Το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη. Αθανάσιος Πρωτόπαπας Κύριος Ερευνητής Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. «Αθηνά»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη. Αθανάσιος Πρωτόπαπας Κύριος Ερευνητής Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. «Αθηνά»"

Transcript

1 Ανακοίνωση στο 11 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, Πάτρα, 18 Οκτωβρίου 2008 Το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη Αθανάσιος Πρωτόπαπας Κύριος Ερευνητής Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. «Αθηνά» Γνωσιακή επιστήμη ονομάζουμε τη διεπιστημονική μελέτη του νου. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μια ενιαία «γνωσιακή επιστήμη». Υπάρχουν «γνωσιακές επιστήμες». Δηλαδή, διαφορετικοί κλάδοι που συνεισφέρουν στην προσπάθεια περιγραφής και κατανόησης των νοητικών λειτουργιών. Επιστήμονες από διαφορετικές οπτικές γωνίες, με διαφορετικές μεθόδους, διαφορετικά μέσα και διαφορετικά συγκεκριμένα στενά πεδία μελέτης, συνεργάζονται με ελπίδα και στόχο ότι θα προκύψουν συγκλίνουσες ενδείξεις αναφορικά με τη λειτουργία του νου. Στις γνωσιακές επιστήμες συγκαταλέγονται και συνυπάρχουν πολλοί επιστημονικοί κλάδοι. Ίσως οι κυριότεροι είναι η γνωστική ψυχολογία, οι νευροεπιστήμες, η γλωσσολογία, η φιλοσοφία και η τεχνητή νοημοσύνη. Οι κλάδοι αυτοί συμμετέχουν στο συλλογικό εγχείρημα, με την κοινή πεποίθηση και θεμελιώδη υπόθεση εργασίας, ότι ο νους είναι ένα είδος μηχανής που υλοποιείται από τον εγκέφαλο. Λέγοντας ότι ο νους είναι μια μηχανή, εννοούμε ότι είναι ένα νομοτελειακό σύστημα. Συχνά εργαζόμαστε με βάση την πιο ισχυρή υπόθεση, ή ελπίδα, ότι ο νους είναι ένα προβλέψιμο σύστημα που διέπεται από ντετερμινιστικούς νόμους. Τους νόμους αυτούς καλούμαστε να ανακαλύψουμε και να περιγράψουμε. Ο εγκέφαλος είναι το φυσικό σύστημα που υλοποιεί το νου. Ο εγκέφαλος, φυσικά, διέπεται από τους νόμους της φυσικής. Ο υλιστικός μονισμός αποτελεί βασική αρχή και θεωρείται δεδομένη θέση από τους επιστημονικούς κλάδους που συναποτελούν τη γνωσιακή επιστήμη. Οι εναλλακτικές προσεγγίσεις της φιλοσοφίας του νου αναφορικά με τη σχέση μεταξύ εγκεφάλου και νου δεν προσφέρουν στην εμπειρική διερεύνηση των νοητικών λειτουργιών και πρακτικά δεν αφορούν τους μη φιλοσόφους των γνωσιακών επιστημών. Εφόσον ο νους ταυτίζεται με την εγκεφαλική λειτουργία, αυτό σημαίνει πως όλες οι όψεις του νου πρέπει να ταυτίζονται με κάποιες όψεις της εγκεφαλικής λειτουργίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να γίνει αναγωγή εννοιών σε επίπεδο νοητικής περιγραφής. Δεν θα ήθελα να μπω εδώ στο διαφορετικό ρόλο που αποδίδεται στην εγκεφαλική λειτουργία, και στη σχέση της με το νου, από τις φιλοσοφικές προσεγγίσεις της ταυτοτικής θεωρίας, του λειτουργισμού και του εξαλειπτικού υλισμού. Δεν θα ήθελα επίσης να υπεισέλθω σε φιλοσοφικά ζητήματα που κατανοώ ανεπαρκώς, όπως το αν η νοητική λειτουργία επιγίγνεται τοπικά ή ολικά στην εγκεφαλική λειτουργία ή αν ταυτίζεται απολύτως με αυτήν. Για το ερευνητικό πρόγραμμα που με αφορά, και με δεδομένη την υπόθεση εργασίας ότι ο νους είναι μια μηχανή που υλοποιείται από τον εγκέφαλο στα πλαίσια των φυσικών νόμων, εκείνο που έχει σημασία είναι πως καθετί νοητικό δυνητικά ανάγεται, σε κάποιο επίπεδο περιγραφής, στην εγκεφαλική λειτουργία. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι ερευνητές σήμερα πιστεύουν ότι η μελέτη της λειτουργίας του εγκεφάλου μπορεί να διαφωτίσει τη μελέτη του νου. Υποθέτουμε, λοιπόν, πως όλες οι όψεις του νου ταυτίζονται με κάποιες όψεις της ε- γκεφαλικής λειτουργίας. Αυτό που θέλω να τονίσω σήμερα δεν είναι το «ταυτίζονται» αλλά το «όλες». Παραδοσιακά, στο χώρο της γνωσιακής επιστήμης έχει δοθεί έμφαση σε ένα πολύ μικρό υποσύνολο των νοητικών λειτουργιών, εστιάζοντας σε ορισμένα ζητήματα από το χώρο της γνωστικής ψυχολογίας και της ψυχογλωσσολογίας: Αντίληψη, μνήμη και μάθηση, ο- μιλία και ανάγνωση, επίλυση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων αυτά είναι μερικά από τα θέματα που βλέπει κανείς συχνότερα να αναφέρονται στα περιοδικά του χώρου. Με τα θέματα αυτά έχει ασχοληθεί και ασχολείται ο μεγαλύτερος αριθμός ερευνητών, και σε αυτά υπάρχει εκτενής εμπειρική βάση. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στα ίδια θέματα βλέπει κανείς μεγάλο όγκο δουλειάς από την πιο σύγχρονη προσέγγιση της γνωσιακής νευροεπιστήμης. 1

