«Ψηφιακή τάξη: Φύλλα εργασίας, χρήση σε ηλεκτρονική μορφή, προβλήματα κατά την εφαρμογή, ανταπόκριση και συμμετοχή»

Transcript

1 «Ψηφιακή τάξη: Φύλλα εργασίας, χρήση σε ηλεκτρονική μορφή, προβλήματα κατά την εφαρμογή, ανταπόκριση και συμμετοχή» Μπένος Μιχαήλ Φυσιογνώστης - Βιολόγος, 3 ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς benosm@sch.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το προτεινόμενο φύλλο εργασίας υλοποιήθηκε ως αρχείο του Open Office Writer με την ευελιξία να είναι δυνατή η εφαρμογή του σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Η ηλεκτρονική μορφή έχει σαφή πλεονεκτήματα, αλλά στην πράξη συναντά μεγάλες δυσκολίες. Τα πλεονεκτήματα είναι η δυνατότητα ύπαρξης χρωμάτων, σύνδεσης με εικόνες και βίντεο και ενασχόλησης και στο σπίτι. Οι δυσκολίες οφείλονται όλες στην ελλιπή έως ανύπαρκτη προετοιμασία μαθητών και καθηγητών και στην έλλειψη ασύρματης δικτύωσης στα σχολεία. Χωρίζεται σε δυο τμήματα: στο πρώτο που επεξεργάζονται οι μαθητές στην αίθουσα διδασκαλίας και στο δεύτερο με το οποίο ασχολούνται προαιρετικά στο σπίτι. Στο πρώτο τμήμα ο μαθητής γράφει τα στοιχεία του, εκτελεί τις δραστηριότητες και απαντά στις ερωτήσεις. Το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει σχεδιάγραμμα του μαθήματος, ερωτήσεις και δραστηριότητες. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και η συμμετοχή ήταν καθολική. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: φύλλο εργασίας, ηλεκτρονική μορφή, πλεονεκτήματα, εφαρμογή, συμμετοχή, προβλήματα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το, ως τώρα γνωστό, μοντέλο υλοποίησης και χρήσης των φύλλων εργασίας είναι το εξής: ένα κείμενο, γραμμένο στο MS Word, εκτυπώνεται, αναπαράγεται και διανέμεται στους μαθητές. Οι μαθητές, οργανωμένοι σε ομάδες, ακολουθούν τις οδηγίες του, το συμπληρώνουν και, το παραδίδουν στο τέλος της διδακτικής ώρας, στον διδάσκοντα καθηγητή. Ο εφοδιασμός των μαθητών της Α Γυμνασίου με φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές, άλλαξε δραστικά το τοπίο στα Ελληνικά Γυμνάσια. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μαθητών και διδασκόντων καθηγητών έχουν [1096]

2 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ δυνατότητα ασύρματης δικτύωσης και τα Γυμνάσια εξοπλίζονται με ασύρματα δίκτυα. Όμως τα προβλήματα είναι πολλά. Τα ασύρματα δίκτυα στα σχολεία καθυστερούν, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές των μαθητών έχουν στην πράξη σημαντικές διαφορές, οι μαθητές χρειάζονται εκπαίδευση για τη χρήση τους, οι καθηγητές επίσης, συμβουλές, σχέδιο και κατευθύνσεις δεν δίνονται από πουθενά. Συντονισμό δράσεων και ενεργειών δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Η συγκεκριμένη υλοποίηση είναι γέννημα της φετινής, (μεταβατικής ελπίζω) χρονιάς, που χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη προετοιμασίας και οργάνωσης. Είναι ένα βήμα προς το αύριο, στέκει όμως μετέωρη, ανάμεσα στη φτωχή βεβαιότητα του γνωστού και στον καταιγισμό δυνατοτήτων που έρχεται. Βασική επιδίωξη, που οδήγησε στη συγκεκριμένη υλοποίηση φύλλων εργασίας, είναι να υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν είτε σε έντυπη, είτε σε ηλεκτρονική μορφή. Ο εισηγητής και διδάσκων χρησιμοποίησε τα φύλλα εργασίας αποκλειστικά στην ηλεκτρονική τους μορφή. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κάθε φύλλο εργασίας είναι ένα αρχείο του Open Office Writer. Χωρίζεται σε δυο τμήματα: στο πρώτο που επεξεργάζονται οι μαθητές στην αίθουσα διδασκαλίας και στο δεύτερο με το οποίο ασχολούνται προαιρετικά στο σπίτι. Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Τον τίτλο της ενότητας του λογισμικού, και του μαθήματος στο σχολικό βιβλίο του μαθητή Χώρο για να γράψει ο μαθητής ονοματεπώνυμο, τμήμα, ομάδα, ημερομηνία Τις δραστηριότητες που πρέπει να κάνουν οι μαθητές. Οι χώροι που προβλέφτηκαν για τις απαντήσεις είναι επαρκείς και για χειρόγραφες απαντήσεις, αν το φύλλο εργασίας διανεμηθεί σε έντυπη μορφή. Τα κελιά και οι χώροι των πινάκων που προβλέφτηκαν για τις απαντήσεις έχουν κίτρινο χρώμα. Τα ρήματα εντολές για τις δραστηριότητες είναι γραμμένα με έντονα γράμματα πράσινου χρώματος, και η αρίθμηση των δραστηριοτήτων με έντονα γράμματα κόκκινου χρώματος. Στην έντυπη μορφή τα κελιά και οι χώροι απαντήσεων φαίνονται γκριζωπά. Το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Τον τίτλο του μαθήματος στο σχολικό βιβλίο του μαθητή, αριθμούς παραγράφων και σελίδων Ένα σχεδιάγραμμα με τις ενότητες του μαθήματος, και παραπομπές σε εικόνες και πίνακες του σχολικού βιβλίου του μαθητή Εργασίες ερωτήσεις, του σχολικού βιβλίου του μαθητή, που προτείνει ο διδάσκων [1097]

3 Ερωτήσεις που συνέταξε ο διδάσκων Δραστηριότητες που περιλαμβάνουν εξερευνήσεις δικτυακών τόπων, λέξεις κλειδιά που προτείνεται να εισάγει ο μαθητής σε κάποια μηχανή αναζήτησης, παρακολούθηση επιλεγμένων από το διδάσκοντα βίντεο. Στην αρχή του σχολικού έτους δίνεται σε κάθε μαθητή μια επιστολή με οδηγίες χρήσης των φύλλων εργασίας για τον ίδιο και μια για τους γονείς του. Υπάρχουν στη διεύθυνση: ως συνδέσεις στις φράσεις: «Επιστολή προς μαθητές» και «Επιστολή προς γονείς» ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Οι μαθητές περίμεναν με ανυπομονησία πότε θα αρχίσουν να φέρνουν τους υπολογιστές τους στο σχολείο. Όταν έφεραν τους υπολογιστές στην τάξη, αφιερώθηκαν περίπου έξι διδακτικές ώρες για να καταφέρει ο διδάσκων να λύσει προβλήματα λειτουργίας των υπολογιστών και να δώσει οδηγίες για τη χρήση τους. Στο πρώτο μάθημα, στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα φύλλα εργασίας, απαιτήθηκε και δεύτερη διδακτική ώρα για την ολοκλήρωσή του. Παρατήρησα ότι οι ικανότεροι μαθητές ολοκλήρωναν το φύλλο εργασίας πολύ γρήγορα και οι λιγότερο ικανοί αργούσαν πολύ, ενώ διαμαρτύρονταν ότι δεν τους βοηθούσαν οι ικανότεροι της ομάδας. Κάποιοι λίγοι μάλιστα παραιτήθηκαν από την προσπάθεια. Αντιλήφθηκα ότι οι ικανότεροι, επειδή