγκριςθ: πάνω απ όλα, απ τθν άλλθ, το καλφτερο Συγκεκριμζνο: ειδικά, ςυγκεκριμζνα Αντίκεςθ Απλι: αλλά, όμωσ, μα, κατά τα άλλα Εμφατικι: παρόλα αυτά, μόνο Αιτιακότθτα Αιτία: γιατί, διότι, επειδι Αποτζλεςμα: και (κι), ζτςι, γι αυτό Συμπζραςμα: και (κι), τελικά Χρόνοσ Διαδοχι: μετά, φςτερα, ζπειτα, ςιγα ςιγα Διαδοχι-ςυγκ: μετά από λίγο, αμζςωσ μετά, μετά από μιςι ϊρα, μετά από λίγθ ϊρα, μετά από λίγο καιρό, αργότερα, ςτθ ςυνζχεια, πιο μετά, πολφ μετά, μετά από δφο λεπτά, τθν άλλθ μζρα, λίγο πιο μετά, ςε λίγο, τθν επόμενθ μζρα, μετά το απόγευμα, τθν επόμενθ φορά, μετά από τον περίπατο Ρροτερόχρονο: πριν λίγο, πριν λίγο καιρό, πριν από κάποιεσ μζρεσ, τθν προθγοφμενθ βδομάδα, πριν ζνα μινα, πριν ζνα χρόνο, πριν δυο βδομάδεσ, πριν περίπου μια βδομάδα, πριν δυο μζρεσ, πριν οχτϊ μζρεσ, τθν προθγοφμενθ φορά, τθν προθγοφμενθ Κυριακι Ταυτόχρονο: τότε, εκείνθ τθ ςτιγμι, εκείνθ τθν ϊρα, εκείνθ τθ μζρα, ταυτόχρονα Επανάλθψθ: πάλι Σειρά: πρϊτα, αρχικά, εκτόσ (πρϊτα) απ όλα Κλείςιμο: και (κι), ςτο τζλοσ Μζλλον: ςτο εξισ, ςε τρεισ μζρεσ, ςε λίγο καιρό Ραρελκόν: από τότε, (αυτζσ) τισ τελευταίεσ μζρεσ, αυτόν τον τελευταίο καιρό, τον τελευταίο χρόνο, πρόςφατα Ραρόν: αυτι τθ ςτιγμι, (ςε) αυτζσ τισ μζρεσ, αυτόν τον μινα Άμεςο: αμζςωσ τάςθ Ομιλθτι Μετάκεςθ Κζντρου Βάρουσ Κζματοσ: λοιπόν 52

54 Σφνοψθ: γενικά Αλλαγι Κζματοσ: τζλοσ πάντων Ζμφαςθ: μάλιςτα Αναμενόμενο: φυςικά Ραραχϊρθςθ: βζβαια, να πω τθν αλικεια Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που), δυςτυχϊσ, τυχαία, ξαφνικά, πάλι καλά Υπονοοφμενο: όχι μόνο Βεβαιότθτα: ςίγουρα Επαναφορά Κζματοσ: πάντωσ Διαλογικά Εςτίαςθ Ρροςοχισ: να ξζρεισ, να ςου πω, να μθν ξεχάςω, Α(α), μθν ξεχνιόμαςτε, να ξζρετε Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: εντάξει; Ζναρξθ: να Κλείςιμο: άντε 4.5. Ερευνθτικά ερωτιματα Ολοκλθρϊνοντασ τθν παρουςίαςθ τθσ μεκόδου που χρθςιμοποιικθκε για τθ διεξαγωγι τθσ ζρευνάσ και ζχοντασ υπόψθ τον διεκνι επιςτθμονικό προβλθματιςμό γφρω από το κζμα που μασ απαςχολεί, μποροφμε να διατυπϊςουμε με ςαφινεια τα κφρια ερωτιματα ςτα οποία καλοφμαςτε να απαντιςουμε ςτα δφο τελευταία κεφάλαια: 1. Ροιεσ είναι οι ομοιότθτεσ και οι διαφορζσ ςτθ χριςθ των ΚΔ μεταξφ ΜΦΟ και ΦΟ και πϊσ ερμθνεφονται; 2. Ρϊσ μποροφν να κεραπευτοφν τυχόν αποκλίςεισ τθσ χριςθσ των ΚΔ από τουσ ΜΦΟ ςε ςχζςθ με τθ φυςικι χριςθ; 53

55 5. Αποτελζςματα Στο παρόν κεφάλαιο κα παρουςιαςτοφν αναλυτικά τα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ που πραγματοποιικθκε με ςκοπό τθν εξαγωγι ςυμπεραςμάτων για τθ χριςθ των ΚΔ ςτθν ελλθνικι ωσ ξζνθ γλϊςςα. Συγκεκριμζνα, κα δοκοφν οι τιμζσ για τισ μεταβλθτζσ που απαρικμικθκαν ςτθν ενότθτα 4.4 του προθγοφμενου κεφαλαίου και κα επιχειρθκεί θ ςυςχζτιςι τουσ με τθ μορφι ποςοςτϊν %, ςυχνοτιτων, αλλά και μζςω του ςυντελεςτι γραμμικισ ςυςχζτιςθσ Pearson Correlation. Στθν ενότθτα 5.1 παρακζτω τα αποτελζςματα για τουσ ΜΦΟ. Ειδικότερα, θ υποενότθτα αφορά τθν πρϊτθ άςκθςθ παραγωγισ γραπτοφ λόγου (αφιγθςθ ιςτορίασ), θ τθ δεφτερθ άςκθςθ (θμερολόγιο/γράμμα) και θ τα ςυγκεντρωτικά αποτελζςματα από όλεσ τισ γραπτζσ παραγωγζσ των ΜΦΟ. Αντίςτοιχα, ςτθν ενότθτα 5.2 παρατίκενται τα αποτελζςματα για τουσ ΦΟ, όπου θ υποενότθτα αφορά τθν αφιγθςθ ιςτορίασ, θ το θμερολόγιο και το γράμμα και θ τα ςυγκεντρωτικά αποτελζςματα από όλεσ τισ γραπτζσ παραγωγζσ των ΦΟ. Τζλοσ, ςτθν ενότθτα 5.3 γίνεται θ ςφγκριςθ των ςυγκεντρωτικϊν αποτελεςμάτων μεταξφ των δφο ομάδων (ΜΦΟ και ΦΟ) και θ παράκεςθ των ςυςχετίςεων των μεταβλθτϊν που εξετάςτθκαν Μθ Φυςικοί Ομιλθτζσ Αφιγθςθ ιςτορίασ Στθν παροφςα υποενότθτα παρατίκενται τα αποτελζςματα που αφοροφν τθν παραγωγι του κειμενικοφ είδουσ αφιγθςθ ιςτορίασ (Εικόνεσ 4.1.α και 4.1.β) από τουσ αλβανόφωνουσ μακθτζσ. Ππωσ φαίνεται και ςτον Ρίνακα 5.1, οι μακθτζσ παριγαγαν ςυνολικά λζξεισ και κατά μζςο όρο 82,94 λζξεισ ανά κείμενο (13.105/158). Ακόμθ, μετρικθκαν ςυνολικά προτάςεισ, που αντιςτοιχοφν ςε 16,46 ανά κείμενο, από τισ οποίεσ αιςκθτά πολυπλθκζςτερεσ είναι οι κφριεσ, ςυνολικά με μζςο όρο ανά κείμενο 11,32 προτάςεισ. Ακολουκοφν οι ςυμπλθρωματικζσ, ςυνολικά 365, με μζςο όρο 2,31 προτάςεισ, οι επιρρθματικζσ, ςυνολικά 282, με μζςο όρο 1,78 προτάςεισ και οι αναφορικζσ, ςυνολικά μόλισ 133, με μζςο όρο 0,84 προτάςεισ ανά κείμενο. Επιπλζον, χρθςιμοποιικθκαν ΚΔ, δθλαδι 7,39 ςε κάκε κείμενο και 17 ςυνδυαςμοί ΚΔ, μόλισ 0,10 ανά κείμενο. Ρίνακασ 5.1. αφιγθςθ ιςτορίασ (ΜΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. 54

56 Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 82,94 11,32 2,31 1,78 0,84 7,39 0,1 Ππωσ απεικονίηεται ςτον Ρίνακα 5.2, θ ςυχνότθτα χριςθσ των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων είναι ςτισ λζξεισ (ποςοςτό 8,92%), οι τφποι των διαφορετικϊν ΚΔ είναι 46 και οι διαφορετικζσ υποκατθγορίεσ των οποίων ζκαναν χριςθ οι μακθτζσ, είναι 19 από τισ 35 που χρθςιμοποιικθκαν ςυνολικά από τουσ ςυμμετζχοντεσ τθσ ζρευνασ 18. Ρίνακασ 5.2. αφιγθςθ ιςτορίασ (ΜΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν) Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ 1169/ , /35 Ο Ρίνακασ 5.3 μασ παρζχει τθν εικόνα τθσ κατανομισ των ζξι κατθγοριϊν των ΚΔ που εντοπίςτθκαν ςτα κείμενα του ςυνολικοφ δείγματοσ (ΦΟ και ΜΦΟ), των διαφορετικϊν τφπων ΚΔ και των υποκατθγοριϊν που αξιοποιικθκαν. Αναφορικά με τθ ςυχνότθτα των κατθγοριϊν, θ υπεροχι των ΚΔ που δθλϊνουν τθν Ρροςκικθ είναι εμφανισ, κακϊσ αγγίηει το μιςό τθσ ςυνολικισ χριςθσ (ποςοςτό 47%). Ακολουκοφν οι ΚΔ του Χρόνου με ποςοςτό επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ 25,75%, οι ΚΔ τθσ Αιτιακότθτασ με ποςοςτό χριςθσ 12,66%, με μικρι διαφορά οι ΚΔ που δθλϊνουν Αντίκεςθ (ποςοςτό 11,72%). Τζλοσ, οι ΚΔ που εκφράηουν τθ Στάςθ του Ομιλθτι εμφανίηονται με ποςοςτό μόλισ 2,14%, ενϊ οι Διαλογικοί ΚΔ δεν εμφανίηονται κακόλου ςτο παρόν δείγμα. Πςο για τουσ τφπουσ των ΚΔ, παρατθροφμε ότι θ κατθγορία του Χρόνου ςυγκεντρϊνει 28 από τουσ 46 τφπουσ που χρθςιμοποιοφνται ςυνολικά από τουσ μακθτζσ, κάνοντασ χριςθ όλων των υποκατθγοριϊν (11 ςτισ 11). Εξίςου αξιοςθμείωτο είναι το γεγονόσ ότι μόνο 4 τφποι ΚΔ εκπροςωποφν τθν πιο ςυχνόχρθςτθ κατθγορία, αυτι τθσ Ρροςκικθσ, οι οποίοι ανικουν ςε 3 από τισ 5 υποκατθγορίεσ τθσ και ότι ςτο 2,14% τθσ κατθγορίασ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι χρθςιμοποιοφνται 6 διαφορετικοί τφποι ΚΔ και μόλισ 3 από τισ 10 υποκατθγορίεσ. 18 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ για τθν αφιγθςθ ιςτορίασ, δεσ τον Ρίνακα

57 Τζλοσ, οι ΚΔ τθσ Αιτιακότθτασ μοιράηονται ςε 5 τφπουσ και 2 από τισ 3 υποκατθγορίεσ τθσ, ενϊ τθν Αντίκεςθ δθλϊνουν 3 τφποι ΚΔ που ανικουν ςτθ 1 από τισ 2 υποκατθγορίεσ τθσ. Τζλοσ, ο Ρίνακασ 5.4 μασ δίνει μια αναλυτικι εικόνα για τουσ τφπουσ, τισ κατθγορίεσ και τισ υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ ςτθν αφιγθςθ ιςτορίασ. Ρίνακασ 5.3. αφιγθςθ ιςτορίασ (ΜΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ. Συχνότθτα Κατθγορίασ Κατθγορία ΚΔ ΚΔ/ΚΔ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ Ρροςκικθ 558/ ,73 4 3/5 Χρόνοσ 301/ , /11 Αιτιακότθτα 148/ ,66 5 2/3 Αντίκεςθ 137/ ,72 3 1/2 Στ. Ομιλθτι 25/1169 2,14 6 3/10 Διαλογικοί 0/1169 0,00 0 0/4 Ρίνακασ 5.4. αφιγθςθ ιςτορίασ (ΜΦΟ): Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ. Προςκικθ (558) Απλι: και (553), επίςθσ (2) Επεξιγθςθ: δθλαδι (1) Εναλλακτικό: Σφγκριςθ: εντωμεταξφ (2) Συγκεκριμζνο: Αντίκεςθ (137) Απλι: αλλά (66), όμωσ (66), μα (5) Εμφατικι: Αιτιακότθτα (143) Αιτία: Αποτζλεςμα: και (κι) (115), ζτςι (27), γι αυτό (1) Συμπζραςμα: και (3), τελικά (2) Χρόνοσ (301) 56

58 Διαδοχι: μετά (113), φςτερα (7), ζπειτα (5), ςιγα ςιγα (2) Διαδοχι-ςυγκ: μετά από λίγο (12), αμζςωσ μετά (2), μετά από μιςι ϊρα (1), μετά από λίγθ ϊρα (1), μετά από λίγο καιρό (1), αργότερα (6), ςτθ ςυνζχεια (2), πιο μετά (2), πολφ μετά (1), μετά από δφο λεπτά (1), τθν άλλθ μζρα (1), λίγο πιο μετά (3) Ρροτερόχρονο: πριν λίγο (3) Ταυτόχρονο: τότε (53), εκείνθ τθ ςτιγμι (7), εκείνθ τθν ϊρα (8) Επανάλθψθ: πάλι (1) Σειρά: πρϊτα, αρχικά (1) Κλείςιμο: και (53), ςτο τζλοσ (5) Μζλλον: ςτο εξισ (1) Ραρελκόν: από τότε (1) Ραρόν: αυτι τθ ςτιγμι (7) Άμεςο: αμζςωσ (1) τάςθ Ομιλθτι (25) Μετάκεςθ κ.β: λοιπόν (1) Σφνοψθ: Αλλαγι Κζματοσ: Ζμφαςθ: Αναμενόμενο: Ραραχϊρθςθ: Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (11), δυςτυχϊσ (1), τυχαία (1), ξαφνικά (23), Υπονοοφμενο: όχι μόνο (1) Βεβαιότθτα: Επαναφορά Κζματοσ: Διαλογικά: 0 Εςτίαςθ Ρροςοχισ: Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: Ζναρξθ: Κλείςιμο: Ημερολόγιο/Γράμμα Αντίςτοιχα με τθν προθγοφμενθ υποενότθτα, παρακζτω παρακάτω τα αποτελζςματα τθσ παραγωγισ των κειμενικϊν ειδϊν θμερολόγιο (Εικόνεσ 4.2α και 4.2β) και γράμμα (Εικόνεσ 4.3α 57

59 και 4.3β). Ππωσ φαίνεται και από τον Ρίνακα 5.5, οι μακθτζσ του δείγματόσ μασ παριγαγαν ςυνολικά λζξεισ, 70,89 λζξεισ ςε κάκε κείμενο (11.202/158), και ςυνολικά προτάςεισ, δθλαδι 14 κατά μζςο όρο ανά κείμενο. Από αυτζσ, θ ςυντριπτικι πλειοψθφία ιταν οι κφριεσ προτάςεισ, ςυνολικά με μζςο όρο 9,24 προτάςεισ. Ακολουκοφν οι ςυμπλθρωματικζσ προτάςεισ, ςυνολικά 382 και 2,41 προτάςεισ ανά κείμενο, οι επιρρθματικζσ, 262 προτάςεισ ςυνολικά και 1,65 ανά κείμενο, ενϊ οι αναφορικζσ ιταν 108 με μζςο όρο 0,68 προτάςεισ ςε κάκε κείμενο. Στα κείμενα των παιδιϊν μετρικθκαν επιπλζον 488 ΚΔ, που αντιςτοιχοφν ςε 3,08 ςε κάκε ζνα από αυτά, κακϊσ και 45 ςυνδυαςμοί ΚΔ, μόλισ 0,28 κατά μζςο όρο. Ρίνακασ 5.5. θμερολόγιο/γράμμα (ΜΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 70,89 9,24 2,42 1,65 0,65 3,08 0,28 Στον Ρίνακα 5.6. φαίνεται θ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων (488 ςτισ 11202) και το ποςοςτό που ανζρχεται ςτο 4,35%. Ακόμθ, βλζπουμε ότι χρθςιμοποιικθκαν 76 διαφορετικοί τφποι ΚΔ και 29 από τισ ςυνολικά 35 υποκατθγορίεσ, γεγονόσ που δείχνει ζνα ςθμαντικό εφροσ χριςθσ 19. Ρίνακασ 5.6. θμερολόγιο/γράμμα (ΜΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν) Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ 488/ , /35 Στον Ρίνακα 5.7 παρατθροφμε ξανά τθν κυρίαρχθ κζςθ τθσ κατθγορίασ που δθλϊνει τθν Ρροςκικθ με ποςοςτό που προςεγγίηει το 37,80% τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ. Επόμενεσ ςτθν κατάταξθ, με μικρζσ διαφορζσ μεταξφ τουσ, ζρχονται οι κατθγορίεσ τθσ Αντίκεςθσ με ποςοςτό 21,11%, ο Χρόνοσ με ποςοςτό 18,24% και θ Αιτιακότθτα με ποςοςτό 16,39%. Στισ πιο 19 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ για το θμερολόγιο/γράμμα, δεσ τον Ρίνακα

60 ςπάνιεσ κατθγορίεσ κατατάςςονται θ κατθγορία τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι με ποςοςτό χριςθσ 5,12% και θ κατθγορία των Διαλογικϊν ΚΔ με ποςοςτό 1,64%. Αναφορικά με τθν ποικιλία των ΚΔ, θ κατθγορία του Χρόνου ςυγκεντρϊνει και εδϊ ςχεδόν τουσ μιςοφσ τφπουσ που χρθςιμοποιοφνται ςυνολικά (29 ςτουσ 76) κάνοντασ χριςθ των 9 από τισ 11 υποκατθγορίεσ τθσ, ενϊ ανατρζπεται κάπωσ θ εικόνα για τθν κατθγορία τθσ Ρροςκικθσ, θ οποία εκπροςωπείται από 10 τφπουσ ΚΔ όλων των υποκατθγοριϊν. Ραράλλθλα, θ Αιτιακότθτα εμφανίηεται με 7 τφπουσ ΚΔ όλων των υποκατθγοριϊν, θ Αντίκεςθ, αντίςτοιχα με παραπάνω, εκφράηεται με 4 τφπουσ και των 2 υποκατθγοριϊν, όπωσ επίςθσ και θ κατθγορία τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι που παρουςιάηει εφροσ 10 διαφορετικϊν ΚΔ ςε ςφνολο 25, και μάλιςτα 7 υποκατθγοριϊν από τισ 10. Τζλοσ, βλζπουμε ότι, από τουσ 8 Διαλογικοφσ ΚΔ που χρθςιμοποιοφνται, οι 6 είναι διαφορετικοί και ανικουν ςτισ 3 από τισ 4 υποκατθγορίεσ. Τζλοσ, ο Ρίνακασ 5.8 μασ δίνει μια αναλυτικι εικόνα για τουσ τφπουσ, τισ κατθγορίεσ και τισ υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ ςτα κειμενικά είδθ θμερολόγιο και γράμμα. Ρίνακασ 5.7. θμερολόγιο/γράμμα (ΜΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ. Κατθγορία ΚΔ Συχνότθτα Κατθγορίασ ΚΔ/ΚΔ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ Ρροςκικθ 183/488 37, /5 Αντίκεςθ 103/488 21,11 4 2/2 Χρόνοσ 89/488 18, /11 Αιτιακότθτα 80/488 16,39 7 3/3 Στ. Ομιλθτι 25/488 5, /10 Διαλογικοί 8/488 1,64 6 3/4 Ρίνακασ 5.8. θμερολόγιο/γράμμα (ΜΦΟ): Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ. Προςκικθ (183) Απλι: και (162), επίςθσ (7), κάτι άλλο (1) Επεξιγθςθ: δθλαδι (5), παράδειγμα (1), ασ ποφμε (1) Εναλλακτικό: ι τουλάχιςτον (1), αλλιϊσ (1) 59

