Φάρμακα, Διατροφι & Συμπεριφορά

Transcript

1 Φάρμακα, Διατροφι & Συμπεριφορά Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ διακρίνεται ςε τφπου Ι (όπου απαιτείται χοριγθςθ ινςουλίνθσ) και τφπου II (όπου δεν απαιτείται χοριγθςθ ινςουλίνθσ). Στθν περίπτωςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I δεν υπάρχει κάτι που μποροφμε να κάνουμε για τθν πρόλθψι του. Ωςτόςο κατά τθν αντιμετϊπιςθ, θ διατροφι και θ ςωματικι δραςτθριότθτα παίηουν ςθμαντικότατο ρόλο ςτθ ςωςτι ρφκμιςθ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ. Ο ςακχαρϊδθ διαβιτθσ τφπου II μπορεί ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ να προλθφκεί αλλά και να αντιμετωπιςκεί επιτυχϊσ με κατάλλθλο ςυνδυαςμό ιςορροπθμζνθσ διατροφισ και ςωματικισ δραςτθριότθτασ. ακχαρώδθσ Διαβιτθσ τφπου ΙΙ (μθ ινςουλινοεξαρτϊμενοσ).

2 Σι τον προκαλεί; Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου II παρατθρείται κυρίωσ ςε ενιλικεσ, αλλά ανθςυχθτικι είναι θ εμφάνιςι του τα τελευταία χρόνια ςε εφιβουσ, ακόμθ και ςε παιδιά. Οφείλεται ςε δυςλειτουργία τθσ δράςθσ τθσ ορμόνθσ ινςουλίνθσ. Θ ινςουλίνθ εκκρίνεται από το πάγκρεασ και είναι υπεφκυνθ, μεταξφ άλλων, για τθν απορρόφθςθ και χριςθ τθσ γλυκόηθσ από τα κφτταρα του οργανιςμοφ. Θ απόκριςθ των κυττάρων του οργανιςμοφ ςτθν ινςουλίνθ ποικίλλει από άτομο ςε άτομο. Στθν περίπτωςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II, θ απόκριςθ των κυττάρων ςτθ δράςθ τθσ ινςουλίνθσ είναι χαμθλι. Αυτό ςθμαίνει ότι θ γλυκόηθ δεν μεταβολίηεται ςωςτά από τα διάφορα όργανα και ιςτοφσ του οργανιςμοφ, με αποτζλεςμα θ ςυγκζντρωςι τθσ ςτο αίμα να αυξάνεται. Τα ςυμπτώματα του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II ποικίλλουν και περιλαμβάνουν ζντονο αίςκθμα δίψασ, ξθροςτομία, ςυχνουρία, εξάντλθςθ και επικυμία για φαγθτό ακόμθ και μετά τθν κατανάλωςθ του γεφματοσ. Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου II ςχετίηεται ςτενά με τθν παχυςαρκία και κυρίωσ με τθν αυξθμζνθ ςυγκζντρωςθ λίπουσ ςτθν κοιλιακι χϊρα, κακϊσ και με γενετικοφσ / κλθρονομικοφσ παράγοντεσ. Μακροπρόκεςμα μπορεί να οδθγιςει ςε καρδιαγγειακζσ πακιςεισ, να αυξιςει τον κίνδυνο εγκεφαλικοφ, να επιφζρει βλάβεσ ςτα αγγεία ι το φακό των ματιϊν (καταρράκτθσ), των νεφρϊν, των νεφρων και να προκαλζςει κατάκλιψθ. υγκζντρωςθ γλυκόηθσ (mg/dl) Δυςανοχι γλυκόηθσ 8 ϊρεσ μετά το γεφμα (Κατάςταςθ νθςτείασ) ϊρεσ μετά το γεφμα ακχαρώδθσ Διαβιτθσ 8 ϊρεσ μετά το γεφμα (Κατάςταςθ νθςτείασ) ϊρεσ μετά το γεφμα 200