στο φύλλο εργασίας έπρεπε να γράψουν και το όνομά τους, δεν ήθελαν να χάσουν χρόνο, βοηθώντας τους υπόλοιπους της ομάδας, για να πάρουν αυτοί τον καλύτερο βαθμό. Εξήγησα στους μαθητές ότι δεν βαθμολογούνται ως άτομα, αλλά ως ομάδα και, για να κάμψω τους δισταγμούς τους, τους ζήτησα να μη γράφουν στο φύλλο εργασίας το όνομά τους, παρά μόνο τον αριθμό της ομάδας τους. Το δεύτερο μάθημα, με τη χρήση των μαθητικών υπολογιστών ολοκληρώθηκε άνετα, σε μια διδακτική ώρα και συμμετείχαν όλοι οι μαθητές. Στο Α1 παρατήρησα ότι ένας μαθητής που στα μαθήματα χωρίς τη χρήση υπολογιστών εμφανιζόταν να μη μπορεί να παρακολουθήσει το ρυθμό της τάξης, έχει πολύ χαμηλούς βαθμούς σ όλα τα μαθήματα, είναι πολύ δειλός και δεν είχε πολλές συναναστροφές με συμμαθητές του, ολοκλήρωσε το φύλλο εργασίας (μόνος του μεν, αλλά) σύντομα, σωστά, και φαινόταν χαρούμενος και ικανοποιημένος. Στο Α3 υπάρχει μια μαθήτρια με βαριά βαρηκοΐα. Συμμετείχε στην ομάδα και ολοκλήρωσε το φύλλο εργασίας άνετα. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν ήταν πολλά. Παρακάτω αναφέρονται τα σημαντικότερα. Οι μαθητικοί υπολογιστές είχαν το λογισμικό που προτείνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο συμπιεσμένο, αλλά δε διέθεταν πρόγραμμα συμπίεσης αποσυμπίεσης. Αφιερώθηκε πολύς χρόνος για να εγκατασταθούν και να λειτουργήσουν τα απαραίτητα προγράμματα. [1098]

4 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ Πολλοί μαθητές δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι τους. Κάποιοι απ αυτούς συνδέονται περιστασιακά στο διαδίκτυο μέσω κάποιων κοινόχρηστων δικτύων. Το λειτουργικό σύστημα, τα προγράμματα προστασίας από ιούς και τείχους προστασίας, απαιτούν συνεχή ή έστω συχνή σύνδεση με το διαδίκτυο για να είναι αποτελεσματικά. Το αποτέλεσμα ήταν να «χτυπηθούν» πολλοί μαθητικοί υπολογιστές από ιούς. Στην προσπάθειά μου να δώσω στους μαθητές μου, με USB Stick, φύλλα εργασίας και άλλο απαραίτητο ελεύθερο λογισμικό, που έλειπε από τους υπολογιστές τους, διαπίστωνα ότι κάθε φορά το USB Stick μου είχε ιούς ή δούρειους ίππους. Επίσης η διαδικασία μεταφοράς φύλλων εργασίας με USB Stick αποδείχθηκε πολύ χρονοβόρα. Κάποια μοντέλα μαθητικών υπολογιστών έχουν κάρτα Bluetooth και κάποια δεν έχουν. Μερικοί μαθητές αγόρασαν πρόσθετη κάρτα Bluetooth σε USB Stick. Αυτά που έχουν κάρτα Bluetooth, έχουν διαφορετικό λογισμικό, με αποτέλεσμα να χαθεί χρόνος μέχρι να δείξω στους μαθητές τη χρήση της δυνατότητας αυτής. Δοκίμασα να στείλω φύλλα εργασίας μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, μέσω Bluetooth, και να λαμβάνω τα απαντημένα με τον ίδιο τρόπο, αλλά ήταν πολύ χρονοβόρο. Ζήτησα από τους μαθητές να μου δώσουν μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο καθένας. Οι περισσότεροι (42 από τους 66) επικοινωνούσαν μεταξύ τους μέσω MSN. Πέρασα τις διευθύνσεις τους στο δικό μου υπολογιστή αλλά μου απαγορεύτηκε (από τους παρόχους ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) η αποστολή