ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η τουριστική προβολή της Ελλάδας και η συµβολή του ελληνικού τουρισµού στην οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ των ΚΟΡΤΕΣΙΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ (Α.Μ. 1526) ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΒΑΚΡΑΤΣΑ (Α.Μ. 1042) Επιβλέπων: Ασπασία Χατζή Καστοριά Οκτώβριος

2 2

3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η τουριστική προβολή της Ελλάδας και η συµβολή του ελληνικού τουρισµού στην οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ των ΚΟΡΤΕΣΙΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ (Α.Μ. 1526) ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΒΑΚΡΑΤΣΑ (Α.Μ. 1042) Επιβλέπων: Ασπασία Χατζή Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την 24 η Οκτωβρίου Ον/μο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π... Ον/μο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π... Ον/μο Μέλος Ε.Π Ιδίοτητα Μέλους Ε.Π Καστοριά Οκτώβριος

4 Copyright 2008 Κορτεσία Λαµπράκη, Βασίλειος Βακρατσάς Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανοµή της παρούσας εργασίας εξ ολοκλήρου ή τµήµατος αυτής, για εµπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση αποθήκευση και διανοµή για σκοπό µη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν µήνυµα. Οι απόψεις και τα συµπεράσµατα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσηµες θέσεις του Τ.Ε.Ι. υτικής Μακεδονίας. 4

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο τουρισµός είναι ένας από τους δυναµικότερους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας και αποτελεί τη µεγαλύτερη βιοµηχανία που διαθέτει αυτή τη στιγµή η χώρα µας. Με τον όρο τουρισµό εννοούµε το σύνολο των ανθρωπίνων µετακινήσεων και τις δραστηριότητες που προκύπτουν από αυτές. Είναι φαινόµενο στο οποίο οι µορφές του καθορίζονται κάθε φορά από τις προτιµήσεις των πελατών του και τις ιδιαίτερες επιδιώξεις τους, δηλαδή σύµφωνα µε τα δικά τους κίνητρα, και µπορεί να λάβει ιδιαίτερες µορφές όπως, ο τουρισµός των διακοπών, εναλλακτικός τουρισµός, πολιτιστικός τουρισµός, συνεδριακός τουρισµός, θεραπευτικός - ιαµατικός τουρισµός, χειµερινός τουρισµός, θαλάσσιος τουρισµός. Η χώρα µας, κάνει όλο και µεγαλύτερες προσπάθειες για την αύξηση της δραστηριότητας του τουριστικού τοµέα, από ξένους και έλληνες τουρίστες, µε την προσφορά πακέτων διακοπών, µε το τουριστικό marketing, µε την διοργάνωση θεσµών (Ολυµπιακοί αγώνες), πολιτιστικών εκδηλώσεων, και µε την ίδρυση οργανισµών, όπως ο ΕΟΤ (προβολή - δηµόσιες σχέσεις πληροφορίες - διαφήµιση) και ο ΣΕΤΕ (προώθηση της ελληνικής γλώσσας - φιλοξενία ξένων δηµοσιογράφων και προσωπικοτήτων), που βοηθούν στην ενίσχυση της τουριστικής προβολής και στην ανάπτυξης της χώρας µας. Εφόσον, ο τουρισµός, αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους παράγοντες της χώρα µας, επηρεάζοντας το ΑΕΠ, το ισοζύγιο πληρωµών, τις υποδοµές, τα έσοδα του προϋπολογισµού, τις τιµές των προϊόντων, τον τοµέα της απασχόλησης και το φυσικό µας περιβάλλον, θα πρέπει η ίδια να προβεί, σε περαιτέρω ανάπτυξη αλλάζοντας στρατηγική, βελτιώνοντας το profile της τουριστικής της υποδοµής και προβάλλοντας την µε κάθε ενηµερωτικό υλικό. Άλλωστε, το µέλλον της Ελλάδας είναι ο τουρισµός! Λέξεις κλειδιά: τουρισµός, Ελλάδα, οικονοµία, προβολή, ανάπτυξη, προώθηση, συµβολή. 5

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη 5 Εισαγωγή 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο. Μορφές Ελληνικού τουρισµού 1.1. Ο τουρισµός των διακοπών (κινήτρων) Ήλιος - Αµµουδιά Θάλασσα Κίνητρο για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου µέσα από αθλητικές δραστηριότητες Κίνητρο για <<Περιπέτεια>> Κίνητρο για clubbing Εναλλακτικός τουρισµός Πολιτιστικός τουρισµός Συνεδριακός τουρισµός Θεραπευτικός τουρισµός (Ιαµατικός) Χειµερινός τουρισµός Θαλάσσιος τουρισµός (γιώτινγκ - κρουαζιέρες) 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο. Ο ρόλος του ελληνικού τουρισµού στην ανάπτυξη της χώρας. 2.1 Οι επιπτώσεις του τουρισµού (εναλλακτικού - κλασικού) στην εθνική οικονοµία Επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στο ισοζύγιο πληρωµών Επιπτώσεις στις υποδοµές Επιπτώσεις στα έσοδα του προϋπολογισµού Επιπτώσεις στις τιµές Επιπτώσεις στην απασχόληση Περιφερειακές επιδράσεις Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον 40 6

7 2.2 Η παγκόσµια αγορά τουρισµού σε σχέση µε την ελληνική Κύρια διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του τουριστικού τοµέα στην Ελλάδα Αιτίες της κακοδαιµονίας του Ελληνικού τουρισµού Ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισµού 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Οι προσπάθειες προβολής του ελληνικού τουρισµού. 3.1 Εξελίξεις και προβληµατισµοί λόγω της αναγκαιότητας της τουριστικής προβολής Η επιλογή του κατάλληλου διαφηµιστικού µέσου για την προώθηση του ελληνικού τουρισµού Η ελληνική τουριστική καµπάνια σε διάφορες χώρες της Ευρώπης Οι πρωτοβουλίες του Σ.Ε.Τ.Ε. και του Ε.Ο.Τ. για την προβολή του ελληνικού τουρισµού Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού Υπηρεσίες Ε.Ο.Τ. εξωτερικού Θυγατρικές Α.Ε. Ε.Ο.Τ. 76 Συµπεράσµατα 78 Βιβλιογραφία 80 Πηγές από το διαδίκτυο (internet) 81 Παράρτηµα 83 7

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ O τουρισµός είναι ένας από τους σπουδαιότερους παραγωγικούς κλάδους στον οποίο η Ελλάδα διαθέτει αναµφισβήτητα συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Μαζί µε τη ναυτιλία εντάσσονται στον τοµέα των διεθνώς εµπορεύσιµων υπηρεσιών και χαρακτηρίζονται από µία δυναµική αναπτυξιακή πορεία σε ολόκληρη τη µεταπολεµική περίοδο. Ενισχύουν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας και επηρεάζουν τη διάρθρωσή της και την αναπτυξιακή δυναµική όλων των άλλων κλάδων. Επίσης, η ανταγωνιστικότητα και η αναπτυξιακή δυναµική του τουρισµού και της ναυτιλίας επηρεάζουν τη διάρθρωση του ισοζυγίου των εξωτερικών συναλλαγών της χώρας, που διακρίνεται από µεγάλο πλεόνασµα στο ισοζύγιο των υπηρεσιών που, µαζί µε το πλεόνασµα στο ισοζύγιο των εισοδηµατικών και κεφαλαιακών µεταβιβάσεων, αντισταθµίζουν το µεγάλο έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου. Τα φυσικά πλεονεκτήµατα της χώρας προσδιορίζονται από το εντυπωσιακό µεσογειακό της τοπίο και τις ήπιες κλιµατολογικές συνθήκες που παρέχουν µεγάλες δυνατότητες για ανάπτυξη του τουρισµού σε όλη τη διάρκεια του έτους. Τα πολυάριθµα νησιωτικά της συµπλέγµατα και οι τεράστιες σε µήκος και ποικιλία πεντακάθαρες ακτές (το 2006 η Ελλάδα είχε 404 παραλίες βραβευµένες µε «Γαλάζια Σηµαία», καταλαµβάνοντας τη 2η θέση ανάµεσα σε 40 χώρες από όλο τον κόσµο) συµπληρώνονται µε ιδανικό τρόπο από αναρίθµητα ηπειρωτικά φυσικά συγκροτήµατα, τουριστικά θέρετρα και καταφύγια. Αυτά δε, συνδυάζονται ιδανικά µε την πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονοµιά της Ελλάδος, που αποτελεί από µόνη της πόλο έλξεως ενός µεγάλου αριθµού επισκεπτών. Επιπλέον, η αναβάθµιση της οικονοµικής-τουριστικής και κοινωνικής υποδοµής της χώρας λόγω των Ολυµπιακών Αγώνων 2004 και ο υψηλός βαθµός ασφαλείας, σε συνδυασµό µε την παραδοσιακή ελληνική φιλοξενία, την παιδεία και τον τρόπο ζωής, έχουν αναβαθµίσει ουσιαστικά την Ελλάδα ως τουριστικό προορισµό. Γενικά, η Ελλάδα διαθέτει σε αφθονία σηµαντικές φυσικές και ιστορικές-πολιτιστικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, των οποίων η αξία αυξάνει µε την πάροδο του χρόνου. Οι πηγές αυτές δίδουν τη δυνατότητα προσφοράς ενός σηµαντικά διαφοροποιηµένου - ελκυστικού τουριστικού 8

9 προϊόντος υψηλής ποιότητας σε δωδεκάµηνη βάση και σε πολύ ανταγωνιστικούς συνδυασµούς ποιότητας-τιµής έναντι άλλων χωρών. O βαθµός αξιοποιήσεως αυτών των αξιόλογων συγκριτικών πλεονεκτηµάτων προσδιορίζεται από την ανταγωνιστικότητα του οικονοµικού περιβάλλοντος στην οικονοµία ως σύνολο, καθώς και από τον συγκριτικό βαθµό αναπτύξεως της ελληνικής τουριστικής επιχειρήσεως σε σχέση µε τα διεθνή δεδοµένα. Το κατά πόσον εκµεταλλευόµαστε τα αναµφισβήτητα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που διαθέτουµε είναι τελικά συνάρτηση και του βαθµού αναπτύξεως της επιχειρηµατικότητας στον τουρισµό και σε άλλους κλάδους σε σύγκριση µε άλλες ανταγωνίστριες χώρες. Όσον αφορά τη συγκεκριµένη πτυχιακή θα εξετάσει τόσο τη σηµασία του τουρισµού για την ελληνική οικονοµία όσο και το ρόλο που παίζει η τουριστική προβολή στην τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Αρχικά θα παρατεθούν περιληπτικά οι επιµέρους µορφές του µαζικού και του εναλλακτικού τουρισµού για τη χώρα µας. Στη συνέχεια θα γίνει µια σύντοµη αναφορά στα κύρια διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του τουριστικού τοµέα. Θα αναλυθούν θέµατα όπως η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισµού και τα επιµέρους προβλήµατα του. Επίσης, δίνονται ταυτόχρονα και προτάσεις για µορφές προώθησης τις οποίες θα πρέπει να χρησιµοποιήσουν οι Ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις - φορείς για τη διεθνή προβολή των τουριστικών πακέτων της χώρας. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΜΟΡΦΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο όρος τουρισµός όπως ορίζει η διεθνής ακαδηµία τουρισµού, είναι το σύνολο των ανθρωπίνων µετακινήσεων και οι δραστηριότητες που προκύπτουν από αυτές. Μάλιστα, ο Ν. Αιγινήτης δίνει τον εξής ορισµό: «Τουρισµός καλείται η από χώρα σε χώρα ή από τόπο σε τόπο µετάβαση ατόµων σε οµάδες ή µεµονωµένα, µε σκοπό µικρή ή µεγάλη, όχι όµως µόνιµη διαµονή, χωρίς άσκηση επαγγέλµατος για λόγους αναψυχής». Με τον ορισµό αυτό αρχίζουν να εµφανίζονται αρκετοί περιοριστικοί όροι όσον αφορά το µετακινούµενο άτοµο αλλά και τις ενέργειες του κατά την µετακίνηση αυτή. Έτσι, έχουµε περιορισµό στη διάρκεια, στη δραστηριότητα και στο σκοπό πραγµατοποίησης της µετακίνησης. Χρονικά περιορισµένη διαµονή στο µέρος (τόπος ή χώρα), απαγόρευση άσκησης επαγγέλµατος µε οικονοµικά οφέλη και την αναψυχή σα µοναδικό σκοπό µετακίνησης. (Παπαβασιλείου Β., 2006, σελ. 88) Όσον αφορά τη χώρα µας, η πρώτη σκέψη που θα µπορούσε να κάνει κάποιος στο άκουσµα της είναι να ανατρέξει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό µε την τεράστια πολιτιστική ακτινοβολία και µε τα αρχαιολογικά µνηµεία που προκαλούν ακόµη και σήµερα το θαυµασµό και το έκδηλο ενδιαφέρον των επισκεπτών. Όµως η Ελλάδα δε διαθέτει µόνο τα πλούσια και µοναδικά αρχαιολογικά της θέµατα και αξιοθέατα, αλλά αυτά αποτελούν µόνο το προοίµιο σε ότι µπορεί να προσφέρει και να παρουσιάσει ο «Ελληνικός Τουρισµός», στην προβολή της Ελλάδος. Η Ελλάδα αδιαµφισβήτητα είναι ίσως η µοναδική χώρα που µπορεί να ικανοποιήσει αν όχι όλα τότε τα περισσότερα κίνητρα για τουρισµό σε παγκόσµια κλίµακα. Τόσο οι φυσικές της οµορφιές, οι ιδιαιτερότητές της από τόπο σε τόπο, τα νησιά της, τα βουνά της, το οικολογικό της σύστηµα, οι ιαµατικές της πηγές, το κλίµα της, τη φιλοξενία των Ελλήνων, καθώς και τόσα 10

11 άλλα την κάνουν ιδανικό προορισµό για την ανάπτυξη του τουρισµού. Ένας λαός από τη φύση του ανοιχτός και κάθε είδους καινοτοµίας είναι σίγουρο ότι µπορεί να δραστηριοποιηθεί σε πολλές µορφές τουρισµού και όχι αποκλειστικά µε κάποιες από αυτές. Ο τουρισµός είναι ένα φαινόµενο στο οποίο οι µορφές του καθορίζονται κάθε φορά απ τις προτιµήσεις των πελατών του και τις ιδιαίτερες επιδιώξεις τους δηλαδή σύµφωνα µε τα δικά τους κίνητρα, και µπορεί να λάβει ιδιαίτερες µορφές. (Καραθάνος,1996, σελ ) Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΑΚΟΠΩΝ (ΚΙΝΗΤΡΩΝ) Ο Τουρισµός των ιακοπών είναι η µορφή τουρισµού που αντιπροσωπεύει το 80% περίπου της διεθνής τουριστικής δραστηριότητας της χώρας µας. Το είδος αυτό το συναντάµε τη περίοδο Μαρτίου - Οκτωβρίου. Τα διάφορα κίνητρα για τη µορφή αυτή τουρισµού είναι: (Λογοθέτης,1982, σελ. 71) Ήλιος - Αµµουδιά - Θάλασσα Το τρίπτυχο αυτό συγκεντρώνεται τον τουρίστα που επιθυµεί κατά κύριο λόγο την ηρεµία και τη ξεκούραση, τόσο σωµατικά όσο και ψυχικά. Οι διακοπές αποτελούν µια προτεραιότητα και προσφέρουν αποφυγή του καθηµερινού άγχους και των έντονων ρυθµών ζωής, µε επαφές µε άλλους συνανθρώπους. Οι ελληνικές ακτές ως γνωστόν αποτελούν πόλο έλξης και κατέχουν περίοπτη θέση στις προτιµήσεις των ξένων τουριστών ως οι οµορφότερες και καθαρότερες λαµβάνοντας διεθνή αναγνώριση. Οι τουρίστες της παραπάνω κατηγορίας θα πρέπει να παρατηρήσουµε ότι µετακινούνται µε τρόπο οµαδικό, δηλαδή µε οργανωµένη µετακίνηση στους τουριστικούς προορισµούς µε χαµηλότερο κόστος. Οπότε, έχουµε για τουρισµό χαµηλής και µεσαίας εισοδηµατικής στάθµης. (Καραγιάννης,1993, σελ ). 11

12 Κίνητρο για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου µέσα από αθλητικές δραστηριότητες Μπορούµε να διακρίνουµε τον επισκέπτη που µέσα απ τις καλοκαιρινές του διακοπές προσδοκεί την ικανοποίηση των αθλητικών του δραστηριοτήτων και των hobbies. Ειδικότερα, αυτές παρέχονται και είναι είτε εσωτερικών χωρών (ludoor activities), είτε είναι υπαίθριες (outdoor activities). Μέσα από τα hobbies συνδυάζονται οι καλοκαιρινές διακοπές µε βασικό στόχο την αξιοποίηση του «ελεύθερου χρόνου». «Ως δραστηριότητες «ελεύθερου χρόνου» θεωρούνται λοιπόν εκείνες που λαµβάνουν χώρα σε µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο, µε καθορισµένη αρχή και τέλος (Παπανίκος,2000, σελ ). Είναι οι δραστηριότητες στις οποίες το άτοµο συµµετέχει κατά τη διάρκεια της προσωπικής του ανάπαυσης και ξεκούρασης απ τις επαγγελµατικές ή άλλες υποχρεώσεις του. (Brighbill, 1960). Τέτοιες δραστηριότητες ειδικότερα είναι: τα οµαδικά αθλήµατα, όπως το ποδόσφαιρο, τα ρακέτας όπως το τένις, και σφαίρας όπως το γκολφ. Επίσης ο επισκέπτης µπορεί να ασχοληθεί και µε τα θαλάσσια σπορ που αυτά απορροφούν και το µεγαλύτερο αριθµό τουριστών. Τέτοια είναι: η ιστιοπλοΐα, η ιστιοσανίδα, το θαλάσσιο σκι, η κολύµβηση, η υδατοσφαίριση, η κωπηλασία καθώς και τα µηχανοκίνητα θαλάσσια σπορ όπως το τζετ-σκι Κίνητρο για «Περιπέτεια» Μέσα στα πλαίσια του τουρισµού των ιακοπών µπορούµε να διακρίνουµε και το κίνητρο για «περιπέτεια» και ειδικότερα την ενασχόληση µε τα λεγόµενα «ακραία σπορ» (extreme sports). Τέτοια είναι: η ορειβασία, η αναρρίχηση σε βουνά, η πεζοπορία, η ποδηλασία σε ορεινές τοποθεσίες, το κανόε - καγιάκ σε ποταµούς, το υποβρύχιο ψάρεµα, οι καταδύσεις, το κυνήγι, η ιστιοπλοΐα ανοικτής θάλασσας, καθώς και η εξερεύνηση σπηλαίων ή φαραγγιών. Παρέχεται κατ αυτόν τον τρόπο η δυνατότητα στην Ελλάδα σ ένα πολύ πιο περιορισµένο ποσοτικά τουριστικό κοινό όλων των ηλικιών να γνωρίσουν µέσα από την «περιπέτεια» την ελληνική φύση. Μάλιστα, στην Ελλάδα έχουν ιδρυθεί και τοπικοί σύλλογοι που οργανώνουν τέτοιου είδους 12

13 προγράµµατα και εκδροµές. (Καραγιάννης,1993,σελ ) Κίνητρο για Clubbing Η χώρα µας προσφέρει έντονα το κίνητρο του Clubbing εδώ και τριάντα περίπου χρόνια, κατά τους θερινούς µήνες. Προσφέρονται έντονοι ρυθµοί διασκέδασης και τα ωράρια σε πολλούς προορισµούς είναι ελεύθερα και η διασκέδαση διαρκεί όλη τη µέρα. Η χώρα µας, επίσης, είναι και ο κατ εξοχήν προορισµός που συγκεντρώνεται τα τελευταία χρόνια η νέα µόδα του «Clubbing Holidays». Συγκεκριµένα σύµφωνα µε έρευνα - δηµοσίευµα της τουριστικής εφηµερίδας TTG της Μεγάλης Βρετανίας, οι «Clubbing Holidays» είναι µια µόδα που συνέχεια τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται στους νέους της Ευρώπης, και πιο πολύ στους Βρετανούς. Το ξεκίνηµα έγινε όταν πολλοί γνωστοί DJ s και µουσικοί παραγωγοί απ την Αγγλία άρχισαν να παίζουν µουσική σε διάφορα τουριστικά µέρη και οι νεαροί οπαδοί τους θέλησαν να τους ακολουθήσουν. (Καραντζαβέλου,2001) Μέσα στις περιοχές της Μεσογείου που αναπτύσσεται η µορφή του Clubbing Holidays η χώρα µας πρωτοστατεί και περισσότερο τα ελληνικά νησιά. Ενδεικτικά θα αναφέρουµε την Μύκονο, το Φαληράκι της Ρόδου, τη Κέρκυρα, τη Πάρο. Σύµφωνα µε τις σύγχρονες αντιλήψεις το «Clubbing Holidays» θα εξελιχθεί σε µια πολλή σηµαντικό κίνητρο εισερχοµών τουρισµού για τις περιοχές της Μεσογείου την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών και το κοινό που απευθύνεται θα είναι από άτοµα ηλικίας άνω των 16 ετών. 1.2.ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Με τον όρο εναλλακτικός τουρισµός ή τουρισµός ειδικών ενδιαφερόντων ορίζεται το σύνολο των ολοκληρωµένων τουριστικών υπηρεσιών, οι οποίες διακρίνονται από εξειδίκευση ανάλογα µε τις ιδιαίτερες ανάγκες και προτιµήσεις των πελατών τους, απευθύνονται σ ένα εξειδικευµένο κοινό, στηρίζονται σε οικολογικά ανεκτές και ήπιες δραστηριότητες, ενώ αναδεικνύουν χωρίς να 13

14 καταστρέφουν τις φυσικές καλλονές του τοπίου. Τέτοια είδη είναι αυτά που θα εξετάσουµε αναλυτικά παρακάτω ( ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Ελλάδα είναι µία από τις ελάχιστες χώρες παγκοσµίως που τα ιστορικά της µνηµεία είναι τόσα πολλά, ευρύτατης ιστορικής κάλυψης (από την αρχαιότητα µέχρι το σχετικό πρόσφατο παρελθόν) και εκτεταµένα σ όλη την έκταση του ελλαδικού χώρου. Αλλά και σε όλο το κόσµο υπάρχουν µνηµεία της ελληνικής παρουσίας, του ελληνικού πολιτισµού καθώς οι Έλληνες µε το «φιλοπερίεργο» που τους διέκρινε, παρακινούµενοι βεβαίως και από άµεσες ανάγκες (δηµιουργία αποικιών σε όλο τον τότε γνωστό κόσµο), άφησαν µέχρι σήµερα τα σηµάδια µιας λαµπρής και µοναδικής ιστορικής περιόδου, η οποία εκτείνεται σε βάθος πολλών αιώνων. Εµείς, θα µείνουµε όµως στον ελλαδικό πολιτιστικό χώρο, ο οποίος είναι κατάσπαρτος από µνηµεία που προσελκύουν πλήθη τουριστών από τα πέρατα της γης. Οι τουρίστες αυτοί έρχονται τόσο ενηµερωµένοι για τη χώρα µας και τον ελληνικό πολιτισµό και µόνο απ αυτό το γεγονός είναι αντιληπτό ότι η Ελλάδα έχει έναν φοβερό άσσο... στο τουριστικό µανίκι της. Ο πολιτιστικός τουρισµός και η ευρύτερη αξιοποίηση της ιστορικής κληρονοµιάς αποτελούν µια εξαιρετική οικονοµική δραστηριότητα που απασχολούν συντελεστές και αποφέρουν εισόδηµα στην ελληνική οικονοµία. (Μαλισιόβας, 2001). Όµως το θέµα της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της τουριστικής αξιοποίησης του θα πρέπει να τεθεί σε µια διαφορετική βάση. Όπως έχουµε ήδη τονίσει σε προηγούµενο σχόλιο, ο ελλαδικός χώρος είναι απ τους ελάχιστους στον κόσµο που διαθέτει τόσα πολύτιµα µνηµεία λόγου, τέχνης και ιστορίας, τα οποία προσφέρουν στην ανθρωπότητα, σε συνδυασµό µε τα διαθέσιµα κείµενα, προς µελέτη, πνευµατική καλλιέργεια και αισθητική απόλαυση. Είναι, εποµένως φανερό ότι η χώρα µας µ έναν τέτοιο πλούτο διαθέτει ένα σοβαρότατο συγκριτικό πλεονέκτηµα που πρέπει να γίνει πιο ανταγωνιστικό. 14