2 Αθ. Πρωτόπαπας Η γνωσιακή νευροεπιστήμη αποτελεί την πιο πρόσφατη εξέλιξη στο χώρο των γνωσιακών επιστημών. Βασίζεται στην τεχνολογική ανάπτυξη των νευροαπεικονιστικών μεθόδων και έχει τραβήξει το ενδιαφέρον των ερευνητών και των χρηματοδοτών της έρευνας. Παράγει δεδομένα χωρικού και χρονικού εντοπισμού των εγκεφαλικών λειτουργιών, τα οποία συνδυάζονται με τα αποτελέσματα των συμπεριφορικών μελετών. Δεν είναι αυτή η κατάλληλη περίσταση για να συζητήσουμε τα πλεονεκτήματα των νευροαπεικονίσεων και τα προβλήματα με την ερμηνεία τους. Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι η νευροαπεικόνιση μας δίνει σήμερα στοιχεία τα οποία συνδέουν εγκεφαλικά παρατηρήσιμα με συμπεριφορικά παρατηρήσιμα και με φαινομενολογικές αναφορές. Μπορούμε να γνωρίζουμε, για παράδειγμα, κάτι για τις περιοχές του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης μιας λέξης, σε σύγκριση με την αδράνεια ή με το άκουσμα μιας λέξης: μπορούμε να καταγράψουμε ποιες περιοχές παρουσιάζουν υψηλότερο συντονισμό στη νευρωνική αποφόρτιση, ποιες δέχονται αυξημένη αιματική ροή, ποιες και πότε δέχονται πιο συντονισμένα ισχυρά σήματα. Μπορούμε επίσης να καταγράψουμε τα στοιχεία αυτά αναφορικά με την παρουσία του υποκειμενικού αντιλήμματος, για παράδειγμα, πότε έγινε αντιληπτή η λέξη μέσα από ένα θορυβώδες οπτικό ή ακουστικό περιβάλλον, πότε άλλαξε χρώμα ή ύψος φωνής, και άλλα πολλά τέτοια. Η διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ συμπεριφοράς, υποκειμενικής εμπειρίας, και εγκεφαλικής δραστηριότητας, α- ποτελεί το αντικείμενο της γνωσιακής νευροεπιστήμης. Όταν πρόκειται για σχέσεις μεταξύ υποκειμενικής εμπειρίας και εγκεφαλικών καταγραφών, τότε μιλάμε για τα «νευρωνικά σύστοιχα της συνείδησης». Με τον τρόπο αυτό επιχειρούμε να αποκαλύψουμε τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς που παράγουν την επίγνωση, ή συνειδητοποίηση, των περιεχομένων της υποκειμενικής ατομικής εμπειρίας, ή, κατ άλλους, που καθιστούν ενσυνείδητα τα περιεχόμενα της συνείδησης. Δεν είμαι αρμόδιος για να συζητήσω τις λεπτές διακρίσεις μεταξύ επίγνωσης, συνειδητότητας, υποκειμενικότητας και τυχόν διαβαθμίσεων αυτών. Εκείνο που θέλω να επισημάνω είναι ότι από το πρόγραμμα των νευρωνικών σύστοιχων της συνείδησης απουσιάζει συνήθως το βασικότερο συστατικό της συνείδησης, που είναι ο συνειδητός εαυτός, με τις ιδιότητες που του αποδίδονται από τους φιλοσόφους όπως είναι η ιδιοκτησία του συνειδητού περιεχομένου, η αποβλεπτικότητα, η υποκειμενικότητα, η προοπτικότητα, και τα λοιπά. Η απουσία αυτή ίσως δεν είναι τόσο εμφανής όταν το αντικείμενο της μελέτης είναι η οπτική αντίληψη. Εκεί θα μπορούσε κανείς εύλογα να υποθέσει ότι αρκεί, καταρχήν, να ε- ντοπίσει τις επιμέρους συσχετίσεις για παράδειγμα, τις συσχετίσεις μεταξύ της συνειδητοποίησης του χρώματος του ερεθίσματος και της δραστηριότητας των εγκεφαλικών δικτύων που είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία, τον υπολογισμό και τη συνειδητοποίηση του χρώματος. Πιθανότατα αυτή είναι μια πάρα πολύ καλή αρχή, και προς το παρόν βρισκόμαστε ούτως ή άλλως στο αρχικό στάδιο, κατά το οποίο διερευνούμε τα όρια, τις δυνατότητες και τις ελλείψεις των σύγχρονων θεωρητικών και τεχνολογικών μας εργαλείων. Σύντομα όμως θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι το αντικείμενο της μελέτης μας δεν είναι η συνειδητοποίηση του χρώματος, ούτε η οπτική αντίληψη. Αφενός, διότι το τέλος της οπτικής αντίληψης, σε οικολογικά ρεαλιστικές συνθήκες, δεν είναι το κόκκινο, αλλά το μήλο, και το μήλο είναι ένα αντικείμενο το οποίο εκτός από σχήμα και χρώμα έχει πλήθος άλλων ιδιοτήτων, έ- χει τη λέξη «μήλο» και πιθανώς τη λέξη «στάρκιν» ή «τριπόλεως», έχει τη μηλιά κάτω απ την οποία θα πέσει και το γιατρό που κάνει πέρα, το σχήμα που πρέπει να πάρει το χέρι για να το πιάσει και την προσδοκία του χυμού στο δάγκωμα. Αφετέρου, διότι μας ενδιαφέρει η μελέτη όλου του νου, και ειδικότερα η υπαγωγή όλων των νοητικών λειτουργιών σε μια κοινή αντιμετώπιση και εξέταση υπό κοινό πρίσμα. Άρα, φαινόμενα όπως η βούληση, η εικόνα του σώματος και οι συναισθηματικές καταστάσεις θα πρέπει να ενταχθούν σε κοινό επεξηγηματικό πλαίσιο με τα πιο συνηθισμένα αντικείμενα μελέτης της γνωστικής ψυχολογίας όπως είναι η αντίληψη, η προσοχή, η μνήμη και η γλώσσα. Η επιδιωκόμενη συνέπεια στην αντιμετώπιση των φαινομένων επιβάλλει τη χρήση 2

