Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε

Transcript

1 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ηλζηηηνύην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξωπαϊθώλ Θεκάηωλ Η.Δ.Κ.Δ.Θ. Δπηθεθαιείο Δξεπλεηέο Βνύιγαξε Αηθαηεξίλε Μαξγαξώλε Μαίξε Δξεπλεηέο Βειέληδα Υξηζηίλα Γηαλλαθνπνύινπ Διέλε Αζήλα 2014

2 Copyright : Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ (Η.Δ.Κ.Δ.Θ.) Γηεύζπλζε: Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ (Παλεπηζηεκίνπ) 56, 7νο φξνθνο ΣΚ , Αζήλα, Διιάδα Σει: (+30) irtea.greece@gmail.com Σίηινο: Πηπρέο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ISBN: Δπηζηεκνληθή επηκέιεηα: Μαξγαξψλε Μαίξε Γισζζηθή επηκέιεηα: Βνχιγαξε Αηθαηεξίλε Σν Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα δψζεη ην θαηάιιειν βήκα έθθξαζεο ζε λένπο επηζηήκνλεο, επηθπιάζζεηαη παληφο δηθαηψκαηνο κε ηαχηηζήο ηνπ κε ηε γλψκε πνπ εθθξάδνπλ ζην παξφλ νη εξεπλεηέο, απφςεηο πνπ δελ εθθξάδνπλ θαζ νπνηνλδήπνηε ηξφπν ηνλ θνξέα ή νπνηνδήπνηε φξγαλν απηνχ. Απαγνξεχεηαη ε κεξηθή ή νιηθή αλαδεκνζίεπζε ηνπ έξγνπ απηνχ, θαζψο θαη ε αλαπαξαγσγή ηνπ κε νπνηνδήπνηε άιιν κέζν, ρσξίο ζρεηηθή άδεηα ηνπ θαηφρνπ ηνπ Copyright. 1

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ 5 ΜΔΡΟ Α ΔΝΟΣΖΣΑ Α Ζ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΔ: ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΟΤ ΕΖΣΖΜΑΣΟ ΑΠΟ ΣΖΝ ΗΓΡΤΖ ΣΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ (Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ) Δηζαγσγή 8 1. Έλλνηεο θαη φξνη Οη ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο Οη απαξρέο ηεο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο Απφ ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη κέρξη ην Πξφγξακκα ηεο Υάγεο Ζ Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή κεηά ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο Ζ πνιηηηθή ηνπ Αζχινπ Απνηίκεζε ηεο πνιηηηθήο (ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε) 41 Δπίινγνο 57 Βηβιηνγξαθία 59 Ννκηθά Κείκελα θαη Έγγξαθα Δθζέζεηο 62 ΔΝΟΣΖΣΑ Β ΑΗΣΟΤΝΣΔ ΠΟΛΗΣΗΚΟ ΑΤΛΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΣΑΣΗΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ( ) ΚΑΗ ΣΟ ΝΔΟ ΘΔΜΗΚΟ ΚΑΘΔΣΩ (Υξηζηίλα Βειέληδα) Δηζαγσγή Παγθφζκηα θηλεηηθφηεηα πξνζθχγσλ θαη αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν: πνζνηηθά δεδνκέλα ( ) Αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα: πνζνηηθά δεδνκέλα ( ) 76 2

4 2.1 «Με λφκηκα» εηζεξρφκελνη θαη δηακέλνληεο ζηελ Διιάδα Αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα θαη ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηψηνο δηεζλνχο πξνζηαζίαο ( ) Σν λέν ζεζκηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα θαη ε ίδξπζε ηεο Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη ηεο Αξρήο Πξνζθπγψλ 86 πκπεξάζκαηα 90 Βηβιηνγξαθία 91 ΔΝΟΣΖΣΑ Γ ΓΗΔΡΔΤΝΩΝΣΑ ΣΖΝ ΑΝΟΓΟ ΣΖ ΑΚΡΟΓΔΞΗΑ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΔ ΚΟΗΝΩΝΗΔ (Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε) Δηζαγσγή Αλαδεηψληαο εζσηεξηθνχο ερζξνχο θαη ηδενινγηθά φπια Παγθνζκηνπνίεζε θαη πνιππνιηηηζκηθφηεηα Πεξί βίαο ή ε θνηλνηνπία ηνπ θαθνχ Κηλεηήξηα πάζε θαη ν ξφινο ηνπ Αξρεγνχ 110 Δπίινγνο, ή γηα λα κελ επαλαιεθζεί ε ηζηνξία 115 Βηβιηνγξαθία 119 ΜΔΡΟ Β ΗΣΟΡΗΔ ΣΟΤ ΓΡΟΜΟΤ: ΑΠΟ ΣΟ ΑΦΓΑΝΗΣΑΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ. ΤΜΒΟΛΖ ΣΗ ΠΡΟΦΤΓΗΚΔ ΠΟΤΓΔ (Μαίξε Μαξγαξψλε) Δηζαγσγή Θεσξεηηθφ πιαίζην Παξνπζίαζε ηεο έξεπλαο Σα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο: Πξνζθπγηθά πνξηξέηα θαη History from below κέζα απφ αθεγήζεηο δσήο Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ε ζεκαζία ηνπο Σν κεζνδνινγηθφ πιαίζην Ζ βηνγξαθηθή κέζνδνο 139 3

5 2.4 Ζ δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο Δγθπξφηεηα θαη αμηνπηζηία Δπξήκαηα. Αληίμνεο πνιηηηθνθνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη «εκπεηξίεο νξηαθψλ θαηαζηάζεσλ» Πξηλ ηελ πξνζθπγηθή εκπεηξία: ζηε ρψξα θαηαγσγήο Καηά ηηο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο: δξφκνη, φξηα θαη ππεξβάζεηο Μεηά ηηο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο: ζηε ρψξα ππνδνρήο πδήηεζε ζπκπεξάζκαηα Αθγαληζηάλ: ζπγθξνχζεηο, θαηαδηψμεηο θαη απνδξάζεηο ζε εκεξήζηα δηάηαμε Ο καθξχο δξφκνο γηα ηε Γχζε Ηξάλ θαη Παθηζηάλ: ελδηάκεζνη καθξνρξφληνη πξνζθπγηθνί ζηαζκνί Σνπξθία: ην πέξαζκα απφ ηελ Αλαηνιή ζηε Γχζε Διιάδα: ζπλζήθεο ππνδνρήο θαη δηαβίσζεο ησλ «αλεπηζχκεησλ μέλσλ» 192 Βηβιηνγξαθία 202 4

6 Πξόινγνο Σν παξφλ ζπιινγηθφ έξγν είλαη ην πξντφλ εξγαζίαο ηεο εξεπλεηηθήο νκάδαο γηα «ην κεηαλαζηεπηηθφ δήηεκα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε» ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ (Οθηψβξηνο 2012 επηέκβξηνο 2013). Σελ εξεπλεηηθή νκάδα ζπληφληζαλ απφ θνηλνχ ε Μαίξε Μαξγαξψλε θαη ε Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε. Ζ πξψηε είρε ηελ επηζηεκνληθή επηκέιεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ παξφληνο ηφκνπ, ελψ ε δεχηεξε αλέιαβε ηε γισζζηθή ηνπ επηκέιεηα. Αθεηεξία ηεο ζπιινγηθήο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ζεσξνχληαη ηα εμήο δχν βαζηθά ζεκεία: 1. Οη κεηαλάζηεο θαη νη πξφζθπγεο δελ είλαη πξφβιεκα. Πξνβιεκαηηθή είλαη ε θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ πνπ πθίζηαληαη ηα κεηαλαζηεπηηθά θαη ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα θαηά ηνλ αγψλα ηνπο γηα κηα δηθαηφηεξε δσή. Ζ πξφζιεςή ηνπο σο πξφβιεκα, σο δηαβξσηηθφο θίλδπλνο θαη σο «κίαζκα» κίαο δήζελ πγηνχο θαη γεκάηεο «ηάμεο θαη αζθάιεηαο» δπηηθήο θνηλσλίαο απνηειεί θαηαζθεχαζκα ηεο εγεκνληθήο θνπιηνχξαο, ε νπνία επηδηψθεη λα ζπληεξεί θαη λα αλαπαξάγεη ζηεξεφηππα πξνο ίδηνλ φθεινο. Ζ θαηαζθεπή απηή, αλ θαη δελ απνηειεί επηλφεζε κφλν ηεο ζχγρξνλεο επνρήο, ζθπξειαηήζεθε κε ηδηαίηεξε επηκέιεηα θπξίσο ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20νχ αηψλα. ηεξίδεηαη ζηελ αμησκαηηθή παξαδνρή φηη ε γεσγξαθηθή θηλεηηθφηεηα ησλ αλζξψπσλ, δειαδή ε κεηαλάζηεπζε θαη ε πξνζθπγηθφηεηα, απνηειεί κηα ηζηνξηθή θαη θνηλσληθή αλσκαιία, ε νπνία έρεη κφλν αξλεηηθέο επηπηψζεηο γηα ηηο ρψξεο ππνδνρήο, παξά ην πιήζνο ζχγρξνλσλ (ηφζν λενθιαζηθψλ νηθνλνκηθψλ φζν θαη θνηλσληνινγηθψλ θαη ηζηνξηθναλζξσπνινγηθψλ) εξεπλψλ, πνπ απνδεηθλχνπλ ην αληίζεην. Μέζα απφ ηελ πξφζιεςε ηεο θπζηθνπνίεζεο ηνπ άξξεθηνπ δεζκνχ κεηαμχ εζληθήο επηθξάηεηαο, πνιηηηθήο ηδηφηεηαο ησλ αηφκσλ θαη γεσγξαθηθήο δηακνλήο ηνπο, θαη κέζα απφ ηε λνκηκνπνίεζε απηψλ ησλ αληηιήςεσλ, ζε επίπεδν ζεζκψλ θαη ζε επίπεδν λννηξνπηψλ, ε κεηαλάζηεπζε πξνζιακβάλεηαη σο θαηάζηαζε αλσκαιίαο θαη σο κε θαλνληθφηεηα. Δληνχηνηο, ζε νιφθιεξε ηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο, ηεο λεφηεξεο θαη ζχγρξνλεο πεξηφδνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, ε θίλεζε (άιινηε νηθεηνζειήο, άιινηε βίαηε) αιιά φρη ε ζηαζηκφηεηα, απνηειεί θαλνληθφηεηα. Γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηειεπηαίνπ απαηηείηαη κηα ιηγφηεξν εζλνθεληξηθή ή επξσθεληξηθή πξνζέγγηζε θαη έλα κεγαιχηεξν άλνηγκα πξνο κηα πεξηζζφηεξν θηιειεχζεξε θαη νηθνπκεληθή πξνζέγγηζε ησλ πξαγκάησλ. 5

7 2. Σα πνζνηηθά δεδνκέλα θαη νη ζηαηηζηηθέο είλαη πνιχ ρξήζηκεο, θπξίσο ζην λα καο θάλνπλ λα αληηιεθζνχκε ηηο ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαη ηνπ πξνζθπγηθνχ θαηλνκέλνπ. Χζηφζν, πίζσ απφ ηνπο αξηζκνχο ππάξρνπλ μερσξηζηέο αλζξψπηλεο ππνζηάζεηο κε ηηο δηθέο ηνπο πξνζσπηθέο ηζηνξίεο, ραξέο θαη πφλνπο, φλεηξα θαη θφβνπο, ειπίδεο θαη αλεζπρίεο. Έηζη, ζηε κεηαλαζηεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ην ππνθείκελν θαη γεληθφηεξα ε έλλνηα ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο δηαδξακαηίδεη έλαλ κείδνλα ξφιν, θαζψο ζηελ πνζνηηθνπνίεζε ησλ δξάζεσλ αληηπξνηάζζεη ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ βησκέλσλ εκπεηξηψλ ησλ αηφκσλ. Σν πξψηνο κέξνο θηινμελεί θείκελα ηεο Διέλεο Γηαλλαθνπνχινπ (κε κία ππνελφηεηα ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε), ηεο Υξηζηίλαο Βειέληδα θαη ηεο Αηθαηεξίλεο Βνχιγαξε, ελψ ην δεχηεξν κέξνο έρεη ζπγγξαθεί απφ ηε Μαίξε Μαξγαξψλε. πγθεθξηκέλα: Ζ Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ πξαγκαηεχεηαη ην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο, απφ λνκηθή πιεπξά, ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη θαη ζήκεξα. Γηαζαθελίδεη απφ ζεζκηθή άπνςε ηνλ επίζεκν δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, φπσο απηφ πξνθχπηεη απφ ην επξσπατθφ πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο δίθαην θαηαγξάθεη ηηο ζεκειηψδεο αξρέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θνηλή ελσζηαθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, δίλνληαο έκθαζε ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ θάλεη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ, απφ ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε κέρξη ην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο κειεηά ηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ σο ζπκπιεξσκαηηθή θαη αιιειέλδεηε πηπρή ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο επηρεηξεί, ηέινο, ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε, κηα απνηίκεζε ησλ πεπξαγκέλσλ κε γλψκνλα ηελ αληίθαζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο γεκάηεο πξνζδνθία λνκνζεηηθέο-ζεζκηθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν θαη ζην παξαρζέλ έξγν. Ζ Υξηζηίλα Βειέληδα εμεηάδεη ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα. Αξρηθά, κέζα απφ ηελ αλάιπζε πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν ζηελ ΔΔ, ηεο Διιάδαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, θαηά ηελ πεξίνδν , επηρεηξεί λα αλαδείμεη ην κέγεζνο θαη ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ δεηήκαηνο. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαο θαη αλαιχνληαο ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα γηα ηνπο αηηνχληεο άζπιν, ζπδεηά γηα ην θαηά πφζν απνηειεζκαηηθά αληαπνθξίλεηαη ζηελ πνιππινθφηεηα ησλ πεξηζηάζεσλ. 6

8 Ζ Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε ζέηεη σο ζηφρν ηεο κειέηεο ηεο ηελ εμέηαζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ επλφεζαλ θηλήζεηο ηεο άθξαο δεμηάο ζηε ζχγρξνλε πνιηηηθή ηεο Δπξψπεο. Γηεξεπλά ζπλνπηηθά ηα ςπρνινγηθά, θνηλσληνινγηθά θαη πνιηηηθά-ηζηνξηθά αίηηα πνπ επηρεηξνχλ λα εμεγήζνπλ, γηαηί νη ζχγρξνλνη Δπξσπαίνη ελαγθαιίδνληαη αθξνδεμηέο ζηάζεηο. Λακβάλνληαο ππφςε ηηο απηαξρηθέο θαη βίαηεο πξαθηηθέο απηψλ ησλ κνξθσκάησλ, πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ ππεξνρή ηνπ δηθνχ ηνπο έζλνπο, εμεηάδεη εάλ θαη κε πνηνπο ηξφπνπο παξνπζηάδνπλ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηα θαζηζηηθά θηλήκαηα πνπ εκθαλίζηεθαλ ζηελ Ηηαιία θαη ζηε Γεξκαλία ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1920 θαη ηνπ Γίλεη έκθαζε ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε ηεο Υξπζήο Απγήο, ηηο κεζφδνπο θαη ηηο νξγαλσηηθέο δνκέο ηεο. Δμεηάδεη πψο νη ζχγρξνλεο ζπλζήθεο (φπσο ε κεηαλάζηεπζε θαη ε αλεξγία) ζηελ Διιάδα άζθεζαλ ζπζηεκαηηθή επίδξαζε θαη παξείραλ επθαηξίεο γηα ηελ εθηίλαμε ηεο Υξπζήο Απγήο θαη πψο δεκνγξαθηθά, θνηλσληθν-νηθνλνκηθά θαη ζπκπεξηθνξηθά ραξαθηεξηζηηθά, ζε αηνκηθφ επίπεδν, ζε ζπλδπαζκφ κε ην εζληθφ πιαίζην πξνθαινχλ (θαη ππνζηεξίδνπλ) ηελ άθξα δεμηά. Καζψο ην ηειηθφ ηεο θείκελν είρε παξαδνζεί ηνλ ρεηκψλα ηνπ 2013, δελ πεξηιακβάλεη αλαθνξέο κε ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηεο Οξγάλσζεο πνπ άξρηζαλ λα ιακβάλνπλ ρψξα ην ην δεχηεξν κέξνο, ε Μαίξε Μαξγαξψλε, θάλνληαο ρξήζε ηεο βηνγξαθηθήο κεζφδνπ, αζρνιείηαη κε κία κειέηε πεξίπησζεο, απηήο ησλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα. Γηεξεπλά αθελφο ηνπο πνιηηηθνχο θαη θνηλσληθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο Αθγαλνί πνιίηεο εγθαηαιείπνπλ ηε ρψξα ηνπο θαη αλαγθάδνληαη λα παίξλνπλ ηνπο δξφκνπο ηεο πξνζθπγηάο, αξρηθά πξνο γεηηνληθέο ηνπο ρψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα, κεηαμχ άιισλ, πξνο δηάθνξεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Αθεηέξνπ παξαθνινπζψληαο ηηο βηναθεγήζεηο δεθαπέληε λεαξψλ πξνζθχγσλ απφ ην Αθγαληζηάλ πξνο ηε «καθξηλή Γχζε» δηεξεπλά ηα αίηηα επηθηλδπλφηεηαο ηνπ πξνζθπγηθνχ ηνπο ηαμηδηνχ, ην νπνίν αληηθαηνπηξίδεη άδηθεο θαη απάλζξσπεο πηπρέο εμνπζίαο θαη εθκεηάιιεπζεο. Σέινο, αλαιχεη ηηο δπζθνιίεο πνπ αλαδχνληαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηε ρψξα ππνδνρήο, ηελ Διιάδα, σο απφξξνηα δπηηθφηξνπσλ θαη μελνθνβηθψλ πνιηηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη κνλνιηζηθψλ λννηξνπηψλ. 7

9 ΜΔΡΟ Α ΔΝΟΣΖΣΑ Α Ζ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΔ. ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΟΤ ΕΖΣΖΜΑΣΟ ΣΖΝ ΔΔ ΑΠΟ ΣΖΝ ΗΓΡΤΖ ΣΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ Δηζαγωγή Ζ παξνχζα έξεπλα πξαγκαηεχεηαη, απφ λνκηθή άπνςε, ην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ, απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη θαη ζήκεξα. Παξαθνινπζεί ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο δηαρείξηζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο, έηζη φπσο απηή απνξξέεη απφ ηηο Δπξσπατθέο πλζήθεο θαη πκθσλίεο, ελψ παξάιιεια εκπινπηίδεηαη κε παξαδείγκαηα θαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα. Αξρηθά γίλεηαη αλαθνξά ζε έλλνηεο θαη φξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κεηαλάζηεπζε θαη δηαρσξίδεηαη ην θαζεζηψο ησλ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, φπσο απηφ πξνθχπηεη απφ ην Δπξσπατθφ πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο δίθαην. ηε ζπλέρεηα, θαηαγξάθνληαη νη ζεκειηψδεο αξρέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θνηλή ελσζηαθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, ελψ δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. 1 Σα δχν επφκελα θεθάιαηα πξαγκαηεχνληαη ηελ εμέιημε ηεο πνιηηηθήο απηήο. Ζ πξνζέγγηζε γίλεηαη κε ηζηνξηθή αλαδξνκή, μεθηλψληαο απφ ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε 2 θαη θαηαιήγνληαο ζην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο. 3 ηελ αλάιπζε ζπκπεξηιακβάλνληαη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, φπσο ε πλζήθε έλγθελ, 4 ν Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο 1 Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C364/01 ηεο Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. L 169 ηεο Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο Μηα αλνηθηή θαη αζθαιήο Δπξψπε πνπ εμππεξεηεί θαη πξνζηαηεχεη ηνπο πνιίηεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C115/01ηεο πκθσλία έγθελ ( ) Κεθηεκέλν ηνπ έλγθελ χκβαζε εθαξκνγήο ηεο ζπκθσλίαο ηνπ έλγθελ ηεο 14εο Ηνπλίνπ 1985 κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ ηεο Οηθνλνκηθήο Έλσζεο Μπελεινχμ, ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Γαιιηθήο Γεκνθξαηίαο, ζρεηηθά κε 8

10 γηα ηνλ επηρεηξεζηαθφ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ, 5 ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ 6 θαη ε Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ. 7 Πέξα απφ ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, κειεηάηαη θαη ε πνιηηηθή ηνπ αζχινπ σο ζπκπιεξσκαηηθή θαη αιιειέλδεηε πηπρή ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο. Ζ αλάιπζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο πνιηηηθήο αζχινπ πξαγκαηνπνηείηαη κε κηα αληίζηνηρε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηηο κέρξη ζήκεξα εηιεκκέλεο απνθάζεηο. Σέινο, επηρεηξείηαη κηα απνηίκεζε ησλ πεπξαγκέλσλ κε γλψκνλα ηελ αληίθαζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο γεκάηεο πξνζδνθία λνκνζεηηθέο-ζεζκηθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν θαη ζην παξαρζέλ έξγν. Σα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, πξνεξρφκελα θπξίσο απφ ηελ ίδηα ηελ ΔΔ, θαζψο θαη νη εζληθέο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ-κειψλ επηρεηξεκαηνινγνχλ ππέξ ηεο ππνζηεξηρζείζαο άπνςεο φηη ε ΔΔ δηαζέηεη κηα θαη επίθαζε θνηλή επξσπατθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, εθαξκνζκέλε ζην ζχλνιφ ηεο κφλν ζε ζεζκηθφ επίπεδν. Αλακθηζβήηεηα, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο νη κεηαλαζηεπηηθέο ξνέο, ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ζε παγθφζκην επίπεδν έρνπλ ζεκεηψζεη αλνδηθή πνξεία. Ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζηηορψξεο πνπ απαξηίδνπλ ζήκεξα ηελ ΔΔ απμήζεθε θαηά είθνζη θνξέο απφ πεξίπνπ ζε πεξηζζφηεξα απφ εηεζίσο. 8 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ Οξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΟΖΔ), 214 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη δνπλ παγθνζκίσο εθηφο ησλ ζπλφξσλ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο, αλαδεηψληαο έλα επαξθέο επίπεδν δηαβίσζεο. 9 Οη ιφγνη γηα κηα ηέηνηα έμαξζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο θίλεζεο πνηθίιινπλ, ηε ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ ειέγρσλ ζηα θνηλά ζχλνξα, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. L 239 ηεο 22/09/ Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο Απφθαζε αξηζ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ ( ). «Eπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ», COM(2011)455 ηειηθφ. 8 Hatton, T., Richter, W. & Faini, R. (Apr., 2004). Seeking Asylum in Europe, Economic Policy, 19/38, 7. 9 United Nations Human Rights Office (OHCHR) ( ). Migration and Human Rights. Report by OHCHR. 9

11 κπνξεί φκσο θαλείο λα εζηηάζεη, κεηαμχ άιισλ, αθελφο ζηνπο νηθνλνκηθνχο ιφγνπο, πνπ αληαλαθιψληαη ζηηο ηεξάζηηεο νηθνλνκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο αλαπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη αθεηέξνπ ζηηο δεκνγξαθηθέο αιιαγέο θαη ηηο έλνπιεο ζπξξάμεηο αλά ηνλ θφζκν. 10 Χο εθ ηνχηνπ, ε EE πξνβαίλεη ζηε ράξαμε θαη δηακφξθσζε κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νπνίαο είλαη κείδνλνο ζεκαζίαο θαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο Δπξσπαίνπο. Ζ γεξαηά ήπεηξνο γλψξηζε ζηελ ηζηνξία ηεο πνιιαπιέο ζπγθξνχζεηο θαη απαλσηέο θαηαζηξνθέο. ηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα αλαδηάξζξσζε, νη επξσπατθνί πιεζπζκνί, ηδηαίηεξα ηηο δεθαεηίεο ηνπ κεζνπνιέκνπ θαζψο θαη κεηά, απνηέιεζαλ ηε βάζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο θίλεζεο ηεο επνρήο εθείλεο. Πξννξηζκνί ήηαλ ρψξεο φπσο νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο, ν Καλαδάο, ε Απζηξαιία αιιά θαη ελδνεπξσπατθά ε Γεξκαλία,ην Βέιγην θαη ε Οιιαλδία. 11 ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, φηαλ πιένλ ε έλσζε ησλ Δπξσπαίσλ είρε αξρίζεη λα απνδίδεη θαξπνχο, ηα πξψηα βήκαηα γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο απνηεινχζαλ γεγνλφο. Ζ κεηαθίλεζε πξνζψπσλ, αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ γηλφηαλ ρσξίο θξαγκνχο ζην πιαίζην ηεο θνηλήο αγνξάο. Μηα ηέηνηα εμέιημε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αζθάιεηα πνπ εδχλαην λα πξνζθέξεη ε Δπξψπε ζηνπο πνιίηεο ηεο, καθξηά απφ έλνπιεο ζπγθξνχζεηο θαη πνιέκνπο, αιιά θαη ην πςειφ βηνηηθφ επίπεδν, ηελ θαζηζηνχζαλ ειθπζηηθφ πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Καηά ηελ δεθαεηία , ν πιεζπζκφο ηεο ΔE παξνπζίαδε αχμεζε πεξίπνπ θαηά δχν εθαηνκκχξηα εηεζίσο, 80% απφ ηνλ νπνίν πξνήιζε απφ ηε δηεζλή κεηαλάζηεπζε. Σν γεγνλφο απηφ ζεκαηνδφηεζε, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ηε ζεκαληηθή ζηξνθή ηεο Δπξψπεο, απφ ηφπν απνζηνιήο ζε ηφπν ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Αξγφηεξα, ζηελ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ-κειψλ, πεξηζζφηεξνη απφ 30 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 6,4% ηνπ πιεζπζκνχ, ήηαλ πνιίηεο κηαο άιιεο ρψξαο, ελψ απφ απηνχο ην 2,4% πξνεξρφηαλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο, 12 πνζνζηά πνπ ζπλερίδνληαη θαη επαπμάλνληαη ζηελ Δπξψπε ησλ 28. ην πιαίζην απηφ, ε Δπξψπε θαιείηαη, ζχκθσλα κε 10 Neumayer, E. (Sep., 2005). Bogus Refugees? The Determinants of Asylum Migration to Western Europe, International Studies Quarterly, 49/3, Solimano, A. &. Watts, N. (2005). International Migration, capital Flows and the global Economy: A long run View (Economic Development Division). Santiago/Chile: United Nations, 10. ( 12 Γηψηε-Παπαδάθε,. & Παπαδάθε, Δ. (2011). «Ζ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιάδα», 3 ( may2011_site/papers_may2011_pdf_cd/papadaki_gioti_o_papadaki_e_43.pdf). 10

12 κία πνιηηηθή νπηηθή, λα ειέγμεη ηα θχκαηα ησλ κεηαλαζηψλ,δηαηεξψληαο ηελ αζθάιεηα θαη ηε βησζηκφηεηα ηνπ επξσπατθνχ ηεο νηθνδνκήκαηνο. Παξάιιεια, νθείιεη λα αδξάμεη ηηο ζεηηθέο επθαηξίεο πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηε «λφκηκε» κεηαθίλεζε πιεζπζκψλ, δηακνξθψλνληαο κία επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ζεβφκελε πξψηα απφ φια ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα. 1. Έλλνηεο θαη όξνη Ζ κεηαλάζηεπζε, θαηά ην Γηεζλέο Γίθαην, πεξηγξάθεη ηε γεσγξαθηθή κεηαθίλεζε αλζξψπσλ είηε κεκνλσκέλα είηε νκαδηθά θαη δηαθξίλεηαη ζε «λφκηκε» 13 θαη «παξάλνκε». ην δίθαην ηεο ΔΔ, ν φξνο «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ πεξηπηψζεηο ή άηνκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ζρέδην δξάζεο ηνπ πκβνπιίνπ C142/2002 αλαθέξεηαη ζε ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη κε πιαζηά ηαμηδησηηθά έγγξαθα (ηαπηφηεηεο, δηαβαηήξηα, άδεηεο παξακνλήο) ή θαη ρσξίο απηά εηζέξρνληαη ζην έδαθνο θξαηψλ-κειψλ ηεο ΔΔ «παξαλφκσο», κε ηε βνήζεηα δηαθηλεηψλ, δηακέζνπ μεξάο, ζάιαζζαο ή αέξνο. Σν έγγξαθν 10019/02 ηνπ πκβνπιίνπ θάλεη ιφγν θαη γηα «λφκηκα» εηζεξρφκελνπο κεηαλάζηεο ζηελ επξσπατθή επηθξάηεηα, νη νπνίνη φκσο είηε παξαηείλνπλ ηε δηακνλή ηνπο πέξαλ ησλ «λνκίκσλ» ρξνληθψλ πεξηζσξίσλ είηε αιιάδνπλ ηνλ ιφγν παξακνλήο ηνπο, ρσξίο λα έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο εηδηθή άδεηα. ηελ ηξίηε θαηεγνξία (14673/02 MIGR 125) ζπγθαηαιέγεηαη ε εηδηθή πεξίπησζε αιινδαπψλ νη νπνίνη δεηνχλ άζπιν ζε κηα επξσπατθή ρψξα θαη δηακέλνπλ ζε απηήλ «παξάλνκα» θαη κεηά ηελ απφξξηςε ηνπ αηηήκαηφο ηνπο απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο. ηελ άιιε θαηεγνξία, απηήλ ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο, πεξηιακβάλνληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» θξαηψλ πνπ δηακέλνπλ «λφκηκα» ζην ελσζηαθφ έδαθνο. Σν θαζεζηψο ησλ «λνκίκσλ» κεηαλαζηψλ ξπζκίδεηαη απφ ηξεηο Οδεγίεο θαη έλαλ Καλνληζκφ ηνπ πκβνπιίνπ, πνπ εθδφζεθαλ ηελ πεξίνδν Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Οδεγία 2003/109/ΔΚ πεξηιακβάλεη φζνπο έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο άδεηα παξακνλήο επί καθξφλ δηακέλνληνο ζε θάπνην θξάηνο-κέινο, ηελ νπνία απέθηεζαλ κεηά απφ πεληαεηή «λφκηκε» θαη αδηάιεηπηε παξακνλή ηνπο ζην ελ ιφγσ θξάηνο. ηε ζπλέρεηα, ε Οδεγία 2003/86/ΔΚ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζην δηθαίσκα ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο θαη νξίδεη φηη «ν ζπληεξψλ θαηέρεη άδεηα δηακνλήο πνπ έρεη 13 Ζ δηαδηθηπαθή πχιε ηεο ΔΔ γηα ηε κεηαλάζηεπζε απνηειεί θνκβηθφ εξγαιείν ελεκέξσζεο ησλ δπλεηηθψλ κεηαλαζηψλ ζρεηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε. Πξβι. 11

