Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία. επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Transcript

1 Εισαγωγή στη Γνωστική Ψυχολογία

2 Inside the black box για μια επιζηήμε ηος Νος Επηζηξνθή ζην Ννπ Γλσζηηθή Φπρνινγία / Γλσζηαθή Επηζηήκε

3 Ση επέθεξε ηελ πηώζε ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνύ Απεπζείαο θξηηηθή ζηε κεζνδνινγία θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνύ εκαληηθέο αλαθαιύςεηο ζε άιινπο επηζηεκνληθνύο ηνκείο, όπσο ε γισζζνινγία, θηινζνθία, πιεξνθνξηθή.

4 Noam Chomsky (1928-) Γιώζζα: έλα παξάδεηγκα κάζεζεο πνπ δελ εμεγείηαη από ην κεραληζκό ηεο εμάξηεζεο ή ηεο κίκεζεο Ιθαλόηεηα ηνπ αλζξώπνπ λα παξάγεη γισζζηθέο πξνηάζεηο πνπ δελ έρεη αθνύζεη πνηέ

5 Θεσξία επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ / θπβεξλεηηθή Claude Shannon Waren Weaver Nobert Wiener Αλάπηπμε ηεο ζεσξίαο ησλ πιεξνθνξηώλ Κςβεπνεηική (ζεσξία απηόκαηνπ ειέγρνπ)

6 Θεσξία επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ Η αλζξώπηλε ζθέςε σο ζύζηεκα επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ Αγγιία: Collin Cherry, Donald Broadbent USA: George Miller, Jerome Bruner

7 Ένα απλό σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών

8 Alan Turing 1936 Αλ ζα κπνξνύζακε λα πεξηγξάςνπκε αλαιπηηθά θάζε βήκα κηαο ζθέςεο ή κηαο ελέξγεηάο καο, ηόηε απηή ζα κπνξνύζε λα ηελ εθηειέζεη κε ηνλ ίδην ηξόπν θαη κία κεραλή Η ζθέςε είλαη ινγηθόο ρεηξηζκόο ζπκβόισλ

9 Allan Newell & Herb Simon 1956 Καηαζθεπάδνπλ ην Logic Theorist, κηα κεραλή πνπ κπνξνύζε λα παξάγεη απνδείμεηο γηα ζεσξήκαηα ζπκβνιηθήο ινγηθήο, όπσο απηά ησλ Whitened & Russell ζην Principia Mathematica

10 Νέν παξάδεηγκα Αλαινγία αλάκεζα ζηνλ αλζξώπηλν λνπ θαη ζην πξόγξακκα ελόο ππνινγηζηή Ο λεπξώλαο σο πύιε θπθιώκαηνο

11 Ικανότητα Αποθήκευσης της Βραχύχρονης Μνήμης ηθαλόηεηα απνζήθεπζεο ηεο βξαρύρξνλεο κλήκεο πεξηνξίδεηαη από ην "καγηθό αξηζκό 72" Τμήμαηα (κομμάηια) πλεποθοπίαρ πλεποθοπία με νόεμα ΚΛΤΟΓΣΑΑΚΡΚΛΕΑ ΚΤΛΟ ΓΑΣΑ ΚΑΡΕΚΛΑ George Miller

12 Γλσζηαθή Επηζηήκε (cognitive science) Δηεπηζηεκνληθή δηεξεύλεζε ηεο θύζεο ηεο γλώζεο θαη ηνπ γλσξίδεηλ Επηκέξνπο ηνκείο: Γλσζηηθή ςπρνινγία Φηινζνθία Γισζζνινγία Τπνινγηζηηθέο επηζηήκεο Νεπξνεπηζηήκεο Σερλεηή λνεκνζύλε

13 Γλσζηηθή Φπρνινγία (cognitive Psychology) Πεηξακαηηθή κειέηε ησλ δηαδηθαζηώλ ηνπ ζπζηήκαηνο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ Η εκπεηξηθή επηζηήκε πνπ δηεξεπλά ηηο λνεηηθέο δηεξγαζίεο: Αληίιεςε Μλήκε Πξνζνρή θέςε Γιώζζα Μάζεζε