3 Φαρμακευτικι αντιμετώπιςθ Αν τα επίπεδα γλυκόηθσ αίματοσ ςε κατάςταςθ νθςτείασ δεν μποροφν να διατθρθκοφν κάτω από τα 126 mg/dl με τισ κατάλλθλεσ αλλαγζσ ςτον τρόπο ηωισ (διατροφι και ςωματικι δραςτθριότθτα) επί ζναν μινα τουλάχιςτον, τότε ςυνικωσ ςυνταγογραφοφνται αντι-διαβθτικά φάρμακα. Τα φάρμακα κα πρζπει να ςυμπλθρϊνουν τισ προςπάκειεσ βελτίωςθσ των ςυνθκειϊν διατροφισ και άςκθςθσ και όχι να τισ υποκακιςτοφν. 1. ουλφονυλουρίεσ. Διακρίνονται ςε «πρϊτθσ» και «δεφτερθσ γενιάσ», με τισ τελευταίεσ να είναι πιο αποτελεςματικζσ ςε μικρότερεσ δόςεισ. Γενικά οι ςουλφονυλουρίεσ, και ιδιαίτερα εκείνεσ τθσ δεφτερθσ γενιάσ, είναι καλά ανεκτζσ από τουσ αςκενείσ και ςπάνια ζχουν ςοβαρζσ ανεπικφμθτεσ ενζργειεσ. Οι πιο ςυνθκιςμζνεσ είναι αίςκθμα γαςτρικοφ φόρτου ι και πόνου, ναυτία ι και εμετοί. Θ χοριγθςθ αυτϊν των φαρμάκων απαιτεί ιδιαίτερθ προςοχι ςε αςκενείσ με καρδιαγγειακι νόςο, κακϊσ επίςθσ και ςε θλικιωμζνα άτομα, λόγω του αυξθμζνου κινδφνου ςοβαρισ υπογλυκαιμίασ, ιδιαίτερα όταν θ αγωγι με τισ ςουλφονυλουρίεσ ςυνοδεφεται από αςυνικιςτα μεγάλθ ςωματικι δραςτθριότθτα, με παράλειψθ γευμάτων ι με ταυτόχρονθ χοριγθςθ φαρμάκων που ενιςχφουν τθν υπογλυκαιμικι τουσ ενζργεια (ςαλικυλικά, μθ ςτεροειδι αντιφλεγμονϊδθ, αναςτολείσ τθσ μονοαμινοξειδαςθ (ΜΑΟ) κ.ά). 2. Διγουανίδια. Υποψιφιοι για χοριγθςθ διγουανιδίων κα πρζπει να κεωροφνται αςκενείσ ιδιαίτερα παχφςαρκοι, ςτουσ οποίουσ θ γλυκόηθ δεν ρυκμίηεται με ιςορροπθμζνθ διατροφι και ςουλφονυλουρίεσ. Θ γαλακτικι οξζωςθ αποτελεί τθ ςοβαρότερθ και πιο επικίνδυνθ παρενζργεια των φαρμάκων αυτϊν. Εκδθλϊνεται ςυνικωσ με ανορεξία, εμετοφσ, διάρροιεσ, ςφγχυςθ που εξελίςςεται ςε κϊμα και ςυνοδεφεται από αυξθμζνα επίπεδα γαλακτικοφ οξζοσ ςτο αίμα. Στισ ανεπικφμθτεσ ενζργειεσ των διγουανιδίων αναφζρονται επίςθσ απϊλεια βάρουσ, μεταλλικι γεφςθ, μείωςθ τθσ απορρόφθςθσ τθσ βιταμίνθσ Β 12 και πολφ ςπάνια υπογλυκαιμία. Τα φάρμακα τθσ κατθγορίασ αυτισ δεν ενδείκνυνται για άτομα θλικίασ άνω των 65 ετϊν, για πάςχοντεσ από καρδιαγγειακά νοςιματα, αναπνευςτικι, νεφρικι ι θπατικι ανεπάρκεια, για αςκενείσ που ζχουν λοίμωξθ ι γάγγραινα, για αλκοολικοφσ κακϊσ και για γυναίκεσ ςε περίοδο κφθςθσ ι γαλουχίασ. 3. Σα μιμθτικά των ινκρετινών (ορμονϊν που παράγονται από τον γαςτρεντερικό ςωλινα και διεγείρουν τθν ζκκριςθ ινςουλίνθσ από το πάγκρεασ) όπωσ τα ανάλογα του GLP-1 (glucagon-like peptide-1), οι αναςτολείσ του ενηφμου DPP-IV και οι κειαηολιδινεδιόνεσ ι γλιταηόνεσ (μια κατθγορία αντιδιαβθτικϊν διςκίων που δρουν αυξάνοντασ τθν ευαιςκθςία των ιςτϊν ςτθν ινςουλίνθ) είναι νεότερα φάρμακα, θ κλινικι αποτελεςματικότθτα και θ αςφάλεια των οποίων βρίςκεται υπό διαρκι αξιολόγθςθ.