13 εθδνζεί ζην θξάηνο-κέινο δηάξθεηαο ηζρχνο αλψηεξεο ή ίζεο κε έλα έηνο, ν νπνίνο έρεη εχινγε πξννπηηθή λα απνθηήζεη δηθαίσκα κφληκεο δηακνλήο». 14 Ζ δηακνλή ζην νηθείν θξάηνο κπνξεί λα παξαηαζεί κέρξη θαη ηξία ρξφληα απφ ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο. ην ίδην πιαίζην θηλείηαη θαη ε Οδεγία 2004/38/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ε νπνία δηαζθαιίδεη ην δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ θαη ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα θηλνχληαη ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζ εθαξκνγή ησλ φξσλ ηεο θνηλήο αγνξάο θαη ηεο θαηάξγεζεο ησλ ζπλφξσλ. Με ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο απηήο δηεπθνιχλνληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» θξαηψλ νη νπνίνη ζπλδένληαη κε δεζκνχο πξψηεο ζπγγέλεηαο κε πνιίηεο ηεο ΔΔ. Σέινο, κε ηνλ Καλνληζκφ 859/2003 ηνπ πκβνπιίνπ δηεπξχλνληαη νη δηαηάμεηο ησλ πξνγελέζηεξσλ Καλνληζκψλ 1408/71 θαη 572/72, ζπκπεξηιακβάλνληαο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ γηα ηνπο νπνίνπο κέρξη ηψξα δελ ππήξρε κέξηκλα ιφγσ ηεο ηζαγέλεηάο ηνπο. ηφρνο ηνπ Καλνληζκνχ είλαη λα δηαζθαιηζηεί ε ηήξεζε θαη ν ζεβαζκφο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ησλ αξρψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. 2. Οη ζεκειηώδεηο αξρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πρλά ηα κέηξα κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο απνθαζίδνληαη ζε θάζε ρψξα, κφλν ζε ζρέζε κε ηελ έθηαζε θαη ηε ζχλζεζε ηνπ εζληθνχ θαζεζηψηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Σα εζληθά ζπκθέξνληα αληηθαηνπηξίδνληαη ζηελ επίηεπμε ησλ ελσζηαθψλ ζηφρσλ, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ηα πξψηα ππεξηεξνχλ ησλ δεχηεξσλ. Με αθεηεξηαθή βάζε ηελ παξαπάλσ δηαπίζησζε, θαζίζηαηαη ζαθέο φηη ε δηακφξθσζε ελφο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ αξρψλ, ην νπνίν ζέηεη θάπνηα φξηα ζηνπο αζθνχληεο ηελ πνιηηηθή, είλαη απαξαίηεην. 15 χκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο ΔΔ, κηα νινθιεξσκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή νθείιεη λα ζπκθηιηψλεηαη αξρηθά κε ηηο αξρέο ηεο αιιειεγγχεο, ηεο ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο θαη ηνπ επηκεξηζκνχ ησλ επζπλψλ αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε. 16 Οη ππήθννη ησλ θξαηψλ-κειψλ ζα πξέπεη λα ελεκεξψλνληαη αληηθεηκεληθά θαη ζε επαξθή βαζκφ, ψζηε αθελφο λα πξαγκαηνπνηείηαη επθνιφηεξα ε ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, αθεηέξνπ λα απνθεχγεηαη ε «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, ε εθκεηάιιεπζε θαη ε 14 Οδεγία 2003/86/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Γηα ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 251 ηεο ). 15 Barbou des Places, S. (Jan.-Apr., 2004). Taking Legal Rules into Consideration: EU Asylum Policy and Regulatory Competition, Journal of Public Policy, 24/1 (Markets and Regulatory Competition in Europe), COM/2008/0359 final. A Common Immigration Policy for Europe: Principles, Actions and Tools. 12

14 «παξάλνκε» εξγαζία. Μάιηζηα, φπσο νξίδεη ην χκθσλν γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν (2009), ε ΔΔ έρεη θαζήθνλ φρη κφλν λα πξνιακβάλεη ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, αιιά θαη λα εμαζθαιίδεη φηη νη «κε λφκηκνη» κεηαλάζηεο ζα επηζηξέθνπλ ζηηο ρψξεο θαηαγσγήο ηνπο κε αζθάιεηα θαη ππφ αλζξψπηλεο ζπλζήθεο κεηαθνξάο, παξά ην γεγνλφο φηη ε πξαγκαηηθφηεηα δηαςεχδεη νηθηξά θαη παηαγσδψο απηή ηε ζεσξεηηθή επηδίσμε. 17 ην ίδην κήθνο θχκαηνο, ε ΔΔ νθείιεη λα ζέβεηαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ θαη λα κεξηκλά γηα ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκηθή δσή ηνπ νηθείνπ θξάηνπο-κέινπο. Οη δξάζεηο ηεο ΔΔ θξίλεηαη αλαγθαίν λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηηο επηηαγέο ησλ δηεζλψλ θεηκέλσλ, φπσο ε Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (1950), ε Γηεζλήο χκβαζε ηεο Γελεχεο γηα ηνπο Πξφζθπγεο (1951), ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ (1989) θ.ά. 3. Οη απαξρέο ηεο επξωπαϊθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο Σα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ κέρξη θαη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 δηαηεξνχζαλ αλαπφζπαζην ην δηθαίσκά ηνπο λα θαζνξίδνπλ ηα ίδηα ηηο πνιηηηθέο θαη ην θαζεζηψο γηα ηνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ πνπ εηζέξρνληαλ θαη δηέκελαλ ζην έδαθφο ηνπο. Ζ εζληθή ηνπο απηή αξκνδηφηεηα/εμνπζία ζήκεξα επηρεηξείηαη λα δψζεη ηε ζέζε ηεο ζε κηα θνηλή επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή. Ζ δεθαεηία ηνπ 1980 απνηέιεζε δεθαεηία αιιαγψλ φρη κφλν γηα ηελ Δπξψπε, αιιά θαη γηα νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Ζ πηψζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηελ Κεληξηθή θαη ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, ε επαθφινπζε αλαδηάξζξσζε ησλ θξαηψλ απηψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαζηέξσζε ησλ επηηαγψλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο, έθεξαλ ηνπο Δπξσπαίνπο αληηκέησπνπο κε κεγάια πνιηηηθά πξνβιήκαηα. Τπφ ηελ πίεζε ησλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ θαη ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, νη Δπξσπαίνη πξνρψξεζαλ ζηελ εκβάζπλζε ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο. Σα πξψηα βήκαηα πξνο ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε έιαβαλ ρψξα κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ηνπ ηελ πξνεγεζείζα πλζήθε ηεο Ρψκεο (1957) γηλφηαλ ιφγνο κφλν γηα δεηήκαηα εζσηεξηθήο κεηαθίλεζεο πξνζψπσλ, θελφ πνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ππφ ηηο επηηαγέο ηεο Κνηλήο Αγνξάο. Ο φξνο Κνηλή Αγνξά, φπσο 17 COM/2009/0266 final. Tracking Method for Monitoring the Implementation of the European Pact on Immigration and Asylum. 13

15 εηζήρζε κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε, πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία ελφο θνηλνηηθνχ ρψξνπ εληφο ηνπ νπνίνπ ζα ήηαλ εθηθηή ε ειεχζεξε κεηαθίλεζε πξνζψπσλ, ππεξεζηψλ, εκπνξεπκάησλ θαη θεθαιαίσλ. Ζ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο Κνηλήο Αγνξάο, θαηέζηε επαξθήο γηα λα ιεθζνχλ νη πξψηεο απνθάζεηο θαη γηα ηελ αλάγθε ράξαμεο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Έηζη, ηδξχζεθε κηα ad hoc «Οκάδα Μεηαλάζηεπζεο» (1986) 18 θαη κηα «Οκάδα Δζληθψλ πληνληζηψλ» ζε ζέκαηα κεηαλάζηεπζεο (1988). Παξάιιεια, ηελ πεξίνδν εθείλε νινθιεξψζεθαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε πλζήθε έλγθελ, νη δηαηάμεηο ηεο νπνίαο ξπζκίδνπλ κέρξη θαη ηηο κέξεο καο βαζηθέο πηπρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ πλζήθε έλγθελ ππεγξάθε ην 1985 θαη πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ πφιε ζηελ νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ε ζπλάληεζε ησλ θξαηψλ ζην Λνπμεκβνχξγν. 19 Πξφθεηηαη γηα κηα εμσ-θνηλνηηθή πξσηνβνπιία πέληε θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο (Γαιιία, Γεξκαλία, Βέιγην, Οιιαλδία θαη Λνπμεκβνχξγν) γηα κηα ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ ειέγρσλ ζηα θνηλά ηνπο ζχλνξα. Πξνέβιεπε ηελ αζηπλνκηθή θαη δηθαζηηθή ζπλεξγαζία, θαζψο θαη ηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ ππεθφσλ ησλ πέληε απηψλ θξαηψλ-κειψλ. ην πξψην απηφ ζηάδην ήηαλ δηαθπβεξλεηηθνχ ραξαθηήξα θαη δέζκεπε κφλν ηα ζπκβαιιφκελα κέξε, ελψ έλαλ ρξφλν αξγφηεξα ζπκπιεξψζεθε απφ ηε χκβαζε Δθαξκνγήο ηεο πκθσλίαο έλγθελ. Ζ ηειεπηαία ηέζεθε ζε εθαξκνγή ην 1995, δεκηνπξγψληαο ηελ Εψλε έλγθελ, θαη ελζσκαηψζεθε ζην λνκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ κε ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997). Οη θχξηεο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο έλγθελ πξνβιέπνπλ θνηλή πνιηηηθή αζχινπ γηα ηα θξάηε-κέιε πνπ έρνπλ εηζρσξήζεη ζε απηήλ, θνηλή ιίζηα ησλ ρσξψλ ησλ νπνίσλ νη πνιίηεο ρξεηάδνληαη βίδα θαηά ηελ είζνδν θαη παξακνλή ηνπο ζηα νηθεία θξάηε, θαζψο θαη ηνλ δηαρσξηζκφ ζηα δηεζλή αεξνδξφκηα ζε πηήζεηο εληφο θαη εθηφο έλγθελ. Δπηπξφζζεηα, ζην πιαίζην ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο πνπ ππεγξάθε ζηε πλζήθε, πξνβιέθζεθε ε δπλαηφηεηα αζηπλνκηθήο θαηαδίσμεο θαη εθηφο ζπλφξσλ, θαζψο επίζεο θαη ε δεκηνπξγία πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα θαζίζηαηαη εθηθηή ε αληαιιαγή δεδνκέλσλ γηα θαηαδεηνχκελνπο θαη «αλεπηζχκεηνπο» πνιίηεο «ηξίησλ» θξαηψλ. Σν πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα νλνκάζηεθε SIS I θαη απνηέιεζε κηα θπβεξλεηηθή βάζε 18 «Πξννδεπηηθή εγθαζίδξπζε ελφο ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο» ( 19 «Δλνπνηεκέλε Απφδνζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C321E/1 ηεο

16 δεδνκέλσλ ε νπνία ζεσξήζεθε φηη επηθνπξνχζε ηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ γηα νπζηαζηηθφηεξε εζληθή αζθάιεηα, απνηειεζκαηηθφηεξν δηαζπλνξηαθφ έιεγρν θαη εθαξκνγή ηεο λνκηκφηεηαο. ηε βάζε απηή δεδνκέλσλ θαηαγξάθνληαλ αηνκηθά ζηνηρεία ηαπηνπνίεζεο, φπσο νλνκαηεπψλπκν, εκεξνκελία γέλλεζεο, εζληθφηεηα θαζψο θαη φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχζαλ ην πνηληθφ κεηξψν ησλ θαηαγεγξακκέλσλ. Ζ θαηαγξαθή ησλ ζηνηρείσλ αληαπνθξηλφηαλ ζηηο επηηαγέο ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ πνπ ζπκκεηείραλ. Σν 2006 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζκ. 1987/2006 απνθάζηζαλ ηε δεκηνπξγία ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II). Σν ηειεπηαίν ζπληζηνχζε έλα επξείαο θιίκαθαο ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ, απνηεινχκελν απφ θαηαρσξίζεηο πξνζψπσλ θαη αληηθεηκέλσλ. Με ηε ιήμε ηεο δνθηκαζηηθήο πεξηφδνπ, ην SIS II αληηθαηέζηεζε ην πθηζηάκελν ζχζηεκα, πξνζθέξνληαο ηηο εληζρπκέλεο ιεηηνπξγίεο ηνπ. Σν SIS II απνηειείηαη απφ έλα θεληξηθφ ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ εγθαηεζηεκέλν ζην ηξαζβνχξγν, θαζψο θαη απφ επηκέξνπο εζληθά ζπζηήκαηα (N. SIS II), ηα νπνία είλαη ζπλδεδεκέλα κε ην θεληξηθφ. Ζ ζχλδεζε ησλ ζπζηεκάησλ είλαη εθηθηή κέζσ κηαο ππνδνκήο επηθνηλσλίαο πνπ παξέρεηαη απφ έλα εηθνληθφ δίθηπν κε απφθξπςε. Σα εζληθά ζπζηήκαηα είλαη ηα αξκφδηα γηα ηε ζπλερή ελεκέξσζε ηνπ θεληξηθνχ ζπζηήκαηνο, εηζάγνληαο, εμεηάδνληαο θαη θαηαξγψληαο ηα δεδνκέλα. Δπηπξφζζεηα, θάζε θξάηνο-κέινο πξέπεη λα νξίζεη έλα γξαθείν SIRENE, επηθνξηηζκέλν κε ηε δηαρείξηζε ησλ ζπκπιεξσκαηηθψλπιεξνθνξηψλ ησλ θαηαρσξίζεσλ, θαζψο θαη ησλ ζηνηρείσλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ ελ ιφγσ θαηαρψξηζε. Σα δεδνκέλα πνπ εηζάγνληαη ζηελ πιεξνθνξηαθή βάζε SIS II ππαγνξεχνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο πεξί πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, φπσο νξίδεηαη απφ ηελ Οδεγία 95/46/ΔΚ, ελψ νη πνιίηεο έρνπλ δηθαίσκα λα πξνζθχγνπλ ζηηο αξκφδηεο αξρέο, γηα λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηα ζηνηρεία θαηαρψξηζεο πνπ ηνπο αθνξνχλ. 20 Οη πνιίηεο ησλ ρσξψλ ηεο Εψλεο έλγθελ δχλαληαη λα ηαμηδεχνπλ εληφο ηεο Εψλεο ρσξίο ηελ επίδεημε ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ, νθείινπλ φκσο λα θξαηνχλ ηα έγγξαθα απηά καδί ηνπο ζε πεξίπησζε πνπ ηνπο δεηεζεί ηαπηνπνίεζε. Απαξαίηεηε είλαη ε επίδεημε ησλ ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ γηα πξννξηζκνχο εθηφο ηεο Εψλεο έλγθελ. Αληίζεηα, νη πνιίηεο ρσξψλ εθηφο ηεο Εψλεο έλγθελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα 20 Καλνληζκφο 1987/2006 ηνπ πκβνπιίνπ (Γεθ. 2006). «ρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία, ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 381/4 ηεο

17 εηζέιζνπλ ζε ρψξεο εληφο έλγθελ εθφζνλ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο έγθπξν δηαβαηήξην θαη ζεψξεζε εηζφδνπ ζχληνκεο δηακνλήο (κέγηζηεο δηάξθεηαο 90εκεξψλ). Ο ππήθννο νθείιεη, εάλ θιεζεί, λα είλαη ζε ζέζε λα απνδείμεη φηη δηαζέηεη φινπο ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο ζπληήξεζήο ηνπ γηα ην δηάζηεκα ηεο παξακνλήο ηνπ ζηε ρψξα έλγθελ. Καηά ηελ έμνδφ ηνπ δελ ζα πξέπεη λα έρεη θαηαρσξηζζεί ζην ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ έλγθελ. ήκεξα, ζηε πλζήθε έλγθελ έρνπλ πξνζρσξήζεη νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη άιια επξσπατθά θξάηε Από ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη κέρξη ην Πξόγξακκα ηεο Υάγεο Αλαληίξξεηα, ε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) ήηαλ θνκβηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πνξεία ηεο ΔΔ. Μηα απφ ηηο θαηλνηφκεο δξάζεηο πνπ εηζήγαγε ήηαλ λα ζέζεη ηηο βάζεηο γηα ηελ εμέιημε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ ζπκβνιή ηεο, σζηφζν, δελ απέβε ηφζν απνηειεζκαηηθή ζηελ πνξεία ηεο θνηλνηηθνπνίεζεο ηεο πξναλαθεξζείζαο πνιηηηθήο. πγθεθξηκέλα: Οη Δπξσπαίνη αλαθήξπμαλ ηα δεηήκαηα ηνπ αζχινπ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε δεηήκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο, εληάζζνληάο ηα ζηνλ ηξίην ππιψλα ηεο Κνηλφηεηαο. Ο ηξίηνο ππιψλαο ζπκπεξηιακβάλεη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ. χκθσλα κε απηφλ, ε Έλσζε δεζκεχεηαη κέζσ ηεο θνηλήο δξάζεο ηεο λα δεκηνπξγήζεη ζηελ θνηλνηηθή επηθξάηεηα έλαλ ρψξν ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο ηεο. Με ηελ απφθαζή ηνπο απηή, ζαθψο θαη πξαγκαηνπνίεζαλ έλα κεγάιν άικα, κεηαβαίλνληαο απφ ηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο, πνπ θαζφξηδε ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ελέξγεηεο γηα ηα δεηήκαηα απηά,ζηελ νκφθσλε ιήςε απνθάζεσλ κέζσ ηεο δηαθπβεξλεηηθήο ζπλεξγαζίαο. Χζηφζν, ε δηαδηθαζία ηεο νκνθσλίαο θαη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο αξλεζηθπξίαο επέηξεπαλ ζηα θξάηε-κέιε λα πξνάγνπλ ηηο εζληθέο ηνπο πνιηηηθέο θαη ηα θξαηηθά ζπκθέξνληα, παξαθσιχνληαο ηηο ελσζηαθέο δηαδηθαζίεο. Γηα απηφ θαη, φπσο παξαηεξείηαη, νη πξσηνβνπιίεο ηεο πεξηφδνπ απηήο πεξηνξίδνληαη ζηηο πξνζπάζεηεο ελαξκφληζεο ησλ πνιηηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ππνδνρή θαη παξακνλή ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ Δπξσπατθή Δπηηξνπή (ρ.ρ.). Διεύζεξε θπθινθνξία ζηελ Δπξώπε. Ο ρώξνο έλγθελ. Δζσηεξηθέο ππνζέζεηο. 22 Γηα ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη βι. treaties/treaties_maastricht_el.htm. 16

18 Ζ κεηαγελέζηεξε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, ε νπνία εγθξίζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1997 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Μάην ηνπ 1999,έδσζε λέα ψζεζε ζηελ θνηλνηηθνπνίεζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, θαη εμαθνινπζεί λα απνηειεί κέρξη θαη ηηο κέξεο καο ηε βάζε ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. 23 Γηαηεξψληαο ην ππάξρνλ πιαίζην, ζην νπνίν θξάηε-κέιε θαη θνηλνηηθά φξγαλα αζθνχλ ηηο εμνπζίεο ηνπο, πξνψζεζε πεξαηηέξσ ηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο εληφο ηεο ΔΔ (Άξζξν 2), ελψ, παξάιιεια, πξνο επίηεπμε ησλ αλσηέξσ απνθαζίζηεθε ε ελαξκφληζε ησλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ αζχινπ, ηεο κεηαλάζηεπζεο, ησλ ειέγρσλ ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα, ηεο δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζηνλ αζηηθφ ηνκέα. Σν ρξνλνδηάγξακκα πνπ ηέζεθε γηα ηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ήηαλ ην δηάζηεκα ησλ πέληε εηψλ. Χζηφζν, ε απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα απνιέζνπλ επηπιένλ κέξνο ησλ απνθιεηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηνπο θαη νη πθηζηάκελνη δηζηαγκνί ηνπο, ηε δεδνκέλε πεξίνδν, άθεζαλ αλέγγηρηα ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ πξνζηαζία ηεο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο δεκφζηαο ηάμεο. Οη πνιηηηθέο απηέο παξέκεηλαλ ζηελ εζληθή δηθαηνδνζία ησλ θξαηψλ-κειψλ κέρξη θαη ην 2004 ηα θξάηε-κέιε θξάηεζαλ ην δηθαίσκα ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπηηξνπή. Δληζρπκέλν απφ ην λέν ζεζκηθφ πιαίζην ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ βγήθε ην πκβνχιην, ηνπ νπνίνπ ε ήδε ηζρπξή ζέζε ελδπλακψζεθε εθ λένπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πλζήθε αλαθέξεη φηη ην πκβνχιην δχλαηαη λα «ιάβεη, ρσξίο ρξνληθή δέζκεπζε, θαη άιια κέηξα ζηνπο ηνκείο ηνπ αζχινπ, ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο δηαθχιαμεο ησλ δηθαησκάησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, θαζψο θαη κέηξα ζηνπο ηνκείο ηεο δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε αζηηθέο ππνζέζεηο, ηεο δηνηθεηηθήο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε πνηληθέο ππνζέζεηο». Δπηπξφζζεηα, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνέβιεςε ηε ξήηξα ππεμαίξεζεο, ε νπνία έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε θάπνηα θξάηε-κέιε λα κε ζπκκεηέρνπλ ζε ηκήκα ή ζην ζχλνιν ηεο πλζήθεο. Υξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ έθαλαλ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε Ηξιαλδία θαη ε Γαλία. Ζ πξφβιεςε γηα ηε ξήηξα ππεμαίξεζεο είλαη δεισηηθή ησλ 23 Boswell, Ch. (May, 2003). The External Dimension of EU Immigration and Asylum Policy, International Affairs, 79/3, (627). 17

19 ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, ζπλζήθεο νη νπνίεο νδεγνχλ ζε κηα «Δπξψπε ησλ πνιιψλ ηαρπηήησλ». 24 κσο πνηεο ήηαλ νη νπζηαζηηθέο θαηλνηνκίεο ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ; Οη πνιηηηθέο πνπ εγθαηληάζηεθαλ κε ηε πλζήθε εκπεξηέρνπλ δξάζεηο ζηα πεδία ηνπ ειέγρνπ, ηεο ππνδνρήο θαη ηεο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Σα κέηξα πνπ απνθαζίζηεθε λα πηνζεηεζνχλ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζην ζχλνιν ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ηελ πξνζηαζία ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο, κε ηελ παξάιιειε θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο αζχινπ, θαζψο θαη κε ηελ είζνδν πνιηηψλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο νη νπνίνη έρνπλ δηθαίσκα παξακνλήο θαη ελζσκάησζεο ζηα θξάηε-κέιε. Αλαιπηηθφηεξα, ε κέξηκλα γηα ηελ νπζηαζηηθφηεξε ζπλεξγαζία ησλ δηνηθήζεσλ επηρεηξείηαη κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο ARGO. Σν ARGO δηαδέρζεθε ην πξνγελέζηεξν ODYSSEUS θαη πξνσζεί ππφ λέα βάζε ηελ εληαία εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ηε δηαθάλεηα ησλ δηαδηθαζηψλ, ηε ζηελή ζπλεξγαζία αιιά θαη ηε ζπλνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα. Σν πξφγξακκα, πέξα απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο ππνζηεξηθηηθέο δξάζεηο, δχλαηαη λα ρξεκαηνδνηήζεη εζληθά πξνγξάκκαηα ζε πνζνζηφ 60% ή θαη 80%, ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο, πξνο αληηκεηψπηζε ζπγθεθξηκέλσλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ ζε ζηξαηεγηθά κεζνξηαθά ζεκεία, βάζεη αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ. 25 Χζηφζν, ε πξνζηαζία ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο αλεμέιεγθηεο εηζφδνπ κεηαλαζηψλ πξνυπνζέηνπλ θαη ηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ εκπνξία αλζξψπσλ. ε απηφ ην πιαίζην, ε ΔΔ θαηέζηεζε ηε ζπλεξγαζία ηεο κε δηεζλείο νξγαληζκνχο φπσο o ΟΖΔ ζηελφηεξε, ελψ παξάιιεια ππέγξαςε ηε ζρεηηθή χκβαζε θαηά ηνπ δηαζπλνξηαθνχ εγθιήκαηνο θαη ηα πξφζζεηα πξσηφθνιια γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ θαη ηελ «παξάλνκε» είζνδν κεηαλαζηψλ. Ζ θηλεηηθφηεηα ηεο ΔΔ ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν δξάζεο ζπλερίζηεθε θαη ην 2002, θαηά ηε 24 Γηα ηε πλζήθε ηνπ Ακζηεξληάκ βι. html# Γηα κηα αλαιπηηθά ζρνιηαζκέλε παξνπζίαζε ηεο πλζήθεο βι. Ησαθεηκίδεο, Π. (1998). Η πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ. Αζήλα: Θεκέιην. 25 Απφθαζε αξηζκ. 2002/463/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2002). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο δξάζεο γηα ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζηνπο ηνµείο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ησλ ζεσξήζεσλ, ηνπ αζχινπ θαη ηεο µεηαλάζηεπζεο (πξφγξαµµα ARGO)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 161/11 ηεο

20 δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ζην εζσηεξηθφ ηεο ζεζπίζηεθαλ δχν αληίζηνηρνπ πεξηερνκέλνπ απνθάζεηο-πιαίζην. 26 Έλαλ ρξφλν αξγφηεξα, ελ έηεη 2003, ην πκβνχιην ελέθξηλε ηε Γήισζε ησλ Βξπμειιψλ, ην πεξηερφκελν ηεο νπνίαο πξαγκαηεπφηαλ ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ. 27 Ζ Γήισζε απηή θαη ηα παξαξηήκαηά ηεο πξνέβιεπαλ ηνλ δηνξηζκφ Oκάδαο Eκπεηξνγλσκφλσλ, ε νπνία ππφ ηελ αηγίδα ηεο είρε φρη κφλν ηε ζέζπηζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ θαη δηαδηθαζηψλ αιιά θαη ηε ιήςε ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ θαη πξνηχπσλ, πξνο επίηεπμε ησλ αλσηέξσ επηδηψμεσλ. 28 Οη δξάζεηο ηεο ΔΔ ζην δήηεκα απηφ εληαηηθνπνηήζεθαλ θαη ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, θαζψο εληάζεθαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε ζέζπηζε ελφο Δπξσπατθνχ Πξσηνθφιινπ, ην νπνίν ζα απνζθνπνχζε ζηελ πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, ηδίσο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ παηδηψλ, πνπ δηαπξάηηεηαη απφ δηεζλή νξγαλσκέλε εγθιεκαηηθή νκάδα, ζηελ πξνζηαζία θαη ηε βνήζεηα ησλ ζπκάησλ ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. ξηδε θάζε κνξθή αλζξψπηλεο εκπνξίαο σο παξαβίαζε ησλ ζεκειησδψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δέζκεπε ηα ζπκβαιιφκελα κέξε λα ζέβνληαη θαη λα πξνζηαηεχνπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ ζπκάησλ ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ. 29 Χο εθ ηνχηνπ, θξίζεθε αλαγθαίν λα εληζρπζεί ε ζπλεξγαζία κε ηηο «ηξίηεο»ρψξεο, ρψξεο πξνζέιεπζεο ή δηέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ ζπλεξγαζία κε ηηο ρψξεο απηέο απνηειεί νπζηαζηηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο πξφιεςεο ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, θαζψο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Με ζηφρν ηε ζχζθημε ησλ ζρέζεψλ ηεο κε ηηο «ηξίηεο» 26 Απφθαζε Πιαίζην 2002/629/ΓΔΤ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχι. 2002) «Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 203 ηεο Απφθαζε Πιαίζην 2002/946 ηνπ πκβνπιίνπ (Ννέκ. 2002). «Γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ πνηληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξφιεςε ηεο ππνβνήζεζεο ηεο παξάλνκεο εηζφδνπ, δηέιεπζεο θαη δηακνλήο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 328 ηεο Φήθηζκα C 260/03 ηνπ πκβνπιίνπ (Οθη. 2003). «ρεηηθά κε πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ θαη ηδίσο γπλαηθψλ». 28 Απφθαζε αξηζκ. 2003/209/EK ηεο Δπηηξνπήο (Μάξ. 2003). «Γηα ηε ζχζηαζε ζπµβνπιεπηηθήο νµάδαο ππφ ηελ επσλπµία «Οµάδα εµπεηξνγλσµφλσλ γηα ηελ εµπνξία αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 79/25 ηεο Απνθάζεηο αξηζκ. 2006/618/EΚ θαη 2006/619/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24εο Ηνπιίνπ 2006 (επη. 2006) «Γηα ηε ζχλαςε, εμ νλφκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ηνπ πξσηνθφιινπ γηα ηελ πξφιεςε, θαηαζηνιή θαη ηηκσξία ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, εηδηθά γπλαηθψλ θαη παηδηψλ, ην νπνίν ζπκπιεξψλεη ηε ζχκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηνπ δηαθξαηηθνχ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 262/24 ηεο

21 ρψξεο, ε ΔΔ παξέρεη ρξεκαηνδνηηθή θαη ηερληθή ππνζηήξημε ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα ηε δφκεζε κηαο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, θαη ηαπηφρξνλα πξνσζεί πξνγξάκκαηα θαηά ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, φπσο ην TACIS (γηα ηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηελ Κεληξηθή Αζία), ην MEDA (γηα ηελ επξχηεξε Μεζνγεηαθή πεξηνρή) θαη ην CARDS (γηα ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε). 30 Ο κεζνδεπκέλνο έιεγρνο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο ΔΔ, ηδηαίηεξα κε ηελ θαηάξγεζε ησλ ζπλφξσλ θαη ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ πξνζψπσλ, βξέζεθε ζην επίθεληξν ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ απφ θνηλνχ κε ηηο πξναλαθεξζείζεο πνιηηηθέο πξσηνβνπιίεο. Δληάζζεηαη ζην πιαίζην ηεο πξφιεςεο ηεο κειινληηθήο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, αιιά θαη ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο πθηζηάκελεο. Κνηλφο παξνλνκαζηήο είλαη ε νηθνδφκεζε ελφο ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ. Με αθεηεξηαθή βάζε ηνλ ζθνπφ απηφ, νη θαλφλεο θαη νη δηαδηθαζίεο ειέγρνπ ησλ αηφκσλ πνπ δηαβαίλνπλ ηα εμσηεξηθά ζχλνξα φρη κφλν ζα πξέπεη λα δηεθπεξαηψλνληαη κε απαξάκηιιν ηξφπν απφ ηα θξάηε-κέιε, αιιά, παξάιιεια, ηα ηειεπηαία νθείινπλ λα εληάμνπλ ζην εζληθφ ηνπο ζχζηεκα δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηε βίδα. Γηα ηελ έθδνζε ηεο βίδαο, πξναπαηηνχκελε είλαη ε θαηάξηηζε ελφο θαηαιφγνπ ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ, νη ππήθννη ησλ νπνίσλ νθείινπλ λα έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο θαηά ηελ έιεπζε απφ ηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο Έλσζεο. Ο θαηάινγνο κε ηηο «ηξίηεο»ρψξεο, απφ ην 1999 νπφηε θαηαξηίζηεθε, ππέζηε πνιιαπιέο ηξνπνπνηήζεηο. 31 Ζ αξρηθή πξνγξακκαηηζκέλε παξακνλή κε ηε βίδα αληηζηνηρνχζε ζε δηάζηεκα ηξηψλ κελψλ, δηάζηεκα ην νπνίν επεθηάζεθε, ελψ πξνσζήζεθε θαη ε βίδα εληαίαο κνξθήο. 32 Σν θνηλφ ζχζηεκα ηαπηνπνίεζεο ηεο βίδαο απφ ην 2004 θαη έπεηηα ζηεξίρζεθε ζηα βηνκεηξηθά 30 Καλνληζκφο αξηζκ. 491/2004/EK ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 2004) «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο ρξεµαηνδνηηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο πξνο ηξίηεο ρψξεο ζηνπο ηνµείο ηεο µεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ (ΑΔΝΔΑS)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 080 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 574/1999/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 1999). «Πεξί ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΟΚ) αξηζ. 1408/71 πεξί εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθαιίζεσο ζηνπο κηζζσηνχο, ζηνπο κε κηζζσηνχο θαη ζηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο πνπ δηαθηλνχληαη εληφο ηεο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 072 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 1091/2001/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2001). «ρεηηθά κε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία κε ζεψξεζε γηα δηακνλή καθξάο δηαξθείαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 150 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 333/2002/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2002). «Γηα ηελ θαζηέξσζε θχιινπ εληαίνπ ηχπνπ επί ηνπ νπνίνπ ηίζεηαη ε ζεψξεζε πνπ ρνξεγείηαη απφ ηα θξάηε κέιε ζηνπο θαηφρνπο ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ κε αλαγλσξηδφκελσλ απφ ην θξάηνο κέινο πνπ ρνξεγεί ην θχιινπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 053 ηεο