14 Γνωστική Ψυχολογία ε αλζξώπηλε ζπκπεξηθνξά δελ κπνξεί λα εμεγεζεί κόλν κε αλαθνξά ζε εμσηεξηθά εξεζίζκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά είλαη αλαγθαίν λα ππνζέζνπκε εζσηεξηθά αίηηα Yπόζεζε: νη πιεξνθνξίεο ηνπ πεξηβάιινληνο γίλνληαη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο από ηνλ εγθέθαιν κέζσ γλσζηηθώλ δηαδηθαζηώλ όπσο ηεο αληίιεςεο, πξνζνρήο, κλήκεο, θιπ έλαο νξγαληζκόο απνθηά πιεξνθνξίεο από ην πεξηβάιινλ κέζα από: α) ηελ ηθαλόηεηα αλαπαξάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο β) ηελ ηθαλόηεηα ηνπ ρεηξηζκνύ θαη αιιαγώλ απηώλ ησλ αλαπαξαζηάζεσλ γ) ηελ ηθαλόηεηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο ζηελ αιιειεπίδξαζή ηνπ κε ην πεξηβάιινλ.

15 αναπαραστάσεις Εμσηεξηθέο Εζσηεξηθέο (λνεηηθέο)

16 αναπαραστάσεις απνηεινύληαη από ζύκβνια ή ζεκεία ηα νπνία αληηπξνζσπεύνπλ θάηη ζηνλ εμσηεξηθό θόζκν Εμσηεξηθέο: Εηθνληθέο Γισζζηθέο νη ιέμεηο κηαο γιώζζαο, έλαο πίλαθαο, κία θσηνγξαθία, έλαο ράξηεο, θ.ι.π

17 αναπαραστάσεις απνηεινύληαη από ζύκβνια ή ζεκεία ηα νπνία αληηπξνζσπεύνπλ θάηη ζηνλ εμσηεξηθό θόζκν Εζσηεξηθέο (λνεηηθέο): πκβνιηθέο Πξνηαζηαθέο: αθεξεκέλεο, δελ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε κηα δεδνκέλε κνξθή αληίιεςεο (π.ρ. νπηηθή, αθνπζηηθή, αθήο) Αλαινγηθέο: ζπλδένληαη ζηελά κε ηελ νπηηθή κνξθή αλαπαξάζηαζεο Καηαλεκεκέλεο ελεξγνπνηεκέλα λεπξσληθά δίθηπα

18 Προτασιακές Αναπαραστάσεις ρεκαηίδνληαη από δηαθξηηά ζύκβνια πνπ νξγαλώλνληαη ζύκθσλα κε κηα νκάδα θαλόλσλ θαη πνπ ζπλήζσο εθθξάδνληαη κε ηε γιώζζα ηνπ καηεγοπεμαηικού λογιζμού: αληηθείκελα αλαπαξηζηώληαη σο καηεγοπήμαηα θαη νη ζρέζεηο σο επισειπήμαηα. π.ρ., ε πξόηαζε: Το βιβλίο είναι πάνω ζηο ηπαπέδι αλαπαξηζηάηαη σο [πάνω (βιβλίο, ηπαπέδι)]. Είλαη αθεξεκέλεο: ραξαθηεξίδνπλ πιεξνθνξίεο πνπ δελ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε κηα δεδνκέλε κνξθή αληίιεςεο (π.ρ. νπηηθή, αθνπζηηθή, αθήο)

19 Αναλογικές Αναπαραστάσεις Δελ είλαη αθεξεκέλεο - ζπλδένληαη ζηελά κε θάπνηα αίζζεζε πλήζσο έρνπλ ηε κνξθή νπηηθώλ εηθόλσλ Μπνξεί λα είλαη αθνπζηηθέο, θηλεηηθέο, θιπ δελ απνηεινύληαη από δηαθξηηά ζύκβνια (όπσο νη ιέμεηο «πάλσ», «γξαθείν») αιιά αλαπαξηζηνύλ πνιιά πηζαλά ππνλννύκελα αληηθείκελα, ζρέζεηο, θαη πξάμεηο θαη έρνπλ αζαθείο θαλόλεο ζπλδπαζκνύ ε πξόηαζε: Το βιβλίο είναι πάνω ζηο ηπαπέδι αλαπαξηζηάηαη κε ηε λνεηηθή εηθόλα ελόο βηβιίνπ πάλσ ζε έλα ηξαπέδη Σν ηξαπέδη, ην βηβιίν θαη ην πάλσ δελ απνηεινύλ δηαθξηηά ζύκβνια ζηελ αλαπαξάζηαζε