μηνυμάτων σε πολλούς αποδέκτες ταυτόχρονα, ως spam. Ανέβασα στο δικτυακό μου τόπο (στη διεύθυνση: ) τα φύλλα εργασίας, από εκεί θα τα «κατεβάζουν» οι μαθητές και θα μου στέλνουν τα απαντημένα φύλλα εργασίας στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που τους έδωσα. Αυτό προϋποθέτει βέβαια, να είναι έτοιμο κάθε φύλλο εργασίας, αρκετές ημέρες πριν από το αντίστοιχο μάθημα, ώστε να έχουν χρόνο και οι μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι τους, να τα προμηθευτούν (π.χ. από συμμαθητές τους, με κάποιο USB Stick). Αποδείχθηκε στην πράξη ότι πολλοί μαθητές δεν γνωρίζουν πώς να «κατεβάζουν» τα φύλλα εργασίας από το δικτυακό μου τόπο. Αναγκάστηκα να χρησιμοποιώ και πάλι τη μεταφορά μέσω USB Stick, με τα προβλήματα που αναφέρονται παραπάνω. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΝΤΥΠΗΣ Στην ηλεκτρονική τους μορφή τα φύλλα εργασίας προσφέρουν όσα προσφέρουν και στην έντυπη μορφή τους και επιπλέον: [1099]

5 Είναι έγχρωμα Μπορούν να περιέχουν συνδέσμους σε εικόνες, χάρτες, βίντεο κ.ά.. Ο μαθητής μπορεί να διατηρεί και τη συμπληρωμένη τους μορφή και την αρχική, ασυμπλήρωτη. Ο μαθητής μπορεί να αλλάζει, με οποιοδήποτε τρόπο το φύλλο εργασίας, να προσθέτει ότι θέλει, όπως τον εξυπηρετεί καλύτερα. Είναι δυνατό να συνεχίζεται η επεξεργασία του και στο σπίτι, ατομικά ή ομαδικά. Δεν ξοδεύεται γραφίτης και χαρτί για φωτοτυπίες (για να φτιαχτεί το χαρτί κόβονται δέντρα). ΓΙΑΤΙ ΕΤΣΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ Προτιμήθηκε το Open Office Writer έναντι του MS Word επειδή είναι δωρεάν, το διαθέτουν όλοι οι υπολογιστές που δόθηκαν σε μαθητές και καθηγητές, η χρήση του είναι εύκολη για όσους έχουν εργαστεί με το MS Word και υπάρχει σ' όλες τις διανομές του λειτουργικού συστήματος Linux. Προτιμήθηκαν αυτά τα χρώματα για καλύτερη απόδοσή τους στην έντυπη (μονόχρωμη) μορφή. Κάποια φύλλα εργασίας (συνήθως της Γεωγραφίας) περιέχουν συνδέσμους σε εικόνες και χάρτες, που βρίσκονται στο φάκελο στον οποίο βρίσκεται και το φύλλο εργασίας, και όχι στο διαδίκτυο γιατί δεν υπάρχει ακόμη πρόσβαση από την αίθουσα διδασκαλίας. Άλλωστε κάποιες εικόνες έχουν τροποποιηθεί από εμένα ή είναι δικές μου σχεδιάσεις. Δεν υπάρχουν σύνδεσμοι για βίντεο προς το διαδίκτυο στο πρώτο μέρος των φύλλων εργασίας, για οικονομία χρόνου, για να ελέγχει ο διδάσκων τι βλέπουν οι μαθητές, και γιατί δε φαίνεται πιθανό, να επιτρέπει στο άμεσο μέλλον η ταχύτητα της σύνδεσης, το γρήγορο «κατέβασμα». Αντίθετα, υπάρχουν τέτοιοι σύνδεσμοι στο δεύτερο μέρος των φύλλων εργασίας, γιατί είναι προαιρετικό, δεν υπάρχει πίεση χρόνου και, την ευθύνη για τον έλεγχο της πρόσβασης την έχουν οι γονείς. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Frey K., (1986), «Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη», Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη 2. Meyer E., (1987), «Ομαδική διδασκαλία. Θεμελίωση και παραδείγματα», Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη [1100]