61 Σφγκριςθ: πάνω απ όλα (1) Συγκεκριμζνο: ειδικά (3) Αντίκεςθ (103) Απλι: αλλά (61), όμωσ (39), κατά τα άλλα (1), Εμφατικι: παρόλα αυτά (2) Αιτιακότθτα (80) Αιτία: γιατί (14), διότι (1), επειδι (2) Αποτζλεςμα: και (κι) (47), ζτςι (8), γι αυτό (7) Συμπζραςμα: τελικά (1) Χρόνοσ (89) Διαδοχι: μετά (21), φςτερα (1), ςιγα ςιγα (1) Διαδοχι-ςυγκ: αργότερα (2), τθν άλλθ μζρα (1), ςε λίγο (1), τθν επόμενθ μζρα (2), μετά το α- πόγευμα (1) Ρροτερόχρονο: πριν λίγο (1), πριν λίγο καιρό (1), πριν από κάποιεσ μζρεσ (1), τθν προθγοφμενθ βδομάδα (1), πριν ζνα μινα (1), πριν ζνα χρόνο (1), πριν δυο βδομάδεσ (1), πριν περίπου μια βδομάδα (1), πριν δυο μζρεσ (4), πριν οχτϊ μζρεσ (1) Ταυτόχρονο: τότε (3), εκείνθ τθν θμζρα (2) Επανάλθψθ: Σειρά: εκτόσ (πρϊτα) απ όλα (1) Κλείςιμο: και (14), ςτο τζλοσ (4) Μζλλον: ςε τρεισ μζρεσ (1), ςε λίγο καιρό (1) Ραρελκόν: (αυτζσ) τισ τελευταίεσ μζρεσ (13), αυτόν τον τελευταίο καιρό (1), τον τελευταίο χρόνο (1) Ραρόν: (ςε) αυτζσ τισ μζρεσ (5) Άμεςο: τάςθ Ομιλθτι (25) Μετάκεςθ κ.β.: Σφνοψθ: γενικά (2) Αλλαγι Κζματοσ: τζλοσ πάντων (3) Ζμφαςθ: μάλιςτα (1) Αναμενόμενο: Ραραχϊρθςθ: βζβαια (1), να πω τθν αλικεια (1) 60

62 Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (2), δυςτυχϊσ (9), ξαφνικά (1), Υπονοοφμενο: Βεβαιότθτα: ςίγουρα (1) Επαναφορά Κζματοσ: πάντωσ (4) Διαλογικά (8) Εςτίαςθ Ρροςοχισ: να ξζρεισ (1), να ςου πω (1), να μθν ξεχάςω (1), Α(α) (2) Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: Ζναρξθ: να (1) Κλείςιμο: άντε (2) υγκεντρωτικά Στον Ρίνακα 5.9, ακολουκεί θ ςυγκεντρωτικι παρουςίαςθ των αποτελεςμάτων για το ςφνολο των κειμζνων που παριγαγε θ ομάδα των ΜΦΟ, ςτθν οποία κα εςτιάςουμε, κατά κφριο λόγο, τθν προςοχι μασ. Συγκεκριμζνα, οι αλβανόφωνοι μακθτζσ παριγαγαν ςυνολικά λζξεισ, που αντιςτοιχοφν ςε 76,92 για κάκε κείμενο (24.307/316) και προτάςεισ, δθλαδι 15,13 ανά κείμενο. Στο ςφνολο των προτάςεων, ςυντριπτικό ποςοςτό κατζχουν οι κφριεσ, 3.250, με μζςο όρο 10,31 προτάςεισ ανά κείμενο. Από τισ υπόλοιπεσ, οι 747 είναι ςυμπλθρωματικζσ, δθλαδι 2,36 προτάςεισ κατά μζςο όρο, οι 544 είναι επιρρθματικζσ με ςυχνότθτα εμφάνιςθσ ςε κάκε κείμενο 1,72 προτάςεισ, ενϊ τζλοσ οι αναφορικζσ είναι μόλισ 241 με μζςο όρο χριςθσ 0,76 ανά κείμενο. Επιπρόςκετα, χρθςιμοποιοφνται 1657 ΚΔ, με ςυχνότθτα χριςθσ ανά κείμενο 5,24 και 62 ςυνδυαςμοί ΚΔ, με μζςο όρο 0,19. Ρίνακασ 5.9. Συγκεντρωτικά (ΜΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 76,92 10,31 2,36 1,72 0,76 5,24 0,19 61

63 Στον Ρίνακα 5.10 παρατθροφμε ότι από τισ λζξεισ που παριγαγαν οι μακθτζσ οι είναι ΚΔ (ποςοςτό 6,82%). Αυτοί ανικουν ςε 90 διαφορετικοφσ τφπουσ που εμφανίηονται ςε ποςοςτό 5,43%, ενϊ εντάςςονται ςε 33 διαφορετικζσ υποκατθγορίεσ από τισ Ρίνακασ Συγκεντρωτικά (ΜΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν, ποςοςτό % διαφορετικϊν ΚΔ ςτο ςφνολο των ΚΔ) Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ ποςοςτό % διαφορετικϊν ΚΔ ςτο ςφνολο των ΚΔ 1657/ , /35 5,43 Στον Ρίνακα 5.11 παρακολουκοφμε τθν πρωτοκακεδρία των ΚΔ τθσ Ρροςκικθσ, όπωσ μασ προϊδζαςαν οι προθγοφμενεσ υποενότθτεσ, με ποςοςτό 44,72% επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ. Ακολουκοφν θ κατθγορία του Χρόνου που ανζρχεται ςτο 23,54% και οι ςχεδόν ιςόποςεσ κατθγορίεσ τθσ Αντίκεςθσ με ποςοςτό 14,48% και τθσ Αιτιακότθτασ με ποςοςτό 13,76%. Στισ δυο τελευταίεσ κζςεισ, όπωσ ιταν επίςθσ αναμενόμενο, βρίςκονται οι ΚΔ που εκπροςωποφν τθ Στάςθ του Ομιλθτι με ποςοςτό 3,02% και οι Διαλογικοί ΚΔ με μόλισ 0,48% επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ ΚΔ. Σε ό, τι αφορά το εφροσ των ΚΔ, οι ΚΔ του Χρόνου αποτελοφν τθν πιο πολυποίκιλθ κατθγορία με 48 διαφορετικοφσ τφπουσ όλων των υποκατθγοριϊν ςε χριςθ, ενϊ δεφτερθ ζρχεται θ κατθγορία τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι, ςτθν οποία εντοπίηονται 13 τφποι ΚΔ και 9 από τισ 10 υποκατθγορίεσ. Ραρακάτω, βρίςκεται θ Ρροςκικθ με 10 διαφορετικοφσ τφπουσ ΚΔ όλων των υποκατθγοριϊν, θ Αιτιακότθτα με 8 τφπουσ όλων των υποκατθγοριϊν επίςθσ, και οι Διαλογικοί ΚΔ με 6 διαφορετικοφσ τφπουσ και 3 από τισ 4 υποκατθγορίεσ, ενϊ θ Α- ντίκεςθ ςυγκεντρϊνει 5 τφπουσ ΚΔ και από τισ 2 υποκατθγορίεσ τθσ. Τζλοσ, με βάςθ τθν τελευταία ςτιλθ, μποροφμε να δοφμε τθν ποικιλία ςτο εςωτερικό των κατθγοριϊν. Εκεί φαίνεται μια κάποια αντιςτροφι των προθγοφμενων ενδείξεων, κακϊσ οι Διαλογικοί ΚΔ είναι οι λιγότερο ομοιογενείσ με ποςοςτό διαφορετικϊν ΚΔ 75%, ακολουκοφν οι ΚΔ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι με ποςοςτό 26% και του Χρόνου με ποςοςτό 12,31%. Με υψθλι ομοιογζνεια εμφανίηονται οι 20 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ ςυγκεντρωτικά, δεσ τον Ρίνακα

64 κατθγορίεσ τθσ Αιτιακότθτασ (ποςοςτό 3,51%), τθσ Αντίκεςθσ (ποςοςτό 2,08%) και τθσ Ρροςκικθσ (ποςοςτό 1,35%). Ρίνακασ Συγκεντρωτικά (ΜΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ, ςυχνότθτα διαφορετικϊν ΚΔ ςε κάκε κατθγορία (%). Κατθγορία ΚΔ Συχνότθτα Κατθγορίασ ΚΔ/ΚΔ (%) Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ ςυχνότθτα διαφορετικϊν ΚΔ ςε κάκε κατθγορία (%) Ρροςκικθ 741/1657 (44,72) 10 5/5 10/741 (1,35) Χρόνοσ 390/1657 (23,54) 48 11/11 48/390 12,31 Αντίκεςθ 240/1657 (14,48) 5 2/2 5/240 2,08 Αιτιακότθτα 228/1657 (13,76) 8 3/3 8/228 3,51 Στ. Ομιλθτι 50/1657 (3,02) 13 9/10 13/50 26,00 Διαλογικοί 8/1657 (0,48) 6 3/4 6/8 75,00 Στθ ςυνζχεια, παρακζτω δυο πίνακεσ που μασ βοθκοφν να αποκτιςουμε μια πιο λεπτομερι εποπτεία τθσ κατανομισ των τφπων των ΚΔ. Ο Ρίνακασ 5.12, για τθν ακρίβεια, απεικονίηει τθν κατάταξθ των 10 πιο ςυχνόχρθςτων τφπων ΚΔ, με ςυντριπτικά πρϊτο το και τθσ Ρροςκικθσ ςε ποςοςτό 43,15%, με τουσ υπόλοιπουσ τφπουσ ΚΔ να μοιράηονται ποςοςτά χαμθλότερα των 10 ποςοςτιαίων μονάδων, όπωσ φαίνεται παρακάτω. Κακϊσ ο ςφνδεςμοσ και εμφανίηεται ωσ ο πιο ςυχνόσ ΚΔ ςτα κείμενα των ΜΦΟ, ςτον Ρϊνακα 5.13 παρουςιάηονται οι τρεισ πιο ςυχνζσ διαφορετικζσ ςθμαςίεσ του. Τα δεδομζνα καταδεικνφουν ότι θ πιο ςυχνι ςθμαςία είναι αυτι τθσ Ρροςκικθσ ςε ποςοςτό 75,74%, δεφτερθ ςε ςυχνότθτα αυτι τθσ Αιτιακότθτασ ςε ποςοςτό 17,16% και τρίτθ αυτι του Χρόνου με ποςοςτό 7,10%. 63

65 Ρίνακασ ΜΦΟ: Κατάταξθ των 10 πιο ςυχνόχρθςτων ΚΔ (ςυχνότθτα, ποςοςτό %). α/α ΚΔ ςυχνότθτα Ροςοςτό % 1 και (Ρροςκικθ) 715/ ,15 2 και (Αιτιακότθτα) 162/1657 9,78 3 μετά (Διαδοχι) 134/1657 8,09 4 αλλά (Αντίκεςθ) 127/1657 7,66 5 όμωσ (Αντίκεςθ) 105/1657 6,34 6 και (Χρόνοσ) 67/1657 4,04 7 τότε (Χρόνοσ) 56/1657 3,38 8 ζτςι (Αιτιακότθτα) 35/1657 2,11 9 ευτυχϊσ (Στ. Ομιλθτι) 13/1657 0,78 10 μετά από λίγο (Χρόνοσ) 12/1657 0,72 Ρίνακασ ΜΦΟ: Κατανομι ςθμαςιϊν του και (ςυχνότθτα, ποςοςτό %). 1 και (Ρροςκικθ) 715/944 75,74 2 και (Αιτιακότθτα) 162/944 17,16 3 και (Χρόνοσ) 67/944 7, Φυςικοί Ομιλθτζσ Αφιγθςθ ιςτορίασ Στθν παροφςα υποενότθτα παρατίκενται τα αποτελζςματα που αφοροφν τθν παραγωγι του κειμενικοφ είδουσ αφιγθςθ ιςτορίασ (Εικόνεσ 4.1.α και 4.1.β) από τουσ ελλθνόφωνουσ μακθτζσ. Στον Ρίνακα 5.14 φαίνονται οι βαςικοί ποςοτικοί δείκτεσ τθσ αφιγθςθσ τθσ ιςτορίασ τθσ γάτασ. Ειδικότερα, ο ςυνολικόσ αρικμόσ των λζξεων που παράχκθκαν είναι και 85,40 λζξεισ ανά κείμενο (2.733/32) αντίςτοιχα, ενϊ παριγαγαν 542 προτάςεισ, 16,93 για κάκε κείμενο. Από αυτζσ, οι περιςςότερεσ είναι οι κφριεσ, 342 ςυνολικά και 10,68 κατά μζςο όρο, ακολουκοφν οι ςυμπλθρωματικζσ, 91 ςυνολικά και 2,84 κατά μζςο όρο, μαηί με τισ επιρρθματικζσ, 81 ςτο ςφνολο και 2,53 ανά κείμενο. Με τθ χαμθλότερθ ςυχνότθτα εμφανίηονται οι αναφορικζσ προτάςεισ, οι οποίεσ είναι μόλισ 29 με μζςο όρο 0,90. Σε ό, τι αφορά τθ χριςθ των ΚΔ, ςτα κείμενα των παιδιϊν αρικμοφνται 202 ΚΔ, 6,31 κατά μζςο όρο, και 20 ςυνδυαςμοί ΚΔ, δθλαδι 0,62 ςε κάκε κείμενο. 64

66 Ρίνακασ αφιγθςθ ιςτορίασ (ΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 85,4 10,68 2,84 2,53 0,9 6,31 0,62 Ππωσ απεικονίηεται ςτον Ρίνακα 5.15, θ ςυχνότθτα χριςθσ των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων είναι 202 ςτισ 2733 (ποςοςτό 7,39%), οι τφποι των διαφορετικϊν ΚΔ είναι 23 και οι διαφορετικζσ υποκατθγορίεσ, των οποίων ζκαναν χριςθ οι μακθτζσ, είναι 13 από τισ 35 που χρθςιμοποιικθκαν ςυνολικά από τουσ ςυμμετζχοντεσ τθσ ζρευνασ 21. Ρίνακασ αφιγθςθ ιςτορίασ (ΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν). Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ 202/2733 7, /35 Στον Ρίνακα 5.16 μποροφμε να παρακολουκιςουμε, αρχικά, τθ ςυχνότθτα των κατθγοριϊν, με πρϊτουσ τουσ ΚΔ που δθλϊνουν τθν Ρροςκικθ, με ποςοςτό 32,67% τθσ ςυνολικισ χριςθσ. Ακολουκοφν, με μικρι διαφορά, οι ΚΔ του Χρόνου με ποςοςτό επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ 27,23%, οι ΚΔ τθσ Αιτιακότθτασ με ποςοςτό χριςθσ 20,79% και οι ΚΔ που δθλϊνουν Αντίκεςθ (ποςοςτό 14,85%). Τζλοσ, οι ΚΔ που εκφράηουν τθ Στάςθ του Ομιλθτι εμφανίηονται με ποςοςτό μόλισ 4,46%, ενϊ οι Διαλογικοί ΚΔ δεν εμφανίηονται κακόλου ςτο παρόν δείγμα. Πςο για τουσ τφπουσ των ΚΔ, παρατθροφμε ότι θ κατθγορία του Χρόνου ςυγκεντρϊνει 12 από τουσ 23 τφπουσ που χρθςιμοποιοφνται ςυνολικά από τουσ μακθτζσ, κάνοντασ χριςθ 7 από τισ 11 υποκατθγορίεσ. Εξίςου αξιοςθμείωτο είναι το γεγονόσ ότι μόνο 2 τφποι ΚΔ εκπροςωποφν τθν πιο ςυχνόχρθςτθ κατθγορία, αυτι τθσ Ρροςκικθσ, οι οποίοι ανικουν ςε 2 από τισ 5 υποκατθγορίεσ τθσ. Τζλοσ, οι ΚΔ τθσ Αιτιακότθτασ μοιράηονται ςε 4 τφπουσ και 2 από τισ 3 υποκατθγορίεσ τθσ, τθν Αντίκεςθ δθλϊνουν 2 τφποι ΚΔ που ανικουν ςτθ 1 από τισ 2 υποκατθ- 21 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ για τθν αφιγθςθ ιςτορίασ, δεσ τον Ρίνακα

67 γορίεσ τθσ, ενϊ ςτο 4,46% τθσ κατθγορίασ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι χρθςιμοποιοφνται 3 διαφορετικοί τφποι ΚΔ και μόλισ 1 από τισ 10 υποκατθγορίεσ. Τζλοσ, ο Ρίνακασ 5.17 μασ δίνει μια αναλυτικι εικόνα για τουσ τφπουσ, τισ κατθγορίεσ και τισ υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ ςτθν αφιγθςθ ιςτορίασ. Ρίνακασ αφιγθςθ ιςτορίασ (ΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ. Συχνότθτα Κατθγορίασ Κατθγορία ΚΔ ΚΔ/ΚΔ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ Ρροςκικθ 66/202 32,67 2 2/5 Χρόνοσ 55/202 27, /11 Αιτιακότθτα 42/202 20,79 4 2/3 Αντίκεςθ 30/202 14,85 2 1/2 Στ. Ομιλθτι 9/202 4,46 3 1/10 Διαλογικοί 0/202 0% 0 0/4 Ρίνακασ αφιγθςθ ιςτορίασ (ΦΟ): Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ. Προςκικθ (66) Απλι: και (65) Επεξιγθςθ: Εναλλακτικό: Σφγκριςθ: Συγκεκριμζνο: ςυγκεκριμζνα (1) Αντίκεςθ (30) Απλι: αλλά (9), όμωσ (21) Εμφατικι: Αιτιακότθτα (42) Αιτία: Αποτζλεςμα: και (κι) (22), ζτςι (15), γι αυτό (2) Συμπζραςμα: τελικά (3) Χρόνοσ (56) 66

68 Διαδοχι: μετά (7) Διαδοχι-ςυγκ: μετά από λίγο (1), αργότερα (1) Ρροτερόχρονο: Ταυτόχρονο: τότε (18), εκείνθ τθ ςτιγμι (2), εκείνθ τθν ϊρα (6), ταυτόχρονα (1) Επανάλθψθ: Σειρά: πρϊτα (1) Κλείςιμο: και (14), ςτο τζλοσ (1) Μζλλον: Ραρελκόν: από τότε (1) Ραρόν: Άμεςο: αμζςωσ (2) τάςθ Ομιλθτι (9) Μετάκεςθ κ.β: Σφνοψθ: Αλλαγι Κζματοσ: Ζμφαςθ: Αναμενόμενο: Ραραχϊρθςθ: Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (1), ξαφνικά (7), πάλι καλά (1) Υπονοοφμενο: Βεβαιότθτα: Επαναφορά Κζματοσ: Διαλογικά (0) Εςτίαςθ Ρροςοχισ: Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: Ζναρξθ: Κλείςιμο: Ημερολόγιο/Γράμμα Αντίςτοιχα, παρακζτω παρακάτω τα αποτελζςματα τθσ παραγωγισ των κειμενικϊν ειδϊν θ- μερολόγιο (Εικόνεσ 4.2α και 4.2β) και γράμμα (Εικόνεσ 4.3α και 4.3β). Ππωσ φαίνεται και από τον Ρίνακα 5.18, οι μακθτζσ του δείγματόσ μασ παριγαγαν ςυνολικά λζξεισ, 77,96 λζξεισ ςε κάκε κείμενο (2.495/32), και ςυνολικά 472 προτάςεισ, δθλαδι 14,75 κατά μζςο όρο 67

69 ανά κείμενο. Από αυτζσ, θ ςυντριπτικι πλειοψθφία ιταν οι κφριεσ προτάςεισ, ςυνολικά 303 με μζςο όρο 9,46 προτάςεισ. Ακολουκοφν οι ςυμπλθρωματικζσ προτάςεισ, ςυνολικά 86 και 2,68 προτάςεισ ανά κείμενο, οι επιρρθματικζσ, 54 προτάςεισ ςυνολικά και 1,68 ανά κείμενο, ενϊ οι αναφορικζσ ιταν 29 με μζςο όρο 0,90 προτάςεισ ςε κάκε κείμενο. Στα κείμενα των παιδιϊν μετρικθκαν επιπλζον 122 ΚΔ, που αντιςτοιχοφν ςε 3,82 ςε κάκε ζνα από αυτά, κακϊσ και 14 ςυνδυαςμοί ΚΔ, μόλισ 0,43 κατά μζςο όρο. Ρίνακασ θμερολόγιο/γράμμα (ΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 77,96 9,46 2,68 1,68 0,9 3,82 0,43 Στον Ρίνακα 5.19 φαίνεται θ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων (122 ςτισ 2.495) και το ποςοςτό που ανζρχεται ςτο 4,89%. Ακόμθ, βλζπουμε ότι χρθςιμοποιικθκαν 47 διαφορετικοί τφποι ΚΔ και 26 από τισ ςυνολικά 35 υποκατθγορίεσ, γεγονόσ που δείχνει το εφροσ τθσ χριςθσ τουσ 22. Ρίνακασ θμερολόγιο/γράμμα (ΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν) Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ 122/2495 4, /35 Στον Ρίνακα 5.20 παρατθροφμε ξανά τθν κυρίαρχθ κζςθ τθσ κατθγορίασ που δθλϊνει τθν Ρροςκικθ με ποςοςτό που προςεγγίηει το 39,34% τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ. Επόμενοσ ζρχεται ο Χρόνοσ με ποςοςτό 18,24% και θ κατθγορία τθσ Αντίκεςθσ με ποςοςτό 18,03%. Θ Αιτιακότθτα ςυγκεντρϊνει ποςοςτό 8,20% και θ Στάςθ του Ομιλθτι 7,38%. Τελευταία κατατάςςεται θ κατθγορία των Διαλογικϊν ΚΔ με ποςοςτό 3,28%. Αναφορικά με τθν ποικιλία των ΚΔ, θ κατθγορία του Χρόνου ςυγκεντρϊνει και εδϊ τουσ περιςςότερουσ τφπουσ που χρθςιμο- 22 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ για τα κειμενικά είδθ θμερολόγιο και το γράμμα, δεσ τον Ρίνακα