22 δεδνκέλα, φπσο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ θαη ηα ςεθηαθά δαθηπιηθά απνηππψκαηα. Χζηφζν, ζα ήηαλ αλεδαθηθφ λα γίλεηαη ιφγνο γηα ηε ρνξήγεζε αδεηψλ θαη ηελ θαζηέξσζε ηνπ θνηλνχ ζπζηήκαηνο ηαπηνπνίεζεο,αλ απηφ δελ ζπλνδεπφηαλ απφ ελεξγή πνιηηηθή ζηνλ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ. Οη πνιηηηθέο δξάζεηο ηνπ ειέγρνπ θαη ηνπ θνηλνχ ζπζηήκαηνο ηαπηνπνίεζεο είλαη αιιειέλδεηεο θαη άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε ηελ νπνηαδήπνηε επηηπρεκέλε θαηεχζπλζε ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Σνλ Μάην ηνπ 2004 ζπζηάζεθε κηα λέα ππεξεζία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπλφξσλ θαη ηε ιεηηνπξγηθφηεξε ζπλεξγαζία ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα.σα θαζήθνληα ηνπ λενζχζηαηνπ απηνχ Γξαθείνπ πεξηιάκβαλαλ θπξίσο ηνλ ζπληνληζκφ ησλ πθηζηάκελσλ Κέληξσλ Διέγρνπ ησλ ζπλφξσλ μεξάο, ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ θαη ησλ αεξνδξνκίσλ. Παξάιιεια, είρε επσκηζηεί θαη ηε δηνξγάλσζε θαη δηεμαγσγή επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ γηα ηνπο θξαηηθνχο ζπλνξηνθχιαθεο. ηηο πεξηπηψζεηο θνηλψλ δξάζεσλ, ε Δπξσπατθή Τπεξεζία Πξνζηαζίαο ησλ πλφξσλ παξείρε ηερληθφ εμνπιηζκφ αιιά θαη ινγηζηηθή ππνζηήξημε ζηα επηκέξνπο εζληθά θέληξα. 33 Σε ζπλάληεζε ησλ επξσπαίσλ εγεηψλ ζην Άκζηεξληακ δηαδέρζεθε απηή ζην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1999 θαη έζεζε φρη κφλν ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ, αιιά θαη ηηο κειινληηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην απνθάζηζε λα δηεπξχλεη ηνπο άμνλεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ζπκπεξηιακβάλνληαο δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο θαη δηέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ ελ ιφγσ δηεχξπλζε απαηηνχζε ηε ζηελφηεξε ζπλεξγαζία κε ηηο ρψξεο απηέο θαη ηελ αλάπηπμε κηαο εηαηξηθήο ζρέζεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο. ην ίδην πιαίζην, απνθαζίζηεθε ε εληαηηθνπνίεζε ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο ακνηβαίαο ηερληθήο ππνζηήξημεο ζηηο ππεξεζίεο πνπ δηεμάγνπλ ηνπο δηαζπλνξηαθνχο ειέγρνπο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο ΔΔ. 34 Πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα ηα νπνία, ζην ζχλνιφ ηνπο, απαζρφιεζαλ ηελ επξσπατθή αηδέληα θαη ζην Άκζηεξληακ, 33 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο. Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Σάκπεξε 15 θαη 16 Οθησβξίνπ

23 ελψ ζα επηζεκαλζνχλ θαη αξγφηεξα, ζηε χλνδν ζην Λάαθελ Δθ παξαιιήινπ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο πεξί ηνπ Καζεζηψηνο ησλ Πξνζθχγσλ (1951), θξίζεθε αλαγθαία ε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ πνιηηψλ ησλ «ηξίησλ» απηψλ ρσξψλ. Ζ ελζσκάησζε έρεη ραξαθηήξα ηφζν θνηλσληθφ φζν θαη νηθνλνκηθφ, πεξηιακβάλνληαο ηελ θαηαπνιέκεζε θαηλνκέλσλ μελνθνβίαο θαη ξαηζηζκνχ θαζψο θαη ηελ παξαρψξεζε δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ αλάινγσλ κε εθείλσλ ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο. 36 Χζηφζν, ηα κέηξα ελζσκάησζεο πνπ απνθαζίζηεθαλ απεπζχλνληαη θαηά θχξην ιφγν ζε λεν-εηζεξρφκελνπο κεηαλάζηεο, αθήλνληαο ζην πεξηζψξην φζνπο κεηαλάζηεο δηακέλνπλ ζε ελσζηαθφ έδαθνο επί καθξφλ. Σα απνηειέζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ ζην Σάκπεξε ζεκείσζαλ κηθξή εθαξκνγή ηα επφκελα ρξφληα. Ζ επηζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα δηαηεξήζνπλ αλέπαθν ην δηθαίσκα ηεο δηακφξθσζεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζε εζληθφ επίπεδν θαη ηα αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα απνηέιεζαλ ηξνρνπέδε γηα ηελ εμέιημε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο έλσζεο. Χζηφζν, ε ζεκαζία πνπ απέδσζαλ νη επξσπαίνη εγέηεο, θαηά ηε ράξαμε θαη εθαξκνγή θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο,κε άμνλα ηνλ ζεβαζκφ θαη ηήξεζε ησλ ζεκειησδψλ αξρψλ γηα φινπο, ησλ κεηαλαζηψλ θαη ησλ πξνζθχγσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, δηαθαίλεηαη θαη ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο ΔΔ. Ο Υάξηεο πηνζεηήζεθε ην 2000 ζηε ζχλνδν θνξπθήο ηεο Νίθαηαο, απνηειεί πξσηνγελέο δίθαην θαη ελζσκαηψζεθε αξρηθά ζηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ρσξίο λα είλαη δεζκεπηηθφο. Καηαγξάθεη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ αιιά θαη φζσλ δηακέλνπλ «λφκηκα» εληφο ηεο επξσπατθήο επηθξάηεηαο. Ο Υάξηεο θάλεη ιφγν, κεηαμχ άιισλ, γηα ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα (άξζξν 1) θαη ηελ απαγφξεπζε ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ησλ απάλζξσπσλ ή εμεπηειηζηηθψλ πνηλψλ ή κεηαρείξηζεο (άξζξν 4), ηελ απαγφξεπζε ηεο δνπιείαο θαηηεο αλαγθαζηηθήο εξγαζίαο (άξζξν 5), ην δηθαίσκα ζηελ ειεπζεξία θαη ηελ αζθάιεηα (άξζξν 6), ην δηθαίσκα αζχινπ (άξζξν 18), ηελ πξνζηαζία ζε πεξίπησζε απνκάθξπλζεο, απέιαζεο θαη έθδνζεο αιινδαπνχ πξνο θξάηνο πνπ δηαζέηεη ζνβαξφ θίλδπλν λα ηνπ επηβιεζεί ε πνηλή ηνπ ζαλάηνπ ή λα ππνβιεζεί ζε βαζαληζηήξηα ή άιιε απάλζξσπε ή εμεπηειηζηηθή πνηλή ή κεηαρείξηζε 35 Presidency Conclusions. European Council Meeting in Laeken 14 and 15 December COM/2008/0359, φ.π. 22

24 (άξζξν 19), ε απαγφξεπζε δηαθξίζεσλ ιφγσ θπιήο, ρξψκαηνο, εζλνηηθήο θαηαγσγήο ή θνηλσληθήο πξνέιεπζεο, γελεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, γιψζζαο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσο, πνιηηηθψλ θξνλεκάησλ ή θάζε άιιεο γλψκεο, ηδηφηεηαο κέινπο εζληθήο κεηνλφηεηαο, πεξηνπζίαο, γέλλεζεο, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ηζαγέλεηαο (άξζξν 21), θαη ηνλ ζεβαζκφ ηεο πνιηηηζηηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη γισζζηθήο πνιπκνξθίαο (άξζξν 22). 37 Σν 2003, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην απνθάζηζε σο κνριφ πίεζεο, λα δεηήζεη απφ ηελ Δπηηξνπή λα ζπληάζζεη εηήζηα έθζεζε γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαηαγξάθνληαο ηελ πξφνδν πνπ έρεη ζεκεησζεί ζηελ ηήξεζε ηεο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, κε άμνλα ηνλ ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. ηελ έθζεζε απηή ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη πξνηάζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε κηαο απνηειεζκαηηθφηεξεο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε ζηελ Δπξψπε. εκαληηθή εμέιημε ζπληζηά, επίζεο, ε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Πξνζηαζίαο ησλ πλφξσλ. Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο (FRONTEX) ηδξχζεθε ην 2004 κε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ θαη απνηειεί φξγαλν ηεο ΔΔ κε λνκηθή δηάζηαζε. 38 Καηά ηελ εθηέιεζε ησλ ηερληθψλ εμνπζηψλ ηνπ είλαη αλεμάξηεηνο θαη δηνηθείηαη απφ ηνλ εθηειεζηηθφ δηεπζπληή ηνπ. Κχξηα αξκνδηφηεηά ηνπ είλαη λα δηεπθνιχλεη ηνλ δηαζπλνξηαθφ έιεγρν θαη λα ηνλ θαηαζηήζεη πην απνηειεζκαηηθφ, πξνάγνληαο ηελ αζηπλνκηθή ζπλεξγαζία θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ε Frontex ζπληνλίδεη ηελ επηρεηξεζηαθή ζπλεξγαζία ησλ θξαηψλ-κειψλ, παξέρεη επαγγεικαηηθή ηερλνγλσζία ζηηο εζληθέο ζπλνξηαθέο θξνπξέο, κέζσ ηεο αλάπηπμεο θνηλψλ θαλφλσλ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, θαη ζπλδξάκεη ηα θξάηε-κέιε, φηαλ αληηκεησπίδνπλ κηα θαηάζηαζε πνπ απαηηεί εληζρπκέλε ηερληθή θαη επηρεηξεζηαθή βνήζεηα ζηα εμσηεξηθά ηνπο ζχλνξα. Σέηνηα θαηάζηαζε ελδέρεηαη λα είλαη κηα επηρείξεζε επαλαπαηξηζκνχ κεηαλαζηψλ ή κηα καδηθή εηζξνή «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ. Γηα ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ν Οξγαληζκφο απνζηέιιεη νκάδεο ηαρείαο επέκβαζεο ζηα ζχλνξα (RABIT). πσο θαζίζηαηαη θαλεξφ, ν ξφινο ηεο Frontex είλαη ζπκπιεξσκαηηθφο, ελψ ν θχξηνο έιεγρνο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ παξακέλεη ζηα θξάηε-κέιε. Παξάιιεια κε ηνλ Οξγαληζκφ δηαρείξηζεο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ε Δπηηξνπή, πξνο ελίζρπζε ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, 37 Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φ.π. 38 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο , φ.π. 23

25 πξφηεηλε ηελ εηζαγσγή ησλ βηνκεηξηθψλ αλαγλσξηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα. 39 ην ζθεπηηθφ απηφ ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο εθδφζεθε αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα απφθαζε γηα ηε δεκηνπξγία «κεραληζκνχ έμππλσλ ζπλφξσλ», πνπ απνηειείηαη απφ πξνηάζεηο γηα «ζχζηεκα εηζφδνπ-εμφδνπ» 40 θαη «πξφγξακκα θαηαρσξηζκέλσλ ηαμηδησηψλ» 41 θαζψο θαη επαθφινπζεο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ θψδηθα ζπλφξσλ έλγθελ, ψζηε λα επηζπεπζζνχλ, λα δηεπθνιπλζνχλ θαη λα εληζρπζνχλ νη δηαδηθαζίεο ζπλνξηαθψλ ειέγρσλ γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ ηαμηδεχνπλ ζηελ ΔΔ. Σν πξφγξακκα ηνπ Σάκπεξε απνηέιεζε ηε βάζε γηα ην αθφινπζν Πξφγξακκα ηεο Υάγεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ζηε Υάγε ην 2004 απνθάζηζε ηελ ελίζρπζε ηνπ ελσζηαθνχ νηθνδνκήκαηνο ηεο ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο, ζέηνληαο ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Έλσζεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία ( ). 42 Σν πνιπεηέο απηφ πξφγξακκα επηθεληξψζεθε ζηνλ ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο «ηζαγέλεηαο» ηεο Έλσζεο. Πξνο επίηεπμε ηνπ αλσηέξσ ζθνπνχ, ην Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ησλ θαηλνκέλσλ ξαηζηζκνχ θαη μελνθνβίαο κεηαηξάπεθε ζηνλ Οξγαληζκφ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. 43 Δπηπξνζζέησο, δφζεθε έκθαζε ζηε δηακφξθσζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, θαζψο θαη κηαο πην ζπληνληζκέλεο δηαρείξηζεο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ζ πξσηνβνπιία απηή δελ είλαη αλεμάξηεηε απφ ην επξχηεξν πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη ηεο επνρήο, θαζψο ππαγνξεχζεθε απφ ηηο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο κεηαθίλεζεο πιεζπζκψλ. Σν 2004 ην πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, μεπεξλά εθείλν ηνπ Σν ζηνηρείν απηφ, θαη ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ησλ δχν ρξνλνινγηψλ νη νπνίεο ζπγθξίλνληαη, θαηακαξηπξεί φηη, παξ φινλ ηνλ ηζηνξηθφ θαη θνηλσληθφ αλαβξαζκφ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ην 2004 νη πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο 39 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2252/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Καζηέξσζε πξνηχπσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αζθαιείαο θαη ηε ρξήζε βηνκεηξηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα θαη ηα ηαμηδησηηθά έγγξαθα ησλ θξαηψλ κειψλ». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 385 ηεο COM/2013/95 final ( ). Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Concil. Establishing an Entry/Exit System (EES) to register Entry and Exit Data of Third Country Nationals crossing the external Borders of the Member States of the European Union. 41 COM/2013/97 final ( ). Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Concil. Establishing a Registered Traveller Programme. 42 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Σν πξφγξακκα ηεο Υάγεο: Γέθα πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία. Ζ εηαηξηθή ζρέζε γηα ηελ αλαλέσζε ηεο Δπξψπεο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, COM/2005/0184 ηειηθφ. 43 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 168/2007 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Ίδξπζε Οξγαληζκνχ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζε». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 53 ηεο

26 εμειίμεηο θαζηζηνχζαλ επηηαθηηθή ηε κεηαλάζηεπζε γηα έλα κεγάιν κέξνο αλζξψπσλ θαη, εμ απηνχ, αθφκα πην αλαγθαία ηελ νπζηαζηηθή δηαρείξηζή ηεο. Ζ δηαρείξηζε πεξηιακβάλεη αθελφο ηελ ελζσκάησζε ησλ «λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, αθεηέξνπ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ ζπλφξσλ. 44 Σν πξσηνπνξηαθφ πνπ εηζάγεη ην Πξφγξακκα ηεο Υάγεο είλαη ε έληαμε ησλ δεηεκάησλ ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηα ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Παξφι απηά, ζηελ πξάμε δελ παξαηεξείηαη λα δεκηνπξγνχληαη ζπλζήθεο πξφζθνξεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο «λφκηκεο»κεηαλάζηεπζεο, θαζψο θαη γηα ηε δηακφξθσζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. 45 ην πιαίζην απηφ, ην 2006 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπλέζηεζε εηδηθφ ζψκα Δπηηξνπψλ γηα ζέκαηα Μεηαλάζηεπζεο, κε θχξην ζηφρν ηε ρνξήγεζε ηεο «άδεηαο αλαδήηεζεο εξγαζίαο». Ζ άδεηα απηή απεπζχλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία κεηαλαζηψλ, ζηνπο νπνίνπο θαη παξαρσξεί ηε δπλαηφηεηα λα εξγαζηνχλ ζε έλα θξάηνοκέινο ηεο ΔΔ. Ζ εηδηθή άδεηα πνπ ρνξεγείηαη ζε εμεηδηθεπκέλνπο κεηαλάζηεο είλαη έθδειε ηνπ επηιεθηηθνχ θαη ελίνηε απνζπαζκαηηθνχ ραξαθηήξα ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε. ην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Υάγεο ζπζηάζεθε θαη ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ. Ζ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ (Απφθαζε 2007/435/ΔΚ) γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ηέηνηνπ ηακείνπ ππαγνξεχζεθε απφ παιαηφηεξε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο (ηελ 1ε επηεκβξίνπ 2005),αλαθνξηθά κε ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ελφο θνηλνχ πξνγξάκκαηνο (ΗΝΣΗ) ηφζν γηα ηελ έληαμε φζν θαη γηα ηα πηινηηθά θαη πξνπαξαζθεπαζηηθά ζρέδηα, ηα νπνία πξνεγνχληαη απηήο. Χο εθ ηνχηνπ, ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο απνηειεί κέξνο ηνπ επξχηεξνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ «Αιιειεγγχε θαη Γηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ». Οη πφξνη ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο, πνπ πξνέξρνληαη ζε πνζνζηφ 75% απφ ελσζηαθνχο πφξνπο θαη 25% απφ ηνπο εζληθνχο πφξνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ, ζπληζηνχλ έλαλ πξνυπνινγηζκφ 825 εθαηνκκπξίσλ επξψ γηα ηελ πεξίνδν Κχξηνο ζθνπφο ηεο ίδξπζήο ηνπ είλαη ε παξνρή ζηήξημεο ζηα θξάηε-κέιε, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο 44 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο , φ.π. 45 αξξήο, Ν. (2012). «Ζ ζπκβνιή ησλ πκβνπιίσλ Έληαμεο Μεηαλαζηψλ ζηελ πξννπηηθή έληαμεο κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Αθνπμελίδεο, Ν. αξξήο, & Ο. Σζαθεξίδε (επηκ.), Έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ: Αληηιήςεηο, Πξαθηηθέο θαη Πνιηηηθέο. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, (39). 25

27 αθελφο λα εληάμνπλ νκαιά ηνπο κεηαλάζηεο ζην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη ησλ ρσξψλ ηνπο, αθεηέξνπ λα δηαζθαιίζνπλ ηνπο φξνπο δηακνλήο ηνπο αλεμάξηεηα απφ ην νηθνλνκηθφ, πνιηηηζκηθφ, θνηλσληθφ, ζξεζθεπηηθφ θαη γισζζηθφ ππφβαζξφ ηνπο (Άξζξν 2). Σν Σακείν επηθνπξεί ηα θξάηε-κέιε ζηελ πινπνίεζε κέηξσλ πνπ ζρεηίδνληαη ηφζν κε λεναθηρζέληεο κεηαλάζηεο φζν θαη κε ηηο επξχηεξεο πνιηηηθέο ηνπο, πνπ απνηεινχλ κέξνο ηνπ πνιπεηνχο πξνγξακκαηηζκνχ ζην πιαίζην ησλ θνηλνηηθψλ ζηξαηεγηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ (δηεζληθά ή ελσζηαθά κέηξα). ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηνπ Σακείνπ, φπσο απηνί αλαιχνληαη ζην Άξζξν 3 ηεο ζρεηηθήο Απφθαζεο, ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε ελίζρπζε ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ, δεδνκέλεο ηεο θχζεο ηεο εληαμηαθήο δηαδηθαζίαο ησλ κεηαλαζηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε έληαμε ζπληζηά «κηα δπλακηθή ακθίδξνκε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο» φρη κφλν ησλ ίδησλ ησλ κεηαλαζηψλ, αιιά θαη ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ ζηηο ρψξεο ππνδνρήο. Σν Σακείν αλαιακβάλεη ηε ρξεκαηνδφηεζε πξνγξακκάησλ ζε επηιεγκέλνπο ηνκείο, φπσο απηνί ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο θνηλσλίαο κέζσ ζεκηλαξίσλ, ηεο βειηίσζεο ηνπ καζεζηαθνχ επηπέδνπ ησλ κεηαλαζηψλ, αιιά θαη ηεο ρξήζεο θαιψλ πξαθηηθψλ ζε επίπεδν θξαηψλκειψλ Ζ Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή κεηά ην πξόγξακκα ηεο Υάγεο Έλαλ ρξφλν πξηλ νινθιεξσζεί ην ρξνλνδηάγξακκα πνπ ηέζεθε απφ ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο, ελ έηεη 2009, ηέζεθε ζε εθαξκνγή ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο (ΛΔΔ). 47 Ζ πλζήθε γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο ΔΔ δελ κπνξνχζε παξά λα πεξηιακβάλεη δηαηάμεηο γηα ηε ξχζκηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο, αληαπνθξηλφκελε ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ηεο επνρήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα Άξζξα 78 θαη 79 ηεο ΛΔΔ ζίγνπλ ην δήηεκα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, νξίδνληαο ζε ελσζηαθφ επίπεδν πξσηνγελνχο δηθαίνπ ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο. ην Άξζξν 78 ΛΔΔ, γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ηεο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο θαη ηεο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο φζσλ ρξήδνπλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο, θαζ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο κε επαλαπξνψζεζεο. χκθσλα κε ην Άξζξν 79 ΛΔΔ, ε 46 Απφθαζε αξηζκ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο Γηα κηα αλαιπηηθή εηθφλα γηα ηε ΛΔΔ βι. Υξηζηηαλφο, Β. (επηκ.) (2012). πλζήθε ΔΔ θαη ΛΔΔ. Καη άξζξν εξκελεία. Αζήλα: Ννκηθή Βηβιηνζήθε. 26

28 Άζπιν. 50 Πην ζπγθεθξηκέλα, δίλεηαη έκθαζε ζηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηηο Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Έλσζε θαιείηαη λα αλαπηχμεη κηα νινθιεξσκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε νπνία, ζε φια ηα ζηάδηα πινπνίεζήο ηεο, ζα πξνάγεη θαη ζα δηαζθαιίδεη ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, ηε δίθαηε κεηαρείξηζε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηα εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηεο εδάθε, ηελ εληζρπκέλε πξφιεςε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο θαζψο θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ. 48 Πξνο εθαξκνγή φζσλ ππεγξάθεζαλ θαη επηθπξψζεθαλ απφ ηα θξάηε-κέιε κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, νη Δπξσπαίνη ην 2009 πξνρψξεζαλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ «νδηθφ ράξηε» ηεο Έλσζεο ζηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ ηεο αλαθνξηθά κε ηε δεκηνπξγία ελφο ρψξνπ δηθαηνζχλεο, ειεπζεξίαο θαη αζθάιεηαο. Σν πξφγξακκα απηφ ηέζεθε ζε εθαξκνγή ηελ πεξίνδν θαη θαζνξίδεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Έλσζεο, κε ζθνπφ λα θαηαζηεί ε Δπξψπε φρη κφλν αζθαιήο, αιιά παξάιιεια ηθαλή λα εμππεξεηήζεη θαη λα πξνζηαηεχζεη ην ζπκθέξνλ ησλ πνιηηψλ ηεο. 49 Σν πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο βαζίζηεθε ζηα πξνεγεζέληα πξνγξάκκαηα ηνπ Σάκπεξε θαη ηεο Υάγεο, ηα νπνία θαη αληηθαζηζηά ζηνλ παξφληα ρξφλν. Γεδνκέλσλ ησλ επηηεπγκάησλ ησλ πξνεγνχκελσλ ρξφλσλ, εζηηάδεηαη ζηελ αλάγθε ζχλδεζεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο κε εθείλε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ, δεκηνπξγψληαο κηα άξξεθηα ζπλδεδεκέλε ζρέζε. Δπηπξφζζεηα, αλαβαζκίδεη ηηο αξρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε θαηξηθή Πξνζέγγηζε ηεο Μεηαλάζηεπζεο, θαζψο θαη ζην Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην ειεπζεξίεο, ελψ, παξάιιεια, βαζηθή επηδίσμε ζπληζηά ε αλαβάζκηζε ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο απφ αθεξεκέλε ηδέα ζε απηή πξαγκαηηθφηεηα. Μέζσ ηεο ελσζηαθήο ηαπηφηεηαο, νη πνιίηεο θαη ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη ειεχζεξα εληφο ηεο ΔΔ, δηθαίσκα πνπ δίλεη λέα δπλακηθή ζε παιαηφηεξνπο Καλνληζκνχο θαη Οδεγίεο ηεο ΔΔ γηα ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη ζπλδένληαη κε πξψηνπ βαζκνχ ζπγγέλεηαο κε πνιίηεο ηεο Έλσζεο. ηελ «Δπξψπε ησλ 48 «πλζήθε ηεο Ληζζαβψλαο γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο πλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 306/01 ηεο Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο, φ.π. 50 εκείσκα ηεο Πξνεδξίαο πξνο ην πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ( ). «Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν». 27

29 δηθαησκάησλ» επηδηψθεηαη ηνπιάρηζηνλ ζε ζεζκηθφ επίπεδν λα πξνζηαηεχνληαη νη επαίζζεηεο θνηλσληθά νκάδεο απφ θαηλφκελα ξαηζηζκνχ θαη μελνθνβίαο. Ζ αιιειεγγχε θαη ε ππεπζπλφηεηα εληάζζνληαη ζην ίδην πιαίζην πξνηεξαηνηήησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο θαη απνηεινχλ δχν αξρέο ηηο νπνίεο ε Έλσζε νθείιεη λα ελζηεξληζηεί, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο αλάγθεο ηφζν ησλ πνιηηψλ ηεο φζν θαη ησλ κεηαλαζηψλ πνπ θηινμελεί ζην έδαθφο ηεο. Σν Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν δεζκεχεη ηελ Έλσζε λα αλαπηχμεη νινθιεξσκέλε θαη επέιηθηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε νπνία ζα πεξηιακβάλεη φρη κφλν κηα ελεξγεηηθή θαη δηαθξαηηθή ζπλεξγαζία κε «ηξίηεο» ρψξεο (ρψξεο δηέιεπζεο θαη θαηαγσγήο), κε απψηεξν ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, αιιά θαη κηα βηψζηκε θαη νινθιεξσκέλε πνιηηηθή επηζηξνθήο. Ζ αξρή ηεο αιιειεγγχεο ζπλππνινγίδεη ηηο καθξνρξφληεο ζπλέπεηεο ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ζηελ θνηλσληθή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, θαη αλαδεηεί πξαθηηθέο ιχζεηο πνπ ζα απμήζνπλ ηε ζπλνρή αλάκεζα ζηελ πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο θαη ηηο άιιεο πνιηηηθέο. Ζ «Δπξψπε ηεο αιιειεγγχεο» ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο ζα ραξαθηεξίδεη θαη ηε δηακφξθσζε κηαο ζηξαηεγηθήο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο. Ζ ηειεπηαία, άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ εμσηεξηθή αζθάιεηα, ζα πξνάγεη, κε κηα «πξνδξαζηηθή, νξηδφληηα θαη εγθάξζηα πξνζέγγηζε», ηελ αζηπλνκηθή θαη δηθαζηηθή ζπλεξγαζία θαζψο θαη ηελ θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ ζπλφξσλ. Σν πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο πξνβιέπεη ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηεο Frontex, ηελ εηζαγσγή ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II), θαζψο θαη ην ζχζηεκα Πιεξνθνξηψλ γηα ηηο Θεσξήζεηο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, ζα είλαη εθηθηή ε δηαρείξηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ηεο Έλσζεο, κε κηα ηαπηφρξνλε αληηκεηψπηζε ηνπ απνξξένληνο δηαζπλνξηαθνχ εγθιήκαηνο (εκπνξία αλζξψπσλ, «παξάλνκε» κεηαθνξά κεηαλαζηψλ) ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ. Σέινο, ππάξρεη κέξηκλα λα εμαζθαιίδεηαη ε πξφζβαζε ζε φζνπο ρξήδνπλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο, φπσο νη επάισηεο νκάδεο πνιηηψλ θαη νη αζπλφδεπηνη αλήιηθνη. 51 ηνλ απφερν ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο, ε Δπηηξνπή ζηηο 20 Ηνπιίνπ 2011 εγθξίλεη ηελ «Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ». πσο θαηαδεηθλχεη θαη ν ηίηινο ηεο, ε Αηδέληα απηή ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο Δπηηξνπήο ζηνρεχεη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο πιήξνπο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ απφ 51 «Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο...», φ.π. 28

30 «ηξίηεο» ρψξεο ζηνλ θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηζηφ ηεο Έλσζεο. Μέζσ απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, ε Έλσζε ζα είλαη απνδέθηεο φισλ ησλ νθειψλ (νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζηηθψλ, θνηλσληθψλ) πνπ πεγάδνπλ απφ ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε. 52 Αλαθεξφκελε ζηελ νπζηαζηηθή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, ε Δπηηξνπή ζέηεη σο βαζηθφ άμνλα δξάζεο ηε δηαζθάιηζε ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ «Δπξψπε ησλ δηθαησκάησλ θαη ηεο αιιειεγγχεο», απνξξένπζα απφ ην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο, νθείιεη λα παξέρεη ζηνπο κεηαλάζηεο ηα ίδηα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο κε εθείλα πνπ απνιακβάλνπλ νη επξσπαίνη πνιίηεο. 53 Οη λένη κεραληζκνί θαη ηα εξγαιεία πνπ ζπκθσλήζεθαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη εθεμήο πξνο επίηεπμε ηνπ αλσηέξσ ζηφρνπ εζηηάδνληαη θπξίσο ζηνλ θαιχηεξν ζπληνληζκφ θαη ζηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Χζηφζν, ν ξφινο ηεο ΔΔ παξακέλεη ζπκπιεξσκαηηθφο, θαζφηη αξκφδηα γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ είλαη ηα επηκέξνπο θξάηε-κέιε. Ζ Δπηηξνπή δχλαηαη λα ζηεξίμεη ηα κέηξα ελζσκάησζεο πνπ πηνζεηνχλ ηα θξάηε-κέιε, είηε κε ηε κνξθή ρξεκαηνδφηεζεο είηε κέζσ ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ πνιηηηθψλ θαη ηεο δηεπθφιπλζεο γηα αληαιιαγή βέιηηζησλ πξαθηηθψλ. Σα κέηξα ηα νπνία πξνηείλεη εζηηάδνληαη ζηελ πλεπκαηηθή θαηάξηηζε ησλ κεηαλαζηψλ, παξέρνληάο ηνπο επθνιφηεξε πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε, εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαη επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε. Οη κεηαλάζηεο κπνξεί λα είλαη θνξείο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο θαη λα ζπκβάινπλ ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο, αλ απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηε λφκηκε απαζρφιεζε. Πξφθεηηαη γηα παξάγνληα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ γηα κηα Δπξψπε ε νπνία, φπσο δείρλνπλ ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, ηα επφκελα ρξφληα ζα αληηκεησπίδεη νμχηεξν πξφβιεκα κε ηε γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη κέρξη ην 2060 ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο Δπξψπεο πξνβιέπεηαη λα έρεη κεησζεί πεξίπνπ θαηά 50 εθαηνκκχξηα. Σν ην ηκήκα ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ, ήηνη εηψλ, αληηζηνηρνχζε ζε 3,5 αλά άηνκν κεγαιχηεξν ησλ 65 εηψλ. Ζ αλαινγία απηή ην 2060 πξνβιέπεηαη λα έρεη κεησζεί ζην 1,7. Γεδνκέλεο ηεο δεκνγξαθηθήο πξφθιεζεο ζηε γεξαηά ήπεηξν, ε εθκεηάιιεπζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο πνπ απνξξέεη απφ ηε κεηαλάζηεπζε θαζίζηαηαη αλαγθαία γηα ηελ εμέιημε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηνπ 75% γηα ηελ απαζρφιεζε έσο ην χκθσλα κε ηηο 52 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην..., φ.π. 53 Δπξσπατθή Δπηηξνπή Γειηίν Σχπνπ ( ). «Ζ Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε νη επηηπρψο εληαγκέλνη κεηαλάζηεο εκπινπηίδνπλ ηελ ΔΔ απφ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή άπνςε». 29