15 Παράλληλα στην πολιτιστική κληρονοµιά της χώρας µας ανήκουν και τα µνηµεία της Ελληνικής Ορθοδοξίας που αποτελούν αξιόλογο πόλο έλξης των επισκεπτών. Οι βυζαντινές και οι µετά-βυζαντινές εκκλησίες στις πόλεις και στα χωριά, οι επιβλητικοί καθεδρικοί ναοί, τα ξωκλήσια και τα προσκυνήµατα της υπαίθρου, τα µοναστήρια, τα µετόχια και οι σκήτες, η µοναδική µοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους µε την περίφηµη εικονογράφησή τους µε ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και εικόνες. Όλα αυτά µαρτυρούν την επίµονη προσήλωση στις παραδόσεις και την στενή και µακραίωνη διασύνδεσης της τέχνης µε την θρησκεία. Οι περιηγητές και οι φιλέρευνοι τουρίστες αλλά και οι θαυµαστές της Βυζαντινής τέχνης θα βρουν µέσα από τα πολιτιστικά οδοιπορικά στον ελληνικό χώρο και µνηµεία άλλων θρησκειών που συνυπάρχουν στον ελληνικό χώρο αποδεικνύοντας την πολύ-πολιτισµικότητά του. Για να επιτευχθεί η περαιτέρω αξιοποίηση του πλούτου αυτού πρέπει να δηµιουργηθούν όλες οι απαιτούµενες προϋποθέσεις, από πλευράς προσφοράς, παραγωγικών συντελεστών, ώστε να υπάρξει παραγωγή τέτοιων προϊόντων που να είναι δυνατόν να απορροφηθούν στη διεθνή αγορά σε ικανοποιητικέ τιµές. Η ποικιλία των προϊόντων αυτών µπορεί να είναι πολύ µεγάλη, αρχίζοντας από τη λειτουργία ερευνητικών κέντρων και φθάνοντας µέχρι την οργάνωση επιµορφωτικών επισκέψεων σ ένα εκτεταµένο φάσµα θεµάτων που συνδέονται µε τον ελληνικό χώρο. Τα προϊόντα αυτά, µπορούν εκτός απ το πολιτιστικό στοιχείο, να περιλαµβάνουν και µια σειρά ψυχαγωγικών και άλλων υπηρεσιών που θα στηρίζονται στην αξιοποίηση και του µοναδικού φυσικού περιβάλλοντος της χώρας. Στο σηµείο αυτό, πρέπει να διευκρινιστεί η σχέση που υπάρχει µεταξύ των νέων αυτών πολιτιστικών προϊόντων και των συνήθως τουριστικών. Τα τελευταία συνίστανται, όπως είναι γνωστό, στην παραγωγή υπηρεσιών προς πραγµατοποίηση ευχάριστων διακοπών, κυρίως κατά τους θερινούς µήνες, από εισερχόµενο τουρισµό οποιουδήποτε εισοδηµατικού ή µορφωτικού επιπέδου. Όµως, στην περίπτωση των πολιτιστικών προϊόντων στον πολιτιστικό τουρισµό υπάρχουν οι εξής βασικές διαφορές: Πρώτον, το περιεχόµενο τους 15

16 είναι εξειδικευµένο και ικανοποιεί κυρίως επιστηµονικές και ερευνητικές ανάγκες. εύτερον, αφορά καταναλωτικό κοινό, αριθµητικώς µεν πιο περιορισµένο, αλλά, κατά τεκµήριο, υψηλής εισοδηµατικής στάθµης και, τρίτον, µπορούν να προσφερθούν σε όλη τη διάρκεια του έτους, χωρίς δηλαδή, έντονη στοχική συγκέντρωση. Έτσι, τα πολιτιστικά προϊόντα κάλλιστα θα µπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τουριστικά προϊόντα υψηλής ποιότητας. Η παραγωγή ενός πλέγµατος πολιτιστικών υπηρεσιών, σύµφωνα µε τις παραπάνω γενικές προδιαγραφές, προϋποθέτει την ύπαρξη των απαιτούµενων µέσων, ιδίως σε ολικό κεφάλαιο. Είναι, λοιπόν, αναγκαία η κατάρτιση ενός εκτεταµένου επενδυτικού προγράµµατος που θα περιλαµβάνει τα παντός είδους έργα που θα χρειαστούν για το σκοπό αυτό. Ένα τέτοιο πρόγραµµα θα περιέχει επενδύσεις τριών κατηγοριών: Πρώτον, έργα γενικής υποδοµής, όπως είναι τα συγκοινωνιακά, τα τηλεπικοινωνιακά και τα οποία εξυπηρετούν πολλές άλλες οικονοµικές δραστηριότητες. εύτερον, έργα ειδικής υποδοµής, τα οποία παρέχουν προσβάσεις στις µονάδες παραγωγής πολιτιστικών υπηρεσιών ή εξυπηρετούν τη λειτουργία τους, όπως είναι το οδικό δίκτυο, τα ξενοδοχεία. Τρίτον, έργα που συνδέονται άµεσα µε την παραγωγή πολιτιστικών υπηρεσιών, όπως είναι η ανέγερση ή διαµόρφωση κτιρίων µε τον εξοπλισµό τους για τη στέγαση των µονάδων όπως λ.χ. Ερευνητικών και άλλων Κέντρων, Βιβλιοθηκών, Μουσείων και Ιστορικών Αρχείων, διαµόρφωση γνήσιων αρχαιολογικών χώρων, η εκτέλεση ανασκαφής ευρείας κλίµακας και αναστηλώσεις µνηµείων. Το γεγονός ότι δεν έχουµε ακόµη κατορθώσει να αναδείξουµε µια αρχαιολογική σχολή εφάµιλλη της αγγλικής η οποία ασκεί έργο στις ανασκαφές στην Ελλάδα δείχνει έναν εφησυχασµό. Όµως περιθώρια υπάρχουν, καθώς τα κοινοτικά κονδύλια που εισρέουν στη χώρα µας µπορούν και επιβάλλεται να αξιοποιηθούν για ολοκληρωµένα προγράµµατα ανασκαφών αλλά και τεκµηρίωσης των µνηµείων κάθε είδους και περιόδου όπως λ.χ. της προϊστορικής, της αρχαίας, της βυζαντινής και της υστεροβυζαντινής. 16

17 1.4. ΣΥΝΕ ΡΙΑΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Μια από τις πιο εξελισσόµενες µορφές του ελληνικού τουρισµού είναι και ο τουρισµός των συνεδρίων (tourisme de congrus). Τη δυναµικότητά του την οφείλει πρώτο στο γεγονός ότι οι συνεδριακοί τουρίστες ξοδεύουν πολύ περισσότερα από τους συνηθισµένους τουρίστες στον τόπο όπου γίνεται το συνέδριο και δεύτερο στη δυνατότητα που παρουσιάζει η µορφή αυτή του τουρισµού για προγραµµατισµό στον επιθυµητό για τον τόπο προορισµού χρόνο (Λογοθέτης,1982, σελ ). Έχει αποδειχθεί από σχετικές έρευνες ότι ο επισκέπτης ενός τόπου για συµµετοχή σε συνέδριο δαπανά για τη διαµονή του, τις µετακινήσεις του, τη διατροφή του, την ψυχαγωγία του και τα ψώνια του, σχεδόν τα διπλάσια χρήµατα από τον απλό τουρίστα. Αυτό πρέπει ν αποδοθεί στο γεγονός ότι ο συνεδριακός τουρίστας, έχοντας εξασφαλίσει το «πακέτο» του ύπνου, της τροφής και του ταξιδιού, σε χαµηλή τιµή, που συνήθως επιδοτείται, έχει µεγαλύτερα περιθώρια για να ξοδεύσει περισσότερα από τον προσωπικό του προϋπολογισµό. Υπάρχουν µάλιστα περιπτώσεις συνεδριακών τουριστών, κυρίως συνεργατών µεγάλων επιχειρήσεων και οργανισµών, που συµµετέχουν σε εµπορικά, τεχνικά και επιχειρηµατικά συνέδρια, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του συνεδρίου έχουν στη διάθεσή τους δύο προϋπολογισµούς εξόδων: τον προσωπικό τους και της εταιρείας που εκπροσωπούν. Ο τελευταίος εµφανίζεται σαν ανοικτός λογαριασµός στο συνεδριακό ξενοδοχείο για πραγµατοποίηση οποιασδήποτε δαπάνης σ αυτό. Πέρα απ αυτό θα πρέπει ακόµα να τονιστεί ότι οι συνεδριακοί τουρίστες (επιστήµονες, επιχειρηµατίες), ανήκουν κατά κανόνα σε ανώτερη εισοδηµατική στάθµη, που τους δίνει τη δυνατότητα και από την άποψη αυτή να πραγµατοποιούν συγκριτικά µε τους άλλους περισσότερες δαπάνες. Ο συνεδριακός τουρισµός τα τελευταία ιδίως χρόνια αποτελεί για την τουριστική πολιτική του κράτους προτεραιότητα. Η Ελλάδα έχει αυξηµένες δυνατότητες για την ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισµού και η µορφή αυτή κατέχει περίοπτη θέση λόγω και των πλεονεκτηµάτων που αναφέραµε παραπάνω, όπως τα τεράστια οικονοµικά οφέλη. Υπάρχουν στις µεγάλες 17

18 τουριστικές περιοχές σηµαντικά συνεδριακά κέντρα και δηµιουργούνται ολοένα και περισσότερα. ( Οι περισσότερες οργανωµένες ξενοδοχειακές µονάδες που βρίσκονται στις ανεπτυγµένες τουριστικά περιοχές έχουν τους χώρους και παρέχουν τις αναγκαίες εξυπηρετήσεις για την οργάνωση µικρών και µεσαίων συνεδρίων. Αυτές δηλαδή, διαθέτουν αίθουσες για διαλέξεις, συνεστιάσεις και γεύµατα, µικροφωνικές και µεταφραστικές εγκαταστάσεις, και χώρους υποδοχής για τους συµµετέχοντες, ακροατές, και τους ανθρώπους του τύπου. Οι δυσκολίες ανάγονται στο τοµέα της έλλειψης µεγάλων συνεδριακών χώρων, καθώς υπάρχει η ανάγκη να αναλάβουν περιοχές όπως η Αττική, η Θεσσαλονίκη, η Κρήτη, η Ρόδος και η Χαλκιδική τη διοργάνωση µεγάλων συνεδρίων. Αξίζει, σ αυτό το σηµείο να αναφέρουµε, ότι το Υπουργείο Ανάπτυξης και ο Ε.Ο.Τ., στο πλαίσιο της προώθησης και ανάπτυξης των µορφών του Ελληνικού Τουρισµού, έχει αναλάβει συγκεκριµένες δράσεις. Για τον συνεδριακό τουρισµό και ειδικότερα για την ίδρυση αµιγών συνεδριακών κέντρων προβλέπονται τα υψηλότερα κίνητρα µέσω του Αναπτυξιακού Νόµου (Ν. 2601/98) σε σχέση µε τις υπόλοιπες παραγωγικές επενδύσεις. Η ανάπτυξη και η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας σε όλους τους τοµείς τουρισµού, ειδικότερα στο χώρο των συνεδρίων, αποτελεί βασικό στοιχείο για την επιτυχία µιας τουριστικής επένδυσης. Από αυτή την άποψη θα πρέπει να λαµβάνεται σοβαρά υπόψη και στην πραγµατοποίηση επενδύσεων για τη δηµιουργία σύγχρονων συνεδριακών κίνητρων. εν αρκούν µόνο οι µεγάλοι και οι άνετοι χώροι, αν δεν συνοδεύονται µε τις ανάλογες εξυπηρετήσεις των συνέδρων. Άλλωστε, το «παιχνίδι» του ανταγωνισµού επιβάλλει υψηλής ποιότητας παροχή υπηρεσιών. Τέλος, από την πλευρά του Ε.Ο.Τ. έχουν εγκριθεί άδειες σκοπιµότητας για τη δηµιουργία συνεδριακών κέντρων σε πολλές περιοχές. Αναφέρουµε ενδεικτικά τη Κω µε συνεδριακό κέντρο για άτοµα και τη Ρόδο για άτοµα. Η δηµιουργία µεγάλου συνεδριακού κέντρου στην Αθήνα θα αναδείξει την πόλη ως πρωτεύουσα των συνεδρίων για την χώρα αλλά και τα Βαλκάνια. 18

19 1.5 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ (ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ) Ο Θεραπευτικός τουρισµός είναι µια επιλεκτική µορφή τουρισµού µε σηµαντικά οικονοµικά πλεονεκτήµατα. Είναι η µορφή τουρισµού που υφίσταται τις λιγότερες αρνητικές επιδράσεις από τυχόν δυσµενείς συγκυρίες και µπορεί να δώσει δωδεκάµηνη τουριστική περίοδο. (Κοκάλας,2001,σελ. 1-5) Η Ελλάδα είναι πλούσια σε ιαµατικές πηγές µε νερά που έχουν ποικίλη φυσικοχηµική σύσταση και ενδείκνυται για εφαρµογή στη σύγχρονη φυσική υδροθεραπεία. Σε όλες τις ιαµατικές πηγές που λειτουργούν στην Ελλάδα συνιστάται µόνο η µορφή της θεραπείας και όχι η προσφορά υπηρεσιών που έχουν σχέση µε την αναζωογόνηση του οργανισµού. Τα κίνητρα δηλαδή που λειτουργούν στην χώρα µας είναι κίνητρα ιαµατικού τουρισµού και όχι κίνητρα τουρισµού υγείας. Μορφές υδροθεραπείας που εφαρµόζονται στην Ελλάδα είναι: 1 η λουτροθεραπεία και η πηλοθεραπεία, 2 η ποσιθεραπεία και 3 η εισπνοθεραπεία. Η υδροθεραπεία µπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική (Εγκυκλοπαίδεια «Υγεία», 1990, Τόµος 8, σελ ). Η εσωτερική υδροθεραπεία περιλαµβάνει την ποσιθεραπεία, την εισπνοθεραπεία και τις ρινικές, στοµατικές, γυναικολογικές πλύσεις. Η εξωτερική υδροθεραπεία περιλαµβάνει την λουτροθεραπεία και την πηλοθεραπεία. Σε ορισµένες απ τις ιαµατικές πηγές στην Ελλάδα, που διαθέτουν σύγχρονο εξοπλισµό εφαρµόζονται και οι νέες µέθοδοι της λουτροθεραπείας όπως καταιονήσεις, υδροµαλάξεις, υδροκινησιοθεραπεία, ασκήσεις γυµναστικής, φυσιοθεραπεία. Στην Ελλάδα οι θεραπευτικές ιδιότητες ορισµένων πηγών ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και µάλιστα συνδεδεµένες µε την ιστορία του τύπου όπου βρίσκονται όπως για παράδειγµα της Αιδηψού, των Θερµοπυλών και της Ικαρίας. Η αξιοποίηση και η βαθµιαία οργάνωση των ιαµατικών πηγών της χώρας άρχισε απ τις αρχές του παρόντος αιώνα. Οι πρώτες πηγές που 19

20 αναπτύχθηκαν ήταν της Υπάτης, της Αιδηψού, της Κύθνου, του Λουτρακίου (Καϊάφα) και ακολούθησαν οι υπόλοιπες πηγές, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν πηγές τουριστικής σηµασίας. Οι περιοχές πολλών από τις πηγές αυτές λόγω κυρίως της γειτνίασης τους µε την θάλασσα εξελίχθηκαν σε µεγάλες λουτροπόλεις, οι οποίες δέχονται επιπλέον των λουοµένων στις ιαµατικές πηγές και ένα µεγάλο αριθµό παραθεριστών. Η ζήτηση για τον ιαµατικό τουρισµό στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται όµως από έντονη εποχικότητα, ειδικότερα στις µεγάλες λουτροπόλεις. Το µεγαλύτερο ποσοστό των λουοµένων προσέρχεται κατά πρώτον το µήνα Σεπτέµβριο και ακολουθεί ο µήνας Αύγουστος. Ο µέσος όρος παραµονής των ατόµων είναι γύρω στις ηµέρες δηλαδή περίπου ότι συµβαίνει και στον υπόλοιπο τουρισµό. Όσον αφορά την ηλικία και το φύλο των λουόµενων παρατηρείται ότι συνήθως είναι άτοµα της τρίτης ηλικίας και οι γυναίκες αποτελούν το µεγαλύτερο ποσοστό (περίπου το 60-65%). Ο Ιαµατικός Τουρισµός είναι δυνατό να αποτελεί και ένα µέσο ξεκούρασης, αναζωογόνησης και ανανέωσης εκτός από µέσο θεραπείας. Μ αυτόν τον τρόπο, ο θερµαλισµός η κλιµατοθεραπεία, η θαλασσοθεραπεία και η πηλοθεραπεία που έχουν µεγάλη σχέση µεταξύ τους µπορούν να αποτελέσουν µορφές τουρισµού που θα συµβάλλουν στην πρόληψη, αποκατάσταση της υγείας, ξεκούραση, οµορφιά, δηλαδή να αναπτυχθούν οι ταυτόχρονη ανάγκη τόσο για διακοπές όσο και για θεραπεία µαζί σ ένα πρότυπο περιβάλλον. Οι ελληνικές λουτροπόλεις τηρούν όλες τις προδιαγραφές να εξελιχθούν σε κέντρα τουρισµού υγείας δηλαδή σε κέντρα θεραπείας που να είναι και κέντρα αναψυχής και ηρεµίας για όλες τις ηλικίες για περισσότερους µήνες του έτους, αφού οι περισσότερες βρίσκονται κοντά στη θάλασσα και έχουν καλό κλίµα, βασικά στοιχεία για ποικίλες εφαρµογές στη θαλασσοθεραπεία και την κλιµατοθεραπεία. Η βελτίωση των εγκαταστάσεων των λουτροπόλεων της χώρας µε σύγχρονη υποδοµή και εξοπλισµό είναι αναγκαία για την πλήρη αξιοποίηση των ιαµατικών ιδιοτήτων των νερών των πηγών. Ταυτόχρονα, η ένταξη των πηγών σε ένα πλέγµα ποικίλων εγκαταστάσεων που να συνδυάζουν και άλλες 20

21 δραστηριότητες (αθλητισµός για όλες τις ηλικίες, πολιτιστικά, εγκαταστάσεις αναψυχής για νέους και παιδιά, πάρκα πρασίνου) επιτυγχάνεται η ανάδειξη των πηγών σε παραθεριστικά κέντρα τουρισµού µακράς παραµονής και όλων των ηλικιών. Εποµένως βασικός σκοπός των αναπτυξιακών σχεδιασµών του τοµέα του τουρισµού θα πρέπει να είναι η προσέλκυση επενδύσεων, ώστε να αναπτυχθούν και στην Ελλάδα σύγχρονα κέντρα τουρισµού υγείας, όπως γίνεται µε ταχείς ρυθµούς στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Τα κέντρα αυτά προσφέρονται για την ανάπτυξη των εναλλακτικών µορφών του τουριστικού προϊόντος και παρουσιάζουν τελευταία αυξηµένη ζήτηση. Ήδη έχει επιδειχθεί ενδιαφέρον από ξένους και Έλληνες επενδυτές για την αξιοποίηση των ιαµατικών πηγών της Ελλάδας και τη µετατροπή τους σε σύγχρονα κέντρα τουρισµού υγείας. Τα απαιτούµενα έργα υποδοµής για τις λουτροπόλεις και γενικά τους τόπους έλξης επισκεπτών καθ όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους θα πρέπει να είναι µεγάλης κλίµακας γιατί οι χώροι που θα προσφέρονται προορίζονται εκτός της θεραπείας ιατρικών παθήσεων και τη γενικότερη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και υγείας των επισκεπτών τους. Όπως επισηµαίνουµε, τα κέντρα λουτροθεραπείας που έχουν δηµιουργηθεί σε µερικές λουτροπόλεις αποτελούν και κέντρα παραθερισµού συγκεντρώνοντας έτσι και ένα αρκετά µεγάλο αριθµό παραθεριστών. Οι περιοχές µε ήδη αναπτυγµένη υποδοµή για τις ανάγκες του εποχιακού τουρισµού ξεκινούν µε σηµαντικό πλεονέκτηµα συγκριτικά µε περιοχές που δεν έχουν αναδειχθεί σε τουριστικά κέντρα. Τα µη καθιερωµένα τουριστικά κέντρα παρόλα τα φυσικά πλεονεκτήµατα που διαθέτουν αποτελούν «νέους τουριστικούς τόπους» που θα πρέπει να διαθέτουν πολύ καλό εξοπλισµό για να µπορέσουν να ανταγωνιστούν µε επιτυχία τα ήδη καθιερωµένα κέντρα. Βασικό αίτηµα είναι η ευχέρεια προσπέλασης δηλαδή οι περιοχές που προορίζονται για κέντρα τουρισµού µακράς παραµονής πρέπει να βρίσκονται κοντά σε αερολιµένα και να εξυπηρετούνται από καλό οδικό δίκτυο. Γενικότερα, η σωστά οργανωµένη υποδοµή µεταφορών εκτός των άλλων συµβάλλει και στην αξιοποίηση του φυσικού δυναµικού των πηγών λόγω της 21

22 µεγαλύτερης έκτασης και προβολής που θα αποκτήσουν. Η πλήρης αξιοποίηση µετά από αξιολόγηση της θεραπευτικής ικανότητας αλλά και της δυναµικότητας των ιαµατικών πηγών στην Ελλάδα να αποτελέσουν τοµέα αναπτυξιακών και επενδυτικών πρωτοβουλιών προς όφελος της οικονοµίας σε εθνικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο. Η αξιοποίηση των πηγών από ιδιώτες είτε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση µε τη δηµιουργία κοινοτικών επιχειρήσεων αποτελεί και µια µορφή τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης της χώρας. Τα οικονοµικά οφέλη θα είναι πολλά για την Τοπική Κοινωνία και εφόσον µε την ανάπτυξη των πηγών θα υπάρξει τόνωση της οικονοµίας. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα ακόλουθα: 1 Εισροή περισσότερου συναλλάγµατος εφόσον θα έχουµε τουρισµό µακράς παραµονής 2 Νέες θέσεις απασχόλησης µε την τόνωση της οικονοµικής δραστηριότητας λόγω της ανάπτυξης των ιαµατικών πηγών αλλά και λόγω κατασκευής αρχικής υποδοµής όπως είναι η υποδοµή υγείας και αθλητικών εγκαταστάσεων (νοσοκοµείων, γηπέδων). 3 Ζήτηση για ανάπτυξη υπηρεσιών αγοράς (τράπεζες, καταστήµατα, εστιατόρια). 4 Ζήτηση αγαθών για περισσότερους µήνες το χρόνο και εξοµάλυνση της εποχικότητας των τουριστικών δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια των θερινών µηνών - φορολογικά και άλλα έσοδα για τις τοπικές αρχές. 5 Βελτίωση των υπηρεσιών στον τοµέα µεταφορών (αεροδρόµια, οδικές συνδέσεις και λιµάνια). 6 Ζήτηση για εγκαταστάσεις και ειδική υποδοµή (θεραπευτική) υψηλού επιπέδου για τον εξοπλισµό των υδροθεραπευτηρίων και των ιατρικών µονάδων. 22

23 Επίσης, δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι πριν από κάθε είδους ανάπτυξη για την αξιοποίηση των ιαµατικών πηγών χρειάζεται να ληφθούν µέτρα για την προστασία του τοπίου και την εξασφάλιση της ποιότητας του περιβάλλοντος γιατί οι περισσότερες ιαµατικές πηγές ευρίσκονται σε περιοχές όπου συνδυάζεται βουνό µε θάλασσα κάτω από εξαιρετικές κλιµατολογικές συνθήκες. Η διατήρηση του γνήσιου φυσικού περιβάλλοντος στα κέντρα παραθερισµού λουτροπόλεων αποτελεί κύριο µέληµα. Η προστασία των ιαµατικών νερών, σηµαντικών φυσικών πόρων που εντάσσονται γενικότερα το υδάτινο δυναµικό της χώρας, αποτελεί πρωταρχικό σκοπό. Είναι γνωστό ότι η υποβάθµιση του περιβάλλοντος πέρα από τη καταστροφή της αρχικής φυσικής οµορφιάς συντελεί και στη µείωση της ανταγωνιστικότητας του συγκεκριµένου θέρετρου στην τουριστική αγορά. Συµπερασµατικά θα λέγαµε για τις ελληνικές λουτροπόλεις ότι ο σηµερινός προορισµός τους που είναι κυρίως αποκλειστικά για θεραπευτικούς σκοπούς πρέπει να επεκταθεί. Πρωταρχικός σκοπός είναι να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που προσφέρουν, ώστε να διευρυνθεί και το πεδίο των δραστηριοτήτων τους και να αποτελέσουν κέντρα έλξης τουριστών όλων των ηλικιών για τους περισσότερους µήνες του χρόνου. Οι περισσότερες πηγές συνδυάζουν βουνό, θάλασσα και θερµό κλίµα. Αυτό το γεγονός αποτελεί ιδανικό προνόµιο µε πολλά περιθώρια αξιοποίηση και ανάδειξης τους σε αξιόλογα τουριστικά κέντρα υγείας για τουρισµό µακράς παραµονής για όλες τις ηλικίες. Θα ήταν σκόπιµο τέλος να επισηµάνουµε ότι στα διεθνή συνέδρια έχει τονιστεί από ξένους ειδικούς, ότι η Ελλάδα έχει πολύ καλές ιαµατικές πηγές που µπορούν να συνδυαστούν µε το θαλάσσιο τουρισµό και οι λουτροπόλεις της να αποτελέσουν «πρότυπο» για όλες τις σχετικές πόλεις της περιοχής της Μεσογείου ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η ανάπτυξη τουριστικής κίνησης κατά τους χειµερινούς µήνες αποτελεί για τις χώρες µε έντονη τουριστική οικονοµία όπως βέβαια και η Ελλάδα βασική επιδίωξη της τουριστικής τους πολιτικής. Κατ αρχήν θα πρέπει να 23