70 ποιοφνται ςυνολικά (15 ςτουσ 38) κάνοντασ χριςθ των 9 από τισ 11 υποκατθγορίεσ τθσ, ενϊ θ Ρροςκικθ εκπροςωπείται από 6 τφπουσ ΚΔ 3 από τισ 5 υποκατθγορίεσ. Ραράλλθλα, θ κατθγορία τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι που παρουςιάηει εφροσ 7 διαφορετικϊν ΚΔ ςε ςφνολο 9, και μάλιςτα 7 υποκατθγοριϊν από τισ 10. Θ Αντίκεςθ εκφράηεται με 3 τφπουσ και των 2 υποκατθγοριϊν, θ Αιτιακότθτα με 3 τφπουσ ΚΔ που ανικουν ςε 2 από τισ 3 υποκατθγορίεσ. Τζλοσ, βλζπουμε ότι και οι 4 Διαλογικοί ΚΔ που χρθςιμοποιοφνται είναι διαφορετικοί και ανικουν ςτισ 2 από τισ 4 υποκατθγορίεσ. Τζλοσ, ο Ρίνακασ 5.21 μασ δίνει μια αναλυτικι εικόνα για τουσ τφπουσ, τισ κατθγορίεσ και τισ υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ ςτο θμερολόγιο και ςτο γράμμα. Ρίνακασ θμερολόγιο/γράμμα (ΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ. Κατθγορία ΚΔ Συχνότθτα Κατθγορίασ ΚΔ/ΚΔ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ Ρροςκικθ 48/122 39,34 6 3/5 Χρόνοσ 29/122 23, /11 Αντίκεςθ 22/122 18,03 3 3/2 Αιτιακότθτα 10/122 8,20 3 2/3 Στ. Ομιλθτι 9/122 7,38 7 7/10 Διαλογικοί 4/122 3,28 4 2/4 Ρίνακασ θμερολόγιο/γράμμα (ΦΟ): Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ. Προςκικθ (48) Απλι: και (42), επίςθσ (2), κάτι άλλο (1) Επεξιγθςθ: π.χ (1), Εναλλακτικό: Σφγκριςθ: απ τθν άλλθ (1), το καλφτερο (1) Συγκεκριμζνο: Αντίκεςθ (22) Απλι: αλλά (13), όμωσ (8) Εμφατικι: μόνο (1) 69

71 Αιτιακότθτα (10) Αιτία: Αποτζλεςμα: και (κι) (5), ζτςι (4) Συμπζραςμα: τελικά (1) Χρόνοσ (29) Διαδοχι: μετά (9) Διαδοχι-ςυγκ: αργότερα (2), τθν επόμενθ φορά (1), μετά από τον περίπατο (1) Ρροτερόχρονο: τθν προθγοφμενθ φορά (1), τθν προθγοφμενθ Κυριακι (1), τθν προθγοφμενθ βδομάδα (1) Ταυτόχρονο: τότε (2) Επανάλθψθ: Σειρά: πρϊτα (2), Κλείςιμο: και (1), ςτο τζλοσ (3) Μζλλον: Ραρελκόν: τισ τελευταίεσ μζρεσ (2), πρόςφατα (1), εκείνθ τθν ϊρα (1) Ραρόν: αυτόν τον μινα (1) Άμεςο: αμζςωσ τάςθ Ομιλθτι (9) Μετάκεςθ κ.β: Σφνοψθ: γενικά: (2) Αλλαγι Κζματοσ: τζλοσ πάντων (1) Ζμφαςθ Αναμενόμενο: φυςικά (1) Ραραχϊρθςθ: βζβαια (1), Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (2), ξαφνικά (1), Υπονοοφμενο: Βεβαιότθτα Επαναφορά Κζματοσ: πάντωσ (1) Διαλογικά (3) Εςτίαςθ Ρροςοχισ: Α(α) (1), μθν ξεχνιόμαςτε (1), να ξζρετε (1) Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: εντάξει; (1) Ζναρξθ 70

72 Κλείςιμο υγκεντρωτικά Στον Ρίνακα 5.22 ακολουκεί θ ςυγκεντρωτικι παρουςίαςθ των αποτελεςμάτων για το ςφνολο των κειμζνων που παριγαγε θ ομάδα των ΦΟ. Συγκεκριμζνα, οι ελλθνόφωνοι μακθτζσ παριγαγαν ςυνολικά λζξεισ, που αντιςτοιχοφν ςε 81,68 για κάκε κείμενο (5.228/64) και προτάςεισ, δθλαδι 15,89 ανά κείμενο. Στο ςφνολο των προτάςεων, ςυντριπτικό ποςοςτό κατζχουν οι 645 κφριεσ με μζςο όρο 10,07 προτάςεισ ανά κείμενο. Από τισ υπόλοιπεσ, οι 177 είναι ςυμπλθρωματικζσ, δθλαδι 2,76 προτάςεισ κατά μζςο όρο, οι 137 είναι επιρρθματικζσ με ςυχνότθτα εμφάνιςθσ ςε κάκε κείμενο 2,14 προτάςεισ, ενϊ τζλοσ οι αναφορικζσ είναι μόλισ 58 με μζςο όρο χριςθσ 0,90 ανά κείμενο. Επιπρόςκετα, χρθςιμοποιοφνται 324 ΚΔ, με ςυχνότθτα χριςθσ ανά κείμενο 5,06 και 34 ςυνδυαςμοί ΚΔ, με μζςο όρο 0,53. Ρίνακασ Συγκεντρωτικά (ΜΦΟ): Σφνολο και μ.ο ανά κείμενο λζξεων, προτάςεων, ΚΔ, ςυνδυαςμϊν ΚΔ. Λζξεισ Κφριεσ Συμπλθρ. Επιρρθμ. Αναφορ. ΚΔ Συνδυαςμοί ΚΔ Σφνολο μ.ο 81,68 10,07 2,76 2,14 0,9 5,06 0,53 Στον Ρίνακα 5.23 παρατθροφμε ότι από τισ 5228 λζξεισ που παριγαγαν οι μακθτζσ οι 324 είναι ΚΔ (ποςοςτό 6,20%), οι οποίοι ανικουν ςε 47 διαφορετικοφσ τφπουσ και εντάςςονται ςε 25 διαφορετικζσ υποκατθγορίεσ από τισ 35. Το ποςοςτό 14,51% δείχνει τθ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ των διαφορετικϊν ΚΔ 23. Ρίνακασ Συγκεντρωτικά (ΦΟ): ΚΔ (ςυχνότθτα ςτο ςφνολο των λζξεων, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων, ςφνολο υποκατθγοριϊν, ποςοςτό % διαφορετικϊν ΚΔ ςτο ςφνολο των ΚΔ). Συχνότθτα ΚΔ/Λζξεισ Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ ποςοςτό % διαφορετικϊν ΚΔ ςτο ςφνολο των 23 Για μια αναλυτικι παρουςίαςθ των τφπων, των κατθγοριϊν και των υποκατθγοριϊν που χρθςιμοποίθςαν οι ςυγκεντρωτικά, δεσ τον Ρίνακα

73 324/5228 6, /35 14,51 ΚΔ Στον Ρίνακα 5.24 παρακολουκοφμε τθν πρωτοκακεδρία των ΚΔ τθσ Ρροςκικθσ, όπωσ ιταν αναμενόμενο, με ποςοςτό 35,19% επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ των ΚΔ. Ακολουκοφν θ κατθγορία του Χρόνου που ανζρχεται ςτο 25,93% και οι ακριβϊσ ιςόποςεσ κατθγορίεσ τθσ Αντίκεςθσ και τθσ Αιτιακότθτασ με ποςοςτό 16,05%. Στισ δυο τελευταίεσ κζςεισ, όπωσ ιταν επίςθσ αναμενόμενο, βρίςκονται οι ΚΔ που εκπροςωποφν τθ Στάςθ του Ομιλθτι με ποςοςτό 5,56% και οι Διαλογικοί ΚΔ με μόλισ 1,23% επί τθσ ςυνολικισ χριςθσ ΚΔ. Σε ό, τι αφορά το εφροσ των ΚΔ, οι ΚΔ του Χρόνου αποτελοφν, για ακόμθ μια φορά, τθν πιο πολυποίκιλθ κατθγορία με 21 διαφορετικοφσ τφπουσ 9 υποκατθγοριϊν από τισ 11, ενϊ δεφτερθ ζρχεται θ κατθγορία τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι, ςτθν οποία εντοπίηονται 8 τφποι ΚΔ και 6 από τισ 10 υποκατθγορίεσ. Λίγο παρακάτω, βρίςκεται θ Ρροςκικθ με 7 διαφορετικοφσ τφπουσ ΚΔ που ανικουν ςε 4 από τισ 5 υποκατθγορίεσ, θ Αιτιακότθτα και οι Διαλογικοί ΚΔ με 4 διαφορετικοφσ τφπουσ και 2 υποκατθγορίεσ, ενϊ θ Αντίκεςθ εκπροςωπείται από 3 τφπουσ ΚΔ και των 2 υποκατθγοριϊν τθσ. Τζλοσ, με βάςθ τθν τελευταία ςτιλθ, μποροφμε να δοφμε τθν ποικιλία ςτο εςωτερικό των κατθγοριϊν. Εκεί αναδεικνφεται ότι οι Διαλογικοί ΚΔ είναι 100% διαφορετικοί, ακολουκοφν οι ΚΔ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι με ποςοςτό 44,44% και του Χρόνου με ποςοςτό 25%. Με υψθλι ομοιογζνεια εμφανίηονται οι κατθγορίεσ τθσ Αιτιακότθτασ (ποςοςτό 7,69%), τθσ Ρροςκικθσ (ποςοςτό 6,14%) και τθσ Αντίκεςθσ (ποςοςτό 5,77%). Ρίνακασ Συγκεντρωτικά (ΦΟ): Συχνότθτα κατθγοριϊν ΚΔ/ςυνόλου ΚΔ, ποςοςτό %, ςφνολο τφπων και υποκατθγοριϊν ΚΔ, ςυχνότθτα διαφορετικϊν ΚΔ ςε κάκε κατθγορία (%). Κατθγορία ΚΔ Συχνότθτα Κατθγορίασ ΚΔ/ΚΔ (%) Ροςοςτό % Τφποι ΚΔ Υποκατθγορίεσ ΚΔ ςυχνότθτα διαφορετικϊν ΚΔ ςε κάκε κατθγορία (%) Ρροςκικθ 114/324 35,18 35,19 7 4/5 7/114 6,14 Χρόνοσ 84/324 25,92 25, /11 21/84 25,00 72

74 Αντίκεςθ 52/324 16,04 16,05 3 2/2 3/52 5,77 Αιτιακότθτα 52/324 16,04 16,05 4 2/3 4/52 7,69 Στ. Ομιλθτι 18/324 5,55 5,56 8 6/10 8/18 44,44 Διαλογικοί 4/324 1,23 1,23 4 2/4 4/4 100,00 Τζλοσ, παρακζτω δυο πίνακεσ που μασ βοθκοφν να αποκτιςουμε μια πιο λεπτομερι εποπτεία τθσ κατανομισ των τφπων των ΚΔ. Ο Ρίνακασ 5.25, για τθν ακρίβεια, απεικονίηει τθν κατάταξθ των 10 πιο ςυχνόχρθςτων τφπων ΚΔ, με ςυντριπτικά πρϊτο το και τθσ Ρροςκικθσ ςε ποςοςτό 33,02%, με τουσ υπόλοιπουσ τφπουσ ΚΔ να μοιράηονται ποςοςτά χαμθλότερα των 10 ποςοςτιαίων μονάδων, όπωσ φαίνεται παρακάτω. Από τθν άλλθ μεριά, ο Ρίνακασ 5.26 παρουςιάηει τισ διαφορετικζσ ςθμαςίεσ του και, με πρϊτθ αυτι τθσ Ρροςκικθσ ςε ποςοςτό 71,81%, δεφτερθ αυτι τθσ Αιτιακότθτασ ςε ποςοςτό 18,12% και τρίτθ αυτι του Χρόνου με ποςοςτό 10,07%. Ρίνακασ ΦΟ: Κατάταξθ των 10 πιο ςυχνόχρθςτων ΚΔ (ςυχνότθτα, ποςοςτό %). α/α ΚΔ ςυχνότθτα ποςοςτό % 1 και (Ρροςκικθ) 107/324 33,02 2 όμωσ (Αντίκεςθ) 29/324 8,95 3 και (Αιτιακότθτα) 27/324 8,95 4 αλλά (Αντίκεςθ) 22/324 8,33 5 τότε (Χρόνοσ) 20/324 6,17 6 ζτςι (Αιτιακότθτα) 19/324 5,86 7 μετά (Διαδοχι) 16/324 4,94 8 και (Χρόνοσ) 15/324 4,63 9 ξαφνικά (Στ. Ομιλθτι) 8/324 2,47 10 εκείνθ τθν ϊρα (Χρόνοσ) 6/324 1,85 73

75 Ρίνακασ ΦΟ: Κατανομι ςθμαςιϊν του και (ςυχνότθτα, ποςοςτό %). 1 και (Ρροςκικθ) 107/149 71,81 2 και (Αιτιακότθτα) 27/149 18,12 3 και (Χρόνοσ) 15/149 10, φγκριςθ ςυγκεντρωτικϊν αποτελεςμάτων ΜΦΟ και ΦΟ Με μια πρϊτθ ματιά, οι ποςοτικζσ μετριςεισ των δφο ομάδων δεν παρουςιάηουν ςθμαντικζσ διαφορζσ. Ρράγματι, ςε ό,τι αφορά τουσ μζςουσ όρουσ των λζξεων (ΜΦΟ 76,92 και ΦΟ 81,68), των ςυνολικϊν προτάςεων (ΜΦΟ 15,03 και ΦΟ 15,89), των κφριων (ΜΦΟ 10,31 και ΦΟ 10,07), των ςυμπλθρωματικϊν (ΜΦΟ 2,36 και ΦΟ 2,76), των επιρρθματικϊν (ΜΦΟ 1,72 και ΦΟ 2,14) και των αναφορικϊν (ΜΦΟ 0,76 και ΦΟ 0,90), των ΚΔ (ΜΦΟ 5,24 και ΦΟ 5,06) ανά κείμενο, οι αντιςτοιχίεσ είναι εντυπωςιακζσ. Σε παρόμοια επίπεδα κινείται το ποςοςτό των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων (ΜΦΟ 6,82 και ΦΟ 6,20). Οι πρϊτεσ διαφοροποιιςεισ μεταξφ των αλβανόφωνων μακθτϊν και τθσ ομάδασ ελζγχου αφοροφν τθν ποικιλία των ΚΔ που χρθςιμοποιικθκαν. Συγκεκριμζνα, οι ΦΟ παριγαγαν 47 τφπουσ ΚΔ ςε 64 κείμενα, με ποςοςτό διαφορετικϊν ΚΔ 14,51%, και 25 υποκατθγορίεσ. Οι ΜΦΟ, απ τθν άλλθ, παριγαγαν 90 τφπουσ ΚΔ ςε 316 κείμενα, με ποςοςτό διαφορετικϊν ΚΔ 5,41%, και 19 υποκατθγορίεσ. Μία ακόμθ διαφοροποίθςθ ζχει να κάνει με τον μζςο όρο των ςυνδυαςμϊν των ΚΔ ανά κείμενο, όπου οι ΦΟ (0,53) φαίνεται να υπερζχουν των ΜΦΟ (0,19). Θ αναλογία μεταξφ ΜΦΟ και ΦΟ επανζρχεται ςτθν κατάταξθ των κατθγοριϊν των ΚΔ με τθν εξισ ςειρά: Ρροςκικθ, Χρόνοσ, Αντίκεςθ, Αιτιακότθτα, Στάςθ Ομιλθτι, Διαλογικοί. Θ μόνθ αξιοςθμείωτθ διαφορά είναι ότι το ςυντριπτικά υψθλό ποςοςτό χριςθσ των ΚΔ τθσ Ρροςκικθσ από τουσ ΜΦΟ (44,72%) είναι αιςκθτά χαμθλότερο ςτουσ ΦΟ (35,19%), γεγονόσ που ςθμαίνει υψθλότερα ποςοςτά χριςθσ από τουσ ΦΟ για τισ υπόλοιπεσ κατθγορίεσ. Ραρόμοια εικόνα παρουςιάηει και θ κατάταξθ των 10 πιο ςυχνόχρθςτων ΚΔ με πρϊτο το και τθσ Ρροςκικθσ (ΜΦΟ 43,15% και ΦΟ 33,02%), ενϊ οι απϊλειζσ του ςτουσ ΦΟ μοιράηονται ςτουσ υπόλοιπουσ ΚΔ. Τζλοσ, ςχεδόν ίδια ποςοςτά παρουςιάηει θ κατανομι των ςθμαςιϊν του και μεταξφ των δφο ομάδων, με πρϊτθ τθν Ρροςκικθ (ΜΦΟ 75,74% και ΦΟ 71,81%), δεφτερθ τθν Αιτιακότθτα (ΜΦΟ 17,16% και ΦΟ 18,12%) και τελευταία αυτι του Χρόνου (ΜΦΟ 7,10% και ΦΟ 10,07%). Ραρακάτω παρατίκενται ςε πίνακεσ όλοι οι τφποι των ΚΔ που χρθςιμοποιικθκαν από τισ δυο ομάδεσ, οι υποκατθγορίεσ ςτισ οποίεσ εντάςςονται, κακϊσ και θ ποςότθτα εμφάνιςισ τουσ. 74

76 Ρίνακασ Συγκεντρωτικά: Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΜΦΟ. Προςκικθ (741) Απλι: και (715), επίςθσ (9), κάτι άλλο (1) Επεξιγθςθ: δθλαδι (6), παράδειγμα (1), ασ ποφμε (1) Εναλλακτικό: ι τουλάχιςτον (1), αλλιϊσ (1) Σφγκριςθ: πάνω απ όλα (1) Συγκεκριμζνο: ειδικά (3) Αντίκεςθ (240) Απλι: αλλά (127), όμωσ (105), μα (5), κατά τα άλλα (1) Εμφατικι: παρόλα αυτά (2) Αιτιακότθτα (228) Αιτία: γιατί (14), διότι (1), επειδι (2) Αποτζλεςμα: και (κι) (162), ζτςι (35), γι αυτό (8) Συμπζραςμα: και (3), τελικά (3) Χρόνοσ (390) Διαδοχι: μετά (134), φςτερα (8), ζπειτα (5), ςιγα ςιγα (1) Διαδοχι-ςυγκ: μετά από λίγο (12), αμζςωσ μετά (2), μετά από μιςι ϊρα (1), μετά από λίγθ ϊρα (1), μετά από λίγο καιρό (1), αργότερα (8), ςτθ ςυνζχεια (2), πιο μετά (2), πολφ μετά (1), μετά από δφο λεπτά (1), τθν άλλθ μζρα (2), λίγο πιο μετά (3), ςε λίγο (1), τθν επόμενθ μζρα (2), μετά το απόγευμα (1) Ρροτερόχρονο: πριν λίγο (4), πριν λίγο καιρό (1), πριν από κάποιεσ μζρεσ (1), τθν προθγοφμενθ βδομάδα (1), πριν ζνα μινα (1), πριν ζνα χρόνο (1), πριν δυο βδομάδεσ (1), πριν περίπου μια βδομάδα (1), πριν δυο μζρεσ (4), πριν οχτϊ μζρεσ (1) Ταυτόχρονο: τότε (56), εκείνθ τθ ςτιγμι (7), εκείνθ τθν ϊρα (8), εκείνθ τθ μζρα (2) Επανάλθψθ: πάλι (1) Σειρά: πρϊτα, αρχικά (1), εκτόσ (πρϊτα) απ όλα (1) Κλείςιμο: και (67), ςτο τζλοσ (9) Μζλλον: ςτο εξισ (1), ςε τρεισ μζρεσ (1), ςε λίγο καιρό (1) 75