20 Προτασιακές vs αναλογικές αναπαραστάσεις

21 Νευρωνικά δίκτυα (τεχνιτά) Σα λεπξσληθά δίθηπα ή κνληέια ηεο παπάλλελερ καηανεμεμένερ επεξεπγαζίαρ αλαπαξηζηνύλ πιεξνθνξίεο ρσξίο ηε ρξήζε δηαθξηηώλ ζπκβόισλ (όπσο ζπκβαίλεη ζηηο πξνηαζηαθέο αλαπαξαζηάζεηο, βι., ιέμεηο, ή ζηηο εηθνληθέο, βι. εηθόλεο) πλδεηηζηηθά κνληέια, κεηεμέιημε ησλ ζπλεηξκηθώλ ζεσξηώλ Απνηεινύληαη από ζηνηρεηώδεηο κνλάδεο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ νη νπνίεο κνηάδνπλ ζε νξηζκέλα ζεκεία κε λεπξώλεο (αναλογία) Οη ζηνηρεηώδεηο κνλάδεο ζπλδένληαη γηα λα δεκηνπξγήζνπλ δηαθνξεηηθώλ εηδώλ δνκέο/δίθηπα Οη ζηνηρεηώδεηο απηέο κνλάδεο επηδξνύλ επάλσ ζε άιιεο κνλάδεο ηηο νπνίεο είηε δηεγείξνπλ είηε αλαζηέιινπλ ηε δηέγεξζή ηνπο.

22 Νευρωνικά δίκτυα (τεχνιτά) κηα έλλνηα δελ αλαπαξίζηαληαη σο κηα ζπγθεθξηκέλε κνλάδα αιιά είλαη θαηαλεκεκέλε ζην δίθηπν θαη εθθξάδεηαη από ηνλ εηδηθό ηξόπν κε ηνλ νπνίν ελεξγνπνηείηαη «ε γλώζε είλαη ζηελ ελεξγνπνίεζε» Σν λεπξσληθό δίθηπν «καζαίλεη» θαζώο πξνζπαζεί λα κνληεινπνίεζεη ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα inputs & outputs Σν δίθηπν αιιάδεη δηαξθώο: άιιεο ζπλδέζεηο εληζρύνληαη θη άιιεο αδπλαηίδνπλ Έηζη πξνζπαζεί λα κνληεινπνηεζεί ην πνιύπινθν θαηλόκελν ηεο κάζεζεο

23 Νευρωνικά δίκτυα (τεχνιτά) Έλα πνιπεπίπεδν ζπλδεηηθό δίθηπν κε έλα επίπεδν ελνηήησλ εηζόδνπ, έλα επίπεδν ελνηήησλ εζσηεξηθώλ αλαπαξαζηάζεσλ ή θξπθώλ ελνηήησλ θαη έλα επίπεδν ελνηήησλ εμόδνπ. Σα δεδνκέλα πνπ εηζάγνληαη ζην δίθηπν κπνξνύλ λα θσδηθνπνηεζνύλ, εάλ ππάξρνπλ αξθεηέο θξπθέο ελόηεηεο, κε ηξόπν πνπ είλαη δπλαηόλ λα παξάγεη ηα δεδνκέλα πνπ έρνπλ εηζαρζεί ζ απηό.

24 βιβλιογραφία Kosslyn, S. M., (1980). Image and Mind. Cambridge, MA: Harvard University Press. Pylyshyn, Z., (1973). What the Mind s Eye Tells the Mind s Brain. Psychological Bulletin, 88, Pylyshyn, Z., (1979). Imagery Theory: Not Mysterious-Just wrong. Behavioural and Brain Sciences, 2, McClelland, J. L., Rumelhart, D. E. & the PDP Research Group, (1986). Parallel distributed processing: Explorations in the microstructure of cognition: Vol. 2: Psychological and biological models. Cambridge, M.A.: MIT Press (Bradford Books).

25 Η παξνύζα παξνπζίαζε βαζίζηεθε ζην βηβιίν Βοζνιάδος, Ση. (επιμ.) (2004). Ειζαγωγή ζηεν Ψςσολογία, Α ηόμορ. εκδ. Gutenberg θαη ζε πιηθό από ην δηαδίθηπν επηκέιεηα: Κσλζηαληίλνο Π. Υξήζηνπ