3 Το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη των ενδοσκοπικών παρατηρήσεων στη μελέτη του νου. Η ενδοσκόπηση είναι προφανώς νοητική λειτουργία, η ύπαρξή της δεν αμφισβητείται από κανέναν. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι οι ενδοσκοπικές παρατηρήσεις είναι εκ προοιμίου μη αποδεκτές στο επιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα, επειδή δεν πληρούν το κριτήριο της δημόσιας παρατηρησιμότητας. Ως υποκειμενικές και ατομικές, δεν είναι δυνατό να επιβεβαιωθούν. Υπάρχουν όμως δύο τουλάχιστον σημαντικοί λόγοι να αναθεωρήσουμε αυτή τη θέση και να συμπεριλάβουμε, με την αρμόζουσα μεθοδολογική αυστηρότητα, μια φαινομενολογική πηγή δεδομένων στη σύγχρονη μελέτη του νου. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με τη διατομική συστηματικότητα: Αν κάποιες ενδοσκοπικές παρατηρήσεις οδηγούν σε όμοια δεδομένα από πολλούς ανθρώπους, τότε έ- χουμε de facto αξιοπιστία των παρατηρήσεων. Μάλιστα πρόκειται για ίδιου είδους αξιοπιστία με εκείνη οποιουδήποτε ψυχολογικού ή ψυχοφυσικού πειράματος. Ο δεύτερος λόγος αφορά στην ουσία της ενδοσκόπησης. Εφόσον πρόκειται για μια αναμφισβήτητα υπαρκτή νοητική λειτουργία, κι εφόσον επιδιώκουμε την περιγραφή όλων των νοητικών λειτουργιών, είμαστε υποχρεωμένοι να συμπεριλάβουμε ως αντικείμενο μελέτης και την περιγραφή της ενδοσκόπησης, λαμβάνοντας τα φαινομενολογικά δεδομένα ως στοιχεία προς εξήγηση. Προς την κατεύθυνση αυτή υπάρχουν ήδη κάποιες μεθοδολογικές προτάσεις, όπως η νευροφαινομενολογία, η ετεροφαινομενολογία και άλλες, με στόχο τη συστηματοποίηση και αξιοποίηση των υποκειμενικών παρατηρήσεων πρώτου προσώπου στη μελέτη του νου. Διευκρινίζω εδώ και τονίζω ότι αναφέρομαι αποκλειστικά στο ρόλο των φαινομενολογικών δεδομένων ως φαινομένων προς εξήγηση και όχι ως επεξηγηματικών παρατηρήσεων. Οι τυχόν «άμεσες» ενοράσεις αναφορικά με τη λειτουργία του νου αποτελούν και αυτές φαινόμενα, όχι εξηγήσεις. Είναι αβάσιμο να θεωρούμε ότι η αυτοπαρατήρηση μας δίνει στοιχεία για κάποια δήθεν παρατηρούμενη νοητική λειτουργία τα μόνα στοιχεία που μας δίνει είναι για τη λειτουργία της αυτοπαρατήρησης. Εδώ, το αίτημα της συνέπειας λειτουργεί και προς τις δύο κατευθύνσεις: δηλαδή, για να περιγράψουμε το νου ως μια μηχανή είναι αδιάφορο τι είδους περιγραφές αναφορικά με τη λειτουργία του παράγει ή όχι η λειτουργία του. Μόνο μέσω της μελέτης με επιστημονική μεθοδολογία, κοινή για όλα τα νοητικά φαινόμενα, μπορεί η γνωσιακή επιστήμη να σχεδιάσει και να ελέγξει υποθέσεις. Η αυτοπαρατήρηση, εκτός από υποκειμενικότητα, χαρακτηρίζεται και από αυτοστοχαστικότητα. Για να περιγραφεί απαιτεί τη συγκρότηση ενός υποκειμένου το οποίο αναπαριστά κάτι ως τον εαυτό του. Πολλές νοητικές λειτουργίες φαίνεται ότι είναι αδύνατο να προσδιοριστούν χωρίς την ύπαρξη του υποκειμένου. Για παράδειγμα, ζητήματα όπως η βούληση, η εικόνα του σώματος, το συναίσθημα, και πολλά άλλα, εμπεριέχουν αναγκαστικά την αναφορά σε υποκείμενο: το υποκείμενο που βούλεται, τον ιδιοκτήτη και χειριστή του σώματος, το συναισθηματικά φορτισμένο εαυτό. Νομίζω επίσης ότι είναι τουλάχιστον ελλιπές να μελετώνται ζητήματα που άπτονται της συνείδησης, που έχουν μια υποκειμενική όψη, όπως είναι η αντίληψη και η προσοχή, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το υποκείμενο που αντιλαμβάνεται και προσέχει, που είναι το ίδιο υποκείμενο που βούλεται, προτίθεται και επιδιώκει το ίδιο υποκείμενο που νιώθει φόβο, θυμό, χαρά, έκπληξη, μελαγχολία ή αβεβαιότητα. Η ενιαία αντιμετώπιση των νοητικών φαινομένων σε ένα συνεκτικό πλαίσιο μελέτης θέτει περιορισμούς στην περιγραφή της νοητικής λειτουργίας. Για παράδειγμα, η περιγραφή των αντιληπτικών και μνημονικών φαινομένων θα πρέπει να είναι όμοια με την περιγραφή των βουλητικών και ενδοσκοπικών φαινομένων. Εάν ο νους είναι μια μηχανή, ενός είδους, τότε όλα τα φαινόμενα θα πρέπει να λάβουν την ίδια εξήγηση, ή το ίδιο είδος εξήγησης. Άρα, αν για την περιγραφή της βούλησης πρέπει να ορίσουμε και να περιγράψουμε τη συγκρότηση και τη λειτουργία του βουλόμενου υποκειμένου, κάτι παρόμοιο θα πρέπει να κάνουμε και για τη λειτουργία του υποκειμένου της αντίληψης και όχι μόνο της συνείδησης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια άνθηση στη μελέτη φαινομένων που παλιότερα δεν προσέλκυαν τόσο την προσοχή των ερευνητών. Συγκεκριμένα, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τη μελέτη των συναισθημάτων και των συγκινησιακών καταστάσεων γενικότερα, για 3