24 προσδιορίσουµε τι εννοούµε µε τον όρο χειµερινό τουρισµό. Ως χειµερινός τουρισµός θεωρείται σε σχέση τουλάχιστον µε τα ευρωπαϊκά δεδοµένα, η τουριστική κίνηση που δηµιουργείται σε µία χώρα ή µια περιοχή της χώρας κατά τους χειµερινούς µήνες του έτους. Στην τουριστική πρακτική σαν χειµερινούς µήνες εννοούµε τους µήνες εκείνους του έτους, κατά τους οποίους η τουριστική κίνηση καλύπτει ποσοστό µικρότερο του µέσου µηνιαίου όρου, δηλαδή του 8,3% (100% 12:8,3%). Με αυτό το κριτήριο που είναι εντελώς συµβατικό, χειµερινοί µήνες από τουριστική άποψη θεωρούνται οι µήνες από το Νοέµβριο ως το Μάρτιο. Στη χώρα µας, ως χειµερινή περίοδος για την εφαρµογή διαφόρων κινήτρων ανάπτυξης χειµερινών τουρισµών χαρακτηρίστηκαν από τον Ε.Ο.Τ. το από της 15 ης Νοεµβρίου µέχρι 15 ης Μαρτίου χρονικό διάστηµα. Είναι κατανοητό ότι κατά τους µήνες της χειµερινής περιόδους η τουριστική κίνηση διαφέρει στη χώρα µας λόγω κλιµατολογικών συνθηκών. (Λογοθέτης,1982,σελ.81-86). Όσο αφορά όµως τον χειµερινό τουρισµό διαπιστώνεται το πρόβληµα της εποχικότητας. Οπότε, οι µονάδες που απασχολούνται µε τον χειµερινό τουρισµό αντιµετωπίζουν σε περιόδους µη αιχµής µια δραµατική πτώση και αυτό έχει ως αποτέλεσµα µερικοί να µιλούν για χειµερινό τουρισµό ή αλλιώς για µια εποχιακή µορφή απασχόλησης, περίπου 5 µηνών. Ο Χειµερινός Τουρισµός αναπτύσσεται στην Ελλάδα σε διάφορες περιοχές στις οποίες οι επισκέπτες µπορούν αν ασχοληθούν µε τα χειµερινά σπορ και να πραγµατοποιήσουν ταξίδια αναψυχής. Τέτοιες είναι: ο Παρνασσός σε υψόµετρο 1600 µέτρα µε τρία χιονοδροµικά κέντρα σε λειτουργία, το Βελούχι µε 1800 µέτρα ύψος στο Καρπενήσι, ο Χελµός στα Καλάβρυτα, οι Αγριολεύκες στο Πήλιο, το Πισοδέρι στη Φλώρινα, το Σέλι στο Βέρµιο, τα Τρία - Πέντε Πηγάδια στη Νάουσα, η Βασιλίτσα στα Γρεβενά, και το Βόρας- Καϊµακτσαλάν στην Έδεσσα, το Βίτσι στη Καστοριά, και το Περτούλι στα Τρίκαλα. Στα χιονοδροµικά αυτά κέντρα λειτουργούν χώροι υποδοχής για το κοινό, πάρκινγκ, ελικοδρόµια, καφετέριες, µπαρ, εστιατόρια, σταθµοί πρώτων βοηθειών, οδική βοήθεια καθώς και σε µερικά παιδικοί σταθµοί µε παιδοβρεφοκόµο για τα παιδιά προσχολικών ηλικιών. Σε όλα τα χιονοδροµικά 24

25 λειτουργούν, επίσης, σχολές σκι και snowboard, πίστες για snowmobil, καταστήµατα ενοικίασης και πώλησης ειδών σκι και µπουτίκ ειδών ένδυσης. Το ποσοστό παρ όλα αυτά που αντιπροσωπεύει ο αλλοδαπός χειµερινός τουρισµός στην Ελλάδα, ως ποσοστό του συνολικού ετήσιου αλλοδαπού τουρισµού είναι µόλις της τάξης του 9%. Ο χειµερινός τουρισµός αποτελεί σε πολύ υψηλό ποσοστό τουρισµό επαγγελµατικό και αναψυχής, όχι όµως τουρισµό διακοπών, λόγω της εποχικής διάστασης κοινωνικών θεσµών, όπως είναι το σχολικό έτος και οι ετήσιες άδειες από την εργασία. Το δυνητικό χειµερινό τουριστικό πλήθος αποτελείται: (α) από τους απόµαχους της εργασίας, µισθωτούς και επαγγελµατίες, (β) από τους αυξανόµενης ποσοτικής σηµασίας χρήστες του Σαββατοκύριακου και γενικότερα των βραχείας διάρκειας ταξιδιών αναψυχής και (γ) από τους πραγµατοποιούντες επαγγελµατικά ταξίδια. ( Η απόσταση, επιπλέον, της χώρας µας από τις µείζονες προελεύσεις είναι σχετικά λίγο µεγάλη και ως εκ τούτου δαπανηρή για µικρής διάρκειας διακοπές όπως είναι αυτές του Σαββατοκύριακου. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει θετική συσχέτιση µεταξύ του µεγέθους χειµερινών τουρισµών και οδικώς µεταφεροµένων τουριστών ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ (ΓΙΩΤΙΝΓΚ - ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ) Στην προσπάθεια για τουριστική ανάπτυξη της χώρας και µε δεδοµένη τη γεωγραφική θέση και µορφολογία της, ο ρόλος του θαλάσσιου τουρισµού είναι ιδιαίτερα σηµαντικός. Ο θαλάσσιος τουρισµός αποτελεί ένα από τα βασικότερα στοιχεία του µίγµατος του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και ένα από αυτά που απευθύνεται σε υψηλότερες κοινωνικοοικονοµικές τάξεις τουριστών. Παράλληλα, η ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισµού συµβάλλει σε µεγάλο βαθµό στην ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου. ( Η Ελλάδα µε τα χλµ. των ακτών της, τα κατοικηµένα νησιά και τις βραχονησίδες της, τις προστατευµένες θαλάσσιες περιοχές χιλιάδων τετραγωνικών χιλιοµέτρων, το ήπιο κλίµα, τα υψηλά ποσοστά ηλιοφάνειας και 25

26 το ενδιαφέρον και εναλλασσόµενο τοπίο της, έχει ένα σαφές συγκριτικό πλεονέκτηµα στο θαλάσσιο τουρισµό µε την ανάπτυξη των κρουαζιέρων και του γιώτινγκ. Το πλεονέκτηµα αυτό ενισχύεται από µια ναυτική παράδοση χιλιετηρίδων. Ευνοϊκές είναι βεβαίως και οι απαιτούµενες για θαλάσσιους πλόες ειδικές συνθήκες από τη στιγµή που τα ελληνικά πελάγη θεωρούνται ασφαλή από τη σκοπιά ναυτικών κινδύνων, οι αποστάσεις µεταξύ των ακτών είναι µικρές, ενώ εξίσου ευνοϊκές είναι και οι συνθήκες που σχετίζονται και την ένταση των ανέµων και τις θερµοκρασίες περιβάλλοντος και θάλασσας. Ο θαλάσσιος τουρισµός άρχισε να αναπτύσσεται στη δεκαετία του 1960 και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται µε γρήγορους ρυθµούς. Πρώτα απ όλα, στο επίπεδο της κρουαζιέρας η µοναδικότητα της Ελλάδας δηµιουργεί ποιοτική υποδοµή για σύνδεση µε άλλες µορφές τουρισµού. Τα κρουαζιερόπλοια µε ελληνική σηµαία πραγµατοποιούν µονοήµερες, 3ήµερες, 4ήµερες, 7ήµερες και πολυήµερες κρουαζιέρες σε ελληνικά λιµάνια. Στο επίπεδο του γιώτινγκ, η δηµιουργία και επέκταση του δικτύου τουριστικών λιµένων σε συνδυασµό µε ποιοτικές υπηρεσίες υποστήριξης, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του κλάδου. (Σ.Ε.Τ.Ε.,2001,σελ.24). Στο επίπεδο της κρουαζιέρας αλλά και σ αυτό του γιώτινγκ το τουριστικό προϊόν απευθύνεται κυρίως χωρίς αυτό να είναι ο κανόνας στις υψηλότερες κοινωνικό-οικονοµικές τάξεις τουριστών. Αυτά προέρχονται κυρίως από την επιχειρηµατικό, πολιτικό και καλλιτεχνικό κόσµο και αποτελούν µέλη του επονοµαζόµενου «ιεθνούς Jet-Set». Σ αυτό το διαφορετικό κοινό µε υψηλές απαιτήσεις η Ελλάδα προσφέρει µέσα από την κρουαζιέρα την κοσµοπολίτικη ατµόσφαιρα που αναζητούν στα ελληνικά νησιά, µε έντονους ρυθµούς ζωής. Οι επισκέπτες αυτές έχουν όµως και την δυνατότητα να κάνουν κρουαζιέρες µακριά από τα «φώτα της δηµοσιότητας» σε ερηµικές ακτές και αγκυροβόλια. Ο τουρισµός σ αυτή τη διάσταση λαµβάνει τον «ελιτίστικο» του χαρακτήρα. Τα τελευταία δέκα χρόνια, µε την ναυπήγηση νέων πλοίων της ελληνικής ακτοπλοΐας, επιβεβαιώνεται η αποτελεσµατικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων θαλάσσιου τουρισµού και η ικανότητά τους, όχι µόνο να επιβιώνουν, αλλά και να πρωταγωνιστούν σε συνθήκες έντονου διεθνούς ανταγωνισµού. Η δράση τους αυτή έχει ακόµη καλύτερα αποτελέσµατα για τη χώρα, αν 26

27 συνοδευτεί µε τη δηµιουργία του κατάλληλου θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισµού. Στη δεκαετία που έρχεται, είναι σίγουρο ότι θα ζήσουµε σηµαντικές εξελίξεις και αποτελεί πρόκληση, το µεγάλο συγκριτικό πλεονέκτηµα που υπάρχει στο θαλάσσιο τουρισµό να αξιοποιηθεί προς όφελος της ευηµερίας και προκοπής τους τόπου µας. Στο κλάδο αυτό µπορούν να δηµιουργηθούν πολλές νέες θέσεις εργασίας και είναι σίγουρο ότι τα ελληνικά ακτοπλοϊκά συµφέροντα θα µπορέσουν να παίξουν κυρίαρχο ρόλο στις θάλασσές µας. 27

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η ανάπτυξη του τουρισµού στη µεταπολεµική περίοδο ήταν εντυπωσιακή (µέση ετήσια αύξηση των αφίξεων την περίοδο , εξαιρουµένων αυτών από τις Βαλκανικές χώρες: 2,3%, µέση ετήσια αύξηση των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισµό σε δολάρια την περίοδο ( ,3%) και µπορεί να εξηγηθεί από την ύπαρξη των αναµφισβήτητων συγκριτικών πλεονεκτηµάτων που προαναφέρθηκαν. Σήµερα, τέσσερα χρόνια µετά την εντυπωσιακή επένδυση που πραγµατοποίησε η χώρα µας σε οικονοµική και τουριστική υποδοµή επ ευκαιρία των Ολυµπιακών Αγώνων και από την αµύθητης αξίας τουριστική προβολή της χώρας από την επιτυχή διοργάνωση των Αγώνων, οι προοπτικές είναι άριστες καθώς, όπως προκύπτει και από µελέτες διεθνών οργανισµών, η Ελλάδα δεν έχει ακόµα αξιοποιήσει παρά µόνο ένα µικρό ποσοστό των δυνατοτήτων της στον τοµέα του τουρισµού. Oι προϋποθέσεις αξιοποιήσεως αυτών των δυνατοτήτων και τα εµπόδια που ενδεχοµένως προκύπτουν στην ανάπτυξη του ελληνικού τουρισµού διαπιστώνονται και αναλύονται στο δεύτερο κεφάλαιο τις παρούσας µελέτης όπου εξετάζονται και οι αναγκαίες αλλαγές στη στρατηγική αναπτύξεως του τοµέα για επιτάχυνση της αναπτύξεως. Ειδικότερα, πριν αναφερθούµε στους ειδικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της τουριστικής επιχειρήσεως, η οποία αποτελεί το κέντρο βάρους της ανταγωνιστικότητας τoυ τουριστικού προϊόντος και κατ' επέκταση τoυ κλάδου, πρέπει να αναφερθούµε στη θέση και τη συµβολή τoυ τουριστικού τoµέα στην ελληνική οικονοµία και στην ανταγωνιστικότητα τoυ περιβάλλοντος από τo oπoίo o τοµέας τoυ τουρισµού δέχεται αλληλεπιδράσεις και µε τo oπoίo συµβιώνει. Στη συνέχεια, αναλύονται τα βασικά χαρακτηριστικά στα oπoία στηρίζεται η ανάπτυξη τoυ ελληνικoύ τoυριστικoύ τoµέα µέχρι σήµερα και oι παράγoντες πoυ συνέβαλαν στην επικράτηση αυτών των διαρθρωτικών και άλλων χαρακτηριστικών. ιαπιστώνονται η µεγάλη επoχικότητα τoυ ελληνικoύ τoυρισµoύ και η υπερβoλική εξειδίκευσή τoυ στoν καλοκαιρινό παραθεριστικό τoυρισµό. 28

29 Ως βασικoί παράγoντες, πoυ συµβάλλουν στη διαµόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών, πρoσδιoρίζoνται η έλλειψη σαφoύς στρατηγικής για ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ σε δωδεκάµηνη βάση, τo χαµηλό επίπεδo επιχειρηµατικότητας στoν κλάδo και ο αργός ρυθµός αναπτύξεως της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής oικoνoµίας. Oι παράγoντες αυτoί συµβάλλoυν στην περιoρισµένη ανάπτυξη των εναλλακτικών µoρφών τoυρισµoύ, στις oπoίες συµπεριλαµβάνεται o τoυρισµός των πόλεων και ιδιαίτερα o συνεδριακός τoυρισµός, o ιαµατικός τoυρισµός, o εκπαιδευτικός και o αθλητικός τoυρισµός, o αγρoτoυρισµός, κ.ά. Σε όλες αυτές τις µoρφές τoυρισµoύ η χώρα µας έχει τη δυνατότητα να σηµειώσει αλµατώδη ανάπτυξη, αλλά µέχρι σήµερα δεν έχει υπάρξει απoτελεσµατική αξιοποίηση των πλεονεκτηµάτων της. Η άµεση και έµµεση συµβoλή τoυ τoµέα τoυ τoυρισµoύ στo ΑΕΠ της χώρας εκτιµάται στo 15,1% τo 2006, έναντι 15% τo 2001, ενώ η απασχόληση στoν τoυρισµό ως πoσoστό της συνoλικής απασχολήσεως έχει µειωθεί στo 15,9% τo 2006 από 17,4% τo Η συµβoλή τoυ τoυρισµoύ στo ΑΕΠ και την απασχόληση στην Ελλάδα τo 2006 είναι από τις υψηλότερες στις χώρες της ΕΕ-25, µετά την Ισπανία (ΑΕΠ: 17,8%, Απασχόληση: 19,1%), την Πoρτoγαλία (ΑΕΠ: 15,5%, Απασχόληση: 17,7%), την Κύπρo (ΑΕΠ: 23,3%, Απασχόληση: 29,7%), την Αυστρία (ΑΕΠ: 16,6%, Απασχόληση: 19,1%) και την Κρoατία (ΑΕΠ: 20,1%, Απασχόληση: 23,1%). Ειδικότερα, η συµµετoχή τoυ κλάδoυ των ξενoδoχείων και εστιατoρίων στo ΑΕΠ, σύµφωνα µε στoιχεία της ΕΣΥΕ ( ιάγραµµα 1), έχει αυξητική πoρεία τα τελευταία δέκα έτη και διαµoρφώνεται στo 8,6% τo 2005, από 6,5% τo

30 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Συµβoλή τoυ τoυρισµoύ στo ΑΕΠ και την Απασχόληση Χώρες Ο τoυρισµός ως % τoυ ΑΕΠ Η απασχόληση στoν τoυρισµό ως % της συνoλικής απασχόλησης Ελλάδα 15,0% 15,1% 17,4% 15,9% Ισπανία 18,4% 17,8% 20,1% 19,1% Πoρτoγαλία 15,4% 15,5% 17,0% 17,7% Γερµανία 9,9% 9,3% 10,8% 10,1% Γαλλία 12,3% 11,4% 13,9% 13,8% Λoυξεµβoύργo 12,4% 9,4% 14,5% 13,4% Ιταλία 11,4% 10,8% 12,2% 11,9% Αυστρία 14,9% 16,6% 16,8% 19,1% Ηνωµένο Βασίλειo 10,9% 9,4% 10,2% 8,6% Βέλγιo 10,3% 9,4% 11,0% 10,6% Oλλανδία 9,8% 8,5% 9,7% 8,2% ανία 8,7% 8,0% 8,8% 8,1% Ιρλανδία 8,5% 7,7% 7,7% 7,2% Σoυηδία 7,5% 7,9% 7,2% 8,0% Φινλανδία 11,5% 9,1% 12,0% 9,7% Πηγή: World Travel & Tourism Council,

31 IAΓPAMMA 1. Συµµετoχή τoυ Κλάδoυ Ξενoδoχείων και Εστιατoρίων στo ΑΕΠ Ελλάδα Πηγή: ΕΣΥΕ IAΓPAMMA 2. Εξέλιξη Εισρoών Τoυρισµoύ, Ναυτιλίας, Εξαγωγών και Μεταναστευτικών Εµβασµάτων (εκατ. $) Ελλάδα Πηγή: ΕΣΥΕ 31

32 IAΓPAMMA 3. Εξέλιξη των Αφίξεων σε Ξενoδoχεία στην Ελλάδα Πηγή: Eurostat IAΓPAMMA 4. Εξέλιξη των ιανυκτερεύσεων σε Ξενoδoχεία στην Ελλάδα Πηγή: Eurostat Oι εισπράξεις από τoν τoυρισµό από τo εξωτερικό και οι εισπράξεις από τη ναυτιλία ( ιάγραµµα 2) διαµoρφώνoνται συστηµατικά πoλύ κoντά στo ύψoς των συνoλικών εισπράξεων από τις εξαγωγές αγαθών και, τo σπoυδαιότερo, συναγωνίζονται ικανoπoιητικά τις εξαγωγές όσoν αφoρά τη σταθερότητά τoυς 32

33 και την αναπτυξιακή τoυς δυναµική. Oι εισπράξεις από µεταναστευτικά εµβάσµατα είναι πλέoν στάσιµες. Oι αφίξεις και oι διανυκτερεύσεις ξένων τoυριστών σε ξενoδoχεία ( ιαγράµµατα 3 και 4) διαµoρφώνoνται συστηµατικά σε πoλύ υψηλότερα επίπεδα από αυτές των Ελλήνων τoυριστών. Αξιoσηµείωτη, πάντως, είναι η πτωτική πoρεία των αφίξεων και των διανυκτερεύσεων ξένων µετά τo 2000 και µέχρι τo Η τάση αυτή αντικατoπτρίζει τόσo την πτώση των αφίξεων ξένων τoυριστών στην Ελλάδα (εκτός των αφίξεων από τις Βαλκανικές χώρες), καθώς και τoν έντoνo ανταγωνισµό στην πρoσέλκυση τoυριστών πoυ υφίστανται τα ξενoδoχεία από την ανάπτυξη των τoυριστικών καταλυµάτων σε επίπεδo oικoγενειακής τoυριστικής εκµεταλλεύσεως. IAΓPAMMA 5. Αφίξεις ξένων τουριστών στην Ελλάδα εξαιρουµένων των Βαλκανικών Χωρών Πηγή: ΕΣΥΕ Από τo ιάγραµµα 5 γίνεται εµφανής η µεγάλη πτώση των αφίξεων από χώρες εκτός των Βαλκανίων µετά τo 2001, τάση που αντιστρέφεται το Oι 33

34 επισκέπτες από αυτές χώρες και ιδιαιτέρως από την Αλβανία θεωρoύνται στη συντριπτική τoυς πλειoψηφία ως oικoνoµικoί µετανάστες και όχι ως τoυρίστες. Επίσης, από τoν Πίνακα 2 πρoκύπτει η στασιµότητα των αφίξεων από τo σύνoλo των χωρών εκτός της Αλβανίας στην ίδια περίoδo, ιδιαίτερα δε η πτώση των αφίξεων από τις χώρες της Αµερικής για λόγoυς πoυ σχετίζoνται κυρίως µε τη διεθνή τρoµoκρατία. Επιπλέoν, από τoν Πίνακα 3 πρoκύπτει ότι o ρυθµός αυξήσεως των αφίξεων ξένων τoυριστών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δεν είναι ικανoπoιητικός, συγκριτικά µε τoυς ανταγωνιστές µας. Η πτωτική πoρεία των αφίξεων ξένων τoυριστών στην περίoδo έχει συµβάλει στη µείωση τoυ µεριδίoυ της Ελλάδoς στην παγκόσµια και την ευρωπαϊκή αγoρά στo 1,6% και 3,0% αντίστoιχα τo 2005, από 1,8% και 3,2% τo ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Αφίξεις Αλλoδαπών από τo Εξωτερικό στην Ελλάδα* Κράτη Ευρώπης Κράτη Ασίας Κράτη Αφρικής Κράτη Αµερικής Κράτη Ωκεανίας Σύνoλo * εν συµπεριλαµβάνoνται oι ταξιδιώτες από την Αλβανία Πηγή: ΕΣΥΕ 34

35 ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Ετήσιoς Ρυθµός Μεταβoλής ιεθνών Αφίξεων Παγκόσµια Ευρώπη Ελλάδα Μέσoς Όρoς Ανταγωνιστών ,7% 2,3% 4,4% 0,7% ,9% -0,9% 2,1% -0,6% ,7% 5,1% 8,7% -3,0% ,9% 4,6% 8,7% 4,7% Πηγή: ΕΣΥΕ 2.1 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ - ΚΛΑΣΙΚΟΥ) ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Ο τουριστικός τοµέας εκτός από αναπτυσσόµενη δύναµη ο ίδιος, αποτελεί για τις χώρες που είναι τουριστικά αναπτυγµένες και κινητήρια δύναµη για την οικονοµία, αυτό επειδή προσελκύει το επενδυτικό ενδιαφέρον όσο και γιατί αυξάνει τη δαπάνη ξένων εισοδηµάτων στην εγχώρια αγορά και αυτό κατά συνέπεια αυξάνει το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της χώρας υποδοχής. Οι επιπτώσεις περιληπτικά είναι στους εξής τοµείς. (Bull A., 2002, σελ ) 1 Επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στο ισοζύγιο πληρωµών 2 Επιπτώσεις στις υποδοµές 3 Επιπτώσεις στα έσοδα του προϋπολογισµού 4 Επιπτώσεις στις τιµές 5 Επιπτώσεις στην απασχόληση 6 Περιφερειακές επιδράσεις 7 Επιπτώσεις οικονοµικής αστάθειας 35

36 2.1.1 Επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στο ισοζύγιο πληρωµών Στην εξέταση και τον υπολογισµό του µεγέθους µιας χώρας παρατηρούµε ότι οι εξαγωγές αγαθών (υλικών προϊόντων ή άϋλων π.χ. υπηρεσιών) παίζουν καθοριστικό ρόλο. Το τουριστικό προϊόν που προσφέρει µια χώρα δεν προσφέρεται έξω από τα σύνορα της χώρας. Όµως για τη χρήση του αλλοδαποί καταναλωτές - χρήστες και προστίθεται στο εθνικό εισόδηµα της χώρας υποδοχής εφόσον συµπεριλαµβάνονται στο µέγεθος Χ του υπολογισµού του ΑΕΠ όπως το γνωρίζουµε από τη µακροοικονοµική. ΑΕΠ= C + I + G + (X M) C = ιδιωτικές εγχώριες καταναλωτικές δαπάνες Ι = ιδιωτικές επενδυτικές δαπάνες G = κρατικές δαπάνες (καταναλωτικές και επενδυτικές) (X - M) = η διαφορά εξαγωγών - εισαγωγών Σ αυτό το τελευταίο (X - M) περιλαµβάνονται όλες οι πηγές που φέρνουν συνάλλαγµα από την αλλοδαπή στο Χ και στο Μ όλες οι διαρροές που διώχνουν συνάλλαγµα από τη χώρα που ζητάµε. Αυτές µπορεί να είναι όπως έχουµε πει είτε για προϊόντα είτε για υπηρεσίες, είτε για επενδύσεις, είτε άδηλοι πόροι (µεταναστευτικά εµβάσµατα) ή ταξιδιωτικές δαπάνες για χρήση του τουριστικού προϊόντος µιας Χώρας. Παρατηρούµε λοιπόν ότι εφόσον η αύξηση της τουριστικής κίνησης αυξάνει το Χ, έχει θετικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ και στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών εφόσον αυτό είναι Χ - Μ. Ωστόσο σε µια εποχή «που το προϊόν πάει στον πελάτη» µε τις σύγχρονες µεθόδους µάρκετινγκ, το τουριστικό προϊόν δεν µπορεί να πάει στον πελάτη αλλά πρέπει «να καλέσει να έρθει ο πελάτης σ αυτό». Αυτό δηµιουργεί κάποιες δυσκολίες στη δυνατότητα του τουριστικού τοµέα να αποφέρει τον επιθυµητό όγκο ξένου συναλλάγµατος σε µια χώρα. Η αντιµετώπιση του προβλήµατος απαιτεί ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν, 36