4 Σροποποίθςθ ςυμπεριφορών 1. Ζλεγχοσ ςωματικοφ βάρουσ Θ παχυςαρκία, ιδιαίτερα θ μορφι με κφριο χαρακτθριςτικό τθ ςυγκζντρωςθ του λίπουσ ςτθν περιοχι τθσ κοιλιάσ, αυξάνει ςθμαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξθσ μεταβολικοφ ςυνδρόμου, μιασ κατάςταςθσ που περιλαμβάνει υπζρταςθ, υψθλι χολθςτερόλθ και τριγλυκερίδια, κακϊσ και ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II. Θ πλειοψθφία των αςκενϊν με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II (>80%) είναι υπζρβαροι και ςυνιςτάται να χάςουν άμεςα βάροσ, ακολουκϊντασ το κατάλλθλο γι' αυτοφσ πρόγραμμα διατροφισ και άςκθςθσ. Ο ζλεγχοσ του βάρουσ βοθκά ςτθν καλφτερθ ρφκμιςθ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ και μπορεί να προλάβει ι και να κεραπεφςει ςυνολικά το μεταβολικό ςφνδρομο. Ζνα ςωςτά δομθμζνο πρόγραμμα ρφκμιςθσ βάρουσ ςτοχεφει ςε μικρζσ αλλά μόνιμεσ αλλαγζσ ςτισ ςυνικειεσ διατροφισ και ςωματικισ δραςτθριότθτασ. 2. ωματικι δραςτθριότθτα Θ τακτικι άςκθςθ ζχει ευεργετικά οφζλθ για τθν πλειοψθφία των αςκενϊν, κακϊσ βελτιϊνει όχι μόνο όλεσ τισ παραμζτρουσ που ςυνιςτοφν το μεταβολικό ςφνδρομο αλλά και τθν ποιότθτα τθσ κακθμερινισ ηωισ τουσ, μζςω τθσ βελτίωςθσ τθσ φυςικισ τουσ κατάςταςθσ. Μπορείτε να αυξιςετε τθν κακθμερινι ςασ ςωματικι δραςτθριότθτα ανεβαίνοντασ τισ ςκάλεσ αντί να πάρετε το αςανςζρ, βγάηοντασ το ςκφλο ςασ βόλτα πιο ςυχνά κ.ά. Ρερπάτθμα λεπτϊν τθν θμζρα ςυμβάλλει ςτθν καλφτερθ ρφκμιςθ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ και βοθκά ςτθ ρφκμιςθ του βάρουσ ςε υγιι επίπεδα. Εάν θ κεραπεία ςασ περιλαμβάνει και φαρμακευτικι αγωγι (ςουλφονυλουρίεσ), να είςτε προςεκτικοί, ιδιαιτζρα ςε παρατεταμζνθσ διάρκειασ άςκθςθσ λόγω του κινδφνου υπογλυκαιμίασ κατά τθ διάρκεια ι/και μετά τθν άςκθςθ. Καλό είναι να ζχετε μαηί ςασ ζνα μικρό ςνακ (φροφτο, χυμό ι μία φζτα ψωμί) και να διατθριςτε ενυδατωμζνοι όςο αςκείςτε. 3. Κάπνιςμα Αν καπνίηετε, προςπακιςτε να μειϊςετε ι να διακόψετε πλιρωσ το κάπνιςμα. 4. Ζλεγχοσ τθσ γλυκόηθσ αίματοσ Ακολουκιςτε τισ ςυςτάςεισ για τθ ςυχνότθτα ελζγχου τθσ γλυκόηθσ αίματοσ. Αυτι εξαρτάται από τον αρικμό των θμεριςιων γευμάτων, το επίπεδο ςωματικισ δραςτθριότθτασ, τθν θλικία, τθ λιψθ φαρμάκων και τον γενικότερο τρόπο ηωισ του αςκενοφσ. Θ τρίμθνθ μζτρθςθ τθσ γλυκοηυλιωμζνθσ αιμοςφαιρίνθσ (επικυμθτι τιμι κάτω του 7%) αποτελεί ζνα επιπλζον κριτιριο αξιολόγθςθσ τθσ πορείασ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ, ςθμαντικό για τθ μακροπρόκεςμθ ρφκμιςι του.