4 Αθ. Πρωτόπαπας την πρόθεση και τη βούληση, καθώς και για το ρόλο του σώματος στη νόηση. Η τελευταία μάλιστα περίπτωση, δηλαδή το σώμα, έχει λάβει διαστάσεις πέρα από θέμα μελέτης και αποτελεί πλέον τρόπο προσέγγισης των νοητικών διεργασιών, μέσα από το πρίσμα της λεγόμενης ενσώματης νόησης. Τα φαινόμενα και ζητήματα αυτά που προσελκύουν το ενδιαφέρον παλαιών και νέων ερευνητών γίνονται εύκολα αποδεκτά στους κόλπους των γνωσιακών επιστημών, δεδομένου ότι αποτελούν αδιαμφισβήτητα πεδία νοητικής λειτουργίας. Δεν είναι όμως καθόλου προφανές κατά πόσο μπορούν να ενταχθούν και στα παραδοσιακά επεξηγηματικά πλαίσια και εννοιολογικά σχήματα των γνωσιακών επιστημών. Πέρα από την κοινή αντίληψη ότι ο νους είναι μια μηχανή, οι ποικίλες γνωσιακές επιστήμες ενώνονται από την κοινή αντίληψη ότι για να μελετηθεί η μηχανή αυτή είναι χρήσιμο να κατασκευάζουμε τεχνητές μηχανές επιχειρώντας να προσομοιώσουμε τις νοητικές λειτουργίες. Με δυο λόγια, είναι κεντρική μεθοδολογική προσέγγιση των γνωσιακών επιστημών η κατασκευή και μελέτη νοητικών μοντέλων. Τα νοητικά μοντέλα είναι υπολογιστικά συστήματα, συνήθως υλοποιημένα σε λογισμικό, με τα οποία εξετάζουμε λεπτομερειακά τις συνέπειες των θεωρητικών μας υποθέσεων. Χάρη στα μοντέλα υποχρεώνονται οι ερευνητές να κάνουν ρητές και πλήρεις παραδοχές ώστε να είναι εφικτή η υλοποίηση πραγματικών συστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν τεχνικούς περιορισμούς. Βασικό πεδίο γόνιμης και ε- ποικοδομητικής διαμάχης στις γνωσιακές επιστήμες αποτελεί το είδος της υπολογιστικής μηχανής που είναι κατάλληλο για την προσομοίωση των νοητικών λειτουργιών. Οι δυο βασικές αντίπαλες προσεγγίσεις είναι η συμβολική, που εμπνέεται από την αρχιτεκτονική και τη λειτουργική δομή των ψηφιακών υπολογιστών, και η συνδετιστική, που εμπνέεται αντίστοιχα από τα βιολογικά νευρωνικά δίκτυα και δίνει έμφαση στη στατιστική. Τόσο η συμβολική όσο και η συνδετιστική πρόταση για το τι είδος μηχανής είναι ο νους, είναι αναπαραστασιακές προσεγγίσεις. Κατά κανόνα οδηγούν σε υλοποιήσεις συστημάτων που ανταποκρίνονται στο συμπεριφοριστικό σχήμα ερέθισμα-απόκριση, διότι καλούνται να περιγράψουν τα αποτελέσματα ψυχολογικών πειραμάτων στα οποία συνήθως καταγράφονται οι ιδιότητες των αποκρίσεων συναρτήσει των ιδιοτήτων των ερεθισμάτων. Μεθοδολογικά, δηλαδή, οι συμβολικές και οι συνδετιστικές μηχανές προσαρμόζονται σε συμπεριφορικά δεδομένα που αποτελούν συνδυασμούς συνθηκών ερεθισμάτων και αντίστοιχων αποκρίσεων. Η κρίσιμη διαφορά από το απλοϊκό συμπεριφοριστικό σχήμα είναι ότι τα νοητικά μοντέλα είναι συστήματα που στοχεύουν στο ενδιάμεσο πεδίο μεταξύ ερεθίσματος και απόκρισης, ε- κείνο ακριβώς που μετά βδελυγμίας απέρριπτε ο οντολογικός συμπεριφορισμός. Το ενδιάμεσο πεδίο είναι το πεδίο των νοητικών διεργασιών, οι οποίες προσδιορίζονται και εξαρτώνται όχι μόνο από τις σχέσεις μεταξύ ερεθισμάτων και αποκρίσεων αλλά και από την κατάσταση της ίδιας της μηχανής. Η ανταπόκριση σε δεδομένο ερέθισμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το νοητικό σύστημα και λιγότερο από το ίδιο το ερέθισμα. Για παράδειγμα, η θέα ενός μήλου δεν οδηγεί στην ίδια αντίδραση όταν αυτό βρίσκεται στο τραπέζι, στον πάγκο της λαϊκής, πάνω σ ένα δέντρο, ή σε μια φωτογραφία. Επιπλέον, η αντίδραση σε ένα μήλο που βρίσκεται πάνω στο τραπέζι είναι πολύ διαφορετική αν έχουμε μόλις φάει του σκασμού ή αν δεν έχουμε φάει τίποτα από το πρωί. Γενικότερα, η κατάσταση της μηχανής εξυπηρετεί το υπολογιστικό πλαίσιο που απαιτείται για την παραγωγή της κατάλληλης απόκρισης. Η σημασία της εσωτερικής κατάστασης του συστήματος για την επεξεργασία των πληροφοριών είναι θεμελιώδης σε όλες τις υπολογιστικές προσεγγίσεις στο νου. Γενικά και αφηρημένα, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι οι συναισθηματικές καταστάσεις, για παράδειγμα, μπορούν να αναλυθούν λειτουργικά ως καταστάσεις συστήματος, οι οποίες περιορίζουν ή προσδιορίζουν τις νοητικές δράσεις. Ακόμα όμως και μια τέτοια λειτουργική ανάλυση της εσωτερικής κατάστασης δεν φαίνεται να περιλαμβάνει κάποια γενικότερη συγκρότηση ενιαίου φορέα. Και δεν φαίνεται να μπορεί να υποστηρίξει εσωτερικά τις βασικές ιδιότητες της αποβλεπτικότητας, της προοπτικότητας, της υποκειμενικότητας, της αυτόαναφορικότητας κλπ. Με δυο λόγια, οι διαθέσιμες υπολογιστικές μηχανές που κυριαρχούν 4

5 Το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη στη γνωσιακή επιστήμη δε φαίνονται έτοιμες για να αναπαραστήσουν τον υποκειμενικό εαυτό, το υποκείμενο των νοητικών λειτουργιών που υποτίθεται ότι περιγράφουν. Η σοβαρή αυτή αδυναμία των κυρίαρχων υπολογιστικών αρχιτεκτονικών που προτείνονται ως μοντέλα του νου πιστεύω ότι οφείλεται σε ιστορικούς λόγους. Αφενός η υπολογιστική προσέγγιση αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του μεθοδολογικού συμπεριφορισμού, έχοντας εσωτερικεύσει και θέσει στο απυρόβλητο ως αξίωμα ότι οι υποκειμενικές αναφορές είναι μη επιστημονικές και οφείλουν να παραμείνουν εκτός επιστημονικής μελέτης. Ο υπερβάλλων μεθοδολογικός ζήλος οδήγησε στην αδικαιολόγητη απόρριψη των παρατηρήσεων μαζί με τη δικαιολογημένη απόρριψη των επεξηγηματικών εργαλείων. Εδώ οι αγγλόφωνοι θα έλεγαν ότι χύσαμε το μωρό μαζί με τις σαπουνάδες. Ένας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την εφεύρεση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και τη διαφαινόμενη υπολογιστική παντοδυναμία τους. Η φορμαλιστική αφαιρετικότητα της πληροφορικής κατέστησε το πρότυπο της συμβολικήςσυντακτικής μηχανής ιδιαίτερα ελκυστικό στους διανοητές που αναζητούσαν ένα νέο θεωρητικό υπόβαθρο και υπόδειγμα. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, ως το πλέον περίπλοκο, ευέλικτο και ισχυρό ανθρώπινο κατασκεύασμα, φάνταζε ως το πλέον κατάλληλο σύστημα που θα μπορούσε να περιγράψει τη φυσική νόηση, που αποτελεί το πιο περίπλοκο, ευέλικτο και ι- σχυρό από όλα τα γνωστά φυσικά συστήματα. Η γέννηση των συμβολικών υπολογιστικών μοντέλων έδωσε στη γνωσιακή επιστήμη μεθοδολογικά φτερά στα πρώτα της βήματα. Σήμερα μοιάζει να είναι ένα βαρίδι που την εμποδίζει να προχωρήσει και να συμπεριλάβει τα νοητικά φαινόμενα σε πιο πλήρεις περιγραφές. Δυστυχώς και η συνδετιστική προσέγγιση δε φαίνεται να είναι σε καλύτερη θέση για να χειριστεί τα ζητήματα της ύπαρξης υποκειμένου. Η μελέτη των νοητικών φαινομένων που αφορούν σε συνειδησιακές καταστάσεις υ- ποδεικνύει πως το υποκείμενο είναι απαραίτητο μέρος κάθε περιγραφής που χαρακτηρίζεται από υποκειμενικότητα. Εντάσσοντας την προσέγγιση αυτή στο πλαίσιο της μηχανιστικής περιγραφής, φαίνεται πως η γνωσιακή επιστήμη ίσως υποχρεωθεί να αναθεωρήσει το σύνολο των εξηγήσεών της ώστε οι (αναπαραστασιακές ή μη) καταστάσεις να μπορούν να έχουν την ιδιότητα της υποκειμενικότητας. Οι εξηγήσεις αυτές θα πρέπει να συμπεριλάβουν τόσο την υποκειμενικά προφανή ενότητα και διαχρονική σταθερότητα του υποκειμένου, καθώς και την κοινωνικά αναγκαία για το είδος μας δι-υποκειμενικότητα. Πού είναι λοιπόν το υποκείμενο στη γνωσιακή επιστήμη; Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι σε γενικές γραμμές είναι απόν. Η κατάσταση αυτή περιορίζει το είδος των νοητικών διεργασιών που μπορούν να μελετηθούν σε βάθος και σίγουρα περιορίζει τη μελλοντική γενικευσιμότητα των περιγραφών. Οι φιλόσοφοι του νου προτείνουν λειτουργικές και αναπαραστασιακές, όσο και δυναμικές-ενσώματες προσεγγίσεις, που συμπεριλαμβάνουν, ή τουλάχιστον επιτρέπουν, τη συγκρότηση του υποκειμένου, ως φορέα δράσεων, προοπτικής, υποκειμενικότητας, και αναστοχαστικότητας. Οι νευροεπιστήμονες, που δεν περιορίζονται ιδιαίτερα από θεωρητικές καταβολές, έχουν ήδη ξεκινήσει να αναζητούν και να χαρτογραφούν υποκειμενικές καταστάσεις και ιδιότητες στον εγκέφαλο, μέσω της εικόνας του σώματος, της κοινωνικής νόησης και των συναισθημάτων. Οι θεωρητικοί των νοητικών λειτουργιών οφείλουν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις με, όχι μόνο για να διασώσουν τα επαγγελματικά τους δικαιώματα, αλλά και διότι είναι απαραίτητη η μεθοδολογική και θεωρητική συνεισφορά τους. Στο πλαίσιο αυτό, τα μελλοντικά μοντέλα του νου θα πρέπει να συμπεριλάβουν υποκειμενικές καταστάσεις (βουλητικές, συγκινησιακές, ενδοσκοπικές) έτσι ώστε να είναι ευδιάκριτη σε αυτές η συγκρότηση του υποκειμένου διαρκούς ή συγκυριακού. Η απόδοση υποκειμενικότητας στα μοντέλα θα γίνεται, όχι με φαινομενολογικά κριτήρια, αλλά με λειτουργικά, όπως γίνεται και για κάθε άλλο νου έξω από εκείνον που κάθε φορά την αποδίδει. Αν ο νους είναι μια μηχανή, τότε μπορεί να περιγραφεί ικανοποιητικά και πλήρως με έναν μηχανιστικό τρόπο, ο οποίος θα συμπεριλαμβάνει όλες τις όψεις και ιδιότητές του, υποκειμενικές και λειτουργικές. Αυτό είναι το στοίχημα της γνωσιακής επιστήμης, η προϋπόθεση και το κριτήριο της επιτυχίας της. 5