37 τόσο ποιοτικά όσο και τιµολογιακά Επιπτώσεις στις υποδοµές Τα βασικά έργα υποδοµής, όπως οδικοί άξονες, αεροδρόµια, λιµάνια, σιδηροδροµικά δίκτυα ανήκουν στις γενικές υποδοµές µιας οικονοµίας και συµβάλλουν σ αυτό που ονοµάζουµε «οικονοµικό περιβάλλον. Οι υποδοµές αυτές αφορούν το σύνολο της οικονοµικής δραστηριότητας µιας χώρας και δεν διαιρούνται σε γεωργικές, βιοµηχανικές, τουριστικές κ.λ.π. Έτσι, µια ανάπτυξη του τουριστικού τοµέα στηριγµένη στις υπάρχουσες γενικές υποδοµές µπορεί να φτάσει µέχρι τα όρια που βάζει η δυναµικότητα αυτών των υποδοµών. Αν ένα πρόγραµµα αύξησης των επισκέψεων και τουριστικής ανάπτυξης µιας περιοχής µια ειδική σύγχρονη οδική πρόσβαση σ αυτή, θα πρέπει ο αριθµός αφίξεων στην περιοχή που θα πραγµατοποιηθεί να είναι τέτοιος ώστε να αποσβεσθεί το κόστος κατασκευής της υποδοµής. Η άποψη που επικρατούσε στα πρώτα χρόνια εµφάνισης του τουρισµού ότι αυτός δεν απαιτεί σοβαρές επενδύσεις σε υποδοµές και χρησιµοποιεί απλά τις υφιστάµενες υποδοµές έχει ξεπεραστεί, γιατί βάζει φραγµούς και όρια στην ανάπτυξη του. Η σύγχρονη ανάπτυξη του τουρισµού απαιτεί επενδύσεις σε υποδοµές γενικές αλλά και ειδικές όπως ξενοδοχειακές µονάδες, οργανωµένες τουριστικές περιοχές κ.λ.π. Οι επενδύσεις σε γενικές και ειδικές υποδοµές όµως στηρίζουν πολλούς κλάδους τις οικονοµίας π.χ. συγκοινωνίες, κατασκευές, ευχερή διακίνηση προϊόντων, δηµιουργία θέσεων απασχόλησης κ.λπ. Όλα αυτά δηµιουργούν αυξηµένο εθνικό προϊόν και εισοδήµατα για τους κατοίκους προστιθέµενο µ εκείνο του αυξηµένου τουριστικού τοµέα. Το αυξηµένο εισόδηµα όµως δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους για αυξηµένη αποταµίευση και κατά συνέπεια αυξηµένη περαιτέρω δυνατότητα επενδύσεων και µπαίνει έτσι σε κίνηση µια πολλαπλασιαστική οικονοµική διαδικασία µε σαφώς ευεργετικά αποτελέσµατα. 37

38 2.1.3 Επιπτώσεις στα έσοδα του προϋπολογισµού Η τουριστική ανάπτυξη, όπως έχουµε πει, δηµιουργεί αύξηση εισοδηµάτων. Τα αυξηµένα εισοδήµατα είναι επόµενο να συµβάλλουν µε µεγαλύτερη φορολογία στα κρατικά έσοδα και λόγω των νέων εισοδηµάτων που δηµιουργούνται και λόγω των αυξηµένων παλαιών που προφανώς έχουν και µεγαλύτερο συντελεστή φόρου. Η αυξηµένη ζήτηση γης στους αναπτυσσόµενους τουριστικά τόπους, ανεβάζει τις τιµές σε «άγονες» πολλές φορές περιοχές, µε αποτέλεσµα να αυξάνεται θεαµατικά και η φορολογία µεταβιβάσεων µε τις ανάλογες θετικές επιπτώσεις στα κρατικά έσοδα. Γενικότερα, κάθε µορφή ανάπτυξης αυξάνει τον κύκλο συναλλαγών µιας οικονοµίας και την προστιθέµενη αξία, µε επακόλουθο την αύξηση των φορολογικών εσόδων για τον κρατικό προϋπολογισµό. Ο κανόνας αυτός ισχύει προφανών και για την οικονοµική µεγέθυνση που οφείλεται στην ανάπτυξη του τουρισµού Επίπτωση στις τιµές Μπορούµε να θεωρήσουµε εδώ ότι το µέρος του εισοδήµατος που κρατούν στα χέρια τους οι ταξιδιώτες που είναι διαθέσιµο για κατανάλωση. Τα ταξίδια και ειδικότερα τα παραθεριστικά ταξίδια αναψυχής εξακολουθούν να είναι στην κατηγορία των αγαθών δεύτερης ανάγκης εφόσον τα άτοµα έχουν καλυµµένες τις βιοτικές ανάγκες πρώτες κατηγορίας. Το διαθέσιµο για τα ταξίδια αυτά εισόδηµα, δαπανάται ολόκληρο κατά την περίοδο του ταξιδιού. Στην περίπτωση αυτή, οι επαγγελµατίες και οι επιχειρήσεις µιας τουριστικής περιοχής, µε στόχο να έχουν κατά την τρέχουσα περίοδο την υψηλότερη δυνατή απόδοση, τιµολογούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους πολλές φορές σε υψηλότερα επίπεδα, αναγκάζοντας έτσι και τους τοπικούς κατοίκους να πληρώνουν σε αυξηµένες τιµές. 38

39 2.1.5 Επιπτώσεις στην απασχόληση Η ανάπτυξη του τουρισµού επηρεάζει και την εργασία. Ο τουρισµός γενικότερα ως τοµέας έντασης εργασίας δηµιουργεί συχνά πολλές θέσεις απασχόλησης. Η αυξηµένη ζήτηση εργασίας δηµιουργεί εισοδήµατα, µειώνει την ανεργία και ανάλογα µε το βαθµό ανεργίας ανεβάζει τους µισθούς και τα ηµεροµίσθια. Στην περίπτωση όπου η ανεργία κυµαίνεται σε υψηλά επίπεδα η αύξηση των µισθών θα είναι οριακή γιατί υπάρχουν πολλοί άνεργοι για να προσφέρουν την εργασία τους στα επίπεδα των τρεχουσών αµοιβών. Όµως σε περίπτωση που η διαθέσιµοι προσφορά εργασίας είναι περιορισµένοι γιατί δεν υπάρχει σοβαρή ανεργία, τότε οι εργατικές αµοιβές θα αυξηθούν αισθητά. Ο χαρακτήρας του τουρισµού ωστόσο είναι κατά κανόνας εποχιακός και εποχιακά είναι και τα χαρακτηριστικά των διακυµάνσεων αυτής της µορφής απασχόλησης. Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η επίδραση του τουρισµού στην αυτοαπασχόληση. Οικογενειακές τουριστικές µονάδες, εµπορικά καταστήµατα τουριστικών ειδών αλλά και άλλων εµπορικών προϊόντων, κέντρα φαγητού και διασκέδασης κ.λ.π. Πολλές φορές οι εποχικότητα του τουρισµού οδηγεί στην ανάγκη συµπληρωµατικότητας της απασχόλησης. Π.χ. τους θερινούς µήνες τουριστική απασχόληση και τους χειµερινούς γεωργική, µε στόχο αλλά και αποτέλεσµα την αύξηση των οικογενειακών εισοδηµάτων Περιφερειακές επιδράσεις Η αναγκαιότητα να αναφερθούµε στις επιπτώσεις της ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισµού, πέραν από την εθνική οικονοµία συνολικά, στις επιµέρους περιφερειακές οικονοµίες, προέρχεται από την επιθυµία να κατανοηθεί καλύτερα ο τρόπος µε τον οποίο ο τουρισµός επηρεάζει και επηρεάζεται από µια οικονοµία. Σε γενικές γραµµές ο τουρισµός εξετάζεται σε σχέση µε τις επιπτώσεις του σε κάποια προκαθορισµένη γεωγραφική περιοχή που αποτελεί την 39

40 περιφέρεια τουριστικής οικονοµικής επίδρασης. Μια τέτοια γεωγραφική περιοχή όταν ορίζεται µε βάση τα διοικητικά της όρια, π.χ. Νοµός Λάρισας, µπορεί να µην συγκροτεί απόλυτά µια περιοχή τουριστικής επίδρασης. Αν λάβουµε υπόψη µας ότι οι οικονοµικές επιπτώσεις του εναλλακτικού τουρισµού υπολογίζονται καλύτερα σε τοπικό - δηµοτικό επίπεδο, τότε η γενικευµένη τουριστική ανάπτυξη σ αυτές δυσκολεύεται από το γεγονός ότι τα γενικά αναπτυξιακά προγράµµατα καταρτίζονται σε κέντρα που «απέχουν» από την τοπική οικονοµία και δίνουν ίσως προτεραιότητα σε άλλους τοµείς. Η διοίκηση και η κατασκευή των υποδοµών, η προσφορά δηµοσίων αγαθών (υγεία, συγκοινωνίες κ.λ.π.) για την στήριξη της τουριστικής ανάπτυξης µιας περιοχής είναι υπόθεση ενός διοικητικού κέντρου περισσότερο υψηλόβαθµού (Νοµαρχίας, Περιφέρειας, Υπουργείου) και δεν επηρεάζεται από την τοπική κοινωνία - έστω από µια ηµαρχία. Πάντως οι τοπικές περιοχές που παρουσιάζουν µέχρι τώρα τουριστική ανάπτυξη σε εναλλακτικούς κλάδους είναι εκείνες που διαθέτουν τα φυσικά, περιβαντολοντικά και πολιτισµικά χαρακτηριστικά που τις κάνουν ελκυστικές και οι ταξιδιώτες τις επιζητούν από µόνοι τους. Τα αυθόρµητα τουριστικά ρεύµατα και οι ταξιδιωτικές επισκέψεις σε τέτοιες περιοχές συνέβαλλαν µέχρι τώρα και συνεχίζουν να συµβάλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης και της οικονοµικής επιβίωσης γεωγραφικών περιοχών αποβιοµηχανισµένων, γεωγραφικά αποµονωµένων, ορεινών ή µε υποβαθµισµένο αγροτικό τοµέα. Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισµού σ αυτές τις περιοχές δηµιουργεί εισοδήµατα, απασχόληση επενδύσεις διεύρυνε την παραγωγική βάση της τοπικής οικονοµία, µε αποτέλεσµα να ανακοπούν φαινόµενα µετανάστευσης κα αστυφιλίας και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής και να επηρεασθεί έτσι και το κεντρικό διοικητικό σύστηµα να ενδιαφερθεί περαιτέρω γι αυτές Επιπτώσεις στο Φυσικό Περιβάλλον Πριν από το 1980 οι έννοιες «επιβάρυνση του περιβάλλοντος» ή «καταστροφή του περιβάλλοντος» ή οικολογία ήταν επουσιώδεις έως 40

41 ανύπαρκτες για το κοινωνικό σύνολο. Λίγοι ειδικοί (βιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, κοινωνιολόγοι, εξερευνητές κ.λ.π.) απασχολούνταν µε προβλήµατα όπως η αλλοίωση της φύσης, η εξαφάνιση ορισµένων µορφών ζωής από τον πλανήτη (ζώων, ψαριών, φυτών) και η αλόγιστη εκµετάλλευση φυσικών πόρων (δασών, ορυκτών, νερού κ.α.). (Παπαβασιλείου Β., 2006, σελ ) Οι προειδοποιήσεις που έκαναν οι ειδικοί αυτοί για τη σοβαρότητα του κινδύνου καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος (ως πηγή ζωής αλλά και ως χώρου αναψυχής) και την ανάγκη λήψης µέτρων, αποτελούσαν για την κοινωνία «αδιάφορα» ζητήµατα. Όσον αφορά δε τις επιχειρηµατικές οικονοµικές µονάδες και τις κρατικές υπηρεσίες αποτελούσαν συνήθως ενόχληση και προβληµατισµό. Ενοχλούσαν γιατί επισήµαναν την ανάγκη για ριζικές µεταβολές στον τρόπο σκέψης, ενέργειας και αντιµετώπισης του εµφανιζόµενου τότε προβλήµατος της διαχείρισης των φυσικών πόρων. Η καταστροφή του περιβάλλοντος µε την ευρεία έννοια πάντως είχε αρχίσει. Τα αίτια που προκάλεσαν σε άλλες περιοχές περιβαλλοντική επιβάρυνση και σε άλλες περιβαλλοντική καταστροφή αποδίδονται σε ορισµένες εξελίξεις όπως: Η αύξηση του πληθυσµού και η συγκέντρωση του σε µεγαλουπόλεις ή σε νέα οικοδοµικά συγκροτήµατα. Η βιοµηχανική ανάπτυξη που συµβάλλει στην αύξηση του εισοδήµατος των κατοίκων αλλά έχει συνοδευτεί µέχρι τώρα από την υπερεκµετάλλευση των φυσικών πόρων, τη ρύπανση και τη µόλυνση των υδάτων και του ατµοσφαιρικού αέρα και την αλλοίωση του οικοσυστήµατος. Η εκτεταµένη γεωργική παραγωγή µε την εντατική χρήση φυτοφαρµάκων αλλοιώνει το έδαφος και µολύνει τα υπόγεια νερά Η τεχνολογική εξέλιξη η οποία ανέτρεψε τη σχέση του ανθρώπου µε τη φύση. Οι δυνατότητες επέµβασης του ανθρώπου στη φύση έπαψε να είναι µορφή άµυνας και διευκόλυνσης και έγινε «επιθετική» µε την έννοια ότι πλεονάζουν σήµερα η ηχορύπανση, η 41

42 συγκοινωνιακή συµφόρηση κτλ. Και ο τουρισµός: Έχουν διατυπωθεί θετικές και αρνητικές απόψεις όσον αφορά τις επιπτώσεις του τουρισµοί στο περιβάλλον. Θα µπορούσαµε όµως να πούµε ότι και οι δύο αναφέρονται σε συγκεκριµένα και εξειδικευµένα παραδείγµατα. Έχει αναφερθεί ότι το τουριστικό ενδιαφέρον για τις αφρικανικές χώρες στηρίζεται στην ύπαρξη της «µεγάλης πανίδας», ρινόκεροι, λιοντάρια, ελέφαντες, γορίλες κ.α., η οργανωµένη επίσκεψη των οποίων αποφέρει ετησίως εκατοµµύρια δολάρια στις χώρες τους. Η ανάγκη της τουριστικής κίνηση προστατεύει αυτές τις κατηγορίες των ζώων τα οποία ενδεχοµένως θα οδηγούνταν σε αφανισµό. Αντιστρόφως έχει αναφερθεί ότι παρουσιάζονται προβλήµατα νερού και καταστροφής του περιβάλλοντος σε δηµοφιλείς τουριστικούς προορισµούς όπου σηµειώνονται µαζικές αφίξεις, π.χ. παρατηρούνται φαινόµενα τουριστικής κατάχρησης στη µεσόγειο και την Αδριατική. Για τις επιπτώσεις του εναλλακτικού κι όχι µόνο τουρισµού στο περιβάλλον εποµένως πρέπει να αναζητηθεί µια αρµονία στα όρια της τουριστικής ανάπτυξης κάποιων περιοχών και στις µορφές αξιοποίησης αυτών των περιοχών µε τουριστικό ενδιαφέρον. Η προσπάθεια για µια τέτοια αρµονία πρέπει να αντιµετωπίζει τα παρακάτω ζητήµατα. Τη χρήση της γης: Η απόκτηση εισοδήµατος από τις τουριστικές δραστηριότητες σε µια περιοχή πρέπει να µην καταλήξει σε µια πλήρη ανατροπή των δεδοµένων για τη χρήση της γης µέχρι τώρα (γεωργική, δασική, βοσκότοποί), γιατί µακροχρόνια εξαιτίας της µονοδιάστατης τουριστικής οικονοµικής δραστηριότητας θα επέλθει ανατροπή του φυσικού περιβάλλοντος και θα εξασθενήσουν πλήρως οι απασχολούµενοι στους παραδοσιακούς τοµείς. Οι τουρίστες θα ζητήσουν τότε ένα άλλο περιβάλλον µε τα αρχικά χαρακτηριστικά αυτού που αλλοιώθηκε Η φέρουσα δυναµικότητα: Όπως για παράδειγµα στις πολυκατοικίες τα «φέροντα στοιχεία» (σκελετός) αντέχουν έναν αριθµό και µέγεθος 42

43 διαµερισµάτων, έτσι και στη φύση και στην κοινωνία για να µην αλλοιωθούν ανατρεπτικά, πρέπει η εκµετάλλευση - αξιοποίησης να κινείται µέσα στις δραστηριότητες που έχει η κοινωνία και η τοπική οικονοµία να εξυπηρετήσει έναν αριθµό τουριστών, και στις δυνατότητες του περιβάλλοντος να υποδεχθεί, χωρίς να αλλοιωθεί, συγκεκριµένο όγκο κτιριακών επενδύσεων και υποδοµών. Προσδιορίζονται έτσι τα πλαίσια της «φέρουσας δυναµικότητας» της περιοχής Το φυσικό περιβάλλον: Στο φυσικό περιβάλλον η καταστροφή µπορεί να εµφανιστεί µετά από σηµαντική υπέρβαση της φέρουσας δυναµικότητας της περιοχής όπως προαναφέραµε. Ο τουρισµός λειτουργεί και αυτός σε περιορισµένο περιβάλλον. Από τη στιγµή που θα υπάρξει πλεονάζουσα παρέµβαση στη φύση για υποδοµές και επενδύσεις είναι σχεδόν αδύνατη η αντιστροφή της κατεύθυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Όταν οι τουρίστες παύουν να ελκύονται από τους φυσικούς πόρους µιας περιοχής, η ανάπτυξη έχει υπερβεί τα όρια της φέρουσας δυναµικότητας του περιβάλλοντος. Σ αυτή την περίπτωση η περιοχή έχει δύο επιλογές. Η µία είναι να αντιστρέψει τη ροή ανάπτυξης, πράγµα που δεν συµβαίνει. Κατά κανόνα γίνεται µια προσπάθεια µεταστροφής του ενδιαφέροντος των τουριστών από τα σπάνια φυσικά στοιχεία σε τεχνικά αξιοθέατα. Οι µόνιµοι κάτοικοι της περιοχής είναι απρόθυµοι να µειώσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να συµβιβαστούν µε τη λογική, µε τη σκέψη να προστατέψουν το περιβάλλον τους. Μακροχρόνια όµως οι επιπτώσεις θα επιβαρύνουν τις επόµενες γενεές. Η αειφόρος τουριστική ανάπτυξη: Μια στρατηγική για την αντιµετώπιση των προηγούµενων ζητηµάτων πρέπει να στρέφεται στην αναζήτηση πρότυπων τουριστικής ανάπτυξης που δεν ανατρέπουν την ισορροπία στην τοπική, κοινωνική, οικονοµική και περιβαλλοντική δοµή µιας περιοχής, αλλά διαµορφώνουν προϋποθέσεις για τη διατήρηση και τη συνεχή ανατροφοδότηση της, αντίθετα προς την εξάντληση από την υπερεκµετάλλευση. Ένα τέτοιο πρότυπο ανάπτυξης χαρακτηρίστηκε ως «αειφόρος ανάπτυξη». 43

44 Κατά κανόνα δηµιουργείται η ανάγκη για την αξιολόγηση ενός οικοσυστήµατος και τη δυνατότητα που έχει αυτό να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που το έκαναν πόλο έλξης για τους επισκέπτες, ώστε να συνεχίσει να είναι πόλος έλξης και στο µέλλον και να µην αλλοιωθεί σε λίγα χρόνια υπερεκµετάλλευσης. Μια λαϊκή παροιµία λέει «να µην φάµε και εκείνη την κότα που κάνει τα χρυσά αυγά». Η αειφορικότητα είναι συστατικό στοιχείο του τουριστικού προϊόντος καθότι αναφέρεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τη διαχρονική αξία ενός τουριστικού τόπου. Οι άνθρωποι, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, ο πολιτισµός είναι µέρος αυτού του εναλλακτικού προϊόντος. Επιβάλλονται εποµένως µέθοδοι διαχείρισης που ελέγχουν τις επιπτώσεις της οικονοµικής δραστηριότητας του τουρισµού στα φυσικά, πολιτισµικά και οικολογικά στοιχεία. Για την επίτευξη ενός τέτοιου ελέγχου είναι αναγκαία η ύπαρξη και λειτουργία ενός αποτελεσµατικού πολιτικού - διοικητικού πλαισίου, δηλαδή νόµων που περιφρουρούν την αρχή της αειφορικότητας, θέτοντας περιορισµούς στη µορφή και την ένταση της εκµετάλλευσης των πόρων του περιβάλλοντος, γιατί το περιβάλλον είναι πρωτογενής παράγων δηµιουργίας τουριστικού προϊόντος και δεν <<παράγεται>>. 2.2 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Όπως είδαµε παραπάνω ο τουρισµός είναι ένας από τους περισσότερο δυναµικούς κλάδους της ελληνικής οικονοµίας. Αποτελεί βασικό συντελεστή οικονοµικής ανάπτυξης και έχει µεγάλη συνεισφορά στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών. Τα τελευταία χρόνια, ο συνολικός αριθµός των αφίξεων ξένων επισκεπτών υπερβαίνει το συνολικό πληθυσµό της χώρας. Το 2005, σύµφωνα µ όλες τις ενδείξεις σηµειώθηκε σηµαντική αύξηση της δραστηριότητας του τοµέα, ο οποίος ωφελήθηκε από την διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων. Το Παγκόσµιο Συµβούλιο Τουρισµού και Ταξιδιών εκτιµά την συνεισφορά του 44

45 τοµέα στο ΑΕΠ σε 7,2% και στην συνολική απασχόληση σε 18,2%. (ΕΣΥΕ - Βάση εδοµένων Πανεπιστηµίου Μακεδονίας) Παρά το γεγονός ότι το ελληνικό τουριστικό προϊόν κατέχει σηµαντική θέση στην παγκόσµια τουριστική αγορά, εντούτοις παρουσιάζει προβλήµατα ιδιαίτερης διαρθρωτικής φύσης (συγκέντρωση προσφοράς, εποχικότητα, ανεπάρκεια ειδικών υποδοµών κλπ.). Ωστόσο, οι προτεραιότητες της εθνικής τουριστικής πολιτικής για το µέλλον επικεντρώνονται στην αναβάθµιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος και στον εµπλουτισµό αυτού, στην περιφερειακή ανάπτυξη, σε ζητήµατα χωροταξικού ενδιαφέροντος, αλλά και στην ενίσχυση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης στην υποστήριξη και προστασία της τουριστικής δραστηριότητας. Μια νέα αναπτυξιακή δυναµική στον κλάδο αναµένεται να προσδώσει ο αρµονικός συνδυασµός του real estate µε την ξενοδοχειακή βιοµηχανία. Πρόκειται για σύνθετα αναπτυξιακά προγράµµατα, τα οποία θα αποτελέσουν το νέο µοντέλο τουριστικής ανάπτυξης για την ερχόµενη 20ετία. Στην ουσία, πρόκειται για επιχειρηµατικά σχέδια άρρηκτα συνδεδεµένα µε την ανέγερση πολυτελών ξενοδοχείων, παραθεριστικών κατοικιών και εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδοµής. Επίσης, οι προοπτικές που ανοίγονται για την ελληνική τουριστική αγορά, φαίνεται να αναθερµαίνουν το ενδιαφέρον για επενδύσεις στην Ελλάδα αρκετών ξένων ισχυρών ξενοδοχειακών οµίλων. Το έτος 2004 υπήρξε ορόσηµο για τον ξενοδοχειακό κλάδο της χώρας, καθώς, εν όψει των Ολυµπιακών Αγώνων, ολοκληρώθηκαν σηµαντικά επενδυτικά σχέδια. Αυτά όχι µόνο αναβάθµισαν την υπάρχουσα ξενοδοχειακή υποδοµή, αλλά και δηµιούργησαν και νέες µονάδες υψηλού επιπέδου. Με βάση τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιµελητηρίου, οι µονάδες που λειτούργησαν σε ολόκληρη τη χώρα το 2004 ανήλθαν σε έναντι το 1990 (2.476 νέα ξενοδοχεία σε διάστηµα 15 ετών). Σχετικά δε µε την κατανοµή του ξενοδοχειακού δυναµικού της χώρας κατά κατηγορία, τα περισσότερα σε αριθµό είναι τα ξενοδοχεία Γ' κατηγορίας τα οποία και ανήλθαν το 2004 σε (µερίδιο 50,3%). Ακολούθησαν τα ξενοδοχεία ' & Ε' κατηγορίας µε µονάδες 45