5 Διαιτθτικι Αντιμετώπιςθ Οι αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ δεν χρειάηεται να ακολουκοφν κάποιο ςυγκεκριμζνο τφπο «δίαιτασ», αλλά να ενςωματϊςουν ςτθν κακθμερινότθτά τουσ ζνα υγιεινό και ιςορροπθμζνο διαιτολόγιο που δεν κα υπερβαίνει τισ ενεργειακζσ τουσ ανάγκεσ και κα επιτυγχάνει τουσ ςτόχουσ για τα επίπεδα γλυκόηθσ και λιπιδίων του αίματοσ. Ο γιατρόσ και ο διαιτολόγοσ ςασ κα ςασ βοθκιςουν ςτο ςχεδιαςμό του κατάλλθλου διαιτολογίου. Ακολουκοφν γενικοί κανόνεσ διατροφισ για αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II. Αρικμόσ και ςυχνότθτα γευμάτων Μοιράςτε τα γεφματα ςε τακτά χρονικά διαςτιματα ςτο 24ωρο (τουλάχιςτον 3 τθν θμζρα) και αποφφγετε μεγάλα γεφματα αργά το βράδυ. Δϊςτε ζμφαςθ περιςςότερο ςτθν ποςότθτα παρά ςτο είδοσ των υδατανκράκων που προςλαμβάνετε ςε κάκε γεφμα. Φροντίςτε αυτι θ ποςότθτα να μθν είναι υπερβολικι ι ανεπαρκισ από γεφμα ςε γεφμα. Λίποσ Διατροφισ Καλό είναι οι αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II να περιορίςετε τα κορεςμζνα λιπαρά, ειδικά αν ζχετε και αυξθμζνα λιπίδια αίματοσ. Ζτςι: Αφαιρζςτε το ορατό λίποσ από το κόκκινο κρζασ και τθν πζτςα από το κοτόπουλο. Αποφφγετε τα αλλαντικά, το μπζικον, το βοφτυρο, τθ μαργαρίνθ, τθ μαγιονζηα, τισ κρζμεσ γάλακτοσ, τα μπιςκότα, τα κρουαςάν και το τθγάνιςμα ωσ τρόπο μαγειρζματοσ. Χρθςιμοποιιςτε ελαιόλαδο ςτο μαγείρεμα. Ρροτιμιςτε θμίπαχο γάλα και γιαοφρτι (1,5-2%), κακϊσ και τυριά χαμθλισ περιεκτικότθτασ ςε κορεςμζνα λιπαρά (ανκότυρο, μυηικρα ι τυριά «light»). Μθν προςλαμβάνετε περιςςότερουσ από 3 κρόκουσ αυγϊν τθν εβδομάδα (αντικαταςτιςετε ζνα ολόκλθρο αυγό από δφο αςπράδια). Γλυκά και ηάχαρθ Θ πρόςλθψθ ηάχαρθσ και των προϊόντων που τθν περιζχουν δεν απαγορεφεται, αλλά πρζπει να γίνεται με μζτρο. Μπορείτε, αν το επικυμείτε, να αντικαταςτιςετε τθ ηάχαρθ με γλυκαντικζσ ουςίεσ όπωσ θ αςπαρτάμθ, θ ηαχαρίνθ και το ακεςουλφαμικό κάλιο. Αποφφγετε όμωσ τθ χριςθ φρουκτόηθσ, κακϊσ μπορεί να επθρεάςει αρνθτικά τα επίπεδα λιπιδίων του αίματοσ. Μπορείτε επίςθσ να αντικαταςτιςετε τα ανκρακοφχα αναψυκτικά με τισ «light» εκδοχζσ τουσ.