31 εθηηκήζεηο ηεο Δπηηξνπήο, φπσο απηέο ππνγξακκίδνληαη ζηελ αηδέληα 2010, ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ην 2020 ζα πθίζηαηαη έιιεηκκα ηεο ηάμεσο ηνπ ελφο εθαηνκκπξίνπ επαγγεικαηηψλ, έιιεηκκα ην νπνίν δηπιαζηάδεηαη, αλ ζπκπεξηιάβεη θαλείο θαη ηα βνεζεηηθά επαγγέικαηα ζηνλ ηνκέα ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο Ζ πνιηηηθή ηνπ Αζύινπ Ζ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ αλαθέξεηαη ζηελ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ νη νπνίνη αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο ιφγσ ηνπηθψλ πνιέκσλ, νηθνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ ή ιηκνχ, θαη λα θαηαθχγνπλ ζε άιια θξάηε, ζηα νπνία αλαδεηνχλ θαιχηεξεο θαη αζθαιέζηεξεο ζπλζήθεο δσήο. χκθσλα κε ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηεο «Γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ» θαη ην Πξσηφθνιιν ηεο Νέαο Τφξθεο ηεο «Γηα ηε Ννκηθή Καηάζηαζε ησλ Πξνζθχγσλ», νη κεηαλάζηεο απηήο ηεο κνξθήο απνθαινχληαη πξφζθπγεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, «πξφζθπγαο ζεσξείηαη ην άηνκν πνπ ιφγσ δηθαηνινγεκέλνπ θφβνπ δηψμεσο γηα ιφγνπο θπιήο, ζξεζθείαο, εζληθφηεηαο, ζπκκεηνρήο ζε νξηζκέλε θνηλσληθή νκάδα, ή ιφγσ ησλ πνιηηηθψλ ηνπ πεπνηζήζεσλ, βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο ηεο νπνίαο έρεη ηελ ηζαγέλεηα θαη δελ κπνξεί ή εμαηηίαο απηνχ ηνπ θφβνπ δελ επηζπκεί λα απνιακβάλεη ηελ πξνζηαζία ηεο ρψξαο απηήο». Ο πξφζθπγαο ν νπνίνο ππνβάιιεη αίηεκα γηα λα αλαγλσξηζηεί ε πξνζθπγηθή ηνπ ηδηφηεηα, κέρξη ηελ νξηζηηθή απφθαζε ηεο αλαγλψξηζεο απηήο, ραξαθηεξίδεηαη απφ ην δηεζλέο δίθαην σο «αηηψλ άζπιν». Αλάινγα κε ηνλ αξκφδην θνξέα αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηνπ ηδηφηεηαο, έλαο πξφζθπγαο δχλαηαη λα νλνκαζηεί «πξφζθπγαο ηεο χκβαζεο», φηαλ ην θξάηνο ππνδνρήο αλαγλσξίδεη ηελ πξνζθπγηθή ηνπ ηδηφηεηα κε βάζε ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο. ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ην θξάηνο ππνδνρήο δελ ζπγθαηαιέγεηαη ζηα κέιε ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο, ή ε απφθαζή ηνπ δελ βξίζθεη ζχκθσλε ηελ Όπαηε Αξκνζηεία (ΤΑ), ζηε βάζε ησλ αξρψλ θαη ησλ απνθάζεσλ ηνπ ΟΖΔ, ε αλαγλψξηζε ηεο πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο γίλεηαη απφ ηελ ΤΑ θαη νη πξφζθπγεο απνθαινχληαη «πξφζθπγεο εληνιήο». 55 Δθηφο απφ απηέο ηηο δχν θαηεγνξίεο πξνζθχγσλ, θάπνηα θξάηε 54.π. 55 Κφληεο, Α. (2005). «Ζ πνιηηηθή αζχινπ ζηελ επξσπατθή έλσζε θαη ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Κφληεο, Ζ. Πεηξάθνπ, Ν. Σάηζεο & Ν. Υιέπαο (επηκ.). Δπξσπατθή θαη ειιεληθή πνιηηηθή αζύινπ. Κέληξα ππνδνρήο πξνζθύγσλ θαη αηηνύληεο άζπιν κε απνξξηθζείζα αίηεζε ζηελ Διιάδα (εηξά Δηδηθψλ Μειεηψλ ηεο Μεηαλάζηεπζεο θαη ηεο Γηαζπνξάο, 2). Αζήλα: Παπαδήζε, (17). 30

32 ζεζκνζέηεζαλ θαη έλα ελαιιαθηηθφ πξνζθπγηθφ θαζεζηψο ζην πιαίζην ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηηαγψλ. χκθσλα κε απηφ, ηα θξάηε δχλαληαη λα παξέρνπλ πξνζηαζία πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα ζε πξφζθπγεο ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ε αηηία θαζπζηέξεζεο ηεο αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηνπο ηδηφηεηαο ππάγεηαη ζηελ ππαηηηφηεηα ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σν δήηεκα ηεο πξνζθπγηθήο αζπιίαο άξρηζε λα απαζρνιεί ηελ ΔΔ ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990, πεξίνδν θαηά ηελ νπνία,νη αηηνχληεο άζπιν ζηελ Δπξψπε αλήιζαλ ζεεμαηξεηηθά πςειά πνζνζηά. Γηα ηελ ΔΔ ε δηακφξθσζε κηαο επξσπατθήο πνιηηηθήο αζχινπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε ράξαμε θαη εθαξκνγή ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Οη πνιηηηθέο απηέο επί ηεο νπζίαο απνηεινχλ ηηο δχν φςεηο ηνπ ίδηνπ λνκίζκαηνο θαη ππάγνληαη απφ θνηλνχ ζηνλ ππιψλα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, αληαλαθιψληαο ηελ πξνζπάζεηα ηεο ΔΔ λα αληηκεησπίζεη ηε δηαζπλνξηαθή εγθιεκαηηθφηεηα, ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθίλεζεο κεηαλαζηψλ θαη ηνπ αλζξψπηλνπ ιαζξεκπνξίνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ. 56 ε κηα απφ ηηο νπζηαζηηθφηεξεο πξνζπάζεηεο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ λα δηακνξθψζεη θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ην 1999 ζην Σάκπεξε νη Δπξσπαίνη δεζκεχηεθαλ θαη γηα ηελ εγθαζίδξπζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ. Ζ βάζε ηνπ επξσπατθνχ απηνχ εγρεηξήκαηνο βξηζθφηαλ ζηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο, ην 1951, θαη ηνπ κεηέπεηηα πξσηνθφιινπ ηεο Νέαο Τφξθεο, ην ην πξψην ηεο βήκα, ε ΔΔ ζηφρν είρε λα εμαζθαιίζεη φηη θαλείο δελ ζα απνπέκπεηαη ή δελ ζα θηλδπλεχεη λα εθδησρζεί εθ λένπ, επαλαθέξνληαο, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ζην πξνζθήλην ηελ αξρή ηεο κε επαλαπξνψζεζεο ησλ πξνζθχγσλ. Με απψηεξν ζθνπφ ησλ ελσζηαθψλ πξσηνβνπιηψλ κηα βξαρππξφζεζκε ζπλνιηθή πξνζέγγηζε, ε αλαγλψξηζε θαη ην πεξηερφκελν ηνπ πξνζθπγηθνχ θαζεζηψηνο εμεηάζηεθαλ εθ λένπ. Ζ πξναλαθεξζείζα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε πεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκφ θνηλψλ θξηηεξίσλ θαη δηαδηθαζηψλ εληφο ηεο ΔΔ, ψζηε λα νξηζζεί, ρσξίο παξεθθιίζεηο, ην θξάηνο-κέινο πνπ είλαη αξκφδην λα ειέγμεη ηελ αίηεζε παξνρήο αζχινπ απφ πνιίηε «ηξίηεο» ρψξαο ζε έλα θξάηνο-κέινο. 57 Μέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ζπζηήκαηνο ζχγθξηζεο ςεθηαθψλ 56 Laczko, F. (Apr., 2002). New Directions for Migration Policy in Europe, Philosophical Transactions: Biological Sciences, 357/1420 (Reviews and a Special Collection of Papers on Human Migration), Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο 31

33 δαθηπιηθψλ απνηππσκάησλ (EURODAC) φισλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν ειηθίαο 14 έσο 39 εηψλ, επηρεηξείηαη λα απνθιεηζζεί ε δπλαηφηεηα πνιιαπιήο ππνβνιήο αίηεζεο απφ έλαλ αηηνχληα εληφο ηεο ΔΔ. 58 Αλ ν αηηψλ δελ έρεη ιάβεη ηζαγέλεηα ρψξαο ηεο ΔΔ, ηα θαηαρσξηζζέληα ζηνηρεία ηνπ δηαηεξνχληαη ζην αξρείν γηα δέθα ρξφληα, ελψ ζε αληίζεηε πεξίπησζε δηαγξάθνληαη κε ηελ απφθηεζε ηεο ηζαγέλεηαο. Σν ζχζηεκα EURODAC ιεηηνπξγεί σο βάζε δεδνκέλσλ κέζα απφ ηελ νπνία ηα θξάηε-κέιε κπνξνχλ λα αλαθηνχλ πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ αηηνχλησλ άζπιν, θαζψο θαη φζσλ έρνπλ ζπιιεθζεί γηα παξάλνκε δηέιεπζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο. Οη πιεξνθνξίεο θαη ε ηαπηνπνίεζε ησλ πξνζψπσλ πξαγκαηνπνηνχληαη, φπσο πξναλαθέξζεθε, κέζσ ηεο ζχγθξηζεο δαθηπιηθψλ απνηππσκάησλ, ελψ πεξηιακβάλνληαη θαη άιια ζηνηρεία, φπσο ι.ρ. ε ρψξα θαηαγσγήο, ην θχιν ηνπ αηφκνπ, ν ηφπνο θαη ε εκεξνκελία ππνβνιήο ηεο αίηεζεο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή δηαρεηξίδεηαη ηελ θεληξηθή κνλάδα ηνπ ζπζηήκαηνο EURODAC θαη παξάιιεια κεξηκλά γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ θαλνληζκνχ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Δμαζθαιίδεη ηε λφκηκε θαηαγξαθή ησλ δεδνκέλσλ θαη δχλαηαη λα ιάβεη θάζε αλαγθαίν κέηξν γηα ηε δηαηήξεζε ηεο αζθάιεηαο ηεο θεληξηθήο κνλάδαο. Ζ Δπηηξνπή νθείιεη λα ελεκεξψλεη ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην γηα ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο έρεη πξνβεί, ελψ ε ίδηα ειέγρεηαη απφ ηηο εζληθέο αξρέο ειέγρνπ θαη ηνλ επξσπαίν επφπηε πξνζηαζίαο δεδνκέλσλ. 59 Παξάιιεια κε ην ζχζηεκα EURODAC, ην πκβνχιην αλήγαγε ζε θνκβηθήο ζεκαζίαο πξνυπφζεζε «ηε ρνξήγεζε επαξθψλ θαη ζπγθξίζηκσλ φξσλ δηαβίσζεο»γηα ηα άηνκα πνπ αηηνχληαη άζπιν. 60 Πξφθεηηαη γηα πνιχ ζεκαληηθή πξσηνβνπιία, δεδνκέλνπ ηνπ φγθνπ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ αλαδεηνχλ άζπιν ή δηακέλνπλ«παξάλνκα» ζηα θξάηε-κέιε, θαη ηνπ επαθφινπζνπ απμαλφκελνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο θέληξσλ θξάηεζεο. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ δηνηθεηηθψλ θέληξσλ θξάηεζεο ησλ κεηαλαζηψλ αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 2725/2000 ηνπ πκβνπιίνπ ( εθ. 2000). «ρεηηθά µε ηε ζέζπηζε ηνπ «Eurodac» γηα ηελ αληηπαξαβνιή δαθηπιηθψλ απνηππσµάησλ γηα ηελ απνηειεζµαηηθή εθαξµνγή ηεο ζχµβαζεο ηνπ νπβιίλνπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 316/1 ηεο π. 60 Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηαλ. 2003). «ρεηηθά µε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε-κέιε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 31/18 ηεο

34 ζηελ Δπξψπε ησλ 28 αλέξρεηαη ζε 224. ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα νη θξαηνχκελνη ζηα δηνηθεηηθά απηά θέληξα δελ έρνπλ δηαπξάμεη θαλέλα πνηληθφ αδίθεκα, θαη ε πξνβιεπφκελε νιηγνήκεξε παξακνλή ηνπο εθεί κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ παξαηείλεηαη ζε καθξνρξφληα δηακνλή. Αλάκεζά ηνπο ππάξρνπλ πνιινί αλήιηθνη θαη γπλαηθφπαηδα, παξφιν πνπ πξέπεη λα απνηεινχλ εηδηθή θαηεγνξία, πνπ ππφθεηηαη ζε πεξηνξηζκνχο. Σα «ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο» ησλ κεηαλαζηψλ βξίζθνληαη ππφ θξαηηθφ έιεγρν, ν νπνίνο ππαγνξεχεηαη απφ ην εζληθφ δίθαην, ηα ήζε θαη ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο παξαδφζεηο θάζε θξάηνπο-κέινπο. ε θάπνηα θξάηε-κέιε νη φξνη θαη νη επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο είλαη θαιχηεξεο, ελψ ζε θάπνηα ηείλνπλ λα είλαη ηδηαίηεξα δπζκελείο φρη πξνο ηνπο κεηαλάζηεο, αιιά πξνο ηελ επξχηεξε αλζξψπηλε ππφζηαζε. Ζ εμαζθάιηζε θαηάιιεισλ φξσλ δηαβίσζεο απφ ηα θξάηε-κέιε είλαη ελδεηθηηθή ηεο δηαζθάιηζεο θαη ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν. 61 Γίλεηαη θαλεξφ φηη ε ΔΔ ραξαθηεξίδεηαη απφ αλνκνηνκνξθία ζην εζσηεξηθφ ηεο, κε πςειά πνζνζηά δξάζεο εθηφο ηνπ πιαηζίνπ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Ζ αλνκνηνκνξθία απηή δεκηνπξγεί πξνζθφκκαηα ζηελ εθαξκνγή θνηλήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. Ζ ζεκαζία ηεο νκνηνκνξθίαο έγθεηηαη ζηελ απνθπγή ησλ ζπλερψλ κεηαθηλήζεσλ θαη επαλαιακβαλφκελσλ αηηήζεσλ ησλ αηηνχλησλ ζε θξάηεκέιε πνπ ηείλνπλ λα είλαη πην «γελλαηφδσξα». ε απηφ ην πιαίζην, ζθνπφο ηεο Οδεγίαο 2003/9/ΔΚ είλαη λα εμαζθαιηζηεί νκνηνκνξθία ζηελ Δπξψπε σο πξνο ηελ χπαξμε θαηάιιεισλ θαη ζπγθξίζηκσλ ζπλζεθψλ ππνδνρήο, θαζψο θαη δηαβίσζεο ησλ πνιηηψλ «ηξίησλ» ρσξψλ πνπ αηηνχληαη άζπιν ζε θάπνηα ρψξα-κέινο ηεο Έλσζεο. Ζ Οδεγία 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ φξηδε φηη ηα θξάηε-κέιε κέρξη θαη ην Φεβξνπάξην ηνπ 2005 έπξεπε λα έρνπλ ελαξκνλίζεη ην εζληθφ ηνπο δίθαην, πξνζαξκφδνληαο ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηα εζληθά θέληξα δηνηθεηηθήο θξάηεζεο. Δπί παξαδείγκαηη, νη αηηνχληεο θαηά ηελ άθημή ηνπο έρνπλ δηθαίσκα ζε ζηέγε, ηξνθή, ξνπρηζκφ, θαζψο θαη ζε νηθνλνκηθή ελίζρπζε γηα ηελ θαζεκεξηλή ηνπο επηβίσζε. Σα θξάηε-κέιε νθείινπλ φρη κφλν λα δηαζθαιίδνπλ ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ, αιιά, ηαπηφρξνλα, λα ηνπο ελεκεξψλνπλ γηα ηα δηθαηψκαηα, ηηο ππνρξεψζεηο θαη ηπρφλ παξνρέο ηηο νπνίεο 61 Migreurop (ρ.ρ.). From European Migration and Asylum Policies to Camps for Foreigners ( 33

35 δηθαηνχληαη. Ζ ελεκέξσζε απηή, φπσο ζα γίλεη αλαθνξά θαη παξαθάησ, πξέπεη λα γίλεηαη ζε γιψζζα θαηαλνεηή γηα ηνλ αηηνχληα. 62 Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, φπσο θαη άιινη Οξγαληζκνί, αλαγλσξίδνληαο ηε βαξχηεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο 2003/9/ΔΚ, πξαγκαηνπνηνχλ ηαθηηθέο επηζθέςεηο ζηα θξάηε-κέιε,γηα λα ειέγμνπλ ηελ πνξεία ελζσκάησζεο ηεο Οδεγίαο. Πνιιά ήηαλ ηα θξάηε ηα νπνία έιαβαλ άκεζα κέηξα πξνο ηελ πηνζέηεζε θαη ελζσκάησζε ηεο Οδεγίαο, ζπλεηζθέξνληαο δπλακηθά ζηελ ελίζρπζε φρη κφλν ηνπ εζληθνχ αιιά θαη ηνπ ελσζηαθνχ ζπζηήκαηνο ππνδνρήο. Παξ φι απηά, φπσο θαηακαξηπξνχλ νη εθζέζεηο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, θαζψο θαη νη ζπρλέο θαηαγγειίεο θαηά ησλ θξαηψλ-κειψλ, ε πξφνδνο πνπ έρεη ζεκεησζεί είλαη αμηφινγε, αιιά φρη ηθαλνπνηεηηθή. 63 Σν πξψην ζεκαληηθφ βήκα πξνο ηε δεκηνπξγία θνηλνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ επεηεχρζε ην 2010, θαηφπηλ ηεο απφθαζεο ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο πξφζθπγεο. Ζ ίδξπζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ Σακείνπ είρε σο ζηφρν ηελ ελνπνίεζε, ππφ ηελαηγίδα ελφο θνξέα, ησλ δξάζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ έληαμε, ηελ ππνδνρή, θαζψο θαη ηνλ εζεινχζην επαλαπαηξηζκφ, ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ εθηνπηζζέλησλ, θαζψο θαη κε πεξηπηψζεηο καδηθήο άθημεο. χκθσλα κε ηελ Απφθαζε 2000/596/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ ησλ πξνζθχγσλ είρε ζρεδηαζηεί αξρηθά γηα ηελ πεξίνδν , αιιά αλαλεψζεθε εθ λένπ κέρξη ην Σν πκβνχιην ζηεξίρζεθε ζηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, πξνθεηκέλνπ λα νξηνζεηήζεη ην πξφγξακκα δξάζεο ηα απνηειέζκαηα ηνπ νπνίνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο επηηαγέο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Σάκπεξε, γηα ηε δεκηνπξγία ελφο κεραληζκνχ πξνζαξκνζκέλνπ ζηηο επείγνπζεο θαηαζηάζεηο. ηεξίδεη δξάζεηο πνπ απεπζχλνληαη «ζε φζνπο δηαζέηνπλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα ή νπνηνδήπνηε άιιν θαζεζηψο δηεζλνχο πξνζηαζίαο, ζε εθηνπηζκέλνπο νη νπνίνη ππάγνληαη ζε έλα πξνζσξηλφ θαζεζηψο πξνζηαζίαο θαζψο θαη ζε φζνπο δήηεζαλ απηφ ην θαζεζηψο ή απηήο ηεο κνξθήο ηελ πξνζηαζία». 64 Με ην Δπξσπατθφ Σακείν γηα ηνπο πξφζθπγεο, ζπληειείηαη κηα πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επέιζεη ηζνξξνπία ζηηο 62 Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, φ.π. 63 Έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηελ ΔΔ ηεο νδεγίαο 2003/9/ΔΚ γηα ηηο ζπλζήθεο ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ: επηζθέςεηο ηεο επηηξνπήο LIBE απφ ην 2005 έσο ην 2008 (2008/2235(INI)) (27 Ηαλ. 2009). 64 Απφθαζε αξηζκ. 2000/596/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (επη. 2000). «Γηα ηελ δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 252/12 ηεο

36 νηθνλνκηθέο επηβαξχλζεηο πνπ επσκίδνληαη ηα θξάηε-κέιε, κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο ρξεκαηνδνηηθήο αλαδηαλνκήο. Οη νηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο πνπ παξαηεξνχληαη ζπλεπάγνληαη αληζφηεηεο θαη ζηνπο κεραληζκνχο ππνδνρήο ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζψο νη πξφζθπγεο θαη νη εθηνπηζκέλνη δείρλνπλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο ρψξεο-κέιε, πνπ θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ επλντθφηεξεο δηαδηθαζίεο ρνξήγεζεο αζχινπ. Πέξα απφ ηηο δξάζεηο εληφο ηνπ πξνγξακκαηηζκέλνπ πιαηζίνπ, κέξνο ησλ πφξσλ ηνπ Σακείνπ δηαηίζεηαη θαη γηα ηε ιήςε κέηξσλ έθηαθηεο αλάγθεο, φπσο ζε πεξηπηψζεηο καδηθήο άθημεο πξνζθχγσλ ή εθηνπηζκέλσλ. Απφ θνηλνχ κε ηελ ίδξπζε ηνπ Σακείνπ γηα ηνπο πξφζθπγεο, γηα ηελ αλάπηπμε ελφο θνηλνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ αιιά θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ, θαζίζηαηαη θνκβηθήο ζεκαζίαο ε ζπλερήο θαη απξφζθνπηε αληαιιαγή ησλ πιεξνθνξηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, θαη κε ζθνπφ λα αληηκεησπηζηνχλ νη ππάξρνπζεο δπζθνιίεο ζηε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνρψξεζε ζηε ζχζηαζε Οκάδαο Τςεινχ Δπηπέδνπ γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν. Ζ νκάδα απηή, ηνπιάρηζηνλ ζηελ αξρή, ήηαλ πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα, απνηειψληαο απιψο έλα πηινηηθφ ζρέδην ζηνλ απφερν ησλ ζπδεηήζεσλ ηεο πλφδνπ ηνπ πκβνπιίνπ ζην Λάαθελ. Απφ ην 2004 κέρξη θαη ην ηέινο ηνπ 2006 μεθίλεζε ηελ πξνπαξαζθεπαζηηθή ηεο δξάζε, κε πξννπηηθέο κεηαηξνπήο ηεο ζε κεραληζκφ κφληκεο δξάζεο κειινληηθά. Απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ, θαζψο θαη ησλ αξρψλ ησλ θξαηψλ γηα πιεξνθφξεζε, κε ηελ παξνρή ζπλερνχο αληηθεηκεληθήο, αμηφπηζηεο θαη ζπγθξίζηκεο πιεξνθνξίαο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. 65 ην ίδην πιαίζην, γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, θαζνξίζηεθαλ απφ ην πκβνχιην θαη νη ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο παξνρήο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο ζε πεξηπηψζεηο καδηθψλ εηζξνψλ εθηνπηζζέλησλ. ηελ Οδεγία 2004/83/ΔΚ γίλεηαη δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο εθηνπηζζέληεο, κε ηελ αλαθνξά φηη σο εθηνπηζζέληεο λννχληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη ππνρξεψζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο θαη νη εθεί ζπλζήθεο θαζηζηνχλ αδχλαηε ηελ επηζηξνθή ηνπο. Σν πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο πεξηιακβάλεη φρη κφλν ηα εζληθά ζχλνξα, αιιά θαη ηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ 65 Απφθαζε αξηζκ. 381/2008/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2008) «Γηα ηελ δεκηνπξγία επξσπατθνχ δηθηχνπ κεηαλάζηεπζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 131/7 ηεο

37 θαη αθήλεη ειεχζεξα ηα θξάηε-κέιε λα πηνζεηήζνπλ θαη επλντθφηεξεο δηαηάμεηο. 66 Ζ Οδεγία πξνβιέπεη φηη θάζε ππήθννο ηξίηεο ρψξαο, ν νπνίνο βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπ θαη αξλείηαη λα επηζηξέςεη ζε απηήλ, επεηδή θνβάηαη φηη ζα ππνζηεί δίσμε ιφγσ ηεο θπιήο, ηεο ζξεζθείαο, ηεο εζληθφηεηαο, ησλ πνιηηηθψλ ηνπ θξνλεκάησλ ή ιφγσ ηνπ φηη αλήθεη ζε θάπνηα θνηλσληθή νκάδα, κπνξεί λα ππνβάιεη αίηεζε γηα θαζεζηψο πξφζθπγα. Δπίζεο, πξνβιέπεη φηη νη απάηξηδεο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζην ίδην θαζεζηψο, ελψ νη αηηνχληεο πνπ δελ πιεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο, γηα λα ηνπο αλαγλσξηζζεί ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, κπνξνχλ λα δεηήζνπλ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Σα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ αηηνχλησλ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο Oδεγίαο, επσθεινχληαη θαη εθείλα ηεο ίδηαο πξνζηαζίαο, ελψ ηαπηφρξνλα ππάξρεη πξφβιεςε, ζην πιαίζην ηεο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο, γηα κεξηθή θνηλσληθή έληαμε. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζπληζηνχλ ηα αλήιηθα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ, ηα νπνία έρνπλ δηθαίσκα, ζχκθσλα κε ην Άξζξν 14 ηεο Οδεγίαο, λα έρνπλ πξφζβαζε ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηνπ θξάηνπο-κέινπο φπνπ δηακέλνπλ, αιιά θαη νη ελήιηθεο νη νπνίνη έρνπλ δηθαίσκα ζηελ εξγαζία. Ζ επαλέλσζε ησλ νηθνγελεηψλ πξνβιεπφηαλ ήδε απφ ηελ ΔΔ ησλ 10, σζηφζν κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ ε Έλσζε ησλ 28 θξαηψλ-κειψλ παξέκεηλε ζηαζεξή, ζεκεηψλνληαο κεδακηλή πξφνδν ζηνλ θάζε ηνκέα ζπζρεηηδφκελν κε ηελ επαλέλσζε. 67 Χζηφζν, πξηλ ιάβνπλ απφθαζε γηα ηελ έγθξηζε ή απφξξηςε ηεο αίηεζεο αζχινπ, ηα θξάηε-κέιε νθείινπλ λα ζπιιέμνπλ φιεο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηνλ ίδην ηνλ αηηνχληα αιιά θαη κε ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπ (θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο θαη λνκηθέο ξπζκίζεηο). Ζ ζεκαζία ηνπ ζπζηήκαηνο EURODAC δηαθαίλεηαη θαζνξηζηηθή ζηελ πξνζπάζεηα απηή ησλ θξαηψλ-κειψλ λα ζπγθεληξψζνπλ φια ηα πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία. Αλάκεζα ζηα ζηνηρεία πνπ ειέγρνληαη είλαη ε πξνέιεπζε θαη ην είδνο ηεο απεηιήο. Χο απεηιή αλαγλσξίδεηαη απφ ην πκβνχιην «ν θίλδπλνο πνπ πξνέξρεηαη απφ ην ίδην ην θξάηνο θαηαγσγήο, θφκκαηα ή νξγαλψζεηο πνπ ειέγρνπλ ην θξάηνο ή αθφκα θαη απφ κε θξαηηθνχο δξψληεο πνπ θαζηζηνχλ αδχλαηε ηελ πξνζηαζία ηνπ αηηνχληνο». Ζ Οδεγία παξέρεη δηεπθξηλίζεηο θαη γηα ηε θχζε ηεο απεηιήο, ππνγξακκίδνληαο φηη σο απεηιή αλαγλσξίδεηαη «ε εχινγε 66 Οδεγία 2004/83/Δ.Κ. ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Σν δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα δηακέλνπλ ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ». 67.π. 36

38 πηζαλφηεηα ν αηηψλ λα έρεη δησρζεί, λα έρεη ππνζηεί ζην παξειζφλ δηψμεηο, απεηιέο ή αθφκα θαη ζνβαξέο βιάβεο». ην ίδην πιαίζην,απεηιή ζεσξείηαη θαη «ην βάζηκν ελδερφκελν λα ππνζηεί ν αηηψλ βαζαληζηήξηα ή απάλζξσπε κεηαρείξηζε, λα αληηκεησπίζεη ζαλαηηθή πνηλή ή εθηέιεζε θαζψο θαη θάζε είδνπο απεηιή θαηά ηεο δσήο ηνπ σο απφξξνηα ησλ θνηλσληθνπνιηηηθψλ αλαηαξαρψλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπ». Διέγρνληαο ηα ζηνηρεία πνπ έρεη ζπιιέμεη, ην θξάηνο-κέινο δχλαηαη λα αξλεζεί ηε ρνξήγεζε αζχινπ ζηνλ αηηνχληα, αλ δελ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα δηεζλή πξνζηαζία, παξέρνληάο ηνπ φκσο ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθχγεη θαηά ηεο εηιεκκέλεο απηήο απφθαζεο. Παξφια απηά, ε δπλαηφηεηα γηα πξνζθπγή θαηά ηεο απφθαζεο αλαηξείηαη απφ ην δηθαίσκα πνπ έρνπλ ηα θξάηε-κέιε λα απειάζνπλ ηνλ αηηνχληα ηνπ νπνίνπ ην αίηεκα έρεη απνξξηθζεί, πξηλ εθδνζεί ε απφθαζε θαηά ηεο πξνζθπγήο πνπ άζθεζε ν ηειεπηαίνο. Σν πκβνχιην έζεζε σο αλψηαηε πξνζεζκία απηή ησλ 15 εκεξψλ απφ ηε ζηηγκή ηεο ππνβνιήο ηεο αίηεζεο ρνξήγεζεο αζχινπ, εληφο ηεο νπνίαο ην θξάηνο-κέινο νθείιεη λα ελεκεξψζεη ηνλ αηηνχληα γηα ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ, θαζψο θαη γηα ηηο νξγαλψζεηο ζηηο νπνίεο δχλαηαη λα πξνζθχγεη γηα λνκηθή θαηνρχξσζε. Δληφο ηξηψλ εκεξψλ ν αηηψλ πξέπεη λα ιάβεη επίζεκν έγγξαθν απφ ην θξάηνο-κέινο, ην νπνίν ζα πηζηνπνηεί φηη πξφθεηηαη γηα αηηνχληα άζπιν θαη ηνπ επηηξέπεηαη ε παξακνλή ζην έδαθνο ηνπ ελ ιφγσ θξάηνπο-κέινπο γηα φζν ρξνληθφ δηάζηεκα δηαξθεί ε εμέηαζε ηεο αίηεζήο ηνπ. ην ζεκείν απηφ, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε θαζηέξσζε ρξνλνδηαγξακκάησλ θαζίζηαηαη θνκβηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, δεδνκέλσλ ησλ δηαθνξεηηθψλ δνκψλ γξαθεηνθξαηίαο πνπ παξαηεξνχληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο. 68 ην ίδην πιαίζην αλάιπζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ επηηπρή έθβαζε κηαο αίηεζεο γηα άζπιν, πξέπεη λα αλαιπζεί θαη ππφ πνηεο ζπλζήθεο ην θξάηνο-κέινο κπνξεί λα απνξξίςεη ην αίηεκα γηα ρνξήγεζε αζχινπ. Σν θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα δχλαηαη λα απνξξηθζεί γηα άηνκα ηα νπνία έρνπλ δηαπξάμεη «έγθιεκα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο ή θαηά ηεο εηξήλεο, ζνβαξφ έγθιεκα θνηλνχ δηθαίνπ θαζψο επίζεο θαη πξάμεηο πνπ αληηζηξαηεχνληαη ηηο αξρέο ηνπ ΟΖΔ». Ζ θαηαπάηεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη αξρψλ ηνπ ΟΖΔ δελ ζπληζηά ηε κφλε αλαθνξά ηνπ Οξγαληζκνχ ζηελ Οδεγία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηα Άξζξα 25 θαη 26 θαζηεξψλεηαη ε ζηελή ζπλεξγαζία ηεο Έλσζεο κε ηελ ΤΑ ηνπ ΟΖΔ θαη ησλ νξγάλσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπο, ζπλεξγαζία 68.π. 37