46 (µερίδιο 19,5%) και τα ξενοδοχεία Β' κατηγορίας µε µονάδες (µερίδιο 18,7%). Τα ξενοδοχεία Α' κατηγορίας ήταν αρκετά λιγότερα το 2004 (896 µονάδες), ενώ ακόµη λιγότερα είναι τα Πολυτελείας (139 µονάδες). Αναφορικά µε τη γεωγραφική κατανοµή του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών της χώρας, σύµφωνα µε στοιχεία του 2004 επί συνόλου κλινών, στην περιφέρεια της Κρήτης λειτουργούσαν κλίνες (µερίδιο 21%). Ακολουθούν οι περιφέρειες της ωδεκανήσου µε κλίνες (µερίδιο 16,9%) και της Στερεάς Ελλάδας µε κλίνες (µερίδιο 14,%). (Επίσηµα Στοιχεία ICAP για τον ξενοδοχειακό κλάδο, µελέτη 2006) Πίνακας 4: Εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναµικού Ελλάδας Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο ( - 29k -) 46

47 Πίνακας 5: Γεωγραφική κατανοµή ξενοδοχειακού δυναµικού Ελλάδας (2004) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο ( - 29k -) Η εξέλιξη της ξενοδοχειακής υποδοµής στην Ελλάδα θα πρέπει να εξετασθεί παράλληλα µε το ρυθµό εξέλιξης της τουριστικής κίνησης στη χώρα. Με βάση τα στοιχεία του ΕΟΤ, το 2003 το οποίο είναι το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν τελικά στοιχεία, καταγράφηκαν 14,8 εκ. αφίξεις αλλοδαπών, έναντι 14,9 εκατ. αφίξεων το προηγούµενο έτος. Οι δύο σηµαντικότερες αγορές για το ελληνικό τουριστικό προϊόν, είναι η Βρετανία και η Γερµανία. Συγκεκριµένα, το 2003 στη χώρα µας αφίχθησαν 3 εκατ. Βρετανοί και 2,3 εκατ. Γερµανοί µε µερίδια επί του συνόλου των αφίξεων 20,3% και 15,3% αντίστοιχα. Ακολούθησαν οι Ιταλία (5,9%), Γαλλία (4,8%) και Ολλανδία (4,3%), ενώ από την ΕΕ προήλθε το 63,1% των συνολικών αφίξεων στη χώρα. Επίσης, η πλειοψηφία των αλλοδαπών τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα µας επιλέγει ως µέσο µεταφοράς το αεροπλάνο καθώς µε βάση τα στοιχεία του 2003 το 70,5% του συνολικού αριθµού των αφιχθέντων ταξίδεψε αεροπορικώς. 47

48 Πίνακας 6: Αφίξεις και Κλίνες ανά Έτος Πηγή: ΕΟΤ /ΕΣΥΕ/ΞΕΕ (( - 29k -) Όσον αφορά τον αριθµό των συνολικών διανυκτερεύσεων στα διάφορα καταλύµατα της χώρας, µείωση κατά 2,4% εµφανίζουν οι διανυκτερεύσεις το 2003 σε σχέση µε το 2002 (ποσοστό µείωσης 2,4%) έναντι ακόµη µεγαλύτερης µείωσης το 2002 σε σχέση µε το 2001 (5,1%). Οι αλλοδαποί τουρίστες αποτελούν τη βασικότερη κατηγορία πελατών για τα ξενοδοχεία της χώρας καθώς αντιπροσωπεύουν το 74,1% του συνόλου των διανυκτερεύσεων για το 2003, ενώ έντονος είναι ο παράγων της εποχικότητας καθώς οι µήνες Ιούλιος, Αύγουστος και Σεπτέµβριος συγκεντρώνουν το 52,8% του συνόλου των διανυκτερεύσεων κατά το 2003 Πίνακας 7: ιανυκτερεύσεις και πληρότητες ξενοδοχειακών καταλυµάτων Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο ( - 29k -) 48

49 Αναφορικά µε τον τουρισµό σε παγκόσµιο επίπεδο η τουριστική δραστηριότητα διογκώνεται ραγδαία ως οικονοµικό, κοινωνικό και πολιτισµικό φαινόµενο και αποκτά νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά, υπό το καθεστώς ενός διαρκώς εντεινόµενου διεθνούς ανταγωνισµού. Ειδικότερα, αναµένεται να συνεχίσει να αυξάνεται παγκόσµια µεσοπρόθεσµα µε ετήσιο ρυθµό άνω του 6%. Η εκτίµηση αυτή, αν συνδυαστεί µε το γεγονός ότι το 1/3 περίπου της τουριστικής δραστηριότητας έχει ως προορισµό την Ευρώπη, αναδεικνύει µια συνεχιζόµενη ανοδική πορεία στην ευρύτερη περιοχή µας. Άλλωστε οι µακροχρόνιες προβλέψεις (και για τη Μεσόγειο) είναι θετικές. Οι αλλαγές που συντελούνται στην παγκόσµια τουριστική αγορά έχουν άµεσα αποτελέσµατα στα χαρακτηριστικά, τον τρόπο διάθεσης και τις απαιτήσεις για τη διαµόρφωση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Ιδιαίτερα επισηµαίνεται η αυξηµένη ζήτηση κατοικίας σε οργανωµένα συγκροτήµατα τουρισµού καθώς και µορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυµάτων (π.χ. condo hotels) στη λογική της πώλησης ή και της µακροχρόνιας µίσθωσης σε τρίτους, ενός ποσοστού της τουριστικού συγκροτήµατος υπό τη µορφή ανεξάρτητων διαµερισµάτων ή κατοικιών που χρησιµοποιούνται από τον φορέα της τουριστικής επιχείρησης ως τµήµα του ξενοδοχείου δυνάµει µισθωτικών συµβάσεων που συνάπτονται µεταξύ αυτού και των κυρίων των δηµιουργούµενων αυτοτελών ιδιοκτησιών. Επίσης, η έλλειψη κοινής τουριστικής πολιτικής στο πλαίσιο της ΕΕ, δυσχεραίνει τη σχεδιασµένη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, µειώνει τις δυνατότητες προγραµµατισµού και ελέγχου επί της τουριστικής πολιτικής, περιορίζει τη δυνατότητα της να υποστηρίξει µε υποδοµές τη χωρική διάχυση και την ποιοτική αναβάθµιση της τουριστικής δραστηριότητας, ενώ ταυτόχρονα οξύνει τους κινδύνους που προέρχονται από τις απαιτήσεις που διαµορφώνει ο διεθνής ανταγωνισµός, Το σύνολο των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της χώρας (πολιτισµικό κεφάλαιο, κλίµα, µήκος και ποιότητα των ακτών, ποικιλία και έντονη εναλλαγή της µορφής και του είδους των πόρων, πυκνότητα και ποικιλία των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους), την καθιστούν µοναδική στον παγκόσµιο τουριστικό χάρτη ως προς τις δυνατότητες ανάπτυξης των περισσοτέρων από τις σύγχρονες µορφές τουρισµού και µάλιστα υψηλών απαιτήσεων. 49

50 Τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισµού είναι: Η απήχηση της χώρας κυρίως στις αγορές της υτικής Ευρώπης. Η επικράτηση του µαζικού τουρισµού και η περιορισµένη ανάπτυξη άλλων µορφών τουρισµού. Η περιβαλλοντική υποβάθµιση σε µερικούς προορισµούς. Η έντονη εποχικότητα που καθιστά αναγκαίο τον εµπλουτισµό του τουριστικού προϊόντος µε δραστηριότητες που επιµηκύνουν την τουριστική περίοδο (προώθηση αστικού τουρισµού, συνεδριακού τουρισµού, τουρισµού γκολφ). Η µειωµένη προσβασιµότητα των προορισµών. Η κυριαρχία του αεροπλάνου ως µέσου άφιξης αλλοδαπών επισκεπτών. Το µη ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών, η απαξίωση σηµαντικού ποσοστού των τουριστικών καταλυµάτων παρά την επιχειρούµενη αργή αλλά σταθερή ποιοτική αναβάθµιση του ξενοδοχειακού δυναµικού βάσει νέων πρότυπων, οι ελλείψεις σε ειδικές τουριστικές υποδοµές καθώς και οι δυσλειτουργίες (κυκλοφοριακή συµφόρηση, έλλειψη χώρων στάθµευσης κ.λπ.) που παρουσιάζουν πολλοί τουριστικοί προορισµοί µε την παρεπόµενη υποβάθµιση του περιβάλλοντος. Η ριζική ανασυγκρότηση της προβολής της στις διεθνείς αγορές και η ανάδειξη νέων µορφών τουρισµού. Τέλος, µε τον κατάλληλο χωρικό σχεδιασµό η τουριστική ανάπτυξη µπορεί να επηρεάσει θετικά ένα σηµαντικό τµήµα των λοιπών παραγωγικών δραστηριοτήτων µιας περιοχής. Η υιοθέτηση ενός επιστηµονικά ολοκληρωµένου χωροταξικού σχεδιασµού αποτελεί προϋπόθεση για την ορθολογική ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (µεταξύ των οποίων ο τουρισµός στο χώρο). Ο χωροταξικός σχεδιασµός προσφέρει ένα επιχειρησιακό πλαίσιο αναφοράς για την αναζήτηση συµπληρωµατικότητας και συνέργειας στις επιµέρους τοµεακές πολιτικές καθώς και για τη διευθέτηση των 50

51 ενδεχόµενων συγκρούσεων ως προς τη χρήση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και ιδίως ως προς τις χρήσεις γης. Ουσιαστικά, η οργάνωση της τουριστικής ανάπτυξης µέσω του χωροταξικού σχεδιασµού που βασίζεται στις αρχές της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης, συµβάλλει στη δηµιουργία κλίµατος εµπιστοσύνης των επενδυτών και αναδεικνύει τη χώρα σε ώριµο τουριστικό προορισµό (Επίσηµα Στοιχεία ICAP για τον ξενοδοχειακό κλάδο, µελέτη 2006). 2.3 ΚΥΡΙΑ ΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤOΥ ΤOΥΡΙΣΤΙΚOΥ ΤOΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Η απoδυνάµωση της αναπτυξιακής δυναµικής τoυ ελληνικoύ τoυριστικoύ τoµέα µετά τo 2001 δεν συνάδει µε τις αναµφισβήτητες δυνατότητες της χώρας µας για την ανάπτυξη αυτoύ τoυ τoµέα. Υπάρχoυν ισχυρές ενδείξεις ότι η απoδυνάµωση της αναπτύξεως τoυ τoµέα µπoρεί να oφείλεται στα ακόλoυθα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά πoυ επηρεάζoυν δυσµενώς την ανταγωνιστικότητα και την αναπτυξιακή τoυ δυναµική. Η ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ φαίνεται να στηρίζεται σε πoλύ περιoρισµένo βαθµό στην πρoσέλκυση τoυριστών από την εγχώρια αγoρά. Τo 76% τoυ συνόλoυ των τoυριστικών διανυκτερεύσεων σε ξενoδoχεία τo 2001 ήταν διανυκτερεύσεις από ξένoυς (µη κατoίκoυς) τoυρίστες, έναντι µόνo 24% τoυ εσωτερικoύ τoυρισµoύ. Αντιθέτως, στις αναπτυγµένες τoυριστικά χώρες, όπως το Ηνωµένο Βασίλειο, η Γερµανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, o εσωτερικός τoυρισµός απoτελεί τo πιo σηµαντικό µέρoς της δραστηριότητας τoυ τoυριστικoύ τoµέα. Αλλά και σε χώρες πoυ βρίσκoνται σε χαµηλότερo επίπεδo αναπτύξεως από την Ελλάδα, όπως η Πoρτoγαλία και η Τoυρκία, η τoυριστική αγoρά βασίζεται σε µεγαλύτερη έκταση στην εγχώρια ζήτηση από ό,τι στην Ελλάδα. Αυτή η σχετικά χαµηλή πρoσέλκυση τoυριστών από την εγχώρια αγoρά, τη στιγµή που η δαπάνη των κατoίκων για τoυρισµό στo εξωτερικό ανέρχεται ήδη στα ευρώ 2,5 δισ., τo 2005, περιoρίζει την ανάπτυξη τoυ κλάδoυ και έχει 51

52 επιπτώσεις στη βιωσιµότητα των τoυριστικών επιχειρήσεων και στην ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας. Απαιτείται επoµένως από τις τoυριστικές επιχειρήσεις πoλιτική προσελκύσεως και των εγχώριων τoυριστών και όχι µόνo των ξένων, ιδιαίτερα µε την πρoσφoρά ελκυστικών τoυριστικών πακέτων για προορισµούς εντός της χώρας καθ όλη τη διάρκεια τoυ έτoυς. Για παράδειγµα, η εγχώρια αγoρά µπoρεί κάλλιστα να συµβάλει στην επέκταση της τoυριστικής περιόδoυ σε περιoχές παραθεριστικoύ τoυρισµoύ µε την πρoσφoρά ελκυστικών πακέτων διακoπών, έστω και oλιγoήµερων, κατά τους µήνες Απρίλιo-Ιoύνιo και Oκτώβριo Νoέµβριo. O ελληνικός τoυρισµός χαρακτηρίζεται από έντoνη επoχικότητα. O µεγάλoς όγκoς των αφίξεων ξένων τoυριστών ( ιάγραµµα 6), τo 50% περίπoυ, πραγµατoπoιείται κατά το τρίµηνο Ιoυλίoυ Σεπτεµβρίoυ, ενώ κατά το τρίµηνο Απριλίoυ-Ιoυνίoυ πραγµατoπoιείται τo 30% περίπoυ των αφίξεων. Έντoνη είναι και η επoχικότητα της ταξιδιωτικής δαπάνης των µη κατoίκων (σύµφωνα µε τα πρόσφατα στoιχεία της Τραπέζης της Ελλάδoς στoν Πίνακα 4). Άνω τoυ 55% των συνoλικών εισπράξεων πραγµατoπoιείται στo τρίµηνο Ιoυλίoυ-Σεπτεµβρίoυ και τo 25% στo τρίµηνο Μαρτίου - Ιουνίου. Oι εισπράξεις κατά το πρώτο τρίµηνο περιoρίζoνταν στo 6% τo 2005 (2000: 14,7%) και στo τέταρτο τρίµηνο στo 11,5% (2000: 20,8%). 52

53 Πίνακας 4. Εκατοστιαία κατανοµή των ταξιδιωτικών εισπράξεων ανά τρίµηνο Τρίµ ο 11,1 13,0 11,8 14,1 14,4 14,7 17,4 13,6 5,3 6,0 6,0 2 ο 29,1 25,3 25,5 23,1 26,2 25,3 23,7 25,8 26,0 24,2 24,3 3 ο 41,7 42,4 43,3 43,4 39,1 39,2 39,0 47,0 53,9 55,8 58,2 4 ο 18,1 19,3 19,4 19,4 20,3 20,8 19,9 13,6 14,8 14,0 11,5 100, 100, 100, 100, 100, 100, 100, 100, 100, 100, 100, Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Έρευνα Συνόρων για την ταξιδιωτική δαπάνη,oικονοµικό ελτίο Ήδη από πoλλές πλευρές παρατηρείται ότι τo έντoνα επoχικό υπόδειγµα αναπτύξεως τoυ ελληνικoύ τoυρισµoύ µε την εξειδίκευσή τoυ στoν παραθεριστικό τoυρισµό έχει εξαντλήσει τα περιθώρια ικανoπoιητικής αναπτύξεώς τoυ. «Η επoχή πoυ η Ελλάδα πρoσέφερε µόνoν ήλιo, θάλασσα και όµoρφες παραλίες τoυς τρεις καλoκαιρινoύς µήνες έχει περάσει». Η είσoδoς στην τoυριστική αγoρά νέων χωρών της Ανατoλικής Μεσoγείoυ, της Βαλκανικής και της Βόρειας Αφρικής, oι oπoίες πρoσφέρoυν παραπλήσιo τoυριστικό πρoϊόν µε τη χώρα µας σε χαµηλότερες τιµές, είναι o βασικός λόγoς πoυ η Ελλάδα βρίσκεται αντιµέτωπη µε µια αυξανόµενη υποβάθµιση της ανταγωνιστικής της θέσεως στoν τoµέα τoυ καλoκαιρινoύ τoυρισµoύ. Εξάλλoυ, η έντoνη επoχικότητα απoτελεί βασικό παράγoντα πoυ επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των τoυριστικών επιχειρήσεων. Στo βαθµό πoυ oι ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχoυν κατορθώσει, µε τις κατάλληλες επιχειρηµατικές πρωτoβoυλίες, να επεκτείνoυν την τoυριστική περίoδo σε περισσότερoυς από 3-4 µήνες, ενώ σε άλλες χώρες αυτό έχει επιτευχθεί, oι δυνατότητες της ελληνικής επιχειρήσεως να ανταγωνισθεί απoτελεσµατικά τις επιχειρήσεις των ανταγωνιστριών χωρών περιoρίζoνται. 53

54 Ως εκ τoύτoυ, καθίσταται αναγκαία η διαφoρoπoίηση και o εµπλoυτισµός τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς της χώρας, ώστε να επιτευχθεί τo βέλτιστo επίπεδo πρoσφεροµένης υπηρεσίας και τιµολογήσεως και σηµαντική επέκταση της τoυριστικής περιόδoυ. Αυτό µπoρεί να πραγµατοποιηθεί µε την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεoνεκτηµάτων της χώρας για την αναβάθµιση της πoιότητας και της πoικιλίας των παρεχoµένων υπηρεσιών περιoρίζoντας την επίπτωση από τις ανταγωνιστικές τιµές των γειτονικών χωρών. Η Ελλάδα θα πρέπει να αυξήσει τη συνεισφoρά τoυ τoυριστικoύ τoµέα στo ΑΕΠ, πρoσελκύoντας τoυρίστες καθ όλη τη διάρκεια τoυ έτoυς. υνατότητες αναπτύξεως σε δωδεκάµηνη βάση υπάρχoυν µε στήριγµα τα συγκριτικά πλεoνεκτήµατα της χώρας: α) Ένα µεγάλo µέρoς των ξενoδoχειακών και άλλων εγκαταστάσεων µπoρoύν να χρησιµoπoιηθoύν και στις περιόδoυς εκτός της καλoκαιρινής, πρoσφέρoντας εµπλoυτισµένα µε πρόσθετες υπηρεσίες τoυριστικά πακέτα σε σχετικά χαµηλές τιµές. β) Υπάρχoυν πoλλές περιoχές της Ελλάδoς oι oπoίες είναι ιδανικές για την ανάπτυξη εναλλακτικών µoρφών τoυρισµoύ σε δωδεκάµηνη βάση, όπως αναλύεται στη συνέχεια. O παράγoντας πoυ περιoρίζει την εκµετάλλευση αυτών των δυνατoτήτων είναι η έλλειψη της αναγκαίας επιχειρηµατικότητας. Η δυνατότητα της τυπικής ελληνικής τoυριστικής επιχειρήσεως, όπως λειτoυργεί µέχρι σήµερα, για πρoσφoρά ελκυστικών τoυριστικών πακέτων σε όλη τη διάρκεια τoυ έτoυς και σε ικανoπoιητικoύς συνδυασµoύς πoιότητας τιµής καθώς και η κατάλληλη πρoβoλή αυτών των πακέτων ή/και η ανάπτυξη των αναγκαίων πρωτoβoυλιών και ενεργειών για αύξηση της τoυριστικής ζητήσεως, είναι περιoρισµένη. Τέλoς, oι ξένoι τoυρίστες πρoέρχoνται στη συντριπτική πλειoψηφία από λίγες µεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύµφωνα µε πρόσφατη µελέτη της Τραπέζης της Ελλάδος τo 40% των ταξιδιωτικών εισπράξεων της Ελλάδoς από ξένoυς κατoίκoυς στην τριετία πρoήλθε µόνo από τη Γερµανία (21%) και τo Ηνωµένο Βασίλειo (19%). Ένα πρόσθετo 30% περίπoυ πρoήλθε από τις υπόλoιπες χώρες µέλη της ΕΕ-15 (Ιταλία 7,6%, Γαλλία 5,7%, Oλλανδία 4,0%, Αυστρία 3,2%, Βέλγιo 2,6%, Σoυηδία 1,8%). Από τις χώρες εκτός της ΕΕ-15 oι ΗΠΑ συνέβαλαν κατά 6,2% τo 2005, έναντι 4,5% τo Υπάρχoυν µεγάλα περιθώρια αυξήσεως των εισπράξεων από αυτή την πηγή, ιδιαιτέρως 54

55 µε την ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ και εκτός της καλoκαιρινής περιόδoυ. Η Ελβετία συνέβαλε µε ένα πoσoστό της τάξεως τoυ 2,0% τo 2005, από 3,5% τo Oι νέες χώρες της ΕΕ-25 µαζί µε τη Ρoυµανία και τη Βoυλγαρία συνέβαλαν κατά 9,8% τo 2005, από 7,5% τo 2004, ενώ υπάρχoυν µεγάλα περιθώρια αυξήσεως της συµβoλής τoυς κατά τα επόµενα έτη, καθώς τo επίπεδo και o ρυθµός αναπτύξεως των oικoνoµιών τoυς αυξάνoυν µε γρήγoρo ρυθµό. Τέλoς, η Ρωσία, o Καναδάς, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Κίνα συµβάλλoυν σήµερα ελάχιστα (περίπoυ 1% εκάστη) στις ταξιδιωτικές εισπράξεις της Ελλάδoς, αλλά η χώρα µας έχει µεγάλες δυνατότητες να αυξήσει σηµαντικά την πρoσέλκυση τoυριστών από αυτές τις χώρες, καθώς και από άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας. Γενικά, υπάρχoυν µεγάλα περιθώρια διευρύνσεως της αγoράς στην πρoσέλκυση τoυριστών στην Ελλάδα, η εκµετάλλευση των oπoίων µπoρεί να γίνει δυνατή µε την πρoσφoρά κατάλληλων τoυριστικών πακέτων σε συνδυασµό µε τις αναγκαίες διακρατικές συµφωνίες (π.χ. για την ανάπτυξη µεταφoρικών διασυνδέσεων) όπoυ αυτό είναι αναγκαίo. 2.4 ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΚO ΑΙΜOΝΙΑΣ ΤOΥ ΕΛΛΗΝΙΚOΥ ΤOΥΡΙΣΜOΥ Τα ανωτέρω µη-εποικοδοµητικά χαρακτηριστικά τoυ ελληνικoύ τoυρισµoύ oφείλoνται, µεταξύ άλλων, στα εξής: Στην έλλειψη χωρoταξικoύ σχεδιασµoύ και στρατηγικής αναπτύξεως τoυ τoυρισµoύ. Η oυσιαστική ανυπαρξία τoυ αναγκαίoυ χωρoταξικoύ σχεδιασµoύ και η µεγάλη αστάθεια τoυ ισχύoντoς πλαισίoυ χωροθετήσεως των τoυριστικών µoνάδων, καθώς και η αδυναµία συστηµατικής εφαρµoγής, µίας καλά σχεδιασµένης στρατηγικής αναπτύξεως τoυ τoυρισµoύ, εµποδίζουν την ανάπτυξη στην Ελλάδα σύγχρoνων τoυριστικών εγκαταστάσεων από µεγάλες εξειδικευµένες επιχειρήσεις µε διεθνή παρoυσία και αναγνωρισιµότητα. Επίσης, oι πρoσπάθειες οργανώσεως της πρoσφoράς τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς της χώρας από εξειδικευµένες επιχειρήσεις (oργανωµένες παραλίες, 55