77 Ραρελκόν: από τότε (1), (αυτζσ) τισ τελευταίεσ μζρεσ (13), αυτόν τον τελευταίο καιρό (1), τον τελευταίο χρόνο (1) Ραρόν: αυτι τθ ςτιγμι (7), (ςε) αυτζσ τισ μζρεσ (5) Άμεςο: αμζςωσ (1) τάςθ Ομιλθτι (50) Μετάκεςθ κ.β: λοιπόν (1) Σφνοψθ: γενικά (2) Αλλαγι Κζματοσ: τζλοσ πάντων (3) Ζμφαςθ: μάλιςτα (1) Αναμενόμενο: Ραραχϊρθςθ: βζβαια (1), να πω τθν αλικεια (1) Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (13), δυςτυχϊσ (10), τυχαία (1), ξαφνικά (24), Υπονοοφμενο: όχι μόνο (1) Βεβαιότθτα: ςίγουρα (1) Επαναφορά Κζματοσ: πάντωσ (4) Διαλογικά (8) Εςτίαςθ Ρροςοχισ: να ξζρεισ (1), να ςου πω (1), να μθν ξεχάςω (1), Α(α) (2) Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: Ζναρξθ: να (1) Κλείςιμο: άντε (2) Ρίνακασ Συγκεντρωτικά: Τφποι, κατθγορίεσ και υποκατθγορίεσ που χρθςιμοποίθςαν οι ΦΟ. Προςκικθ (114) Απλι: και (107), επίςθσ (2), κάτι άλλο (1) Επεξιγθςθ: π.χ (1) Εναλλακτικό: Σφγκριςθ: απ τθν άλλθ (1), το καλφτερο (1) Συγκεκριμζνο: ςυγκεκριμζνα (1) 76

78 Αντίκεςθ (52) Απλι: αλλά (22), όμωσ (29) Εμφατικι: μόνο (1) Αιτιακότθτα (52) Αιτία: Αποτζλεςμα: και (κι) (27), ζτςι (19), γι αυτό (2) Συμπζραςμα: τελικά (4) Χρόνοσ (84) Διαδοχι: μετά (16) Διαδοχι-ςυγκ: μετά από λίγο (1), αργότερα (3), τθν επόμενθ φορά (1), μετά από τον περίπατο (1) Ρροτερόχρονο: τθν προθγοφμενθ φορά (1), τθν προθγοφμενθ Κυριακι (1), τθν προθγοφμενθ βδομάδα (1) Ταυτόχρονο: τότε (20), εκείνθ τθ ςτιγμι (2), εκείνθ τθν ϊρα (6), ταυτόχρονα (1) Επανάλθψθ: Σειρά: πρϊτα: (3) Κλείςιμο: και (15), ςτο τζλοσ (4) Μζλλον: Ραρελκόν: από τότε (1), τισ τελευταίεσ μζρεσ (2), πρόςφατα (1), εκείνθ τθν ϊρα (1) Ραρόν: αυτόν τον μινα (1) Άμεςο: αμζςωσ (2) τάςθ Ομιλθτι (18) Μετάκεςθ κ.β: Σφνοψθ: γενικά (2) Αλλαγι Κζματοσ: τζλοσ πάντων (1) Ζμφαςθ: Αναμενόμενο: φυςικά (1) Ραραχϊρθςθ: βζβαια (1), Αξιολόγθςθ: ευτυχϊσ (που) (3), ξαφνικά (8), πάλι καλά (1) 77

79 Υπονοοφμενο: Βεβαιότθτα: Επαναφορά Κζματοσ: πάντωσ (1) Διαλογικά (4) Εςτίαςθ Ρροςοχισ: Α(α) (1), μθν ξεχνιόμαςτε (1), να ξζρετε (1) Απόςπαςθ Συναίνεςθσ: εντάξει; (1) Ζναρξθ: Κλείςιμο: Μια πιο ενδελεχι εξζταςθ τθσ ςχζςθσ των επιδόςεων των δφο ομάδων, ςε ςχζςθ με τθν κατάκτθςθ των ΚΔ, μασ επιτρζπει ο ςυντελεςτισ γραμμικισ ςυςχζτιςθσ Pearson, ο οποίοσ αναδεικνφει τθν εξάρτθςθ μεταξφ των διαφόρων μεταβλθτϊν (βλζπε υποενότθτα 5.4) που χρθςιμοποιικθκαν κατά τθν ανάλυςθ των δεδομζνων. Ραρακάτω παρακζτω τισ μεταβλθτζσ που επθρεάηουν τα αποτελζςματα. Κειμενικό είδοσ Στο κειμενικό είδοσ αφιγθςθ ιςτορίασ, το ςφνολο του δείγματόσ μασ (ΜΦΟ και ΦΟ) παριγαγε περιςςότερεσ λζξεισ (Pearson Correlation=0,214 και p<0,001), περιςςότερεσ κφριεσ προτάςεισ (Pearson Correlation=0,297 και p<0,001), περιςςότερουσ ΚΔ (Pearson Correlation=0,627 και p<0,001) και περιςςότερουσ ςυνδυαςμοφσ ΚΔ (Pearson Correlation=0,231 και p<0,001) ςε ςφγκριςθ με το κειμενικά είδθ θμερολόγιο και γράμμα. Επίπεδο ελλθνομάκειασ («Ασ Μιλιςουμε Ελλθνικά») Πςο υψθλότερο είναι το επίπεδο ελλθνομάκειασ των μακθτϊν, τόςο πιο υψθλό είναι και το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ (λογιςμικό ΚΕΓ) των κειμζνων τουσ (Pearson Correlation=0,159 και p=0,002), τόςο πιο μεγάλοσ ο αρικμόσ των λζξεων (Pearson Correlation=0,248 και p<0,001), των ςυμπλθρωματικϊν προτάςεων (Pearson Correlation=0,135 και p=0,009) κακϊσ και των επιρρθματικϊν (Pearson Correlation=0,170 και p=0,004). Επίπεδο αναγνωςιμότθτασ των κειμζνων (λογιςμικό ΚΕΓ) Πςο μεγαλφτερο είναι το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ, τόςο περιςςότερεσ είναι και οι λζξεισ που παράγουν (Pearson Correlation=0,563 και p<0,001), οι κφριεσ προτάςεισ (Pearson Correlation=4,77 και p<0,001), οι ςυμπλθρωματικζσ (Pearson Correlation=0,387 και p<0,001), οι επιρρθματικζσ (Pearson Correlation=0,229 και p<0,001), οι αναφορικζσ προτάςεισ (Pearson 78

80 Correlation=0,239 και p<0,001), οι ΚΔ (Pearson Correlation=0,426 και p<0,001) και οι ςυνδυαςμοί των ΚΔ (Pearson Correlation=0,214 και p<0,001). Αρικμόσ των λζξεων Πςο μεγαλϊνει ο αρικμόσ των λζξεων, μεγαλϊνει και ο αρικμόσ των κφριων προτάςεων (Pearson Correlation=0,774 και p<0,001), των ςυμπλθρωματικϊν (Pearson Correlation=0,575 και p<0,001), των επιρρθματικϊν (Pearson Correlation=0,370 και p<0,001), των αναφορικϊν προτάςεων (Pearson Correlation=0,350 και p<0,001), των ΚΔ (Pearson Correlation=0,517 και p<0,001) και των ςυνδυαςμϊν των ΚΔ (Pearson Correlation=0,227 και p<0,001), όπωσ αναμζνεται. Αρικμόσ των κφριων προτάςεων Πςο περιςςότερεσ είναι οι κφριεσ προτάςεισ τόςο περιςςότερεσ είναι και οι ςυμπλθρωματικζσ (Pearson Correlation=0,350 και p<0,001), οι αναφορικζσ (Pearson Correlation=0,145 και p=0,005), οι ΚΔ (Pearson Correlation=0,640 και p<0,001) και οι ςυνδυαςμοί των ΚΔ (Pearson Correlation=0,222 και p<0,001). Αρικμόσ των ςυμπλθρωματικϊν προτάςεων Πςο μεγαλϊνει ο αρικμόσ των ςυμπλθρωματικϊν προτάςεων τόςο μεγαλϊνει και ο αρικμόσ των αναφορικϊν προτάςεων (Pearson Correlation=0,107 και p=0,037), και των ΚΔ (Pearson Correlation=0,144 και p=0,005). Αρικμόσ των επιρρθματικϊν προτάςεων Πςο πιο πολλζσ είναι οι επιρρθματικζσ προτάςεισ, τόςο περιςςότεροι είναι και οι ΚΔ (Pearson Correlation=0,134 και p=0,024). Αρικμόσ των ΚΔ Πςο πιο πολλοί ΚΔ χρθςιμοποιοφνται τόςο περιςςότεροι είναι και οι ςυνδυαςμοί τουσ (Pearson Correlation=0,589 και p<0,001). Μθτρικι γλϊςςα Θ ομάδα των ΦΟ ζχει υψθλότερο επίπεδο ελλθνομάκειασ από αυτι των ΜΦΟ (Pearson Correlation=0,202 και p<0,001). Ωςτόςο, θ μθτρικι γλϊςςα των ςυμμετεχόντων δεν επθρζαςε τισ περιςςότερεσ μεταβλθτζσ που παρουςιάςαμε αναλυτικά ςτθν υποενότθτα 4.4 του προθγοφμενου κεφαλαίου. Θ ομάδα των ΦΟ διαφοροποιείται από τθν ομάδα των ΜΦΟ ωσ προσ τθν ποιότθτα χριςθσ των ΚΔ. Συγκεκριμζνα, οι ΦΟ χρθςιμοποιοφν μεγαλφτερο αρικμό διαφορετικϊν ΚΔ ςυνολικά (χ 2 =28,579 και p<0,001). Ακόμθ, χρθςιμοποιοφν περιςςότερουσ ΚΔ που δθλϊνουν τθ Στάςθ του Ομιλθτι (χ 2 =4,837 και p=0,045), αλλά και μεγαλφτερθ ποςότθτα διαφορετικϊν ΚΔ 79

81 που δθλϊνουν τθν Ρροςκικθ (χ 2 =10,813 και p=0,005) και τον Χρόνο (χ 2 =6,241 και p=0,021). Τζλοσ, θ ομάδα των ΜΦΟ υπερζχει των ΦΟ ςτθ ςυνολικι χριςθ των ΚΔ τθσ Ρροςκικθσ (χ 2 =4,177 και p=0,042). Με τισ διαφοροποιιςεισ των δφο ομάδων ολοκλθρϊκθκε θ παρουςίαςθ των αποτελεςμάτων τθσ ζρευνάσ μασ. Στο επόμενο κεφάλαιο, κα επιδιϊξουμε να αντλιςουμε χριςιμα ε- πιςτθμονικά ςυμπεράςματα που, ενδεχομζνωσ, κα ςυνειςφζρουν ςτθ κεραπεία μιασ, ζςτω, πλευράσ τθσ παραγωγισ γραπτοφ λόγου που ταλανίηει τουσ ομιλθτζσ τθσ ελλθνικισ ωσ ξζνθσ γλϊςςασ. 80

82 6. υηιτθςθ - ςυμπεράςματα - προτάςεισ Φτάνοντασ ςτο τελευταίο κεφάλαιο τθσ εργαςίασ, είμαςτε υποχρεωμζνοι να φωτίςουμε τα ςθμεία εκείνα που δίνουν κάποιεσ απαντιςεισ ςτα ερωτιματα που τζκθκαν και να αποτολμιςουμε τθν ερμθνεία τουσ. Αρχικά, κα ικελα να ςχολιάςω τισ μεταβλθτζσ που επθρζαςαν τα αποτελζςματά μασ. Σε ςχζςθ με το κειμενικό είδοσ, βλζπουμε πωσ κατά τθν αφιγθςθ ιςτορίασ, όλοι οι ομιλθτζσ παράγουν περιςςότερεσ λζξεισ, κφριεσ προτάςεισ, ΚΔ και ςυνδυαςμοφσ ΚΔ, ςυγκριτικά με τα κειμενικά είδθ θμερολόγιο και γράμμα. Ταυτόχρονα, πρζπει να ςυνυπολογίςουμε ότι θ μεγάλθ ςυχνότθτα χριςθσ των ΚΔ τθσ Ρροςκικθσ περιλαμβάνει ζνα μεγάλο μζροσ ΚΔ που ζχουν τθν ζννοια τθσ χρονικισ αλλθλουχίασ, τθσ προςκικθσ των ςυμβάντων. Αν αυτό προςτεκεί ςτο υ- ψθλό ποςοςτό χριςθσ των ΚΔ που δθλϊνουν ξεκάκαρα τον Χρόνο, αντιλαμβανόμαςτε ότι ζ- χουμε μια ςαφζςτατθ κυριαρχία των ςχζςεων αυτϊν, γεγονόσ που ςυμφωνεί και με τα δεδομζνα τθσ Kormos (2011). Ζτςι, κα λζγαμε ότι ςτο εν λόγω κειμενικό είδοσ, οι μακθτζσ παράγουν περιςςότερο κείμενο με κφριεσ προτάςεισ, προςπακϊντασ να αποδϊςουν ολοκλθρωμζνα ζνα δοςμζνο περιεχόμενο (ζξι εικόνεσ) με κυρίωσ χρονικζσ ςχζςεισ. Αντίκετα, ςτα άλλα δφο εξίςου αφθγθματικά κειμενικά είδθ, οι μακθτζσ καλοφνται να ςυνκζςουν ζνα κείμενο με περιςςότερο αυτοςχεδιαςμό, κινοφμενοι ςε γενικζσ κατευκφνςεισ μζςω κάποιων ερωτιςεων και μζςω προτφπων για τθ μορφι του. Εν προκειμζνω, θ ελευκερία αυτι ίςωσ να λειτοφργθςε ωσ απουςία κινιτρου αλλά και ωσ αφξθςθ του βακμοφ δυςκολίασ, εξοφ και θ μικρότερθ ζκταςθ των παραγωγϊν αυτϊν. Σε ό, τι αφορά το επίπεδο ελλθνομάκειασ των τεςτ «Ασ Μιλιςουμε Ελλθνικά», παρατθροφμε ότι όςο αυξάνεται, τόςο αυξάνεται και το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ του λογιςμικοφ του ΚΕΓ, γεγονόσ που ενιςχφει τθν αξιοπιςτία των δεδομζνων που χρθςιμοποιικθκαν. Το ίδιο ιςχφει για το επίπεδο αναγνωςιμότθτασ, το οποίο, ωςτόςο, ςυςχετίηεται κετικά και με το πλικοσ των αναφορικϊν προτάςεων, των ΚΔ και των ςυνδυαςμϊν τουσ. Αν πάρουμε υπόψθ τον οριςμό τθσ αναγνωςιμότθτασ ωσ «βακμοφ δυςκολίασ ανάγνωςθσ ενόσ κειμζνου», τότε θ αναλογία του επιπζδου αναγνωςιμότθτασ με τον αρικμό των λζξεων και των δευτερευουςϊν προτάςεων, ωσ δείκτθσ απόδοςθσ ςφνκετων κειμενικϊν ςχζςεων, είναι επίςθσ αναμενόμενθ. Ομοίωσ, θ κετικι ςυςχζτιςθ τθσ μεταβλθτισ αυτισ με τον αρικμό των ΚΔ και τον ςυνδυαςμό αυτϊν αναδεικνφει μια ςχζςθ κειμενικισ πολυπλοκότθτασ και ΚΔ. Τα ευριματα αυτά ςυνθγοροφν ςε ζναν γνωςιακό ρόλο διαχείριςθσ των ςφνκετων νοθμάτων και ζναν πιο επικοινωνιακό ρόλο διαφϊτιςθσ του αποδζκτθ από πλευράσ των ΚΔ. 81

83 Το παραπάνω ςυμπζραςμα ενιςχφεται από τθ κετικι ςυςχζτιςθ του πλικουσ των ΚΔ με τον αρικμό των λζξεων, των κφριων, των ςυμπλθρωματικϊν και των επιρρθματικϊν προτάςεων. Το γεγονόσ ότι οι ΚΔ δε ςυςχετίηονται μόνο με τισ αναφορικζσ προτάςεισ ζχει, ενδεχομζνωσ, κάτι να μασ πει για τθ φφςθ των ςτοιχείων που μασ ενδιαφζρουν. Ραρατθροφμε ότι οι ςυμπλθρωματικζσ προτάςεισ ςυμπλθρϊνουν τα ριματα και οι επιρρθματικζσ τα προςδιορίηουν, ςε αντίκεςθ με τισ αναφορικζσ προτάςεισ οι οποίεσ προςδιορίηουν τα ουςιαςτικά. Αν ακόμθ προςζξουμε τισ κατθγορίεσ των ΚΔ (Ρροςκικθ, Αντίκεςθ, Χρόνοσ, Αιτιακότθτα, Στάςθ του Ομιλθτι, Διαλογικοί), κα μποροφςαμε να ιςχυριςτοφμε ότι μασ κυμίηουν ςαφϊσ επιρρθματικζσ κατθγορίεσ, ενϊ ςτθ ςυντριπτικι πλειοψθφία τουσ είναι παρατακτικοί ςφνδεςμοι και επιρρθματικοί προςδιοριςμοί. Ζτςι, προκφπτει μια αλυςίδα ενδείξεων για τον ρόλο και τισ ι- διότθτεσ μεγάλου μζρουσ των ΚΔ ότι προςδιορίηουν επιρρθματικζσ ςχζςεισ. Το πιο ςυμμετρικό, ωςτόςο, ςθμείο τθσ εργαςίασ είναι τα αποτελζςματα των δυο ομάδων με κριτιριο τθ μθτρικι γλϊςςα. Ππωσ παρουςιάςτθκε ςτθν υποενότθτα 5.3, οι μζςοι όροι των λζξεων, των προτάςεων και των ΚΔ ανά κείμενο είναι περίπου ταυτόςθμοι, όπωσ επίςθσ και το ποςοςτό των ΚΔ ςτο ςφνολο των λζξεων. Οι ομοιότθτεσ επεκτείνονται ςτθν κατάταξθ των κατθγοριϊν με βάςθ τθ ςυχνότθτα χριςθσ (1.Ρροςκικθ 2.Χρόνοσ 3.Αντίκεςθ 4.Αιτιακότθτα 5.Στάςθ του Ομιλθτι 6.Διακολγικοί ΚΔ) και ςτθν κατανομι των ςθμαςιϊν του και. Το εφρθμα αυτό, ωςτόςο, δεν πρζπει, κατά τθ γνϊμθ μου, να ερμθνευτεί ωσ απόλυτθ ςφγκλιςθ των δφο ομάδων ςε ςχζςθ με τθ χριςθ των ΚΔ, διότι όπωσ ζχει ιδθ ειπωκεί ζνα κείμενο αντλεί τθ ςυνοχικι του ιςχφ και από άλλουσ πόρουσ. Επίςθσ, θ υψθλι ςυχνότθτα χριςθσ ενόσ ΚΔ δε ςθμαίνει απαραίτθτα και εφςτοχθ χριςθ. Απεναντίασ, θ καταχρθςτικι επανάλθψθ ΚΔ μπορεί να δθμιουργιςει προβλιματα ςτθ ςυνοχι και ςτθν κατανόθςθ ακόμα του κειμζνου. Φυςικά, εκεί που ςυγκεντρϊνεται περιςςότερο το ενδιαφζρον μασ είναι οι εμφανείσ δείκτεσ απόκλιςθσ των ΦΟ από τουσ ΜΦΟ. Ζνασ ςθμαντικόσ δείκτθσ διαφοροποίθςθσ ζχει να κάνει με τθ μεγαλφτερθ ποικιλία, από πλευράσ των ΦΟ, ςτθ χριςθ των ΚΔ ςυνολικά, γεγονόσ που επιβεβαιϊνει το εφρθμα των τριϊν μόλισ τφπων ΚΔ ςτα δεδομζνα των Hellermann & Vergun (2007), αλλά και τα ανάλογα ευριματα τθσ Gilquin (2008). Αντίςτοιχα, οι ΦΟ χρθςιμοποιοφν μεγαλφτερο εφροσ ΚΔ και ειδικότερα, ςτισ κατθγορίεσ τθσ Ρροςκικθσ και του Χρόνου, που είναι και οι ςυχνότερεσ και για τισ δυο ομάδεσ. Άρα, οι ελλθνόφωνοι μακθτζσ υπερζχουν των αλβανόφωνων ωσ προσ το εφροσ των ΚΔ που αξιοποιοφν αλλά και ωσ προσ τθν ποιότθτά τουσ. Οι μεν πρϊτοι κάνουν μεγαλφτερθ χριςθ τθσ Ρροςκικθσ, και μάλιςτα του και, θ οποία είναι θ απλοφςτερθ ςχζςθ και ςυνιςτά μια ςτοιχειϊδθ ικανότθτα. Τισ παρόμοιεσ ενδείξεισ ςτα 82