39 πνπ πεγάδεη απφ ηα πνιιά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθηνπηζζέλησλ θαη ησλ πξνζθχγσλ. Ζ απφξξηςε ηεο αίηεζεο δχλαηαη λα ζηεξηρζεί θαη ζε ιφγνπο εζληθήο αζθάιεηαο, πεξίπησζε ε νπνία δελ πξνβιέπεηαη ζηε χκβαζε ηεο Γελεχεο θαη αθήλεη πνιιά πεξηζψξηα δξάζεο ζηα θξάηε-κέιε. Χζηφζν, γηα φζνπο αηηνχληεο ηα θξάηε-κέιε αλαγλσξίζνπλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, νθείινπλ λα ηνπο εγγπεζνχλ κηα ζεηξά απφ δηθαηψκαηα, φπσο απηφ ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο εληφο θαη εθηφο ηεο επηθξάηεηαο ηνπ νηθείνπ θξάηνπο (άξζξν 7), ην δηθαίσκα ηεο ζπλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο (άξζξν 8), ην δηθαίσκα ζηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ απαζρφιεζε (άξζξα 5, 9, 10, 11, 12, 13, 15), ην δηθαίσκα ζηε ζηέγαζε (άξζξν 14), θαζψο θαη απηφ ηεο ελεκέξσζεο ζε κηα γιψζζα ηελ νπνία κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ (άξζξν 5). 69 Δπηπξφζζεηα, έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δηθαηψκαηα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αηηνχλησλ είλαη απηφ ηεο κε επαλαπξνψζεζεο, γηα ηελ θαζηέξσζε ηνπ νπνίνπ πηνζεηήζεθε ν Καλνληζκφο 343/2003 Δ.Κ. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Καλνληζκνχ, ν νπνίνο αληηθαηέζηεζε ηε χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ ηνπ 1990, 70 ην θξάηνο-κέινο ην νπνίν γίλεηαη απνδέθηεο ηεο αίηεζεο ρνξήγεζεο αζχινπ νθείιεη ζε δηάζηεκα ηξηψλ κελψλ λα απεπζχλεη αίηεκα αλάιεςεο ηεο επζχλεο ζε άιιν θξάηνο-κέινο. ε αληίζεηε πεξίπησζε ζεσξείηαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε ηνπ αηηήκαηνο απηνχ. Αληίζηνηρα, αλ ην δεχηεξν θξάηνο-κέινο ζην νπνίν πξνσζείηαη ε επεμεξγαζία ηεο αίηεζεο δελ απαληήζεη ζε δηάζηεκα δχν κελψλ γηα ηελ απνδνρή ή κε ηεο επεμεξγαζίαο ηνπ αηηήκαηνο, ηεθκαίξεηαη φηη ηελ απνδέρεηαη. 71 Γχν ρξφληα αξγφηεξα, ελ έηεη 2005, ε Δπηηξνπή εμέδσζε άιιε κηα Οδεγία, ε νπνία πξαγκαηεπφηαλ ηελ επαλαπξνψζεζε ησλ κεηαλαζηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Οδεγία επηρεηξεί λα ζέζεη έλα πιαίζην δξάζεο αλαθνξηθά κε ηελ εζεινληηθή επηζηξνθή, ηελ θξάηεζε ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, ην δηθαίσκα πξνζθπγήο θαηά ηεο απφθαζεο απέιαζεο, θαζψο θαη ηνλ αλψηαην ρξφλν απαγφξεπζεο επηζηξνθήο ηνπ κεηαλάζηε ζε θξάηνο-κέινο ηεο Έλσζεο. Σν πκβνχιην πξνψζεζε ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ, ε νπνία πξαγκαηεχεηαη ηηο ειάρηζηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάθιεζε ηνπ 69.π. 70 χκβαζε πεξί θαζνξηζκνχ ηνπ θξάηνπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο παξνρήο αζχινπ ε νπνία ππνβάιιεηαη ζε έλα απφ ηα θξάηε κέιε ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 254/1 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο

40 θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα πνπ έρεη ρνξεγεζεί απφ θάπνην θξάηνο-κέινο. 72 Ζ Οδεγία, παξφιν πνπ ςεθίζηεθε ζην πκβνχιην, θαζπζηέξεζε λα ηεζεί ζε εθαξκνγή, δεδνκέλεο ηεο νιηγσξίαο αλαθνξηθά κε ηνλ θαηάινγν ησλ αζθαιψλ ρσξψλ, 73 ν νπνίνο, φπσο έρεη πξναλαθεξζεί, ππφθεηην ζε ζπλερείο ηξνπνπνηήζεηο. Οη αζθαιείο ρψξεο είλαη ηα θξάηε ζηα νπνία ηα Μέιε ηεο Έλσζεο δχλαληαη λα επαλαπξνσζήζνπλ ηνλ αηηνχληα αθφκε θαη αλαθαιψληαο ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξφζθπγα πνπ, ελδερνκέλσο, ηνπ έρνπλ απνδψζεη. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε ηεο Οδεγίαο θαιιηεξγεί πξφζθνξν έδαθνο γηα ζπλερείο επαλαπξνσζήζεηο ησλ αηηνχλησλ, θαηαζηξαηεγψληαο ην δηθαίσκά ηνπο γηα κε επαλαπξνψζεζε. Μάιηζηα, ν έιεγρνο δελ είλαη απφιπηα εθηθηφο, θαζφηη ε άζθεζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ, φπσο έρεη ζεκεησζεί θαη ζε πξνεγνχκελεο αλαθνξέο, γίλεηαη θπξίσο απφ ηα θξάηε-κέιε θαη δελ εκπίπηεη ζην πεδίν ησλ απνθιεηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ. Σελ αληίζεζήηεο, ελ πξνθεηκέλσ, έρεη πξνβάιεη θαη ε ΤΑ ηνπ ΟΖΔ, επηρεηξεκαηνινγψληαο φηη νη θίλδπλνη πνπ εγείξνληαη γηα λα θαηαιήμεη ν αηηψλ απφ ηηο αζθαιείο ρψξεο, πνπ ζέβνληαη θαη ηεξνχλ ηηο δεζκεχζεηο ηνπο σο πξνο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ζε ρψξεο πνπ δελ έρνπλ ππνγξάςεη ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο είλαη κεγάινη. ε ζπλέρεηα ησλ πξνεγνχκελσλ δξάζεψλ ηεο, ε ΔΔ πξνρψξεζε ην 2007 ζηε ζρεδίαζε θαη πηνζέηεζε ηνπ δεχηεξνπ πξνγξάκκαηφο ηεο γηα ην θνηλφ ζχζηεκα αζχινπ. Σν πξφγξακκα κε ηελ νλνκαζία «Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ» εθηείλεηαη ζε νξίδνληα εμαεηίαο, κέρξη ην 2013, θαη εζηηάδεηαη ζηνπο ηνκείο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ, πνπ παξνπζηάδνπλ ηα πεξηζζφηεξα πξνζθφκκαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, πεξηιακβάλεη ηνπο ηνκείο ηνπ ειέγρνπ ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ηεο επαλαπξνψζεζεο ησλ «παξαλφκσο» δηακελφλησλ ζηελ 72 Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «ρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 326/13 ηεο Τπφζεζε C-133/06 Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαηά πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «Πξνζθπγή αθπξψζεσο Κνηλή παξνρή πνιηηηθή αζχινπ Οδεγία 2005/85/ΔΚ Γηαδηθαζία ρνξεγήζεσο θαη αλαθιήζεσο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ζηα θξάηε κέιε Αζθαιείο ρψξεο θαηαγσγήο Αζθαιείο επξσπατθέο ηξίηεο ρψξεο Κνηλνί ειάρηζηνη θαηάινγνη Γηαδηθαζία ζεζπίζεσο θαη ηξνπνπνηήζεσο ησλ θνηλψλ ειάρηζησλ θαηαιφγσλ Άξζξν 67, παξάγξαθνη 1 θαη 5, πξψηε πεξίπησζε, ΔΚ Αλαξκνδηφηεηα». 39

41 Έλσζε πνιηηψλ «ηξίησλ» ρσξψλ, ηελ ελζσκάησζε ησλ «λνκίκσλ» κεηαλαζηψλ, θαζψο θαη ηελ πνιηηηθή ηνπαζχινπ. 74 ην πιαίζην απηφ, θαη ζπκπιεξσκαηηθά ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο, ην πκβνχιην πξνρψξεζε ζηε ζχζηαζε ηξηψλ Σακείσλ, ηα νπνία ζα ππνζηεξίδνπλ ηηο πξναλαθεξζείζεο δξάζεηο. Πξφθεηηαη γηα ην Σακείν Δμσηεξηθψλ πλφξσλ, ην Σακείν Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ Έλσζε θαη ην Σακείν Δπηζηξνθήο. 75 Οη θχξηνη ζηφρνη ηεο δεχηεξεο απηήο θάζεο ( ) ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ην άζπιν, φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ηε δεκηνπξγία ησλ ηξηψλ απηψλ ηακείσλ, εζηηάδνληαη ζηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν έιεγρν ησλ ζπλφξσλ, κε παξάιιειε εμαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ αζθάιεηα ησλ αηφκσλ πνπ ρξήδνπλ πξνζηαζίαο. ηα παξαπάλσ ζπλππνινγίδνληαη ε πξνζηαζία ησλ εππαζψλ νκάδσλ θαη ε εγθαζίδξπζε νκνηνγέλεηαο ζηηο δηαδηθαζίεο γηα ιφγνπο ηαρχηεηαο, πνηφηεηαο θαη δηθαηνζχλεο, κε ζπλεπαθφινπζε ηελ αχμεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ζε πξαθηηθνχ ηχπνπ δεηήκαηα. Δπηπξφζζεηα, ην πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ, ελ ζπγθξίζεη κε εθείλεο ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ, εγθαζηδξχνληαο ζρέζε αιιειεγγχεο θαη ζηελήο ζπλεξγαζίαο θαη ππεπζπλφηεηαο. χκθσλα κε ην Κνηλφ Δπξσπατθφχζηεκα Αζχινπ (ΚΔΑ), ε Έλσζε επηδηψθεη ηε δεκηνπξγία εηαηξηθήο ζρέζεο κε ηηο «ηξίηεο» ρψξεο, κέζσ ηεο νπνίαο ζα είλαη εθηθηή κηα πην νπζηαζηηθή δηαρείξηζε ησλ εηζεξρφκελσλ ξνψλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν ή πξνζσξηλή πξνζηαζία. ην πιαίζην απηήο ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο, ε ΔΔ αλαιακβάλεη ηελ επζχλε λα επεθηείλεη ηα πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο πξνζηαζίαο, κέζσ ηεο εγθαζίδξπζεο ελφο πξνγξάκκαηνο 74 COM/2005/123, (2005). Communication from the Commission to the Council and the European Parlament, Establishing a Framework Programme on Solidarity and the Management of Migration Flows for the Period Απφθαζε αξηζκ. 574/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «ρεηηθά κε ηε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ Δμσηεξηθψλ πλφξσλ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 144/22 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 575/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Δπηζηξνθήο γηα ηελ πεξίνδν , σο κέξνπο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 144/45 ηεο

42 εζεινληηθήο επαλεγθαηάζηαζεο, θαζψο θαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο πξφζβαζεο ζην έδαθφο ηεο Απνηίκεζε ηεο πνιηηηθήο (ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε) Αλαληίξξεηα, ε ΔΔ ηα ηειεπηαία ρξφληα θιήζεθε λα αληηκεησπίζεη ηελ εηζξνή αιιά θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε κεγάινπ φγθνπ κεηαλαζηψλ ζην έδαθφο ηεο, γεγνλφο πνπ ηελ ψζεζε λα εηζαγάγεη ζηελ επξσπατθή ηεο αηδέληα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηθή αζχινπ. Οη πξσηνβνπιίεο πνπ ειήθζεζαλ ήηαλ ζεκαληηθέο, φκσο πνην ήηαλ ην απφηνθν φιεο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο; Πνηα είλαη ε εηθφλα ηεο Έλσζεο ζήκεξα, κεηά απφ ηφζεο δξάζεηο θαη πξνγξάκκαηα πνπ ηέζεθαλ ζε εθαξκνγή; Ζ ΔΔ, κέζσ ησλ πνιηηηθψλ πνπ πηνζέηεζε, θαίλεηαη φηη πξνζπάζεζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ γηα ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε λα βξεη δηέμνδν γηα λα αληηκεησπίζεη θαη ηε «κε λφκηκε». Σα κέηξα θαη νη πξαθηηθέο πνπ πηνζεηήζεθαλ κέρξη ηψξα ζπλέβαιαλ ζηνλ πεξηνξηζκφ αιιά φρη ζε απεπζείαο θαηαπνιέκεζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ ελσζηαθή απηή πξνζέγγηζε είλαη επαθφινπζν θαη ηνπ ηξνκνθξαηηθνχ ρηππήκαηνο ηεο 11εο επηεκβξίνπ, έλα γεγνλφο πνπ κεηέβαιε άξδελ ηηο ηζνξξνπίεο. κσο, ε δηαθνξεηηθή θχζε ηεο «λφκηκεο» θαη ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θαζεκηάο απαηηνχλ μερσξηζηέο πνιηηηθέο δξάζεηο. Μεηά ην 2001, ε πνιηηηθή ηεο κεηαλάζηεπζεο πξνζιακβάλεη έληνλα ηε δηάζηαζε ηεο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο, κε ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη λα ζηνρεχνπλ πεξηζζφηεξν ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ηεο αζθάιεηαο θαη ιηγφηεξν ζηα δεηήκαηα έληαμεο θαη λνκηκνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ. ε ηειηθή αλάιπζε, νπζηαζηηθά ην ελδηαθέξνλ ηεο ΔΔ ζηξέθεηαη πεξηζζφηεξν ζηε κείσζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πίεζεοθαη ζηελ αχμεζε ηεο αληίιεςεο γηα εζσηεξηθή «εζπρία, ηάμε θαη αζθάιεηα». 77 Δθηφο απφ ηηο δηεζλείο εμειίμεηο, νη παξάγνληεο πνπ θαίλεηαη λα δπζρεξαίλνπλ ην έξγν απηφ ηεο Έλσζεο ζρεηίδνληαη θαη κε ην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα. Δίλαη ελδεηθηηθφ, φηη νη επξσπαίνη πνιίηεο κεηνλεθηνχλ ζεκαληηθά ζην παξαγσγηθφ ειηθηαθφ θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο, ζε αληίζεζε κε ηνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη εθπξνζσπνχληαη ζηε γεξαηά ήπεηξν κε ην λεαξφ ηκήκα ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο, 76 Γειηίν Σχπνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ( ). «Κνηλφ Δπξσπατθφ χζηεκα Αζχινπ: βειηίσζε ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο αιιειεγγχεο γηα ηα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία». 77 Juss, S. (Winter, 2005). The Decline and Decay of European Refugee Policy, Oxford Journal of Legal Studies, 25/4,

43 ειηθίαο εηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ζπρλφ θαηλφκελν απνηειεί ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε-κέιε, απφ αιινδαπνχο κεηαλάζηεο. Οη επξσπαίνη ππήθννη φρη κφλν δελ επαξθνχλ, αιιά ελίνηε δελ έρνπλ θαη ηελ απαξαίηεηε ηερλνγλσζία γηα ηελ απνξξφθεζή ηνπο ζηελ εγρψξηα αγνξά εξγαζίαο. Δπηρεηξεκαηνινγψληαο ππέξ ηεο παξαπάλσ άπνςεο, ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο Μ. Βξεηαλίαο. Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην δελ απνηειεί αγαπεκέλν πξννξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ. ηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηεξίδαο (2002) κε δπζθνιία άγγηδαλ ην 4,5% ηνπ πιεζπζκνχ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Ηξιαλδψλ ππεθφσλ). 78 Δθηφο απφ ηνπο απζηεξνχο ειέγρνπο γηα ηελ είζνδν, ε κεηαλάζηεπζε ζηε Μ. Βξεηαλία κε ζηφρν ηελ άζθεζε βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο ππφθεηην ζε πεξηνξηζκνχο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ρνξήγεζε άδεηαο εξγαζίαο ζε αιινδαπφ ππήθνν έπξεπε λα έρεη ηελ πξνεγνχκελε έγθξηζε ηεο αξκφδηαο ππεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ. Ζ έγθξηζε απηή εμαξηάηαη, κε ηε ζεηξά ηεο, απφ ην απνηέιεζκα ηεο πξνθήξπμεο ηεο ζέζεο ζε εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Σν 2002 ε βξεηαληθή θπβέξλεζε εηζήγαγε ην πξφγξακκα «Highly Skilled Migrant Program», κε ην νπνίν έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε αιινδαπνχο κε εμεηδηθεπκέλε ηερλνγλσζία λα εξγαζηνχλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Αλ ν αιινδαπφο πνπ έθαλε αίηεζε ζπγθέληξσλε ηνλ απαηηνχκελν αξηζκφ κνξίσλ, ιάκβαλε άδεηα παξακνλήο θαη εξγαζίαο πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ, κε δπλαηφηεηα επέθηαζεο ηξηψλ ρξφλσλ. 79 Γίλεηαη, ινηπφλ, θαλεξφ φηη αλ ην δεκνγξαθηθφ δήηεκα δελ απνηεινχζε πξαγκαηηθά πξφβιεκα γηα ηηο νηθνλνκίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξψπεο, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην δελ ζα πξνζθαινχζε αιινδαπνχο ππεθφνπο γηα ηελ θάιπςε ζέζεσλ εξγαζίαο δίλνληάο ηνπο πξνηεξαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηνπο εκεδαπνχο. Παξά ηηο ζπλερείο απφπεηξεο, ε ζεκαληηθφηεξε αίηηα, ε νπνία θαζηζηά νπηνπηθή κηα θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηνπ «είλαη» θαη φρη ηνπ «θαίλεζζαη», είλαη ε απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα παξαρσξήζνπλ νπζηαζηηθά κέξνο ησλ εζληθψλ θπξηαξρηθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ζηελ Έλσζε. Σα εζληθά θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα ελ πξνθεηκέλσ αλαθέξνληαη ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ-κειψλ, κηα εθ ησλ νπνίσλ είλαη θαη ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή. πσο έρεη πξναλαθεξζεί, ν ηνκέαο ηεο 78 Organisation for Economic Co-operation and Developement (OECD) (2004). Trends in International Migration, Sopemi Annual Report 2003 ( Βαξβηηζηψηεο, Η. & Κακπνχξνγινπ, Γ. (ρ.ρ.). Η Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ηεο Δπξώπεο. ( 79 United Kingdom Border Agency. Program for high-value migrants ( 42

44 κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηνπ αζχινπ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπληξερνπζψλ αξκνδηνηήησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ηελ Έλσζε, κε ηα πξψηα λα είλαη απηά πνπ θέξνπλ εμνινθιήξνπ ηνλ έιεγρν ηεο ράξαμήο ηεο. Αθφκα θαη κε ηε κεξηθή θνηλoηηθνπνίεζε πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ ηνκέα απηφλ ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηα θξάηεκέιε εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ηνλ έιεγρν. Οη απνθάζεηο ραξάζζνληαη ζε επίπεδν ΔΔ, αιιά γηα λα εθαξκνζηνχλ πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ. Ζ ελζσκάησζε πξαγκαηνπνηείηαη θαηά βνχιεζε απφ ηα θξάηε-κέιε, αλάινγα κε ηηο εζληθέο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο. Ζ εκκνλή ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα ηε ράξαμε εζληθψλ πνιηηηθψλ, απφηνθν εηεξνγελψλ ζπκθεξφλησλ, θαη ε κε ελζσκάησζε ησλ λνκνζεηεκάησλ ηεο Έλσζεο δεκηνπξγνχλ αθφκε πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα ζε κηα ήδε αλνκνηνγελή Δπξψπε. Μάιηζηα, ην δήηεκα γίλεηαη εληνλφηεξν ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ε πνιηηηθή ηνπ νπνίνπ πξνζδηνξίδεηαη, κέρξη ζήκεξα, ζε κεγάιν βαζκφ απφ θαλφλεο δηεζλνχο δηθαίνπ θαη δηεζλψλ ππνρξεψζεσλ. Ζ ρψξα ππνδνρήο είλαη ε θαζ χιελ αξκφδηα λα απνθαζίζεη βάζεη ηνπ θπξηαξρηθνχ ηεο δηθαηψκαηνο θαη ησλ πνιηηηθψλ ηεο ζπκθεξφλησλ εμαηνκηθεπκέλα γηα ηελ αλαγλψξηζε ή απφξξηςε ηεο αίηεζεο αζχινπ. Γεισηηθφ απηνχ είλαη θαη ην αξλεηηθφ πνζνζηφ αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο, πνπ θαηακαξηπξεί ηελ απξνζπκία ησλ ρσξψλ ππνδνρήο λα κεηαβάινπλ ηελ «ηδηφηεηα ηνπ μέλνπ» ζε «ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε». 80 Γηαπηζηψλεηαη κεγάιε απφθιηζε ζε φια ηα θξάηε αλάκεζα ζηνλ αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ πνπ απνξξίθζεθαλ ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο πνπ έγηλαλ απνδεθηέο, φπσο ζρνιηάδεηαη αλαιπηηθά θαη ζην επφκελν θεθάιαην ηνπ παξφληνο ζπιινγηθνχ ηφκνπ. Δπηρεηξεκαηνινγψληαο ππέξ ηεο παξαπάλσ άπνςεο, αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ελζσκάησζεο ησλ ελσζηαθψλ κέηξσλ, θαζψο θαη ηεο χπαξμεο νκνηνγέλεηαο ζηα θξάηε-κέιε, επηρεηξείηαη ζεαπηφ ην ζεκείν κηα ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ εζληθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη πξαθηηθψλ πνπ αθνινπζνχλ ηα θξάηε ζηε κεηαλάζηεπζε θαη ζην άζπιν. Λφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ θξαηψλ, ηα ηειεπηαία ρσξίδνληαη ζπκβαηηθά ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ηηο ρψξεο ηεο Βαιηηθήο θαη ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο, ηηο «παξαδνζηαθέο» γηα ηε κεηαλάζηεπζε Βφξεηεο ρψξεο θαη ηηο Νφηηεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. ηελ πξψηε θαηεγνξία ζπγθαηαιέγνληαη θπξίσο ε Δζζνλία, ε Λεηηνλία, ε Ληζνπαλία, ε Πνισλία, ε Σζερηθή Γεκνθξαηία, ε ινβαθία, ε Οπγγαξία θαη ε 80 Κφληεο, Πεηξάθνπ, Σάηζεο & Υιέπαο (2005), φ.π. 43

45 ιφγνπο. 83 Ζ Σζερηθή Γεκνθξαηία είλαηεπίζεο έλαο δηακεηαλαζηεπηηθφο πξννξηζκφο θαη Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ινβελία. Σν θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο αζχινπ ησλ βαιηηθψλ ρσξψλθαη ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο αληαλαθιάηαη ζηελ πεξηνξηζηηθή πνιηηηθή ζηε κφληκε εγθαηάζηαζε κεηαλαζηψλ. 81 Σα πνζνζηά ησλ αιινδαπψλ πνιηηψλ κε «λφκηκε» καθξνπξφζεζκε άδεηα παξακνλήο ζηηο ρψξεο απηέο είλαη εμαηξεηηθά ρακειά, κε ην πςειφηεξν λα θπκαίλεηαη ζην 2,7% (ινβελία) ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Οη πεξηζζφηεξνη αιινδαπνί κεηαλάζηεο πξνέξρνληαη απφ γεηηνληθέο ρψξεο, ελψ, ζχκθσλα κε ηηο έσο ηψξα έξεπλεο, ε «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε ζηηο Υψξεο ηεο Βαιηηθήο παξακέλεη ζε πνιχ ρακειά επίπεδα. Χζηφζν, πνιιέο απφ ηηο ρψξεο παξνπζηάδνπλ ραξαθηεξηζηηθά δηακεηαθνκηζηηθνχ θξάηνπο. ην ζχλνιφ ηνπο, νη βαιηηθέο ρψξεο έρνπλ ζπλάςεη ζπκθσλίεο απνδνρήο παιηλλνζηνχλησλ κε κηα ζεηξά απφ γεηηνληθέο θαη κε ρψξεο. Παξάιιεια, είραλ αλαιάβεη ήδε αξθεηέο πξσηνβνπιίεο, θπξίσο αλαθνξηθά κε ηνλ έιεγρν ησλ εμσηεξηθψλ ηνπο ζπλφξσλ, ζην πιαίζην ηεο έληαμεο ηνπ εθάζηνηε θξάηνπο ζηελ ΔΔ, ην Ζ Πνισλία αλαγλσξίδεη ηέζζεξα είδε αζχινπ: Πξφθεηηαη γηα ην άζπιν ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζε αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, ην άζπιν πνπ δεηείηαη ζε πεξηπηψζεηο καδηθψλ εηζξνψλ δησρζέλησλ θαη παξέρεη πξνζσξηλή πξνζηαζία, ην άζπιν πνπ απνξξέεη απφ ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο πεξί ηνπ Καζεζηψηνο ησλ Πξνζθχγσλ θαη, ηέινο, ην άζπιν πνπ ρνξεγείηαη ζε αλζξψπνπο απφ ηελ παξακνλή ησλ νπνίσλ ζηε ρψξα ε Πνισλία έρεη ηδηαίηεξν ζπκθέξνλ. Δληνχηνηο, ζχκθσλα κε πξφζθαηε κειέηε, είλαη ηδηαίηεξα εκθαλή ηα θαηλφκελα θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ κεηαλαζηψλ γηα εζληθνχο κία ρψξαδηέιεπζεο. Οη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ηεο πιεζπζκνχ θαη είλαη έλα πνιχρξσκνκσζατθφ ησλ δηαθφξσλ εζλνηήησλ (80 % ησλ νπνίσλ πξνέξρνληαη απφ ηελ Δπξψπε). 84 Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ, σζηφζν, ιφγσ κε επαξθνχο λνκνζεηηθήο κεηαλαζηεπηηθήο 81 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Elson, A. (Fall, 1997). Baltic State Membership in the European Union: Developing a Common Asylum andimmigration Policy, Indiana Journal of Global Legal Studies, 5/1 (Symposium: The Public s Healthin the Global Era: Challenges, Responses, and Responsibilities), Łodziński, S. & Bartoszyńska K. (Fall, 2009). Refugees in Poland: Mechanisms of Ethnic Exclusion, International Journal of Sociology, 39/3 (Ethnic Exclusion in Poland), Drbohlav, D. (Spring, 2003), Immigration and the Czech Republic (with a Special Focus on the Foreign Labor Force), International Migration Review, 37/1,

46 αζχινπ. 86 H Οπγγαξία ήδε πνιχ πξηλ ηελ είζνδφ ηεο ζηελ ΔΔ δηαηχπσλε αλεζπρίεο Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ξχζκηζεο, εμσζείηαη ζηελ «παξάλνκε» δηακνλή ζηε ρψξα, πέθηνληαο έηζη ζχκα εθκεηάιιεπζεο απφ ην θαζεζηψο ηεο παξανηθνλνκίαο, πνπ αλζίδεη. 85 ηε ινβαθία, νη ηίηινη παξακνλήο ησλ κεηαλαζηψλ δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Ζ πξψηε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη ηηο άδεηεο πξνζσξηλήο παξακνλήο γηα ιφγνπο ζπνπδψλ, επαγγεικαηηθήο εξγαζίαο ή επαλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο. Αθνινπζεί ε κφληκε άδεηα παξακνλήο δηάξθεηαο ηξηψλ ρξφλσλ, κε δπλαηφηεηα αλαλέσζεο θαη κεηαηξνπήο ηεο ζε άδεηα απεξηνξίζηνπ ρξφλνπ. Σέινο, ε άδεηα παξακνλήο απνθαινχκελε θαη «αλνρή» δίδεηαη ζε φζνπο έρνπλ ιάβεη πξνζσξηλή αλαγλψξηζε ζρεηηθά κε ηελ ελ δπλάκεη αλεμέιεγθηε κεηαλάζηεπζε, πνπ άξρηζε λα απμάλεηαη ζηελ επξσπατθή ήπεηξν, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Με ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ ΔΔ ην 2004, νη έιεγρνη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο «παξάλνκεο»κεηαλάζηεπζεο φρη κφλν άξρηζαλ λα εληαηηθνπνηνχληαη, αιιά ηαπηφρξνλα ε ρψξα παξείρε άδεηα παξακνλήο ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο πνπ ηε βνεζνχζαλ ζηελ πάηαμε ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ. 87 ηε δεχηεξε θαηεγνξία, ησλ «παξαδνζηαθψλ» θξαηψλ γηα ηε κεηαλάζηεπζε, πεξηιακβάλνληαηε Φηλιαλδίαθαη ε νπεδία, ην Βέιγην θαη ε Οιιαλδία, ε Γαλία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ε Ηξιαλδία,ε Γαιιία, ε Γεξκαλία θαη ε Απζηξία. Ο ραξαθηεξηζκφο απηψλ ησλ θξαηψλ σο «παξαδνζηαθψλ» πξνέξρεηαη απφ ηελ πξνηίκεζε ησλ ίδησλ ησλ κεηαλαζηψλ λα κεηαθηλνχληαη πξνο ηηο ρψξεο απηέο. Κάπνηεο απφ απηέο, φπσο ε Φηλιαλδία, ζπγθέληξσλαλ, ζηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηεξίδαο, ρακειά πνζνζηά αιινδαπψλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ (2% ην 2002), ζε ζχγθξηζε κε ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν, 88 γεγνλφο, σζηφζν, πνπ άιιαμε άξδελ, ιφγσ αθελφο ηεο ζρεηηθά εχθνιεο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη αθεηέξνπ ηεο απξφζθνπηεο πξφζβαζήο ηνπο ζηηο θνηλσληθέο παξνρέο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο Drbohlav, D. & Janská, E. (Jan., 2009). Illegal Economic and Transit Migration in the Czech Republic: A Study of Individual Migrants Behaviour, Europe-Asia Studies, 61/1, Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Szoke, L. (Summer, 1992). Hungarian Perspectives on Emigration and Immigration in the New European Architecture, International Migration Review, 26/2 (Special Issue: The New Europe and International Migration), Γηψηε-Παπαδάθε & Παπαδάθε, φ.π. 89 Sarvimäki, M. (Sept. 2011). Assimilation to a Welfare State: Labor Market Performance and Use of Social Benefits by Immigrants to Finland, The Scandinavian Journal of Economics, 113/3,