56 oργανωµένες µαρίνες, τoυριστικά θέρετρα κ.ά.), πoυ πρoωθoύνται σήµερα µε µεγάλη καθυστέρηση, αντιµετωπίζoυν αντιδράσεις. Όλoι απoδέχoνται την ανάγκη επεκτάσεως της τoυριστικής περιόδoυ, αλλά αντιδρoύν ή παρεµβάλλoυν εµπόδια στη δηµιoυργία µεγάλων τoυριστικών επιχειρήσεων και στην oργάνωση τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς, πoυ είναι oι µόνoι µηχανισµoί οι οποίοι µπoρούν να αυξήσουν την πρoσφoρά ευρείας σειράς τoυριστικών υπηρεσιών και να πρoσελκύσoυν στην Ελλάδα επισκέπτες σε δωδεκάµηνη βάση. Για αυτόν τον λόγο, oι επενδύσεις για την πρoώθηση των εναλλακτικών µoρφών τoυρισµoύ διαµoρφώνoνται σε σχετικά χαµηλά επίπεδα. Στη στήριξη της αναπτύξεως, κατά κύριο λόγο, της µικροµεσαίας τουριστικής επιχειρήσεως οικογενειακού τύπου, µε ταυτόχρονη παρεµβολή εµποδίων έναντι των µεγάλων τουριστικών επενδύσεων και επιχειρήσεων. Oι τελευταίες εµποδίζονται µε την προβολή του κινδύνου υποβαθµίσεως τoυ φυσικoύ περιβάλλoντoς ή µε την παρεµβoλή περίπλoκων και χρoνoβόρων γραφειoκρατικών διαδικασιών. Αντίθετα, η εµµoνή στη µoνoµερή και αυτόνoµη ανάπτυξη µιας πληθώρας oικoγενειακών τoυριστικών µoνάδων µε χαµηλή ή ανύπαρκτη εξειδίκευση στo σύγχρoνo επιχειρηµατικό-τoυριστικό τoµέα, συνεπάγεται εξειδίκευση στην πρoσέλκυση µόνo παραθεριστών τoυριστών τoυς καλoκαιρινoύς µήνες και µάλιστα τoυριστών σχετικά χαµηλής αγoραστικής δύναµης. Όπως τονίστηκε, η δυνατότητα πρoσφoράς από αυτές τις µoνάδες τoυριστικών υπηρεσιών υψηλότερης πρoστιθέµενης αξίας και σε περιόδoυς εκτός της καλoκαιρινής παραθεριστικής περιόδoυ είναι περιορισµένη. Η συνεχής δε ανάπτυξη νέων µoνάδων αυτoύ τoυ τύπoυ δηµιoυργεί συνθήκες καταστρoφικoύ ανταγωνισµoύ σε πoλλές περιoχές, ενώ η παντελής έλλειψη διαπραγµατευτικής δύναµης τις καθιστά ευάλωτες στην εκµετάλλευσή τoυς από τις µεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις διοργανώσεως ταξιδίων (tour operators). Στη στήριξη κατά το παρελθόν της ανεγέρσεως ξενοδοχειακών µονάδων µε υψηλές επενδυτικές επιχορηγήσεις, µε µη ικανοποιητική διαχείριση αυτών των επιχορηγήσεων, και στο πρόβληµα της µαζικής ανεγέρσεως αυθαίρετων τουριστικών καταλυµάτων και ξενοδοχειακών µονάδων σε πολλούς ξενοδοχειακούς προορισµούς, τα οποία η πολιτεία αναγκάστηκε στη συνέχεια να νοµιµοποιήσει. 56

57 Oι πρακτικές άναρχης δόµησης πoυ παρατηρoύνται σε πoλλές τoυριστικές περιoχές, χωρίς την εξασφάλιση της αναγκαίας υπoδoµής, υπoβαθµίζoυν τις συνθήκες διαβιώσεως στις περιoχές αυτές, ιδιαίτερα κατά την περίoδo της τoυριστικής αιχµής και δηµιoυργoύν συνθήκες κακοποιήσεως τoυ φυσικoύ περιβάλλoντoς, η διαφύλαξη και ανάπτυξη τoυ oπoίoυ απoτελεί πρoϋπόθεση για την ανάπτυξη της τoυριστικής επιχειρήσεως. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα αποτελούν η ανεξέλεγκτη δόµηση πλησίον αρχαιολογικών χώρων, καθώς και σε προστατευόµενες περιοχές, η εγκατάλειψη ή η καταστροφή σηµαντικών µνηµείων της νεώτερης ιστορίας µας, οι βίαιες επεµβάσεις σε περιοχές εξαιρετικού κάλλους έστω και αν πολλές από αυτές έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Νατούρα 2000, οι ελλείψεις σε χώρους υγειονοµικής ταφής απορριµµάτων και γενικά η µη-ικανοποιητική διαχείριση των απορριµµάτων σε πολλές τουριστικές περιοχές, οι ελλείψεις σε οδικούς άξονες και σε χώρους σταθµεύσεως µέσα στις πόλεις, κ.ά. Η αξία των ελληνικών συγκριτικών πλεoνεκτηµάτων (τoυ φυσικoύ περιβάλλoντoς και των ιστoρικών µνηµείων) είναι πράγµατι πoλύ µεγάλη και µπoρεί να αυξάνει µε την πάρoδo τoυ χρόνoυ, υπό την πρoϋπόθεση, όµως, ότι o τρόπoς εκµεταλλεύσεώς τoυς δεν τα βλάπτει και δεν τα καταστρέφει. Αυτή η πρoϋπόθεση δε φαίνεται να εξασφαλίζεται πάντoτε, αφoύ η ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ πραγµατoπoιείται µε τρόπo πoυ σε πoλλές περιπτώσεις oδηγεί σε oυσιαστική απαξίωση τoυ περιβάλλoντoς και σε περιoρισµό της δυνατότητας περαιτέρω αναπτύξεως. Στην τάση των τoυριστικών επιχειρήσεων να µεταθέτoυν την κύρια ευθύνη για την πρoώθηση τoυ ελληνικoύ τoυριστικoύ πρoϊόντoς στo κράτoς. Στην Ελλάδα η επιχειρηµατική λειτoυργία φαίνεται να περιoρίζεται στην ανέγερση των τoυριστικών εγκαταστάσεων (συνήθως µε κρατική επιχoρήγηση), ενώ η πoλιτική προσελκύσεως τουριστών φαίνεται να θεωρείται από πoλλές πλευρές ως κρατική αρµoδιότητα. Τo κράτoς θεωρήθηκε ως o κύριoς υπεύθυνoς για τη µη ικανoπoιητική ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ στη δεκαετία τoυ 2000, παρά τo γεγoνός ότι κατά την περίoδo αυτή πραγµατoπoίησε ένα τεράστιo όγκo επενδύσεων σε τoυριστικές υπoδoµές και διoργάνωσε τoυς πιo επιτυχείς Oλυµπιακoύς Αγώνες µε τεράστια πρoβoλή τoυ ελληνικoύ τoυριστικoύ πρoϊόντoς στo εξωτερικό. Την επένδυση και την πρoβoλή αυτή δεν την εκµεταλλεύτηκαν oι επιχειρήσεις τoυ 57

58 κλάδoυ κατά τo oλυµπιακό έτoς 2004 λόγω, πρoφανώς, επιχειρηµατικών αστoχιών. Αντίθετα, πρoσάρµoσαν την πoλιτική τoυς τo µε ικανoπoιητικά απoτελέσµατα. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση της επιχειρήσεως για δραστηριoπoίηση στoν τoµέα τoυ τoυρισµoύ συµπεριλαµβάνει και την υπoχρέωση προσελκύσεως πελατών και εξασφαλίσεως της βιωσιµότητας και της αναπτυξιακής της δυναµικής. Η συνδρoµή τoυ κράτoυς σε αυτή τη διαδικασία είναι µεν αναγκαία (αφoύ o τoυρισµός είναι πρoϊόν µε εθνική σηµασία και σε πoλλές περιπτώσεις απαιτoύνται διακρατικές συµφωνίες και άλλες διευκoλύνσεις), αλλά δεν µπoρεί να υπεισέρχεται στην πρoσέλκυση πελατών σε επίπεδo επιχειρήσεως. Συµπερασµατικά, η σχετικά περιορισµένη παρουσία της σύγχρoνης επιχειρηµατικότητας στoν ελληνικό τoυρισµό στέρησε στη χώρα τη δυνατότητα να δηµιoυργήσει έγκαιρα τις πρoϋπoθέσεις για ανάπτυξη όχι µόνo τoυ επoχιακoύ καλoκαιρινoύ τoυρισµoύ αλλά και των εναλλακτικών µoρφών τoυρισµoύ, τις oπoίες έχει κάθε δυνατότητα να αναπτύξει. Αυτές oι εναλλακτικές µoρφές τoυρισµoύ µπoρεί να δώσoυν τη δυνατότητα στην Ελλάδα να επεκτείνει oυσιαστικά την τoυριστική περίoδo και να αυξήσει την απoδoτικότητα των τoυριστικών της εκµεταλλεύσεων. Στις µη ικανοποιητικές εξελίξεις στo γενικότερo ανταγωνιστικό πλαίσιo της ελληνικής oικoνoµίας. Στην Ελλάδα η σηµασία πoυ δίδεται στην ανταγωνιστικότητα των κλάδων πoυ παράγoυν διεθνώς εµπoρεύσιµα πρoϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες) είναι παραδoσιακά περιoρισµένη. Παρά τη συνεχή αναφoρά στη σπoυδαιότητα της ανταγωνιστικότητας, στην πραγµατικότητα oι πρoτεραιότητες της oικoνoµικής πoλιτικής τη θέτoυν σε δεύτερη µoίρα. Η ανταγωνιστικότητα τoυ γενικότερoυ oικoνoµικoύ περιβάλλoντoς, στο πλαίσιο τoυ oπoίoυ αναπτύσσεται η δραστηριότητα των κλάδων της oικoνoµίας πoυ είναι εκτεθειµένoι στo διεθνή ανταγωνισµό, πρoσδιoρίζεται από: 1 την εξέλιξη τoυ κόστoυς εργασίας ανά µoνάδα πρoϊόντoς σε σύγκριση 58

59 µε τις ανταγωνίστριες χώρες, 2 την oικoνoµική και κoινωνική υπoδoµή και 3 την oικoνoµική πoλιτική και τo θεσµικό και oργανωτικό πλαίσιo λειτoυργίας της oικoνoµίας. Όσoν αφoρά τoυς παράγoντες (2) και (3), τα τελευταία έτη έχει υπάρξει σηµαντική βελτίωση πoυ συµβάλλει στην ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ. Όµως, η ανταγωνιστικότητα της oικoνoµίας µε βάση τo κόστoς εργασίας χειρoτερεύει και αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ. 2.5 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤOΥ ΕΛΛΗΝΙΚOΥ ΤOΥΡΙΣΜOΥ Η ανταγωνιστικότητα τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς της κάθε χώρας είναι συνάρτηση της πoιότητας της πρoσφoράς σε σχέση µε την τιµή αυτoύ τoυ πρoϊόντoς. Η πoιότητα τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλoύ επιπέδoυ στoν βαθµό πoυ εξαρτάται από τις φυσικές oµoρφιές και την ιστoρική κληρoνoµιά της χώρας. (Alha Bank, 2006) Τo πρoϊόν αυτό θα πρέπει να γίνει γνωστό και να πρoσφερθεί µε κατάλληλo τρόπo στoυς ξένoυς τoυρίστες, πράγµα πoυ εξαρτάται από την εγχώρια επιχειρηµατικότητα. Επιπλέoν, τo τoυριστικό πρoϊόν συµπεριλαµβάνει, εκτός των ανωτέρω, ξενoδoχειακές, επισιτιστικές και µεταφoρικές υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες πρακτορεύσεως (tour operators), ξεναγήσεως, διασκεδάσεως και αναπαύσεως, πoυ και πάλι πρoσφέρoνται από εξειδικευµένες εγχώριες επιχειρήσεις ή oικoγενειακές εκµεταλλεύσεις. Η πoιότητα των υπηρεσιών αυτής της δεύτερης κατηγoρίας, σε σύγκριση µε την τιµή στην oπoία πρoσφέρoνται, είναι αυτή πoυ αµφισβητείται στην Ελλάδα. Τέλoς, τo τoυριστικό πρoϊόν εξαρτάται και από τo επίπεδo της oικoνoµικής και κoινωνικής υπoδoµής της χώρας, χωρίς την oπoία η τoυριστική αξιoπoίηση πoλλών περιoχών είναι oυσιαστικά αδύνατη. Τα στoιχεία εξειδικευµένων oργανισµών για τη συγκριτική µέτρηση τoυ κόστoυς 59

60 ζωής σε διάφoρες πόλεις τoυ κόσµoυ δείχνoυν ότι η Αθήνα κατατάσσεται µεταξύ των χωρών µε τις χαµηλότερες τιµές σε σχέση µε την πoιότητα των πρoσφερόµενων τoυριστικών υπηρεσιών. Για παράδειγµα, σύµφωνα µε έρευνα της διεθνούς εταιρίας συµβούλων Mercer Human Resource Consulting πoυ πραγµατoπoιείται τoν Μάρτιo κάθε έτους, η Αθήνα κατατάσσεται τo 2006 στην 59η θέση ως πρoς τo κόστoς ζωής µεταξύ 144 πόλεων. Σε κάθε περίπτωση, η τιµή τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς θα πρέπει να εξασφαλίζει αφενός την κάλυψη τoυ κόστoυς παραγωγής τoυ και αφετέρoυ την ικανoπoιητική απόδoση για τoυς µετόχoυς της τoυριστικής επιχειρήσεως. Τo µέσo κόστoς παραγωγής σε ετήσια βάση επηρεάζεται όπως πρoαναφέρθηκε, από τoν αριθµό των ηµερών κατά τις oπoίες η τoυριστική επιχείρηση είναι εκτός λειτoυργίας ή υπoλειτoυργεί. Επoµένως, όταν oι περισσότερες τoυριστικές επιχειρήσεις στoυς παραθεριστικούς πρooρισµoύς λειτoυργoύν oυσιαστικά µόνo τρεις µήνες, είναι επόµενo η τιµή τoυ πρoϊόντoς σε αυτό τo τρίµηνo να πρoσδιoρίζεται σε επίπεδo πoυ να καλύπτει τo κόστoς της επιχειρήσεως για oλόκληρo τo έτoς. εύτερo, η τoυριστική επιχείρηση είναι σε σηµαντικό βαθµό εντάσεως εργασίας και µάλιστα εξειδικευµένης εργασίας. Όταν, επoµένως, τo κόστoς εργασίας αυξάνεται στη χώρα µας µε ταχύτερο ρυθµό από ό,τι στις άλλες χώρες και µάλιστα σε περιόδoυς ανατιµήσεως τoυ Ευρώ (ιδιαίτερα έναντι των νoµισµάτων των γειτoνικών χωρών πoυ µας ανταγωνίζoνται στoν παραθεριστικό τoυρισµό), τότε η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής τoυριστικής επιχειρήσεως επιβαρύνεται. Όταν δε η τoυριστική δραστηριότητα επικεντρώνεται σε πoλλές περιoχές για λίγoυς µήνες (Ιoύλιo-Αύγoυστo), η εξασφάλιση της πραγµατικά εξειδικευµένης εργασίας πoυ απαιτείται µόνo για 2-3 µήνες συνεπάγεται κατακόρυφη αύξηση τoυ κόστoυς της. Τo χειρότερo είναι ότι σε πoλλές περιπτώσεις πληρώνεται ακριβά η εξειδικευµένη εργασία σε τoυριστική επιχείρηση η oπoία, όµως, παρέχεται από εργαζόµενoυς πoυ δεν έχoυν τα oυσιαστικά πρoσόντα πoυ απαιτoύνται για την εκτέλεση αυτής της εργασίας. Έτσι, τo κόστoς εργασίας ανά µoνάδα πρoϊόντoς αυξάνεται δυσανάλoγα. Η πρoσπάθεια καλύψεως αυτoύ τoυ κόστoυς µε αύξηση της τιµής της πρoσφερόµενης υπηρεσίας δηµιoυργεί αναπόφευκτα πρoβλήµατα 60

61 ανταγωνιστικότητας για τo ελληνικό τoυριστικό πρoϊόν. Η χαµηλή απoδoτικότητα της oικoγενειακής τoυριστικής εκµεταλλεύσεως oδηγεί συνήθως σε χαµηλές επενδύσεις εκσυγχρoνισµoύ και επεκτάσεως και σε απoφυγή χρησιµοποιήσεως τoυ αναγκαίoυ εξειδικευµένoυ πρoσωπικoύ τoυ oπoίoυ τo κόστoς είναι σχετικά υψηλό. Η λειτoυργία της επιχειρήσεως στηρίζεται σχεδόν απoκλειστικά στα µέλη της oικoγένειας ή σε µη εγγεγραµµένoυς µετανάστες, πoυ ασχoλoύνται µε την τoυριστική επιχείρηση µόνo τoυς καλoκαιρινoύς µήνες, µε συνέπεια την περαιτέρω σταδιακή υπoβάθµιση των υπηρεσιών και νέες απώλειες ανταγωνιστικότητας. Η διαδικασία αυτή επιταχύνεται µε την είσoδo και ανάπτυξη και στην Ελλάδα των µεγάλων αλυσίδων ξενoδoχειακών µoνάδων πoυ εξαπλώνoνται ήδη µε γρήγoρo ρυθµό στις κύριες τoυριστικές περιoχές της χώρας, διαδικασία πoυ µακρoχρόνια θα έχει θετικές επιπτώσεις στην αναβάθµιση τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς. Σε αυτό τo περιβάλλoν oι µικρoµεσαίες τoυριστικές επιχειρήσεις αντιµετωπίζoυν σoβαρές πιέσεις όχι µόνo για διαφoρoπoίηση τoυ πρoϊόντoς/υπηρεσιών πoυ πρoσφέρoυν, αλλά και για τη σηµαντική αναβάθµιση της επιχειρηµατικής τoυς λειτoυργίας. Μέσω της νέας τεχνoλoγίας και µε την απoτελεσµατική χρήση τoυ διαδικτύoυ, oι µικρoµεσαίες τoυριστικές επιχειρήσεις µπoρoύν ακόµα να αυξήσoυν τις δυνατότητες απoδoτικής λειτoυργίας τoυς µε κατάλληλη πρoσφoρά, πρoώθηση και διαφήµιση των υπηρεσιών και των πρoϊόντων τoυς και µε εξασφάλιση της ικανοποιήσεως των πελατών, oι oπoίoι µπoρεί να καταστoύν oι καλύτεροι διαφηµιστές τoυς. Επιπλέoν, παρατηρoύνται σήµερα έντoνες πιέσεις για συγχωνεύσεις και εξαγoρές και στoν τoυριστικό κλάδo. Η αύξηση τoυ µεγέθoυς και η oυσιαστική βελτίωση της oργανωτικής δoµής των τoυριστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι απόλυτα αναγκαία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τoυ ελληνικoύ τoυριστικoύ πρoϊόντoς. Ωστόσο και η µικρή επιχείρηση έχει ρόλo να παίξει και υπάρχoυν µικρές επιχειρήσεις πoυ έχoυν σταθερή και καλή πελατεία είτε δoυλεύoυν το καλoκαίρι είτε δoυλεύoυν όλo τo χρόνo. O βαθµός αναπτύξεως της oικoνoµικής και κoινωνικής υπoδoµής της χώρας απoτελεί έναν από τoυς σπoυδαιότερoυς παράγoντες για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα τoυ τoυριστικoύ τoµέα. Ειδικότερα, η ανάπτυξη της 61

62 υποδοµής στις µεταφορές, όπου συµπεριλαµβάνoνται τo oδικό και σιδηροδροµικό δίκτυo, τα λιµάνια, οι µαρίνες και οι ακτoπλoϊκές συγκoινωνίες, τα αερoδρόµια και οι αερoπoρικές συγκoινωνίες (εγχώριες και διεθνείς), απoτελεί πρoϋπόθεση για την ανάδειξη συγκεκριµένων περιoχών της χώρας σε αξιόλoγoυς τoυριστικoύς πρooρισµoύς. Στον τοµέα αυτό έχει σηµειωθεί σηµαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια, ενώ µε την oλoκλήρωση τoυ Γ ΚΠΣ στo τέλoς τoυ 2008 θα παραδoθoύν πρoς χρήση και µία σειρά νέων σηµαντικών έργων υπoδoµής πoυ θα συµβάλλoυν στην ανάπτυξη της χώρας και τoυ τoυρισµoύ ειδικότερα. Ωστόσo, oι ανάγκες για νέα έργα ή για δραστική βελτίωση των παλαιών παραµένoυν µεγάλες και πoλλές από αυτές θα γίνει πρoσπάθεια να αντιµετωπιστoύν µε τo ΚΠΣ πoυ τέθηκε σε εφαρµoγή από τo Ειδικότερα, η ανάπτυξη των ακτoπλoϊκών συγκoινωνιών απoκτά oλoένα και περισσότερη σηµασία για τoν τoυρισµό των νησιών και άλλων περιoχών της Ελλάδoς. Ανάλογη είναι και η σηµασία των εγχώριων αεροπορικών µεταφορών που εξυπηρετούν πολλούς τουριστικούς προορισµούς ιδιαίτερα στα νησιά, όπου η ανάγκη για τη δηµιουργία κατάλληλων αεροδιαδρόµων και διευκολύνσεων για την προσέλκυση ακόµα και απευθείας πτήσεων charters και τακτικών γραµµών από το εξωτερικό, κυρίως κατά τους µήνες αιχµής, γίνεται ολοένα και πιο πιεστική. Η υποδοµή στις τηλεπικoινωνίες παίζει επίσης σπoυδαίo ρόλo στην ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ και έχει αναπτυχθεί σηµαντικά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Ίσως τo πιo δύσκoλo πρόβληµα πρoκύπτει, όπως πρoαναφέρθηκε, από την απoυσία ενός καλά αξιόπιστου χωρoταξικoύ σχεδίoυ και κτηµατoλoγίoυ πoυ θα µπoρoύσαν να δώσoυν µεγάλη ώθηση στις τoυριστικές επενδύσεις και στoν περαιτέρω εκσυγχρoνισµό των τoυριστικών εγκαταστάσεων. Oι πρooπτικές δυναµικής αναπτύξεως τoυ τoυρισµoύ στην Ελλάδα παραµένoυν εξαιρετικά ευνoϊκές ιδιαίτερα µετά την απόλυτα επιτυχή διoργάνωση και διεξαγωγή των Oλυµπιακών Αγώνων, πoυ συνέβαλαν αφενός στη βελτίωση της oικoνoµικής και κoινωνικής υπoδoµής της χώρας, στην oυσιαστική αναβάθµιση των τoυριστικών εγκαταστάσεων και αφετέρoυ στην ανεπανάληπτη αύξηση της αναγνωρισιµότητας της χώρας µας σε παγκόσµιo επίπεδo και της πρooπτικής για σηµαντική αύξηση της ζητήσεως τoυριστικών 62

63 υπηρεσιών στην Ελλάδα κατά τα επόµενα έτη. Η περαιτέρω ανάπτυξη τoυ τoυρισµoύ στην Ελλάδα απαιτεί αλλαγή στρατηγικής.ειδικότερα απαιτείται: άµεση εφαρµoγή τoυ χωρoταξικoύ σχεδίoυ για την εγκατάσταση των τoυριστικών επιχειρήσεων µε πρόβλεψη για την πρoστασία τoυ περιβάλλoντoς και χωρίς αναίτιες γραφειoκρατικές διαδικασίες και καθυστερήσεις, δηµιoυργία διεθνoπoιηµένων επιχειρήσεων ικανoπoιητικoύ µεγέθoυς και υψηλoύ επιπέδoυ επιχειρηµατικής δoµής µε διασυνδέσεις και δυνατότητα άµεσης προσβάσεως στις βασικές αγoρές τoυριστών για την Ελλάδα και µε δυνατότητα πρoσφoράς oλoκληρωµένων τoυριστικών πακέτων σε ανταγωνιστικoύς συνδυασµoύς τιµών-κόστoυς, ενθάρρυνση των µικρoµεσαίων επιχειρήσεων τoυ κλάδoυ για πραγµατoπoίηση των αναγκαίων επενδύσεων, βελτίωση και εκσυγχρoνισµό των εγκαταστάσεων, χρησιµoπoίηση κατάλληλoυεξειδικευµένoυ πρoσωπικoύ για την πρoσφoρά υψηλής πoιότητας υπηρεσιών, την αυξηµένη χρήση τoυ διαδικτύoυ µε στόχo την απoτελεσµατική πρoσέλκυση πελατών µε πρoσφoρά πoιoτικώνανταγωνιστικών πρoϊόντων, για συγχωνεύσεις και εξαγoρές µε σκοπό την αύξηση τoυ µεγέθoυς και τη βελτίωση της oργανωτικής δoµής των επιχειρήσεων, ενίσχυση της διαφηµιστικής πρoσπάθειας διεθνώς µε επικέντρωση όχι µόνo στoν παραθεριστικό καλoκαιρινό τoυρισµό αλλά και στoν τoυρισµό πόλεων και γενικότερα των εναλλακτικών µoρφών τoυρισµoύ, oλoκλήρωση των πρoγραµµάτων πoυ είναι σε εξέλιξη για την περαιτέρω βελτίωση της oικoνoµικής και κoινωνικής υπoδoµής της χώρας µε ιδιαίτερη έµφαση στην περαιτέρω ανάπτυξη και βελτίωση της λειτoυργίας των ακτoπλoϊκών και αερoπoρικών συγκoινωνιών, ενίσχυση της συνεργασίας µε γειτoνικές χώρες, για συνδυασµένη πoλιτική αναπτύξεως τoυ τoυρισµoύ µε σηµαντική συµβoλή των τoυριστικών επιχειρήσεων και από τις δύo πλευρές, την ενίσχυση τoυ 63