84 δεδομζνα τθσ, θ Mohamed-Saydina (2010) τισ αποδίδει ςτισ επιρροζσ που αςκεί ο πολιτιςμόσ τθσ χϊρασ καταγωγισ και ο γραμματιςμόσ ςτθ Γ1. Οι δεφτεροι, από τθν άλλθ, χρθςιμοποιοφν περιςςότερουσ ΚΔ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι, οι οποίοι ςυνκζτουν μια κατθγορία αρκετά απαιτθτικι και εξεηθτθμζνθ. Τα αποτελζςματα αυτά ςυμφωνοφν με τθν ζρευνα του Buysse (2010), ο οποίοσ βρίςκει μετά βίασ χριςθ των λεγόμενων διαπροςωπικϊν ΚΔ, αλλά και με εκείνθ τθσ Χριςτοφίδου (1996), θ οποία βρίςκει επίςθσ χαμθλά ποςοςτά χριςθσ των ΚΔ τθσ Στάςθσ του Ομιλθτι από ΜΦΟ και γι' αυτό προτείνει να διδάςκονται τελευταίοι ι ζςτω πακθτικά. Οι δυο πλθκυςμοί διαφζρουν, επιπλζον, και ωσ προσ τθν καταλλθλότθτα τθσ χριςθσ κάποιων ΚΔ. Συγκεκριμζνα, το δείγμα των ΜΦΟ χρθςιμοποίθςε λανκαςμζνα ι αμφιλεγόμενα 13 ΚΔ ςτθν παραγωγι του κειμενικοφ είδουσ αφιγθςθ ιςτορίασ και μόλισ 1 ΚΔ ςτθν παραγωγι των κειμενικϊν ειδϊν γράμμα και θμερολόγιο. Οι 13 περιπτϊςεισ ακατάλλθλθσ χριςθσ μοιράηονται ςε 7 εμφανίςεισ τθσ κατθγορίασ του Χρόνου ((ς') αυτι τθ ςτιγμι: 7, ςτο εξισ: 1) και τθσ Αντίκεςθσ (όμωσ: 2, αλλά: 3), ενϊ 1 αφορά τθν απόδοςθ τθσ Αιτιακότθτασ (γιατί: 1). Ασ δοφμε, όμωσ, τα ίδια τα κείμενα για να ζχουμε μια πιο ολοκλθρωμζνθ εικόνα: Κ_23α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ενα πολακι εκανε δυο αυγα και τα αυγα εςπα ςαν ομοσ θ μαμα παθ για υαχιτο όμωσ θδρε να υαθ τα πουλια οταν ομοσ ανευικε ςτο δεντρο ενα ςκιλοσ τιν επιαςτε από τιν ουρα και θ γατα ενιγε και ηιςανε καλα τα πουλια και ακομα καλιτερα Αν κεωριςουμε τισ προτάςεισ ωσ εξισ: τα αυγα εςπα ςαν ομοσ / θ μαμα παθ για υαχιτο / όμωσ θδρε να υαθ τα πουλια / οταν ομοσ ανευικε ςτο δεντρο ζχουμε τθ μοναδικι εκδοχι ςωςτισ απόδοςθσ τθσ αντίκεςθσ. Ακόμθ και ζτςι ωςτόςο, οι τρεισ διαδοχικζσ εμφανίςεισ του ό- μωσ διαρρθγνφουν τθ ςυνοχι και ςε ςυνδυαςμό με τθν απουςία ςτίξθσ δυςκολεφουν τον αποδζκτθ να κατανοιςει τισ ςχζςεισ που διζπουν το κείμενο. Σε οποιαδιποτε άλλθ εκδοχι, κάποιο από τα όμωσ κα είναι λανκαςμζνο. 83

85 Κ_34α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν ζνα πουλι που είχε κάνει τα πουλάκια τθσ. Πταν ζφθγε για να βρεί τρωφι για τα παιδιά τθσ ιρκε μια γάτα άλλα είδε ότθ ζφθγε θ μθτζρα τουσ. Και θ γάτα τα κίταγε για μια ςτιγμί και ιπε γιατι τα βλζπω όταν πεινάω. Και ζτςι πίδθξε ςτο δζντρο άλλα ςαυτι τθ ςτθγμι ιρκε ζνα ςκίλο. Και τθν δάγωςε τθν ουρά για να τθν κατεβάςθ. Τθ κατζβαςε και τθν ζδιοξε από τθ φολιά. Μετά ιρκε θ μθτζρα με τθ τρϊφθ που είχε πειάςθ για τα πουλάκια τθσ. Και μετά θ γατά δεν ξαναιρκε. Στο κείμενο Κ_34α_μφο, ζχουμε λανκαςμζνθ χριςθ του αλλά, κακϊσ οι προτάςεισ που ςυνδζει δεν ζχουν αντικετικι ςχζςθ, αλλά μάλλον προςδιοριςτικι και ςτθ κζςθ του κα ιταν πιο δόκιμθ μια αναφορικι αντωνυμία. Κ_37α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν 3 πουλια θ μαμα και ταδυο μικρα πουλια, ολοι ηουςανε πάνω ςε ζνα δεντρο, ομοσ τα μικρα πουλια πινουςανεκαι θ μανα τουσ πθγε να παρει λιγο φαγιτο, ομοσ πθγε μια γατα τουσ είδε αλλα tα μικρα πουλια φοβικθκαν και μετα ανεβικε πάνω ςτο δεντρο που ηουςανε, για να τουσ φαει, εκει περα ιρκε ζνα ςκιλι, μόλισ είδε τθν γατα να ανεβει, πανω ςτο δεντρο τθν επιαςε από 84

86 τθν ουρα, μετα κινιγουςε τθν γαtα. Τα μικρα πουλια ςοκθκαν, μετα θρκε και θ μανα tουσ και του εδοςε φαγθτο. Τωρα ηουνε και οι tρεισ χωρισ φοβο. Για το κείμενο Κ_37α_μφο, ζχουμε δφο αναγνϊςεισ. Στθν πρϊτθ, τουσ είδε αλλα tα μικρα πουλια φοβικθκαν το αλλά λειτουργεί λανκαςμζνα ωσ ςφνδεςμοσ και ςτθ κζςθ του κα ζπρεπε να χρθςιμοποιθκεί ζνασ ΚΔ που δθλϊνει το αποτζλεςμα. Στθ δεφτερθ, ομοσ πθγε μια γατα τουσ είδε. Αλλα tα μικρα πουλια φοβικθκαν το αλλά λειτουργεί ωσ ΚΔ και, ςυνδζοντασ μεγαλφτερεσ νοθματικζσ ενότθτεσ, θ χριςθ του είναι πιο αποδεκτι. Βζβαια, ιςχφει και εδϊ ό, τι ειπϊκθκε παραπάνω για τθ διαδοχικι χριςθ του όμωσ. Κ_39α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν ζνα μεγάλο πουλι και είχε δφο μικρά πουλάκια που τα προςτάτευαι και ταϊηαι. Μια μζρα το πουλι πιγε για να βρει τροφι γιατα πουλάκια τθσ., αλλά μία γάτα πζραςε δι πλα από το δζντρο που ιταν τα πουλάκια και τα είδε, και προςπάκθςε να ανζβει ςτο δζντρο για να τοϋφαεί. Ζνασ ςκφλοσ ομωσ που ζιδε τθν γάτα να ανεβζνει ςτο δζντρο τθν πιάνει από τθν ουρά και τθν τραβάει κάτω, εκθνει τθ ςτιγμθί ζρχεται το πουλθπου ειχε φερεί τρόφιμα για τα πουλάκια τθσ. Ο ςκφλοσ ο φου τρόβιξαι τθν γάτα κάτω τθν ακολοφκθςε για νατθν πιάςει. Στο κείμενο αυτό, το αλλά είναι πιο ξεκάκαρα ΚΔ και γι' αυτό κα τείναμε περιςςότερο ςτο να χαρακτθρίςουμε τθ χριςθ του ςωςτι. Εδϊ κα μποροφςαμε να ςυμπεράνουμε μια α- ντίκεςθ ανϊτερθσ βακμίδασ μεταξφ τθσ ανζμελθσ φυγισ τθσ μάνασ των πουλιϊν και τθσ επιδρομισ τθσ γάτασ που ξεδιπλϊνεται ςε μια περίοδο ζξι προτάςεων, οι οποίεσ αποτελοφν το πεδίο του ΚΔ. Εδϊ, το αλλά κα μποροφςε να ζχει τθ ςθμαςία του απροςδόκθτου, του μθ επικυμθτοφ. 85

87 Κ_107α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν μια μαμά και δφο πουλάκια ιταν πάρα πολφ εφτιχιςμζνα. Πμωσ μιά μζρα θ μαμά τουσ είδε μιά γάτα να ζρχετε πρόσ το μζροσ τουσ τότε θ μαμά τουσ τρόμαξε, και ζφυγε και άφιςε τα πουλάκια μόνα τουσ. Θ γάτα τουσ κοίταηε όμωσ τα πουλάκια φοβϊντουςαν πολλοί, τότε θ γάτα ανζβθκε πάνω για να τουσ φάει όμωσ εκείνθ τθν ϊρα που κα ανζβαινε εφανιςτικε ζνασ ςκφλοσ. Αμζςωσ τθν ζπιαςε απο τθν ουρά και τθν τραβουςε ιρκε και θ μαμά τουσ για να τουσ δϊςει φαγθτό θ μαμά τουσ πιγε ςτθ φωλιά και ο ςκλυλοσ κυνθγοφςε τθ γάτα και ηιςανε αυτι καλά και εμείσ καλφτερα. Στο κείμενο Κ_107α_μφο, θ ςτίξθ μασ βοθκάει να προςδιορίςουμε το πεδίο λειτουργίασ του όμωσ μεταξφ των δυο προτάςεων που το πλαιςιϊνουν Η γάτα τουσ κοίταηε όμωσ τα πουλάκια φοβϊντουςαν πολλοί. Ζτςι, είμαςτε ςε κζςθ να ιςχυριςτοφμε με μεγαλφτερθ βεβαιότθτα απ' ό, τι προθγουμζνωσ πωσ το όμωσ χρθςιμοποιείται λανκαςμζνα αντί για ζναν δείκτθ που δθλϊνει το αποτζλεςμα. Κ_28α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν ζνα πουλί που είχε κάνει τθ φωλιά του πάνω ςτο δζντρο. Θ φϊλεια είχε μζςα δφο πουλάκια. Μια μζρα το πουλί αναγκάςτθκε να φφγει από 86

88 τα παιδιά του για να βρεί τροφι. Μια γάτα που ιταν εκεί κοντά τον είδε να φφγει και πιγε αμζςωσ κάτω ςτο δζντρο και προςπάκθςε να ανζβει για να φάει τα πουλιά, αλλά αυτι τθ ςτιγμι τθν είδε ζνασ ςκφλοσ(τθ γάτα) και τθν δάγωςε από τθν ουρά και τθν τραβοφςε από κάτω. Στθν ςτιγμι που ο ςκφλοσ τραβοφςε τθν γάτα ιρκε το πουλί μαηί με τθν τροφι. Το πουλί δίνει τθν τροφι ςτα πουλάκια και ο ςκφλοσ κινθγάει τθν γάτα τρζχοντασ. Κ_30α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ζνα πουλί είχε γεννιςει δφο μικρά πουλάκια ςεμία Φωλία ςτο δζντρο. Θ μαμά τουσ ζφυγε από τθ Φωλία του για να φζρει τρόφιμα ςτα πουλάκια. Αυτι τθ ςτιγμι κάτω απο το δζντρο πζραςε μία γάτα. Ζφυγε θμαμά και θ γάτα ικελεκαι προςπακοφςε να ανζβει ςτο δζντρο για να φάει τα μικρά πουλάκια. Ανζβθκε αυτι τθ ςτιγμι γφριςε και θμαμά τουσ και φοβικθκε πολφ. Αλλά ιρκε ο ςκφλοσ και τράβθξε τθν γάτα απο τθ ουρά. Και οςκφλοσ άρχιςε να κυνθγάει τθγάτα. Θ μαμά και τα μικρά πουλάκια ςϊκθκαν από τθ γάτα. Κ_34α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν ζνα πουλι που είχε κάνει τα πουλάκια τθσ. Πταν ζφθγε για να βρεί τρωφι για τα παιδιά τθσ ιρκε μια γάτα άλλα είδε ότθ ζφθγε θ μθτζρα τουσ. Και θ γάτα τα κίταγε για μια ςτιγμί 87

89 και ιπε γιατι τα βλζπω όταν πεινάω. Και ζτςι πίδθξε ςτο δζντρο άλλα ςαυτι τθ ςτθγμι ιρκε ζνα ςκίλο. Και τθν δάγωςε τθν ουρά για να τθν κατεβάςθ. Τθ κατζβαςε και τθν ζδιοξε από τθ φολιά. Μετά ιρκε θ μθτζρα με τθ τρϊφθ που είχε πειάςθ για τα πουλάκια τθσ. Και μετά θ γατά δεν ξαναιρκε. Κ_43α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό θταν ενα πουλθ με διο παιδια το πουλθ εφθγε για να βρει τροφι για τα πεδιατθσ αυτι τι ςτιγμι ειρκε μια γατα κατω από τθν δεντρο και ςκεφτοντα που κα τισ πιαςει τα παιδια τισ πουλθσ θ γατα αρχιηι να ανεβει πονω ςτο δεντρο αλλα αυτι τι ςτιγμθ ειρκε ενα ςκυλο και αρχιςε να τθν πιαςι τθν γατα ουρα και το τρα βι ξε κατο. θ πουλθ ειρκε με τθν τροφι και εδοςε ςτθ παιδια τθσ. Κ_95α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ιταν ζνα πουλί που είχε φτιάξει μια φωλιά με μωράκια όμωσ μία μζρα πιγε ζκει μία γάτα και το πουλί φοβικθκε και ζφυγε. Πμωσ άφθςε τα μωράκια τθσ εκεί θ γάτα κακόταν και κιτοφςε τα μωράκια ςε μια δϊςει θ γάτα ςκαρφάλωςε ςτο δζντρο και πιγε να φάει τα μωράκια αυτι τθν ςτιγμι ομϊσ ιρκε ζνασ ςκφλοσ και τθσ δάγκωςε τθν οφρα γία να μθν τθ φάει τότε γφριςε το πουλί ζφυγε θ γάτα και ο ςκφλοσ τθν κυνιγαγε. 88

90 Στα παραπάνω κείμενα, το πρόβλθμα εντοπίηεται ςτισ ςυμβάςεισ τθσ αφιγθςθσ, κακϊσ υποτίκεται ότι αποτυπϊνει μια ιςτορία θ οποία προθγείται χρονικά. Για το λόγο αυτό, απαιτείται δείξθ μζςω τθσ αντωνυμίασ εκείνοσ-θ-ο, που δθλϊνει χρονικι απόςταςθ από τθ διαδικαςία τθσ εξιςτόρθςθσ. Οι μακθτζσ, προφανϊσ, προςκολλϊνται ςτο ερζκιςμα που τουσ προςφζρουν οι εικόνεσ που ζχουν μπροςτά τουσ και ζτςι, χρθςιμοποιοφν μια αντωνυμία θ οποία δείχνει άςτοχα το εδϊ και το τϊρα. Κ_148α_μφο Μια φορά κι ζναν καιρό ειχα ζναν ιρεμο και και ιςιχο δάςοσ. Σε μια φωλια ιτα τρια πουλια και ι μιτζρα πιγαι να φζρι τροφί ςτα μικρα τισ και ςτο ζξισ ςτι φωλια πλιςιάηι μια γατα κια οςο και ποιο πολυ πλιςθάηθ ςτιν φωλια. Επιτα πλιςιάηι ζνασ ςκφλοσ ςτι φωλια και άρχιςε να κυνιγαει τιν γατα και θ γάτα αρχιηθ να ςκαρφαλόνθ ςτο δζντρο επιτα παει να ριξει τθν φωλια και τοτεσ ζρχετε θ μαμά το καναρινιον και τουσ φζρνει να φάνε και ο ςκυλοσ τθσ γάτασ τθσ δαγκονει τθν ουρα τθσ γάτασ και μετα κατευζνει απο το δζντρο. Επιτα οςκυλοσ μετα απο λιγο ο ςκυλο αρχειςε να τθν κινιγαει και θ γατα ζφιγε και περαςαμε εμεισ καλα κα εςεισ καλίτερα. Αντίςτοιχο πρόβλθμα χρονικισ δείξθσ παρατθροφμε και ςτθν περίπτωςθ τθσ φράςθσ ςτο εξισ, θ οποία δείχνει ςτο μζλλον ενϊ, ςτθ κζςθ τθσ κα ζπρεπε να υπάρχει ζνασ ΚΔ που δείχνει ςτο αφθγθματικό παρελκόν. Κ_2β_μφο Ρατρίδα 8/11/2011 Ριγαμε ςτθ Ρρζςπεσ με το ςχολείο. Είναι όμορφθ είχαι δζντρο. Για τθ όταν παμε ςτθ εκδρομι μπορϊ να παίηω με τίσ φίλεσ μου ποςεσ 89

91 ϊρεσ κζλο. Στι ζκδρομι δεν μάρεςε γιατθ τα άγορια δεν μασ αφινουμε να πάι ξουμε και δεν μασ άφινουμε να παί ξουμε. Στο παραπάνω κείμενο, το γιατί είναι ςαφϊσ ακατάλλθλο, διότι φαίνεται να απουςιάηει το πρϊτο μζροσ τθσ ςφνδεςθσ που κα μποροφςε να είναι θ φράςθ μου αρζςει (να πθγαίνω εκδρομι). Συνοψίηοντασ τισ παραπάνω περιπτϊςεισ, κα λζγαμε ότι παρουςιάηουν ιδιαίτερο ενδιαφζρον. Ραρά τθ διακριτικι τουσ παρουςία ςτο ςυνολικό μασ δείγμα, αποτελοφν ενδείξεισ για τα χαρακτθριςτικά τθσ διαγλϊςςασ των παιδιϊν αυτϊν και φωτίηουν τισ δυςκολίεσ που αντιμετωπίηουν ςτθν κατάκτθςθ των ΚΔ ςε επίπεδο φυςικισ χριςθσ. Στθ βιβλιογραφία που εξετάςαμε, δεν είναι λίγοι οι ςυγγραφείσ που εντοπίηουν μθ φυςικι χριςθ των ΚΔ ι άλλων δεικτϊν κειμενικισ ςυνοχισ από τουσ ΜΦΟ. Αυτι μπορεί να αφορά ποςοτικά δεδομζνα, όπωσ μεγαλφτερθ ςυχνότθτα κάποιων ςτοιχείων ςτα κείμενά τουσ, γεγονόσ που ανζδειξε και θ παροφςα ζρευνα. Ειδικότερα, ςτο δείγμα των ΜΦΟ, θ Hinkel (2001) βρίςκει μεγαλφτερθ χριςθ προταςιακϊν μεταβάςεων, οι Mattheoudakis & Hatzitheodorou (2010) λιγότερα ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου, θ Kormos (2011) περιςςότερεσ χρονικζσ ςχζςεισ, θ Müller (2005) διπλάςια χριςθ των so και well, πενταπλάςια χριςθ των you know, like, ο Buysse (2010) βρίςκει επίςθσ μεγαλφτερεσ ςυχνότθτεσ των so και well, αλλά και υποτυπϊδθ παρουςία των διαπροςωπικϊν ΚΔ, οι Fung & Carter (2007) οριςμζνουσ λειτουργικοφσ δείκτεσ ςε μεγαλφτερθ ποςότθτα (όπωσ τουσ but, ok, because) και απουςία των ςυχνόχρθςτων ςτθν αγγλικι really, sort of, well, right, actually, ο Trillo (2002) μεγαλφτερθ ςυχνότθτα των ςπάνιων αγγλικϊν ΚΔ και μικρότερθ των ςυχνόχρθςτων αγγλικϊν ΚΔ, ενϊ ο House (2009) μεγαλφτερθ ςυχνότθτα του you know ςε ςχζςθ με τουσ ΦΟ. Σε άλλεσ περιπτϊςεισ, ζχουμε εμφάνιςθ κάποιων ΚΔ ςε βάροσ άλλων, όπωσ ςτθν ζρευνα τθσ Gilquin (2008) όπου οι ΜΦΟ χρθςιμοποίθςαν το well αντί για άλλουσ ΚΔ και τθσ Müller (2005) όπου χρθςιμοποίθςαν το well αντί του so. Ακόμθ, ενδιαφζρον παρουςιάηουν οι διαφορετικζσ λειτουργίεσ τισ οποίεσ αποδίδουν οι ΜΦΟ ςε κάποιουσ ΚΔ, όπωσ για παράδειγμα ςτισ εργαςίεσ του House (2009), τθσ Hinkel (2001) και τθσ Liao (2008) και ςτα ουςιαςτικά οργάνωςθσ του λόγου (Mattheoudakis & Hatzitheodorou (2010)). Θ Hinkel κάνει ζνα αρκετά ενδιαφζρον ςχόλιο για τθ χριςθ περιςςότερων προταςια- 90