47 ην αληίζεην, πην θηιειεχζεξν άθξν, βξίζθεηαη ε νπεδία, ζηελ νπνία ην 2001, ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, ην 21% ηνπ ζπλνιηθνχ ηεο πιεζπζκνχ ήηαλ αιινδαπήο θαηαγσγήο. Οη αηηνχληεο άζπιν ζηε νπεδία δχλαληαη λα θηινμελεζνχλ ζε εηδηθά θέληξα ζηέγαζεο, ελψ θαζίζηαηαη πξναπαηηνχκελε ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, θαζψο θαη άιισλ επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ. Σνπο παξέρεηαη ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ιακβάλνπλ εκεξήζην νηθνλνκηθφ βνήζεκα θαη, παξάιιεια κε ηελ αλαγλψξηζε ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα, ηνπο ρνξεγείηαη άδεηα παξακνλήο απεξηφξηζηεο δηάξθεηαο. 90 Πεξηζζφηεξν εζλνθεληξηθέο πνιηηηθέο πξνζεγγίζεηο ππνζηεξίδνπλ φηη φια απηά ηα ππέξ ησλ κεηαλαζηψλ κέηξα πνπ ιακβάλνληαη, έρνπλ, ζε ηειηθή αλάιπζε, ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηογηα ηε ζηήξημε ηνπ ζνπεδηθνχ θξάηνπο πξφλνηαο, κε απνηέιεζκα ε εζληθή εηεξνγέλεηα λα απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ θξαηηθή θνηλσληθή πξφλνηαζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. 91 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, αθφκε θαη ζε ηφζν επλνκνχκελεο γηα ηνπο κεηαλάζηεο θνηλσλίεο, ζπρλά ε ελζσκάησζή ηνπο, αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ δηακέλνπλ ζηε ρψξα ήδε κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζπρλά βξίζεη πξνζθνκκάησλ. 92 H νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ, ήδε ιίγν πξηλ ηελ εθπλνή ηεο πξνεγνχκελεο ρηιηεηεξίδαο (Ηνχιηνο 1999), παξνπζίαζε ην πξφγξακκά ηεο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο, πνπ είρε πέληε βαζηθνχο ζηφρνπο: ηε δεκηνπξγία ελφο θαζεζηψηνο γηα ηα άηνκα πνπ εθηνπίζηεθαλ απφ ηνπο πνιέκνπο, ηε κείσζε ηεο δηάξθεηαοηεο δηαδηθαζίαο αζχινπ, ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαίνπ πεξί ηζαγέλεηαο γηα ηελ ελζάξξπλζεηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε βειγηθή θνηλσλία, ηελ έλαξμε κηαο εθζηξαηείαο λνκηκνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηελ ηαπηφρξνλε απέιαζε ησλ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, πνπ ε αίηεζε λνκηκνπνίεζήο ηνπο δελ έγηλε δεθηή απφ ην θξάηνο θαη ηε δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε ησλ ηδξπκάησλ πνπ αζρνινχληαη κε ηε κεηαλάζηεπζε. Με ηνλ κεηαξξπζκηζηηθφ λφκν γηα ηε κεηαλάζηεπζε, πνπ ζέζπηζε ην 2002, άξρηζε λα απνηειεί ηδαληθφ πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο. ληαο ην πην θηιειεχζεξν θξάηνο ζηελ Δπξψπε, παξαρσξεί άδεηα παξακνλήο απεξηνξίζηνπ ρξφλνπ 90 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Eger, M. (April 2010). Even in Sweden: The Effect of Immigration on Support for Welfare State Spending, European Sociological Review, 26/2, Πξβι. ελδεηθηηθά Bayram, N., Nyquist, H., Thorburn, D. & Bilgel, N. (Spring 2009). Turkish Immigrants in Sweden: Are They Integrated?, International Migration Review, 43/1,

48 ζε φζνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ δηακέλνπλ ζην έδαθφο ηνπ κφληκα γηα πέληε ρξφληα. Αλ κεηαλάζηεο δεηήζνπλ απηφ ην είδνο άδεηαο, ηνπο παξέρεηαη απηνκάησο απεξηφξηζηε πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Οη κεηαξξπζκίζεηο πνπ εηζήρζεζαλ κε ηνλ λφκν απηφθαηέζηεζαλ ηηο δηαδηθαζίεο ρνξήγεζεο αζχινπ πην απιέο θαη απνηειεζκαηηθέο. Οη αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ απμήζεθαλ θαηά θφξνλ ηα επφκελα ρξφληα, ελψ ην 2004 ε βειγηθή θπβέξλεζε εμέδσζε αλαθνίλσζε κε ηελ νπνία φινη νη αηηνχληεο άζπιν πνπ δελ είραλ ιάβεη αθφκε απάληεζε ζα λνκηκνπνηνχληαλ, κε εμαίξεζε φζνπο δελ είραλ ιεπθφ πνηληθφ κεηξψν. 93 Απφ ηελ 1ε Ηνπλίνπ 2007, ην Γξαθείνηεο Γεληθήο Δπηηξνπήο γηα ηνπο Πξφζθπγεοθαη ηνπο Απάηξηδεο (Office of the Commissioner General for Refugees and Stateless persons / CGRS) απνηειεί ηελ θεληξηθή αξρή γηα ηε δηαδηθαζία ρνξήγεζεο αζχινπ, ζην Βέιγην, φπνπ νη ππνβιεζείζεο αηηήζεηο αζχινπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε δχν ηχπνπο πξνζηαζίαο: ηελ πξνζηαζία σο πξφζθπγαο θαη ηελ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Ζ πξνζηαζία σο πξφζθπγαο έρεη ζην Βέιγην πξνηεξαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Έηζη, κφλν εάλ ν αηηψλ άζπινδελ κπνξεί λα αλαγλσξηζζεί σο πξφζθπγαο, νη αξκφδηεο αξρέο εμεηάδνπλ αλ κπνξεί λα ηνπ ρνξεγεζεί ην θαζεζηψο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο. Δάλ ππάξρεη άξλεζε παξνρήο πξνζηαζίαο ζε κία απφ ηηο δχν κνξθέο, ν αηηψλ δελ κπνξεί λα κείλεη ζην Βέιγην θαη αλαγθάδεηαη λα επηζηξέςεη ζηε ρψξα ηνπ. 94 ην ίδην πιαίζην θαη ε Οιιαλδία, ε νπνία απφ ην 2001 έρεη απινπνηήζεη ηηο δηαδηθαζίεο πνιηηνγξάθεζεο, επηηαρχλνληαο ηε ρνξήγεζε αζχινπ. Ζ Οιιαλδία ζεκεηψλεη ην πςειφηεξν πνζνζηφ πνιηηνγξάθεζεο αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο, κεηά απφ πεληαεηή παξακνλή ηνπο ζηε ρψξα, λα θαηαζέζνπλ αίηεζε απφθηεζεο ηεο νιιαλδηθήο ππεθνφηεηαο. 95 Ζ Κεληξηθή Τπεξεζία γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers) είλαη ππεχζπλε γηα ηελ ππνδνρή θαη ηελ επνπηεία ησλ αηηνχλησλ άζπινπνπ έξρνληαη ζηελ Οιιαλδία. 96 Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην απνηειεί, φπσο πξναλαθέξζεθε, ιηγφηεξν «επλντθφ» πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο θαη παξνπζηάδεη αξθεηά θνηλά ζηνηρεία, ζηε 93 Martiniello, M. (Spring, 2003). Belgium s Immigration Policy, International Migration Review, 37/1, (232). 94 Office of the Commisioner General for Refugees and stateless People (2014). Asylum Procedure ( 95 OECD, Trends in..., φ,π. Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π.,

49 κεηαλαζηεπηηθή ηνπ πνιηηηθή θαη ζηελ πνιηηηθή αζχινπ, κε ηελ Ηξιαλδία. Σφζν ε Μεγάιε Βξεηαλία φζν θαη ε Ηξιαλδία, ιφγσ θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο ζέζεο, ε νπνία δελ επλνεί ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, ζπγθεληξψλνπλ ζρεηηθά ρακειά πνζνζηά αιινδαπψλ ππεθφσλ ζην έδαθφο ηνπο. Σα πνζνζηά απηά αλέξρνληαη ζε 4,5% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ γηα ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ζε 2% γηα ηελ Ηξιαλδία. ηε Μεγάιε Βξεηαλία ε ρνξήγεζε κφληκεο άδεηαο παξακνλήο παξέρεη ην δηθαίσκα ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Αληίζεηα, ζηελ Ηξιαλδία νη άδεηεο εξγαζίαο γηα αιινδαπνχο ππεθφνπο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε ηνλ εθάζηνηε εξγνδφηε, ν νπνίνο είλαη ν θαζ χιελ αξκφδηνο γηα ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο. ηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ δηαθαίλεηαη ε απζηεξφηεηα θαη ησλ δχν ρσξψλ. Δηδηθφηεξα, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην πξνσζεί ηελ αχμεζε ησλ ζηξαηνπέδσλ ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ελψ παξάιιεια ηνπο δίλεη ην δηθαίσκα θνηλσληθήο πξφλνηαο κφλν εθφζνλ ην δεηήζνπλ κε ηελ είζνδφ ηνπο. ε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ράλνπλ ην δηθαίσκα απηφ θαη θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο επηηαγέο ηηο επηβίσζεο, ρσξίο νηθνλνκηθή ππνζηήξημε. Κνηλά ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν θξάηε ζπληζηνχλ ηφζν ε άξζε ηνπ δηθαηψκαηνο άζθεζεο βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο, φζν εθθξεκεί ε ρνξήγεζε αζχινπ, αιιά θαη ε αξρή ηεο «αζθαινχο ηξίηεο ρψξαο» ζηελ νπνία κπνξεί λα απνζηαιεί ν αηηψλ ρσξίο λα αληηκεησπίδεη θίλδπλν λα δησρζεί εθ λένπ. Απφ ην 2000, εμεηάδνληαη ζηε Μεγάιε Βξεηαλία κε ην ζχζηεκα «one stop» νη αηηήζεηο φζσλ αηηνχλησλ άζπιν δελ επαλαπξνσζνχληαη. Σν ζχζηεκα απηφ έρεη απψηεξν ζθνπφ ηελ ηαρχηεξε επεμεξγαζία ησλ αηηήζεσλ ζε δηάζηεκα δχν κελψλ. ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ «onestop» πεξηιακβάλνληαη ε αμηνιφγεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ αηηνχληνο, αλ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ πξφζθπγα, ε ππνβνιή ηεο αίηεζεο, ε ιήςε ηεο ζρεηηθήο απφθαζεο, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ππνβνιήο έλζηαζεο. ε φζνπο πξνρσξνχλ ζηελ ππνβνιή έλζηαζεο κε επηηπρή έθβαζε ρνξεγείηαη ακέζσο εγγχεζε άκεζεο άδεηαο παξακνλήο, αιιά θαη ππνζηήξημε γηα έλα λέν μεθίλεκα. 97 Χζηφζν, θαη γηα ηελ αγγιηθή πνιηηηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα δηαηππψλνληαη νπζηαζηηθέο θαηεγνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ νπζηαζηηθή ππνλφκεπζε ηεο ίδηαο ηεο έλλνηαο ηνπ αζχινπ θαη ηηο ηδηαίηεξα απάλζξσπεοπνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη, φπσο ε αλαγθαζηηθή εμαζιίσζε ησλ 97 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π

50 αηηνχλησλ άζπιν θαη ηα πξνζθφκκαηα φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζή ηνπο ζηε λνκηθή δηαδηθαζία ηεο αίηεζεο. 98 Ζ Γαιιία είλαη κηα παιηά ρψξα ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ο πιεζπζκφο ησλ κεηαλαζηψλ αλέξρεηαη ζε 5,5 εθαηνκκχξηα άηνκα, ησλ νπνίσλ ην 40% πξνέξρεηαη απφ ηελ ΔE. 99 ηε Γαιιία ν κεηαλαζηεπηηθφο λφκνο δηαθξίλεη δχν εηδψλ ηίηινπο παξακνλήο, ηελ πξνζσξηλή άδεηα κε ηζρχ ελφο έηνπο θαη ηε λφκηκε άδεηα παξακνλήο δηάξθεηαο δέθα εηψλ. Μεηά απφ πεληαεηή παξακνλή ζηε ρψξα, νη πνιίηεο «ηξίησλ» ρσξψλ δχλαληαη λα δεηήζνπλ δεθαεηή άδεηα παξακνλήο, ε νπνία αλαλεψλεηαη απηφκαηα. Γχν θαηεγνξίεο πξνβιέπνληαη απφ ηε γαιιηθή λνκνζεζία θαη γηα ην άζπιν. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην γαιιηθφ δίθαην αλαγλσξίδεη ην πνιηηηθφ θαη ην εδαθηθφ άζπιν. Οη αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ κπνξνχλ λα ππνβιεζνχλ ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο,ζε κηα απφ ηηο λνκαξρίεο ηεο, αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ, ζε γαιιηθά πξνμελεία ή δηπισκαηηθέο αληηπξνζσπείεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επεμεξγαζίαο ηεο αίηεζήο ηνπο, νη ππήθννη ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ δελ επηηξέπεηαη λα εξγάδνληαη. Σν γαιιηθφ θξάηνο ηνχο παξέρεη ζηέγε ζε εηδηθά δηακνξθσκέλα θηίξηα θηινμελίαο, ελψ, ηαπηφρξνλα, ηνπο ρνξεγεί έλα πξνζσξηλφ επίδνκα θαη έλα βνήζεκα ελζσκάησζεο. Γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηε Γαιιία, ζχκθσλα κε ην θπβεξλεηηθφ πξφγξακκα πνπ παξνπζηάζηεθε ην 2003, ηδξχζεθε ε «Γαιιηθή Τπεξεζία Τπνδνρήο θαη Γηεζλνχο Μεηαλάζηεπζεο». Ζ Τπεξεζία απηή είρε σο αξκνδηφηεηα ηελ εθκάζεζε ηεο γαιιηθήο γιψζζαο θαη ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο απφ ηνπο κεηαλάζηεο. 100 ε ηειηθή αλάιπζε, ε Γαιιία πηνζεηεί έλα πεξηζζφηεξν «αθνκνησηηθφ» κνληέιν δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ ηεο, ζε αληίζεζε κε ην «πνιππνιηηηζκηθφ» κνληέιν ηεο Οιιαλδίαο θαη ην «δηαρσξηζηηθφ»πνπ εθαξκφδεη ε Γεξκαλία. 101 Ζ Γεξκαλία ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ απνηέιεζε κηα απφ ηηο πξψηεο επηινγέο ησλ εξγαηψλ κεηαλαζηψλ, γεγνλφο πνπ απνηππψλεηαη ελ δπλάκεη θαη ζηνλ 98 Chakrabarti, Sh. (Mar., 2005). Rights and Rhetoric: The Politics of Asylum and Human Rights Culture in the United Kingdom, Journal of Law and Society, 32/1 (The Human Rights Act: A Success Story?), Valls, M. (2014). Politique d immigration: bilan et perspectives. Ministère de l Intérieur de France, 1 ( 100 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Joppke, Ch. (Jan. 2007). Transformation of Immigrant Integration in Western Europe: Civic Integration and Antidiscrimination Policies in the Netherlands, France, and Germany, World Politics, 59/2,

51 κεηαλαζηεπηηθφ ηεο λφκν. Γηα λα δηεπθνιχλεη θαη ηελ ίδηα ηεο ηελ νηθνλνκία, δεδνκέλνπ φηη νη κεηαλάζηεο απηνί απνηεινχζαλ κεγάιν κέξνο ηνχ επηπιένλ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο βαξηάο ηεο βηνκεραλίαο, δηαθξίλεη ηελ άδεηα παξακνλήο πεξηνξηζκέλνπ θαη ηελ άδεηα παξακνλήο απεξηφξηζηνπ ρξφλνπ. ηε δεχηεξε θαηεγνξία, ν απεξηνξίζηνπ δηάξθεηαο ραξαθηήξαο ηεο άδεηαο δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο, αιιά θαη ζηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Μάιηζηα, κε ηνλ λέν κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, νη ππήθννη «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη δηακέλνπλ λφκηκα ζηε Γεξκαλία γηα ηνπιάρηζηνλ νθηψ ρξφληα, γλσξίδνπλ επαξθψο ηε γεξκαληθή γιψζζα, δηαζέηνπλ απνδεηθηηθφ ηαθηηθνχ εηζνδήκαηνο θαη επηδεηθλχνπλ ζπληαγκαηηθή πίζηε, δχλαληαη λα ππνβάινπλ αίηεζε πνιηηνγξάθεζεο. ηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ηξνπνπνηήζεθε ε κέρξη ηψξα δηάηαμε, ε νπνία ζπλέδεε ηε ρνξήγεζε αζχινπ κε ην θξάηνο απφ ην νπνίν αζθήζεθε δίσμε. Δθεμήο, ε ρνξήγεζε ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πξφζθπγα ππαγνξεχεηαη απφ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ. 102 Tν 2013, ε Γεξκαλία ήηαλ ν απνδέθηεο ηνπ κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζπλνιηθά ζηελ πεξηνρή, αθνινπζνχκελε απφ ηε Γαιιία θαη ηε νπεδία. 103 ε ηειηθή αλάιπζε, πξνζειθχεη ην ελδηαθέξνλ ησλ κεηαλαζηψλ πνιχ πεξηζζφηεξν απφ άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ, παξά ην γεγνλφο φηη, ζχκθσλα κε πξφζθαηεο κειέηεο, ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ εμαθνινπζνχλ λα ραιηλαγσγνχληαη κε έλαλ αξθεηά εζλνθεληξηθφ (θαη φρη ππεξεζληθφ) πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ρψξαο. 104 Αληίζεηα απφ ηε Γεξκαλία, ε Απζηξία δελ είλαη κηα ρψξα νχηε κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ νχηε κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο πξνζθπγηθέο ξνέο πξνζθχγσλ. Δπί παξαδείγκαηη, ηα έηε 2010 θαη 2011, θαηέθζαζε ζρεηηθά κηθξφο αξηζκφο πξνζθχγσλ θπξίσο απφ ην Αθγαληζηάλ,ην Ηξάθ, ηε νκαιία θαη ην νπδάλ. Σν 2012, αηηήζεθαλ αζχινπ άηνκα, θπξίσο απφ ην Αθγαληζηάλ (969), ηε Ρσζία 102 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., UNHCR UNHCR Regional Operations Profile Northern, Western, Central ans Southern Europe ( 104 Koopmans, R., Michalowski, I. & Waibel, S. (2013). Bürgerrechte für Zuwanderer. Nationale politische Prozesse und internationale Konvergenz in Westeuropa, , in: P. Schimany & H. D. von Loeffelholz (Hg), Beiträge zur Migrations- und Integrationsforschung Aus Anlass des 60-jährigen Bestehens des Bundesamtes für Migration und Flüchtlinge. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge,

52 (839), ηε πξία (542), ην Ηξάλ (442) θαη ηε νκαιία (241), 105 βάζεη ηνπ θαηλνχξγηνπ λφκνπ γηα ην άζπιν (the Asylum Act), πνπ ςεθίζηεθε ην ηελ ηξίηε θαη ηειεπηαία θαηεγνξία, απηή ησλ Ννηηνεπξσπατθψλρσξψλ ππνδνρήο κεηαλαζηψλ, πεξηιακβάλνληαη ε Διιάδα, ε Κχπξνο, ε Ηηαιία, ε Ηζπαλία, ε Πνξηνγαιία θαη ε Μάιηα. Ζ θαηεγνξία απηή νλνκάζηεθε έηζη κε θξηηήξην ηε γεσγξαθηθή ζέζε ησλ ρσξψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. H Διιάδα, αλ θαη ιφγσ ηεο ζθνδξήο νηθνλνκηθήο θξίζεο, νπζηαζηηθά, δελ απνηειεί ηδηαίηεξα αγαπεκέλε επηινγή θαη πξννξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ, δέρεηαη πνιινχο κεηαλάζηεο θαη αηηνχληεο άζπιν, σο θνκβηθφ ζεκείν δηέιεπζήο ηνπο πξνο ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε. Σν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ ππεθφσλ πνπ δηακέλνπλ ζηελ επηθξάηεηά ηεο, ζηηο αξρέο ηεο ρηιηεηεξίδαο (2001), άγγηδε ην 10,26%, μεπεξλψληαο ην αληίζηνηρν ησλ ππνινίπσλ Ννηηνεπξσπατθψλρσξψλ. 107 Ήδε ε Διιάδα θιήζεθε λα ξπζκίζεη λνκνζεηηθά δεηήκαηα κεηαλάζηεπζεο, κε αθνξκή ηηο πξψηεο καδηθέο ξνέο κεηαλαζηψλ, πνπ πξνήιζαλ απφ ηελ θαηάξξεπζε ησλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ρσξψλ ηνπ αλαηνιηθνχ κπινθ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη θπξίσο κε ηε καδηθή «παξάλνκε» είζνδν ρηιηάδσλ κεηαλαζηψλ απφ ηε γείηνλα Αιβαλία. Ο Ν. 1975/ θαη ηα ΠΓ 358/1997 θαη 359/1997 δηεπθξίληδαλ αθξηβψο ηηο πξνυπνζέζεηο εηζφδνπ, παξακνλήο θαη απαζρφιεζεο αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα, έρνληαο σο ζηφρν ηε κείσζε ηεο δπζαλαινγίαο κεηαμχ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ. 109 ηε ζπλέρεηα, ν Ν. 2910/2001, πέξα απφ ηελ επηθαηξνπνίεζε δεηεκάησλ πνπ αθνξνχζαλ ηελ είζνδν θαη ηε δηέιεπζε αιινδαπψλ, ηε ρνξήγεζε θαη ηελ αλαλέσζε ηεο άδεηαο παξακνλήο θαη ηεο άδεηαο εξγαζίαο, ηελ νηθνγελεηαθή ζπλέλσζε αιινδαπψλ, ξχζκηδε δεηήκαηα θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη δηεπθξίληδε ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηε δηαδηθαζία πνιηηνγξάθεζήο ηνπο. 110 Ο Ν. 3386/2005 πξνζπάζεζε λα δηεπζεηήζεη δεηήκαηα εηζφδνπ, δηακνλήο θαη επνρηαθήο ή κνληκφηεξεο εξγαζίαο 105 UNHCR (2014). Flüchtlingsland Österreich ( fluechtlingsland-oesterreich.html). 106 Bundesgesetz über die Gewährung von Asyl (Asylgesetz 2005 AsylG 2005) ( 107 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Ν. 1975/1991 (ΦΔΚ 184Α/ ) «Δίζνδνο έμνδνο, παξακνλή, εξγαζία, απέιαζε αιινδαπψλ, δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο αιινδαπψλ πξνζθχγσλ θαη άιιεο δηαηάμεηο». 109 αξξήο, Ν. (2008). Θεζκηθό πιαίζην ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε εζληθό θαη επξσπατθό πιαίζην. Κείκελα εξγαζίαο 2008/18. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, Ν. 2910/2001 (ΦΔΚ 91Α/ ). «Δίζνδνο θαη παξαµνλή αιινδαπψλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα. Κηήζε ηεο. Διιεληθήο ηζαγέλεηαο µε πνιηηνγξάθεζε θαη άιιεο» (...). 51

53 ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ ζηελ Διιάδα, δεηήκαηα λνκηκνπνίεζεο ηεο δηακνλήο αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα κε ιεγκέλεο άδεηεο δηακνλήο, ή θαηλνχξγησλ κεηαλαζηψλ πνπ εηζήιζαλ ζηε ρψξα ζε ρξνληθή ζηηγκή χζηεξε απφ ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν. 2910/01 θαη παξέκελαλ κε «λφκηκα». Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ ήηαλ ε εζηίαζε ζηελ πξνυπφζεζε ηεο «λφκηκεο» δηακνλήο ελ φςεη ηεο θαηνρχξσζεο δηθαησκάησλ ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, ηεο πγείαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. 111 Με ηνλ Ν. 3536/2007 πξνηάζεθε ε ζχζηαζε Δζληθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε ησλ Μεηαλαζηψλ ππαγφκελεο ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο (ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α.), πξνθεηκέλνπ λα δηεπζεηήζεη δεηήκαηα έληαμεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, 112 ελψ, ελ ζπλερεία, ν Ν. 3846/2010, πνπ δηεπθξίληδε γεληθφηεξα δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ Διιάδα, ξχζκηδε θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ απαζρφιεζε ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ (άξζξν 14) 113 θαη ε Τ.Α. 5205/2011 θαζφξηδε ηε δηαδηθαζία θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ππαγσγήο ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ Ν. 3386/2005 ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη κεηαθηλνχληαη απφ επηρείξεζε εγθαηεζηεκέλε ζε «ηξίηε» ρψξα, κε ζθνπφ ηελ παξνρή ππεξεζίαο, ζην πιαίζην ζχκβαζεο πξνκήζεηαο κεηαμχ επηρείξεζεο εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ή ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ θαη αληίζηνηρεο πνπ αζθεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα. 114 Ο Ν. 4251/2014 κε ηίηιν«κψδηθαο Μεηαλάζηεπζεο θαη Κνηλσληθήο Έληαμεο θαη ινηπέο δηαηάμεηο» είλαη απηφο πνπ ξπζκίδεη ζηηο κέξεο καο πάζεο θχζεσο δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ επίζεκε είζνδν,ηε «λφκηκε» δηακνλή θαη εξγαζία ησλ αιινδαπψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, ζηελ Διιάδα. Δπίζεο, κηα ζεηξά λφκσλ θαη πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ έρνπλ ζεζπηζηεί πνπ αθνξνχλ ηε ξχζκηζε δεηεκάησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη πξνζθχγσλ, γηα ηα νπνία θάλεη 111 Ν. 3386/2005 (ΦΔΚ Α 212/ ). «Δίζνδνο, δηακνλή θαη θνηλσληθή έληαμε ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα». 112 Ν. 3536/2007 (ΦΔΚ Α 42/ ). «Δηδηθέο ξπζκίζεηο ζεκάησλ κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ινηπψλ δεηεκάησλ αξκνδηφηεηαο Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο». 113 Ν. 3846/2010 (ΦΔΚ 66/Α/ ). «Δγγπήζεηο γηα ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο». 114 Τ.Α. νηθ. 5205/2011 «Καζνξηζκφο ηεο δηαδηθαζίαο θαη ησλ πξνυπνζέζεσλ ππαγσγήο ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ λ. 3386/05 ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, νη νπνίνη κεηαθηλνχληαη απφ επηρείξεζε εγθαηεζηεκέλε ζε ηξίηε ρψξα, κε ζθνπφ ηελ παξνρή ππεξεζίαο, ζην πιαίζην ζχκβαζεο πξνκήζεηαο κεηαμχ επηρείξεζεο εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ή ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ θαη αληίζηνηρεο πνπ αζθεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα». 52

54 ιφγν ζηε κειέηε ηεο ε Υξηζηίλα Βειέληδα ζηελ ακέζσο επφκελε ελφηεηα. Παξά ηελ απφπεηξα επίιπζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ζηελ Διιάδα ζε ζεζκηθφ επίπεδν, πξνο απνθπγή πνηθίισλ πξνβιεκάησλ ηφζν γηα ηελ θνηλσλία ππνδνρήο φζν θαη γηα ηνλ ίδην ηνλ κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ, ζε πξαθηηθφ επίπεδν θαη απφ άπνςε απνηειεζκάησλ, ππάξρνπλ αθφκε πνιιέο ειιείςεηο θαη πξνβιεκαηηθά ζεκεία, φπσο αλαιχνληαη δηεμνδηθά θαη ζηηο ππφινηπεο εξγαζίεο ηνπ παξφληνο ζπιινγηθνχ έξγνπ. Ζ Κχπξνο, κεηά ηε δηρνηφκεζή ηεο,αληηκεησπίδεη ζνβαξφ πξφβιεκα κε ηε δηέιεπζε κεγάινπ αξηζκνχ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη εηζέξρνληαη ζην έδαθφο ηεο, θπξίσο κέζσ ηεο Σνπξθίαο θαη ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηνπ λεζηνχ. 115 Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο Κχπξνπ ζηεξίδεηαη θπξίσο ζε βαζηθνχο άμνλεο, πνπ αθνξνχλ, αθελφο, ηε ξχζκηζε ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο ζηε βάζε ηεο εζληθήο ζηξαηεγηθήο απαζρφιεζεο θαη γεληθφηεξα ησλ αλαγθψλ ηεο εζληθήο αγνξάο εξγαζίαο θαη, αθεηέξνπ, ζηνλ ζπληνληζκφ ηεο εζληθήο κεηαλαζηεπηηθήο λνκνζεζίαο κε ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ. χκθσλα κε ηνλ ηζρχνληα κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, νη αιινδαπνί πνπ ιακβάλνπλ άδεηα δηακνλήο ζηελ Κχπξν, εθφζνλ έρνπλ εθ ησλ πξνηέξσλ κπνξνχλ λα απνδείμνπλ ζπγθεθξηκέλν επηρεηξεκαηηθφ θεθάιαην πνπ δηαζέηνπλ ή πξνθαζνξηζκέλν εηήζην εηζφδεκα, αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία είηε αηφκσλ πνπ πξνηίζεληαη λα απηναπαζρνιεζνχλ ζηε γεσξγία, ηελ θηελνηξνθία, ηελ πηελνηξνθία θαη ηρζπνηξνθία, είηε ζε κεηαιιεπηηθέο επηρεηξήζεηο, είηε ζε αηνκηθφ επηηήδεπκα ή επηρείξεζε, είηε σο απηεπάγγειηνη ή επηζηήκνλεο, είηε σο εξγαδφκελνη ππάιιεινη ζε θάπνηνλ εξγνδφηε, λννπκέλνπ φηη ε απαζρφιεζή ηνπο απηή δελ ζα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία αδηθαηνιφγεηνπ αληαγσληζκνχ ζην επάγγεικα πνπ εμαζθνχλ, είηε, ηέινο, αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ κε εξγαδφκελσλ αηφκσλ αιιά ησλ κφληκσλ επηζθεπηψλ, πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο αζθαιηζκέλν εηήζην εηζφδεκα χςνπο ηνπιάρηζηνλ 9,568 ελψ γηα θάζε εμαξηψκελν άηνκν επηπξφζζεην εηήζην εηζφδεκα χςνπο 4, Δίλαη ζαθέο φηη ππάξρεη ηδηαίηεξα απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα πξνζέιθπζε πινχζησλ κεηαλαζηψλ, πνπ ζα επελδχζνπλ ζηε ρψξα θαη ζα ζπκβάινπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο επηρεηξήζεσλ. Παξάιιεια, ζηηο ςεθίζηεθε ην 115 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π. 116 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Άδεηεο κεηαλάζηεπζεο» ( A%2F%2Fwww.moi.gov.cy%2Fmoi%2Fcrmd%2Fcrmd.nsf%2FAll%2FA0DF845FD6327FA9C C80C4%2F%24file%2FAdeiesMetanastefsis.doc&ei=hc5DU8CdJsGphAem_IC4Aw&usg=AFQjCN HBKEUC2FQ6MZNy1AB-6L6DL9z3Bg&bvm=bv ,d.bGQ). 53

55 ελαξκνληζηηθφ λνκνζρέδην «Ο πεξί Αιινδαπψλ θαη Μεηαλάζηεπζεο (Σξνπνπνηεηηθφο) Νφκνο ηνπ 2012», ν νπνίνο αθνξά ηε κεηαθνξά ηεο νδεγίαο 2009/50/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηελ εζληθή θππξηαθή λνκνζεζία ζρεηηθά κε ηηο πξνυπνζέζεηο εηζφδνπ θαη δηακνλήο ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ κε ζθνπφ ηελ απαζρφιεζε πςειήο εηδίθεπζεο. 117 Χζηφζν, φπσο πξναλαθέξζεθε, έλα κεγάιν κέξνο ησλ αθηρζέλησλ αιινδαπψλ ζηελ Κχπξν πνπ θαηαθζάλεη ζηε ρψξα, πξνέξρεηαη απφ πεξηνρέο πνπ πιήηηνληαη απφ πνιέκνπο θαη ζνβαξά θνηλσληθά πξνβιήκαηα, σο αηηνχληεο άζπιν. Σα δεηήκαηα, ινηπφλ, πνπ αθνξνχλ ηνάζπιν ζηελ Κχπξν δηεπζεηνχληαη αθελφο κε βάζε ηνλ πεξί πξνζθχγσλ λφκν ( ), ν νπνίνο ςεθίζηεθε ην 2000 θαη ηξνπνπνηήζεθε επαλεηιεκκέλα ηα έηε 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2009, θαη αθεηέξνπ κε βάζε ηνπο πεξί πξνζθχγσλ θαλνληζκνχο ηνπ Σα αηηήκαηα αζχινπ δηεθπεξαηψλνληαη απφ ηελ Τπεξεζία Αζχινπ, θαηφπηλ ζπλέληεπμεο ζηελ νπνία θαιείηαη ν αηηψλ άζπιν θαη ε νπνία δηεμάγεηαη κε ηε βνήζεηα δηεξκελέα. Αξκφδηνη ιεηηνπξγνί εμεηάδνπλ ηελ θάζε έθζεζε, ελψ ε ηειηθή απφθαζε ιακβάλεηαη απφ ηνλ Πξντζηάκελν ηεο Τπεξεζίαο θαη ε νπνία κπνξεί λα είλαη είηε ε αλαγλψξηζε ηνπ αηηνχληνο σο πξφζθπγα, είηεε αλαγλψξηζε ζηνλ αηηνχληα ην θαζεζηψο ζπκπιεξσκαηηθήο πξνζηαζίαο, είηε ε απφξξηςε ηεο αίηεζεο θαη ε παξαρψξεζε ζηνλ αηηνχληαην θαζεζηψο πξνζσξηλήο δηακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, είηε, ηέινο, ε απφξξηςε ηεο αίηεζεο. ηελ πεξίπησζε ηεο πξσηνβάζκηαο απφξξηςεο ηνπ αηηήκαηνο αζχινπ, ν αηηψλ έρεη δηθαίσκα πξνζθπγήο ζηελ Αλαζεσξεηηθή Αξρή Πξνζθχγσλ εληφο 20 εκεξψλ. Ζ ηειεπηαία ζπζηάζεθε κε βάζε ηνλ πεξί Πξνζθχγσλ Νφκν θαη κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ε νπνία εμεηάδεη ζε δεχηεξν βαζκφ πξνζθπγέο αηηνχλησλ αζχινπ, νη αηηήζεηο ησλ νπνίσλ απνξξίπηνληαη ζε πξψην βαζκφ απφ ηελ Τπεξεζία Αζχινπ. ε πεξίπησζε απφξξηςεο ηνπ αηηήκαηνο αζχινπ θαη δεπηεξνβάζκηα απφ ηελ Αλαζεσξεηηθή Αξρή Πξνζθχγσλ, ν αηηψλ άζπιν έρεη δηθαίσκα πξνζθπγήο ζην Αλψηαην Γηθαζηήξην εληφο 75 εκεξψλ. 118 πλερίδνληαο ηε ζπλνπηηθή αλαθνξά γηα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη κεηαλαζηεπηηθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ ηζρχεη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηνπ επξσπατθνχ λφηνπ, αο επηζεκαλζεί φηη ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία θαη ε Πνξηνγαιία θαινχληαη 117 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή» ( All/D6290FCD CC2257AA70022FDCB). 118 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Οη δηαδηθαζίεο αζχινπ» ( 710C601573E93E44C2257AA ). 54