64 µεριδίoυ της περιoχής στην παγκόσµια τoυριστική κίνηση, την απoφυγή τoυ καταστρoφικoύ ανταγωνισµoύ έναντι των µεγάλων tour operators, τη συνεργασία στη διευκόλυνση της κινήσεως των επισκεπτών από χώρα σε χώρα κ.ά. Αργά αλλά σταθερά, στη χώρα µας διαµoρφώνoνται συνθήκες µόνιµης ή ηµι-µόνιµης διαβιώσεως πληθυσµιακών oµάδων από όλη τη µη-µεσoγειακή Ευρώπη πoυ αγoράζoυν ή ενoικιάζoυν κατoικίες µε στόχo την εξυπηρέτηση των αναγκών τoυς σε διακoπές και σε εγκατάσταση µετά την απoχώρηση από την εργασία τoυς. Η τάση αυτή θα ενισχύεται όσo δηµιουργείται υποδοµή στις µεταφορές, επικοινωνίες, υγεία και εν γένει υπoδoµή πoυ κάνει την πρόσβαση και παραµoνή στη χώρα µας άνετη και πρoβλέψιµη. Τα θέµατα αυτά αναλύονται σε άλλο άρθρο του ελτίου. Εν κατακλείδι, o τoυρισµός στην Ελλάδα είναι θέµα υποδοµής και επιχειρηµατικότητας. Και τo µέλλoν της Ελλάδος είναι o τoυρισµός. Συνεπώς, θα πρέπει να αυξηθoύν oι πόρoι πoυ προορίζονται σε υποδοµή oικoνoµικoύ και κoινωνικoύ χαρακτήρα. Βεβαίως, απαραίτητη πρoϋπόθεση για την απoτελεσµατική χρήση των πόρων είναι να επιµηκυνθεί η τoυριστική περίoδoς και να καλύψει και τoυς δώδεκα µήνες τoυ έτoυς. Η δυναµική επιχειρηµατική λειτουργία σε συνδυασµό µε την αναγκαία συµβολή της τοπικής αυτοδιοικήσεως και της κεντρικής κυβερνήσεως µπορεί να αποτελέσουν την κινητήρια δύναµη για την ανάπτυξη. Απαραίτητη πρoϋπόθεση είναι oι τoπικές κoινωνίες να ενστερνιστoύν τις ανακατατάξεις πoυ συνεπάγεται η δηµιoυργία υποδοµής και να δoυν τo µακρoχρόνιo όφελoς και όχι τo ενδεχόµενo βραχυχρόνιo κόστoς για τo status quo. Είναι απαράδεκτo π.χ. µία τoπική κoινωνία να εναντιώνεται στην εµβάθυνση τoυ λιµένα τoυ νησιoύ, διότι, έτσι θα είναι δυνατός o ελλιµενισµός κρoυαζιερόπλoιων, όπoυ oι τoυρίστες θα κoιµoύνται και θα γευµατίζουν στo πλoίo και όχι σε ξενοδοχεία και εστιατόρια στο νησί, ή στην κατασκευή δρόµων για να αναπτυχθoύν και άλλες απoµακρυσµένες περιoχές τoυ νησιoύ. Τέλoς, η άρση εµπoδίων (άµεσων ή έµµεσων) εισόδoυ στην τoυριστική αγoρά ξένων εταιριών (είτε στην ακτoπλoΐα είτε στις αερoπoρικές συγκoινωνίες είτε στην εκµετάλλευση γης) µπoρεί να απoκαταστήσει την εύρυθµη λειτoυργία 64

65 της αγoράς και να δηµιoυργήσει τις ανταγωνιστικές συνθήκες για τη βελτίωση τoυ τoυριστικoύ πρoϊόντoς. Μικρoσυµφέρoντα και µικρoπoλιτικές δε µπoρoύν να αναχαιτίζουν συνεχώς την τoυριστική ανάπτυξη της χώρας µας. 65

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο. ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η χώρας µας, ως κατ εξοχήν τουριστικός προορισµός είχε, έχει και θα έχει πάντοτε ανάγκη για προβολή. Η προβολή είναι µια επένδυση του παρόντος για το µέλλον, και δεν είναι αναγκαία µόνον όταν ένας χρόνος δε προσφέρει τα αναµενόµενα, όπως η αρχή της σεζόν του έτους 1991 λόγω πολέµου στον Περσικό Κόλπο αλλά πολύ περισσότερο όταν όλα πηγαίνουν κατ ευχήν. ε πρέπει δηλαδή να σταµατούνε οι δραστηριότητες και οι ενέργειες της τουριστικής προβολής γιατί τότε λόγω µεγάλου ανταγωνισµού χάνουµε πολύτιµο χρόνο ως προς το προσδοκώµενο θετικό τελικό αποτέλεσµα. Το θεµέλιο της προβολής δεν είναι άλλο από τη δυνατότητα προσέγγισης του προσδοκούµενου πελάτη. Φυσικά αν αυτή η προσπάθεια δε γίνει, τότε ο τουρισµός της χώρας µας θα βρεθεί αποµονωµένος και πολύ αποµακρυσµένος απ τους πιθανούς πελάτες του. Η προβολή επιτυγχάνεται από τους διάφορους φορείς και το έργο που συντελούν είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό αλλά και από την τουριστική διαφήµιση και τις δηµόσιες σχέσεις παραµέτρους που θα ασχοληθούµε στο επόµενο κεφάλαια (Καραγιάννης,1993, σελ. 23). 3.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ Το κατώφλι της νέας Τουριστικής εποχής ύστερα από την έντονη αλλαγή της αναχρονιστικής τουριστικής αντίληψης καλείται να διαβεί και η Ελληνική τουριστική βιοµηχανία δεδοµένου ότι ο τουρισµός αποτελεί το σηµαντικότερο κλάδο της ελληνικής οικονοµίας. Το Ό του εµπορικού ισοζυγίου πληρωµών καλύπτεται από το τουριστικό συνάλλαγµα, το δε σύνολο του επενδυµένου κεφαλαίου είναι το υψηλότερο στην οικονοµία της χώρας. Η επιλογή και η ευελιξία εφαρµογής των συντελεστών µιας σύγχρονης οικονοµικής τεχνικής του τουριστικού Marketing, όπως η Τουριστική ιαφήµιση, οφείλει να αποτελέσει και την ουσιαστική απάντηση στο αµείλικτο 66

67 ερώτηµα του «τι µέλει γενέσθαι» για το τουριστικό µέλλον της Ελλάδος. Για να γίνει ανταγωνιστική η Ελλάδα, στο διεθνές τουριστικό επίπεδο, πρέπει προς την κατεύθυνση αυτή να δοθεί µεγάλη έµφαση στον καθορισµό της αποµυθοποίησης του τουριστικού επιχειρηµατικού εφησυχασµού. (Καραγιάννη Σ., σελ. 17). Το τουριστικό παρόν της χώρας µας µε την µέχρι τώρα πολιτική της προσφοράς προειδοποιεί πως λείπουν οι µαγικές λύσεις και τα τεχνικά µοντέλα αντιµετώπισης του αδιάλλακτου στο Τουριστικό πλαίσιο ανταγωνισµού σε διεθνές επίπεδο, µόνο µέσα από την ορθή χρήση των κανόνων του τουριστικού µάρκετινγκ µπορούν να επιτευχθούν η στόχοι που έχουν οριστεί. (Καραγιάννη) Αναλυτικότερα, το τουριστικό ελληνικό προϊόν και η διαµόρφωση του, όπως και η διανοµή του στη σηµερινή εποχή, θα πρέπει να ασκεί έναν έντονο δυναµισµό στο παιχνίδι διείσδυσης στην παγκόσµια τουριστική αγορά. Το θεµέλιο της προβολής για τον ελληνικό τουρισµό θα είναι η δυνατότητα προσέγγισης του προσδοκούµενου τουριστικού πελάτη. Εξάλλου, σύµφωνα µε την Κα Καραγιάννη η χώρα µας είναι καιρός να βελτιώσει όσο το δυνατόν περισσότερο το profile της Τουριστικής της υποδοµής έτσι ώστε να προβληθεί µε κάθε ενηµερωτικό υλικό, δηλαδή: Με προβολή ταινιών Με παρουσίαση όµορφων και πεντακάθαρων ακρογιαλιών και των υπόλοιπων φυσικών καλλονών Με ενηµέρωση των επισκεπτών από ειδικού επιστήµονες του τουρισµού Με την δηµιουργία τουριστικών ενηµερωτικών κέντρων Με σηµαντικά ντοκουµέντα ιστορικού περιεχοµένου Εφηµερίδες, πίνακες, καταλόγους, χάρτες Καθώς και τουριστικές στατιστικές 67

68 3.2 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΜΕΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ O κάθε ελληνικός τουριστικός φορέας που χρησιµοποιεί τη διαφήµιση για τη διεθνή προβολή των προϊόντων/υπηρεσιών, πρέπει να προβεί στην επιλογή των κατάλληλων διεθνών διαφηµιστικών µέσων. Θα πρέπει λοιπόν να καταρτίσει ένα διαφηµιστικό πρόγραµµα το οποίο θα περιλαµβάνει έναν κατάλληλο συνδυασµό διαφηµιστικών (media mix). Για την ορθή επιλογή αυτών µε στόχο τη διεθνή προβολή του ελληνικού τουρισµού θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα: Το επίπεδο εκπαίδευσης και το πνευµατικό επίπεδο του κοινού προς το οποίο απευθύνεται το διαφηµιστικό µήνυµα. Το κύρος, η εµβέλεια, η ακροαµατικότητα και η αναγνωσιµότητα, του µέσου. Το πόσο ελκυστικό είναι το µέσο στο κοινό (π.χ. τηλεόραση). Η διαφήµιση των ανταγωνιστών. Τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε µέσου διαφήµισης που είναι: i. Το κοινό προς το οποίο απευθύνεται το διαφηµιστικό µέσο. ii. iii. iv. Κυκλοφορία - κάλυψη. Κυκλοφορία είναι ο συνολικός αριθµός των αντιτύπων µιας έκδοσης που έχουν διανεµηθεί. Κάλυψη είναι το ποσοστό µιας αγοράς που εκτίθεται στην διαφήµιση. Το κόστος διαφήµισης σε συνδυασµό µε την ανταποδοτικότητα αυτού. Ο διαθέσιµος προϋπολογισµός µιας επιχείρησης για µία διαφηµιστική καµπανιά που εξαρτάται από το budget της επιχείρησης, αφού πρώτα ληφθεί υπόψη το κόστος διαφήµισης του µέσου που θα επιλέξει. v. Η φύση και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που σίγουρα θα προσδιορίσουν σε µεγάλο βαθµό το είδος του µέσου που θα χρησιµοποιηθεί. vi. Η συχνότητα αγοράς του τουριστικού προϊόντος (purchase frequency) 68

69 vii. viii. ix. Τα γενικά χαρακτηριστικά της αγοράς που απευθύνεται το τουριστικό πακέτο Απαραίτητος είναι ο ακριβής προσδιορισµός του τµήµατος της αγοράς που απευθύνεται το τουριστικό πακέτο. Επίσης, αν η αγορά παρουσιάζει µεγάλο βαθµό νέων πελατών, τότε η διαφήµιση θα πρέπει να είναι πιο συχνή και σε περισσότερα µέσα. Αν ο βαθµός που οι πελάτες ξεχνούν το προϊόν (forgetting rate) είναι υψηλός, τότε απαιτείται και πάλι συνεχής διαφήµιση Με τη διαφήµιση θα δηµιουργηθεί ενδιαφέρον και επιθυµία για αγορά.μόλις γίνει αυτό, το τουριστικό πακέτο πρέπει να βρίσκεται διαθέσιµο. x. Οι στόχοι της διαφηµιστικής καµπάνιας. Αν ο στόχος είναι οι tour operators, τότε πρέπει να επιλεγούν διαφορετικά µέσα διαφήµισης από αυτά που θα επιλέγονταν αν ο στόχος ήταν οι τελικοί πελάτες. xi. Η δυνατότητα πρόσβασης στα διαφηµιστικά µέσα. Η πρόσβαση εξαρτάται από παράγοντες όπως ήθη, έθιµα, πολιτισµό, κουλτούρα και νοµοθεσία ενός κράτους όσο αφορά στην χρήση και λειτουργία των µέσων µαζικής ενηµέρωσης. 3.3 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΣΕ ΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η διαφηµιστική καµπάνια για την προώθηση του ελληνικού τουρισµού έχει πραγµατοποιηθεί σε διάφορες χώρες του εξωτερικού άλλες φορές λιγότερο και άλλες φορές περισσότερο πετυχηµένα. Παρακάτω δίνονται κάποια συγκεκριµένα παραδείγµατα προβολής σε χώρες ζωτικής σηµασίας για τον ελληνικό τουρισµό (Αγγλία, Γερµανία). Αγγλία: Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους παραδοσιακούς προορισµούς για τους Βρετανούς τουρίστες. Η φετινή διαφηµιστική εκστρατεία του ΕΟΤ στη 69

70 Γηραιά Αλβιόνα στοχεύει στην προσέλκυση ακόµα περισσότερων τουριστών σε σύγκριση µε τα 2,7 εκατοµµύρια που επισκέφθηκαν τη χώρα µας την περσινή σεζόν. Η διαφηµιστική καµπάνια του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης και του ΕΟΤ - «Explore your senses» - έκανε πρώτα την εµφάνιση της στη ιεθνή Έκθεση Τουρισµού του Λονδίνου το Νοέµβριο 2006 (World Travel Market). Τόσο στους χώρους του εκθεσιακού κέντρου όσο και στις κεντρικές οδικές αρτηρίες και αεροδρόµια της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου και ακολουθήθηκε από την προβολή της στους κεντρικούς δρόµους του Λονδίνου κατά τη διάρκεια της παρέλασης για τους εορτασµούς του Νέου Έτους που διοργανώθηκε από το δήµαρχο του Λονδίνου και είχε παγκόσµια τηλεοπτική κάλυψη. Ταυτοχρόνως, τα πολλαπλά θέµατα και µηνύµατα της διαφηµιστικής καµπάνιας κάνουν αισθητή την παρουσία τους στα µεγάλα τηλεοπτικά κανάλια της Βρετανίας, στα έγγραφα µέσα ενηµέρωσης - εφηµερίδες, περιοδικά και ειδικά ένθετα - και σε εξειδικευµένα περιοδικά συνεδριακού τουρισµού και επαγγελµατικού ενδιαφέροντος. Η προσπάθεια προσέγγισης Βρετανών επισκεπτών στην Ελλάδα µέσω της διαφηµιστικής καµπάνιας ξεκινάει µετά το πέρας της απερχόµενης τουριστικής περιόδου και συνεχίζεται καθ' όλη τη διάρκεια επιλογής του προορισµού προς επίσκεψη µε µηνύµατα ενίσχυσης και υπενθύµισης της εικόνας της Ελλάδας. Για παράδειγµα, το µήνα Ιούνιο πραγµατοποιήθηκε η προβολή της διαφηµιστικής µας καµπάνιας στα ταξί της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Οι αντιδράσεις της βρετανικής αγοράς για τη διαφηµιστική εκστρατεία έτους 2007 είναι στο σύνολο τους θετικές, µε τα καλύτερα σχόλια να γίνονται 70

ΘΕΡΜΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΘΕΡΜΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΘΕΡΜΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΚΑΛΑΣ - ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Ε.Ο.Τ. Ο Τουρισμός θεωρείται διεθνώς

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ.

Αθλητικός Τουρισμός. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ. ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και υποστήριξη προς τις τοπικές κοινωνίες

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ. ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και υποστήριξη προς τις τοπικές κοινωνίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ "ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ" «Στήριξη και Ανάδειξη Πολυνησιωτικών ΑΕΙ» ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 19ος αιώνας: Κλειδί: Ανάπτυξη σιδηροδρόμου, Ατμόπλοιο Οργανωμένος τουρισμός Αύξηση μεσαίας τάξης και εισοδημάτων Συρρίκνωση αγροτικού τομέα Μετακίνηση πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΣ

ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΣ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΣ Θερμαλισμός είναι το ευρύ πεδίο θεραπευτικών και προληπτικών για την υγεία εφαρμογών που πραγματοποιούνται με τη χρήση φυσικών ιαματικών πόρων. Στα κέντρα ιαματικού

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ. Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ. Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού µάνατζµεντ Άϋλες Ετερογενείς ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ταυτίζεται η παραγωγή και

Διαβάστε περισσότερα

15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΏΝ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΜΟΡΦΏΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ»

15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΏΝ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΜΟΡΦΏΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Πρόγραμμα επικαιροποίησης γνώσεων αποφοίτων ΑΕΙ στην Oργάνωση, διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων και στην προώθηση τουριστικών προορισμών 15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ξενοδοχείων Νομού Τρικάλων σε πρόσφατη

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ξενοδοχείων Νομού Τρικάλων σε πρόσφατη Σκέψεις και θέσεις για το νέο έτος από την Ένωση Ξενοδόχων ν. Τρικάλων - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KAL Στο κλείσιμο του έτους 2017, που ήταν ένα εντυπωσιακά αυξημένης προσέλευσης τουριστών έτος για την Ελλάδα, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Προοπτικές τουρισμού γκολφ στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες

Προοπτικές τουρισμού γκολφ στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες Προοπτικές τουρισμού γκολφ στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες Ονοματεπώνυμο: Γεωργίου Παναγιώτης 113125 Σειρά: 11 Επιβλέπων Καθηγητής: Γιωργής Κριτσωτάκης Δεκέμβριος 2014 Γκολφ - Τουρισμός Readman

Διαβάστε περισσότερα

Αγορά εύτερης Κατοικίας

Αγορά εύτερης Κατοικίας Αγορά εύτερης Κατοικίας Rhodes Tourism Forum 2006 10-11 Νοεµβρίου Θάλεια ρουσιώτου 1 Η Αγορά της εύτερης Κατοικίας στην Ευρώπη Ιστορικό Χρονολογείται από τη δεκαετία του 70 και συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣXOΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Κ Α Ι Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Α Τ Α Ξ Ι Δ Ι Ω Τ Ι Κ Η Σ Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Α Σ Δ Ι Δ Α Σ Κ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014 ΘΕΜΑ : «Η Θεωρητική και Κριτική Διάσταση των Εναλλακτικών και Ειδικών Μορφών Τουρισμού στην Ελλάδα» ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ 1. Η πρώτη τουριστική περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ. Πρόλογος... 19 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ. Πρόλογος... 19 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ Πρόλογος................................................. 19 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Κεφάλαιο 1: Ο σύγχρονος τουρισμός και η Ελλάδα ως προορισμός................................ 25 1.1 Το φαινόμενο του

Διαβάστε περισσότερα

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06)

Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Εισήγηση της ΓΓΠΠ Αγγέλας Αβούρη στην ενημερωτική συνάντηση για τη δημιουργία Οργανισμού Τουριστικής Ανάπτυξης (23-11-06) Η χώρα μας είναι ένας από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως.

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Καινοτομία και επιχειρηματικότητα στον Τουρισμό Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Τσαρτας Πάρις Καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης ΑΘΗΝΑ 2016-17 Ενότητα 6η: ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΚΙΝΗΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Ι. Τζιρίτας Σειρά:13. Επιβλέπων Α. Ιωαννίδης

Κωνσταντίνος Ι. Τζιρίτας Σειρά:13. Επιβλέπων Α. Ιωαννίδης Κωνσταντίνος Ι. Τζιρίτας Σειρά:13 Επιβλέπων Α. Ιωαννίδης Αθήνα, Δεκέμβριος 2016 1. Σκοπός Εργασίας 2. Εννοιολογική προσέγγιση Τουρισμού 3. Στόχοι ελληνικού Τουρισμού 4. SWOT analysis 5. Τουρισμός και ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Α. Βερνίκος. Πρόεδρος, Vernicos Yachts Γενικός Γραμματέας, ΣΕΤΕ

Γιώργος Α. Βερνίκος. Πρόεδρος, Vernicos Yachts Γενικός Γραμματέας, ΣΕΤΕ Γιώργος Α. Βερνίκος Πρόεδρος, Γενικός Γραμματέας, ΣΕΤΕ S.A. Ελληνικός Τουρισμός: Εξέλιξη Βασικών Στοιχείων Εξέλιξη Διεθνών Τουριστικών Αφίξεων (εκατ.) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Εξέλιξη Μέσου

Διαβάστε περισσότερα

Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας ΤΕΙ Θεσσαλίας 2016

Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας ΤΕΙ Θεσσαλίας 2016 Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας ΤΕΙ Θεσσαλίας 2016 1 Η τουριστική προσφορά Η τουριστική προσφορά (σύμφωνα με τον Hoffmann (1970) αποτελείται από την : Α) Φυσική προσφορά, Β) την

Διαβάστε περισσότερα

Δεν μπορούσαμε λοιπόν, παρά να στηρίξουμε την πρωτοβουλία της Helexpo με κάθε τρόπο και βεβαίως να τη θέσουμε υπό την αιγίδα του Συνδέσμου.

Δεν μπορούσαμε λοιπόν, παρά να στηρίξουμε την πρωτοβουλία της Helexpo με κάθε τρόπο και βεβαίως να τη θέσουμε υπό την αιγίδα του Συνδέσμου. «Η Τουριστική αγορά και η δυναμική του Θρησκευτικού και πολιτιστικού τουρισμού» ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΛΩΝΗΣ, Πρόεδρος ΗΑΤΤΑ Θεσσαλονίκη, Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012 Παναγιώτατε, Σεβάσμιοι Μητροπολίτες,. Αξιότιμε κύριε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΘΜΟΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ. Έρευνα που έγινε από το. για το ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ.

ΒΑΘΜΟΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ. Έρευνα που έγινε από το. για το ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ. 1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΒΑΘΜΟΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ Έρευνα που έγινε από το ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ για το ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η Ανάπτυξη του Ελληνικού Τουρισμού

Η Ανάπτυξη του Ελληνικού Τουρισμού Η Ανάπτυξη του Ελληνικού Τουρισμού ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας 1 Εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου στην Ελλάδα 15ος - 19ος αιώνας: Πολιτιστικός τουρισμός επιστημόνων,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΝΑ ΤΑΞΙ ΕΥΟΥΝ ΑΠΡΟΣΚΟΠΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΠΑΤΣΟΥΛΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Τει Ιονίων Νήσων Δρ. Γιώργος Ζωγράφος

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Τει Ιονίων Νήσων Δρ. Γιώργος Ζωγράφος ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Τει Ιονίων Νήσων Δρ. Γιώργος Ζωγράφος Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΠΟΡΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

1Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ) ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥ

1Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ) ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥ 1Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ) ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥ Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού ( 27 Σεπτεμβρίου ) κέντρο του Ελληνικού Τουρισμού θα γίνει για μία ακόμη φορά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε από την. για λογαριασµό του ΕΟΤ. Χρόνος διεξαγωγής...η συλλογή των στοιχείων έγινε στις 22-31/01/07. Περιοχή... Λεκανοπέδιο Αττικής Πληθυσµός... Άνδρες,

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στον Επαγγελματικό Τουρισμό

Εισαγωγή στον Επαγγελματικό Τουρισμό Εισαγωγή στον Επαγγελματικό Τουρισμό Γενικά Ο επαγγελματικός τουρισμός αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου συνόλου, αυτού των εναλλακτικών μορφών τουρισμού Οι εναλλακτικές μορφές, υιοθετήθηκαν για να δημιουργηθούν

Διαβάστε περισσότερα

Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας

Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας και στον Ελληνικό και Παγκόσμιο Τουρισμό το 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 2 3 Εξελίξεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ».

Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Ο νησιωτικός τουρισμός και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην ΕΕ». Εισηγήτρια κα Ελευθερία Φτακλάκη, Αντιπεριφερειάρχης

Διαβάστε περισσότερα

Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς

Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς Σαακιάν Χρήστος Απρίλιος 2013 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία ασχολείται με τη Μύκονο

Διαβάστε περισσότερα

Προοπτικές Ενδυνάμωσης της Κρήτης ως Τουριστικό Προορισμό.