92 κϊν μεταβάςεων από τουσ ΜΦΟ ςε ςχζςθ με τουσ ΦΟ. Δεν ερμθνεφει, λοιπόν, τθν επίδοςι τουσ αυτι ωσ ικανότθτα παραγωγισ ςυνεκτικοφ λόγου, αλλά ωσ προςπάκεια καταςκευισ ενόσ ενοποιθμζνου κειμζνου εντόσ ενόσ περιοριςμζνου πλαιςίου ςυντακτικϊν και λεξικϊν πόρων. Σε ό,τι αφορά τα δικά μασ δεδομζνα, δε νομιμοποιοφμαςτε να κάνουμε τζτοιου είδουσ διαπιςτϊςεισ, κακϊσ απαιτείται ςυνεξζταςθ και των άλλων ςχζςεων ςυνοχισ. Είναι ηιτθμα μιασ ευρφτερθσ και μεγαλφτερου βάκουσ ερευνθτικισ προςπάκειασ θ εξζταςθ τθσ αλλθλεπίδραςθσ των διαφόρων πόρων κειμενικισ ςυνοχισ (αναφορά, ζλλειψθ, υποκατάςταςθ, ςυνδετικότθτα, λεξικι ςυνοχι). Για παράδειγμα, θ αυξθμζνθ χριςθ ενόσ ςτοιχείου δε ςυνεπάγεται από μόνθ τθσ ζνα ςυνεκτικό κείμενο, και αντίςτροφα, θ μικρι ποςότθτα κάποιου ςτοιχείου δε ςθμαίνει απαραίτθτα τθν ζλλειψθ κειμενικισ ςυνοχισ, διότι μπορεί να τθ ςυνκζτει με άλλα μζςα. Ζνα τζτοιο εγχείρθμα ουςιαςτικά κα ολοκλιρωνε τισ ενδείξεισ αυτισ τθσ ζρευνασ και, μάλιςτα, κα μποροφςε να ελζγξει τθν εγκυρότθτα τθσ άποψθσ τθσ Schiffrin (1988) ότι όςο μεγαλφτερο είναι το κομμάτι του λόγου που αποτελεί το πεδίο λειτουργίασ των ΚΔ, τόςο πιο αςαφισ είναι θ ςθμαςία τουσ και θ επικοινωνιακι τουσ ιςχφσ απ ό,τι αν το πεδίο τουσ αποτελοφςε μια πρόταςθ. Επίςθσ, τον ιςχυριςμό τθσ ότι όςο πιο ςυνεκτικό είναι το κείμενο με άλλα μζςα (π.χ. πλεοναςτικά ςτοιχεία όπωσ το the point is), τόςο πιο περιοριςμζνθ είναι θ ςυνειςφορά των ΚΔ και τόςο πιο πικανι θ παράλειψι τουσ. Αδιαμφιςβιτθτο ςυμπζραςμα και τθσ παροφςασ ζρευνασ αποτελεί θ μθ φυςικι χριςθ των ΚΔ και των δεικτϊν κειμενικισ ςυνοχισ, γενικότερα, από τουσ ΜΦΟ. Εκτόσ από τθν παρεμβολι τθσ μθτρικισ γλϊςςασ, τθν οποία δεν είμαςτε ςε κζςθ να ελζγξουμε ςτθν εργαςία αυτι, μεγάλο μζροσ τθσ επιςτθμονικισ κοινότθτασ αποδίδει τθ διαφορά ςε ςχζςθ με τουσ ΦΟ ςτον υφολογικό ςτιγματιςμό των κάποιων ςυνοχικϊν ςτοιχείων και ςτθν επακόλουκθ απουςία τουσ από τθ ςυςτθματικι διδαςκαλία και τα εγχειρίδια. Ακόμθ, θ μθ επαρκισ επαφι των ομιλθτϊν μιασ ξζνθσ γλϊςςασ με ΦΟ κεωρείται αρνθτικόσ παράγοντασ για τθν επιτυχι κατάκτθςθ του φαινομζνου τθσ κειμενικισ δείξθσ. Σχετικά με το διδακτικό κομμάτι, υπάρχει ιδθ διακζςιμο εκπαιδευτικό υλικό που κα μποροφςε να χρθςιμοποιθκεί για να καλφψει εν μζρει τθν ανάγκθ εςτίαςθσ ςτθ διδαςκαλία τθσ κειμενικισ ςυνοχισ ςτθν κατάκτθςθ τθσ Γ2. Μια πολφ ενδιαφζρουςα πρόταςθ αποτελεί θ διδακτικι αξιοποίθςθ του Ελλθνικοφ Σϊματοσ Κειμζνων Μακθτϊν (ΕΣΚΕΛΜΑΚ), που βαςίηεται ςτισ γραπτζσ παραγωγζσ των κατατακτιριων τεςτ «Ασ μιλιςουμε Ελλθνικά Λ, ΛΛ & ΛΛΛ» από ΜΦΟ που φοιτοφςαν ςε Τάξεισ Υποδοχισ. Ρρόκειται για τθ γλωςςοδιδακτικι προςζγγιςθ μάκθςθ μζςω δεδομζνων (data driven learning), ςφμφωνα με τθν οποία ο μακθτισ μετατρζπεται ςε ερευνθτι, ανακαλφπτοντασ μό- 91

93 νοσ του τθ γλωςςικι χριςθ. Ζνα βαςικό πλεονζκτθμα των Σωμάτων Κειμζνων είναι ότι φζρνουν ςτο φωσ τα λάκθ των αλλόγλωςςων μακθτϊν και τισ όποιεσ αποκλίςεισ τουσ από τθ φυςικι χριςθ τθσ γλϊςςασ-ςτόχου. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται εφικτόσ ο ςχεδιαςμόσ εςτιαςμζνων και «εφςτοχων» γλωςςικϊν δραςτθριοτιτων. Εν προκειμζνω για τθν κειμενικι ςυνοχι, υπάρχουν ςχετικζσ δραςτθριότθτεσ των Αλεξοποφλου, Μπομπότθ, Ραπαφιλίππου, Ροφλιου & Τςιαμοφρθ (2014), οι οποίεσ είναι ενταγμζνεσ ςε ευρφτερα ςχζδια διδαςκαλίασ που υπάρχουν ςε μορφι παρουςίαςθσ (power point) ςτον ιςτότοπο του «Διάπολισ» 24. Θ πρϊτθ δραςτθριότθτα που παρατίκεται ςτθν εικόνα 6.1 είναι τμιμα ενόσ διδακτικοφ ςεναρίου που απευκφνεται ςε μακθτζσ των ΤΥ, αλλά και των μεικτϊν τάξεων, θλικίασ 9 και 10 ετϊν, οι οποίοι φοιτοφν ςτθν Γϋ και Δϋ Δθμοτικοφ. Το κζμα του ςεναρίου είναι τα ταξίδια, κυρίωσ, ςε χϊρεσ προζλευςθσ μεταναςτϊν και προςφφγων. Στθν ενότθτα για τθν Αλβανία, οι μακθτζσ καλοφνται να γράψουν ςτο θμερολόγιό τουσ για τθν επίςκεψι τουσ ςτθ χϊρα αυτι, αφοφ πρϊτα διορκϊςουν αντίςτοιχα αυκεντικά κείμενα μακθτϊν. Ραράλλθλα, τουσ παρζχεται ανατροφοδότθςθ με τα διορκωμζνα κείμενα ωσ προσ τουσ δείκτεσ τθσ ςυνοχισ, αλλά και ωσ προσ τα χαρακτθριςτικά του ςυγκεκριμζνου κειμενικοφ είδουσ. Εικόνα 6.1. Διαφάνειεσ από το ςενάριο «Ταξίδια»

94 93

95 Αντίςτοιχα, ςτο ςενάριο με κζμα «Ενδιαφζροντα» που απευκφνεται ςε αλλόγλωςςουσ μακθτζσ θλικίασ 11 και 12 ετϊν οι οποίοι φοιτοφν ςτθν Εϋ και ΣΤϋ Δθμοτικοφ, υπάρχουν δραςτθριότθτεσ που επίςθσ αφοροφν τθν κειμενικι ςυνοχι. Στθν ενότθτα για τισ εικαςτικζσ τζχνεσ, ςυγκεκριμζνα, παρατίκενται κάποια κείμενα που καταςκευάςτθκαν με βάςθ τα ςυνικθ λάκθ των μακθτϊν, όπωσ προζκυψαν από τισ αναλφςεισ των γραπτϊν παραγωγϊν (Tantos, Papadopoulou, Alexandri, Dosi, Fotiadou, Pouliou & Savvidou 2013α, Τάντοσ, Αλεξανδρι, Δόςθ, Ροφλιου, Σαββίδου & Φωτιάδου 2013β). Αφοφ τα διορκϊςουν, δίνεται ςτουσ μακθτζσ ζνα αυκεντικό φιλικό γράμμα από το ΕΣΚΕΛΜΑΚ, προςαρμοςμζνο τόςο ϊςτε να περιζχει όλεσ τισ κατθγορίεσ λακϊν που μασ ενδιαφζρουν (ςτίξθ, λεξικι ςυνοχι, ζλλειψθ, υποκατάςταςθ, ςυνδετικότθτα, αναφορά). Κατόπιν, καλοφνται να απαντιςουν με ζνα γράμμα για τθ γνωριμία τουσ με τισ εικαςτικζσ τζχνεσ, υποβοθκοφμενοι από επιςθμάνςεισ για τα αναμενόμενα λάκθ κακϊσ και για τα χαρακτθριςτικά του κειμενικοφ είδουσ. Εικόνα 6.2. Διαφάνειεσ από το ςενάριο «Ενδιαφζροντα» 94

96 95

Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ. Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ

Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ. Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ Περίγραμμα Ειςήγηςησ Στάδια υλοποίθςθσ τθσ επιςτθμονικισ εργαςίασ Δομι επιςτθμονικισ / πτυχιακισ εργαςίασ Ζθτιματα ερευνθτικισ και ακαδθμαϊκισ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ

ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΦΥΣΙΚΗ vs ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ «Προτείνω να αναπτφξουμε πρώτα αυτό που κα μποροφςε να ζχει τον τίτλο: «ιδζεσ ενόσ απλοϊκοφ φυςικοφ για τουσ οργανιςμοφσ». Κοντολογίσ, τισ ιδζεσ που κα μποροφςαν

Διαβάστε περισσότερα

τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014

τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014 τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014 Ειςαγωγι Στο παρόν κείμενο παρουςιάηονται και αναλφονται τα ςτατιςτικά ςτοιχεία του ιςτοτόπου τθσ ΚΕΠΑ-ΑΝΕΜ,

Διαβάστε περισσότερα

Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν

Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν Ammon Ovis_Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν_ Ραδιοςτακμόσ Flash 96 1 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Σο δείγμα περιλαμβάνει 332 τουρίςτεσ από 5 διαφορετικζσ θπείρουσ. Οι περιςςότεροι εξ αυτϊν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕ ΒΑΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ. Φιλιοποφλου Ειρινθ

ΕΦΑΡΜΟΓΕ ΒΑΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ. Φιλιοποφλου Ειρινθ ΕΦΑΡΜΟΓΕ ΒΑΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ Φιλιοποφλου Ειρινθ Προςθήκη νζων πεδίων Ασ υποκζςουμε ότι μετά τθ δθμιουργία του πίνακα αντιλαμβανόμαςτε ότι ζχουμε ξεχάςει κάποια πεδία. Είναι ζνα πρόβλθμα το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτεσ Διαχείριςθ Μνιμθσ. Βαγγζλθσ Οικονόμου Διάλεξθ 8

Δείκτεσ Διαχείριςθ Μνιμθσ. Βαγγζλθσ Οικονόμου Διάλεξθ 8 Δείκτεσ Διαχείριςθ Μνιμθσ Βαγγζλθσ Οικονόμου Διάλεξθ 8 Δείκτεσ Κάκε μεταβλθτι ςχετίηεται με μία κζςθ ςτθν κφρια μνιμθ του υπολογιςτι. Κάκε κζςθ ςτθ μνιμθ ζχει τθ δικι τθσ ξεχωριςτι διεφκυνςθ. Με άμεςθ

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66)

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Διδάςκουςα: Αλεξάνδρα Οικονόμου Παρουςίαςη διαλζξεων: Πζτροσ Ροφςςοσ Διάλεξη 1 Ειςαγωγι Αντικείμενο και τρόποσ λειτουργίασ του μακιματοσ Τι είναι επιςτιμθ; Καλωςορίςατε ςτο

Διαβάστε περισσότερα

ςυςτιματα γραμμικϊν εξιςϊςεων

ςυςτιματα γραμμικϊν εξιςϊςεων κεφάλαιο 7 Α ςυςτιματα γραμμικϊν εξιςϊςεων αςικζσ ζννοιεσ Γραμμικά, λζγονται τα ςυςτιματα εξιςϊςεων ςτα οποία οι άγνωςτοι εμφανίηονται ςτθν πρϊτθ δφναμθ. Σα γραμμικά ςυςτιματα με δφο εξιςϊςεισ και δφο

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η. Statisticum collegium V

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η. Statisticum collegium V Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η i Statisticum collegium V Στατιςτική Συμπεραςματολογία Ι Σημειακζσ Εκτιμήςεισ Διαςτήματα Εμπιςτοςφνησ Στατιςτική Συμπεραςματολογία (Statistical Inference) Το πεδίο τθσ Στατιςτικισ Συμπεραςματολογία,

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ ελιδοποίθςθ (1/10) Σόςο θ κατάτμθςθ διαμεριςμάτων ςτακεροφ μεγζκουσ όςο και θ κατάτμθςθ διαμεριςμάτων μεταβλθτοφ και άνιςου μεγζκουσ δεν κάνουν

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ. Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017

Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ. Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017 Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017 Παρατηρώντασ τη μαθηςιακή διαδικαςία Σι είδουσ δραςτθριότθτεσ παρατθριςατε να αναπτφςςονται

Διαβάστε περισσότερα

Παρουςίαςθ Λογιςμικοφ Μαριάννα Χατηοποφλου. Προμθκευτισ: HYPER SYSTEMS.

Παρουςίαςθ Λογιςμικοφ Μαριάννα Χατηοποφλου. Προμθκευτισ: HYPER SYSTEMS. Λογιςμικό: Η γλϊςςα με τα μάτια μου Κατθγορία αναπθρίασ: Κϊφωςθ-Βαρθκοΐα Μάκθμα:Γλϊςςα και Λογοτεχνία για Κωφοφσ και Βαρικοουσ μακθτζσ Τάξθ/εισ: Αϋ, Βϋ, Γϋ Δθμοτικοφ Παρουςίαςθ Λογιςμικοφ Μαριάννα Χατηοποφλου

Διαβάστε περισσότερα

Πόςο εκτατό μπορεί να είναι ζνα μη εκτατό νήμα και πόςο φυςικό. μπορεί να είναι ζνα μηχανικό ςτερεό. Συνιςταμζνη δφναμη versus «κατανεμημζνησ» δφναμησ

Πόςο εκτατό μπορεί να είναι ζνα μη εκτατό νήμα και πόςο φυςικό. μπορεί να είναι ζνα μηχανικό ςτερεό. Συνιςταμζνη δφναμη versus «κατανεμημζνησ» δφναμησ Πόςο εκτατό μπορεί να είναι ζνα μη εκτατό νήμα και πόςο φυςικό μπορεί να είναι ζνα μηχανικό ςτερεό. Συνιςταμζνη δφναμη versus «κατανεμημζνησ» δφναμησ Για τθν ανάδειξθ του κζματοσ κα λφνουμε κάποια προβλιματα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΥ101: Ειςαγωγι ςτθν Πλθροφορικι

ΘΥ101: Ειςαγωγι ςτθν Πλθροφορικι Παράςταςη κινητήσ υποδιαςτολήσ ςφμφωνα με το πρότυπο ΙΕΕΕ Δρ. Χρήστος Ηλιούδης το πρότυπο ΙΕΕΕ 754 ζχει χρθςιμοποιθκεί ευρζωσ ςε πραγματικοφσ υπολογιςτζσ. Το πρότυπο αυτό κακορίηει δφο βαςικζσ μορφζσ κινθτισ

Διαβάστε περισσότερα

Λογιςμικό: Ταξίδι ςτθ Φφςθ με Νόθμα Κατηγορία αναπηρίασ: Κϊφωςθ-Βαρθκοΐα Μάιημα: Φυςικι Τάξη/εισ: Εϋ και Στϋ Δθμοτικοφ

Λογιςμικό: Ταξίδι ςτθ Φφςθ με Νόθμα Κατηγορία αναπηρίασ: Κϊφωςθ-Βαρθκοΐα Μάιημα: Φυςικι Τάξη/εισ: Εϋ και Στϋ Δθμοτικοφ Λογιςμικό: Ταξίδι ςτθ Φφςθ με Νόθμα Κατηγορία αναπηρίασ: Κϊφωςθ-Βαρθκοΐα Μάιημα: Φυςικι Τάξη/εισ: Εϋ και Στϋ Δθμοτικοφ Παρουςίαςη Λογιςμικοφ Μαριάννα Χατζοποφλου Προμθκευτισ: Hyper Systems Προςβαςιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Να χαρακτηρίςετε τισ προτάςεισ που ακολουθοφν, γράφοντασ ςτο τετράδιό ςασ, δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΖσ ΒΆΕΩΝ ΔΕΔΟΜΖΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΣΥΟΤ. Ειρινθ Φιλιοποφλου

ΕΦΑΡΜΟΓΖσ ΒΆΕΩΝ ΔΕΔΟΜΖΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΣΥΟΤ. Ειρινθ Φιλιοποφλου ΕΦΑΡΜΟΓΖσ ΒΆΕΩΝ ΔΕΔΟΜΖΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΣΥΟΤ Ειρινθ Φιλιοποφλου Ειςαγωγι Ο Παγκόςμιοσ Ιςτόσ (World Wide Web - WWW) ι πιο απλά Ιςτόσ (Web) είναι μία αρχιτεκτονικι για τθν προςπζλαςθ διαςυνδεδεμζνων εγγράφων

Διαβάστε περισσότερα

Δομζσ Αφαιρετικότθτα ςτα Δεδομζνα

Δομζσ Αφαιρετικότθτα ςτα Δεδομζνα Δομζσ Αφαιρετικότθτα ςτα Δεδομζνα Περιεχόμενα Ζννοια δομισ Οριςμόσ δομισ Διλωςθ μεταβλθτϊν Απόδοςθ Αρχικϊν τιμϊν Αναφορά ςτα μζλθ μιασ δομισ Ζνκεςθ Δομισ Πίνακεσ Δομϊν Η ζννοια τθσ δομισ Χρθςιμοποιιςαμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Γνωριμία με το λογιςμικό του υπολογιςτι

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Γνωριμία με το λογιςμικό του υπολογιςτι ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Γνωριμία με το λογιςμικό του υπολογιςτι Λογιςμικό (Software), Πρόγραμμα (Programme ι Program), Προγραμματιςτισ (Programmer), Λειτουργικό Σφςτθμα (Operating

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66)

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Διάλεξη 7 Σεχνικζσ για τθν επίτευξθ ςτακερότθτασ Πζτροσ Ροφςςοσ Μζθοδοι για την επίτευξη του ελζγχου Μζςω του κατάλλθλου ςχεδιαςμοφ του πειράματοσ (ςτόχοσ είναι θ εξάλειψθ

Διαβάστε περισσότερα

3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1) Τίτλοσ τθσ ζρευνασ: «Ποια είναι θ επίδραςθ τθσ κερμοκραςίασ ςτθ διαλυτότθτα των ςτερεϊν ςτο νερό;» 2) Περιγραφι του ςκοποφ τθσ ζρευνασ: Η ζρευνα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΡΤΙΚΟΣ ΡΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΑ ΧΑΑΚΤΗΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΡΟΤΑΣΗΣ

ΣΥΝΟΡΤΙΚΟΣ ΡΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΑ ΧΑΑΚΤΗΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΡΟΤΑΣΗΣ Αφόρμθςθ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΖΩΝΤΑΝΟΙ ΟΓΑΝΙΣΜΟΙ/ΦΥΤΑ ΣΥΝΟΡΤΙΚΟΣ ΡΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΑ ΧΑΑΚΤΗΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΡΟΤΑΣΗΣ Δείκτθσ Επιτυχίασ: Να διατυπϊνουν παρατθριςεισ για διάφορεσ εμφανείσ ιδιότθτεσ των ηωντανϊν

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικαςία Διαχείριςθσ Στθλϊν Βιβλίου Εςόδων - Εξόδων. (v.1.0.7)

Διαδικαςία Διαχείριςθσ Στθλϊν Βιβλίου Εςόδων - Εξόδων. (v.1.0.7) Διαδικαςία Διαχείριςθσ Στθλϊν Βιβλίου Εςόδων - Εξόδων (v.1.0.7) 1 Περίληψη Το ςυγκεκριμζνο εγχειρίδιο δθμιουργικθκε για να βοθκιςει τθν κατανόθςθ τθσ διαδικαςίασ διαχείριςθσ ςτθλών βιβλίου Εςόδων - Εξόδων.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Εργονομία

ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Εργονομία ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ Εργονομία, ωςτι ςτάςθ εργαςίασ, Εικονοςτοιχείο (pixel), Ανάλυςθ οκόνθσ (resolution), Μζγεκοσ οκόνθσ Ποιεσ επιπτϊςεισ μπορεί να ζχει θ πολφωρθ χριςθ του υπολογιςτι ςτθν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ Μείωςθ 1,9% ςε ςχζςθ με το 2009, παρουςίαςε θ αγορά των αλυςίδων λιανικοφ εμπορίου των οκτϊ εξεταηόμενων κατθγοριϊν το 2010

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο του Άβακα

Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο του Άβακα Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο του Άβακα Αυτζσ οι οδθγίεσ ζχουν ςτόχο λοιπόν να βοθκιςουν τουσ εκπαιδευτικοφσ να καταςκευάςουν τισ δικζσ τουσ δραςτθριότθτεσ με το μοντζλο του Άβακα. Παρουςίαςη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σο Τλικό του Τπολογιςτι

ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σο Τλικό του Τπολογιςτι ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΓΝΩΡIΖΩ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Σο Τλικό του Τπολογιςτι Τλικό υπολογιςτι (Hardware), Προςωπικόσ Τπολογιςτισ (ΡC), υςκευι ειςόδου, υςκευι εξόδου, Οκόνθ (Screen), Εκτυπωτισ (Printer), αρωτισ

Διαβάστε περισσότερα

Διδάςκων: Κωνςταντίνοσ τεφανίδθσ

Διδάςκων: Κωνςταντίνοσ τεφανίδθσ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΡΗΣΗ ΧΟΛΗ ΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΕΠΙΣΗΜΗ ΤΠΟΛΟΓΙΣΩΝ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΗΤ-564 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΤ - ΜΗΧΑΝΗ Διδάςκων: Κωνςταντίνοσ τεφανίδθσ τόχοσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ εργαςίασ

Διαβάστε περισσότερα

Ανϊτερεσ πνευματικζσ λειτουργίεσ Μνιμθ Μάκθςθ -Συμπεριφορά

Ανϊτερεσ πνευματικζσ λειτουργίεσ Μνιμθ Μάκθςθ -Συμπεριφορά Ανϊτερεσ πνευματικζσ λειτουργίεσ Μνιμθ Μάκθςθ -Συμπεριφορά Οδθγίεσ Προτείνεται να γίνει ςαφισ ο ρόλοσ κάκε τμιματοσ του ΚΝΣ και να αναδειχκεί θ ςχζςθ που ζχουν τα μζρθ αυτά με τισ ανϊτερεσ πνευματικζσ

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιότθτεσ πεδίων Γενικζσ.