56 λα αληηκεησπίζνπλ ζεκαληηθφ αξηζκφ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ πνπ εηζέξρνληαη ζηελ επηθξάηεηά ηνπο δηά ηεο ζαιάζζηαο νδνχ. Ζ απνγξαθή ησλ «λφκηκσλ» αιινδαπψλ ππεθφσλ ζηηο ρψξεο απηέο ην 2002 αληαλαθιάηαη ζε πνζνζηά ηεο ηάμεσο ησλ 5,7%, 2,6% θαη 3,4% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ, αληίζηνηρα. 119 κσο, θαη ζηηο ηξεηο πεξηπηψζεηο, ε θαηαγξαθή απηή δελ αληαπνθξίλεηαη απφιπηα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, θαζφηη θαζίζηαηαη αδχλαηε κηα αθξηβήο θαηακέηξεζε ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ. Σν 2002 ε Ηζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία εηζήγαγαλ ην ζχζηεκα ηεο εηήζηαο πνζφζησζεο εηζφδνπ κεηαλαζηψλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο γηα ηελ άζθεζε βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο. 120 χκθσλα κε ην λέν ζχζηεκα, ν αξκφδηνο θνξέαο δεκνζηεχεη κηα έθζεζε παξνπζηάδνληαο ηηο αλάγθεο γηα εξγαηηθφ δπλακηθφ αλά ηνκέα θαη ηφπν εξγαζίαο. Μέζσ απηήο ηεο δηαδηθαζίαο πξνθχπηεη θαη ν αξηζκφο ησλ αδεηψλ εξγαζίαο πνπ ζα δνζνχλ αλά έηνο ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο. Σνλ ίδην ρξφλν ε Ηηαιία εηζήγαγε έλαλ πεξηνξηζηηθφ κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα αληηκεησπίζεη ηελ άλνδν ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη αιινδαπνί πνπ δεηνχλ άδεηα παξακνλήο ζην εμήο ζα θαηαγξάθνληαη απφ ηε ήκαλζε. ηαλ ε άδεηα παξακνλήο δεηείηαη επί ηε βάζεη άζθεζεο βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο, ηφηε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηνλ εξγνδφηε, ν νπνίνο είλαη θαη ππεχζπλνο αθελφο λα εμαζθαιίζεη ζηνλ αιινδαπφ εξγαδφκελν ζηέγε, αθεηέξνπ λα θαιχςεη ηα έμνδα επηζηξνθήο ηνπ ζηελ παηξίδα, κε ηε ιήμε ηεο δηεηνχο άδεηαο. Ο λφκνο θαζίζηαηαη αξθεηά απζηεξφο θαη κε ηηο απειάζεηο, νη νπνίεο πινπνηνχληαη ρσξίο θακία αλαβνιή, αθφκε θαη αλ εθθξεκεί έλζηαζε απφ ηελ πιεπξά ηνπ αιινδαπνχ ππεθφνπ. Ζ απέιαζε επηιέγεηαη θαη ζε πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν κεηαλάζηεο παξακέλεη άλεξγνο γηα δηάζηεκα κεγαιχηεξν ησλ έμη κελψλ. Χζηφζν, αλ θαη ζηηο ρψξεο απηέο αλαπηχζζεηαη, εηδηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα, κηα ηδηαίηεξε ξεηνξηθή ζηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, θαηά ηελ νπνία αθελφο ηνλίδεηαη ε αλζξσπηζηηθή δηάζηαζε ζηελ ππνδνρήκεηαλαζηψλ θαη αθεηέξνπ ε αλάγθε έληαμήο ηνπο ζηελ εθάζηνηε θνηλσλία ππνδνρήο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, φπσο κε ζαθήλεηα θαη πεηζηηθφηεηα θαηαδεηθλχεη ε Calavita γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Ηζπαλίαο, νη αιινδαπνί 119 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., Σα πξνεγνχκελα ρξφληα, εηδηθά ε Ηζπαλία εθάξκνδε απζηεξνχο δηνηθεηηθνχο ειέγρνπο εηζφδνπ, εθηηκήζεηο ησλ «λφκηκσλ» θαη «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, ππνγξαθή δηκεξψλ ζρέζεσλ κε ην Μαξφθν γηα εηδηθή ζπκθσλία γηα ηε ξπζκηδφκελε κεηαλάζηεπζε Μαξνθηλψλ πνιηηψλ πξνο ηελ Ηζπαλία γηα ζηνρεπκέλε εξγαζία, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο ηζπαληθήο θνηλσλίαο, ελψ εμέθξαδε ηηο πνιηηηθέο δπζθνιίεο γηα ηελ ελαξκφληζε κηαο εληαίαο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζην εζσηεξηθφ ηεο ηζπαληθήο θνηλσλίαο ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ. Πξβι. Huntoon, L. (Summer, 1998). Immigration to Spain: Implications for a Unified European Union Immigration Policy, International Migration Review, 32/2,

57 πεξηζσξηνπνηνχληαη θαη απνθιείνληαη, θαζψο ε λνκηθή θαηαζθεπή ηεο «παξαλνκίαο» παξαδίδεη ηνπο κεηαλάζηεοζην πεξηζψξην ηεο κεηαθνξληηθήο ηζπαληθήο νηθνλνκίαο, κε ηνπο άηππα αιιά ακείιηθηα ηζρχνληεο θαλφλεο εξγαζηαθήο «επειημίαο». 121 Σέινο, ε Μάιηα, παξφηη δελ θηινμελνχζε ζην έδαθφο ηεο κεγάιν αξηζκφ αιινδαπψλ ππεθφσλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα βξέζεθε αληηκέησπε κε ηελ αχμεζε, κεηαμχ άιισλ, ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο δηακέζνπ ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ ηεο. ηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, ε Μάιηα δελ ήηαλ ν ηειηθφο πξννξηζκφο ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, αιιά ην ζεκείν φπνπ λαπαγνχζαλ ηα πινία πνπ ηνπο κεηέθεξαλ. Σν αμηνζεκείσην ζηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ πνπ αθνινπζεί ε Μάιηα, είλαη ην πνζνζηφ ησλ αλαγλσξίζεσλ ησλ πξνζθχγσλ, ην νπνίν άγγηδε ην 50% ην Σελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν, θαη ελφςεη ηεο ελζσκάησζήο ηεο ζηελ ΔΔ, εμνκνίσζε πνιιέο απφ ηηο δηαηάμεηο, φπσο απηέο πνπ ξχζκηδαλ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο βίδαο, κε ηηο αληίζηνηρεο ησλ ρσξψλ ηεο Έλσζεο. Παξ φι απηά, ε Μάιηα εμαθνινπζεί λα έρεη έλα ρξνλνβφξν ζχζηεκα γηα ηε ρνξήγεζε αζχινπ, ελψ νη πξσηνβνπιίεο πνπ αθνινπζεί γηα ηελ ππνδνρή, ηε ζηέγαζε, ηελ ελζσκάησζε θαη ζπλνιηθή ππνζηήξημε ησλ αηηνχλησλ ρξεηάδνληαη λέα δπλακηθή. 122 πσο δηαθαίλεηαη, ινηπφλ, απφ ηα πξναλαθεξζέληα, παξά ην γεγνλφο φηη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο πξνβιέπεη ελίζρπζε ηεο ζπλεηζθνξάο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο ζπλαπφθαζεο, ηα θξάηε-κέιε ζπλερίδνπλ λα δηαηεξνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ειεπζεξία δξάζεο ηνπο ζηνλ έιεγρν ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ. Ζ ελσζηαθή πξσηνβνπιία αθνξά ηνπο ηνκείο ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» εηζφδνπ ησλ κεηαλαζηψλ, ηεο ζεζκηθήο θαηάζηαζεο (αλζξψπηλα θαη εξγαζηαθά δηθαηψκαηα) ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο, ηεο δηακφξθσζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο ηεο πνιηηηθήο ελζσκάησζεο, θαη ηεο ζχλαςεο ζπκθσληψλ κε ρψξεο πξνέιεπζεο γηα δεηήκαηα επαλεηζδνρήο, επαλαπαηξηζκνχ θαη αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο. πλνιηθά, νη πξσηνβνπιίεο θαη νη δξάζεηο ηεο ΔΔ παξακέλνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ζε ζεζκηθφ επίπεδν απνθάζεσλ θαη φρη απνηειεζκάησλ. Ζ αιήζεηα ησλ αξηζκψλ ζπλεγνξεί ππέξ ηεο άπνςεο φηη ε Έλσζε ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ έρεη λα επηδείμεη κφλν πεξηζηαζηαθέο επηηπρίεο θαη φρη κηα ζπλνιηθή 121 Calavita, K. (1998). Immigration, Law, and Marginalization in a Global Economy: Notes from Spain, Law & Society Review, 32/3, Savona-Ventura, C., Felice, N. & Gullaimier, R. A. (2010). The Changing Face of the Maltese Population, Journal of Population Research, 27/4,

58 καθξνπξφζεζκε πνιηηηθή ησλ έξγσλ, αθφκε θαη ζε φ,ηη ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηαπάηεζε ησλ βαζηθψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ. Πξνηεξαηφηεηα παξακέλνπλ ηα εζληθά-θξαηηθά ζπκθέξνληα θαη φρη ε απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο κε επηκεξηζκέλα ηα νθέιε. Γηαπηζηψλεηαη ζηαζηκφηεηα ζηελ πξφνδν πνπ έπξεπε λα έρεη επηηεπρζεί σο απφηνθν ηεο εμέιημεο ηεο πνιηηηθήο ζε λνκνζεηηθφ θαη ζεζκηθφ επίπεδν, ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο εξγαζίαο θαη ησλ δηαθξίζεσλ. Παξαηεξείηαη φηη ζηελ ΔΔ ησλ 12, ζε αληίζεζε κε ηελ Έλσζε ησλ 28 θξαηψλ-κειψλ, ε ζχγθιηζε ησλ απφςεσλ, ε πηνζέηεζε θαη ελζσκάησζε ησλ απνθάζεσλ θαζίζηαην εθηθηή ζε κεγαιχηεξν βαζκφ, κε απνηέιεζκα ηε κεγαιχηεξε πξφνδν, ελ ζπγθξίζεη κε ζήκεξα. Δπίινγνο Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη ε πνιηηηθή ηνπ αζχινπ δελ ζπληζηνχλ έλα πξφζθαηξν ή εθήκεξν θαηλφκελν. Πξφθεηηαη γηα δήηεκα ην νπνίν απαηηεί ζπλερή εγξήγνξζε, θαζψο θακία παξνδηθή επηηπρία ζηε βξαρππξφζεζκε δηαρείξηζε θαη νκαιή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ δελ κεηαθξάδεηαη ζε δεδνκέλε θαη νιηζηηθή επίιπζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ Έλσζε ηε δεθαεηία ηνπ 1990 βξέζεθε αληηκέησπε κε ηε κεηαλάζηεπζε θαη αλαγθάζηεθε λα ηελ εληάμεη άκεζα ζηελ επξσπατθή αηδέληα, ζπλεηδεηνπνηψληαο φηη ε ηειεπηαία απφ δηεζλέο θαηλφκελν είρε κεηαηξαπεί ζε κείδνλ δηεζλέο πξφβιεκα. Μέρξη ηφηε ε δηεζλήο ζπλεξγαζία ζην δήηεκα απηφ δελ ζεσξνχληαλ απαξαίηεηε, γεγνλφο πνπ αληαλαθιάηαη θαη ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο. Μηα ζεηξά απφ λνκνζεηήκαηα θαη δηεζλείο ζπκβάζεηο ζεκαηνδνηνχλ ηελ θηλεηνπνίεζε ηεο ΔΔ, θηλεηνπνίεζε πνπ απέθεξε ιίγνπο θαξπνχο. Οη πξνηεξαηφηεηεο ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηα εζληθά ηνπο ζπκθέξνληα αληηθαηνπηξίδνληαη ηφζν ζηηο ζρεηηθέο ζπδεηήζεηο φζν θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ. Ζ αλνκνηνγέλεηα ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο λα απεκπνιήζνπλ ηελ απνθιεηζηηθή ηνπο αξκνδηφηεηα ζηε ράξαμε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ ζπληζηνχλ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα, πνπ θαζηζηνχλ ηελ νπνηαδήπνηε πξσηνβνπιία, ελ γέλεη, αλαπνηειεζκαηηθή. Με ηηο δηεζλείο εμειίμεηο λα ζεκαηνδνηνχλ ηελ έλαξμε κηαο λέαο πεξηφδνπ, φπνπ θαηλφκελα, φπσο ε ηξνκνθξαηία, κε λέεο δηαζηάζεηο απεηινχλ ηελ εζληθή αζθάιεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ, ε επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ θαίλεηαη λα είλαη ηδηαίηεξα βνιηθή γηα ηνπο ηζχλνληεο 57

59 ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. Οη απφπεηξεο δηαρείξηζεο ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο ζα ζπλερίζνπλ λα πέθηνπλ ζην θελφ, αλ δελ ππάξμεη νπζηαζηηθή κέξηκλα γηα ηελ επίιπζε ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Ζ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ παξανηθνλνκία θαη ηελ παξάλνκε απαζρφιεζε, κε ηελ παξάλνκε δηαθίλεζε αηφκσλ θαη ηελ θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Ζ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο πξέπεη λα απνηειεί κέξνο ελφο νινθιεξσκέλνπ καθξνρξφληνπ πνιηηηθνχ πξνγξάκκαηνο, απφ θνηλνχ ζρεδηαζκέλν, θαη φρη κεκνλσκέλεο δξάζεο ζηεξηδφκελεο ζηελ εζεινληηθή ζπκκφξθσζε κε ηηο δηεζλείο ζπλζήθεο θαη απνθάζεηο. 123 Καζίζηαηαη αλαγθαία ε αλαγλψξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο σο κηαο άιιεο πηπρήο ηνπ ίδηνπ δεηήκαηνο, θαζψο θαη ε αθξηβήο αμηνιφγεζε ηεο έθηαζήο ηνπ. Ζ πνιηηηθή ηεο επαλαπξνψζεζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζε «αζθαιείο ηξίηεο ρψξεο» ελδπλακψλεη ηνλ θαχιν θχθιν πνπ δεκηνπξγείηαη. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο θξαηψλ κε αζηαζείο πνιηηηθέο δνκέο, νη θπβεξλήζεηο ζπληεξνχλ ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, αθνχ κέζσ απηήο εκβάζκαηα εηζξένπλ ζπλερψο πξνο ηηο ρψξεο θαηαγσγήο ησλ κεηαλαζηψλ. Με απψηεξν ζθνπφ κηα επηηπρεκέλε θαη απνηειεζκαηηθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε ΔΔ νθείιεη λα αληηκεησπίζεη ηηο πξνθιήζεηο πνπ αλαδχνληαη,φπσο είλαη ε πεξηνξηζκέλε αξκνδηφηεηά ηεο αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε, νη απνξξένπζεο εληάζεηο ζρεηηθά κε ηε δηεζλή ζπλεξγαζία ζηνλ ηνκέα απηφ, ηα αλεξρφκελα θαη αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δηαθνξεηηθέο πξνηεξαηφηεηεο ησλ ρσξψλ θαηαγσγήο ησλ κεηαλαζηψλ, ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο, θαζψο θαη ε πεξηνξηζκέλε εθαξκνγή θαη ελζσκάησζε ησλ απνθάζεσλ απφ ηα θξάηε-κέιε. Σα κέηξα πξφιεςεο αιιά θαη νη πξσηνβνπιίεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε ζρέζεσλ νπζηαζηηθήο ζπλεξγαζίαο, θαη ζην εζσηεξηθφ αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ ηεο ΔΔ, απνηεινχλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν κηαο επηηπρεκέλεο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. Ζ αλάπηπμε εηαηξηθψλ ζρέζεσλ κε ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, θαζψο θαη ε παξνρή αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο πξέπεη λα απνηεινχλ πξνηεξαηφηεηα ηεο Έλσζεο, νη πνιηηηθέο θηλήζεηο ηεονπνίαο ζην ζέκα ηεοθνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα έρνπλ ζηφρν, πξψηα απφ φια, ηελ ππεξάζπηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ απφ θάζε άπνςε. 123 Weinar, A. (2011). EU-US Immigration Systems. EU Cooperation Challenges in External Migration Policy. Research Report. European University Institute. 58

60 Βηβιηνγξαθία Διιελόγιωζζε Βαξβηηζηψηεο, Η. & Κακπνχξνγινπ, Γ. (ρ.ρ.). Η Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ηεο Δπξώπεο. ( Γηψηε-Παπαδάθε,. & Παπαδάθε, Δ. (2011). «Ζ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιάδα» ( _pdf_cd/papadaki_gioti_o_papadaki_e_43.pdf). Δπξσπατθή Δπηηξνπή (ρ.ρ.). Διεύζεξε θπθινθνξία ζηελ Δπξώπε. Ο ρώξνο έλγθελ. Δζσηεξηθέο ππνζέζεηο. Ησαθεηκίδεο, Π. (1998). Η πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ. Αζήλα: Θεκέιην. Κφληεο, Α. (2005). «Ζ πνιηηηθή αζχινπ ζηελ επξσπατθή έλσζε θαη ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Κφληεο, Ζ. Πεηξάθνπ, Ν. Σάηζεο & Ν. Υιέπαο (επηκ.). Δπξσπατθή θαη ειιεληθή πνιηηηθή αζύινπ. Κέληξα ππνδνρήο πξνζθύγσλ θαη αηηνύληεο άζπιν κε απνξξηθζείζα αίηεζε ζηελ Διιάδα (εηξά Δηδηθψλ Μειεηψλ ηεο Μεηαλάζηεπζεο θαη ηεο Γηαζπνξάο, 2). Αζήλα: Παπαδήζε, αξξήο, Ν. (2008). Θεζκηθό πιαίζην ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε εζληθό θαη επξσπατθό πιαίζην. Κείκελα εξγαζίαο 2008/18. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ. αξξήο, Ν. (2012). «Ζ ζπκβνιή ησλ πκβνπιίσλ Έληαμεο Μεηαλαζηψλ ζηελ πξννπηηθή έληαμεο κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα», ζην Α. Αθνπμελίδεο, Ν. αξξήο, & Ο. Σζαθεξίδε (επηκ.), Έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ: Αληηιήςεηο, Πξαθηηθέο θαη Πνιηηηθέο. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, Υξηζηηαλφο, Β. (επηκ.) (2012). πλζήθε ΔΔ θαη ΛΔΔ. Καη άξζξν εξκελεία. Αζήλα: Ννκηθή Βηβιηνζήθε. Ξελόγιωζζε Adamson, F. (Summer 2006). Crossing Borders: International Migration and National Security, International Security, 31/1,

61 Barbou des Places, S. (Jan.-Apr., 2004). Taking Legal Rules into Consideration: EU Asylum Policy and Regulatory Competition, Journal of Public Policy, 24/1 (Markets and Regulatory Competition in Europe), Bayram, N., Nyquist, H., Thorburn, D. & Bilgel, N. (Spring 2009). Turkish Immigrants in Sweden: Are They Integrated?, International Migration Review, 43/1, Boswell, Ch. (May, 2003). The External Dimension of EU Immigration and Asylum Policy, International Affairs, 79/3, Calavita, K. (1998). Immigration, Law, and Marginalization in a Global Economy: Notes from Spain, Law & Society Review, 32/3, Chakrabarti, Sh. (Mar., 2005). Rights and Rhetoric: The Politics of Asylum and Human Rights Culture in the United Kingdom, Journal of Law and Society, 32/1 (The Human Rights Act: A Success Story?), Drbohlav, D. (Spring, 2003). Immigration and the Czech Republic (with a Special Focus on the Foreign Labor Force), International Migration Review, 37/1, Drbohlav, D. & Janská, E. (Jan., 2009). Illegal Economic and Transit Migration in the Czech Republic: A Study of Individual Migrants Behaviour, Europe-Asia Studies, 61/1, Eger, M. (April 2010). Even in Sweden: The Effect of Immigration on Support for Welfare State Spending, European Sociological Review, 26/2, pp Elson, A. (Fall, 1997). Baltic State Membership in the European Union: Developing a Common Asylum and Immigration Policy, Indiana Journal of Global Legal Studies, 5/1 (Symposium: The Public s Healthin the Global Era: Challenges, Responses, and Responsibilities), Hatton, T., Richter, W. & Faini, R. (Apr., 2004). Seeking Asylum in Europe, Economic Policy, 19/38, Huntoon, L. (Summer, 1998). Immigration to Spain: Implications for a Unified European Union Immigration Policy, International Migration Review, 32/2,

62 Joppke, Ch. (Jan. 2007). Transformation of Immigrant Integration in Western Europe: Civic Integration and Antidiscrimination Policies in the Netherlands, France, and Germany, World Politics, 59/2, Juss, S. (Winter, 2005). The Decline and Decay of European Refugee Policy, Oxford Journal of Legal Studies, 25/4, Koopmans, R., Michalowski, I. & Waibel, S. (2013). Bürgerrechte für Zuwanderer. Nationale politische Prozesse und internationale Konvergenz in Westeuropa, , in: P.Schimany & H. D. von Loeffelholz (Hg), Beiträge zur Migrations- und Integrationsforschung aus Anlass des 60-jährigen Bestehens des Bundesamtes für Migration und Flüchtlinge. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, Laczko, F. (Apr., 2002). New Directions for Migration Policy in Europe, Philosophical Transactions: Biological Sciences, 357/1420 (Reviews and a Special Collection of Papers on Human Migration), Łodziński, S. & Bartoszyńska K. (Fall, 2009). Refugees in Poland: Mechanisms of Ethnic Exclusion, International Journal of Sociology, 39/3 (Ethnic Exclusion in Poland), Martiniello, M. (Spring, 2003). Belgium s Immigration Policy, International Migration Review, 37/1, Migreurop (ρ.ρ.). From European Migration and Asylum Policies to Camps for Foreigners ( cd=1&ved=0ccoqfjaa&url=http%3a%2f%2fwww.noborder.org%2ffiles% 2F040719eu_camps_map.pdf&ei=f5EMU4-ABIzB7Aaq74G4AQ&usg=AFQ jcnfnaktgwko7nbsdlzr6rlcr9uexcg). Neumayer, E. (Sep., 2005). Bogus Refugees? The Determinants of Asylum Migration to Western Europe, International Studies Quarterly, 49/3, Organisation for Economic Co-operation and Developement (OECD) (2004). Trends in International Migration, Sopemi Annual Report 2003 ( Sarvimäki, M. (Sept. 2011). Assimilation to a Welfare State: Labor Market Performance and Use of Social Benefits by Immigrants to Finland, The Scandinavian Journal of Economics, 113/3,

63 Savona-Ventura, C., Felice, N. & Gullaimier, R. A. (2010). The Changing Face of the Maltese Population, Journal of Population Research, 27/4, Solimano, A. &. Watts, N. (2005). International Migration, capital Flows and the global Economy: A long run View (Economic Development Division). Santiago/Chile: United Nations. Szoke, L. (Summer, 1992). Hungarian Perspectives on Emigration and Immigration in the New European Architecture, International Migration Review, 26/2 (Special Issue: The New Europe and International Migration), United Kingdom Border Agency. Program for High-Value Migrants ( United Nations Human Rights Office (UNHRO) ( ). Migration and Human Rights. Report by OHCHR. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) UNHCR Regional Operations Profile Northern, Western, Central ans Southern Europe ( Valls, M. (2014). Politique d immigration: bilan et perspectives. Ministère de l Intérieur de France ( Actualites/L-actu-immigration/Politique-d-immigration bilan-etperspectives). Weinar, A. (2011). EU-US Immigration Systems. EU Cooperation Challenges in External Migration Policy. Research Report. EuropeanUniversityInstitute. Ννκηθά Κείκελα θαη Έγγξαθα Δθζέζεηο Διιελόγιωζζα Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Σν πξφγξακκα ηεο Υάγεο: Γέθα πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία. Ζ εηαηξηθή ζρέζε γηα ηελ αλαλέσζε ηεο Δπξψπεο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, COM/2005/0184 ηειηθφ. Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ ( ). «Eπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ», COM(2011)455 ηειηθφ. 62

64 Απφθαζε αξηζκ. 2000/596/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (επη. 2000). «Γηα ηελ δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 252/12 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 2002/463/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2002). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο δξάζεο γηα ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζηνπο ηνµείο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ησλ ζεσξήζεσλ, ηνπ αζχινπ θαη ηεο µεηαλάζηεπζεο (πξφγξαµµα ARGO)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 161/11 ηεο Απφθαζε Πιαίζην 2002/629/ΓΔΤηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχι. 2002) «Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 203 ηεο Απφθαζε Πιάηζην 2002/946 ηνπ πκβνπιίνπ (Ννέκ. 2002). «Γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ πνηληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξφιεςε ηεο ππνβνήζεζεο ηεο παξάλνκεο εηζφδνπ, δηέιεπζεο θαη δηακνλήο». Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 328 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 2003/209/EKηεο Δπηηξνπήο (Μάξ. 2003) «Γηα ηε ζχζηαζε ζπµβνπιεπηηθήο νµάδαο ππφ ηελ επσλπµία «Οµάδα εµπεηξνγλσµφλσλ γηα ηελ εµπνξία αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 79/25 ηεο Απνθάζεηο αξηζκ. 2006/618/EΚ θαη 2006/619/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24εο Ηνπιίνπ 2006 (επη. 2006). «Γηα ηε ζχλαςε, εμ νλφκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ηνπ πξσηνθφιινπ γηα ηελ πξφιεςε, θαηαζηνιή θαη ηηκσξία ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, εηδηθά γπλαηθψλ θαη παηδηψλ, ην νπνίν ζπκπιεξψλεη ηε ζχκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηνπ δηαθξαηηθνχ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεοαξηζκ. L 262/24 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 574/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «ρεηηθά κε ηε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ Δμσηεξηθψλ πλφξσλ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 144/22 ηεο Απφθαζε αξηζ. 575/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Δπηζηξνθήο γηα ηελ 63

65 πεξίνδν , σο κέξνπο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 144/45 ηεο Απφθαζε αξηζ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο Απφθαζε αξηζκ. 381/2008/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2008). «Γηα ηελ δεκηνπξγία επξσπατθνχ δηθηχνπ κεηαλάζηεπζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 131/7 ηεο COM/2012/514 final ( ). «Πξφηαζε. Καλνληζκφο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηε ζπγθξφηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ ψκαηνο Δζεινληψλ Αλζξσπηζηηθήο Βνήζεηαο». Γειηίν Σχπνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ( ). «Κνηλφ Δπξσπατθφ χζηεκα Αζχινπ: βειηίσζε ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο αιιειεγγχεο γηα ηα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία». Έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηελ ΔΔ ηεο νδεγίαο 2003/9/ΔΚ γηα ηηο ζπλζήθεο ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ: επηζθέςεηο ηεο επηηξνπήο LIBE απφ ην 2005 έσο ην 2008 (2008/2235(INI)) (27 Ηαλ. 2009). Δλνπνηεκέλε Απφδνζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. C 321E/1 ηεο Δπηηξνπή Γειηίν Σχπνπ ( ). «Ζ Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε νη επηηπρψο εληαγκέλνη κεηαλάζηεο εκπινπηίδνπλ ηελ ΔΔ απφ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή άπνςε». Καλνληζκφο αξηζκ. 574/1999/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 1999). «Πεξί ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΟΚ) αξηζ. 1408/71 πεξί εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθαιίζεσο ζηνπο κηζζσηνχο, ζηνπο κε κηζζσηνχο θαη ζηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο πνπ δηαθηλνχληαη εληφο ηεο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 072 ηεο

66 Καλνληζκφο αξηζκ. 2725/2000 ηνπ πκβνπιίνπ ( εθ. 2000). «ρεηηθά µε ηε ζέζπηζε ηνπ «Eurodac» γηα ηελ αληηπαξαβνιή δαθηπιηθψλ απνηππσµάησλ γηα ηελ απνηειεζµαηηθή εθαξµνγή ηεο ζχµβαζεο ηνπ νπβιίλνπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 316/1 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 1091/2001/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2001). «ρεηηθά κε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία κε ζεψξεζε γηα δηακνλή καθξάο δηαξθείαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 150 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 333/2002/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2002). «Γηα ηελ θαζηέξσζε θχιινπ εληαίνπ ηχπνπ επί ηνπ νπνίνπ ηίζεηαη ε ζεψξεζε πνπ ρνξεγείηαη απφ ηα θξάηε κέιε ζηνπο θαηφρνπο ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ κε αλαγλσξηδφκελσλ απφ ην θξάηνο κέινο πνπ ρνξεγεί ην θχιινπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 053 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο Καλνληζκφο αξηζκ. 491/2004/EK ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 2004). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο ρξεµαηνδνηηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο πξνο ηξίηεο ρψξεο ζηνπο ηνµείο ηεο µεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ (ΑΔΝΔΑS)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 080 ηεο Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2252/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Καζηέξσζε πξνηχπσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αζθαιείαο θαη ηε ρξήζε βηνκεηξηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα θαη ηα ηαμηδησηηθά έγγξαθα ησλ θξαηψλ κειψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 385 ηεο Καλνληζκφο 1987/2006 ηνπ πκβνπιίνπ (Γεθ. 2006). «ρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία, ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο 65

67 γεληάο (SIS II)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 381/4 ηεο Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 168/2007 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Ίδξπζε Οξγαληζκνχ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 53 ηεο Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηαλ. 2003). «ρεηηθά µε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε-κέιε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 31/18 ηεο Οδεγία 2004/83/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Σν δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα δηακέλνπλ ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ». Οδεγία 2003/86/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «Γηα ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 251 ηεο ). Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «ρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 326/13 ηεο εκείσκα ηεο Πξνεδξίαο πξνο ην πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ( ). «Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν». χκβαζε πεξί θαζνξηζκνχ ηνπ θξάηνπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο παξνρήο αζχινπ ε νπνία ππνβάιιεηαη ζε έλα απφ ηα θξάηε κέιε ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 254/1 ηεο πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο. Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Σάκπεξε 15 θαη 16 Οθησβξίνπ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζ. C 191 ηεο πλζήθε ηνπ Ακζηεξληάκ πνπ ηξνπνπνηεί ηε ζπλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηηο ζπλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ θαη νξηζκέλεο ζπλαθείο πξάμεηο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. C 340 ηεο