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα Ενότητα 10: Θεωρία Συνδεσιασμού Βασιλική Μητροπούλου-Μούρκα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 1 Εισαγωγή, ορισμός και ιστορία της Γνωστικής Ψυχολογίας Πέτρος Ρούσσος Μερικά διαδικαστικά http://users.uoa.gr/~roussosp/gr/index.htm http://eclass.uoa.gr/courses/ppp146/

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας:

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Συστηματική περιγραφή και κατανόηση των ψυχολογικών φαινομένων. Η ψυχολογική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους συστηματικής διερεύνησης για τη συλλογή, την ανάλυση και την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα

Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Μάθηση σε νέα τεχνολογικά περιβάλλοντα Ενότητα 4: Γνωστικές Θεωρίες Μάθησης Βασιλική Μητροπούλου-Μούρκα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) Πέτρος Ρούσσος ΔΙΑΛΕΞΗ 3 Ορισμός της Ψυχολογίας Η επιστήμη που σκοπό έχει να περιγράψει και να εξηγήσει τη συμπεριφορά και τις νοητικές διεργασίες του ανθρώπου (κυρίως)

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Συναισθήματα Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

«Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των αντιλήψεων, σκέψεων, συναισθημάτων,

«Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των αντιλήψεων, σκέψεων, συναισθημάτων, 9 Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Το πρόβλημα της συνείδησης Μια απόπειρα ορισμού της συνείδησης «Η κανονική νοητική συνθήκη των ανθρώπων σε κατάσταση εγρήγορσης, που χαρακτηρίζεται από την εμπειρία των

Διαβάστε περισσότερα

EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Aθανάσιος Σακελλαριάδης Σημειώσεις 4 ης θεματικής ενότητας (Μάθημα 9 Μάθημα 10) ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ Ο κλάδος της φιλοσοφίας που περιλαμβάνει τη φιλοσοφία

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ.

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου Γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Σειρά προτάσεων παρέµβασης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 8: Γνωστική επανάσταση/τομείς της ψυχολογίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 8: Γνωστική επανάσταση/τομείς της ψυχολογίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 8: Γνωστική επανάσταση/τομείς της ψυχολογίας Θεματική Ενότητα 8: Στόχοι: Η εξοικείωση των φοιτητών με τις επιδράσεις, από άλλες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ

ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΒΟΛΕΪ Η μάθηση μιας κίνησης είναι το σύνολο των εσωτερικών

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία. επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία. επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία Inside the black box για µια επιστήµη του Νου Επιστροφή στο Νου Γνωστική Ψυχολογία / Γνωσιακή Επιστήµη Inside the black box για µια επιστήµη του Νου Επιστροφή στο Νου Γνωστική

Διαβάστε περισσότερα

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση Πρόλογος Tα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια υπάρχουν δύο έννοιες που κυριαρχούν διεθνώς στο ψυχολογικό και εκπαιδευτικό λεξιλόγιο: το μεταγιγνώσκειν και η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση. Παρά την ευρεία χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1

Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 Η Απουσία του Χρόνου Σελίδα.1 (Επιφυλλίδα Οπισθόφυλλο) Ο Εαυτός και η Απουσία του Χρόνου Δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να γίνονται συζητήσεις και αναφορές για την Απουσία του Χρόνου ακόμη και όταν υπάρχουν,

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Θεωρίες Μάθησης Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Κάθε εκπαιδευτικός (εκούσια ή ακούσια) υιοθετεί μια θεωρία μάθησης. Το ίδιο ισχύει και για τις διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Για την εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ»

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δρ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΙΩΤΣΙΔΗ (PhD, MSc, MA) Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος 1 ΔΟΜΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ορισμοί, οφέλη,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III Θεματική Ενότητα 5: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχολογική προσέγγιση της Σχολής

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες

Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες Γνωστική Ψυχολογία: Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις Επιμέλεια-Διόρθωση: Μαρία Αποστολοπούλου Εξώφυλλο: ΜΟΤΙΒΟ Α.Ε. 2014 Εκδόσεις Τόπος & Νίκος Μακρής, Μπετίνα Ντάβου, Θανάσης