6 Αυξιςτε τθν πρόςλθψθ φυτικϊν ινϊν Αυξιςτε τθν πρόςλθψθ φυτικϊν ινϊν, κακϊσ ςυμβάλλουν ςτον καλφτερο ζλεγχο των επιπζδων γλυκόηθσ: Ρροτιμάτε προϊόντα ολικισ άλεςθσ (ψωμί, φρυγανιζσ και γενικά αρτοςκευάςματα, καςτανό ρφηι). Ρροςλαμβάνετε με το πρωινό ςασ γεφμα δθμθτριακά, όπωσ νιφάδεσ βρϊμθσ ι δθμθτριακά ολικισ άλεςθσ. Συνοδεφετε τα γεφματά ςασ πάντα με μια ςαλάτα από φρζςκα ι βραςμζνα λαχανικά. Ρροτιμάτε να προςλαμβάνετε ωσ ςνακ φροφτα με τθ φλοφδα παρά φρζςκουσ χυμοφσ. Αλκοόλ Οι αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II μποροφν να προςλαμβάνουν αλκοόλ, αρκεί να γίνεται με μζτρο (μζχρι 1 ποτό τθν θμζρα). Το ζνα ποτό αντιςτοιχεί είτε ςε ζνα ποτιρι κραςί είτε ςε ζνα κουτάκι μπφρα, ι ςε ζνα «ςφθνάκι» οποιουδιποτε άλλου αλκοολοφχου ποτοφ. Αποφφγετε πλιρωσ το αλκοόλ ςε περίπτωςθ υπερτριγλυκεριδαιμίασ, εγκυμοςφνθσ και κθλαςμοφ. Αν θ κεραπευτικι ςασ αγωγι ςυνοδεφεται και από φάρμακα (ςουλφονυλουρίεσ), το ποτό καλό κα ιταν να ςυνοδεφεται από φαγθτό, ϊςτε να μειωκεί ο κίνδυνοσ εμφάνιςθσ υπογλυκαιμίασ. Συμπλθρϊματα διατροφισ Ππωσ και ςτο γενικό πλθκυςμό, ζτςι και ςτουσ αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II ςυνιςτάται να καλφπτουν τισ θμεριςιεσ ανάγκεσ τουσ ςε βιταμίνεσ και ανόργανα ςυςτατικά μζςα από μια ιςορροπθμζνθ διατροφι με μεγάλθ ποικιλία τροφίμων. Θ χοριγθςθ ςυμπλθρωμάτων δεν παρζχει κάποιο επιπρόςκετο όφελοσ. Κάποιεσ ζρευνεσ φαίνεται να ςυςχετίηουν τθν ζλλειψθ μαγνθςίου με τθν εμφάνιςθ ινςουλινοαντίςταςθσ, ωςτόςο θ χρόνια ζλλειψι του είναι ςπάνια. Ρροςοχι χρειάηεται ςτθν χριςθ φυτικϊν προϊόντων ι βοτάνων για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ υπεργλυκαιμίασ ι τθσ υπογλυκαιμίασ. Τα προϊόντα αυτά, αν και είναι φυςικά, δεν είναι πάντα αςφαλι. Συμβουλευτείτε το γιατρό και τον φαρμακοποιό ςασ για ανεπικφμθτεσ αλλθλεπιδράςεισ που μπορεί να ζχουν τα βότανα αυτά με τα ςυμβατικά φάρμακα που παίρνετε.