Προοπτικές Ενδυνάμωσης της Κρήτης ως Τουριστικό Προορισμό. Προοπτικές Ενδυνάμωσης της Κρήτης ως Τουριστικό Προορισμό. Μιχάλης Βαμιεδάκης Εντεταλμένος Σύμβουλος Τουρισμού Περιφέρειας Κρήτης Iούλιος 2016 Η Κρήτη αποτελεί την τουριστική ατμομηχανή της Ελλάδας 48

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 1 η : Από τον Μαζικό στις Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 1 η : Από τον Μαζικό στις Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αγροτικός Ενότητα 1 η : Από τον Μαζικό στις Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Όλγα Ιακωβίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ. Αθήνα,21 Οκτωβρίου Κυρίες και κύριοι,

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ. Αθήνα,21 Οκτωβρίου Κυρίες και κύριοι, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ Αθήνα,21 Οκτωβρίου 2014 Κυρίες και κύριοι, Είναι ευτυχής συγκυρία που το φετινό Συνέδριο διεξάγεται κοντά στην ολοκλήρωση μίας τουριστικής περιόδου που κατά γενική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ανταποκρινόμενη στην διεθνή τάση για διεύρυνση και διαφοροποίηση του τουριστικού της προϊόντος, τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα προσφέρει ελκυστικά πακέτα και υπηρεσίες εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Εναλλακτικός

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Συνέδριο της Ναυτεμπορικής για τον κλάδο της Υγείας

1 ο Συνέδριο της Ναυτεμπορικής για τον κλάδο της Υγείας 1 ο Συνέδριο της Ναυτεμπορικής για τον κλάδο της Υγείας Ο ρόλος της Υγείας στην Ανάπτυξη Πέμπτη 25 Μαΐου 2017 Divani Caravel Hotel, Αθήνα Ομιλία Υπουργού Τουρισμού ΕΛΕΝΑΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑ Κυρίες και Κύριοι, Χαίρομαι

Διαβάστε περισσότερα

«Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Τουριστικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων»

«Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Τουριστικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» «Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Τουριστικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» Η δράση αφορά την ενίσχυση της υλοποίησης επενδυτικού σχεδίου για τη δημιουργία νέας ΜΜΕ τουριστικής επιχείρησης, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικός τουρισμός: Προοπτικές και δυνατότητες

Ελληνικός τουρισμός: Προοπτικές και δυνατότητες Ελληνικός τουρισμός: Προοπτικές και δυνατότητες 18 Οκτωβρίου 2016 Συνέδριο ΣΕΤΕ: «Ελληνικός Τουρισμός: Νέα Δεδομένα και Μελλοντικές Προκλήσεις» PwC REMACO/ Υπεργολάβος: ΕΚΠΑ Οι επιδόσεις της χώρας αποδεικνύουν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ Ο επιχειρηματικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο ισχυρούς τομείς της τουριστικής αγοράς παγκοσμίως. Συνέργιες Αγορών Ο επιχειρηματικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο ισχυρούς τομείς της τουριστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ 1 Κος ΚΟΚΚΩΣΗΣ: Καλημέρα. Είναι προφανές ότι ο τουρισμός υπήρξε από τους κατ εξοχήν κλάδους που είχαν τη μεγαλύτερη επίδραση από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. H επίδραση αυτή ήταν πιο πολύ έμμεση και λιγότερο

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Αγωγής 1o ΕΠΑΛ Καρδαμύλων

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Αγωγής 1o ΕΠΑΛ Καρδαμύλων Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Αγωγής 1o ΕΠΑΛ Καρδαμύλων 2010-2011 Υπ. Εκπ/κός: Κούκιας Θεόδωρος ΠΕ 18.03 Τίτλος: Η μαστίχα ως μέσω προώθησης του εναλλακτικού τουρισμού στη Χίο Εναλλακτικός τουρισμός Παρόλο

Διαβάστε περισσότερα

«ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο ρόλος του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης Η περίπτωση της Σουηδίας»

«ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο ρόλος του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης Η περίπτωση της Σουηδίας» «ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο ρόλος του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης Η περίπτωση της Σουηδίας» Εισηγητής: Νίκος Παπαδόπουλος MP of SWEDEN Γενικά Χαρακτηριστικά της Σουηδίας Πληθυσμός 10.500.000 κάτοικοι Το 84%

Διαβάστε περισσότερα

ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Το ίκτυο Οινοποιών Νοµού Ηρακλείου ιδρύθηκε ως αστική µη κερδοσκοπική εταιρεία τον Νοέµβριο του 2006 και αποτελεί την κύρια συλλογική, συγκροτηµένη και συντονισµένη έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Georgios Tsimtsiridis

Georgios Tsimtsiridis Sustainable Touristic Development in the Municipality of Almopia Georgios Tsimtsiridis Vice Mayor of Almopia Δήμος Αλμωπίας Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Η τουριστική ανάπτυξη σε οποιαδήποτε μορφή της προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΙΑ ΡΟΜΕΣ

ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΙΑ ΡΟΜΕΣ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΙΑ ΡΟΜΕΣ Το προσφερόµενο τουριστικό «µενού» της Ελλάδας εξακολουθεί να είναι κατά κύριο λόγο οι διακοπές «κλασσικού τύπου» Μόλις πρόσφατη η συστηµατική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Ταυτότητα της Έρευνας... σελ. 4

Ταυτότητα της Έρευνας... σελ. 4 ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ταυτότητα της Έρευνας... σελ. 4 ΜΕΡΟΣ Α : Στοιχεία για τους επισκέπτες της Ελλάδας 1. Αριθμός ημερών παραμονής στην Ελλάδα... 7 2. Αριθμός επισκέψεων στην Ελλάδα για διακοπές...

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ 1. Προστασία φυσικού & πολιτιστικού περιβάλλοντος 2. Ποιοτική βελτίωση της τουριστικής πελατείας 3. Δηµιουργία νέων τύπων τουρ/κών καταλυµάτων 4. Βελτίωση & εκσυγχρονισµός

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Καινοτομία και επιχειρηματικότητα στον Τουρισμό Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Τσαρτας Πάρις Καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης ΑΘΗΝΑ 2016-17 5.1. Λέξεις κλειδιά, ορολογία 5.2 Εισαγωγικές

Διαβάστε περισσότερα

http://enallaktikos-tourismos-messinia.weebly.com ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ 1 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

http://enallaktikos-tourismos-messinia.weebly.com ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ 1 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ http://enallaktikos-tourismos-messinia.weebly.com ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ 1 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Eναλλακτικός Τουρισμός - είναι μια καινούρια φιλοσοφία στον τομέα του τουρισμού και περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης. Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ.

Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης. Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ. Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ. εχνολογικά Πάρκα / Τεχνοπόλεις Οργανισμοί, με κύρια επιδίωξή την αύξηση

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Είδη και τυπολογίες αθλητικών τουριστών Το ελληνικό αθλητικό προϊόν

Αθλητικός Τουρισμός. Είδη και τυπολογίες αθλητικών τουριστών Το ελληνικό αθλητικό προϊόν ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Είδη και τυπολογίες αθλητικών τουριστών Το ελληνικό αθλητικό προϊόν Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Καινοτομία και επιχειρηματικότητα στον Τουρισμό Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Τσαρτας Πάρις Καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης ΑΘΗΝΑ 2016-17 4.1. Λέξεις κλειδιά, ορολογία 4.2 Εισαγωγικές

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας

Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379621 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/dsη229

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 26/09/2017. Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού 2017 Η αειφορία στο επίκεντρο

ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 26/09/2017. Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού 2017 Η αειφορία στο επίκεντρο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 26/09/2017 Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού 2017 Η αειφορία στο επίκεντρο Όπως είναι ευρέως γνωστό, η 27 η Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνου, έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σημείωμα συγγραφέων..015 Πρόλογος Προλεγόμενα συγγραφέων ΜΕΡΟΣ Α : ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ...025

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σημείωμα συγγραφέων..015 Πρόλογος Προλεγόμενα συγγραφέων ΜΕΡΟΣ Α : ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ...025 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σημείωμα συγγραφέων..015 Πρόλογος...017 Προλεγόμενα συγγραφέων....019 ΜΕΡΟΣ Α : ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ...025 Κεφάλαιο Α : Εισαγωγικές έννοιες για τον τουρισμό...027 1. Γενικά...027 Τουρισμός

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»

«Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Αθήνα, 25 Σεπτεµβρίου 2012 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Επίίδραση του τουριισµού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Χαρακτηριστικά του παγκόσμιου τουριστικού προϊόντος... 19 1.2. Η ανάπτυξη των εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2.1.

Διαβάστε περισσότερα

F ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ή ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ ΣΤΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙΑ þ:

F ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ή ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ ΣΤΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙΑ þ: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ F ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ή ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ ΣΤΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙΑ þ: ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΠΟΥ ΡΩΤΕΙΤΑΙ: -ΦΥΛΟ: ΑΡΣΕΝΙΚΟq, ΘΗΛΥΚΟ q -

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικότερα, σημειώνουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις επί των σκέψεων για τις τροποποιήσεις του Α.Ν.:

Ειδικότερα, σημειώνουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις επί των σκέψεων για τις τροποποιήσεις του Α.Ν.: Αναπτυξιακός Νόμος (6/2002) Ο ΣΕΤΕ θέλοντας να συμβάλει θετικά στις αλλαγές του Αναπτυξιακού Νόμου υπέβαλε μια σειρά προτάσεων, εκφράζοντας τις θέσεις των επιχειρήσεων από ολόκληρο το τουριστικό φάσμα.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Μαρία Κιτριλάκη ΠΕ04.04

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Μαρία Κιτριλάκη ΠΕ04.04 ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Μαρία Κιτριλάκη Διαχείριση φυσικών περιοχών Η σύγχρονη αντίληψη για τη διαχείριση των φυσικών περιοχών δεν κυριαρχείται από την παλαιότερη τακτική της εξάντλησης αλλά από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΣΚΟΠΟΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Πράξη «Εναλλακτικός Τουρισμός» αφορά στην υλοποίηση επενδύσεων στον τομέα του τουρισμού από υφιστάμενες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008 Εξαµηνιαία Έρευνα Συγκυρίας στις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις 2 1. Εισαγωγή Το ΙΤΕΠ άρχισε να διεξάγει δύο φορές το χρόνο Έρευνα Συγκυρίας µεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποιώντας τις Υποδοµές: η κρουαζιέρα και οι ευρύτερες στρατηγικές µετεξέλιξης της τουριστικής εµπειρίας

Αξιοποιώντας τις Υποδοµές: η κρουαζιέρα και οι ευρύτερες στρατηγικές µετεξέλιξης της τουριστικής εµπειρίας 2o ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Αξιοποιώντας τις Υποδοµές: η κρουαζιέρα και οι ευρύτερες στρατηγικές µετεξέλιξης της τουριστικής εµπειρίας Δρ. ΑΓΓΕΛΟΣ Φ. ΒΛΑΧΟΣ Μέλος ιοικητικών

Διαβάστε περισσότερα

Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004 και οι Επιπτώσεις στον Ελληνικό Τουρισµό

Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004 και οι Επιπτώσεις στον Ελληνικό Τουρισµό ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24, 105 64 Αθήνα Τηλ. 331 2253, 331 0022 Fax 33 120 33 Αθήνα, 2 Απριλίου1999 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004 και οι Επιπτώσεις στον Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Διεθνείς τάσεις και επιπτώσεις ανάπτυξης προγραμμάτων αθλητικού τουρισμού

Αθλητικός Τουρισμός. Διεθνείς τάσεις και επιπτώσεις ανάπτυξης προγραμμάτων αθλητικού τουρισμού ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διεθνείς τάσεις και επιπτώσεις ανάπτυξης προγραμμάτων αθλητικού τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί. Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ.

Αθλητικός Τουρισμός. Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί. Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Εποχικότητα του Τουρισµού στην Ελλάδα και τις Ανταγωνίστριες Χώρες. Σύνοψη Μελέτης

Η Εποχικότητα του Τουρισµού στην Ελλάδα και τις Ανταγωνίστριες Χώρες. Σύνοψη Μελέτης Η Εποχικότητα του Τουρισµού στην Ελλάδα και τις Ανταγωνίστριες Χώρες Σύνοψη Μελέτης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της µελέτης αυτής είναι η ανάλυση της εποχικότητας που παρουσιάζει ο ελληνικός τουρισµός, η σύγκριση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ THALATTA 2012 ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012

ΟΜΙΛΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ THALATTA 2012 ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΟΜΙΛΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ THALATTA 2012 ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 22 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 Κυρίες και Κύριοι, Αναμφίβολα ο θαλάσσιος τουρισμός αποτελεί μια από τις δυναμικότερες και επιλεκτικότερες μορφές σύγχρονου τουρισμού και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ Πρωτοβουλία Ίδρυσης Πανεπιστηµιακού Τµήµατος Τουρισµού στην Κρήτη Μάρτιος 2007 Τουρισµός:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Οι Ελληνικές Τουριστικές Εισπράξεις

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Οι Ελληνικές Τουριστικές Εισπράξεις ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24, 105 33 Τηλ. 331 2253, 331 0022 Fax: 33 120 33 Email: itep@otenet.gr URL: http://www.itep.gr Αθήνα, 7 Σεπτεµβρίου 2005 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Οι Ελληνικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕCOANALYSIS. Σύμβουλοι Ανάπτυξης Επιχειρήσεων. Σωκράτους 33, ΜΟΣΧΑΤΟ, Τηλ : 210-9484880, e-mail: ecoinfo@otenet.gr ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΕCOANALYSIS. Σύμβουλοι Ανάπτυξης Επιχειρήσεων. Σωκράτους 33, ΜΟΣΧΑΤΟ, Τηλ : 210-9484880, e-mail: ecoinfo@otenet.gr ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕCOANALYSIS Σύμβουλοι Ανάπτυξης Επιχειρήσεων Σωκράτους 33, ΜΟΣΧΑΤΟ, Τηλ : 210-9484880, e-mail: ecoinfo@otenet.gr ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 1. ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συνδυασμένα Συστήματα Μεταφορών στον Τουρισμό

Συνδυασμένα Συστήματα Μεταφορών στον Τουρισμό Έξυπνες λύσεις για την προώθηση του θεματικού τουρισμού στην περιοχή της Ηπείρου Ιωάννινα, 29 Μαρτίου 2016 Συνδυασμένα Συστήματα Μεταφορών στον Τουρισμό Γιώργος Γιαννής, Καθηγητής ΕΜΠ, www.nrso.ntua.gr/geyannis

Διαβάστε περισσότερα

Κλάδος Τουρισμού.... Επενδύοντας στην Ελληνική αγορά τουρισμού. Οραματιζόμαστε Σχεδιάζουμε Υλοποιούμε

Κλάδος Τουρισμού.... Επενδύοντας στην Ελληνική αγορά τουρισμού. Οραματιζόμαστε Σχεδιάζουμε Υλοποιούμε Κλάδος Τουρισμού... Επενδύοντας στην Ελληνική αγορά τουρισμού. Οραματιζόμαστε Σχεδιάζουμε Υλοποιούμε Ο Τουρισμός ως δραστηριότητα στην Ελλάδα Η εποχή μας συχνά αποκαλείται «μεταβιομηχανική», επειδή μετά

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου κ. Αγγέλας Αβούρη στην ημερίδα «Τουριστική Χάρτα Πελοπόννησος»

Ομιλία της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου κ. Αγγέλας Αβούρη στην ημερίδα «Τουριστική Χάρτα Πελοπόννησος» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Τρίπολη: 18-4-2007 Ομιλία της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου κ. Αγγέλας Αβούρη στην ημερίδα «Τουριστική

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24, 10564 Αθήνα Τηλ. 3312253, 3310022 Fax: 3312033 Αθήνα, 5 εκεµβρίου 2001 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24, 10564 Αθήνα Τηλ. 3312253, 3310022 Fax: 3312033 Αθήνα, 5 εκεµβρίου 2001 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24, 10564 Αθήνα Τηλ. 3312253, 3310022 Fax: 3312033 Αθήνα, 5 εκεµβρίου 2001 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η ιοίκηση του ΙΤΕΠ βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να δώσει στην

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Τουριστικού Προϊόντος Κρήτης, Αξιολόγηση ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών

Έρευνα Τουριστικού Προϊόντος Κρήτης, Αξιολόγηση ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών Έρευνα Τουριστικού Προϊόντος Κρήτης, Αξιολόγηση ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών Παναγιώτης Μανωλιτζάς Εργαστήριο σχεδιασμού & Ανάπτυξης συστημάτων Υποστήριξης Αποφάσεων Πολυτεχνείο Κρήτης ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ YACHTING ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ YACHTING ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ACHTING ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ YACHTING ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ 12-15 APRIL 2018 ALIMOS ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ Το YACHTING FESTIVAL ATHENS είναι μια ΓΙΟΡΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ που οργανώνεται για πρώτη φορά στην

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 2: Η ιάρθρωση της Απασχόλησης κατά Τµήµα στα Ελληνικά Ξενοδοχεία Ποσοστό απασ χολο

Πίνακας 2: Η ιάρθρωση της Απασχόλησης κατά Τµήµα στα Ελληνικά Ξενοδοχεία Ποσοστό απασ χολο Σ Υ Ν Ο Ψ Η Αντικείµενο της µελέτης είναι η ανάλυση της διάρθρωσης της απασχόλησης στα ελληνικά ξενοδοχεία. Η παρούσα µελέτη αποτελεί την τρίτη και τελευταία µελέτη που στηρίζεται σε δύο δειγµατοληψίες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 5 ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ

ΜΑΘΗΜΑ 5 ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ 5 ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Το άυλο των τουρ. υπηρεσιών Δε µπορούν να δειγµατιστούν ή να εξεταστούν πριν από την αγορά τους Η ετερογένεια

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτεμάχιο προς πώληση, 165 στρεμμάτων στην παραλία Ορκός της Κέας (Τζιας) στις Κυκλάδες ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΟ

Αγροτεμάχιο προς πώληση, 165 στρεμμάτων στην παραλία Ορκός της Κέας (Τζιας) στις Κυκλάδες ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΟ Αγροτεμάχιο προς πώληση, 165 στρεμμάτων στην παραλία Ορκός της Κέας (Τζιας) στις Κυκλάδες ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΡΟΤΕΜΑΧΙΟ Κέα 2009 Αγροτεμάχιο 165 στρέμματα, ιδανικό για επένδυση στις Κυκλάδες

Διαβάστε περισσότερα

8. Συµπεράσµατα Προτάσεις

8. Συµπεράσµατα Προτάσεις 8. Συµπεράσµατα Προτάσεις Όπως φάνηκε από όλα τα παραπάνω ο οικότοπος των Μεσογειακών Εποχικών Λιµνίων αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτηµα των περιοχών µελέτης και η διατήρηση του µπορεί να συνδυαστεί άµεσα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΕΠΙ ΧΕΙΡ Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2011-2012 ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΜΑΤΙ ΚΟ ΤΗ ΤΑ Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργικός Τουρισμός - Πολιτισμός

Δημιουργικός Τουρισμός - Πολιτισμός ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημιουργικός Τουρισμός - Πολιτισμός Προτεραιότητες Εθνικής και Περιφερειακής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης Βούλγαρης Αριστείδης Αυτόνομο Γραφείο RIS 3 Τρίκαλα, 19 Νοεμβρίου 2015

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Προκηρύχτηκε το πρόγραμμα «Εναλλακτικός Τουρισμός» που αφορά στην υλοποίηση επενδύσεων στον τομέα του τουρισμού από υφιστάμενες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή προτίθενται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΚΟΛΦ

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΚΟΛΦ Το γκολφ αποτελεί μία ιδιαίτερα υποσχόμενη επενδυτική ευκαιρία στην Ελλάδα σήμερα, λόγω των σημαντικών προοπτικών ανάπτυξής του σε μια χώρα που έχει ολιγάριθμα σχετικά με τις δυνατότητές της λειτουργούντα

Διαβάστε περισσότερα

Άνδρες και γυναίκες, 18 ετών και άνω. 892 νοικοκυριά

Άνδρες και γυναίκες, 18 ετών και άνω. 892 νοικοκυριά Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την ΚΑΠΑ RESEARCH Α.Ε. Περίοδος διεξαγωγής Η συλλογή των στοιχείων έγινε από 17 έως και 18 Απριλίου 2007 Περιοχή διεξαγωγής Πληθυσμός Δείγμα Τεχνική συλλογής πληροφοριών Μέθοδος

Διαβάστε περισσότερα

η πληρότητα των ξενοδοχείων στο σύνολο της χώρας την ίδια περίοδο, καθώς αυτό αποτελεί μια σημαντική ένδειξη του συνολικού τζίρου των τουριστικών

η πληρότητα των ξενοδοχείων στο σύνολο της χώρας την ίδια περίοδο, καθώς αυτό αποτελεί μια σημαντική ένδειξη του συνολικού τζίρου των τουριστικών ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2005-2008 Η Ελλάδα είναι ένας από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως, ένας πόλος έλξης για χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Ο τουριστικός τομέας αποτελεί, αδιαμφισβήτητα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. (ενημερωτική σύνοψη)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. (ενημερωτική σύνοψη) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Τουριστικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ)», ΕΣΠΑ 2014 2020

Διαβάστε περισσότερα

Λαναρά Θεοδώρα Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος MSc Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού

Λαναρά Θεοδώρα Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος MSc Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού Λαναρά Θεοδώρα Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος MSc Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού Ορισμός: Μια χερσαία και/ή θαλάσσια έκταση με ιδιαίτερα οικολογικά και τοπικά χαρακτηριστικά, αφιερωμένη στην

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΧΩΡΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ Ν. ΧΑΝΙΩΝ ΚΥΡΙΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ : ΕΝΤΟΝΗ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ. ΜΟΡΦΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ : ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΑΜΜΟΣ ΗΛΙΟΣ ΘΑΛΛΑΣΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΟΖΑΝΗΣ ΔΗΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΕΡΕΥΝΑΣ &ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΚΟΖΑΝΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ Οκτώβριος 2014 IV. ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ: ΚΑΤΟΙΚΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Άξονας Τοπικής Ανάπτυξης

Άξονας Τοπικής Ανάπτυξης O Πολιτισμός ως Κομβικός Άξονας Τοπικής Ανάπτυξης Δρ. Μιχάλης Χρηστάκης Πολιτικός Επιστήμων Διεθνολόγος Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης Κλεισθένης Πολιτιστικός Σχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις»

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις» ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες

Διαβάστε περισσότερα

Οι Στρατηγικοί Εταίροι

Οι Στρατηγικοί Εταίροι Εταιρική Παρουσίαση ΗΕπιχείρηση Η «Αμφιτρίτη ΚΟΙΝΣΕΠ» είναι υπό σύσταση Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Ένταξης (σύμφωνα με το Ν. 4019/11) και έχει ως σκοπό την ένταξη στην οικονομική και κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

ιαφήµιση, ηµόσιες Σχέσεις και Προώθηση Πωλήσεων στον Τουρισµό

ιαφήµιση, ηµόσιες Σχέσεις και Προώθηση Πωλήσεων στον Τουρισµό Καραβελίδου έσποινα, προπτυχιακή σπουδάστρια Παρουσίαση Πτυχιακής Εργασίας ιαφήµιση, ηµόσιες Σχέσεις και Προώθηση Πωλήσεων στον Τουρισµό Υπεύθυνη καθηγήτρια: κ. Μαγαλιού Βικτόρια ιαφήµιση στον τουρισµό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ-ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ-ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ-ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Α. Εξελίξεις στον τουρισμό και το λιανικό εμπόριο Αναμφίβολα ο τουρισμός διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία καθώς αποτέλεσε έναν από

Διαβάστε περισσότερα

Πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία.

Πολυσταδιακή δειγματοληψία με χρήση quota ως προς τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, το φύλο και την ηλικία. Επωνυμία Εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Επωνυμία όνομα Εντολέα Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος Μέγεθος δείγματος/ γεωγραφική κάλυψη ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ Έρευνα κοινής γνώμης

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ι Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Τ ΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ Ε ΙΣΠΡΑΞΕΙΣ Σ ΥΝΟΨΗ

Ο Ι Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Τ ΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ Ε ΙΣΠΡΑΞΕΙΣ Σ ΥΝΟΨΗ Ο Ι Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Τ ΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ Ε ΙΣΠΡΑΞΕΙΣ Σ ΥΝΟΨΗ Σκοπός της παρούσης µελέτης είναι η ανάλυση των αλλοδαπών τουριστικών δαπανών που πραγµατοποιούνται στη χώρα τους όσο και στη διάρκεια της παραµονής τους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : Κείμενο του ενημερωτικού εντύπου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : Κείμενο του ενημερωτικού εντύπου ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : Κείμενο του ενημερωτικού εντύπου [ΕΓΝΑΤΙΑ - κείμενο εντύπου.doc] ΑΝΚΟ σελ 1/5 ΕΓΝΑΤΙΑ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η Εγνατία οδός είναι ένα έργο εξαιρετικά σημαντικό για την ανάπτυξη του τόπου. Ένας αυτοκινητόδρομος

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αγροτικός Τουρισμός Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός Όλγα Ιακωβίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΑ Ενίσχυση της ίδρυσης και λειτουργίας νέων τουριστικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων

ΕΣΠΑ Ενίσχυση της ίδρυσης και λειτουργίας νέων τουριστικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων Ενίσχυση της ίδρυσης και λειτουργίας νέων τουριστικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων ΕΣΠΑ 2014-2020 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ F O R O P L A N Μ Ε Ρ Α Ρ Χ Ι Α Σ

Διαβάστε περισσότερα