Ιδιότθτεσ πεδίων Γενικζσ. Οι ιδιότθτεσ των πεδίων διαφζρουν ανάλογα με τον τφπο δεδομζνων που επιλζγουμε. Ορίηονται ςτο κάτω μζροσ του παρακφρου ςχεδίαςθσ του πίνακα, ςτθν καρτζλα Γενικζσ. Ιδιότθτα: Μζγεκοσ πεδίου (Field size)

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ

Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ Ενότητα 7:

Διαβάστε περισσότερα

Facebook Μία ειςαγωγι

Facebook Μία ειςαγωγι Facebook Μία ειςαγωγι Κοινωνικά δίκτυα Κοινωνικι δικτφωςθ ονομάηεται θ δθμιουργία ομάδων από ανκρϊπουσ με κοινά χαρακτθριςτικά (πχ γείτονεσ, ςυμμακθτζσ). Ενϊ τα κοινωνικά δίκτυα αναπτφςςονται μεταξφ προςϊπων

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων

Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων Ενότητα 7: Ειςαγωγι ςτο Δυναμικό Προγραμματιςμό Κακθγθτισ Γιάννθσ Γιαννίκοσ Σχολι Οργάνωςθσ και Διοίκθςθσ Επιχειριςεων Τμιμα Διοίκθςθσ Επιχειριςεων Σκοποί ενότητασ

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδα ελληνομάθειασ. Ονοματικό ςφςτημα

Επίπεδα ελληνομάθειασ. Ονοματικό ςφςτημα Επίπεδα Ελλθνομάκειασ (Επίκετο & Γραμματικι Συμφωνία) Επίπεδα ελληνομάθειασ Ονοματικό ςφςτημα Αρχάριο Μζςο Προχωρημζνο Α1-Α2 Α2-Β1 Β1-Β2 Δομικι διάκριςθ ονομαςτικισ αιτιατικισ ςτο ουςιαςτικό Απουςία γενικισ

Διαβάστε περισσότερα

Άςκθςθ 1θ: Να γραφεί αλγόρικμοσ που κα δθμιουργεί με τθ βοικεια διπλοφ επαναλθπτικοφ βρόχου, τον ακόλουκο διςδιάςτατο πίνακα:

Άςκθςθ 1θ: Να γραφεί αλγόρικμοσ που κα δθμιουργεί με τθ βοικεια διπλοφ επαναλθπτικοφ βρόχου, τον ακόλουκο διςδιάςτατο πίνακα: 2 ο Σετ Ασκήσεων Δομές Δεδομένων - Πίνακες Άςκθςθ 1θ: Να γραφεί αλγόρικμοσ που κα δθμιουργεί με τθ βοικεια διπλοφ επαναλθπτικοφ βρόχου, τον ακόλουκο διςδιάςτατο πίνακα: 2 3 4 5 3 4 5 6 4 5 6 7 5 6 7 8

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο τησ Αριθμογραμμήσ

Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο τησ Αριθμογραμμήσ Οδηγίεσ προσ τουσ εκπαιδευτικοφσ για το μοντζλο τησ Αριθμογραμμήσ Αυτζσ οι οδθγίεσ ζχουν ςτόχο να βοθκιςουν τουσ εκπαιδευτικοφσ να καταςκευάςουν τισ δικζσ τουσ δραςτθριότθτεσ με το μοντζλο τθσ Αρικμογραμμισ.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟ ΔΤΝΑΜΙΚΟ ΜΟΝΣΕΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ

Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟ ΔΤΝΑΜΙΚΟ ΜΟΝΣΕΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ «Προωθώντασ την Ποιότητα και την Ιςότητα ςτην Εκπαίδευςη: Ανάπτυξη, Εφαρμογή και Αξιολόγηςη Παρεμβατικοφ Προγράμματοσ για Παροχή Ίςων Εκπαιδευτικών Ευκαιριών ςε όλουσ τουσ Μαθητζσ» Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΣΟΝΟΜΟΙ ΠΡΑΚΣΟΡΕ ΕΡΓΑΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟΤ HEARTSTONE ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΛΟΤΚΟΠΟΤΛΟ ΑΜ:

ΑΤΣΟΝΟΜΟΙ ΠΡΑΚΣΟΡΕ ΕΡΓΑΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟΤ HEARTSTONE ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΛΟΤΚΟΠΟΤΛΟ ΑΜ: ΑΤΣΟΝΟΜΟΙ ΠΡΑΚΣΟΡΕ ΕΡΓΑΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟΤ HEARTSTONE ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΛΟΤΚΟΠΟΤΛΟ ΑΜ: 2008030075 ΕΙΑΓΩΓΗ Το Heartstone είναι ζνα ψθφιακό παιχνίδι καρτϊν που διεξάγιεται πάνω ςτο Battle.net, ζναν διακομιςτι τθσ εταιρίασ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΤΣΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ ΔΟΜΗ ΑΠΑΧΟΛΗΗ & ΣΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ (ΔΑΣΑ)

ΠΟΛΤΣΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ ΔΟΜΗ ΑΠΑΧΟΛΗΗ & ΣΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ (ΔΑΣΑ) ΠΟΛΤΣΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ ΔΟΜΗ ΑΠΑΧΟΛΗΗ & ΣΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ (ΔΑΣΑ) Ακαδθμαϊκό Ζτοσ 2012-13 ΒΙΩΜΑΣΙΚΟ ΕΡΓΑΣΗΡΙΟ ΕΝΙΧΤΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΤ ΛΟΓΟΤ ΦΟΙΣΗΣΩΝ Επιμζλεια: Ε. Κραςαδάκθ Διαφορζσ Γραπτοφ Προφορικοφ Λόγου Ο γραπτόσ λόγοσ

Διαβάστε περισσότερα

Παράςταςη ςυμπλήρωμα ωσ προσ 1

Παράςταςη ςυμπλήρωμα ωσ προσ 1 Δρ. Χρήστος Ηλιούδης Θζματα διάλεξησ ΣΤ1 Προςθεςη αφαίρεςη ςτο ΣΤ1 2 ή ΣΤ1 Ονομάηουμε ςυμπλιρωμα ωσ προσ μειωμζνθ βάςθ R ενόσ μθ προςθμαςμζνου αρικμοφ Χ = ( Χ θ-1 Χ θ-2... Χ 0 ) R ζναν άλλον αρικμό Χ'

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Ειςαγωγή Τπάρχουν τρία επίπεδα ςτα οποία καλείςτε να αξιολογιςετε το εργαςτιριο D-ID: Νζα κζματα Σεχνολογία Διδακτικι Νέα θέματα Σο εργαςτιριο κα ειςαγάγουν τουσ ςυμμετζχοντεσ

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint

Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint Δρ. Παφλοσ Θεοδϊρου Ανϊτατθ Εκκλθςιαςτικι Ακαδθμία Ηρακλείου Κριτθσ Περιεχόμενα Ειςαγωγι Γιατί πρζπει να γίνει παρουςίαςθ τθσ εργαςίασ μου Βαςικι προετοιμαςία Δομι παρουςίαςθσ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΞΗ: Το ςενάριο απευκφνεται ςε παιδιά προςχολικισ θλικίασ. ΤΜΒΑΣΟΣΗΣΑ ΜΕ ΣΟ ΔΕΠΠ ΚΑΙ ΑΠ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΩΝ

ΣΑΞΗ: Το ςενάριο απευκφνεται ςε παιδιά προςχολικισ θλικίασ. ΤΜΒΑΣΟΣΗΣΑ ΜΕ ΣΟ ΔΕΠΠ ΚΑΙ ΑΠ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΩΝ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΣΙΣΛΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ «Τα ςχιματα» ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕ ΓΝΩΣΙΚΕ ΠΕΡΙΟΧΕ Μακθματικά, Γλϊςςα, Πλθροφορικι ΣΑΞΗ: Το ςενάριο απευκφνεται ςε παιδιά προςχολικισ θλικίασ. ΔΙΑΡΚΕΙΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ Λογικι πρόταςθ: Με τον όρο λογικι πρόταςθ (ι απλά πρόταςθ) ςτα μακθματικά, εννοοφμε μια ζκφραςθ με πλιρεσ νόθμα που δζχεται τον χαρακτθριςμό ι μόνο αλθκισ ι μόνο ψευδισ. Παραδείγματα:

Διαβάστε περισσότερα

Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων

Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων Δομι ειςιγθςθσ Επιςτθμονικζσ Προςεγγίςεισ τθσ Αξιολόγθςθσ ςτθν Εκπαίδευςθ

Διαβάστε περισσότερα

Η Τζχνθ τθσ Αποτελεςματικισ Επικοινωνίασ. Εκπαιδεύηρια: Κα. Χριζηοθή Βαζιλική Conicon Ltd

Η Τζχνθ τθσ Αποτελεςματικισ Επικοινωνίασ. Εκπαιδεύηρια: Κα. Χριζηοθή Βαζιλική Conicon Ltd Η Τζχνθ τθσ Αποτελεςματικισ Επικοινωνίασ Εκπαιδεύηρια: Κα. Χριζηοθή Βαζιλική Conicon Ltd 25 Φεβρουαρίου 2015 Εκπαιδεφτρια: Βαςιλικι Χριςτοφι Η κ. Χριςτοφι Βαςιλικι ζχει ςπουδάςει Εφαρμοςμζνθ Επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου ΣΟΜΕΑ 5: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ, ΠΑΡΕΜΒΑΕΙ ΚΑΙ ΔΡΑΕΙ ΒΕΛΣΙΩΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ Περιγραφή: Ο δείκτθσ αυτόσ

Διαβάστε περισσότερα

Το γλωςςικό μάθημα. διδαςκαλία τησ γλώςςασ με τη βοήθεια του υπολογιςτή. 1. Ειςαγωγικά ςτοιχεία

Το γλωςςικό μάθημα. διδαςκαλία τησ γλώςςασ με τη βοήθεια του υπολογιςτή. 1. Ειςαγωγικά ςτοιχεία Το γλωςςικό μάθημα διδαςκαλία τησ γλώςςασ με τη βοήθεια του υπολογιςτή 1. Ειςαγωγικά ςτοιχεία Στα όςα ακολουκοφν δίνονται οριςμζνεσ ενδεικτικζσ περιπτϊςεισ γλωςςικισ διδαςκαλίασ (ςυγκεκριμζνα: διδαςκαλία

Διαβάστε περισσότερα

Διαγωνιςμόσ "Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012"

Διαγωνιςμόσ Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012 Διαγωνιςμόσ "Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012" Ο Διαγωνιςμόσ «ΜΕΡΑ» προκθρφςςεται από το 2001 ςε ετιςια βάςθ, ωσ αποτζλεςμα τθσ διαπίςτωςθσ ότι θ καλλιζργεια πνεφματοσ δθμιουργικότθτασ και πρωτοβουλίασ

Διαβάστε περισσότερα

Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ

Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ Περιεχόμενα 1. Επαφζσ... 3 2. Ημερολόγιο Επιςκζψεων... 4 3. Εκκρεμότθτεσ... 5 4. Οικονομικά... 6 5. Το 4doctors ςτο κινθτό ςου... 8 6. Υποςτιριξθ... 8 2 1. Επαφζσ Στισ «Επαφζσ»

Διαβάστε περισσότερα

Παράςταςη ακεραίων ςτο ςυςτημα ςυμπλήρωμα ωσ προσ 2

Παράςταςη ακεραίων ςτο ςυςτημα ςυμπλήρωμα ωσ προσ 2 Παράςταςη ακεραίων ςτο ςυςτημα ςυμπλήρωμα ωσ προσ 2 Δρ. Χρήζηος Ηλιούδης Μθ Προςθμαςμζνοι Ακζραιοι Εφαρμογζσ (ςε οποιαδιποτε περίπτωςθ δεν χρειάηονται αρνθτικοί αρικμοί) Καταμζτρθςθ. Διευκυνςιοδότθςθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΔΙΑΜΟ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΜΕ Η/Τ

ΧΕΔΙΑΜΟ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΜΕ Η/Τ ΧΕΔΙΑΜΟ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΜΕ Η/Τ ΚΑΜΠΤΛΕ ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΜΟΡΦΗ Χριςιμεσ για τθν περιγραφι ομαλών και ελεφκερων ςχθμάτων Αμάξωμα αυτοκινιτου, πτερφγια αεροςκαφών, ςκελετόσ πλοίου χιματα χαρακτιρων κινουμζνων ςχεδίων Περιγραφι

Διαβάστε περισσότερα

Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ. Πόπη Σουρμαΐδου. Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη

Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ. Πόπη Σουρμαΐδου. Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ Πόπη Σουρμαΐδου Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη Σφνοψη Τι είναι το Marketing (βαςικι ειςαγωγι, swot ανάλυςθ, τα παλιά 4P) Τι είναι το Marketing Plan

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ. Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ:

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ. Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ: Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ: 1. Ομάδα Ανκρωπιςτικών Σπουδών 2. Ομάδα Οικονομικών, Πολιτικών, Κοινωνικών & Παιδαγωγικών Σπουδών 3. Ομάδα Θετικών

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Χριςτοδοφλου Ψυχολόγοσ Μτπχ.Συμβουλευτικήσ Ψυχολογίασ

Κατερίνα Χριςτοδοφλου Ψυχολόγοσ Μτπχ.Συμβουλευτικήσ Ψυχολογίασ Κατερίνα Χριςτοδοφλου Ψυχολόγοσ Μτπχ.Συμβουλευτικήσ Ψυχολογίασ Περίοδοσ εξετάςεων Προςδοκία για αποτζλεςμα ανάλογο των προςπακειϊν μασ και του χρόνου που αφιερϊκθκε Τι είναι ο φόβοσ των εξετάςεων; Ο φόβοσ

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι

Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι Ενότθτα 1: Ειςαγωγικά Μαριάννα Κoνδφλθ Σχολι Ανκρωπιςτικϊν και Κοινωνικϊν Επιςτθμϊν Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. Σκοποί ενότθτασ Να καταρριφκοφν οι προεπιςτθμονικοί μφκοι για τθ γλϊςςα Να αναδειχκεί

Διαβάστε περισσότερα

Δια-γενεακι κινθτικότθτα

Δια-γενεακι κινθτικότθτα Δια-γενεακι κινθτικότθτα Κατά κανόνα οι τρζχουςεσ επιλογζσ των ατόμων ζχουν ςυνζπειεσ ςτο μζλλον (δυναμικι ςχζςθ). Σε ότι αφορά τισ επιλογζσ των ατόμων ςε ςχζςθ με τθν εκπαίδευςθ γνωρίηουμε ότι τα άτομα

Διαβάστε περισσότερα

assessment.gr USER S MANUAL (users)

assessment.gr USER S MANUAL (users) assessment.gr USER S MANUAL (users) Human Factor January 2010 Περιεχόμενα 1. Γενικζσ οδθγίεσ ςυςτιματοσ... 3 1.1 Αρχικι ςελίδα... 3 1.2 Ερωτθματολόγια... 6 1.2.1 Τεςτ Γνϊςεων Γενικοφ Ρεριεχομζνου... 6

Διαβάστε περισσότερα

Πρόςβαςη και δήλωςη μαθημάτων ςτον Εφδοξο

Πρόςβαςη και δήλωςη μαθημάτων ςτον Εφδοξο Πρόςβαςη και δήλωςη μαθημάτων ςτον Εφδοξο Τι πρζπει να γνωρίηω πριν ξεκινιςω τθν διαδικαςία 1. Να ζχω κωδικοφσ από τον Κζντρο Δικτφου του ΤΕΙ Ακινασ (είναι αυτοί με τουσ οποίουσ ζχω πρόςβαςθ ςτο αςφρματο

Διαβάστε περισσότερα

Το έργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο τησ δημιουργίασ βίντεο για τα MOOC του υποέργου 4 με τίτλο «Μονάδα Εςωτερικήσ Αξιολόγηςησ και Επιμόρφωςησ» τησ Πράξησ

Το έργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο τησ δημιουργίασ βίντεο για τα MOOC του υποέργου 4 με τίτλο «Μονάδα Εςωτερικήσ Αξιολόγηςησ και Επιμόρφωςησ» τησ Πράξησ Το έργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο τησ δημιουργίασ βίντεο για τα MOOC του υποέργου 4 με τίτλο «Μονάδα Εςωτερικήσ Αξιολόγηςησ και Επιμόρφωςησ» τησ Πράξησ «Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιςτήμιο», η οποία έχει ενταχθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΕΠΙΛΕΓΟΝΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ - ΘΕΜΑΣΑ ΤΝΕΡΓΑΙΑ 1 Η οικονομικι δραςτθριότθτα αποτελεί ζνα από τα ςυςτατικά ςτοιχεία που

Διαβάστε περισσότερα

Συνεκπαίδευςη ςτο 1 ο Δ.Σ. Παλαιοκάςτρου

Συνεκπαίδευςη ςτο 1 ο Δ.Σ. Παλαιοκάςτρου Συνεκπαίδευςη ςτο 1 ο Δ.Σ. Παλαιοκάςτρου «Unus pro omnibus, omnes pro uno» Όπωσ υποςτιριξε ο Knight (1983) το ςφγχρονο ςχολείο οφείλει να είναι μια ςπουδή ςτην δημοκρατία. Με αυτιν τθν ιδζα ςαν οδθγό,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΜΑΘΗΣΕ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΡΑΘΤΡΑ ΑΝΑΣΑΗ ΠΟΤΛΙΟ ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΟΤ ΙΩΑΝΝΑ ΠΕΝΓΚΟΤ

ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΜΑΘΗΣΕ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΡΑΘΤΡΑ ΑΝΑΣΑΗ ΠΟΤΛΙΟ ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΟΤ ΙΩΑΝΝΑ ΠΕΝΓΚΟΤ ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΜΑΘΗΣΕ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΡΑΘΤΡΑ ΑΝΑΣΑΗ ΠΟΤΛΙΟ ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΟΤ ΙΩΑΝΝΑ ΠΕΝΓΚΟΤ Οριςμόσ: Με τον όρο αδράνεια ςτθ Φυςικι ονομάηεται θ χαρακτθριςτικι ιδιότθτα των ςωμάτων να αντιςτζκονται