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών στην Προσχολική Εκπαίδευση

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών στην Προσχολική Εκπαίδευση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Διδακτική των Φυσικών Επιστημών στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα # 1.2: Η προοπτική των βασικών αρχών της φύσης των Φυσικών Επιστημών στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών

Διαβάστε περισσότερα

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 3: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: I

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 3: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: I ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 3: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: I Θεματική Ενότητα 3: Στόχοι: Η απόκτηση ενημερότητας, εκ μέρους των φοιτητών, για τις πολλές

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντικό κενό ή πεδίο μηδενικού σημείου και συνειδητότητα Δευτέρα, 13 Οκτώβριος :20. Του Σταμάτη Τσαχάλη

Κβαντικό κενό ή πεδίο μηδενικού σημείου και συνειδητότητα Δευτέρα, 13 Οκτώβριος :20. Του Σταμάτη Τσαχάλη Του Σταμάτη Τσαχάλη Η διάκριση ανάμεσα στην ύλη και στον κενό χώρο εγκαταλείφθηκε από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε ότι τα στοιχειώδη σωματίδια μπορούν να γεννηθούν αυθόρμητα από το κενό και στη συνέχεια

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική ανάπτυξη Piaget

Γνωστική ανάπτυξη Piaget Γνωστική ανάπτυξη Piaget ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ 2016-17 Κ. Παπαδοπούλου & Λ. Αναγνωστάκη Jean Piaget (1869-1980) Τα παιδιά προοδεύουν διαμέσου μίας σειράς σταδίων γνωστικής ανάπτυξης που καθένα αντανακλά

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος για την ελληνική έκδοση

Πρόλογος για την ελληνική έκδοση Πρόλογος για την ελληνική έκδοση Σταυρούλα Σαμαρτζή & Αργυρώ Βατάκη Η εφαρμοσμένη γνωστική ψυχολογία μπορεί να οριστεί ως το ερευνητικό πεδίο που χρησιμοποιεί μεθόδους και θεωρίες της πειραματικής ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Δράση και Διακεκριμένη Επίδοση Σελίδα.1

Δράση και Διακεκριμένη Επίδοση Σελίδα.1 Δράση και Διακεκριμένη Επίδοση Σελίδα.1 (Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο) Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ. Η δράση που έχει σχέση με τη διακεκριμένη επίδοση, την προοπτική και την αειφορία προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 4: Θεωρίες διδασκαλίας μάθησης στη διδακτική των Φ.Ε. Σπύρος Κόλλας (Βασισμένο στις σημειώσεις του Βασίλη Τσελφέ)

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 8211 13 Νοεμβρίου 2017 ΤΕΥΧΟΣ ΤΡΙΤΟ Αρ. Φύλλου 1138 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ - ΛΟΙΠΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗ Αριθ. 1617032636/7.7.2017 Προκήρυξη

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Εννοιών τη Φυσικής για την Προσχολική Ηλικία

Διδακτική Εννοιών τη Φυσικής για την Προσχολική Ηλικία Διδακτική Εννοιών τη Φυσικής για την Προσχολική Ηλικία Ενότητα 1η: Η Διδακτική στα πλαίσια της παραδοσιακής Παιδαγωγικής Κώστας Ραβάνης Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΗ β. φιλιππακοπουλου 1 Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Εισαγωγή: Μια επιστηµονική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση και το χαρτογραφικό σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

Ο συμπεριφορισμός ή το μεταδοτικό μοντέλο μάθησης. Η πραγματικότητα έχει την ίδια σημασία για όλους. Διδάσκω με τον ίδιο τρόπο όλους τους μαθητές

Ο συμπεριφορισμός ή το μεταδοτικό μοντέλο μάθησης. Η πραγματικότητα έχει την ίδια σημασία για όλους. Διδάσκω με τον ίδιο τρόπο όλους τους μαθητές Ο συμπεριφορισμός ή το μεταδοτικό μοντέλο μάθησης Βασικές παραδοχές : Η πραγματικότητα έχει την ίδια σημασία για όλους Διδάσκω με τον ίδιο τρόπο όλους τους μαθητές Αυτοί που δεν καταλαβαίνουν είναι ανίκανοι,

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 9 1/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 9 1/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Γεωργική Εκπαίδευση Θεματική ενότητα 9 1/2 Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι φοιτητές/τριες πρέπει να είναι ικανοί/ες: α) να ορίζουν τι

Διαβάστε περισσότερα

Φιλοσοφική Ανθρωπολογία

Φιλοσοφική Ανθρωπολογία Φιλοσοφική Ανθρωπολογία Ενότητα: ΙΙ. Προβλήματα Φιλοσοφίας του Ανθρώπου. Άννα Λάζου Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Βιβλιογραφία... 3 ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ - ΝΟΥ...

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Κατερίνα Σάλτα ΔιΧηΝΕΤ 2017-2018 ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Διεπιστημονικότητα Ιστορία & Φιλοσοφία της Χημείας Γλωσσολογία Χημεία Διδακτική της Χημείας Παιδαγωγική Ψυχολογία

Διαβάστε περισσότερα

Οργανωσιακή Συμπεριφορά

Οργανωσιακή Συμπεριφορά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Οργανωσιακή Συμπεριφορά Ενότητα 1: Εισαγωγή στις Οργανώσεις Ιωάννης Σαλμόν Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης

Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης Χρυσούλα Λαλαζήση Σχολική Σύμβουλος Δ/μιας Eκπ/σης Αρχιτεκτόνων-Πολιτικών Μηχανικών και Τοπογράφων Μηχανικών chrlalazisi@gmail.com Πως μαθαίνουμε;

Διαβάστε περισσότερα

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι:

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι: Ακαδημαϊκή οργάνωση του Τμήματος Το Τμήμα Πληροφορικής και Επικοινωνιών είναι οργανωμένο ακαδημαϊκά σε τρεις Τομείς (κατευθύνσεις) με στόχο την εξειδίκευση των σπουδαστών σε ειδικότητες ανάλογες με τις

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Πέραν της θεωρίας του Piaget Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Siegler, R. (2002) Πώς Σκέφτονται τα Παιδιά. Αθήνα: Gutenberg. Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Η γνωστική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η εκπαιδευτική έρευνα και ο σχεδιασμός της Διδάσκων: Νίκος Ανδρεαδάκης ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους του Σταύρου Κοκκαλίδη Μαθηματικού Διευθυντή του Γυμνασίου Αρχαγγέλου Ρόδου-Εκπαιδευτή Στα προγράμματα Β Επιπέδου στις ΤΠΕ Ορισμός της έννοιας του σεναρίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. του αντικειμένου προσεγγίσεων...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. του αντικειμένου προσεγγίσεων... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή..................................................... 17 1.1 Νόηση και γνώση και η σχέση