7 ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΤΠΟΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΓΙΑ ΑΣΟΜΑ ΠΟΤ ΠΑΧΟΤΝ ΑΠΟ ΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΣΗ ΣΤΠΟΤ ΙΙ ΠΡΩΙΝΟ 1 θ Επιλογι Νιφάδεσ βρϊμθσ με γάλα 1,5% ι νερό 2 θ Επιλογι Κουλοφρι με ςουςάμι 3 θ Επιλογι Γιαοφρτι 2% με δθμθτριακά πρωινοφ ολικισ άλεςθσ 4 θ Επιλογι Γάλα 1,5% και ψωμί ολικισ άλεςθσ με ταχίνι 5 θ Επιλογι Τςάι και φρυγανιζσ ολικισ άλεςθσ 6 θ Επιλογι Τοςτ ολικισ άλεςθσ με τυρί και γαλοποφλα 7 θ Επιλογι Γάλα 1,5% με δθμθτριακά πρωινοφ ολικισ άλεςθσ ΔΕΚΑΣΙΑΝΟ Επιλογι Φροφτο ι κεφίρ ι γιαοφρτι 2% ΜΕΗΜΕΡΙΑΝΟ Ξεκινιςτε το γεφμα ςασ με μια ςαλάτα από φρζςκα ι βραςμζνα λαχανικά με ελαιόλαδο. Μπορείτε προαιρετικά να ςυνοδεφςετε τα γεφματα με λίγο ψωμί ολικισ άλεςθσ ι πατάτεσ. 1 θ Επιλογι Ψάρι ψθτό ι βραςτό 2 θ Επιλογι Λαδερό ι όςπριο και ανκότυρο ι τυρί χαμθλό ςε λιπαρά 3 θ Επιλογι Κοτόπουλο ψθτό (ςτικοσ χωρίσ τθν πζτςα) ι γαλοποφλα 4 θ Επιλογι Ψάρι ι καλαςςινά 5 θ Επιλογι Κόκκινο κρζασ (αφαιρζςτε το ορατό λίποσ) 6 θ Επιλογι Ομελζτα με λαχανικά 7 θ Επιλογι Ηυμαρικά ι γεφμα με ρφηι (1 φορά / εβδομάδα) ΑΠΟΓΕΤΜΑΣΙΝΟ Επιλογι Ξθροφσ καρποφσ, ι φροφτο, ι φζτεσ τυρί και γαλοποφλα, ι ελαφρφ γλφκιςμα (1-2 φορζσ / εβδομάδα) ΒΡΑΔΙΝΟ 1 θ Επιλογι Ντάκοσ με ανκότυρο ι τυρί χαμθλό ςε λιπαρά 2 θ Επιλογι Καλαμάκια ι γφροσ κοτόπουλου 3 θ Επιλογι Σολομό ι τόνο με ελιζσ 4 θ Επιλογι Λουκάνικα γαλοποφλασ με μουςτάρδα 5 θ Επιλογι Σοφπα λαχανικϊν 6 θ Επιλογι Σαλάτα του ςεφ 7 θ Επιλογι Νιφάδεσ βρϊμθσ με γάλα 1,5% ι νερό Θ ποςότθτα των γευμάτων εξαρτάται από τισ ενεργειακζσ ανάγκεσ του κάκε ατόμου κακϊσ και από τουσ προςωπικοφσ του ςτόχουσ ρφκμιςθσ βάρουσ Μπορείτε να αλλάξετε το μεςθμεριανό με το βραδινό & το δεκατιανό με το απογευματινό