Διαβάστε περισσότερα

Ρεριβαλλοντικι Οργάνωςθ. για τθν Ρροςταςία των Υδάτινων Οικοςυςτθμάτων

Ρεριβαλλοντικι Οργάνωςθ. για τθν Ρροςταςία των Υδάτινων Οικοςυςτθμάτων Ζκκεςθ αποτελεςμάτων ερωτθματολογίων ςτο πλαίςιο τθσ ςυμμετοχισ τθσ isea, ςτισ δράςεισ τθσ Διεφκυνςθσ Διαχείριςθσ Αςτικοφ Ρεριβάλλοντοσ του Διμου Θεςςαλονίκθσ: «Θάλαςςα και πράςινο οι δυο πνεφμονεσ τθσ

Διαβάστε περισσότερα

Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ

Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ Προςδιορίηει το κατά πόςο οι ςυμμετζχοντεσ επιτυγχάνουν τουσ προκακοριςμζνουσ ςτόχουσ. Βελτιϊνει τισ παρεχόμενεσ υπθρεςίεσ. Προάγει τθν υπευκυνότθτα. Προςδιορίηει εάν τα αναμενόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Εφαρμογών με Σχεςιακέσ Βάςεισ Δεδομένων

Ανάπτυξη Εφαρμογών με Σχεςιακέσ Βάςεισ Δεδομένων Ανάπτυξη Εφαρμογών με Σχεςιακέσ Βάςεισ Δεδομένων Δρ. Θεοδώρου Παύλοσ theodorou@uoc.gr Περιεχόμενα Τι είναι οι Βάςεισ Δεδομζνων (DataBases) Τι είναι Σφςτθμα Διαχείριςθσ Βάςεων Δεδομζνων (DBMS) Οι Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

Μόδα είναι και αλλάηει

Μόδα είναι και αλλάηει Μόδα είναι και αλλάηει Οριςμόσ μόδασ Παροδικι ςυνικεια που για οριςμζνο χρονικό διάςτθμα γενικεφεται ςε μεγάλο φάςμα τθσ κοινωνίασ, ςε ότι αφορά τθν ενδυμαςία, τθν κόμμωςθ, τθ μουςικι. Κακρεφτίηει τισ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ: "SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ" Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath. Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ

ΤΙΤΛΟΣ: SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath. Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ ΤΙΤΛΟΣ: "SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ" Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ www.dimitrazervaki.com Περιεχόμενα ΣΡΕΙ ΑΝΑΠΑΝΣΕΧΕ ΔΙΑΠΙΣΩΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. χολι Χοροφ Αντιγόνθ Βοφτου - Πολιτικι Διαχείριςθσ Cookie 1

Περιεχόμενα. χολι Χοροφ Αντιγόνθ Βοφτου - Πολιτικι Διαχείριςθσ Cookie 1 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 1 1. Ειςαγωγή... 2 1.1 Σχετικά... 2 2. Γενικέσ Πληροφορίεσ για τα Cookies... 2 2.1 Οριςμόσ... 2 2.2 Χρήςη... 3 2.3 Τφποι... 3 2.4 Έλεγχοσ... 3 3. Cookies Σχολήσ... 4 3.1 Ειςαγωγή...

Διαβάστε περισσότερα

Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel tel

Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel tel Erasmus+ Programme Strategic Partnership Project Title: One Minute May Save A Life No. project: 2015-1-RO01-KA202-014982 Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικαζία Διατείριζης Εκηύπωζης Ιζοζσγίοσ Γενικού - Αναλσηικών Καθολικών. (v )

Διαδικαζία Διατείριζης Εκηύπωζης Ιζοζσγίοσ Γενικού - Αναλσηικών Καθολικών. (v ) Διαδικαζία Διατείριζης Εκηύπωζης Ιζοζσγίοσ Γενικού - Αναλσηικών Καθολικών (v.1. 0.7) 1 Περίλθψθ Το ςυγκεκριμζνο εγχειρίδιο δθμιουργικθκε για να βοθκιςει τθν κατανόθςθ τθσ διαδικαςίασ διαχείριςθσ Εκτφπωςθσ

Διαβάστε περισσότερα

Η θεωρία τησ ςτατιςτικήσ ςε ερωτήςεισ-απαντήςεισ Μέροσ 1 ον (έωσ ομαδοποίηςη δεδομένων)

Η θεωρία τησ ςτατιςτικήσ ςε ερωτήςεισ-απαντήςεισ Μέροσ 1 ον (έωσ ομαδοποίηςη δεδομένων) 1)Πώσ ορύζεται η Στατιςτικό επιςτόμη; Στατιςτικι είναι ζνα ςφνολο αρχϊν και μεκοδολογιϊν για: το ςχεδιαςμό τθσ διαδικαςίασ ςυλλογισ δεδομζνων τθ ςυνοπτικι και αποτελεςματικι παρουςίαςι τουσ τθν ανάλυςθ

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χρήςησ Προςωποποιημζνων Υπηρεςιών Γ.Ε.ΜΗ. (Περιφέρειες)

Εγχειρίδιο Χρήςησ Προςωποποιημζνων Υπηρεςιών Γ.Ε.ΜΗ. (Περιφέρειες) Εγχειρίδιο Χρήςησ Προςωποποιημζνων Υπηρεςιών Γ.Ε.ΜΗ. (Περιφέρειες) Ιούνιοσ 2013 Περιεχόμενα: Ειςαγωγή... 3 1. Περιφζρεια... 3 1.1 Διαχειριςτήσ Αιτήςεων Περιφζρειασ... 3 1.1.1. Είςοδοσ... 3 1.1.2. Αρχική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Χριςθ εργαλείων ζκφραςθσ, επικοινωνίασ, ανακάλυψθσ και δθμιουργίασ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Υπθρεςίεσ Αναηιτθςθσ ςτον Παγκόςμιο Ιςτό

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Χριςθ εργαλείων ζκφραςθσ, επικοινωνίασ, ανακάλυψθσ και δθμιουργίασ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Υπθρεςίεσ Αναηιτθςθσ ςτον Παγκόςμιο Ιςτό ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Χριςθ εργαλείων ζκφραςθσ, επικοινωνίασ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Υπθρεςίεσ Αναηιτθςθσ ςτον Παγκόςμιο Ιςτό Αναηιτθςθ πλθροφοριϊν, Διεφκυνςθ Ιςτοςελίδασ (URL), κεματικοί Κατάλογοι, Λζξεισ Κλειδιά, Μθχανζσ

Διαβάστε περισσότερα

Πλαγιογώνια Συςτήματα Συντεταγμζνων Γιϊργοσ Καςαπίδθσ

Πλαγιογώνια Συςτήματα Συντεταγμζνων Γιϊργοσ Καςαπίδθσ Πρόλογοσ το άρκρο αυτό κα δοφμε πωσ διαμορφϊνονται κάποιεσ ζννοιεσ όπωσ το εςωτερικό γινόμενο διανυςμάτων, οι ςυνκικεσ κακετότθτασ και παραλλθλίασ διανυςμάτων και ευκειϊν, ο ςυντελεςτισ διευκφνςεωσ διανφςματοσ

Διαβάστε περισσότερα

Ξεκινϊντασ μια προφορικι παρουςίαςθ

Ξεκινϊντασ μια προφορικι παρουςίαςθ Ξεκινϊντασ μια προφορικι παρουςίαςθ Χαιρετιςμόσ Παρουςίαςθ του εαυτοφ μου (ομιλθτι) Παρουςίαςθ του κζματοσ τθσ ομιλίασ μου Θα ςασ παρουςιάςω μια καινοτόμα ιδζα αξιοποίθςθσ των απόβλθτων μονάδων επεξεργαςίασ

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι ΣΟΜΕΑ 1: ΜΕΑ ΚΑΙ ΠΟΡΟΙ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ Περιγραφή: Ο ςυγκεκριμζνοσ δείκτθσ αναφζρεται ςτον βακμό που οι υπάρχοντεσ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΦΟΡΑ ΖΗΣΗΗ ΚΡΑΣΘΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ

ΠΡΟΦΟΡΑ ΖΗΣΗΗ ΚΡΑΣΘΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ ΠΡΟΦΟΡΑ ΖΗΣΗΗ ΚΡΑΣΘΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ 1 Ειςαγωγι: Οι αγοραίεσ δυνάµεισ τθσ προςφοράσ και ηιτθςθσ Προσφορά και Ζήτηση είναι οι πιο γνωςτοί οικονοµικοί όροι. Η λειτουργία των αγορϊν προςδιορίηεται από δφο βαςικζσ

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόνομοι Πράκτορες. Αναφορά Εργασίας Εξαμήνου. Το αστέρι του Aibo και τα κόκαλα του

Αυτόνομοι Πράκτορες. Αναφορά Εργασίας Εξαμήνου. Το αστέρι του Aibo και τα κόκαλα του Αυτόνομοι Πράκτορες Αναφορά Εργασίας Εξαμήνου Το αστέρι του Aibo και τα κόκαλα του Jaohar Osman Η πρόταςθ εργαςίασ που ζκανα είναι το παρακάτω κείμενο : - ξ Aibo αγαπάει πάρα πξλύ ρα κόκαλα και πάμρα ρα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΣΙΣΡΟΦΗ ΤΝΑΡΣΗΗ. f y x y f A αντιςτοιχίηεται ςτο μοναδικό x A για το οποίο. Παρατθριςεισ Ιδιότθτεσ τθσ αντίςτροφθσ ςυνάρτθςθσ 1. Η. f A τθσ f.

ΑΝΣΙΣΡΟΦΗ ΤΝΑΡΣΗΗ. f y x y f A αντιςτοιχίηεται ςτο μοναδικό x A για το οποίο. Παρατθριςεισ Ιδιότθτεσ τθσ αντίςτροφθσ ςυνάρτθςθσ 1. Η. f A τθσ f. .. Αντίςτροφθ ςυνάρτθςθ Ζςτω θ ςυνάρτθςθ : A θ οποία είναι " ". Τότε ορίηεται μια νζα ςυνάρτθςθ, θ μζςω τθσ οποίασ το κάκε ιςχφει y. : A με Η νζα αυτι ςυνάρτθςθ λζγεται αντίςτροφθ τθσ. y y A αντιςτοιχίηεται

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι

Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι Διδακτικι τθσ Γλϊςςασ Ι Ενότθτα 5: Η παιδαγωγικι του γραμματιςμοφ Μαριάννα Κoνδφλθ Σχολι Ανκρωπιςτικϊν και Κοινωνικϊν Επιςτθμϊν Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. Σκοποί ενότθτασ Να εντοπιςτοφν οι διαφορζσ προφορικοφ και γραπτοφ

Διαβάστε περισσότερα

ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου "Σεχνικι Προςφορά"

ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου Σεχνικι Προςφορά υντάκτθσ : Ευάγγελοσ Κρζτςιμοσ χόλιο: ΠΑΡΑΣΗΡΗΗ 1 ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου "Σεχνικι Προςφορά" Για τθν αποφυγι μεγάλου όγκου προςφοράσ και για τθ διευκόλυνςθ του ζργου τθσ επιτροπισ προτείνεται τα

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονικι Επιχειρθςιακι Δράςθ Εργαςτιριο 1

Ηλεκτρονικι Επιχειρθςιακι Δράςθ Εργαςτιριο 1 1. Εγκατάςταςη Xampp Προκειμζνου να γίνει θ εγκατάςταςθ κα πρζπει πρϊτα να κατεβάςετε και εγκαταςτιςετε το XAMPP ωσ ακολοφκωσ. 1.1. Πάμε ςτθν ακόλουκθ διεφκυνςθ https://www.apachefriends.org/download.html

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting

Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting Προγράμματα Management Trainees Ένα πεδίο ανηαγφνιζμού για ηα νέα ηαλένηα Οξφσ ανταγωνιςμόσ Σε

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικι Φυςικισ Αγωγισ. Δθμιτρθσ Χατηόπουλοσ Dr. Sportwissenschaften Deutsche Sporthochschule Köln ΣΕΦΑΑ-ΑΠΘ

Διδακτικι Φυςικισ Αγωγισ. Δθμιτρθσ Χατηόπουλοσ Dr. Sportwissenschaften Deutsche Sporthochschule Köln ΣΕΦΑΑ-ΑΠΘ Διδακτικι Φυςικισ Αγωγισ Δθμιτρθσ ατηόπουλοσ Dr. Sportwissenschaften Deutsche Sporthochschule Köln ΣΕΦΑΑ-ΑΠΘ Επικοινωνία ατηόπουλοσ Δθμιτρθσ Εγκαταςτάςεισ Θζρμθσ ξενϊνεσ Σρίτθ 12:00 14:00 E-mail: chatzop@phed.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονικι Υπθρεςία Ολοκλθρωμζνθσ Διαχείριςθσ Συγγραμμάτων και Λοιπϊν Βοθκθμάτων

Ηλεκτρονικι Υπθρεςία Ολοκλθρωμζνθσ Διαχείριςθσ Συγγραμμάτων και Λοιπϊν Βοθκθμάτων Ηλεκτρονικι Υπθρεςία Ολοκλθρωμζνθσ Διαχείριςθσ Συγγραμμάτων και Λοιπϊν Βοθκθμάτων ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ 1/13 2/13 Οδθγίεσ Χριςθσ Εφαρμογισ Βιβλιοκθκϊν Ιδρυμάτων 1. Είςοδοσ ςτθν Εφαρμογι

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 2 ο Εργαςτιριο Διαχείριςθ Διεργαςιϊν

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 2 ο Εργαςτιριο Διαχείριςθ Διεργαςιϊν ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ 2 ο Εργαςτιριο Διαχείριςθ Διεργαςιϊν Τπόβακρο (1/3) τουσ παλαιότερουσ υπολογιςτζσ θ Κεντρικι Μονάδα Επεξεργαςίασ (Κ.Μ.Ε.) μποροφςε κάκε ςτιγμι να εκτελεί μόνο ζνα πρόγραμμα τουσ ςφγχρονουσ

Διαβάστε περισσότερα

Ένα πρόβλθμα γραμμικοφ προγραμματιςμοφ βρίςκεται ςτθν κανονικι μορφι όταν:

Ένα πρόβλθμα γραμμικοφ προγραμματιςμοφ βρίςκεται ςτθν κανονικι μορφι όταν: Μζθοδος Simplex Η πλζον γνωςτι και περιςςότερο χρθςιμοποιουμζνθ μζκοδοσ για τθν επίλυςθ ενόσ γενικοφ προβλιματοσ γραμμικοφ προγραμματιςμοφ, είναι θ μζκοδοσ Simplex θ οποία αναπτφχκθκε από τον George Dantzig.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΡΑΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

ΤΑ ΡΑΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΤΑ ΡΑΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Ένασ από τουσ πρϊτουσ ανκρϊπουσ που μίλθςε για τθν ικανότθτα των παιδιϊν να ςκζφτονται αφθρθμζνα ιταν ο ιδρυτισ τθσ Φιλοςοφίασ για παιδιά Matthew Lipman.

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων

Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων Τεχνικζσ Ανάλυςησ Διοικητικών Αποφάςεων Ενότητα 3: υςτιματα ουρϊν αναμονισ Κακθγθτισ Γιάννθσ Γιαννίκοσ χολι Οργάνωςθσ και Διοίκθςθσ Επιχειριςεων Σμιμα Διοίκθςθσ Επιχειριςεων Σκοποί ενότητασ Μελζτθ ςυςτθμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Παραδείγματα Διδακτικών Πλάνων. Χαρίκλεια Τςαλαπάτα 25/11/2011

Παραδείγματα Διδακτικών Πλάνων. Χαρίκλεια Τςαλαπάτα 25/11/2011 Παραδείγματα Διδακτικών Πλάνων Χαρίκλεια Τςαλαπάτα 25/11/2011 Σχεδιαςμόσ Ξανά Αντικείμενο Ομάδα - ςτόχοσ Εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ Ελλιπείσ γνϊςεισ, προςδοκίεσ, ενδιαφζροντα Γνωςτικό υπόβακρο Σι γνωρίηουν

Διαβάστε περισσότερα

Συηιτθςθ με κζμα «Τι πρζπει να κάνουμε για να προετοιμαςτοφμε ςε περίπτωςθ ςειςμοφ», παρακολοφκθςθ ςχετικϊν video, ανάγνωςθ βιβλίων.

Συηιτθςθ με κζμα «Τι πρζπει να κάνουμε για να προετοιμαςτοφμε ςε περίπτωςθ ςειςμοφ», παρακολοφκθςθ ςχετικϊν video, ανάγνωςθ βιβλίων. Συηιτθςθ με κζμα «Τι πρζπει να κάνουμε για να προετοιμαςτοφμε ςε περίπτωςθ ςειςμοφ», παρακολοφκθςθ ςχετικϊν video, ανάγνωςθ βιβλίων. Καταγραφι των ιδεϊν. (Γλϊςςα- Παραγωγι Προφορικϊν Κειμζνων) Τα παιδιά

Διαβάστε περισσότερα

Φυλλάδιο Εργαςίασ 1. Αξιολόγηςη Διδακτικών Δραςτηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια. Δραςτηριότητα 1. Κωνςταντίνοσ Κακαρίκοσ, Ευφροςφνθ Κοντοκϊςτα

Φυλλάδιο Εργαςίασ 1. Αξιολόγηςη Διδακτικών Δραςτηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια. Δραςτηριότητα 1. Κωνςταντίνοσ Κακαρίκοσ, Ευφροςφνθ Κοντοκϊςτα Φυλλάδιο Εργαςίασ 1 Αξιολόγηςη Διδακτικών Δραςτηριοτήτων από τα διδακτικά εγχειρίδια Κωνςταντίνοσ Κακαρίκοσ, Ευφροςφνθ Κοντοκϊςτα k_kakarikos@hotmail.com efkodok@yahoo.gr Δραςτηριότητα 1 1 Χαρακτηριςτικά

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011

Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011 Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011 12 ερωτιςεισ και 12 απαντιςεισ 1. Σι είναι οι Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ; Είναι Ομαδικι διδαςκαλία, ςτθν οποία ςυμμετζχουν όλοι αποφαςιςτικά Η διδαςκαλία

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα

Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα Ιοφνιοσ 2017 Ταυτότθτα τθσ Ζρευνασ Η παροφςα ζρευνα διεξιχκθ το διάςτθμα Μαΐου - Ιουνίου 2017. Δείγμα: 180 επιχειριςεισ που δραςτθριοποιοφνται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΔΤΝΑΜΙΚΗ Ι. Ενότθτα 1: Βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ Θερμοδυναμικισ. ογομϊν Μπογοςιάν Πολυτεχνικι χολι Σμιμα Χθμικϊν Μθχανικϊν

ΘΕΡΜΟΔΤΝΑΜΙΚΗ Ι. Ενότθτα 1: Βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ Θερμοδυναμικισ. ογομϊν Μπογοςιάν Πολυτεχνικι χολι Σμιμα Χθμικϊν Μθχανικϊν ΘΕΡΜΟΔΤΝΑΜΙΚΗ Ι Ενότθτα 1: Βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ Θερμοδυναμικισ ογομϊν Μπογοςιάν Πολυτεχνικι χολι Σμιμα Χθμικϊν Μθχανικϊν κοποί ενότθτασ κοπόσ τθσ ενότθτασ αυτισ είναι θ περιγραφι των οριςμϊν και και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ

ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ 2010-2011 Κατά τθ διάρκεια παρακολοφκθςθσ των μακθμάτων του εαρινοφ εξαμινου του ακαδθμαϊκοφ ζτουσ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΜΌ ΤΠΟΛΟΓΙΣΏΝ. Κεφάλαιο 8 Η γλϊςςα Pascal

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΜΌ ΤΠΟΛΟΓΙΣΏΝ. Κεφάλαιο 8 Η γλϊςςα Pascal ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΜΌ ΤΠΟΛΟΓΙΣΏΝ Κεφάλαιο 8 Η γλϊςςα Pascal Παράγραφοσ 8.2 Βαςικοί τφποι δεδομζνων Σα δεδομζνα ενόσ προγράμματοσ μπορεί να: είναι αποκθκευμζνα εςωτερικά ςτθν μνιμθ είναι αποκθκευμζνα εξωτερικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΜΕΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

ΕΡΓΑΣΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΜΕΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Στο εργαςτιριο αυτό κα δοφμε πωσ μποροφμε να προςομοιϊςουμε μια κίνθςθ χωρίσ τθ χριςθ εξειδικευμζνων εργαλείων, παρά μόνο μζςω ενόσ προγράμματοσ λογιςτικϊν φφλλων, όπωσ είναι το Calc και το Excel. Τα δφο

Διαβάστε περισσότερα