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Αντιπαράθεση φύσης ανατροφής η ανάπτυξη είναι προκαθορισμένη κατά την γέννηση από την

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μελετάμε τις νοητικές λειτουργίες;

Πώς μελετάμε τις νοητικές λειτουργίες; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 2 Ερευνητικές μέθοδοι της Γνωστικής Ψυχολογίας Πέτρος Ρούσσος Πώς μελετάμε τις νοητικές λειτουργίες; Πειραματική γνωστική ψυχολογία Μελέτη των νοητικών λειτουργιών φυσιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Δεοντολογία Επαγγέλματος Ηθική και Υπολογιστές

Δεοντολογία Επαγγέλματος Ηθική και Υπολογιστές Δεοντολογία Επαγγέλματος Ηθική και Υπολογιστές ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΛΑΙΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ. Ηθική Φορτισμένος και πολυσήμαντος όρος Εικόνα μιας «βαθύτερης εσωστρεφούς πραγματικότητας»

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Σύνοψη κεφαλαίου Σύνδεση θεωρίας και ανάλυσης Επεξεργασία ποιοτικών δεδομένων Δεοντολογία και ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Αξιολογώντας την ποιότητα των ποιοτικών ερευνών Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου Θεματική Ενότητα 10: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις μεθόδους μελέτης του εγκεφάλου. Λέξεις κλειδιά:

Διαβάστε περισσότερα

Οπτική αντίληψη. Μετά?..

Οπτική αντίληψη. Μετά?.. Οπτική αντίληψη Πρωτογενής ερεθισµός (φυσικό φαινόµενο) Μεταφορά µηνύµατος στον εγκέφαλο (ψυχολογική αντίδραση) Μετατροπή ερεθίσµατος σε έννοια Μετά?.. ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ

Διαβάστε περισσότερα

Νοητική Διεργασία και Απεριόριστη Νοημοσύνη

Νοητική Διεργασία και Απεριόριστη Νοημοσύνη (Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο). ΜΙΑ ΣΥΝΟΨΗ Η κατανόηση της νοητικής διεργασίας και της νοητικής εξέλιξης στην πράξη απαιτεί τη συνεχή και σε βάθος αντίληψη τριών σημείων, τα οποία είναι και τα βασικά σημεία

Διαβάστε περισσότερα

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών

Περί της Ταξινόμησης των Ειδών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής 541 24 Θεσσαλονίκη Καθηγητής Γεώργιος Θεοδώρου Tel.: +30 2310998051, Ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/theodoru Περί της Ταξινόμησης

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ. Μάθημα 1 ο

Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ. Μάθημα 1 ο Παιδαγωγικές εφαρμογές Η/Υ Μάθημα 1 ο 14/3/2011 Περίγραμμα και περιεχόμενο του μαθήματος Μάθηση με την αξιοποίηση του Η/Υ ή τις ΤΠΕ Θεωρίες μάθησης Εφαρμογή των θεωριών μάθησης στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Ψυχολογία. Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα. Πανεπιστημιακά Μαθήματα-Έρευνα-Ανάλυση Δεδομένων

Κοινωνική Ψυχολογία. Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα. Πανεπιστημιακά Μαθήματα-Έρευνα-Ανάλυση Δεδομένων Κοινωνική Ψυχολογία Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η : Σκοπός της Κοινωνικής Ψυχολογίας Ορισμός: Η Κοινωνική Ψυχολογία έχει οριστεί ως «η επιστημονική διερεύνηση σχετικά με το πώς οι σκέψεις,

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Γιατί χρειάζεται να κάνουµε τόσο ειδική διαφοροποίηση; Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσµα του αυτισµού έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης για τον κόσµο,

Διαβάστε περισσότερα

6. ΠΡΟΣΟΧΗ. Ο William James (1890) και άλλοι από τους πρώτους ψυχολόγους μελέτησαν την προσοχή με τη μέθοδο της ενδοσκόπησης.

6. ΠΡΟΣΟΧΗ. Ο William James (1890) και άλλοι από τους πρώτους ψυχολόγους μελέτησαν την προσοχή με τη μέθοδο της ενδοσκόπησης. 6. ΠΡΟΣΟΧΗ Σε τι αναφέρεται η προσοχή; Η προσοχή είναι μία αυτόνομη διεργασία του κεντρικού νευρικού συστήματος κατά την οποία οι αισθήσεις εστιάζουν σε συγκεκριμένα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. ΙΣΤΟΡΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ηεπιστήµη. της ψυχολογίας καιοι. µεγάλες θεωρητικές σχολές. Ψυχολογία. Ψυχολογία. Ψυχολογία και Άλλες Επιστήµες. Συµπεριφορά. Περί Ψυχής, Αριστοτέλης

Ηεπιστήµη. της ψυχολογίας καιοι. µεγάλες θεωρητικές σχολές. Ψυχολογία. Ψυχολογία. Ψυχολογία και Άλλες Επιστήµες. Συµπεριφορά. Περί Ψυχής, Αριστοτέλης Ηεπιστήµη της ψυχολογίας καιοι µεγάλες θεωρητικές σχολές ρ Λυράκος Γεώργιος Ψυχολόγος Υγείας MSc PhD Ψυχολογία Είναι η επιστήµη που µελετά τη συµπεριφορά και τις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Ορόλοςκαιησηµασίατων οµάδων αυτογνωσίας στην εκπαίδευση και εξειδίκευση των ψυχολόγων

Ορόλοςκαιησηµασίατων οµάδων αυτογνωσίας στην εκπαίδευση και εξειδίκευση των ψυχολόγων Ορόλοςκαιησηµασίατων οµάδων αυτογνωσίας στην εκπαίδευση και εξειδίκευση των ψυχολόγων 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου & Α. Καλαντζή -Αζίζι «ουλειά µε

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας

Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας 3 Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας Εποικοδομητική κριτική Οι ενότητες κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας έχουν αναπτυχθεί για να σας βοηθήσουν να προετοιμαστείτε για το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τομέας Έρευνας ΚΕΘΕΑ Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα, έννοιες ή συμπεριφορές επιχειρεί να απαντήσει το γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 9 1/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 9 1/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Γεωργική Εκπαίδευση Θεματική ενότητα 9 1/2 Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι φοιτητές/τριες πρέπει να είναι ικανοί/ες: α) να ορίζουν τι

Διαβάστε περισσότερα

Συνείδηση, αντίληψη και τυφλή όραση

Συνείδηση, αντίληψη και τυφλή όραση Συνείδηση, αντίληψη και τυφλή όραση Κώστας Παγωνδιώτης, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παν. Πατρών Cogito, no. 2, 2005, σελ. 55-56 Σε τι διαφέρει μια συνειδητή νοητική κατάσταση από μια ασυνείδητη νοητική κατάσταση;

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικά για την αναγνώριση έκφρασης προσώπου (Facial Expression Recognition)