68 πλζήθε ηεο Ληζζαβψλαο γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο πλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 306/01 ηεο Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο Μηα αλνηθηή θαη αζθαιήο Δπξψπε πνπ εμππεξεηεί θαη πξνζηαηεχεη ηνπο πνιίηεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 115/01 ηεο Τπφζεζε C 133/06 Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαηά πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «Πξνζθπγή αθπξψζεσο Κνηλή παξνρή πνιηηηθή αζχινπ Οδεγία 2005/85/ΔΚ Γηαδηθαζία ρνξεγήζεσο θαη αλαθιήζεσο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ζηα θξάηε κέιε Αζθαιείο ρψξεο θαηαγσγήο Αζθαιείο επξσπατθέο ηξίηεο ρψξεο Κνηλνί ειάρηζηνη θαηάινγνη Γηαδηθαζία ζεζπίζεσο θαη ηξνπνπνηήζεσο ησλ θνηλψλ ειάρηζησλ θαηαιφγσλ Άξζξν 67, παξάγξαθνη 1 θαη 5, πξψηε πεξίπησζε, ΔΚ Αλαξκνδηφηεηα». Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 364/01 ηεο Φήθηζκα C 260/03 ηνπ πκβνπιίνπ ( ). «ρεηηθά κε πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ θαη ηδίσο γπλαηθψλ». Ξελόγιωζζα COM/2008/0359 final. A Common Immigration Policy for Europe: Principles, Actions and Tools. COM/2009/0266 final. Tracking method for monitoring the implementation of the European Pact on Immigration and Asylum. COM/2005/123, (2005). Communication from the Commission to the Council and the European Parlament, establishing a framework programme on Solidarity and the Management of Migration Flows for the period Presidency Conclusions. European Council Meeting in Laeken 14 and 15 December

69 ΔΝΟΣΖΣΑ Β ΑΗΣΟΤΝΣΔ ΠΟΛΗΣΗΚΟ ΑΤΛΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΣΑΣΗΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ( ) ΚΑΗ ΣΟ ΝΔΟ ΘΔΜΗΚΟ ΚΑΘΔΣΩ Υξηζηίλα Βειέληδα «Έλαο πξφζθπγαο ρσξίο ειπίδα ηζνδπλακεί κε πάξα πνιινχο.» Όπαηε Αξκνζηεία γηα ηνπο Πξφζθπγεο Ο.Ζ.Δ Δηζαγωγή Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζηφρν λα εμεηάζεη πηπρέο ηνπ λένπ ζεζκηθνχ θαζεζηψηνο ζηελ Διιάδα γηα ηνπο αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν. Δμεηάδνληαο αξρηθά ηα πνζνηηθά δεδνκέλα γηα ηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο αηηνχληεο άζπιν ζηελ ΔΔ, κε έκθαζε ζηελ Διιάδα, θαηά ηελ πεξίνδν , κε βάζε πνζνηηθά δεδνκέλα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ Όπαηε Αξκνζηεία (ΤΑ) γηα ηνπο Πξφζθπγεο, ηελ Eurostat θαη ηελ Διιεληθή Αζηπλνκία (ΔΛ.Α.), ε κειέηε ζπδεηά βαζηθά ζεκεία ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ηε Γηαρείξηζε ησλ Μεηαλαζηεπηηθψλ Ρνψλ πνπ θαηέζεζε ε Διιάδα ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2010 ηνπ Π.Γ. 90/2008 γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ 2005, ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα (L 326/ ) 124 ηνπ Π.Γ. 81/2009, ην νπνίν ηξνπνπνηεί ην πξνεγνχκελν Π.Γ. 125 ηνπ Π.Γ. 114/2010 γηα ηελ θαζηέξσζε εληαίαο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο (ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ) 126 ηνπ λένπ Νφκνπ 3907/2011 γηα ηελ ίδξπζε Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη Τπεξεζίαο Πξψηεο Τπνδνρήο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2008/115/ΔΚ «ζρεηηθά κε ηνπο 124 Π.Γ. 90/2008 ΦΔΚ 138/Α'/ Π.Γ. 81/2009 ΦΔΚ 99/ Α'/ Π.Γ. 114/10 ΦΔΚ 195/Α'/

70 θνηλνχο θαλφλεο θαη δηαδηθαζίεο ζηα θξάηε κέιε γηα ηελ επηζηξνθή ησλ παξαλφκσο δηακελφλησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ» 127 ηνπ Π.Γ. 113/2013 γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο εληαίαο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ «ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα» (L 326/ ). 128 Έκθαζε δίλεηαη ζηηο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηνπο αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα, ηνπο ζηφρνπο πνπ επηδηψθνληαη θάζε θνξά, ηα πξνβιήκαηα θαη θαη επέθηαζε ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ πξνθχπηνπλ, πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα, κεηαμχ άιισλ, ηελ άξλεζε άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ λα επηζηξέςνπλ αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα, ιφγσ ηεο έκπξαθηεο θαηαπάηεζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηνπο ζηε ρψξα. 1. Παγθόζκηα θηλεηηθόηεηα πξνζθύγωλ θαη αηηνύληωλ πνιηηηθό άζπιν: πνζνηηθά δεδνκέλα ( ) Ζ πξνζθπγηθή θηλεηηθφηεηα δελ απνηειεί θαηλφκελν κφλν ηεο ζχγρξνλεο επνρήο αιιά έρεη ραξαθηήξα παγθφζκην θαη δηαρξνληθφ. Οη βηνκεραληθέο ρψξεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ηεο ΔΔ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, απνηεινχλ έλαλ (αλ θαη φρη ηνλ κνλαδηθφ) κεηαλαζηεπηηθφ/πξνζθπγηθφ πξννξηζκφ. χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην 2010, πεξηζζφηεξνη απφ 25,2 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ( πξφζθπγεο θαη 14,7 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη), ρξεηάζηεθαλ ηελ πξνζηαζία ή ηελ αξσγή ηεο ΤΑ θαηά ην ηέινο ηνπ 2010, ελψ πεξίπνπ 12 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ραξαθηεξίδνληαλ απφ ην θαζεζηψο ηεο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμελνχζαλ ηα 4/5 ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ελψ νη 49 ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο παξείραλ άζπιν ζε ζρεδφλ 2 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο.σα 3/4ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο δηέκελε ζε ρψξα γεηηνληθή ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο. Πεξίπνπ πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά, αξηζκφο πνπ αληηζηνηρνχζε ζηνρακειφηεξν πνζνζηφ εζεινληηθνχ επαλαπαηξηζκνχ ησλ ηειεπηαίσλ 20 θαη πιένλ ρξφλσλ. Αληίζεηα, πεξηζζφηεξα απφ2,9 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλσλ θαηάθεξαλ λα επηζηξέςνπλ ζηηο εζηίεο ηνπο, 127 Ν. 3907/2011 ΦΔΚ 7/Α'/ Π.Γ. 113/2013 Φ.Δ.Κ 146/Α'/

71 αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζην πςειφηεξν πνζνζηφ γηα ηελ ηειεπηαία 15εηία. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ην κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,9 εθαηνκκχξηα), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ (1,1 εθαηνκκχξην) θαη ηεο Αξαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο πξίαο (1 εθαηνκκχξην). Πεξηζζφηεξνη απφ 4,4 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο, αληηπξνζσπεχνληαο ην 42% ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, θαηνηθνχζε ζηηο ρψξεο ησλ νπνίσλ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ θάησ απφ δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ην κέγεζνο ηεο νηθνλνκίαο ηνπ, ελψ ε Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Κνλγθφ θαη ε Κέλπα θαηείραλ ηε δεχηεξε θαηηξίηε ζέζε αληίζηνηρα.οη πξφζθπγεο απφ ην Αθγαληζηάλ θαη ην Ηξάθ αληηπξνζψπεπαλ ζρεδφλ ην ήκηζπ ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζθχγσλ ππφ ηελ επζχλε ηεο ΤΑ παγθνζκίσο. πγθεθξηκέλα ηξεηο ζηνπο δέθα πξφζθπγεο παγθνζκίσο, θαηάγνληαλ απφ ην Αθγαληζηάλ (3 εθαηνκκχξηα) θαη είραλ θαηαθχγεη ζε 75 δηαθνξεηηθέο ρψξεο αζχινπ. Οη Ηξαθηλνί ήηαλ ε δεχηεξε κεγαιχηεξε νκάδα πξνζθχγσλ, κε 1,7 εθαηνκκχξηα άηνκα πνπ βξίζθνληαλ θπξίσο ζηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Πεξηζζφηεξνη απφ άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθή αίηεζε πνιηηηθνχ αζχινπ. Με πεξηζζφηεξεο απφ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, δειαδή ην 1/5 ησλ αηηήζεσλ παγθνζκίσο, ε Νφηηα Αθξηθή ήηαλ ε ρψξα πνπ δέρηεθε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ αλά ηνλ θφζκν, αθνινπζνχκελε απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ( αηηήζεηο) θαη ηε Γαιιία ( αηηήζεηο). Πεξηζζφηεξεο απφ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, ζε παγθφζκηα θιίκαθα, θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, θπξίσο αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 69 ρψξεο ζπλνιηθά ρψξεο. Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα απνηεινχζαλ ην 47% ησλ πξνζθχγσλ, θαη ην 50% φισλ ησλ εζσηεξηθά εθηνπηζκέλσλ θαη ησλ παιηλλνζηνχλησλ (πξψελ πξνζθχγσλ). 44% ησλ πξνζθχγσλ θαη 31% ησλ αηηνχλησλάζπιν ήηαλ παηδηά θάησ ησλ 18εηψλ. 129 χκθσλα κε κία άιιε έθζεζε ηεο ΤΑ πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο, ησλ επξσπατθψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ην 2010, δηαπηζηψζεθε φηη νη 38 ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ αηηήζεηο, κηα κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 6%, ζε ζχγθξηζε κε ην ακέζσο πξνεγνχκελν έηνο ( αηηήζεηο). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζρεηηθή ζεκαζία ηεο Δπξψπεο σο πεξηνρή 129 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Global Trends years and still counting,

72 πξννξηζκνχ ησλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 2005, νη 38 επξσπατθέο ρψξεο πνπ θαιχπηνληαλ απφ ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ είραλ δερζεί ζρεδφλ ην 60% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ παγθνζκίσο. Μέρξη ην 2009, ην πνζνζηφ ησλ αηηήζεσλ είρε κεησζεί αθφκε πεξηζζφηεξν θαη έθηαζε ην 45%. Ζ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ αληηπξνζψπεπε ην 87% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπ ζηελ Δπξψπε, φπνπ ε κεγαιχηεξε κείσζε ησλ αηηήζεσλ ζεκεηψζεθε ζηηο νθηψ ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο, πνπ δέρηεθαλ ζπλνιηθά αηηήζεηο, θαηά ην Πξφθεηηαη γηα κηα κείσζε 33% ζε ζχγθξηζε κε ην 2009, πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζε ιηγφηεξα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία ζηε Μάιηα(-94%), ηελ Ηηαιία (-53%) θαη ηελ Διιάδα (-36%). 130 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην 2011, εθηηκάηαη φηη εθηνπίζηεθαλ πεξίπνπ 25,9 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, απφ ηνπο νπνίνπο 10,4 εθαηνκκχξηα ήηαλ πξφζθπγεο θαη 15,5 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη, ελψ πεξίπνπ 12 εθαηνκκχξηα άηνκα βξίζθνληαλ ζε θαζεζηψο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμέλεζαλ ηα 4/5 ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ελψ νη 48 ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζηνλ θφζκν παξείραλ άζπιν ζε 2,3 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,7 εθαηνκκχξην), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ ( ) θαη ηε πξηαθή Αξαβηθή Γεκνθξαηία ( ). Πεξηζζφηεξνη απφ 4,7 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο, αξηζκφο πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 45% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ ππφ ηελ εληνιή ηεο Τ.Α., θαηνηθνχζε ζε ρψξεο φπνπ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ ρακειφηεξν απφ δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ, φπσο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ, ελψ αθνινχζεζε ε Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Κνλγθφ θαη ε Κέλπα ζηε δεχηεξε θαη ηελ ηξίηε ζέζε αληίζηνηρα. Με ζρεδφλ 2,7 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο ζε 79 ρψξεο, ην Αθγαληζηάλ εμαθνινπζνχζε λα παξακέλεη ε πξψηε ρψξα πξνέιεπζεο ησλ πξνζθχγσλ θαη γηα ην Καηά κέζν φξν, έλαο ζηνπο ηέζζεξηο πξφζθπγεο παγθνζκίσο θαηαγφηαλ απφ ην Αθγαληζηάλ, κε ην 95% απφ απηνχο λα βξίζθνληαη ζην Παθηζηάλ θαη ζηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά, δειαδή αξηζκφο δηπιάζηνο απφ ην πξνεγνχκελν έηνο 130 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries, 2. 71

73 ( ). Χζηφζν, πξφθεηηαη γηα ηνλ ηξίην ρακειφηεξν αξηζκφ ησλ εθνπζίσο επαλαπαηξηζζέλησλ πξνζθχγσλ ζε κηα δεθαεηία. Δπίζεο, πεξηζζφηεξνη απφ 3,2 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη θαηάθεξαλ λα επηζηξέςνπλ ζηηο εζηίεο ηνπο, αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ κεγαιχηεξν ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Πεξηζζφηεξνη απφ άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθέο αηηήζεηο αζχινπ. Με ζρεδφλ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, δειαδή ην 1/10 ησλ αηηήζεσλ παγθνζκίσο, ε Νφηηα Αθξηθή, φπσο αθξηβψο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, αλαδείρηεθε ζηνλ κεγαιχηεξν απνδέθηε αηηήζεσλ αζχινπ, αθνινπζνχκελε απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο (76.000) θαη ηε Γαιιία (52.100). Πεξίπνπ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, επί ην πιείζηνλ αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 69 ρψξεο αξηζκφο ζεκαληηθά πςειφηεξνο απφ ην 2010 ( αηηήζεηο). Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα απνηεινχζαλ ην 49% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ, ελψ ην 46% ησλ πξνζθχγσλ θαηην 34% ησλ αηηνχλησλ άζπιν ήηαλ παηδηά θάησ ησλ 18εηψλ. 131 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ην 2011 πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο, ησλ επξσπατθψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, δηαπηζηψζεθε φηη νη 38ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ αηηήζεηο, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 19% ζε ζχγθξηζε κε ην 2010, θαηά ην νπνίν είραλ ππνβιεζεί αηηήζεηο. ηηο βφξεηεο ρψξεο, ν αξηζκφο ησλ λέσλ θαηαγεγξακκέλσλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε θαηά 10% ( αηηήζεηο), θηάλνληαο ζε παξφκνην επίπεδν κε απηφ ηνπ 2007 θαη ηνπ Σα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ δέρηεθαλ αηηήζεηο αζχινπ, αξηζκφο πνπ παξνπζηάδεη κηα αχμεζε 15% ζε ζχγθξηζε κε ην 2010 ( αηηήζεηο). Ο αξηζκφο απηφο αηηήζεσλ αζχινπ πνπ ππνβιήζεθε ζηελ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ, αληηπξνζψπεπε ην 85% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Γηαπηζηψζεθε φηη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2011, ζηελ Δπξψπε ε κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζεκεηψζεθε ζηηο νθηψ ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο πνπ έιαβαλ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, κηα αχμεζε 87% ζε ζχγθξηζε κε ην ακέζσο πξνεγνχκελν έηνο. Ζ αχμεζε απηή νθεηιφηαλ θπξίσο αθελφο 131 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Global Trends A Year of Crises,

74 ζε αθίμεηο κε πινία ζηελ Ηηαιία θαη ηε Μάιηα θαη αθεηέξνπ ζηελ θαηαρψξεζε πεξηζζφηεξσλ αηηήζεσλ γηα δηεζλή πξνζηαζία ζηελ Σνπξθία (+74%). 132 Πεξλψληαο ζηα ζηαηηθά δεδνκέλα γηα ην έηνο 2012, ε εηήζηα έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο ην έηνο απηφ, απνθαιχπηεη φηη 7,6 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη επηπξφζζεηα εθηνπίζηεθαλ εθηφο ηεο ρψξαο ηνπο, ιφγσ ζπγθξνχζεσλ ή δηψμεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ 1,1 εθαηνκκπξίνπ λέσλ πξνζθχγσλ, γεγνλφο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ πςειφηεξν αξηζκφ εηήζηνπ κεηαθηλνχκελνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ απφ ην ηελ πνιππιεζή απηή πξνζθπγηθή νκάδα, πξνζηέζεθαλ επηπιένλ 6,5 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη πνπ εθηνπίζηεθαλ εληφο ησλ ζπλφξσλ ησλ ρσξψλ ηνπο ην δεχηεξν πςειφηεξν πνζνζηφ ησλ ηειεπηαίσλ δέθα εηψλ. Δπίζεο, ηνπιάρηζηνλ 12 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ραξαθηεξίδνληαλ απφ ην θαζεζηψο ηεο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμέλεζαλ πεξηζζφηεξν απφ ην 80% ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ζε ζχγθξηζε κε ην 70%, πξηλ κία δεθαεηία. Οη 49 ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο παγθνζκίσο παξείραλ άζπιν ζε 2,4 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο. Σν Παθηζηάλ, φπσο θαη ηα δχν πξνεγνχκελα έηε, θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,6 εθαηνκκχξηα), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ ( ), ηε Γεξκαλία ( ) θαη ηελ Κέλπα ( ). Πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο πξφζθπγεο ππφ ηελ εληνιή ηεο ΤΑ δηέκελαλ ζε ρψξεο φπνπ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ θάησ απφ δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο, ελψ αθνινπζνχζαλ ε Αηζηνπία θαη ε Κέλπα ζηε δεχηεξε θαη ηξίηε ζέζε, αληίζηνηρα. Πεξηζζφηεξν απφ ην κηζφ ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (55%) πξνέξρνληαλ απφ πέληε ρψξεο: ην Αθγαληζηάλ, ηε νκαιία, ην Ηξάθ, ηελ Αξαβηθή Γεκνθξαηία ηεο πξίαο θαη ην νπδάλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2012, πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά. Οη κηζνί απφ απηνχο θαηάγνληαλ απφ ην Αθγαληζηάλ, ην Ηξάθ ή ηελ Αθηή ηνπ Διεθαληνζηνχ. Πεξηζζφηεξνη απφ άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθέο αηηήζεηο αζχινπ. Με πεξίπνπ αηηήζεηο αζχινπ, νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ήηαλ ν κεγαιχηεξνο απνδέθηεο αηηήζεσλ παγθνζκίσο, αθνινπζνχκελεο απφ ηε Γεξκαλία (64.500), ηε Νφηηα Αθξηθή (61.500) θαη ηε Γαιιία (55.100). Πεξίπνπ αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, 132 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries, 3. 73

75 θπξίσο αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 72 ρψξεο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ πςειφηεξν εηήζην αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ απφ αζπλφδεπηνπο αλειίθνπο πνπ έρεη θαηαγξαθεί απφ ηελ ΤΑ απφ ην 2006, πνπ άξρηζε λα ζπιιέγεηηα δεδνκέλα απηά. Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα πξφζθπγεο αληηπξνζψπεπαλ ην 48% ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πξνζθχγσλ, έλα πνζνζηφπνπ δείρλεη πσο παξακέλεη ζηαζεξφ θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Παηδηά θάησ ησλ 18 εηψλ αληηπξνζψπεπαλ ην 46% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ ησλ πξνζθχγσλ ην 2012, φπσο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, πνζνζηφ ζαθψο πςειφηεξν απφ φ, ηη ηα πξνεγνχκελα ρξφληα. 133 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ην 2012 πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, εθηηκάηαη φηη αηηήζεηο αζχινπ θαηαρσξήζεθαλ ζηηο 44 βηνκεραληθέο ρψξεο, κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 8% ζε ζρέζε κε ην Απηφ ήηαλ ην δεχηεξν πςειφηεξν επίπεδν θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, κεηά ην 2003, πνπ είραλ θαηαγξαθεί αηηήζεηο. Οη 38 ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ αηηήζεηο, αχμεζε 9% ζε ζχγθξηζε κε ην 2011 ( αηηήζεηο). Μεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξψπεο,ε κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζεκεηψζεθε ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, νη νπνίεο δέρζεθαλ αηηήζεηο, κηα αχμεζε 38% ζε ζρέζε κε ην Με ην ξεθφξ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ, ε νπεδία ήηαλ ε θχξηα ρψξα πξννξηζκνχ ηνπ κεηαθηλνχκελνπ πιεζπζκνχ, αληηπξνζσπεχνληαο ην 70% φισλ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ πνπ θαηαρσξήζεθαλ ζηα ζθαλδηλαβηθά θξάηε. ηα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ θαηαρσξήζεθαλ λέεο αηηήζεηο αζχινπ, κηα αχμεζε θαηά 7% ζε ζχγθξηζε κε ην 2011 ( ). Απηά ηα 27 θξάηε κέιε αληηπξνζψπεπαλ καδί ην 83% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπ ζηελ Δπξψπε. ηε Νφηηα Δπξψπε, ν αξηζκφο ησλ λέσλ θαηαγεγξακκέλσλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε ζε , κηα κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 27%, πνπ αληηζηνηρεί ζην δεχηεξν ρακειφηεξν επίπεδν ηεο ηειεπηαίαο εμαεηίαο. Ζ κείσζε απηή νθεηιφηαλ θπξίσο ζε ιηγφηεξεο αθίμεηο κε πινία ζηελ Ηηαιία, σο απνηέιεζκα ηεο αιιαγήο ηεο θαηάζηαζεο ζηε Βφξεηα Αθξηθή, κε αηηήζεηο αζχινπ ην 2012, αξηζκφο πνπ κηθξφηεξνο απφ ην ήκηζπ ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ην United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Global Trends Displacement. The New 21 st Century Challenge, United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Asylum Trends Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries, 2.C χκθσλα κε ζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ Eurostat, ε Γεξκαλία θαη ε νπεδία θαηέγξαςαλ ηηο πςειφηεξεο απμήζεηο ησλ αηηνχλησλ άζπιν ην

76 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην πξψην εμάκελν ηνπ 2013, πνπ είλαη ε κνλαδηθή πνπ έρεη δεκνζηνπνηεζεί γηα ην 2013 κέρξη ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγγξαθήο ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ, ε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδνο ζεσξνχληαλ κία απφ ηηο ρεηξφηεξεο πεξηφδνπο γηα ηελ αλαγθαζηηθή κεηαηφπηζε αλζξψπσλ ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, κεηαμχ άιισλ θαη ιφγσ ηεο έθξπζκεο θαηάζηαζεο ηεο Αξαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο πξίαο, φπνπ ήδε θαηά ην πξψην κηζφ ηνπ 2013 εθηνπίζηεθαλ πεξίπνπ 6,2 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη. χκθσλα κε ηελ ίδηα έθζεζε, ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ησλ εληφο θαη εθηφο ησλ ρσξψλ θαηαγσγήο ηνπο εθηνπηζκέλσλ αηφκσλ πνπ θαηέγξαςε ε ΤΑ αλήιζε, θαηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2013, ζε 38,7 εθαηνκκχξηα, απφ ηνπο νπνίνπο 11,1 εθαηνκκχξην ήηαλ πξφζθπγεο, αηηνχληεο άζπιν, πξφζθπγεο πνπ επαλαπαηξίζηεθαλ, 20,8 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλα άηνκα πνπ πξνζηαηεχνληαλ θαη επηθνπξνχληαλ απφ ηελ ΤΑ, εθηνπηζζέληεο νη νπνίνη επέζηξεςαλ ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο, 3,5 εθαηνκκχξηα απάηξηδεο, θαη 1,4 εθαηνκκχξηα άηνκα γηα ηελ αθεξαηφηεηα ησλ νπνίσλ ζπλέηξεραλ ζνβαξνί ιφγνη αλεζπρίαο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ πςειφηεξν αξηζκφ εθηνπηζκέλσλ πνπ έρεη θαηαγξαθεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ν νπνίνο κάιηζηα είλαη ζρεδφλ θαηά ηξία εθαηνκκχξηα πςειφηεξνο απφ φ, ηη αθξηβψο έμη κήλεο λσξίηεξα. 135 Καηά ην 1ν ηξίκελν ηνπ 2013, ε Γεξκαλία αλέθεξε καθξάλ ηε κεγαιχηεξε αχμεζε ζε αηηνχληεο άζπιν, θαη ζπγθεθξηκέλα πάλσ απφ ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 1ν ηξίκελν ηνπ Καηά ην 2ν ηξίκελνηνπ 2013, πεξηζζφηεξνη απφ ππέβαιαλ αίηεζε αζχινπ ζηελ ΔΔ ησλ 27 ρσξψλ κειψλ, ζεκεηψλνληαο αχμεζεηεο ηάμεο ηνπ 50% ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 2ν ηξίκελν ηνπ Ρψζνη, χξηνη θαη Κνζνβάξνη αληηπξνζψπεπαλ πεξηζζφηεξν απφ ην 30% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηνχλησλ άζπιν. 137 Σέινο, θαηά ην 3ν ηξίκελν ηνπ 2013, νη αηηνχληεο άζπιν ζηελ ΔΔ ησλ 28 ρσξψλ κειψλ έθηαζαλ ηηο , ζεκεηψλνληαο αχμεζε 30% ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 3ν ηξίκελν ηνπ (πεξηζζφηεξεο απφ θαη αληίζηνηρα), ζε ζχγθξηζε κε ην Βι.u Eurostat (2013). Asylum applicants and first instance decisions on asylum applications: 2012, 2, United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Mid-Year Trends 2013, Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: First Quarter 2013, Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Second Quarter 2013, 1, Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Third Quarter 2013, 1. 75

77 2. Αηηνύληεο πνιηηηθό άζπιν ζηελ Διιάδα: πνζνηηθά δεδνκέλα ( ) 2.1 «Με λόκηκα» εηζεξρόκελνη θαη δηακέλνληεο ζηελ Διιάδα χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΛ.Α., γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα (πξψην εληεθάκελν), ην 2008 ήηαλ ην έηνο ζχιιεςεο ηνπ πςειφηεξνπ αξηζκνχ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ζηελ Διιάδα ( ), γηα λα αθνινπζήζεη ην 2010 κε ζπιιήςεηο. Σα ηξία ηειεπηαία έηε (2011, 2012, 2013), ν αξηζκφο ζπιιήςεσλ αθνινπζεί θαζνδηθή πνξεία κε , θαη αληίζηνηρα. Αλαθνξηθά κε ηηο ζπιιήςεηο ησλ δηαθηλεηψλ, νη πεξηζζφηεξεο ζπιιήςεηο έιαβαλ ρψξα θαηά ηα έηε 2008 θαη 2009, κε θαη αληίζηνηρα. Απφ ην 2010 ζεκεηψλεηαη επίζεο θαζνδηθή πνξεία ζηηο ζπιιήςεηο ησλ δηαθηλεηψλ (2010 ζπλειήθζεζαλ δηαθηλεηέο, ην 2011: 848, ην 2012: 726 θαη ην 2013: 772) (Πίλαθαο 1). Πίλαθαο 1 Πεγή: ΔΛ.Α 139 Πην αλαιπηηθά γηα ην έηνο 2010, φζνλ αθνξά ηηο ππεθνφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ 139 Πίλαθαο ζπιιήςεσλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ θαη δηαθηλεηψλ, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο, θαηά ηα έηε 2006 έσο Ννέκβξην 2013 stat_allod/ethsio.jpg). ( 76

78 ζπλειήθζεζαλ απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη δηακνλή ζηελ Διιάδα, θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (50.115) θαη ην Αθγαληζηάλ (28.299), ελψ αθνινπζνχλ άηνκα απφ ην Παθηζηάλ (8.830), ηελ Παιαηζηίλε (7.561) ηελ Αιγεξία (7.336) θαη ηε νκαιία (6.525) (Πίλαθαο 2). Σν 2011, νη ρψξεο θαηαγσγήο ησλ ζπιιεθζέλησλ «παξάλνκα» εηζεξρφκελσλ θαη δηακελφλησλ ζηελ Διιάδα ήηαλ θπξίσο ην Αθγαληζηάλ (28.528), ην Παθηζηάλ (19.975) θαη ε Αιβαλία (11.733), ελψ αθνινπζνχζαλ ην Μπαγθιαληέο (5.416), ε Αιγεξία (5.398) θαη ην Μαξφθν (3.405) (Πίλαθαο 3). Σν 2012, νη ζπιιήςεηο αθνξνχζαλ άηνκα απφ ην Αθγαληζηάλ (16.584), ην Παθηζηάλ (11.136), ηελ Αιβαλία (10.602), ηε πξία (7.927) θαη ην Μπαγθιαληέο (7.863), ελψ αθνινπζνχζαλ ζπιιεθζέληεο απφ ηελ Αιγεξία (4.606), ην Ηξάθ (2.212) θαη ην Μαξφθν (2.207) (Πίλαθαο 4). Σέινο, νη ζπιιήςεηο πνπ θαηαγξάθεθαλ απφ ηηο αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο ην πξψην ελδεθάκελν ηνπ 2013, πνπ είλαη θαη ηα ηειεπηαία (κέρξη ηε ζηηγκή ηεο νινθιήξσζεο ηεο ζπγγξαθήο ηεο παξνχζαο κειέηεο) επίζεκα αλαθνηλσκέλα ζηνηρεία απφ ηελ ΔΛ.Α. αθνξνχλ άηνκα απφ ηελ Αιβαλία (14.366), ηε πξία (7.665) θαη ην Αθγαληζηάλ (5.960), ελψ αθνινπζνχλ άηνκα απφ θαη ην Παθηζηάλ (3.744) θαη ην Μπαγθιαληέο (1.398) (Πίλαθαο 5). Πίλαθαο 2 Πεγή: ΔΛ.Α Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ αιινδαπψλ γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή ( 77

79 Πίλαθαο 3 Πεγή: ΔΛ.Α 141 Πίλαθαο 4 Πεγή: ΔΛ.Α Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2011 ( 142 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ γηα παξάλνκε είζνδν θαη παξακνλή, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2012 ( images/stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ethsia/2012ethsio_yphkoothta_allodapoi.jpg. 78

80 Πίλαθαο 5 Πεγή: ΔΛ.Α 143 ζνλ αθνξά ηνπο ζπιιεθζέληεο δηαθηλεηέο «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, πνπ ζπλειήθζεζαλ απφ ηηο αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο, πξνθχπηεη, ζχκθσλα κε ηα αξρεία ηεο ΔΛ.Α., φηη ην 2010 θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (363) θαη ηελ Διιάδα (183), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Σνπξθία (75), ε Βνπιγαξία (60), ε πξία (54), ην Αθγαληζηάλ (52) θαη ην Παθηζηάλ (43) (Πίλαθαο 6). Οη ζπιιεθζέληεο δηαθηλεηέο, θαηά ην 2011, θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (154) θαη ηελ Διιάδα (110), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Βνπιγαξία (75), ην Παθηζηάλ (73), ην Ηξάθ (65), ε Σνπξθία (59) θαη ην Αθγαληζηάλ (52) (Πίλαθαο 7). Οη ρψξεο θαηαγσγήο ησλ ζπιιεθζέλησλ δηαθηλεηψλ, θαηά ην 2012, ήηαλ θπξίσο ε Αιβαλία (120) θαη ε Διιάδα (97), ελψ αθνινπζνχζαλ ην Παθηζηάλ (77), ε Σνπξθία (56), ην Ηξάθ (55), ην Αθγαληζηάλ (43), ε Βνπιγαξία (43) θαη ε πξία (42) (Πίλαθαο 8). 143 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ, αλά ππεθνφηεηα, γηα παξάλνκε είζνδν θαη παξακνλή, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο 11κελν 2013 ( 79