Εισαγωγικά για την αναγνώριση έκφρασης προσώπου (Facial Expression Recognition) Ο στόχος της διπλωματικής είναι η αναγνώριση του συναισθήματος ενός συγκεκριμένου ανθρώπου από μια αλληλουχία εικόνων στις οποίες παίρνει διάφορες εκφράσεις. Αυτό θα γίνει κάνοντας χρήση τεχνικών βαθιάς

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία 3

Γνωστική Ψυχολογία 3 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Γνωστική Ψυχολογία 3 Ενότητα #9: Κατηγοριοποίηση Διδάσκων: Οικονόμου Ηλίας ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ενότητα: 3 η Ελένη Περδικούρη Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Ενότητα 3 η Πώς τίθεται το πρόβλημα του ορισμού στον Μένωνα του Πλάτωνα Ερώτηση του Μένωνα στον

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Λογικοθυμική προσέγγιση (Rational-Emotive Therapy) Αναπτύχθηκε από τον Albert Ellis τη δεκαετία του 1950. Πεποίθηση πως οι συναισθηματικές δυσκολίες οφείλονται σε λανθασμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΥΛΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2014-15 ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Από το βιβλίο «Ευκλείδεια Γεωμετρία Α και Β Ενιαίου Λυκείου» των Αργυρόπουλου Η., Βλάμου

Διαβάστε περισσότερα

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας;

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Για τους γονείς και όχι μόνο από το Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Ακουστικός, οπτικός ή μήπως σφαιρικός; Ανακαλύψτε ποιος είναι ο μαθησιακός τύπος του παιδιού σας, δηλαδή με ποιο τρόπο μαθαίνει

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Ψυχολογία. Ορισμοί εννοιών Ιστορική αναδρομή Αντικείμενο Μέθοδοι

Περιβαλλοντική Ψυχολογία. Ορισμοί εννοιών Ιστορική αναδρομή Αντικείμενο Μέθοδοι Περιβαλλοντική Ψυχολογία Ορισμοί εννοιών Ιστορική αναδρομή Αντικείμενο Μέθοδοι Περιβάλλον Ένα σύνολο από φυσικούς, βιολογικούς ή κοινωνικούς παράγοντες ικανούς να έχουν άμεσο, έμμεσο, βραχυχρόνιο ή μακροχρόνιο

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας 1 Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379603 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/pgrad_omm107/

Διαβάστε περισσότερα

«Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει»

«Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει» «Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει» Γνωστική Νευροεπιστήμη Πώς γίνεται αντιληπτή η αισθητική πληροφορία; Πώς σχηματίζονται οι μνήμες; Πώς μετασχηματίζονται σε λόγο οι αντιλήψεις και

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία 1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία Ο διδακτικός σχεδιασμός (instructional design) εμφανίσθηκε στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην κατάρτιση την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Σύγχρονες Αντιλήψεις για τη Μάθηση και τη Διδασκαλία και η Εφαρμογή τους με Εργαλεία Υπολογιστικής και Δικτυακής

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογοι Σελίδα.1

Διάλογοι Σελίδα.1 Διάλογοι 2012-2013 Σελίδα.1 Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο Η ουσία της έννοιας Νοημοσύνη Ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα τα ρυθμίζουν οι Αρχές και όχι οι επιθυμίες και οι στόχοι μας. Τα γεγονότα με σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 13

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 13 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία... 17 1. Γνωστική Ψυχολογία... 17 2. Ιστορική αναδρομή... 19 2.1. Οι πρόδρομοι... 19 2.2. Επιδράσεις από άλλες επιστήμες... 20 2.2.1.

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοδότηση Δικτύου ΦΥΣΗ Παράγοντες επιτυχίας. Λευκωσία, 18 Μαΐου 2006 Παναγιώτα Μαραγκού, WWF Ελλάς

Χρηματοδότηση Δικτύου ΦΥΣΗ Παράγοντες επιτυχίας. Λευκωσία, 18 Μαΐου 2006 Παναγιώτα Μαραγκού, WWF Ελλάς Χρηματοδότηση Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 Παράγοντες επιτυχίας Λευκωσία, 18 Μαΐου 2006 Παναγιώτα Μαραγκού, WWF Ελλάς 1 WWF Ελλάς, 18 Μαΐου 2006 Δομή της παρουσίασης Γιατί να χρησιμοποιήσουμε παράγοντες επιτυχίας;

Διαβάστε περισσότερα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ Η απόκτηση μιας δεξιότητας ή η ανάπτυξη της γνώσης απαιτεί

Διαβάστε περισσότερα

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 3: Τοπολογικές και προβολικές σχέσεις στο χώρο Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Βασικές σχέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε

Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε Ο 19ος αιώνας Είδαμε ότι πρώτοι ιστορικο-συγκριτικοί επιστήμονες είχαν στόχο να εξηγήσουν τις ομοιότητες που παρατηρούσαν ανάμεσα στις γλώσσες. Είδαμε επίσης ότι η ομοιότητα βασικών λέξεων οδήγησε στην

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση

Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Χωρικές σχέσεις και Γεωμετρικές Έννοιες στην Προσχολική Εκπαίδευση Ενότητα 1: Η αίσθηση, η αντίληψη και η νόηση του χώρου Δημήτρης Χασάπης Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Χώρος Η αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟ ΔΕΠΠΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη φιλοσοφία

Εισαγωγή στη φιλοσοφία Εισαγωγή στη φιλοσοφία Ενότητα 3 η : Μεταφυσική ή Οντολογία ΙΙ: Ελεύθερη Βούληση Ρένια Γασπαράτου Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης & της Αγωγής στην Προσχολική

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 7 Προσεγγίσεις στη μελέτη της αντίληψης Πέτρος Ρούσσος Προσεγγίσεις στη μελέτη της αντίληψης Ανωφερείς (bottom up) και κατωφερείς (top down) προσεγγίσεις Αντίληψη για

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστικές λειτουργίες à επεξεργασία πληροφοριών από διαφορετικές περιοχές (µεγαλύτερη ( αποκλειστική)

Διαβάστε περισσότερα

Τριγωνοποίηση: Σύντομη θεωρητική εισαγωγή και υποδειγματικές εφαρμογές. Μαρία Καλλέρη και Άννα Σπύρτου

Τριγωνοποίηση: Σύντομη θεωρητική εισαγωγή και υποδειγματικές εφαρμογές. Μαρία Καλλέρη και Άννα Σπύρτου Τριγωνοποίηση: Σύντομη θεωρητική εισαγωγή και υποδειγματικές εφαρμογές Μαρία Καλλέρη και Άννα Σπύρτου 1 Ορισμός Μπορεί να οριστεί ως η χρήση δύο ή περισσοτέρων μεθόδων συλλογής δεδομένων Ονομάζεται και

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Πακλατζόγλου Σοφία Μουράτογλου Νικόλαος Καρολίδου Σωτηρία Παζάρσκη Γεωργία Γιολάντα ΠΕΣΥΠ 3 Απριλίου 2017 Θεσσαλονίκη Η μάθηση είναι διαδικασία πρόσκτησης

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα