سازمان نظام مهندسي ساختمان استان اصفهان در زمينهي موضوعات و مسائل مرتبط با ساختمان است. اهداف موردنظر از انتشار اين نشريه عبارتاند از:
Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "سازمان نظام مهندسي ساختمان استان اصفهان در زمينهي موضوعات و مسائل مرتبط با ساختمان است. اهداف موردنظر از انتشار اين نشريه عبارتاند از:"

Transcript

1 نشريه ي فني تخصصي سازمان نظام مهندسي ساختمان استان اصفهان سال بیستم ویکم دورهي سوم بهمن اسفند 1391 شمارهي پياپي: شمارگان: نسخه شمارهي ثبت بينالمللي: ISSN صاحب امتياز: سازمان نظام مهندسي ساختمان استان اصفهان مدير مسؤول: مهندس عبداهلل كوپايي سردبير: دکتر عباس صنيعزاده دبيران هيأت تحريريه: مهندس علی پزشکی )عمران نقشهبرداري ترافيك( دکتر سعیده نژادستاری )معماري و شهرسازي( دکتر افشین احمدی )تأسيسات برق و مكانيك( مهندس آرش بصیری )خبر و گزارش( مهندس آرش مستأجران )ويژه نامه ها( دبیر ویژه نامه: دکتر عباس صنیع زاده تشکر ویژه: با تشکر ویژه از آقایان دکتر محمد صلواتی معمار رابطه ی خواهرخواندگی شهرهای اصفهان و فرایبورگ و دکتر محمد ناجی محقق و پژوهشگر ارجمند )هر دو مقیم کشور آلمان( که با راهنمایی ها پی گیری ها و همکاری های صادقانه امکان تهیه و انتشار این ویژه نامه را فراهم ساختند. تشکر و قدردانی: همچنین از همکاری های صمیمانه ی آقایان مهندس علیرضا صلواتی مهندس امیرحسین افراسیابی مهندس جعفر مالذ و خانم ها مهندس افروز سهرابیان مهندس فرزانه خرم و مهندس مریم میرمحمدصادقی تشکر و قدردانی می شود. حروف نگار: اعظم هاديان صفحهآرا: هما ترابي طرح روی جلد: هما ترابی ويراستار: خدیجه قوامی ماهنامهي»دانشنما«نشريهاي فني تخصصي با روش تحليلي خبري و آموزشي در زمينهي موضوعات و مسائل مرتبط با ساختمان است. اهداف موردنظر از انتشار اين نشريه عبارتاند از: فرهنگسازي و تقويت ارزشهاي اسالمي و ايراني در معماري و شهرسازي ارتقاي دانش فني اعضاي سازمان و ديگر مخاطبان نشريه اطالعرساني علمي و صحيح درخصوص اهم فعاليتها و مصوبات ايجاد ارتباط متقابل سازنده و مفيد ميان اعضا و مسؤوالن سازمان اعالم مواضع كارشناسي درخصوص پروژههاي ملي استاني و محلي پرداختن به ابعاد و وجوه مختلف امور صنفي و حرفهاي مهندسان ساختمان. مقالهها و مطالب مندرج با امضاي اشخاص حقيقي يا حقوقي الزاما بيانگر مواضع و ديدگاههاي سازمان نظام مهندسي ساختمان و ماهنامه نيستند. نكات و نتايج فني حاصل از مطالعات تحقيقي آزمايشها و بررسيهايي كه در قالب گزارشها و مقاالت تحقيقي در ماهنامه به چاپ ميرسند لزوما قابلاستناد و كاربردي نيستند. ماهنامه در ويرايش يا كوتاه كردن مقاالت و مطالب رسيده آزاد است. نقل نوشتههاي»دانشنما«با ذكر مأخذ بالمانع است. چاپ آگهيهاي تبليغاتي در اين نشريه لزوما ب همعناي تأييد كيفيت محصوالت يا خدمات نيست. نشاني دفتر ماهنامه: اصفهان خيابان میر کوچه ی شهید پیامی)سپهساالر( مجتمع هفت آسمان طبقه ی چهارم تلفن: )0311( فكس: )0311( پست الكترونيك: خدمات چاپ: ترام چاپ

2 شماره اين در اول سخن مطالعه ی نیازمند اصفهان شهر به جدید محدوده های الحاق 3 مدیرمسؤول( )یادداشت است کارشناسی 4 سردبیر( )يادداشت اجتناب ناپذیر ضرورتی شهری پایدار توسعه ی 5 تعاریف و کلیات پایدار شهر اول: فصل در آن اجرایی اصول و دیدگاه ها شهری پایدار توسعه ی شمیرانی مفیدی سیدمجید دکتر / توسعه درحال کشورهای 6 مقدم افتخاری علی مهندس خشک و گرم اقلیم شهرسازی و معماری در پایدار توسعه ی اصول 15 شعاع انجم امینه مهندس داعی اهلل مانیا مهندس گذشته/ در ایران پایدار/ توسعه ی و ایرانی فرهنگ اسالمی اندیشه ی 22 نقی زاده محمد دکتر 35 شاخصه ها و ویژگی ها پایدار شهر دوم: فصل 36 تجدیدپذیر انرژی های از استفاده پایدار شهر از حاصل آلودگی کاهش در نو انرژی های از استفاده نقش بررسی 37 مینویی شهرام موحدی حسین شول مژده فسیلی/ سوخت های 44 سبز ساختمان های پایدار شهر عسکری علی مهندس / پایدار معماری برای مناسب تعریفی یافتن 45 قاسمپورآبادی محمدحسین مهندس معماری به دستیابی مصنوع و طبیعی راهکارهای بازشناسی و تبیین 54 بیرانوند مسلم مهندس پایدار/ 65 کارآمد عمومی نقل و حمل پایدار شهر قاسمی 66 یاسر اسالمی راد قربان شهری/ حمل ونقل در ناپایداری معیارهای حمل ونقل سامانه ی یک به دستیابی راهبرد های و اهداف 76 شهری پایدار 80 دوچرخه و پیاده عابر مسیرهای پایدار شهر شهری/ پایدار نقل و حمل در دوچرخه سواری و پیاده روی نقش بررسی 81 دارابی سزار مهندس کاشانی جو خشایار دکتر پایدار/ شهر حمل ونقل شبکه ی در پیاده راه نقش و اهمیت 89 ثقفی اصل آرش مهندس شهری/ زندگی کیفیت ارتقای در آن نقش و دوچرخه سواری 96 مبهوت محمدرضا مهندس مقدم داوری نژاد مسعود 106 شهرپایدار مدیریتپسماندها 107 عمرانی قاسمعلی دکتر شهری/ زباله های مدیریت 118 مطلوب شهری عمومی فضاهای پایدار شهر عبداهلل زاده 119 سیده مهسا مهندس شهر/ پویای عرصه ی شهری باز فضاهای رضایت به دستیابی هدف با عمومی فضاهای طراحی معیارهای تدوین 126 همدانی عطایی محمدرضا مهندس کاربران/ 137 فراوان سبز فضاهای پایدار شهر 138 شهری پایدار سبز فضای رسول دکتر شهری/ زندگی کیفیت ارتقای در شهری پارک های نقش 143 تیموری راضیه قربانی 147 تاریخی ارزش با بافت های و بناها حفظ پایدار شهر پایدار/ شهری توسعه ی سوی به راهی پایدار شهری حفاظت 148 تاج الدینی سکینه مهندس 154 مردمی مشارکت های پایدار شهر محمدتقی دکتر پایدار/ شهر تحقق در مردمی مشارکت های اهمیت 155 شهانقی امیرواعظ مهندس پیربابایی 165 الکترونیکی ارتباطات پایدار شهر پایدار/ توسعه ی در الکترونیک شهر استقرار ضرورت و نقش 166 امیری مجتبی دکتر قادری امیر مهندس 173 شهری مختلط کاربری های پایدار شهر مصرفی انرژی بهره وری در شهری توسعه ی نوین رویکردهای ارزیابی 174 اصغری ریحانه مهندس شهرها/ در موفق نمونه ای»فرایبورگ«پایدار شهر سوم: فصل 181 پایداری سوی به حرکت 182 صنیع زاده عباس دکتر پایداری/ سوی به گام به گام فرایبورگ 201 میرمحمدصادقی مریم مهندس مترجم: فرایبورگ/ خورشیدی منطقه ی کربن«/»بدون شهر به دستیابی مسیر در فرایبورگ شهر سال شمار 208 صلواتی محمد دکتر آن/ دستاوردهای و فرایبورگ و اصفهان شهرهای خواهرخواندگی 216 صلواتی محمد دکتر 223 فصلچهارم:شهرپایدار اصفهانوپایداریشهری شهردار سقائیان نژاد دکتر با است/گفت وگو محور انسان شهر پایدار شهر 224 اصفهان شهر در»پایداری«موضوع درخصوص اصفهان 231»دانشنما«ماهنامهی اصفهانوپایداری/گردآوریوتدوین:دفتر راهکارها/ و چالش ها اصفهان شهر پایدار توسعه ی 246 مهندسمصطفیبهبهانی 256 غازی ایران دکتر اصفهان/ قطب در بزرگ چالشی پایدار توسعه ی 270 دکترمهدیبصیری تصویرتوسعه یاصفهاندرآیینه یپایداری/ 275 بزرگ سنتی احیای انسانی: طراحی و شهر طبیعت

3 3 3 اول سخن یادداشتمدیرمسؤول اصفهان شهر به جدید محدوده های الحاق است نیازمندمطالعه یکارشناسی New Annexations to the Esfahan Boundaries Requires More Studies خدا نام به صورت به اصفهان کالن شهر ی محدوده به آن پوشش زیر روستای 17 و خوراسگان شهر الحاق به مربوط بحث اخیر ماه چند در اگرچه می پردازند. مختلف مجامع در خود نقطه نظرات و دیدگاه ها طرح به موضوع این مخالفان و موافقان و شده مطرح جدی شود. اخذ مورد این در نهایی تصمیم مقطع این در است قرار ظاهرا ولی بازمی گردد قبل دهه ی دو حدود به موضوع این سابقه ی می پردازد. موضوع این تحلیل به حاضر کوتاه یادداشت کوچک زیست مراکز جمعیت جذب عامل پیوسته جاذبه هایشان دیگر و کالن شهرها اقتصادی توانمندی های و امکانات و قانونی محدوده ی در گرفتن قرار با تا هستند عالقه مند کالن شهرها مجاور روستاهای و شهرها ساکنان است. بوده آن ها پیرامون می گیرد تعلق آن ها غیرمنقول سرمایه های به که افزوده ای ارزش ازجمله و آن ها اقتصادی مزایای و مواهب از کالن شهر خدماتی گردند. بهره مند ولی نیست تردیدی باشند برخوردار خود سکونت محل در الزم رفاهی امکانات از تا است کشور آحاد همه ی حق این که در متعددی تبعات و عوارض جمعیتی حد از بیش فشار و بوده محدود نیز کالن شهرها پتانسیل های و ظرفیت ها که داشت توجه باید نمود: اشاره می توان زیر شرح به عوارض این اهم به که می سازد آن ها متوجه را می سازد. مشکل بسیار را آن ها اداره ی و مدیریت کالن شهرها افقی توسعه ی 1- فراهم را اجتماعی ناهماهنگی های بروز زمینه های الحاق از پس اولیه سال های در خصوص به اجتماعی و فرهنگی تفاوت های 2- می نماید. باید شهر در خدماتی عدالت ایجاد برای موردنیاز هزینه های الحاقی جدید مناطق در خدمات و امکانات بودن پایین به توجه با 3- شود. پرداخت کالن شهر مردم توسط می گردد. کالن شهر سطح در کاذب مشاغل پیدایش موجب پایدار شغلی فرصت های وجود عدم و جمعیت شدن اضافه 4- کم ی نیازهای تأمین صرف را خود درآمدهای می شوند مجبور کالن شهرها در کیفیت ها ارتقای جای به شهر اجرایی مدیران 5- می افتد. تأخیر به کالن شهر در زندگی کیفیت ارتقای ترتیب این به و بنمایند شده الحاق تازه های محدوده می شود. ها آن ضعیف و متوسط اقشار ضرر به الحاقی محدوده های در مسکن و زمین گران شدن موجب کالن شهر به الحاق 6- آن ها ذکر از کالم اطاله ی از جلوگیری برای عجالتا که برشمرد می توان رابطه این در نیز را دیگری تبعات و عوارض البته می شود. خودداری هک می شود گفته کالن شهرها به جدید محدوده های الحاق با رابطه در نیز محسناتی بعضا که داشت توجه باید دیگر سوی از پیرامون و شهر بر واحد مدیریت امکان شدن فراهم زمین جمله از کالن شهر برای جدید امکانات شدن فراهم به می توان ازجمله تعمق و تأمل جای آن ها از یک هر که نمود اشاره و... اجتماعی دسته بندی های از جلوگیری اجتماعی همبستگی های ایجاد آن دارد. مورد دقیق صورت به را موضوع عجوالنه اقدام و تصمیم هرگونه از قبل باید می رسد نظر به گردید بیان که آنچه به توجه با که تصمیماتی نمود. تصمیم گیری آن درخصوص الحاق مزایای و معایب کامل شناسایی از پس و داد قرار کارشناسی بررسی تصمیم اصولی و درست باشیم مراقب باشد. مؤثر اصفهان کالن شهر آتی ساکنان سرنوشت در می تواند می شود گرفته امروز بگیریم.

4 4 4 اول سخن سردبیر یادداشت شهری پایدار توسعه ی اجتناب ناپذیر ضرورتی Sustainable Urban Development, Unavoidable Necessity خدا نام به بیستم و نوزدهم قرون در فسیلی انرژی های از اسراف آمیز استفاده ی مواجه فراوانی زیست محیطی عوارض با را زمین کره ی ساکنان میالدی گسترده ی تالش های بیستم قرن آخر دهه ی چند در دلیل همین به ساخت. که گردید آغاز زیست محیطی آلودگی های کاهش یا و رفع جهت جهانی جمع بندی این به جهانی همفکری های همه ی حاصل دارد. ادامه همچنان»پایدار«توسعه ی به باید زمین کره ی سالمت حفظ برای که رسیده آینده نسل های هم و امروز نسل هم دهد اجازه که توسعه ای اندیشید. نمایند. استفاده ممکن وجه بهترین به خدادادی مواهب از بتوانند همه ی دستورکار در هم اکنون بیش و کم پایدار توسعه ی به دستیابی فرهنگی زمینه های به توجه با دولت ها همه ی و دارد قرار جهان کشورهای دهه ی چند طی جهانی تالش های دستاورد مهم ترین نمایند. ایفا جهانی بزرگ نهضت این در را خود سهم دارند تالش خود اعتقادی و حوزه هر که آن جا از نمود. عمل»محلی«و اندیشید»جهانی«باید زمین کره ی سالمت حفظ برای که است نکته این به توجه اخیر عنایت با باید پایدار توسعه ی به دستیابی جهت برنامه ریزی می باشد خود خاص ویژگی های و مشخصات دارای جغرافیایی مکان یا و گردد. حاصل مطلوب تری نتایج تا پذیرد صورت محلی محدودیت های و توان ها به.تسا یافته اختصاص موضوع این به حاضر ویژه نامه ی شهرها حوزه ی در به خصوص پایدار توسعه ی مقوله ی اهمیت به توجه با است. شده آورده مقاله دو یا یک مورد هر در و ارائه پایدار شهر شاخصه های و تعاریف کلیات ویژه نامه دوم و اول فصول در دستیابی در موفق شهرهای از یکی عنوان به اصفهان شهر خواهرخوانده ی و آلمان کشور در واقع فرایبورگ شهر سوم فصل در اولیه ی گام های چهارم فصل در است. شده تشریح پایداری به حصول برای شهر این اساسی اقدامات و معرفی پایداری اهداف به شهر در تاکنون که آنچه با را ماهنامه ارجمند خوانندگان تا شده تشریح پایداری به دستیابی جهت اصفهان شهر اجرایی مدیریت نماید. آشنا می باشد انجام دست در یا و گرفته صورت اصفهان نماید. منتقل ارجمند خوانندگان به شهرها«در»پایداری مهم مقوله ی با رابطه در را الزم اطالعات بتواند ویژه نامه این است امید ار ویژه نامه این چاپ امکان خود صمیمانه ی همکاری با که اصفهان و فرایبورگ شهرهای اجرایی مدیران از می داند الزم پایان در گردد. قدردانی و تشکر ساختند فراهم

5 فصل اول شهر پایدار: کلیات و تعاریف با توجه به تعاریف مختلفی که تاکنون در رابطه با شهر پایدار توسط کارشناسان صاحب نظران و مراجع ذی ربط تخصصی ارائه شده است در این بخش سه مقاله ارائه گردیده که هر یک از آن ها ابعاد و وجوه مختلفی از پایداری را تشریح می نمایند. مطالعه ی این مقاالت می تواند خواننده را با کلیات و تعاریف مقوله ی پایداری به صورت عام و به خصوص با تعریف توسعه ی پایدار شهری در فرهنگ ایرانی اسالمی و در کشورهای درحال توسعه آشنا نماید. Part 1 Sustainable City: Total Subjects and Definitions Regarding different definitions provided so far by relevant authorities, experts and scientists in relation to sustainable city, three papers have been presented in this part each of which describes various aspects and dimensions of sustainability. The study of these papers can acquaint readers with general subjects & definitions of sustainability Specially with regards to definition of urban sustainability in Iranian-Islamic culture and in developing countries.

6 6 6 توسعه ی پایدار شهری 1 دیدگاه ها و اصول اجرایی آن در کشورهای در حال توسعه 3 دکتر سیدمجید مفیدی شمیرانی 2 مهندس علی افتخاری مقدم Sustainable Urban Development, Prospects and Implementing Principles in Developing Countries چکیده مقوله ی توسعه ی شهری پایدار در سال های اخیر به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه ی جوامع مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات توسعه ی شهری را به خود اختصاص داده است. در این راستا ابعاد مختلف توسعه ی پایدار از زوایای متفاوت مورد بررسی تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و در قالب دیدگاه های مختلف راهکارهایی نیز اندیشیده شده است. نگرش جامع به سیاست ها برنامه ها و طرح های توسعه ی شهری و نیز تدوین اهداف یکپارچه ی اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی در رأس سیاست گذاری و برنامه ریزی توسعه ی شهری پایدار قرار می گیرد. تحقق این اهداف نیازمند ارزیابی نتایج و تبعات سیستم های شهری برای تغییرات اقتصادی اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی بوده و محتاج تحوالت اساسی در سازمان و تشکیالت برنامه ریزی شهری است. ایجاد تعادل بین مراکز شهری بزرگ و کوچک همکاری بین بخش های دولتی عمومی و خصوصی و نیز تدوین استراتژی محلی در زمره ی سیاست های نیل به توسعه ی شهری پایدار قابل تأمل هستند.

7 7 7 و نهادها جهانی دیدگاه های بررسی به حاضر نوشتار توسعه ی مبانی و مفاهیم تعاریف و پرداخته صاحب نظران قرار تحلیل مورد را ارائه شده راهبردهای و پایدار شهری مبدأ بر مروری از پس می شود سعی مقاله این در می دهد. شناخت و پایداری اهداف و تعاریف پایداری مفهوم منشأ و زمینه های و راه ها شهری توسعه ی در پایداری مفهوم کاربرد گرفته قرار بررسی مورد شهرها در پایداری عملی تحقق مقاله این در گردد. ارائه امر این برای مناسبی چارچوب شهری پایدار توسعه ی درباره ی اندیشیدن جهت چارچوبی در پایدار توسعه ی مفهوم کاربرد بررسی به و می شود ارائه فرآیندهایی و پرداخته توسعه درحال کشورهای شهرهای پیشنهاد کشورها این در شهری پایدار توسعه ی تحقق جهت شد. خواهد شهرسازی شهری توسعه ی پایدار توسعه ی کلیدواژه ها: برنامه ریزی. مشارکت مسکن مقدمه ناپایداری سبب امروز شهری جوامع ویژگی های شده مصنوع( محیط و طبیعی )محیط محیط زیست و انسان ها از مسائلی وجود با امروز مدنی و انسانی جامعه ی است. ازهم پاشیده شدن طمع گرایی فردگرایی بی عدالتی و فقر قبیل روزمره ی زندگی آهنگ خانواده ناپایداری اجتماعی روابط رفتن بین از شهری هویت از بین رفتن نامتعادل و ناموزون در عموم مشارکت کاهش فرهنگی و طبیعی ثروت های شهری محیط و انسان ها آسیب پذیری تصمیم گیری فرآیند )آلودگی انسانی و و...( سیل )زلزله طبیعی حوادث از ناشی و...( جنایت و بزهکاری رانندگی تصادفات زیست محیطی و بی حد مصرف زیستی فضاهای در محیطی آسایش نبود و... تجدیدناپذیر منابع از غیرمنطقی استفاده ی و انرژی حصر بیش تر به جهان شهری جمعیت 2015 سال تا هستند. مواجه و شهر قرن بیست ویکم قرن رسید. خواهد نفر میلیارد 3/9 از کشورهای در شهرنشینی رشد بیش ترین است. شهرنشینی در انسان نیز حاضر حال در می گیرد. صورت توسعه درحال پایدار توسعه ی زمینه ی که است ایده آل شهر جست وجوی سازمان میالدی 1992 کنفرانس در چنان که نماید. فراهم را 150 توسط ریو بیانیه ی توسعه و محیط درباره ی متحد ملل توسعه ی به دستیابی برای اصولی آن در و شد امضا کشور را امروز انسان نیازهای که توسعه ای شد معین پایدار برای را آینده نسل های توانایی این که بدون نماید برآورده ببرد. بین از نیازهایشان و آرزوها به دستیابی بیان در متراکم شهرهای مقاله ی در ریچاردسون هری چه اگر که می کند آغاز واقعیت این از توسعه حال در کشورهای تراکم از توسعه حال در کشورهای شهرهای برخی در تراکم شهرهای اما است بیش تر توسعه یافته کشورهای شهری کم تری شهری پایداری از بی تردید توسعه درحال کشورهای هری برخوردارند. خود توسعه یافته ی همتایان به نسبت توسعه یافته کشورهای شهرهای اصلی تفاوت ریچاردسون مربوط آن ها حمل ونقل سیستم به را توسعه حال در و حمل ونقل سیستم با همراه زیاد تراکم که معنی این به می کند. شهری پایداری و زیست محیطی سالمت به نه تنها نامناسب ریچاردسون می زند. دامن ناپایداری به خود بلکه نمی انجامد متراکم شهرهای که معناست این به این ها»همه ی می نویسد: و است نشده برنامه ریزی توسعه حال در کشورهای نیا تراکم برعکس نیست. از پیش تعیین شده طرحی نتیجه ی است. آمده وجود به بی نظمی با حتی و خودبه خود شهرها حدی به محلی زمینه ی به پایداری و تراکم بستگی پایداری به محلی زمینه ی یک در که عواملی گاه که است می رسد. ناپایداری به دیگر محلی زمینه ی در می برد راه پایداری و متراکم»شهر مقاله ی در دیگران و بارتون الیزابت و اجتماعی موضوعات است»الزم می نویسد: شهری«گیرند. قرار توجه مورد محیطی مقوله های کنار در اقتصادی محیطی ناپایداری به نهایتا می تواند اجتماعی ناپایدار شرایط تراکم پایداری بر دیگر مؤثر عوامل جمله از شود. منجر می افتد. اتفاق آن ها در فرآیند این که است ناحیه ای ماهیت خصوصیت دو از است آمیزه ای ناحیه هر مشخصه ی ی ناحیه ا در توسعه مثال عنوان به زیست محیطی. و اجتماعی از باید دارد ویژه ای زیست محیطی اهمیت آن در زمین که از استفاده شدت برعکس و شود. دیده ناپایدار محیطی نظر زیادی فرسوده ی اراضی که بگیرد انجام نواحی ای در زمین وضعیت بهبود و اصالح در می تواند که دارد وجود آن ها در شود. واقع مؤثر اقتصادی و اجتماعی پایداری بهبود و ناحیه و پایدار شهرهای»برنامه ریزی مقاله ی در ویلر استیفان جنبه هایی یک هر که می کند یاد تعریف چند از زیست«قابل می دهد: توضیح را پیچیده مفهوم این از

8 8 8 که توسعه ای :)Brundtland( بروتلندکمیسیون تعریف - توانایی بی آن که می کند برآورده را حاضر نسل نیازهای اندازد. مخاطره به خود نیازهای رفع برای را آینده نسل های ارتقای 1991: سال در جهانی«حفاظت»اتحادیه ی تعریف - اکوسیستم های ظرفیت به توجه عین در انسانی زندگی کیفیت می کنیم. زندگی آن ها در که حمایت کننده ای تعریفی را آن که می کند ارائه تعریفی خود ویلر استیفان»رفاه بر که تعریفی می شمارد. فرآیندگرا«و ساده»نسبتا پایدار توسعه ی می کند: تأکید درازمدت«در سیستماتیک را اکولوژیک سیستم های و بشر سالمت که است توسعه ای می بخشد. بهبود درازمدت در پایدار توسعه ی مفهوم و معنا درخصوص هال پیتر توان که امروزی توسعه ی از»شکلی می نویسد: شهری را آینده نسل های شهری جوامع و شهرها مداوم توسعه ی کند«. تضمین پ ربار و سالم حیات از انسان ها برخورداری ریو: بیانیه ی نیاز به توجه درضمن پیشرفت و توسعه طبیعت با هماهنگ و استانداردهای در نابرابری کاهش آینده و کنونی نسل های روحیه ی احیای و محافظت فقر برداشتن میان از زندگی و تولید الگوهای کاهش کشورها توسط جهانی مشارکت طریق از علمی آگاهی های سطح ارتقای ناپایدار مصرف پایدار توسعه ی به نیل توان افزایش و فناوری و دانش تبادل فناوری انتقال و توزیع سازگاری رشد افزایش وسیله ی به در کارآمد قوانین وضع ابتکاری و جدید فناوری های از اعم. و... محیط زیست زمینه ی بحث با مواجه بیست ویکم قرن که می کند ادعا لمن شهری پایدار توسعه ی اولویت با پایدار توسعه ی جدال انگیز موتور می توان را شهرها لمن نظر براساس بود. خواهد فناوری مبتنی بر تحوالت مرکز شهرها نامید. جوامع توسعه ی رد زیست محیطی تخریب های بیش ترین یک سو از هستند. راه های مؤثرترین دیگر سوی از و می افتد اتفاق شهرها درآید. اجرا به شهرها در می تواند زیست محیطی ارتقای سیاست های تدوین با رابطه در را معیار چهار چوگول می کند: پیشنهاد زیر شرح به پایدار شهری است. پایداری اکولوژیک ابعاد با رابطه در اول معیار است پایدار اقتصادی توسعه ی با ارتباط در دوم معیار قادر باید مختلف درآمدی گروه های قالب در خانوارها چراکه سوم معیار کنند. اقدام خود مسکن تأمین به نسبت باشند پایدار اجتماعی توسعه ی با شهری سیاست ارتباط ضرورت فناوری است. فناوری از استفاده روش های چهارم معیار و باشد. مفید جامعه برای نمی تواند نباشد نگهداری قابل که به نیاز شهری منطقه ی و کالن شهر شهر هر است بدیهی شهری پایدار توسعه ی برای خود محلی راهبردهای تدوین سیستم های زیست محیطی شرایط پاسخ گوی تا دارند باشد. خود شهری مدیریت سازمان و اجتماعی اقتصادی می کند. مطرح رابطه این در را ذیل موارد لمن منابع جایگزینی 2( تجدیدنشونده منابع از حفاظت 1( پارک های ایجاد مثال )برای منابع ترمیم 3( تجدیدشونده زباله ها کنترل 5( مصرفی منابع از بازیافت 4( شهری( وسیع غیرقابل ضایعات مدیریت 6( بهداشتی نظر از فاضالب ها و بین و روستایی و شهری مناطق بین منابع: توزیع 7( بازیافت مختلف. درآمدی گروه های در پایداری ایجاد در شهرسازی نقش تحلیل ضمن لمان س پایدار شهر به دستیابی برای را فعالیت زمینه ی هشت شهرها از: عبارت اند زمینه هشت این می کند. توصیه شهرسازان به طبیعی منابع از حفاظت 2( طبیعی سرمایه های از حمایت 1( و جامعه در اجتماعی عدالت 4( تصمیمات در آینده نگری 3( تشویق و ترغیب 6( توسعه سالم چرخه ی 5( نسل ها بین در بادوام. محصوالت از استفاده و شهروندان می توان اجتماعی عدالت براساس می گوید: هاروی دیوید نواحی در اجتماعی خطرهای کاهش برای باید جامعه که گفت کند. تقبل بیش تری مخارج پ رخطر به پایدار توسعه ی دیدگاه از شهر که می دارد اظهار وایت است: مهم زیر دالیل می آید. پدید شهرها در بیش تر انسان ها زیست محیطی اثرات - در عمدتا زیست محیطی منفی اثرات کاهش فرصت های - است. فراهم و بوده متمرکز شهرها مباحث در آمده وجود به انگیزه های جهان نقاط بیش تر در - شهرها در محلی دولت های مقیاس از بیش تر زیست محیطی است. شده شروع شامل پایدار توسعه ی موضوعات دراکاکیس نظر از است: زیر موارد فضای 3- شهر فیزیکی عناصر 2- اقتصادی موضوعات 1- اجتماعی. محیط حداقل به پایدار»توسعه ی که می دارد اظهار چوگول اهداف رأس در را تجدید نشونده منابع مصرف رساندن

9 9 9 منابع از پایدار استفاده ی راستا این در و می دهد قرار خود به پاسخ گویی و محلی ظرفیت های جذب تجدیدشونده می دهد.«قرار منظور را بشر نیازهای»توسعه ی ملل سازمان جهانی کمیسیون تعریف براساس فعلی نیازهای پاسخ گوی که توسعه ای از است عبارت پایدار خود نیازهای تأمین در آینده نسل های توان آن که بدون باشد دهد«. قرار تحت تأثیر را است: ارائه قابل توسعه مهم جنبه ی دو می گوید: بروکمن به عبارتی باشد. اجتماعی عدالت قالب در باید توسعه اول حداقل از جامعه افراد تمامی که شود حاصل اطمینان باید به است ضروری دوم باشند. بهره مند خدمات سطح توجه مصرف شده مواد از بازیافت و تولید در محدودیت ها تأمین کننده ی که است توسعه ای پایدار توسعه ی شود. محیط زیست و اجتماعی اقتصادی ابعاد در پایه ای خدمات طبیعی سیستم های تخریب و تهدید بدون باشد همه برای دارد. بستگی آن ها به خدمات این که اجتماعی یا و مصنوع می کند: تعریف چنین را پایدار توسعه ی جهانی بانک یابد.«دوام که»توسعه ای»فرآیند می کند: تعریف چنین را پایدار توسعه ی نیز لمن بر مبتنی و فرهنگی اجتماعی اقتصادی بهبود و اصالح که طریقی به باشد اجتماعی عدالت با همراه که فناوری نکند. تخریب را طبیعی منابع و نکند آلوده را اکوسیستم توانمندسازی انسانی منابع افزایش معنی به پایدار توسعه ی اجتماعی اقتصادی توانمندی های افزایش سمت به جوامع است. فرهنگی و فناوری تحلیل به انگلیسی زبان در میالدی 1290 سال از»sustain«فعل به معنی»tenere«و»sub«التین ریشه ی از و شده گرفته کار تنها لیکن است. شده گرفته کردننگهداری یا و»نگه داشتن«معنی با»پایداری«واژه ی که است اخیر دهه ی چند این در کاربرد یابد«تداوم آینده در می تواند که»آنچه یعنی آن کنونی موضوع خاص به صورت که کتابی اولین است. کرده پیدا اخالق پایدار:»جامعه ی کتاب: داد قرار بحث مورد را پایداری ال رابرت توسط 1976 سال در که بود اقتصادی«رشد و شد. منتشر مسیحی مذهب شناس استیورز انسان سالمت که است توسعه ای نوع آن پایدار توسعه ی هدف بخشد. بهبود بلندمدت در را اکولوژیکی نظام های و ارتقای بهبود اساسی نیازهای تأمین پایدار توسعه ی اصلی و اکوسیستم ها بهتر اداره ی و حفظ همه برای زندگی سطح توسعه ی بحث است. شده ذکر سعادتمندتر و امن تر آینده ای پیچیده ی شبکه ی جدید دیدگاه پایه ی بر می توان را پایدار عوامل و رشته ها زمینه ها موضوعات بین درونی ارتباطات بین رشته ای و جامع تصویر چنین گرفت. نظر در مختلف نظام یک به عنوان جهان اکولوژیکی استعاره ی براساس که شهرسازی در عمده ای کاربرد می تواند دارد قرار ارگانیک که است این فوق مطلب مفهوم مثال برای باشد. داشته زمین کاربری حمل ونقل با که مختلفی متخصصان از حفاظت و اقتصادی توسعه ی شهری توسعه ی مسکن هم از جدا و منفک به طور نباید دارند سروکار محیط زیست انجام خاص فعالیت یک که هنگامی حتی باید بلکه کنند فعالیت ابعاد باشند. هماهنگ و منسجم طور به حتی المقدور می گیرد باشد اهمیت و وزن همان دارای باید پایدار توسعه ی اجتماعی آن. زیست محیطی اهداف که قابل زیست شهر یک تشکیل دهنده ی اصلی عناصر مورد در مسکن حداقل سالم محیط زیست دارد وجود کلی توافق تفریحی امکانات و پارک خلوت جاده های امن عمومی اماکن شک بدون عواملی چنین آن. نظایر و پویا اجتماعی ارتباطات مسکن غذا اساسی نیازهای کرد. خواهند کمک نیز پایداری به به را نوزدهم قرن شهرهای که عمومی بهداشت و سالمتی مدرن جوامع در مردم اکثر برای امروز بودند آورده ستوه روزبه روز قابل زیست بودن خصوصیات بنابراین و شده حل طور به صنعتی جهان در لیکن می کند. پیدا بیش تری اهمیت است. زندگیکیفیت روی تأکید متزایدی یک باید پایدار توسعه ی تحقق در شهرسازی نقش تناقضات رفع به این که اول باشد. دوسویه متعامل استراتژی و فنی خالقانه ی راه حل های آن که دیگر و بپردازد موجود تدوین اجرایی مکانیزم و دستورالعمل صورت به شهرسازانه کرد: پیشنهاد می توان را روش چهار اول درمورد نماید. از استفاده 2( تضادها و تفاوت ها مورد در گفت وگو 1( جهت بازار مکانیزم ایجاد 4( سیاسی تکثر 3( مشترک زبان زیست محیطی. و اقتصادی اولویت های بین پیوند برقراری پایدار توسعه ی محتوایی مؤلفه های این دوم مورد در کرد: پیشنهاد می توان را زیر زمینه های )3 زیست منطقه ای نگرش 2( طراحی و زمین کاربری 1( فناوری. ابداعات

10 10 10 کاربری های براساس فشرده شهر نیست. شخصی نقلیه ی فرم این و می شود ساخته طبقه 5 الی 4 تراکم با و مختلف سفرهای بر مبتنی که را شهری سفرهای 75 درصد شهری می دهد. کاهش هستند پیاده می توان را پایدار«شهری»توسعه ی دیگر طرف از و اجتماعی»سالمت که نمود تعریف توسعه ای عنوان به این براساس بخشد«. بهبود را شهرها بلندمدت اکولوژیکی زیر زمینه های باید شهری پایداری اصلی راستاهای تعریف باشد: دربرداشته را مواد و آلودگی یعنی منابع از استفاده در کارآیی کم تر زاید جریان به بیش تر توجه به معنی پایداری سوی به حرکت جهت برنامه ریزی و انسانی جامعه ی طریق از مواد و انرژی مصرف در صرفه جویی است. منابع از معقول تر استفاده ی می تواند شهروند هر که است زمینه ای مواد بازیافت و انرژی این بر تالش بگنجاند. خود روزانه ی فعالیت های در مستقیما به شده برداشته جامعه دوش از آلودگی هزینه های که است کار این شود. منتقل می کند تولید آن را که گروهی یا فرد شده معروف بپردازد«باید آلوده کننده»اصل به عنوان امروزه است. کارآیی با و فشرده کاربری دانست. محدود منابع مهم ترین از یکی بتوان را زمین شاید محیطی و زمین شهری توسعه ی کنونی الگوهای شک بدون می رسانند. مصرف به ناپایدار به صورت را شهرها اطراف و شده تقسیم ناعادالنه ای صورت به اغلب زمین آن عالوه بر است. افزایش حال در بی عدالتی این جهان نقاط از بسیاری در اجتماعی عدالت می باشند. فشرده شهرهای خوب ایده ی یک به گونه ای می خورد. چشم به وضوح به شهرها از این گونه در داشته دسترسی شهری خدمات به می توانند افراد تمام که وسیله ی داشتن به منوط عمومی خدمات به دستیابی و باشند طبیعی سیستم های احیای کف پوش ها خاطر به شهری مناطق از بسیاری چه اگر به نظر مصنوعی کامال غیربومی گیاهان حتی و ساختمان ها مقداری می توان شهری هر در تقریبا این وجود با می رسند و احیا قابل که یافت را اولیه اکوسیستم به مربوط عناصر از ازجمله آبراهه ها و نهرها احیای مثال برای می باشد. حفاظت جهان کشورهای از بسیاری در سرعت به که است ایده هایی دیگری زمینه ی شهری زراعت است. گسترش حال در برگردانده شهر به را طبیعت می توان آن طریق از که است این کشت متراکم روش های بخشید. ارتقا را آن پایداری و مواد زیادی مقادیر شهرنشینان که می آورد فراهم را امکان واقعی نظر از چه کنند. تولید کوچکی زمین قطعه در را غذایی پیوند مجدد برقراری به شهر داخل در باغ داری نمادی چه و و متروکه اراضی می کند. کمک طبیعت و شهر ساکنان بین و کرده احیا باید را صنعتی شیمیایی غنی مواد حاوی یا احیای نمود. تبدیل باغچه و مسکن پارک به را بایر اراضی آمدن وجود به موجب شهری اولیه ی اکوسیستم های اب حال عین در و شده زیست پذیر تر و سالم تر شهرهای به حومه ها از ساکنان برگشتن باعث شهر کیفیت باالبردن شد. خواهد شهر خوب زندگی محیط و مسکن برای مطلوب مکان های ایجاد شهر اصلی اهداف از یکی وجود مکان هایی چنین چنانچه و است آن ساکنان زندگی در نباشد دسترس قابل آن ها گرانی علت به یا باشد نداشته را اقداماتی شد. خواهد مشکل دچار شهری نظام صورت این گرفت کار به حداقل مسکن مسأله ی حل جهت می توان که از حمایت دولت توسط مسکن مستقیم ساخت از عبارت اند الزام و مستأجران یارانه ی غیرانتفاعی مسکن سازندگان واحد تعدادی ساختن ازای در ارزان مسکن واحد چند ساختن نیز شهری مناطق از بسیاری این عالوه بر بازار. قیمت به عابران برای استفاده غیرقابل و یکنواخت خصوصیاتی دارای»جغرافیای را آن ها کانستلر هاورد جیمز که هستند پیاده طراحی ابعاد از بسیاری در باید است. نامیده ناکجاآباد«

11 11 11 مسکن و محالت تجدیدنظر شود تا از دسترس بودن فضای باز محل های تجمع تسهیالت عمومی و کال کاربری های مرتبط با کاربری مسکونی و ضروری دیگری که شهرها را قابل زیست می کند اطمینان حاصل شود. در کشورهای کم تر توسعه یافته که منافع فردی همواره بر منافع عمومی غلبه دارد و مالکان و سرمایه داران فقط به خود و منافع شان می اندیشند الزم است دولت ها در سیاست کاربری زمین در این گونه کشورها به برخورد منافع عمومی با سود فردی توجه داشته باشند و با کنترل زمین تحت عنوان راهبرد سیاست زمین و تأسیس بانک زمین از توسعه ی نامطلوب شهرها و تورم فزاینده در بخش زمین و مسکن جلوگیری کنند. سیاست ذخیره سازی زمین که به آن بانک زمین نیز گفته می شود مستلزم اقدامات متعددی است. از جمله این اقدامات می توان به خرید زمین در مواقع ارزانی ذخیره ی زمین های دولتی برای مصارف آتی تعویض زمین های نامرغوب دولتی با زمین هایی که در آینده ارزش بیش تری خواهند یافت و آبادکردن زمین های خصوصی در ازای دریافت هزینه های آن به صورت تصرف مقداری از زمین آبادشده برای استفاده ی عموم اشاره کرد. اتومبیل کم تر دسترسی بیش تر سیستم های کنونی حمل ونقل در کشورهای در حال توسعه مجموعه ی پیچیده ای از مسائل شهری نظیر آلودگی هوا ازدحام فرسودگی گسترش بی رویه تخریب اکوسیستم ها و جداسازی اجتماعی را به دنبال داشته اند. حمل ونقل در شهرهای پایدارتر باید روی چند اصل کلیدی زیر استوار باشد: تأمین دسترسی از طریق نزدیک کردن فعالیت ها و کاربری های مختلط وارونه کردن سلسله مراتب کنونی حمل ونقل و کاهش تقاضا. حفظ فرهنگ و درایت محلی چنین محافظتی اغلب متضمن اقدامات آگاهانه ای از طرف دولت است تابه این طریق صنایع دستی سنتی زبان آداب و رسوم فرهنگ و روش های ساخت وساز را مورد حمایت قرار داده محصوالت مهم تولید محل را در مقابل واردات تولید انبوه حفاظت کرده محصوالت زراعی و منابع محلی را محافظت و معماری و مصالح بومی را در توسعه های محلی ادغام نماید. در بسیاری از شهرها نیروهای اقتصادی و سیاسی مقاومی وجود دارد که خواهان تداوم الگوهای ناپایدار توسعه بوده و این امر پیشرفت در جهت پایداری را با کندی مواجه می کند. در کتاب تئوری جدید طراحی شهری )1987( کریستوفر الکساندر قاعده ی کلی واحدی را برای توسعه ی شهری ارائه می دهد. این قاعده بر این اصل استوار است که»هر ساخت وسازی باید به گونه ای باشد که موجب بهبود وضع شهر گردد«. به نظر می رسد این دستورالعمل مناسبی برای برنامه ریزی توسعه ی پایدار شهری باشد. عمده ترین مباحث و راه حل های توسعه ی پایدار شهری در مقیاس محلی مطرح می شوند. دلیل این امر به ویژه در کشورهای در حال توسعه نابه سامان بودن شرایط و بحران های زیست محیطی در مقیاس محلی است. وجود حکومت های توانمند محلی می تواند موجبات پرداختن به نیازها سنت ها فرم شهری اولویت های اجتماعی و شرایط زیست محیطی در مناطق محلی در توسعه ی شهری را فراهم آورد. این درحالی است که حکومت های محلی معموال دارای اختیارات قدرت سیاسی و ظرفیت تصمیم گیری کم تر بوده و به منابع الزم جهت اجرا نیز دسترسی کم تری دارند. این مسائل می تواند به بی انگیزگی و ادامه ی انتقادات محلی برای ناکافی بودن و غیرمؤثربودن سیاست ها منجر شود. مشارکت مردم یکی از مهم ترین اجزای پایدار شهری ایجاد دموکراسی عملی بیش تر در سطح ملی و منطقه ای است که به نوبه ی خود می تواند موجب به وجود آمدن تغییرات مثبت دیگر باشد. روش واحدی را نمی توان برای تحقق این امر پیشنهاد نمود لیکن مجموعه ای از سیاست ها را با هدف بازکردن

12 12 12 فرآیند تصمیم گیری محلی مصون نگه داشتن فرآیندهای تصمیم گیری از گروه های با نفوذ خاص ایجاد انتخاب کنندگان باسواد و مطلع و مکانیزم تصمیم گیری مسؤوالنه در سطح محلی و در یک جمله به صورت شورایارهای محلی می توانند مفید واقع شوند. بروز الگوهای پدرساالرانه تصمیم گیری و مدیریتی و شرکت ندادن آگاهانه و غیرآگاهانه ی مردم در کلیه ی بخش ها باعث افزایش ناپایداری در زندگی محیط شهری می شود. اکولوژی اجتماعی سالم تبعیض نژادی عامل مهمی است که طی دهه ها در شکل گیری شهرهای آمریکایی نقش داشته است. این امر که به صورت امتناع از در اختیار گذاردن مسکن اعتبار بیمه و یا نیازهای دیگر به افراد خاصی ظاهر شده به اندازه ی هر عامل دیگری در کاهش کیفیت بسیاری از مراکز شهری نقش داشته است. به خصوص بر شهرسازان است که از کسانی که به مراکز قدرت و یا تخصص دسترسی ندارند حمایت کرده و برای دستیابی به عدالت و برابری از طرف آن ها مبارزه کنند. اقتصاد پایدار یک اقتصاد منطقه ای پایدار باید حول سه اصل متمرکز شود. اول این که یک اقتصاد احیا کننده باشد. یعنی اقتصادی که به احیای خسارت اجتماعی و زیست محیطی گذشته پرداخته و از بروز مسائل جدید جلوگیری کند. دوم این که اقتصادی باشد انسان گرا یعنی بتواند نیازهای واقعی انسان را تأمین کرده و کار معنی داری در مقابل دستمزد معقول برای مردم تأمین کند. سوم این که باید اقتصادی محلی باشد یعنی بر مالکیت محلی کنترل محلی سرمایه گذاری محلی استفاده از منابع محلی تولید برای بازارهای محلی تأکید داشته باشد. سیاست های توسعه ی اقتصادی باید حتی المقدور از صنایعی حمایت کنند که ریشه در شهر یا منطقه ی موردنظر دارند. عدالت اجتماعی براساس عدالت اجتماعی می توان گفت که جامعه باید برای کاهش خطرهای اجتماعی در نواحی پ رتراکم مخارج بیش تری تقبل کند. تأمین عدالت اجتماعی و رعایت استانداردهای زیست محیطی الزم و ملزوم یکدیگرند. به عنوان مثال در افزایش آلودگی های محیطی اقشار نابرابر سهم نابرابری داشته اند درحالی که همگان باید تاوان تخریب محیط زیست و مشکالت حادث شده ی بعدی را بپردازند. یکی از ملزومات دستیابی به توسعه ی پایدار شهری خلق چشم اندازهای زیبا و موزون است. وجود آلودگی چشم انداز حاکی از نابرابری اجتماعی اقتصادی در میان ساکنان یک شهر است. گسترش مناطق حاشیه نشین شهرها و آلودگی های فضایی محصول فرآیندهای نابرابری ساز در نظام های سرمایه داری است. تمرکز فقر در مناطق حاشیه نشین نه تنها به آلودگی چشم انداز منجر می شود بلکه زمینه ی افزایش جرم و جنایت را نیز فراهم می کند. افزایش جرم و جنایت و سایر ناهنجاری های اجتماعی در شهر توسعه ی پایدار شهری را نامقدور می سازد که نهایتا باعث ناامنی هراس افسردگی و نگرانی شهروندانش می شود. همچنین تعیین نوع کاربری اراضی و منطقه بندی در شهر باید مبتنی بر رعایت عدالت اجتماعی باشد. کشورهای درحال توسعه با تنوع مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی مواجه اند. زیرا این کشورها در دوران گذار به سر می برند. این گوناگونی به صورت شکاف های فاحشی مانند مشاغل رسمی و غیررسمی گروه های قومی و طبقه بندی اجتماعی گوناگونی درآمده است. در این میان تهیدستان و نیازهای مختلف و اساسی آنان مشکالت عدیده ای را در پیش روی مدیران شهری قرار می دهد. برای بهره مندی از جامعه ی شهری پایدار باید خدمات رسانی به اقشار پایین اجتماعی در اولویت قرار گیرد. جامعه ی پایدار نیازمند نظام مدیریتی جدید است. روی هم رفته شهرسازی پسامدرن با آموزه های اصلی شهرسازی مدرن یعنی مهندسی اجتماعی قطعیت پیش بینی پذیری تعمیم عقالنیت فراگیر علیت و تعیین گرایی به مخالفت برخاست و در عوض به منطقه گرایی انتقاد اصالت بخشی نسبیت تکثرگرایی تعدد تنوع برنامه ریزی موصفی و موردی عدم تمرکز محلی گرایی طراحی بومی محیط گرایی برنامه ریزی وکالتی مشارکت مردمی و مانند آن روی آورد. چالش پایه ای اصلی در کشورهای در حال توسعه تهیه ی اطالعات مناسب و به هنگام از تمام شهر برای مدیران سیاسی متخصص و نیز برای شهروندان است تا بتوان از تصمیم سازی های خالق تر در جهت توسعه ی پایدار شهر حمایت به عمل آورد. شیوه های جدید جمع آوری اطالعات برای برنامه ریزی کالبدی و فضایی شهرها و توسعه ی پایدار آن ها باید ابداع گردد. محرمانه بودن اطالعات در اغلب سطوح

13 13 13 شهری پایدار توسعه ی آفت های از یکی مدیریتی و اجتماعی می باشد. دارای درحال توسعه کشورهای در بزرگ شهرهای هستند: مشخصاتی قارچ گونه ی رشد مثال شهر باورنکردنی رشد پویایی: 1- کیلومترمربع 67 برابر 1950 سال های در که بانگوک شهر است. رسیده کیلومترمربع 426 به 1990 سال در و بوده و صدها روز هر که شده برابر 3 گذشته سال چهل در پکن مهاجرت شهرها این به روستایی مناطق از نفر هزاران بلکه برای شهرداری ها اقدامات غالبا مهاجرت ها این می کنند. می گذارد. عقیم را شهروندان به مناسب خدمات ارائه ی محیط زیست: و اجتماعی اقتصادی تأثیرات دورنمای 2- کاستن در می تواند روستایی فرعی مسائل برخی حل که باشند. مؤثر بزرگ شهرهای به روستاییان مهاجرت سرمایه درخصوص جمعیت از غیر به باال تراکم تراکم: 3- نیز فنی و اجتماعی زیرساخت های نیز و صنعتی تولیدات و است. صادق برنامه ریزی متأسفانه زیرساخت ها: و اسکان زمین 4- به بزرگ شهرهای در عمومی زیرساخت های تهیه ی و شهری محرک باشد هدایت گر این که جای به آن ها زیاد پویایی خاطر 1990 سال اوایل در دارالسالم شهر در مثال برای است. رشد محدوده ی از خارج در خانه 3 شد احداث که چهارخانه هر از از عمده ای قسمت های بنابراین داشت. قرار خدماتی و قانونی شد. ساخته آن ها مالکیت به توجه بدون زمین هایی در شهر شهرهای جدید چالش های از شهر اداره ی شهر: مدیریت 5- نفر میلیون 10/8 دارای سائوپولو مثال برای است. بزرگ 18 دارای که شهر این شهرداری ولی می باشد جمعیت تمام است. بزرگ تر دیگر شهرداری 39 از جمعیت میلیون نیز محلی جوامع و کنند همکاری یکدیگر با باید شهرداری ها شوند. تقویت محلی سطح در بوده متعهد باید غیررسمی خانه سازی های و جمعیت تراکم آسیب پذیری: 6- زیاد خطرات پتانسیل با مناطقی در که دارند این به گرایش و یابند استقرار آلوده بسیار مناطق زمین رانش سیل مانند شوند. مستقر حفاظت شده طبیعی منابع در این که یا توسعه حال در کشورهای در ظرفیت سازی محدود: منابع 7- محدوده ی از خارج در شهری ساخت وسازهای است. محدود می پذیرد. صورت اداری فرآیند از بیرون در و مدیریت قانونی نماید پشتیبانی را تغییرات اندازه گیری که فناوری نهایت در و آگاهانه عمومی مشارکت و )GIS( سریع نقشه کشی و انعطاف آن قدر و بوده اقتصادی توجیه دارای مردم وسیع تر در توسعه رشد جهت را مؤثری اطالعات مدیریت که دارد نماید. پشتیبانی بزرگ شهرهای فشرده شهر راه حل پایدار توسعه ی به رسیدن برای آنتی تز و پایدار توسعه ی به رسیدن برای وسیله ای استفاده ی است. فعلی کنترل غیرقابل و گسترده حومه های به دوباره حیات می تواند شهر در موجود فضاهای از مختلط ببخشد. عمومی مکان های به را امنیت و ایمنی و بدهد شهر مجدد استفاده ی به تشویق و زمین از استفاده در را بهره وری می داند. ساختمان ها از اول است: بحث قابل زاویه دو از پایدار توسعه ی مقوله ی زیست محیطی و اجتماعی اقتصادی ابعاد در پایدار توسعه ی محلی. و ملی بین المللی سطوح نظر از پایدار توسعه ی دوم و جهانی کمیسیون نظر از پایدار شهر یک ویژگی های توسعه و محیط زیست هک به گونه ای اجتماعی و اقتصادی فرصت های افزایش 1( در انرژی سهم کاهش 2( دهد پوشش را شهری ساکنان 4( طبیعی موجود منابع مصرف کمی کاهش 3( شهری رشد سیستم های ایجاد 5( بازیافت غیرقابل ضایعات تولید کاهش اقتصادی اهداف به نیل درجهت کافی قدرت با مدیریت به شهری فناوری سوق دادن 6( زیست محیطی و اجتماعی مختلف مناطق توان تقویت 7( پایدار توسعه ی اهداف سمت اهداف و تهدیدات به پاسخ گویی یا جلوگیری جهت در شهری عوامل نتیجه ی در که زیست محیطی و اجتماعی اقتصادی می شوند. حادث انسانی یا طبیعی عدالت آن در که است شهری پایدار شهر رابطه این در یابد. تحقق مطلوب کیفیت با زندگی امکان و تنوع اجتماعی از کم تری منابع آن در که است فرمی نیز پایدار شهری فرم رقابتی و کارا شهری شبکه های شود مصرف انرژی جمله پایداری باشند. دارا را انسان زندگی برای باال قابلیت و بوده پیچیده موضوعی ماهیتا که آن بر افزون شهری توسعه ی شدت به که است اعتباری کامال موضوعی همچنین است دارد. بستگی فرهنگی و اقلیمی جامعه شناختی زمینه های به کشورهای در الزم االجرا شهری پایداری راهکارهای اینک برمی شماریم: را توسعه حال در کاربری های ایجاد 2( زمین از متراکم و بهینه استفاده ی 1(

14 14 14 بازسازی 4( مرکزی چند شهری رشد الگوی 3( مختلط با متناسب و مناسب عمومی حمل و نقل 5( شهری مناطق رفت وآمد حجم کاهش هدف با شهری توسعه ی الگوی طراحی در اقلیم به توجه 6( شخصی اتومبیل به وسیله ی با طبیعی و سبز فضاهای ترکیب و توسعه 7( بناها و شهرها پ رقدرت محلی حکومت وجود 8( انسان ساز و مصنوع مناطق به توجه و حفاظت 9( دموکراتیک سیاست های به مجهز و مالیاتی سیستم های وضع 10( محلی رسوم و آداب و فرهنگ نهادینه کردن و بردن کار به»خودمدیریتی«11( مناسب ساکنان و بومی مردم رفتارهای از دسته آن و مهارت ها مشارکت جلب 12( می انجامد شهر توسعه ی به که محلی اقتصاد به وابستگی )کاهش پایدار اقتصاد 13( مردمی در کوشش 15( طبیعی نظام های احیای 14( تک محصولی( منابع مصرف در صرفه جویی 16( محیط زیست از حفاظت از بهینه استفاده ی 18( ضایعات بازیافت 17( تجدید ناپذیر ضایعات تولید برای کوشش و آلودگی کنترل 19( منابع زمانی دوره های در پایداری سنجش و بازخورد 20( کم تر منظم. نتیجه گیری سطح افراد توانایی های به کارگیری و مشارکت تقویت با ارتقا مردم محیط زیست و سیاسی اجتماعی فنی دانش محیط در که احساس این داشتن با نیز شهروندان می یابد. برقرار محیط با حساسی رابطه ی دارند نقشی خویش زندگی رب بیش تری نظارت رفتاری بی تفاوتی های تضعیف با و کرده امنیت احساس تقویت به وضعیت این می نمایند. اعمال محیط و اعتقادی و فرهنگی هویت احیای و حفظ اجتماعی و فردی محیط زیست از حفاظت تعاون و نوع دوستی اندیشه ی ترویج به دستیابی در افراد رقابت و کالبدی تعادل و نظم برقراری گروه های و اقشار و دامن زده جمعی و فردی مطلوب اهداف خود خواسته های به دستیابی راه در تالش به را محروم منسجم تر محیطی ایجاد روزی چنین حاصل می نماید. ترغیب شد. خواهد برقرار آن در اجتماعی عدالت سرانجام که است اولیه ی مراحل هنوز شهری پایداری برای برنامه ریزی تبدیل در چندانی پیشرفت امروز به تا می کند. طی را خود حومه های و منابع مصرف کننده ی بزرگ شهرهای حاصل پایدار مراکز به مصرفی بیش تر و غیرقابل کنترل خاص راهکارهای جست وجوی در باید شهر هر است. نشده در کشورهای سریع رشد با و کالن شهرهای باشد. خود آب همچون اساسی نیازهای تأمین چالش با توسعه حال برای عمومی نقل و حمل خدمات و تأسیسات فاضالب به گونه ای باید شهرها این هستند. روبه رو خود شهروندان بروز از و بوده پایدار بلندمدت در که شوند برنامه ریزی آن با پیشرفته کشورهای صنعت زده ی شهرهای که مسائلی شود. احتراز شدند روبه رو پی نوشت صص برگرفتهازفصلنامه یبین المللیپژوهشیساختشهر سالششم شماره ی دانشکده یمعماریوشهرسازیدانشگاهعلموصنعتایران. عضوهیأت علمی 2-3 -کارشناسارشدشهرسازی. منابع -ابراهیمیمجرد محسن»تجاربیازمدیریتتوسعه یپایدارشهری«نشریه یشهرداری ها شماره ی دوم سال -اردشیری مهیار»توسعه یپایدارومدیریتشهری«فصلنامه یمدیریتشهری شماره ی شماره ی چهارم سال شهرداری ها نشریه ی شهری«پایدار»توسعه ی آزاده افشار - پایداریشهری«ترجمه یفریدهباروتی و متراکم»شهر همکاران و الیزابت بارتون - فصلنامه یمدیریتشهری شماره ی »توسعه یشهریپایدار:ازفکرتاعمل«نشریه ی رضامکنون بحرینی سیدحسینو - محیط شناسی شماره ی پایدار«نشریه یفنیو طراحیشهری و برنامه ریزی اصول»بررسی محمد سراوانی تقوایی - شماره ی دوم سال مهندسی»عدالتاجتماعی رکناساسیتوسعه یپایدارشهری«فصلنامه ی -حاتمی نژاد حسین مدیریتشهری شماره ی خدابخشی شهره»پایداریکالبدشهر«نشریه یدانش نما شماره ی زمینوتوسعه یپایدارشهری«نشریه یشهرداری ها سالششم»مسکن رحیمی حسین - شماره ی عزیزی محمدمهدی»توسعه یشهریپایدار«نشریه یصفه شماره ی بین المللیمحیط زیستدرریودوژانیرو«دفترمطالعاتسیاسیو»کنفرانس -لواسانی احمد خارجه امور وزارت انتشارات و چاپ بین المللی مؤسسه ی»عدالتاجتماعیوشهر«ترجمه یمحمدرضاحائریوفرخحسامیان نشر -هاروی دیوید شهری برنامه ریزی و پردازش

15 15 15 شهرسازی و معماری در پایدار توسعه ی اصول گذشته در ایران خشک و گرم اقلیم 2 انجمشعاع امينه مهندس 1 داعي اهلل مانيا مهندس Principles of Sustainable Development in Architecture and Urbanism of Iran's Hot & Dry Climate in the Past چكيده در به ویژه شهرنشيني افزایش و جمعیت رشد امروزه موجب صنایع توسعه ی با همراه توسعه حال در كشورهاي سال های در زیست بوم ها سریع و منفی تغییرات بروز روشهاي از استفاده عدم آن عالوه بر است. شده اخیر برای شهرسازي و معماري نظام در صحيح برنامه ریزی نابه جاي استقرار آینده در شهرها توسعه ی و رشد تردد از ناشي آلودگيهاي آن ساختار و شهر در عملكردها»بحران با انسان ها تا سبب شده آن نظاير و نقليه وسايل بحران این شوند. روبه رو خود شهرهای در محیط زیست«و مصرف كننده كامال ناپايدار زيست بومي به را شهرها کشور کالن شهرهای كردهاند. تبديل طبيعي منابع به وابسته درحالی که هستند گریبان به دست مشکالت این با نیز ما نشان ایران گذشته ی شهرسازي و معماري نظام بررسي معيارها اصول با مغايرت در نه تنها نظام اين كه مي دهد در بلكه نبوده محیط زیست و پايداری استانداردهاي و حاضر مقاله ی است. ميكرده عمل نيز آن با كامل پيوندی معماري و شهرسازي نظام بررسي به تا است آن بر و اصول راستای در که گرم وخشک اقلیم در ایران گذشته ی بپردازد. می کرده عمل پایداری شاخصه های و معماري پايدار توسعه ی محيط زيست کلیدواژه ها: گرم وخشک. اقلیم شهرسازي

16 16 16 مقدمه بوده تاکنون آغاز از انسان تجمع مکان عالیترین شهر شهر که میدهد نشان تاریخی پدیده ی این بررسی است. جغرافيايي ويژگي هاي تحت تأثير و زنده سيستم يك به عنوان که اجتماعي و اقتصادي عوامل با و یافته تولد زیست بوم و تنفس و رشد هستند پایداری شاخصه های همان درواقع گذشته در ایران ارگانیک معماری و شهرها بررسی ميكند. چگونه که می دهد نشان و گذاشته صحه موضوع این بر بیش ترین معماری و شهرسازی صحیح اصول با نظام این کم ترین و پاک و ارزان تجدیدپذیر انرژی های از را استفاده )که گران و آالینده تجدیدناپذیر انرژی های از را بهره وری است. داشته است( پایدار توسعه ی اهداف مهم ترین از یکی در پايدار توسعه ی اصول بررسی به مقاله این ادامه ی در به عنوان گرم وخشک اقلیم قدیم معماري و شهرسازي نظام پرداخت. خواهیم پایدار الگوی یک شاخصه ها و مفاهيم پايدار توسعه ی موضوع سابقه ی متحد ملل سازمان عمومي مجمع ميالدي 1968 سال در ه درنتيج و گرفت محيط زيست اجالس برگزاري به تصميم در 1972 سال ژوئن در متحد ملل سازمان كنفرانس اولين آن حاصل شد. برگزار محيط زيست موضوع با استكهلم و انساني محيط زيست آن طبق بر كه بود مادهاي 26 بيانهاي گرفت. قرار جهان كشور 113 توافق مورد آن عملي برنامههاي آن شكل دهندگي محيط زيست به انسان وابستگي بیانیه این آلودگيها كاهش منابع از منطقي و صحيح بهرهوري و و زيست محيطي تحقيقات محيط زيست همگاني آموزش هب را زيست محيطي بينالمللي مؤسسات و سازمانها ايجاد دهه ی از كه را پايدار توسعه ی درواقع نمود. توصيه كشورها نتيجه ی مي توان است شده مطرح دنيا علمي جوامع در 70 دانست توسعه و محيط زيست جهاني مسائل از بيش تر آگاهي نهضت هاي همچون عواملي تحت تأثير خود نوبه ی به كه در ملل سازمان كنفرانس اولين و 60 دهه ی زيست محيطي استكهلم در 1972 سال در كه توسعه و محيط زيست مورد واژه ی پيشينه اين براساس بود. گرفته قرار شد برگزار آمد. به وجود اهداف همين راستاي در نيز پايدار توسعه ی پايداري واژه ی لغوي مفاهيم است آورده ماندگاري و دوام به معناي را پايداري دهخدا بحث اين در كه پايداري واژه ی فعلي معناي ص 47 (. )دهخدا آينده در مي تواند كه»آنچه از: است عبارت مي باشد مدنظر 1382( )سفاليي يابد.«تداوم )آذربايجاني انگليسي: در مرتبط عبارات و لغوي ريشه ی )1382 مستمر ادامه دادن داشتن زنده نگه حمايت :sustain زندگي پايداري فرآيند :Sustenance توصيف را چيزي كه است صفتي پايداري :Sustainable تداوم نتيجه در و زندگي تأمين و تغذيه آرامش باعث مي كند مي شود. آن طوالني كردن و زندگي بروندالند توسط اولين بار براي پايدار توسعه ی واژه ی هك ما«مشترك»آينده ی به نام گزارشي در 1987 سال در شد. مطرح ميزند پيوند هم با را محيط زيست و توسعه بهرهبرداري و اداره مفهوم به دنبال پايدار توسعه ی درواقع منابع اقتصادي و مالي منابع طبيعي و پايه منابع از صحيح مصرف الگوي به دستيابي منظور به انساني و اجتماعي تشكيالت و فني امكانات به كارگيري و مطلوب و مناسب ميباشد آينده و امروز نسلهاي نياز تأمين كننده ی كه مناسب )33 شماره ی زیست محیط )فصلنامه ی است. شده بيان پايدار توسعه ی شاخصه هاي توسعه ی اهداف راستای در محيط زيست شاخصه ی پایدار اصليترين تأمين كننده ی و زندگي محل محيط زيست محيط زيست كلي تعريف يك در و است انسان نيازهاي گياهان خورشيد نور خاك هوا آب از است مجموعهاي يكديگر با كه بيجان و جاندار عوامل ديگر و اقليم جانوران زيستي شرايط مستقيم به طور و بوده متقابل ارتباط در مينمايند. فراهم انسان جمله از زنده موجودات براي را )33 شماره ی محیط زیست )فصلنامه ی توسعه ی اهداف راستای در اجتماعی شبکه ی شاخصه ی پایدار زندگي شيوه ی و چگونگي به اصوال اجتماعي توسعه ی سطح باالبردن بر ناظر بيش تر و ميپردازد جامعه يك افراد زمينه ی در بهينه و مطلوب شرايط ايجاد طريق از عمومي رفاه نحوه ی و فقرزدايي آموزش مسكن اشتغال بهداشت تغذيه پي در اجتماعي توسعه ی نتيجه در است. فراغت اوقات گذران

17 17 17 در عدالت برقراری و افراد برای بهتر اجتماعي وضعيت ايجاد است جامعه یک انسان های در موجود امکانات از استفاده انساني سرمايههاي را توسعه محور و اساس اصوال چراکه )33 شماره ی محیط زیست )فصلنامه ی ميدهند. تشكيل توسعه ی اهداف راستای در اقتصادي شبكه ی شاخصه ی پایدار امروزه آن به رسيدن راه هاي و اقتصادي توسعه ی سياستمداران اقتصاددانان از بسياري فكري مشغله ی سابقه ی اقتضاي به كشوري هر است. جامعه شناسان و گرايش و تفكر نحوه ی آن بر حاكم ايدئولوژي تاريخي سياسي فرهنگي ساختار و انساني و مادي امكانات مردم بر غلبه براي خاصي الگوي دنبال به خويش اجتماعي و ترقي پلههاي درنورديدن و اجتماعي و اقتصادي مشكالت است. پايدار توسعه ی پایدار شهر شاخصه های و اصول پایداری اصلی شاخصه ی سه از گرفته بر که اصول این از: عبارتند هستند کنونی رفتار و ا عمال تأثیر به توجه و نگرانی آینده نگری: 1- است. آینده مردم رفاه و فرصت ها بر ما به طور ما محیط که است واضح شهری: محیط زیست 2- فعالیت هایی و اصول سیاست ها از غیرمستقیم یا و مستقیم یا و تجدیدپذیر منابع مصرف با می شود. متأثر پذیرفته ایم که خواهیم تهی و برده بین از را زمین سرمایه ی کل تجدیدناپذیر فاضالب ها مانند آالینده مواد به وسیله ی آلودگی ها کرد. جذب محیط زیست توسط و شده حاصل و... اتومبیل دود می شوند. انسان هاست. بین امکانات عادالنه ی توزیع عدالت: 3- رد زیاد احتمال به سیاست ها و برنامه ها مشارکت: 4- برخوردار مردم مالکیت و حمایت از آن که مگر می شوند خواهند دستیابی قابل زمانی سیاست ها و برنامه ها این باشند. مدیریت های و تصمیم گیری ها در به درستی مردم که بود 1384( من )چپ شوند. داده مشارکت جاری به تنهایی گاه که شاخصه ها این بررسی به ادامه در حال اقلیم شهرهای نظام و ساختار در همزمان به صورت گاه و می نماییم. اشاراتی می شده رعایت گذشته گرم وخشک )wong )1993 پايدار توسعه ی سه جانبه ی ارتباط 1: نمودار پایدار شهر اصول بین رابطه ی 2: نمودار شاخصه های به توجه با شهري فضاهاي بررسی گرم وخشک دراقلیم پایدار شهر عبارتند اقلیم این آب و هوای اصلي مشخصات كلي به طور و زياد فوقالعاده تعرق و تبخير كم بارندگي و رطوبت از: فصول و شبانه روز طول در درجه حرارت شديد نوسانات ساختار آن که حال 1385(. )قبادیان زمستان و تابستان با ابنيهها و ميادين معابر از اعم گذشته شهری فضاهای

18 18 18 جنبه های به نه تنها نظام این که می دهد نشان گذشته معماری امکان با را عدالت اصل بلکه داشته توجه زیست محیطی شهری امکانات و خدمات از جامعه اقشار همه ی استفاده ی است. کرده برآورده شهري بافت ارتباطي معابر و دسترسي شبكه هاي در اقلیم این شهرهای متراكم و محصور شهري بافت شبكه ی در پيوسته به هم كامال ساختاري ايجاد باعث گذشته شبكه ی مهم ويژگي هاي جمله از است. شده پرپيچ و خم معابر همچنين و معابر ارگانيك و نامنظم فرم به مي توان معابر معابر جداره ی ارتفاع و عرض ميان موجود خاص تناسبات كرد. اشاره كرمان شهر قديم بافت فشردگي به هم و محصوريت تصوير 1 : زيست محيطی اهداف راستاي در اقلیم این معابر ويژگيهاي تصوير 2 : به باتوجه وخشک گرم اقلیم در گوناگون عملكردهاي و باد جهت چون اقلیم این زیست محیطی مهم عوامل دو اصل ضرورت و اهمیت مطلب این ميگرفته اند. شكل آفتاب معماری و شهرسازی نظام شکل گیری در را محیط زیست می سازد. آشکار به وضوح شهري فضاهاي محصوريت و شهري بافت تراكم ميزان ابنيه و متراكم كامال گذشته در اقلیم این شهري بافت فضاي هيچ مناطق اين در اصوال بودهاند. هم به متصل فضاهاي از محافظت زيرا ندارد وجود غيرمحصوري شهري نبوده ممكن اقليمي نامساعد شرايط مقابل در غيرمحصور كه شب و روز حرارتي تبادل كه سببشده فشردگي این است. حداقل به است گرم وخشک اقليم اصلي مشخصههاي از يكي و شهرسازی نظام در تراکم این به عالوه يابد. كاهش ممكن معابر نامنظم و ارگانيك فرم متراكم شهري بافت در معابر اصلي ويژگيهاي از يكي آن جا از آن هاست. نامنظم و ارگانيك فرم اقلیم این گذشته ی حامل و نامطلوب سرد بادهاي وزش منطقه اين اقلیم در كه طراحي ميكرده ايجاد ساكنان براي نامساعدي شرايط شن و بدنهها در بازشو تعبيه ی بدون و فرم اين با معابري ميزان از و شدت از مسير زواید و انحناها با باد برخورد و تمهیدات از دیگر یکی نیز این است. آن می کاسته گردوغبار زیست محیطی و اقلیمی عوامل به توجه با شهری راهکار های شرایط محیط زیست به آسیب بدون آن واسطه ی به که است است. شده فراهم انسان آسایش معابر تناسبات روز از ساعاتي در خورشيد نور شديد تابش به علت اهميت از معابر در محصوريت حداكثر ايجاد اقليم اين در فضاي يك محصوريت ميزان است. برخوردار ويژه اي ارتباط در آن عرض و جداره ارتفاع ميان نسبت با شهري اقليم اين شهری طراحي در مسأله اين گرفتن نظر در با است. درنظر گرفته كم آن بدنههاي ارتفاع به معابر عرض نسبت و تابش شدت از سايهاندازي حداكثر ايجاد با تا است ميشده از نیز مطلب این شود. كاسته پياده عابران براي آفتاب زنش است. شهری زیست محیط تمهیدات دیگر گذشته در شهر عمومی فضاهای قرار استفاده مورد عموم طرف از که فضاها این اصول از یکی که مشارکت در به سزایی نقش می گرفتند سایر مانند نیز فضاها این می کرده اند. ایفا است پایدار شهر

19 19 19 کرده عمل بدن یک شاکله ی همچون شهر دیگر بخش های پایداری اصول دیگر و محیط زیست با پیوند راستای در و می یافته اند. سامان حسینیه و تکیه مسجد میدان جدایی ناپذیری بخش حسینیه و تکیه مسجد میدان این شد گفته که همان طور هستند. شهر ها فیزیکی کالبد از اطالع رسانی برای مردم تجمع محل عمومی فضاهای و مناسک انجام و عمومی مشارکت های جهت تصمیمات اقلیم در فضاها این می شده اند. محسوب مذهبی مراسم و زیست محیطی سخت ویژگی های به خاطر و گرم و خشک و می شدند طراحی کنترل شده کامال و محصور جغرافیایی می شد گرفته نظر در آن ها برای شهر قلب در خاص نقاطي کرمان. شهر قدیم بافت در گنجعليخان و ارگ ميادين مانند توجه با عناصرمعماری و ابنیه سازمان دهي نحوه ی پایداری اصول به شهرهای گذشته ی معماري در فضاها كلي سازمان دهي مركزي حياط از استفاده با و درون گرا به صورت اقلیم این است. بوده حمامها( مانند خاص بناهاي برخي در جز )به زيرزمين مانند بخش هایی و عناصر داراي نیز آن ها از برخی معماري فضاهاي درون گراي سازمان دهي بوده اند. بادگير و حداقل به باعث متراکم شهرسازی همچون نیز اقليم اين در بوده خارجي فضاي با داخلي فضاهاي حرارتي تبادل رسيدن نفوذ عدم باعث مرکزی حیاط در سايه دار محيطي ايجاد با و است. می شده زندگي فضاي به شن حامل و سرد بادهاي فضاهاي به خورشيد تشعشعات مستقيم تابش از این عالوه بر یکی که درون گرایی است. می آورده به عمل جلوگيري داخلي ابنیه حصار بلند دیوارهای با است سنتی معماری اصول از صاحب نظران برخی گفته ی به مطلب این که می شده تشدید مردم این مذهب و فرهنگ در ریشه اقلیمی دالیل عالوه بر دارد. پیرامون فضاهای سازمان دهی و ابنیه فرم تابستان سخت شرايط به باتوجه اقلیم این در بناها فرم زا استفاده براي آن که حال ميبود مكعبي شكل و فشرده بايد اين مركز از قسمتي بريدن با باد( و )نور طبيعي انرژيهاي ديوار )سايه ی سايه با ايجادشده حفره ی پركردن و مكعب و کیفیت ارتقای موجبات و...( مو چفته ی پيچك درخت بنابراین است. می شده فراهم طبیعی محیط زیست گسترش شن بدون فرمی چنین طراحی از حاصل خنك شده ی هواي برگ چمن سطحي آب تبخير به وسيله ی و گرد وغبار و در مناسبي نسبتا فضاي ميتوانستند فواره و حوض درخت 4( و )تصویر 3 كنند. ايجاد ساختمان فصول بنابر ساختمانها اين حياط اطراف اتاق هاي نحوه ی ميگرفتند. قرار استفاده مورد سال مختلف زمستان در است: بوده طريق این به آن ها از بهرهبرداري بدان زمستان مايل آفتاب كه حياط شمالي سمت اتاق های به و بوده برخوردار بيش تري گرماي از )پناه( ميتابیده اين در خانه اهالي روزمره ی فعاليتهاي اغلب دلیل همین عكس تابستان در است. ميگرفته انجام ساختمان قسمت كه حياط جنوب سمت اتاق هاي و ميگرفت صورت عمل اين افراد سكونت محل بودند خنكتر و داشتند قرار سايه در خنك( یا )سايهگير نسار را قسمت اين كه بودند خانواده به کارگیری ضمن راهکارهایی چنین )تصویر 5 (. ميگفتند منابع از بهره برداری تجدید پذیر و پاک طبیعی انرژی های زيست محيطي اهداف راستاي در اقلیم این در مرکزی حیاط ويژگيهاي تصوير 3 : سنتي ابنيه ی در مركزي حيات سيستم توسط هوا تهويه ی و تعديل نحوه ی تصویر 4 :

20 20 20 حاصل از روز و شب كم ميشد. اين اختالف ارتفاع باعث تسهيل ورود آب قنات و يا شهر كه در جوي هاي هم سطح كوچه جاري است به باغ و باغچه ی داخل حياط و گاه مخزن آب انبار زيرزمين مي شد. این درواقع همان اصل توجه به محیط زیست استفاده ی خردمندانه از زمین و همگونی شکل ساختمان با بستر طبیعی است. تصوير 5: زاويه ی تابش خورشيد در زمستان و تابستان در ابنيه ی سنتي )خانههاي چهارفصل( تجدید ناپذیر و آالینده ی محیط زیست را به حداقل می رسانده است. درواقع این گونه برخوردها اصل آینده نگری انسان آن روزگار را نشان می دهد. سرداب يا زيرزمين سرداب يا زيرزمين كه معموال در قسمت زير زمين تابستان نشين واقع ميشد داراي دماي كم تر نسبت به ساير قسمتهاي ساختمان بود. در بسياري از مواقع از آن به عنوان فضاي نگهداري موادغذايي و نشيمن تابستاني اعضاي خانواده استفاده به عمل ميآمده است. بادگير استفاده از بادگير از ديرباز در شهرهاي كويري متداول بوده است. طراحي اين عنصر مهم معماري برحسب ارتفاع وزش باد مطلوب و جهت آن انجام ميشد. بادگیرها با توجه به معيارهاي طراحي عالوه بر ايجاد برودت و خنك كردن هوا نقش تهويه را نيز در فضاهاي تابستان نشين بر عهده داشتند. ساختار اين بادگيرها با قرارگرفتن حوض آبي در قسمت زير آن تكميل ميشود چرا كه به این شکل بادگير برودت الزم براي فضاهاي حول آن با عبور باد از روي آب ايجاد ميكرد. پايين تر بودن كف ابنيه به خصوص حياط از سطح معابر طراحي فضاها به گونه اي بوده است كه سطح ابنيه به خصوص حياط هاي مركزي پايينتر از سطح طبيعي زمين و كوچه بوده است. اين قرارگيري در بستري پايينتر از سطح زمين باعث ميشد كه پايههاي بنا و در نتيجه كل بنا دربرابر زلزله مقاومت بهتري از خود نشان دهد. همچنين با قرارگرفتن بخشي از ساختمان در داخل زمين تبادل حرارت بين داخل و خارج كاهش مييافت و نوسان درجه حرارت ارتفاع نسبتا زياد فضاها مرتفع بودن فضاي داخلي و استفاده از فرم طاق و گنبد در سقف ها مانند ساير تمهيدات جهت تعديل دما و تهويه ی بهتر هواي داخل با استفاده از جريان طبيعي هواي گرم و سرد در داخل فضاها و بدون نياز به استفاده از تأسيسات مكانيكي برودتي است. حال این مطلب با وضوح بیش تری در معماری بازار به عنوان یک شاخصه ی شهری مشخص است. طراحي ديوارهاي خارجي با قطر زياد یکی از اهداف توسعه ی پایدار حفظ انرژی است که اين تمهيد اقليمي با جلوگيري از انتقال سريع حرارت از داخل به خارج و برعكس نقش مهمي در صرفه جويي انرژي ايفا مي كند. عالوه بر اين ديوارهاي قطور شرايط نيارشي بهتري براي بنا به منظور تحمل طاق ها و گنبدهاي سنگين ايجاد مي كند. اين در حالي است كه ديوارهاي برخي ساختمان هاي كنوني به منظور ايجاد تأخير در تبادل انرژي گرمايي ميان فضاهاي داخل و خارج طراحي نشده و ساكنان به منظور ايجاد شرايط آسايش اقليمي بايد ضرورتا از انرژي هاي غيرطبيعي و منابع رو به اتمام سوخت استفاده كنند. استفاده از مصالح بومی در گذشته با توجه به كمبود چوب در اين مناطق جهت پوشش سقف از مصالح بوم آورد خشت و آجر به صورت طاق يا گنبد استفاده ميشد. این مصالح از محل خاک برداری بنا و به صورت رایگان به وجود می آمدند و تأثیر به سزایی را در اقتصادی بودن بنا ایفا می کردند. چنین مصالحی به عنوان خازن انرژي حرارتي باعث به تأخير انداختن تبادل انرژي شده و تأثيرات زيادي در صرفه جويي در مصرف سوخت دارند. دليل ديگر استفاده از مصالحي همچون خشت و آجر در بدنه هاي خارجي بناها انعكاس كم تر تشعشعات خورشيدي توسط اين مصالح بوده است. تمامی این اصول توسط تمامی شهروندان پذیرفته و حمایت و اجرا می شد.

21 21 21 قديم شهرسازي و معماري با پايدار توسعه ی اصل سه پيوند نمودار 3 : نتيجهگيري سالم محیط یک خلق پایدار شهرسازی و معماری هدف با تا است اکولوژیکی اصول و منابع از بهره وری پایه ی بر مناسب مدیریت و طبیعی منابع از منطقی و معقول استفاده ی کاهش تجدید ناپذیر منابع از حفاظت به ساخت و ساز بر زیست محیطی کیفی ارتقای و تجدید پذیر انرژی های مصرف و شهرسازي نظام همه جانبه ی پيوند چگونگي کند. کمک شاخصه ی به خصوص توسعه شاخصه هاي با قديم معماري است. شده ارائه 3 نمودار در زيست بوم الگوهاي موفق و پايه اصول از بهرهگيري با است اميد مقاله اين در كه الگوهايي مانند گذشته شهرسازي و معماري اجرا شده ی مدرن و موفق نمونههاي به نگاهي با و شد اشاره در بار ديگر بتوان و... خورشيدي معماريهاي مانند امروز اهداف سوي به نيل نتيجه در و محيط زيست با پيوند جهت و مؤثر گام معماري و شهرسازي نظام در پايدار توسعه ی برداشت. جلو رو به پی نوشت عضوباشگاه بم واحد اسالمي آزاد دانشگاه معماري ارشد كارشناسي دانشجوي 1- کرمان. واحد جوان پژوهشگران واحد معماري دكتري پژوه دانش كرمان واحد اسالمي آزاد دانشگاه علمي هيأت عضو 2- تحقيقات و علوم مآخذ و منابع مركز انتشارات كرمان«بازار كاركردهاي و»جغرافيا احمد احمدپور 1- كرمان شناسي دانش سروش انتشارات»سبك شناسي«محمدکریم پيرنيا 2- مرکزمطالعاتی انتشارات توسعه«حال در كشورهاي در پايدار سدريك»شهرهاي پاگ ومعماری شهرسازی وتحقیقاتی دانشگاه ساخت«انتشارات انسان هادرمحیط ومکان محالت»آفرینش دیوید من چپ تهران پردازش شرکت انتشارات 2 ج كرمان«شهر برنامهريزي و»جغرافيا علي 5 -زنگيآبادي شهری ریزی وبرنامه كرمان. باهنر دانشگاه مرمت«كارشناسي نامهی»پايان سينا شكوري شماره ی زيست محيط فصلنامهی شماره ی زيست محيط فصلنامهی شماره ی زيست محيط فصلنامهی تهران دانشگاه انتشارات ايران«سنتي ابنيه»معماري وحید قباديان 10- ریزی برنامه و پردازش شرکت انتشارات انسانگرا«شهرسازی»بهسوی امیر یاراحمدی 11- شهری تصاویر منابع ايران. سنتي ابنيه ی معماري وحید قباديان 1- کرمان. فرهنگی میراث کل اداره ی 2- كرمان. باهنر دانشگاه مرمت كارشناسي پايان نامه ی سينا شكوري 3- همان http//:

22 22 22 پایدار توسعه ی و ایرانی فرهنگ اسالمی اندیشه ی Islamic Thought, Iranian Culture and Sustainable Development 1 نقیزاده محمد دکتر ميكنند. سركوب و ميسنجند خود پيمانه ی با را شما گشته فراوان آن طرفداران و برافراشته شده خود پايههاي بر گمراهي پرچم خ 108 ( نهجالبالغه )ع( علی )امام مقدمه رد كه است نظریهاي پايدارتوسعه ی نظريه ی اجرای پیامدهای اصالح به منظور و اخير دهههاي در و رايج صنعتي و اقتصادي توسعه ی برنامههاي ارائه محيط زيست و طبيعي منابع از حفاظت جهت و تأثير و فعاليت و عمل حيطه ی تدريج به و 2 شده رد آن به تبع و اجتماعي زمينههاي در آن بهكارگيري مديريت و برنامهريزي و طراحي به مربوط مقوالت نمونه براي است. توسعه يافته و گسترش نيز شهري پايدار»توسعه ی چون تعابيري رواج به ميتوان پایدار»توسعه ی فرهنگي«پایدار»توسعه ی انساني«پايدارمعماري شهري«پايدار»توسعه ی سياسي«كرد. اشاره امثالهم و

23 23 23 آرای پايهگذاران موارد از بسياري در آن كه عليرغم پيشنهاد با همچنين و خويش نظريات مختصات بيان با جديد الگويي وجود القای در سعي آرا آن از بهرهگيري راه هاي باشد( نيز آن ها جهانبيني و آرا گسترش متضمن )كه واحد اصول بين كه تفاوت هايي و اختالفات به توجه با دارند را اقليمي و محيطي شرايط هنر فرهنگ دين ارزش ها به طور و اقتصادي و فنی امكانات جغرافيايي مختصات حتی و جوامع و ملل زيست روش جهانبيني بين خالصه دارد وجود مختلف زيستي مجتمع هاي و خردهفرهنگ ها بومي و ملي تعريفي بتواند بايد جامعهاي و تمدن و ملت هر عناوين از را خود جامعه ی خاص نسخه ی دیگر بیان به و وجود باشد. داشته دست در نو شيوههاي و جديد آرای و و خودكفايي هويت استقالل جهت در عاملي تعاريف اين ار آن ها فرهنگي تكامل و پويايي و شده جامعه اعتماد به نفس مناسب( كارنامه ی ارائه ی صورت )در حتی می نماید. تقويت شكوفايي و جامعه فرهنگ و جهانبيني گسترش و بسط عامل نيز جهانی آرای مبلغان البته شد. خواهد اقتصادشان و علم اما ميگويند سخن بومي و محلي موضوعات به توجه از روش ها و جزئیات مقوله ی در تنها سخنان اين كه كنيم توجه تفکر. و انديشه حوزه ی در نه و است مدنظر مسلم امر اين است حاكم هستي بر كه وحدتي به توجه با و طبيعي منابع به توجه رف ص كه ميشود متبادر ذهن به اقتصاد بر تمركز يا طبيعت از بهرهبرداري نحوه ی تنظيم فراتر و اجتماعي مسائل به توجه حتی بيش تر بهرهوري و به عنوان كه موضوعات اين سه ی هر داشتن ملحوظ آن از نميباشد. كارساز هستند مطرح پايدار توسعه ی مثلث رئوس فضاي در موضوعات اين همه ی كه است اين مهم نكته ی مداقه و تعريف مورد جهانبينيشان( )يا انسان ها فكري تبديل عمل و رفتار به جامعه فرهنگ فضاي در و گرفته قرار ارزش ها و اصول فرهنگ داشتن ملحوظ بنابراين ميشوند. نه و او فعالیت هاي»جان «به عنوان انسان فرهنگي شرايط و دارد. ضرورت اجتماعي بحث هاي از بخشي به عنوان وجود بدون حداقل يا نظر اتفاق بدون این كه به عنایت با موضوعات و مفاهيم تعريف و معنا از آگاهي يا توافق پيشبرد و مفاهمه امكان خودی فرهنگ و تفکر در مطروحه در نظر مورد مفاهيم از برخی بود خواهد اندك مباحث اين اهم میشوند. تشریح و معرفی اجمال به آتی سطور»فرهنگجهانبيني«از: عبارت اند اصطالحات و تعابير و»توسعه انسانی«آثار و فرهنگ جهانبيني»رابطه ی آن«. قلمروهاي و»شهر و مرتبط«اصطالحات جهانبيني اعمال و فرهنگ تفکرات اساس كه موضوعي بنياديترين فرد بر حاكم جهانبيني ميدهد تشكيل را جوامع و انسان ها موضوعات به نگرش نحوه ی جهان بینی در است. جامعه و هدف هستي غايت هستي انسان همچون مهمي و اساسي تبيين بنيادين مفاهيم ساير و وجود عالم اجزای روابط انسان سياست ها آرمان ها ارزش ها اصول پايه ی به عنوان و شدهاند ميكنند. نقش ايفاي آن ها به وصول براي متخذه برنامههاي و است. خويش پيروان تفکر فضاي جهانبيني ترتيب اين به جهانبيني نقش شناسايي و علم و جهانبيني رابطه ی تبيين و علم هدايت دانشمندان سؤاالت عالمان جهتدهي در در علوم شاخههاي از يك هر تفاوت هاي به آگاهي همچنين تحليل و تجزيه كه است بنياديني بحث گوناگون جهانبينيهاي 3 است. تحقيقي هر با مرتبط مباحث شناخت اول گام آن فرهنگ مورد و مشترك»كنش«هاي از است عبارت»فرهنگ«در»ارزش«يافته»دانش«هاي از منبعث كه جمع يك قبول نهادينه جامعه»منش«به صورت و بوده خاص»بينشي«پرتو و زندگيادب مثابه ی به فرهنگ ترتيب اين به باشند. شده»آداب«اند. آن ها مجموعه ی كه ميشود ظاهر زيستنادب ويژگي هاي ملتي هر ميان در و تمدن هر در كه آداب اين تمدن آن زندگي جان و معنا ی مثابه به دارد را خود خاص كه است انسان بينش اين حقيقت در ميشود. ظاهر ملت و براي رفتار و عمل زيستن تفکر معيار به عنوان را ارزش هايي سؤاالت نوع خود نوبه ی به ارزش ها اين مينمايد. تعريف او و دانش توليد چگونگي و سؤاالت پاسخ به دستيابي شيوه ی و تحقيقات به واقع در و نموده تعريف وي براي را آن نشر اخالق و خوي ارزش ها اين ميدهند. جهت او اعمال و افكار جميع در را زيستن شيوه ی درنتيجه و داده شكل نيز را وي»فرهنگ«را زیست شیوه ی این كه ميكنند معرفي جهات ميناميم. است انديشه و تفکر فضاي كه»جهانبيني«تبع به درواقع با انسان ارتباطات مبي ن و فعالیت و زيستن فضاي»فرهنگ«فرهنگ عمیقتر توضیح در ترتيب اين به است. خارج جهان

24 24 24 ميتوان گفت كه فرهنگ تنها به معناي»شيوه ی زيستن«نيست بلكه فرهنگ معناي»زندگي«است. اگر فعالیت هاي انساني و فرآوردهها و آثار عيني انسان كالبد زندگي و تجلیات عيني و محسوس آن باشند فرهنگ جان زندگي خواهد بود. فرهنگ با هدايت و جهت دادن فعالیت هاي انسان به مثابه ی بستر فضا و معناي زندگي ايفاي نقش مينمايد. حال اگر اين فضا فضايي معنوي باشد تجلیات كالبدي زندگي نيز معنايي معنوي خواهند داشت و برعكس فضاي مادي و كمي فرهنگ تجلیات كالبدي و معناي زندگي را نيز دنيازده و مادی خواهد نمود. رابطه ی جهانبيني فرهنگ و آثار انسانی در فرآيند ظهور آثار انسانی )و از جمله شهر( و به عبارتي در روند تبديل يك انديشه و سامانه ی فكري به يك محصول كه در خدمت آن انديشه و صاحبان آن انديشه باشد ميتوان از سلسلهمراتبي نام برد كه با جهانبيني آغاز ميشود و پس از زايش فرهنگ و به دنبال آن تدوين سياست ها و تنظيم برنامه ی مورد نظر به محصولي ختم ميشود كه ناگزير به عنوان مقوم فرهنگ و اصول جهانبيني خاستگاهش نیز خواهد بود. به همين جهت است كه ارائه ی تعاريف مورد نظر از جهانبيني و فرهنگ به عنوان دو عامل اصلي و غالبا نامرئي و نامحسوس همه ی فعالیت هاي بشري ضروري ميگردد. فرآيند ظهور هر پديده اي توسط انسان در سه مرحله ی اصلي قابل طرح است: اول مرحله ی»انديشه و فكر«دوم مرحله ی»عمل«و مرحله ی سوم ظهور»پديده ی مورد نظر«است. اما توضیح مختصر این سه مرحله و بیان نقش هر یک در ظهور یک پدیده )که در این جا مراد از پدیده شهر پایدار است( را این گونه بیان می کنیم. اوال اصلي ترين ويژگي انسان انديشه و فكر اوست. همه ی انسان ها در فضايي مي انديشند كه ويژگي هاي این فضا را اصول و مباني جهان بيني شان تعريف مي كند. به اين ترتيب فضاي انديشه ی هر انساني را جهان بيني او مي ناميم. طبيعي است كه افراد مختلفي كه يك جهان بيني با نام واحد را قبول دارند برداشت و شناخت و التزام متفاوتی نسبت به آن جهان بینی دارند. مثال همه ی مسلمانان به تبعیت و پيروي و انديشه در فضاي»جهان بيني توحيدي«معروف اند اما طبيعي است كه برداشت و شناخت و التزام شخصيتي چون اميرالمؤمنين علی )ع( با برداشت و شناخت و التزام مسلمانان ديگر )كه آنان نيز نسبت به حضرتش در مراتبي از مسلمانی قرار دارند( متفاوت است. پس از مرحله ی انديشه مرحله ی عمل است كه عمل )يا ا عمال( نيز كه بر اساس جهان بینی ظهور و بروز پيدا ميكنند در فضايي و بر اساس ارزش ها و معيارها و هنجارهايي ر خ مي نمايند كه آن فضا را»فرهنگ«مي ناميم. به بيان ديگر فضايي كه همه ی فعالیت ها و اعمال انسان ها با اتكا به فضاي انديشه يا جهانبيني شان در آن فضا ر خ ميدهند»فضاي فرهنگي«است. طبيعي است كه يك جهان بینی واحد در جوامع مكان ها و زمان هاي مختلف ظهور فرهنگ هاي متفاوتي را سبب خواهد شد. مثل جهان بینی توحيدي اسالم كه زمينه ساز فرهنگ ها )یا رفتارهايي( در عمر 1400 ساله ی خويش و در جوامع و سرزمين هاي مختلف شده است كه اين 4 فرهنگ ها تمايزات و تفاوت هايي با يكديگر دارند. نمودار 1 : فرآیند عام ظهور یک تمدن از فرهنگ و جهان بینی خاص و باالخره پس از انديشه و عمل آثاري پديد مي آيند كه مجموعه ی اين آثار را»تمدن«مي ناميم تمدني كه منتسب به آن جهان بینی و فرهنگ است. نمودار 1 خالصه ی فرآیند مورد اشاره است. با این توضیح که بین این سه موضوع رابطه ی معکوس ضعیفی نیز برقرار است به این معنا که»آثار انسانی«)یا تمدن( جلوه ها و تبعات»فرهنگی«دارند و تغییر فرهنگ ها نیز بر»جهان بینی«ها )تقویت تضعیف یا استحاله ی آن ها( مؤثرند. تذكر مهم در اين زمينه اين است كه وجود فضاهاي یادشده )فضاهاي انديشه عمل و ظهور يا جهان بینی فرهنگ و تمدن يك جامعه( ممكن است از ساير جهان بيني ها فرهنگ ها و تمدن ها متأثر بوده و اصالتشان تضعيف شود برای نمونه»مادی گرايي گاهي اعتقادي است و گاهي اخالقي. مادیت اخالقي يعني اين كه شخص هر چند از نظر اعتقاد معتقد به ماورای طبيعت است و ليكن از نظر اخالق و عمل مادی است.«)مطهري 1357 آ صص (. توسعه اصطالح»توسعه«واژه ی معادل منتخب براي كلمه ی development است كه از ادبيات غرب وارد ايران شده و

25 25 25 مغرب بر مسلط 5 جهانگراي و مادیگرا تفکر و جهان بینی از و مادی مقوالت در نخست اصطالح این است. متأثر زمين زاكس و 1370 ديوب 1370 )بئك بوده مطرح اقتصادي حيات با مرتبط جنبههاي ساير براي تدريج به و 1377( اجتماعي عدالت هنر سياست فرهنگ انسان همچون اجتماعي انتخاب اگرچه است. گرفته قرار استفاده مورد نيز امثالهم و زا development واژه ی معادل به عنوان»توسعه«واژه ی به عنايت با ولي است صحيحي )ظاهرا ( انتخاب لغوي نظر ار مناسب تري واژه ی بايد و ميتوان ايراني فرهنگ ارزشهاي مادی و معنوي معاني جامع و فرهنگي ارزشهاي گوياي كه آن از استفاده هنگام به حداقل يا و نمود انتخاب آن براي باشد چنانچه داشت. توجه آن نارساييهاي و اشكاالت و نقايص به و تكامليافته انسانهاي به متأله و مسلمان حكماي و متفکران رايج معناي به توسعه اين كه اجماال دارند. اشاره انسان تعالی مدنظر را كم ي جنبههاي غالبا خويش ماهيت به بنا مصطلح و مثل كيفي موضوعات با رابطه در كه مواردي در حتی و دارد متمركز كميات بر عمدتا ميشود مطرح نيز انسان و فرهنگ سوي از حتی موضوع اين 1385(. نقيزاده )رك: است يا كم يتپذير معنويات اين كه به استناد با نيز متدي نين برخي ميشود. ترويج نيستند شاخصپذير غرب تمدن بسط امر ابتداي همان از»توسعه«اصطالح توسعه ی نظر مورد توسعه ی واقع در و شد تلقي جهان در 1375 اردكاني داوري )ر.ك: است مدرنيته( )تفکر تجدد ميشود ناشي توسعه ماهيت از امر اين صص (. 6 است. بوده متمركز اقتصادي نتايج و اهداف بر اصوال كه و است دوب عدي و اقتصادي مادی اصالتا امري»توسعه«براي نيز كيفي وجهي تا است آن بر سعي امروزه اگرچه آن از معنوي و تكاملي معنايي اصالتا اما شود معرفي آن اسالمي تفکر تفاسير و تعابير اين عكس بر نميشود. مستفاد دو به تنها كه مينمايد تأكيد»تعالی«و»رشد«و»تكامل«به دارد. توجه نيز تعالي به و نبوده محدود زميني( و )مادی بعد و كمال بر )كه را»كمال«يا»تعالي«چون واژگاني بنابراین به عنوان دارند( تأكيد نيز انسان حيات معنوي جنبههاي رشد ميتوان»توسعه«ايراني اسالمي جايگزين هاي مناسب ترين انسان حيات معنوي جنبههاي رشد و كمال بر كه كرد توصيه ج 1 ( جعفري و 1357 ب مطه ري )ر.ک: دارند توجه نيز تعاريف معايب حذف و محاسن از بهرهگيري جهت در از مل ي تعريفي ارائه ی منظور به و توسعه مورد در ارائهشده ويه بالس ظاهري كه داد ارائه توسعه از تعريفي ميتوان آن استناد و قبول قابل زمينهاي هر و جامعه هر براي و داشته عبارت توسعه كه ميشود بيان اين گونه تعريف اين باشد. خاص به صورتي جامعه( یا شهر )یا كشور ساختن از است آن بتوانند مردمان و باشد )جامعه( كشور آن نظر مورد كه که گونه آن )نه میکند اقتضا فرهنگشان و جهان بینی که گونه کنند. زندگی آن در میکنند( دیکته دیگران بيرويه ی استفاده ی نتايج ظهور پي در پايدار: توسعه ی آسيبهايي به انسان آگاهي و طبيعي منابع از صنعتي جوامع سالم حيات روند بر نتيجه در و طبيعت بر رهگذر اين از كه جوامع تشكيالت افراد از بسياري است شده وارد انسان بروز از پيش گيري براي تا شدند آن بر حكومتها حتی و شناسايي با بيابند. را راههايي انسان براي بيش تر خطرات انسان حيات بر آن سوء اثرات و طبيعت تخريب عظيم ابعاد انسان فراروي آينده در كه مشكالتي به توجه همچنين و با انسان برخورد نحوه ی در نظر تجديد به نياز بود خواهد آن ها از استفاده نحوه ی همچنين و طبيعي منابع و طبيعت آرای نياز اين به پاسخگويي در شد. احساس پيش از بيش آن ها ميان از كه شد مطرح گوناگون ممالك در مختلفي است برخوردار ويژهاي اهميت از پايدار توسعه ی نظريه ی شده اضافه نظريه اين طرفداران بر روزبه روز كه نحوي به مطرح آن با مرتبط نظرات و آرا متعد دي كنفرانسهاي در و نیز ايران در است. نموده جلب خود به نيز را دولت ها نظر و مدنظر پايدار توسعه ی مختلف جنبههاي و اصول به توجه است. گرفته قرار مختلف تشكيالت»توسعه«مفهوم تفسير و معنا در كه ابهاماتي عليرغم

26 26 26 اجزای )يا شهر ظهور در دخيل اصلي عنصر سه رابطه ی نمودار 2 : 1387( )نقيزاده شهر( يك اصلي مقوله ی در اولين بار مفهوم این جایی که آن از دارد وجود موضوعات به شدن اضافه با همچنان است شده مطرح اقتصاد سمت به عام طور به و اقتصاد سمت به نيز را آنان ديگر توسعه ی مفهوم و ميدهد سوق زندگي كم ي و مادی جنبه ی.)Rao, )2000 است نمانده امان در گرايش اين از نيز پايدار تحق ق عدم يا و محيطي پايداري ريشههاي Ekinz نمونه براي ميگويد: و نموده جست وجو اقتصادي سيستمهاي در را آن محيطي پايداري از تجربهاي دنيا صنعتي اقتصادهاي تمام»در صنايع اين دوام و بقا كه چون باشد داشته وجود نميتواند طبيبيان از نقل )به دارد«اتكا محيطي پايانپذير انباشتههاي به ميتوان گذشته مباحث و تعريف اين به عنايت با 7 ص 2 ( هك برميدارد گام پايدار توسعه ی مسير در جامعهاي كه گفت ميگيرند قرار استفاده مورد به گونهاي دسترس در منابع آن در نياز حد از بيش مصرف ندهد رخ تباهي و اسراف هيچ گونه كه مصرف گرايي از جامعه لذا و نبوده جامعه معقول و منطقي جهت در آن ها در دگرگوني و منابع مصرف می ماند مصون تغييرات و بوده انسان كمال نهايتا و آن ها كمال و كيفي بهبود حفاظت به نسبت امكان حد تا نیست مدنظر بدوي مصرف و استفاده مورد تجديدپذير منابع و اقدام تجديدناپذير منابع از شهري و فرهنگ منطقه اقليم محيط هر براي ميگيرند قرار اجرا و تهيه آن ها مختصات و نياز مطابق طرح هايي و برنامهها جدي طور به شهر و محيط جامعيت و كليت به توجه ميشوند يكديگر بر شهر عناصر و اجزا تأثيرات و گرفته قرار مدنظر در و ارزيابي مورد مداوما برنامهها و طرح ها اجراي اثر در گرفت. خواهد قرار اصالح مورد نياز صورت و پايدار توسعه ی رابطه ی مورد در كه مهمي نكته ی كمالجويي و كمالخواهي اصل است مطرح اسالمي فرهنگ اين اسالمي تعاليم در دقت اندكي با ميباشد. هستي عالم انسان فعالیت هاي جملگي نهتنها كه ميشود روشن موضوع رشد و يافتن كمال سبب كه شوند انجام به گونهاي بايد قرار راه اين در نيز موجودات ساير بلكه باشند او معنوي تهج در آن ها از بهرهگيري نيز انسان وظيفه ی و شدهاند داده است. خويش و آن ها به بخشيدن كمال آن قلمروهاي و شهر قبيل: )از عديدهاي عناصر و مقوالت از متشكل شهر تاريخ مديريت اخالق مقررات شهروند انسان تفکر هس در آن ها همه ی كه است و...( كالبد فنآوري فرهنگ»سه يا فضاسه را آن ها كه ميگيرند قرار اصلي دسته ی فضاي و رفتاري فضاي فكري فضاي ميناميم: قلمرو«موضوع اجمالي توضيح در 1387(. نقيزاده )ر.ك: كالبدي شهر پديدآورنده ی عامل و جز اصليترين كه: است ذكر قابل او زيستگاه شهر كه است كسي يا شهراهل يا»انسان«و»قوانين»انسان«از پس ميباشد. فعالیت هايش مكان و دارند قرار شهر اهل«اخالق و رفتار شيوهها آداب مقررات با و يكديگر با را شهر اجزای همه ی و شهر اهل رابطه ی كه مختلف قلمروهاي در را هستي و انسان ساختههاي و طبيعت شهركالبد باالخره و ميكنند. تنظيم حيات مادی و معنوي خاص شرايط اضافه ی به ديگر عامل دو از متأثر كه دارد قرار 2(. )نمودار است هنري و علمي فنی اقتصادي محيطي قلمرو يا فضا سه پايدار شهر ظهور براي ترتيب اين به خواهد منجر پايدار شهر ظهور به آن ها پايداري كه مطرحاند»فضاي فكريفضاي از: عبارت اند فضا سه اين شد. توضيح به عنايت با كه عينيفضاي و رفتاري«و عملي نآ مطالعه ی و احتراز آن ها تكرار از ديگر مجالي در آن ها

27 (. نقيزاده )ر.ك: ميشود ارجاع موصوف مرجع به یادشده فضاي سه به توجه پايدارشهر به وصول براي يا عملي )فضاي رفتاري فضاي فكري فضاي بر مشتمل پايداري سمت به آن ها حرکت و كالبدي فضاي و رابطهاي( همه ی دربردارنده ی قلمرو( )یا فضا سه این که چرا است مهم هستند. پایدار توسعه ی نظریه ی در مطرح موضوعات پايدار توسعه ی به وصول ضرورت های ابعاد معروف و ساده مثلث مطابق كه آن جايي از اين اصلي ابعاد و عناصر و عوامل و رئوس از يكي پايداري ميباشد( محيط زيست و اقتصاد اجتماع از متشكل )كه مثلث است اجتماع( اساسي و ضروري عنصر عنوان )به»انسان«و آرا پايدارتوسعه ی نظريه ی در مطرح موضوعات در ويژهاي جايگاه او به مربوط موضوعات همه ی و باورها عمل فضاي به عنوان»فرهنگ«آن ها ميان از يافت. خواهند منتج او»جهانبيني«يعني انسان فكري»»فضاي از كه او بود. خواهد برخوردار اصلي و بنيادين اهميتي از ميشود فرهنگ( )يعني واسط حلقه ی يك طريق از جهان بینی واقع در است. عهدهدار را پايدار توسعه ی عمومي هدايت برنامهاي اساس بر كه بدانيم نظريهاي را پايدار توسعه ی اگر روند اين در يابد دست مدنظرش اهداف به تا ميشود تدوين كه است»انسان«يكي ميكنند: نقش ايفاي اصلي عامل دو براساس بايد كه»علم«ي ديگري و كند اجرا را برنامه ميخواهد اولين پايدار توسعه ی به وصول براي بنابراين شود. عمل آن بر كه است پايدار«ي»انسان هاي حضور و وجود شرط ميتوان اجماال كنند. عمل و برنامهريزي پايدارعلم اساس پايدار توسعه ی به وصول ضرورت هاي اصليترين كه گفت را آن ها ويژگي هاي كه هستند پايدارعلم و پايدارانسان ميكنند. تعيين و تعريف جامعهاي هر فرهنگ و جهان بینی نيز پايدار توسعه ی به وصول عوامل نقش ايفاي اصلي عامل دو هدفي هر به وصول براي اهميت مورد در او.»علم«ديگري و»انسان«يكي ميكنند: براي و او توسط همه یبرنامهها كه جهت آن از انسان نقش بحث معموال ميشوند اجرا و تهيه خودش سعادت تحصيل مطابق كه اين به عنايت با نيز»علم«براي ندارد. وجود زيادي هادي و امام رهبر عنوان به علم )ع( امامالموحدين فرمايش مربوط علم كه اين به توجه با و ميكند نقش ايفاي»عمل«و برنامه همان جنس از و متناسب بايد عملي و برنامه هر به بنابراين شد. قائل اصلي و اساسي نقشي ميتوان باشد عمل برنامهاي هر و نظريه هر براي نظر مورد»علم «و»انسان«محقق شدن براي ترتيب اين به باشند. متناسب آن با بايد به بايد برنامه مجري و عامل تهيهكننده پايدار توسعه ی عمل دانشي مطابق بايد پايدارانسان اين و رسيده پايداري که این توضیح مینامیم. پايدارعلم نيز را دانش آن كه كند جامعه ی اسالمي تعبير به )يا پايدار جامعه ی به وصول براي علم( و انسان )يعني موضوع دو اين كمال گرا( و كمال به رو پايداري واجد يا باشند رسيده پايداري و کمال به بايد خود باشند. مناسب کمالگرایی( )و»شهر ظهور براي برنامهاي تهيه ی و تعريف نتيجه در دو وجود نيازمند شهر در پايدار توسعه ی ظهور يا پايدارعلم و مجري( و برنامهريز عنوان )به پايدارانسان عامل بود خواهد عمل( هدايت گر و فكري فضاي عنوان )به پايدار«منفي تأثيري باشند الزم پايداري فاقد كه اين ها از كدام هر كه به ذيال داشت. خواهند آن پايدار توسعه ی و شهر پايداري بر در پايدارعلم و پايدارانسان اصلي ويژگي هاي برخي كه ايرانيفرهنگ خاستگاه به عنوان اسالمي جهان بینی خواهدشد. اشاره ميكند نقش ايفاي عمل فضاي به عنوان او صفات و پايدار انسان و ممالك جملگي( بهتر عبارت به )و بسياري اگرچه براي خويش برنامههاي تدوين از و پايدار توسعه ی از جوامع نه تاكنون چند جهاتي به اما ميگويند سخن آن به وصول از نه و است يافته دست پايدار توسعه ی اهداف به كشوري اهتمامي صنعتي و اقتصادي قدرت صاحبان و دولت ها سوي اين است. آمده عمل به آن اهداف( )جملگي تحصيل در جدي است: زیر دالیل به توفيق عدم

28 28 28 كيفي صبغه ی تفسيري( هر )با پايدار توسعه ی اهداف 1- ويژه به و مدرن دوران كميتگرايي با امر اين كه دارد نيز جاهايي در خصوص به و قدرت و سرمايه صاحبان نزد و مصرف محدودكردن به معناي را پايدار توسعه ی كه است. تضاد در ميدانند درآمدشان در را پايدار توسعه ی اصول رعايت كه قدرتمندي جوامع 2- اصول اين پيروي از مييابند خويش مادی منافع خالف جهت هك مينمايند احتراز برنامههايشان در آن ها داشتن ملحوظ و گلخانهای گازهای کنترل به توجه عدم در را آن بارز نمونه ی كرد. مشاهده ميتوان توسعه ی ظهور نيازمند جامعه يك در پايدار توسعه ی ظهور 3- كه ميباشد جوامع ساير در پايينتر( درجات در )حتی پايدار نزد به ويژه و معاصر دوران بر حاكم روحيه ی با امر اين است. تقابل در فزونخواه و مستكبر استعمارگر ممالك آن صنعتي و اقتصادي معناي به توسعه که همان گونه 4- توسعه ی آمده پديد انسان ها و جوامع فكري تحوالت پي در كه است فرهنگي و جهان بینی تفکر رواج نيازمند نيز پايدار عامل مهم ترین این واقع در بپذيرد. را پايدار توسعه ی مباني توسعه ی به وصول كه كرد توجه بايد ترتيب اين به است. تنها بود. نخواهد ممكن پايدار انسان وجود بدون پايدار همه ی متعادل داشتن ملحوظ )با كه است پايدار انسان ظهور آينده به انديشه و گذشته با ارتباط عين در زندگي جنبههاي ميتواند انسان( حيات نهايي آرمان سمت به جهتگيري با و شود. پايدار توسعه ی ظهور زمينهساز چگونه چيست او صفات كيست پايدار انسان اما انسان رابطه ی آمدهاند كجا از او فكري مباني و ميانديشد ميتواند كه آنچه ميشود برقرار چگونه وجود عالم با پايدار هدف آفرينش هدف به آگاهي دهد پاسخ سؤاالت اين به هويت به آگاهي طريق از واقع در است. انسان غايت و حيات پاسخ تبيين امكان وي مقصد و مبدأ و انسان چيستي و تعريف آن كه ضمن ميشود. فراهم یادشده پرسش هاي حيات غايت و حيات هدف آفرينش هدف قبيل از موضوعاتي و جهان بینی به بسته وي مقصد و مبدأ و او هويت انسان به وضوح ترتيب اين به 8 بود. خواهد متفاوت انسان تفکر متنوع و مختلف تفکرات و جهان بینی تبع به كه گفت ميتوان داده فوق سؤاالت به كه گوناگوني پاسخ هاي جهت به و ويژگي هاي و پايدار انسان براي نيز متنوعي تعاريف ميشود آراي تفرق زمينه ی ميتواند تنوع اين اگرچه يافت. ميتوان او فطرت همچون گوناگوني داليل به اما شود جوامع و مكاتب بهرهمندي تميز و عقل قوه ی از وي برخورداري انسان الهي متنوعي داليل به و مصلحان و الهي تعاليم از جهانيان اكثريت قابلقبول و مطلوب حد كه بود اميدوار ميتوان دست اين از قبول مورد مردم جملگي براي كه شود معرفي متفقالقولي و جهانيان )آشتي دادن وظيفه اين واگذاري با هرحال در باشد. خواهد آن بر سعي مجال اين در گفت وگو( طريق از يكديگر با و اسالمي تفکر در پايدار انسان ويژگي هاي برخي به تا بود شود. اشاره ايراني فرهنگ تفکر در كامل انسان بهتر عبارت به و پايدار انسان تفکر كه ويژگي هايي و صفات به كه است انساني اسالمي به اتصاف باشد. متصف برميشمارد انسان براي اسالمي وصول جهت در را استقامت و پايداري نوعي صفات اين معرفي وي حيات و انسان براي تفکر اين كه اهدافي به رب تأكيد عمدهترين راه اين در ميآورد. وجود به مينمايد عبارت به بود. خواهد متمركز انسان رواني و روحاني وجه روحش كه است كسي الهي تفکر در پايدار انسان سادهتر باشد. رسيده پايداري به وي( زنده ی همیشه بخش عنوان )به است جدید تعبيري پايدار توسعه ی تعبير كه آن جايي از طبيعتا نيز آن )كه پايدار انسان ويژگي هاي جست وجوي در آن بر سعي است( نگرفته قرار اشاره مورد اصيل متون در براي كه شود اشاره ويژگي هايي دسته آن به تا بود خواهد آن ها بين نيز ظاهر به و شدهاند تعريف مؤمن موحد انسان اهم ميشود. احساس قرابتي پايدار توسعه ی ويژگي هاي و رد مينمايد اشاره آن ها به كريم قرآن كه ويژگي ها اين انسان ها در آن ها وجود كه ويژگي هايي و صفات دستهبندي سمت به انسان ها هدايت عامل و زمينه عنوان به ميتواند فكري مكتب هر مباني بر تكيه با نمايد نقش ايفاي پايداري در كه نمود اشاره اصلي گروه سه به ميتوان ايدئولوژي و است. مطرح اسالمي تفکر قلمرو در موضوع حاضر بحث اسالمي جهان بینی كه هستند صفاتي اول دسته ی صفات از دسته اين بياني به فراميخواند. آن به را انسان ها دسته ی هستند. طبقهبندي قابل باش«گونه»اين تحت عنوان دعاي به عنوان اسالمي تعاليم در كه هستند صفاتي دوم ميتوان كه هستند مطرح جامعه و انسان براي الهي مردان طبقهبندي باشم«گونه اين»ميخواهم تحت عنوان را آن ها براي اسالمي تفکر كه هستند صفاتي سوم دسته ی كرد. متصف صفات اين به را آنان و نموده مطرح خويش پيروان

29 29 29 رد ميكنيم. تعبير هستند«گونه»اين به آن ها از كه ميداند نهايتا را شناختهشده صفات ميتوان طبقهبندي اين ادامه ی نمود. طبقهبندي سلبي صفات و اثباتي صفات گروه دو در ضرورت نكتهاي ذكر صفات این به اجمالی اشاره ی از قبل قلمروهاي در كه صفات اين بودن چندب عدي عليرغم كه دارد در دارند متنوعي تأثيرات و مصاديق انسان حيات مختلف با متناسب كه ميشود اشاره وجوهي آن به تنها مجال اين 9 باشند. پايدار توسعه ی اصول ايمانگرايي و قلمروها انسان حيات براي اين كه به عنايت با تناسب به هركدام كه است متصور سهگانهاي ساحت هاي ايمان هستند رشد و تعالي براي ابزاري و فضا نيازمند خويش تعالي زمينهسازي عالوه بر كه است فضاهايي مهمترين از يكي نيز وي حيات مادی شرايط تنظيم در انسان رواني و معنوي عملكرد بر اجمالي مروري مينمايد. ايفا توجه شايان نقشي براي كه معيارهايي و اصول جملگي كه داد خواهد نشان ايمان و قالب در ميتوانند ميشوند ذكر پايداري به انسان وصول ايمان كريم قرآن شوند. مطرح ايمان به انسان گرايش بطن مقد مهاي عنوان به را كردنشان پيشه تقوا و جوامع آوردن ال ق ري ل ا ه ا ن ل و»و مينمايد: معر في الهي بركات نزول براي لك ن و اال ر ض و ماء الس م ن ب ر كات ل ي ه م ع نا ل ف ت ح ات ق و ا و آم ن و و شهر مردم چنانچه و : ب ون ي ك س كان وا ب ما م ذ ناه ف ا خ ك ذ ب وا درهاي ما همانا ميشدند پرهيزكار و آورده ايمان همه ديار وليكن ميگشوديم آن ها روي بر را زمين و آسمان بركات به را آنان هم ما كردند تكذيب را( ما پيغمبران و )آيات چون )اعراف: 96 (. رسانديم«زشت كردار كيفر معنوي اخالق به گرايش فجايع و بحران ها علل توضيح در متفکران از بسياري است وهمينطوربههنگام مختلفيكهگريبانگيرجهانمدرن موجود وضع اصالح و بحران ها رفع راه هاي جست وجوي بحران درحقيقت ميشوند. متذكر معنويت و اخالق اهميت به نموده معرفي مختلف بحران هاي عامل را معنوي و اخالقي و اخالق به تمسك نيز بحران ها اين رفع براي همين طور و راه مهمترين را اخالقي( )و معنوي بحران رفع و معنويت ميفرمايد: )ص( اسالم مكر م پيامبر كه است خبر در ميدانند. مكارم تتميم براي من همانا الق: اال خ م كار م م تم ال ب ع ث ت ن ي»ا داراي را حضرت آن نيز الهي كالم و شدم«مبعوث اخالق یزد بازار جعل با ميتوان اگرچه )قلم: 4 (. مينمايد معرفي عظيم لق خ تحميل جامعه آحاد بر را الزم كنترل هاي مقررات و قوانين و نموده كنترل نيز را انسان روح و ذهن كه آنچه اما نمود خطاها ارتكاب از را او نيز قانون مأمور و قانون غياب در گريزگاه هاي جست وجوي از را او اصوال و مينمايد حفاظت انسان اين كه مضافا است. معنويت و اخالق بازميدارد قوانين ظهور براي كه است مختلفي وجودي ساحت هاي از متشك ل پايداري به وصول پايدار( انسان ظهور )يا انسان در پايداري انسان معنوي و رواني وجه دارد. ضرورت قلمروها همه ی در ميرسد. پايداري به كه است اخالق و معنويت با تنها نيز آگاهي بودن متذکر و بیداری بهتر عبارت به و»آگاهي«توسعه ی براي 10 است. )پايدار( انسان صفات اصلیترین نمونه براي شود. مواد و انرژي جايگزين بايد»دانش«پايدار و مناسب و بهاندازه و بهجا مصرف )و تغذيه علم توسعه ی انرژي مصرف در صرفهجويي سبب ميتواند غذا( متعادل توسعه ی چون موضوعاتي دانش و آگاهي مقوله ی در شود. دانش از بهرهبرداري و دانش ترويج دانش توزيع دانش رد و پايدار توسعه ی اصول مهمترين عنوان به ميتوانند شوند. مطرح پايدار انسان رسيدن ظهور منصه ی به جهت شايان نقشي»آموزش«پايدار انسان تربيت در ترتيب اين به است آن توجه قابل و مهم بسيار نكته ی مينمايد. ايفا توجه مراكز و رسمي آموزش هاي به ابدا آموزش موضوع كه و زمان آن از فراتر نميشود. محدود و منحصر آموزشي 11 نمود. تعيين آموزش براي نميتوان را ي خاص مكان

30 30 30 صدر سعه ی پي در همواره پايدار انسان هاي و مصلحان پيامبران هك بودهاند ويژگي هايي به آراسته شدن و صفات به دستیابی ترتيب اين به ميانجامند. پايدار انسان ظهور به صفات آن از الهي پيامبران خواستههاي و ادعيه بر اجمالي مروري با صفاتي از ديگر برخي به ميتوان كريم قرآن در احدي ت حضرت را پايدار انسان ظهور امكان آن ها به اتصاف كه يافت دست گشادگي يا صدرسعه ی ويژگي ها اين از يكي نمايد. فراهم كه است دعايي اين و است تحمل توان افزايش معناي به سينه اين و )طه: 25 ( مينمايد طلب خداوند از را آن موسي حضرت )ص( محمد حضرت خويش رسول به خداوند كه است نعمتي )انشراح: 1 (. است فرموده عطا الگوها انتخاب در دقت سعي و تبعیت و انتخاب انسان ها بارز ويژگي هاي از يكي آن ها از ميتوان كه است جوامعي و گروه ها افراد به تشب ه در صراحت به نيز اسالمي تعاليم و فرهنگ نمود. ياد الگو به عنوان اسوه به عنوان را ابراهيم )ع( حضرت همچنين و اكرم )ص( پيامبر و )ممتحنه: 4 است نموده معرفي صالح انسان هاي الگوي و به شبيه بودن از را مسلمانان كرات به آن بر عالوه احزاب: 21 (. آلعمران: 105 )بقره: 41 ميفرمايد نهي خاص جوامعي و افراد شيوه ی و الهي جوامع برعكس نحل: 92 (. 47 و انفال: و دارد الگوهايي رواج و معرفي در سعي معاصر دنياي صالحان استثمار و استعمار به نگویيم )اگر بتواند آن ها طريق از كه مصرف كه( است اين حداقل يازد دست جوامع و انسان ها انسان الگوهاي ترتيب اين به دهد. توسعه و رواج را بيش تر از فراتر و رسيدهاند پايداري به خود كه هستند اسوههايي پايدار اين نيستند. ها انسان مادی غرايز و مشتهيات تهييجكننده ی آن پيروان همت وجهه ی به عنوان را انساني فضايل همه ی الگوها ظهور آن تربيت حاصل كه مينمايند ترويج و تبليغ خويش با كه هستند فهيمي و صادق آگاه صالح عادل انسان هاي ميكنند. هدايت پايداري سمت به نيز را جامعه خويش پايداري انسان هدايت گر كه است آن الهي اسوههاي انتخاب وجوه از يكي الگوهاي برعكس اين و هستند. انساني عالي صفات سمت به شخصيت تحقير در سعي اول وهله ی در كه است ايندنيايي دارند. او حيات مادی قلمرو بزرگ نمايي و انسان انساني طبيعت با همزيستي انسان زندگي و حيات منشأ به عنوان طبيعت به نگرش و آيات مجموعه ی عنوان به هوشمند موجودي عنوان به امر انسان مادر به عنوان و الهي حكمت و قدرت نشانههاي آن به مختلف انحای به اسالم وحياني تعاليم كه است بنياديني انسان به گوناگون زبان هاي به را آن از حفاظت و داده تذكر نوع و طبيعت اهميت مطالعه ی ارجاع ضمن است. شده متذكر )ر.ك: مربوط منابع به طبيعي عناصر و طبيعت به اسالم نگرش محيط حفاظت سازمان 1378 محيط زيست حفاظت سازمان زشت موارد مهمترين از يكي 1384( نقيزاده و 1380 زيست نسل كردن نابود كنار در كه است ك شت كردن نابود شمردن )بقره: 206 (. است شده تلقي فساد عنوان به )انسان ها( آن تخریب عدم و طبیعت از حفاظت از چنان امروزه

31 31 31 اساطیری دوران به بازگشت گاهی که میآید میان به سخن هب طبیعت و شده متبادر ذهن به رب النوعها و الههها دوران و اسالم نگرش که است حالی در این میشود. ظاهر بتی مثابه زیستی گونههای باید که است الهی آیات همچون طبیعت به حقوق و ندهد رخ اسرافی و تخریب آن در شوند حفظ آن نکته سه به فقط مجال این در بماند. محفوظ موجودات همه ی و خدا )ص( پیامبر سخن الهی )جل جالله( کالم میشود اشاره اخطارامیرالمؤمنین )ع(: جايگاه و ارزش به كه را اتفاقي بارزترين بتوان شايد - عمل دارد اشاره محيط زيست از حفاظت و زيستي گونههاي كشتي در جانداران همه ی گ ردآوردن در نوح)ع( حضرت ا ال ا ه ل ك و اث ن ي ن ي ن ز و ج ك ل م ن فيها م ل اح ق ل ن ا دانست: خود با تو كه كرديم خطاب نوح به : آم ن م ن و ال ق و ل ل ي ه ع ب ق س م ن فرزندانت و زن جميع با ماده( و )نر فرد دو جفتي هر از خود در را همه گذشته ازلي علم در هالكش وعده ی كه آن جز 12 )هود: 40 (. برهند غرقاب از كه ب ر كشتي مادر را زمین که است چشم مقابل نیز خدا)ص( رسول کالم - حرمت ا م ك م: ف ا ن ها األرض م ن وا ف ظ ت ح میشمارد: انسان ها مادر منزله ی به آن كه كنيد[ حفاظت آن از ]و بداريد را زمين ص 380 ( )نهجالفصاحه شماست در شما همگی که است مطرح اصلی معیار این عملی هر در و - کارهایی درباره ی و مسؤولید موجودات سایر و زمین برابر گرفت خواهید قرار سؤال مورد میکنید آن ها درباره ی که مسؤول شما زيرا الب هاي م: و الب قاع ن ع تي ح ول ون م سؤ»فإن ك م 1378 )نهجالبالغه ستوران«و زمينها برابر در حتي هستيد صص (. خ 166 طبیعت عالم و انسان بین ضدیتی و تنافر و تنازع به واقع وحدت حس باالخره و داشت. نخواهد وجود دنیاییان همه ی و بود خواهد امنیتی و طمأنینه آرامش حس از ناشی هستی با پرتو )در هستی با انسانی و منطقی ارتباط ایجاد از پس که میشود. حاصل انسان برای وحیانی( فرامین فزونخواهي و تباهي از احتراز پايداري جامعه ی ظهور پايدار توسعه ی ويژگي هاي از جهت در است. يافته تقليل آن اضمحالل امكان كه است فسوق از احتراز قرآني تعاليم به بنا جايگاه اين به وصول اصوال قرآني تفکر كه چرا مينمايد. ايفا توجه خور در نقشي آن بارز مصاديق از بودن مترف كه را جامعه در فسق رواج معرفي جوامع تباهي و نابودي هالك اصلي داليل از است فيها ق وا ف ف س م ت ر فيها ا م ر نا ق ر ي ه ی ن ه ل ك ا ن ا ر د نآ ذا ا و مينمايد: را دياري و اهل چون ما و ت د ميرا : ف د م ر ناها ال ق و ل ل يه ا ع ق ف ح امر را شهر آن منعمان و پيشوايان سازيم هالك بخواهيم ديار آن در تبهكاري و فسق راه آن ها ليكن طاعت به كنيم همه آنگاه يافت خواهد لزوم عقاب و تنبيه آن جا و گيرند پيش )اسراء: 16 (. ميسازيم هالك را و مادی امور به تنها هالك و تباهي كه است طبيعي بسيار كه را روحي و رواني وجه و نشده منحصر جسماني هب دربرميگيرد. نيز ميباشد فيزيولوژيكي قلمرو از مهمتر فيزيكي بلي هاي فسوق گسترش اثر در اگر حتی كه معنا اين رواني و معنوي تباهي هاي تبعات نشود جامعه هالك سبب داد. نخواهد را پايدار جامعه ی به وصول و رشد اجازه ی كه زيادهطلبي و 13 فزونخواهي به گرايش برعكس خدشه با و داده قرار يكديگر مقابل در را جامعه آحاد ميتوانند فراهم را ناسالم رقابت هاي زمينه ی آن ها هماهنگي و وحدت بر قناعت و ميانهروي از پيروي و فزون خواهي از احتراز نمايد ظهور نوعي موضوعات اين به توجه بود. خواهد پايداري عامل كه ميكند فراهم را جامعه آحاد بين مساوات احساس و عدالت انسان پايداري و آرامش عامل عنوان به ميتواند احساس اين خصيصهاي انسان ها با مساوات احساس كند. نقش ايفاي دستورات اخالقي فضايل بسياري داشتن ملحوظ با كه است در نمود. استناد آن به ميتوان تاريخي نمونههاي و انساني نزد بندگان بهترين كه دارد قرار الهي كالم عوامل اين رأس»تواضع«آن بر عالوه )حجرات: 13 (. ميداند مت قين را خداوند است. ديگران با مساوات احساس از ديگري جلوه ی نيز خودستايي از احتراز مثل صفات برخي از احتراز طور همين برتريجويي از احتراز و )حديد: 23 ( تفاخر از احتراز )نجم: 32 ( در كه هستند صفاتي قصص: 4 ( و دخان: 31 )يونس: 83 بود. اميدوار پايدار انسان ظهور به ميتوان آن ها ترك صورت اجمالي نتيجه ی پايدار انسان هاي از نسلي ظهور كه موضوعي عاجلترين اصولي بستن كار به و آموزش به توجه مينمايد تضمين را در برسند. پايداري به آن ها بستن كار به با انسان ها كه است آگاهي و دانش ارتقاي و جامعه عمومي آموزش بدون واقع مديريت خويش وظايف انجام ضمن بتوانند كه حدي تا مردم مسيرهاي و نموده كنترل نيز را آن اعضاي ساير و جامعه

32 32 32 ندارد. وجود پايدار انسان تجلي امكان نمايند اصالح را ناصواب از اساسيتر و مهمتر بسيار عمومي آموزش ديگر بيان به از بعد تازه كه است خاص عدهاي براي آكادميك آموزش هاي عمومي آگاهي هاي کمی و نامناسب جو دليل به فارغالتحصيلي نمايند. استفاده مطلوب نحو به خويش آموختههاي از نتوانند آن اصلي منابع و پايدار علم موجود هر يا انسان همانند نيز هنر( همچنين )و علم براي است جان و جسم وجودي ساحت دو حداقل واجد كه زندهاي قابل معنویتی و معنا و جان او مادی و ظاهري مرتبه ی عالوه بر نآ ويژگي هاي تعيينكننده ی انسان جهان بینی كه است تصور توليد اگر كه دارد ضرورت نكته اين به توجه نتيجه در است. 14 ملي و بومي فرهنگ و جهان بینی تفکر قلمرو و قالب در علم مقوم عنوان به توانست نخواهند نيز تحصيلي علوم نباشد ضمن برعكس بلكه نمايند. نقش ايفاي ملي فرهنگ و جهان بینی جهان بینی رسوخ زمينه ی ملي فرهنگ و جهان بینی تضعيف خواهند فراهم است بوده كار مبناي كه را بيگانهاي فرهنگ و نباشد متصل»پايدار«منبع يك به»علم«اگر آن عالوه بر كرد. بايد ترتيب اين به داشت. نخواهد وجود آن پايداري امكان نيز و 15 است وحي به مت كي علم علم پایدارترین كه داشت توجه آن ها و نميكند بيان را جزئي مصاديق»وحي«كه است طبيعي مورد در اما است حجتاهلل عقل كه واميگذارد سليم عقل به را توصيههاي زمينهها همه ی در غايات و اهداف اصول مباني دارد. واضحي و روشن بسيار را راه بنگر وحي چراغ با را اهلل قدم هر ببيني تا نيست وحي جز مبين قرآن نص نيست نهي و امر ز خالي آيهاي بايد مقولهاي هر براي نظر مورد علم پايههاي يا علمي مباني در مدام و بوده پايداري واجد خود كه شوند استوار بستري بر از: اند عبارت انسان دانش و دريافت ها منابع نباشد. تغيير حال عارفانه مكاشفات عقلي برهان رياضي منطق تجربه و حس امكان كه طريق كامل ترين خداوند(. از مأخوذ )علوم وحي و وحي راه از كه است علمي ندارد وجود آن به خللي و خدشه استفاده راه اين در كه است طبيعي باشد. رسيده انسان به مصاديق روش ها )احاديث آن ناب تفاسير و الهي كتاب از بنيادين اصول شناسايي و )ع(( معصومین حضرات از مأثوره كه آنچه نهتنها حقيقت در دارد. تام ضرورت علمي منبع اين امكان فاقد و پايداري واجد ميرسد انسان دست به وحي از امور كه گفت ميتوان ديگر مرتبهاي در كه است ابطال و لغو اخروي زندگي آن تبع به و الهي معنويت بر مبتني علوم و در ميتوانند كه هستند پايداري از بارزي مصداق معنوي و قرار عمل مالك و الگو نيز انسان مادی فعالیت هاي و زندگي صص ( نقيزاده )ر.ك: گيرند او نيازهاي و انسان جهت در انسان فعالیت های همه ی که آن جایی از این شناخت میشوند انجام او نیازهای به پاسخ گویی همه ی برای بنیادین ضرورت یک آن ها طبقات و نیازها و انسان تعریف در ورود بدون مجال این در فعالیت هاست. شده ذکر آن ها درباره ی که آرایی و مرتبط مباحث همه ی مستقيم كه آنچه میشود. اشاره اصلی نکته ی چند به است برنامهها و طرح ها تهيه ی اصلي معيار و م الك غيرمستقيم يا انساني فعالیت هاي جملگي انگيزه ی و مبنا خالصه طور به و كه است طبيعي است. انسان نيازهاي به پاسخ گويي است جهان بینی به بسته آن ها اهميت و سلسلهمراتب و نيازها نوع حيات كه است قابلتوجه است. تغيير در جامعه هر فرهنگ و نيز ب عد هر كه است بررسي قابل مختلفي ابعاد در انسان انسان حيات براي اجماال داراست. را خويش خاص نيازهاي و است تصور قابل روحاني و نفساني جسماني ب عد سه تحت نيز انسان نيازهاي حيات از ساحت سه اين تناسب به خوراك )مثل فيزيولوژيكي يا مادی نيازهاي مقوله ی سه حب آزادي )مثل نفساني نيازهاي امثالهم( و مسكن پوشاك ارتباط )مثل روحاني نيازهاي و رواني( نيازهاي ساير و ذات ماوراءالطبيعه( با مرتبط و معنوي جنبههاي و هستي مبدأ با.)1385 )نقيزاده ميشوند. تقسيمبندي انسان حیات از ساحت هر و جنبه هر براي ترتيب اين به مكاتب برخي هستند. تعريف و شناسايي قابل نيز نيازهايي مادی نيازهاي بر نتیجه در و مادی جنبههاي بر صرفا فكري كردن درجهبندي با تفکرات گونه اين ميورزند. تأكيد انسان انسان نياز احساس شرط مختلف درجات به انسان نيازهاي پایينتر مرحله ی نياز ارضای را باالتر( مراتب )از مرتبه هر به حيات گونه دو واجد را انسان اصوال ديگر برخي ميدانند. نياز نوع دو درنتيجه و دانسته هم( به مرتبط البته )و مجزا اين ها همه ی برعكس اسالمي تفکر هستند. قائل انسان براي مينمايد. توصيه را انسان نيازهاي به توأمان و همزمان توجه

33 33 33 لكن ميورزد تأكيد انسان مادی نيازهاي تأمين به اگرچه و نمينمايد. مطرح حيات هدف و اصل به عنوان را آن ها هيچگاه نيازهاي طول در فيزيولوژيكي نيازهاي تفکر اين در واقع در رسيدن در او به كمك و انسان آمادهسازي جهت در و معنوي ميباشند. معنوياش آرمان هاي به نتيجهگيري ولي نيست جديدي ايده ی مفهوم در پايدار توسعه ی از قبل كه است بوده دليل اين به گذشته در آن نبودن مطرح بطئي طبيعي منابع از بهرهبرداري و توسعه صنعتي انقالب طبيعت بين نسبي تعادلي و بوده طبيعي محيط با هماهنگ و نحوه ی آن بر عالوه است. داشته وجود انسان مصنوعات و جوامع نگرش نحوه ی با هستي جهان و طبيعت به نگرش اين توسط طبيعت با انسان رابطه ی تفسير همچنين و معاصر منفي تأثيرات به آگاهي است. بوده متفاوت كامال جوامع گونه دو اخير نيم قرن در اجراشده توسعه ی طرحهاي جبرانناپذير گاه و توسعه ی نظريه ی نمودن مطرح زمينهساز محيط زيست بر كشورهاي و جوامع در آن تأييد و گسترش و رشد و پايدار پايدار توسعه ی مفهوم در گستردگي و تنو ع اگرچه شد. مختلف انساني آموزشي فرهنگي ابعاد تمامي در كه مينمايد ايجاب مناظرات اصلي محور عمل در اما نمايد رشد علمي و اجتماعي ابعاد از بيش كه است بومشناسي پايدار توسعه ی به مربوط ابعاد نيز مقوله اين در و آن فرهنگي و اقتصادي و اجتماعي تغيير و آلودگيها كاهش و طبيعي منابع از حفاظت قبيل )از كم ي توجه بنابراین است. بوده مطرح كيفي ات از بيش مصرف( الگوي كه حالي در ميشود. طبيعي منابع و طبيعت به معطوف بيش تر هك پايدار توسعه ی تعريف از منبعث اصول عميق تر انديشه ی با ميآيند دست به تمدني هر تعريفشده ی جهانبيني مبناي بر اعم جامعه فعالیت هاي همه ی بر مسلط و تعيينكننده اصول بايد باشند. كم ي( و )كيفي مادی و معنوي از بر نوعي به كه پايدار توسعه ی نظريه ی با مقايسه در آرای مينمايد تأكيد پايانپذير و طبيعي منابع از حفاظت منابع از بهرهگيري در اسالمي تعاليم جمله از و متألهين رعايت آن به بخشيدن شرافت ماده به بخشيدن كمال طبيعي و تبذير و اسراف از اجتناب جامعنگري ميانهروي و اعتدال كه ميشمارد اساسي شرط را عدالت رعايت اجمال طور به نيز را پايدار توسعه ی ايده ی عادالنه رفتار و عدالتجويي اين به انسان وصول تا كه است ذكر قابل دارد. مستتر خويش در عامریان ی خانه انساني توسعه ی تحصيل از قبل تا عبارتي به يا و»پايداري«است ممكن برنامهاي گونه هر پايدار انساني توسعه ی مطلوب عدم دليل به برنامه اصوال كه اين يا و شود مواجه شكست با يا توسعه ی به عوامل محدودي عده ی به پرداختن و جامعنگري توسعه ی اصلي ايده ی ايراني نسخه ی بنابراين نينجامد. پايدار كمال بر باشد بومي فرهنگ ارزش هاي از ملهم بايد كه پايدار فضا عنوان )به انساني پايدار توسعه ی بر عبارتي به يا و انسان بود. خواهد متمركز توسعه( جنبههاي ساير بستر و توسعه ی مورد در مطرح مباحث و موضوعات جملگي )و توسعه معناي بر فرهنگ و جهانبيني تأثير گوياي پايدار به است. مترت ب آن بر كه است تفاسيري و پايدار( توسعه ی موضوعي فرهنگ و جهانبيني با توسعه رابطه ی ديگر عبارت و الگو يك تقليد كه كرد توجه بايد البته و است انكار غيرقابل بروز احتمال آن موجد فرهنگ به توجه يا و آگاهي بدون سبك ناخواسته است ممكن كه اين يكي بردارد. در را نتيجه دوگونه فكري بنيادهاي با كه بيگانه ارزش هايي و فرهنگ ترويج عامل آن ديگر بشود. هستند تعارض در مقلد جامعه ی فرهنگي و

34 34 34 و زمان شرايط به توجه بدون فرهنگي ترويج قصد به اگر كه غفلت دليل به پذيرد انجام آن فيزيكي استحاله ی بدون و مكان داد. خواهد معكوس نتيجه ی انسان روز نيازهاي از قابلتفكيك جور چه اسالم در دنيا و دين ببينيد اصوال انداخت ما دهان به استعمار نيست. قابلتشخيص اصال و نيست طوطيوار هم ما روشنفكران و جداست زندگي از مذهب كه را اروپایي روشنفكران اداي دارند كه اين خيال به كردند بازگو معالفارق قياس اين كه اين از غافل درميآورند. كليسا برابر در ص 76 ( 1357 )شريعتي است. پی نوشت اسالمی. آزاد دانشگاه تحقیقات و علوم واحد معماری و هنر دانشکده ی 1- هب و تشريح 21«كار»دستور در پايدار توسعه ی زمينه ی در آن نظر مورد اصلي زمينههاي 2- است. رسيده جهاني جامعه ی اعضای تصويب دانشمندان جمله از و انسان ها سؤاالت جهتدهي و تنظيم در جهانبيني نقش مطالعه ی براي نقيزاده ر.ك:.1390 نقیزاده ر.ک: زمینه این در بیش تر مطالعه ی برای 4- بعد به ص 51 ج جعفري رك: سكوالريسم يا جهانگرايي معناي در مطالعه براي شماره فرهنگ نامه ی مجل ه ی و.1378 نجفي ر.ك: نيز ايران در توسعه دوگانه ی برنامههاي اقتصادي ب عد محوريت مورد در 6- رايج تعريف و ويژگي ها و ريشهها خاستگاه و مبدعان و تاريخچه مورد در مطالعه براي 7- Simmons,,1993 ج محيط زيست حفاظت سازمان ر.ك: پايدار توسعه ی.Brundtland, 1987, Yearbook of the U. N and Cook & Van Lier, 1994 بيتا. مطه ري ر.ك: جمله از مباحث اين در مطالعه براي 8- اين در انسان مورد در مذكور ويژگي هاي برخي كه شود مطرح اشكال اين كه است طبيعي 9- است. شده انجام فضا آن در ابداعات و اختراعات بسياري كه است فضايي و زمينه ناقض تفکر است. نيزهمينطور دقيقا بهجاستو اشكالكامال اين نقیزاده ر.ک: انسان بودن متذکر اهمیت و جایگاه در مطالعه برای نقيزاده ر.ك: فرهنگي توسعه ی و آموزش اهميت زمينه ی در مطالعه براي 11- مؤمنون: 27. همچنين: 12- و فرزند و اموال بسياري را مردم شما كه( آييد هوش )به الت كاث ر : م»ا ل هيك با كه تكاثر سوره ی 13- ميشمارد. مطرود را فزونخواهي وضوح به ميشود آغاز )تكاثر: 1 ( است«داشته غافل سخت عشيره.1389 نقيزاده ر.ك: ايراني هويت مؤلفههاي و ملیت موضوع در مطالعه براي 14- بلكه نيست بشري علوم دستاوردهاي به بيتوجهي معناي به سخن اين كه است طبيعي 15- روزه هر مكاشفات كه هستند ناپايدار عموما دستاوردها اين كه است نكته اين به دادن توجه ميكند. اثبات را جديدتر علمي مكاشفات و علوم با جايگزينیشان و آن ها از بسياري ابطال مراجع كريم. قرآن - جاويدان ابوالقاسمپاينده ترجمه ی رسولاكرم )ص(( قصار كلمات )مجموعه نهجالفصاحه تهران ترجمه ی )ع( عليبنابيطالب امام قصار كلمات و نامهها خطبهها )مجموعه نهجالبالغه تهران اسالمي فرهنگ نشر دفتر آيتي عبدالمحمد مجل ه ینامه ی -بئك لوئيس»دگرگونيدرمفاهيموهدف هايتوسعه«ترجمه یح.قاضيان زمستان و پاييز و 6 شماره ی 5 فرهنگ )ج 25 ( دفترنشرفرهنگاسالمي ]عالمه[محم دتقي ترجمهوتفسيرنهجالبالغه -جعفري تهران تهران اسالمي فرهنگ نشر دفتر )ج 1 ( نهجالبالغه تفسير و ترجمه نامه ی مجله ی توسعه«و تجدد سن ت مفاهيم مجموعه»تأم ليدر رضا داورياردكاني - زمستان فرهنگ شماره ی 24 و مجل ه ینامه یفرهنگ شماره ی 5 -ديوب»ابعادفرهنگيتوسعه«ترجمه یبهروزگرانپايه زمستان پاييزو 6»نگاهينوبهمفاهيمتوسعه«ترجمه یفريدهفرهيووحيدبزرگي نشر -زاكس ولفانگ تهران مركز»مجموعهمقاالتهمايشبينالملليمحيط زيست دينو -سازمانحفاظتمحيط زيست فرهنگ«سازمانحفاظتمحيط زيست تهران )ج 2 معاهدات محيط زيستايرانمجموعهقوانينومقرراتحفاظت بينالمللي( سازمانحفاظتمحيط زيست تهران محيط زيست«سازمانحفاظت»مجموعهمقاالتهمايشاسالمو محيط زيست تهران محيط زيستايران«سازمانحفاظت»مجموعهقوانينومقرراتحفاظت محيط زيست تهران تهران ارشاد حسينيه ی اقبال«و»ما علي شريعتي - مجل ه ی محيط زيستتعيينشاخص هايپايداريونمادآندر -طبيبيان منوچهر محيط زيست شماره ی 24 زمستان 1378.»عللگرايشبهمادیگري«انتشاراتصدرا تهران 1357 الف. مطه ري ]شهيد[مرتضي - قم 1357 ب. صدرا اسالم«و ايران مقابل»خدمات بيتا. قم اسالمي انتشارات دفتر زندگيهدف بهار شماره ی 21 )مجله( فرهنگ نامه ی - افتتاحيه یهمايشنقشوجايگاهدولتدرتوسعه ی»سخنرانيدربرنامه ی -نجفي محمدعلي فرهنگي«دركتابمقاالتبرگزيده یهمايشنقشوجايگاهدولتدرتوسعه یفرهنگي تهران بودجه و برنامه سازمان ارديبهشت 1378 ( 28 - )29 و علوم واحد اسالمي آزاد دانشگاه جلوهها(«شیوهها )اصول بیداری»شهر محمد نقيزاده - تحقيقات تهران تهران شهر نشر طیبه«حیات فضای یا اسالم آرمانی»شهر و علومانسانی پژوهشگاه هنر«مصاديق و معنا حكمت از ايراني»روايتي مطالعاتفرهنگی تهران اصفهان ماني انتشارات عيني ات(«و )تجلیات اسالمي معماري و»شهر سازمان شهرسازي«و معماري هنر آموزش در اسالمي فرهنگ»جايگاه تهران دهياري هايكشور و شهرداري ها )مبانينظري(«انتشاراتراهيان اصفهان 1385.»شهرسازيومعمارياسالمي محيط زيستدرفرهنگوشهرهايايراني«انتشارات»جايگاهطبيعتو تهران تحقيقات و علوم واحد اسالمي آزاد دانشگاه - Brundtland, G. H. Our Common Future. Oxford univ. Press. Oxford Cook E. A. & H. N. Van Lier (eds). Landscape Planning and Ecological Network. Elsevier. Amesterdam Rao, P.K. Sustainable Development: Economics and Policy. Blackwell. Massachusetts Simmons, Ian, G. Interpreting Nature: Cultural Constructions of the Environment. Routledge. London Yearbook of the U. N Vol. 46.

35 فصل دوم شهر پایدار: ویژگی ها و شاخصه ها با توجه به تعاریف مختلف از پایداری و توسعه ی پایدار شهری ویژگی و شاخصه های گوناگونی نیز برای آن در ادبیات تخصصی و فرهنگ های مختلف ارائه شده است. در این بخش مهم ترین مشخصات و ویژگی های شهر پایدار که تقریبا مورد قبول همه ی فرهنگ ها و صاحب نظران می باشد گردآوری شده و برای هر مشخصه نیز به تناسب اهمیت یک یا دو مقاله ارائه گردیده تا خواننده بهتر و بیش تر با هر یک از ویژگی های شهر پایدار آشنا بشود. Part 2 Sustainable City: Features and Indices Regarding different definitions of sustainability and urban sustainable development, different features and indices have been presented for them in specialized literature and various cultures. In this part, the most important specifications and characteristics of sustainable city, approximately accepted by all cultures and experts, have been gathered and as per importance, 1 paper or 2 have been offered for each index so that readers get more and better acquainted with any one of the features of sustainable city.

36 پایدار شهر تجدیدپذیر انرژی های از استفاده تاعبت انرژی مصرف این کرد. تشبیه انرژی مصرف عظیم سیاه چاله های به را آن ها می توان و انرژی اند مصرف کنندگان بزرگ ترین شهرها یا هناخلگ گازهای بیش ازحد تولید و طبیعی اکوسیستم های چرخه ی برهم زدن به می توان آن ها ازجمله ی که دارد به دنبال زیست محیطی فراوان به عنوان دانشمندان از بسیاری نظر به بنا که کرد اشاره اقلیم تغییر به می توان اندازه از بیش مصرف این پیامدهای بزرگ ترین از کرد. اشاره است. شده شناخته حاضر قرن در بشر دشمن بزرگ ترین مناسب تکنولوژهای از استفاده با تنها و دارد دسترسی تجدیدپذیر انرژهای بی پایان منابع به بشر که است درحالی باال در یادشده شرایط انرژي هاي ازجمله... و توده زیست گرمایی زمین باد خورشيد مانند تجديدپذير انرژي هاي شود. بهره مند آن ها مزایای از می تواند باشد. داشته زيست محيطي آلودگي هاي كاهش و فسيلي سوخت مصرف كاهش در مؤثري نقش مي تواند كه است بي پاياني قرار آن از پس راهکارها دیگر و برداشت پایدار شهری داشتن راستای در می توان که است گامی مؤثرترین تجدیدپذیر انرژی های از استفاده استفاده درصورت طرفی از است. امکان پذیر شهری محیط های و ساختمان ها یعنی شهر سازنده ی اجزای در منابع این از بهره گیری گیرد. می.دشاب داشته شهرها در زیست محیطی آلودگی های کاهش در به سزایی تأثیر می تواند حمل ونقل سیستم های در تجدیدپذیر های انرژی از Sustainable City, Use of Renewable Energies Cities are the greatest consumers of energy and can be likened to energy consumption large black pits. This energy consumption will be followed by many environmental outcomes including the disturbance of the natural ecosystems cycle and over production of greenhouse gases. Amongst the outcomes of this excessive consumption, climatic change, which has been recognized by many scientists as man's greatest enemy in the present century, can be mentioned. The above mentioned conditions occur while man has access to endless renewable energy sources and can benefit from their advantages by merely using appropriate technologies. Renewable energies such as the sun, the wind, geothermy, biomass, etc are included in endless energies that can play an effective role in reducing fossil fuel consumption and environmental pollutions. Use of renewable energies is the most effective step which can be taken to enjoy a sustainable city and which is followed by other methods. Utilization of these sources is possible in the city constructive constituents, ie, urban environments and buildings. On the other hand, use of renewable energies in transportation systems can significantly influence the reduction of environmental pollutions in cities.

37 37 37 در نو انرژی های از استفاده نقش بررسی فسیلی سوخت های از حاصل آلودگی کاهش 3 مینویی شهرام 2 موحدی حسین 1 شول مژده The Investigation of New Energies Role in Reducing Fossil Fuels Pollution چکیده تمامی اساسی مشكالت از یکی امروزه انرژی مشكل توسعه درحال كشورهای به خصوص جهان كشورهای از حاصل انرژی روزافزون مصرف یک سو از. باشد می حاصل آالينده های انتشار به واسطه ی فسیلی سوخت های و اتمسفر در دی اكسیدكربن افزایش و ها آن احتراق از تهدیدآميزی تغييرات با را جهان آن از ناشی پيامدهای فسيلی منابع محدودیت سو ديگر از و است ساخته روبه رو موجب قيمت ها افزایش و منابع اين بودن تجدیدپذیر غيرقابل مصرف بهينه سازی به بیش تری توجه تا است گرديده در به ویژه طبيعی انرژي های از استفاده شود. انرژی از مهم تر و سوخت مصرف در صرفه جویی به ساختمان محیط زيست سالم سازی و بهداشت كيفیت افزایش به آن از استفاده تأثیر بررسی به مقاله این در مي شود. منتهی مصرف بهینه سازی راستای در تجدیدپذیر و نو انرژی های سوخت های مصرف از ناشی آلودگی های کاهش و انرژی انرژی های معرفی حاضر مقاله ی هدف می پردازیم. فسیلی عفر جهت راه حل یک به عنوان آن ها از بهره وری و نو می باشد. زیست محیطی آلودگی های کاهش و انرژی معضل فسیلی سوخت های نو انرژی های واژه ها: کلید محیط زیست. انرژی بهینه سازی

38 38 38 مقدمه مسائل از همواره انرژي منابع به انسان گسترده ی نياز يك به دستيابي براي تالش است. بوده بشر زندگي اساسي محسوب انسان ديرينه ی آرزوهاي از انرژي تمام نشدني منبع تمام نشدني نيروي خود تصورهای در همواره انسان می شود. دسترس در مكان و زمان هر در كه مي كرد جست وجو را فعاليتی هر برای اصلی عنصر يک به عنوان انرژی باشد. او راستای در انرژی مصرف افزايش چنانچه و است الزم روبه رشد جمعيت برای زندگی بهتر كيفيت باالرفتن به كمک باعث انرژی از استفاده كه كجا هر و بوده مفيد باشد جهاني می شود. محسوب مضر گردد زندگی كيفيت كردن محدود همراه انرژی از استفاده افزايش كه هنگامی ديگر عبارت به زيرا مي كند محدود را رشد باشد اكولوژی محدوديت های با است. ناپايدار زندگی کیفیت و طبيعی منابع حالت اين در محیط زیست حفظ و پایدار توسعه ی جهت در مهم مسائل از مصرف اما است انرژی منابع از بهينه استفاده ی و اصالح خواهد زوال پذیر منابع اتمام نهايت در و كاهش به منجر انرژی فسيلی سوخت های به ويژه و انرژی مصرف همچنين شد. هب مي باشد. آب وهوايی تغييرات و هوا آلودگی عامل مهم ترين انرژی مصرف از اقتصادی توسعه ی كردن مستقل علت همين بوده مدنظر پايدار توسعه ی در مهم هدف يک به عنوان همواره بهره برداری روش های بهبود و بهينه سازی با امر اين كه است انسان اعمال از یك هیچ است. امكان پذير انرژی منابع از ممانعت و بهینه استفاده ی این رو از ندارد صددرصد بازدهی هنگامی نكته این است. اساسی امری امكانات رفتن هدر از شود. مطرح انرژی موضوع كه میكند پیدا بیش تری اهمیت و اتخاذ و الگوها انتخاب انرژی مصرف بهینه سازی از منظور انرژی درست مصرف در سیاست هایی و روش ها به كارگیری حركت و حیات ادامه ی انرژی دوام و وجود استمرار است. صورت های سهم تعیین چارچوب این در می كند. تضمین را استفاده شیوه ی پ ربازده ترین به كارگیری در انرژی مختلف كاهش نیز و انرژی منابع تخریب كاهش متضمن )كه آن ها از بر است( انرژی ناصحیح استفاده ی از ناشی سوء تأثیرات می گیرد. قرار مدنظر محیط زیست و حیات دیگر عوامل استمرار متضمن نه تنها نو انرژی های از استفاده بنابراین انرژی بقای به منجر بلكه است جامعه پایدار توسعه ی و حیات گسترش و تولید برای مانعی و آتی نسلهای و همگان برای انرژی نادرست مصرف از ناشی زیست محیطی آلودگیهای بود. خواهد نو انرژی های انرژی نوع هر شامل تجدیدناپذیر و نو انرژی های خود تأمین کننده ی مخزن دادن هدر به بدون که می شود باد خورشيدی انرژي جمله از گیرد قرار استفاده مورد هرکدام آبی. انرژی و دریایی بيوماس زمين گرمايي انرژي منطقه ای هر اقلیمی و جغرافیایی شرایط به توجه با این ها از در انرژی منابع این می رود انتظار و دارند متفاوتی کاربرد نمایند. ایفا جهان انرژی تأمین در مهمی بسیار نقش بلندمدت مخاطرات حداقل با فراوان و ارزان انرژی بودن دسترس در از استفاده و تولید با مرتبط اکولوژیکی و زیست محیطی انرژی مصرف بهینه سازی در عوامل مهم ترین از یکی آن پایدار توسعه ی اهداف پیشبرد و مردم زندگی کیفیت و است. توسعه حال در کشورهای در به خصوص نو انرژی های مزایای مختلف جنبه های از تجديدپذير و نو انرژي هاي مزاياي که است بررسی قابل و... اجتماعی استراتژیک زیست محیطی می شود. پرداخته شاخص مزیت چند بررسی به ادامه در زیست محیطی مزایای يا و دي اكسيدكربن عنوان هيچ به تجديدپذير انرژي هاي در نمي كنند توليد اتمسفر براي مضر و آالينده گازهاي ساير انرژي و فسيلي سوخت هاي از ناشي حرارتي انرژي جایی که انرژي هاي دارند. را خود خاص محيطي مشكالت هسته اي اين نمي كند. توليد مشكل آفرين بقاياي و زباله تجديدپذير فسیلی سوخت های حالی که در پايان ناپذيرند انرژي ها نوع پایان پذیرند.

39 39 39 استراتژیک مزایای توليد محلي و منطقه اي به طور مي تواند نو انرژي های شود. محسوب وابستگي قطع براي عاملي و شود اجتماعی مزایای جامعه های سطح ارتقاي باعث تجديدپذیر انرژي هاي مناطق در آن ها تجهيزات اغلب چون مي شوند كوچك فرصت ملت يك به انرژي ها نوع اين مي شود. نصب روستايي مي دهد.] 1 [ ملي تكنولوژي هاي توسعه ی و ايجاد خورشیدی انرژی از عاری و پاک کامال اين كه به توجه با خورشيد انرژي شناخته ارزان كامال انرژی منبع به عنوان است آلودگی هرگونه بدون و خورشید نور تابش اثر در كه پدیدهای هر است. شده پدیده ی كند تولید الكتریسیته محرك مكانیزم های از استفاده پدیده این از كه سیستمی به و میشود نامیده فتوولتائیك سیستم ها عملكرداین میگویند. فتوولتائیك سیستم كند استفاده سطح بر خورشید مستقیم نور تابش با كه است گونهای به سيستم هاي میکند. تولید الكتریكی انرژی خورشیدی پانل های نو انرژي هاي كاربردهای پ رمصرف ترين از فتوولتائيك رد مختلف ظرفيت هاي با سیستم ها نوع این تاكنون می باشد. روش این مزایای از شده اند. راه اندازي و نصب جهان سراسر ادوات به نیاز عدم بهرهبرداری و نصب در سهولت به میتوان راهاندازی و نصب قابلیت و صوتی آلودگی ایجاد عدم مكانیكی كرد. اشاره جانبی لوازم به نیاز بدون دوردست مناطق در قرب سیستم های در اولیه هزینه ی سرمایه گذاری باالبودن و توسعه راه سر بر مسأله مهم ترین )فتوولتائیک( خورشیدی تشویقی سیاست های و دولتی حمایت های می باشد. آن ترویج جمله از و... زیرساخت ها توسعه ی و تحقیق امر به توجه صنعت این رشد در پیشرو کشورهای در که است فعالیت هایی در مفیدی راهگشای و بوده مؤثر آن بازار ترویج و توسعه و نور از درست استفاده ی با می توان بود. خواهد خصوص این از جلوگيری با همچنين روشنايي گرمايش دريافت ضمن همه از شد. انرژی مصرف كاهش باعث مصنوعی نور مصرف توليد می توان گرمايشی انرژی های در مصرف كاهش با مهم تر دی اكسيدكربن گاز انتشار جمله از زيست محيطی آالينده های آب تغييرات و زمين كره ی گرم شدن مهم و اصلی داليل از كه می توان شکل این به ضمن در داد. كاهش را مي باشد هوايی و ار زیان باری آلودگی های که پایان پذیر سوخت های مصرف در به مخاطره را آینده نسل های زندگی شرایط و می آورند به وجود ]1[ کرد. صرفه جویی می اندازند باد انرژی تابش از آمده وجود به فشار گرادیان به علت باد امروزه می آید. وجود به زمین سطح به خورشید غیریکنواخت می باشد متحرک هوای از حاصل انرژی همان که باد انرژی نظير باد انرژي میشود. برده کار به برق تولید برای عمدتا

40 40 40 در و گسترده جغرافيايي نظر از تجديدپذير انرژي منابع ساير می شود محسوب غيرمتمركز و پراكنده به صورت حال عين بسیار زمان های از بشر است. دسترس در هميشه تقريبا که است. گرفته به کار مختلف شیوه های به را باد انرژی دور را باد انرژي مي توان كه است شده ثابت دراز ساليان طي مورد و كرد تبديل الكتريكي انرژي يا و مكانيكي انرژي به جنبشي انرژي پره ها چرخش توربين ها در داد. قرار استفاده تبديل الكتريسيته به را آن سپس و مكانيكي انرژي به را باد و ندارند نیاز فسیلی سوخت های به بادي توربين هاي مي کنند. فسيلي سوخت هاي به نسبت كم تری زيست محيطي آلودگي فسيلي انرژي هاي به نسبت باد از حاصل انرژي قيمت و دارند ناوت از بیش تر استفاده ی با می توان این رو از می باشد. کم تر مصارف سایر و نیاز مورد برق تولید برای باد انرژي ی بالقوه ]2[ شد. فسیلی سوخت های مصرف کاهش موجب آن آب انرژی انرژی های همه ی مانند نیز دریایی انرژی های منشاء انرژی های میان از است. خورشید ما استفاده ی مورد پ رظرفیت ترین و پاک ترین از دریایی انرژی های تجدیدپذیر کشورهای دلیل همین به و می روند شمار به انرژی ها از انرژی استحصال برای جامعی برنامه های دنیا پیشرفته عوامل با اقيانوس ها و درياها دارند. سها اقیانو و دریاها سپس و نموده ذخيره و دريافت را انرژي فيزيكي مختلف و جزر موج صورت به انرژي اين مي دهند. دست از آن را يك هر از مي توان كه است آب حرارت درجه ی اختالف مد ایرد از قابل استحصال انرژی های كرد. بهره برداري آن ها از )شامل امواج مد و جزر است: زیر منابع شامل کلی طور به فراساحلی باد فراساحلی( و ساحل نزدیک ساحلی خط امواج اختالف گرمایی اختالف جزرومد از ناشی عموما جریانات انرژی دریایی. رسوبات و زیستی منابع )شوری( چگالی که دریاست سطح روی باد تأثیر از ناشی عمدتا امواج عنوان به که است خورشیدی انرژی از خاصی حالت خود تأمین در مهمی نقش می تواند تجدیدپذیر و پاک انرژی منبع نماید.] 3 [ ایفا جهان انرژی روزافزون نیازهای گرمایی زمین انرژی بسيار زمین دل است انرژی منابع از یکی زمین کره ی درواقع یابيم دست گرما این به بتوانیم ما اگر و است گرم انرژی را انرژی این ایم. یافته دست انرژی از عظيمی منبع به گرمایی زمین انرژی نامند. می گرمایی زمین یا زمین گرمایی می باشد. زمین جامد پوسته ی در موجود حرارتی انرژی نواحی در تکتونیکی صفحات مرزهای امتداد در انرژی این و شکستگی ها دارای که زلزله خیز و آتشفشانی شده شناخته است. برخوردار بیش تری تمرکز از هستند فراوانی گسل های از که است تجدیدپذیری انرژی درواقع زمینگرمایی انرژی در موجود رادیواکتیو مواد تخریب و داغ ماگمای گرمای میآید. به دست زمین اعماق آب استخرهای در مستقیم به صورت گرمایی زمین انرژی پیشگیری و برف ذوب منازل گرمایش گلخانه ای مراکز گرم در غیرمستقیم صورت به و حرارتی پمپ و یخبندان از زمین گرمایی انرژی می شود. استفاده برق تولید نیروگاه های هیچ به اینکه دلیل به نمی کند آلودگی ایجاد محیط زیست در با گرمایی زمین انرژی منبع ندارد. نياز سوخت برای ماده ای خورشید مانند دیگر نو انرژی های مثل هوا و آب موقعیت تغيیر با توانند می و است تجدید قابل کامال کند. نمی تغییر باد و و کنند بازسازی را خود زمان گذشت و دقیق ریزی برنامه حیاتی ارزش که فسیلی سوخت های مصرف در طریق بدین ]4[ می نماید. صرفه جویی دارد بشر برای )بیوماس( توده زیست انرژی بطن از كه است انرژي ای بیوانرژی يا بيوماس انرژی نقاط تمامی در آن منابع وسيع طيف و مي گيرد نشأت طبيعت مزايای عالوه بر بيوانرژی مشتقات از استفاده است. موجود

41 41 41 گستره های در انرژی امنيت بهبود موجب زيست محيطي هب نيل ضرورت های مهم ترين جمله از كه مي شود نيز وسيع مزايای و قابليت اين داشتن با بيوانرژی است. پايدار توسعه ی مناسب گزينه ای مي تواند اجتماعی و اقتصادی ديگر متعدد هستند مناسب انرژی توليد براي كه بيوماس منابع شود. قلمداد به مي تواند بيوماس مي شوند. شامل را مواد از وسيعی طيف مرتبط اول محصول دو كه شود تبديل اصلی محصول سه و حمل ونقل سوخت هاي و توان و گرما توليد يعنی انرژی با تكنولوژی دو مي باشد. شيميايی اوليه ی مواد سوم محصول استفاده انرژی به بيوماس تبديل برای حال حاضر در كه عمده هستند. بيوشيميایی و ترموشيميايی فرآيندهای مي شوند مورد انرژی نوع به وابسته بيوماس تبديل تكنولوژی انتخاب سوخت های حرارت برق تولید قابليت بيوانرژی است. نياز را شيميايی مفيد كاربردهای انواع و گازی سوخت های مايع مصرف قابل انرژی به را بيوماس كه سيستم هايی مي باشد. دارا دارند. نيز را كوچک سيستم های به تبديل قابليت می كنند تبديل خواهد محيط زيست آلودگي كاهش سبب بيوگاز از استفاده توليد در مايع و جامد زائد مواد از استفاده دليل به امر اين و شد در صرفه جويي سبب گاز این از استفاده ضمن در است. بيوگاز حيواني فضوالت همچنين و شده فسيلي سوخت های مصرف كودي به را هستند مضر انسان سالمتي براي كه انساني و خواهد تبديل كشاورزي در استفاده براي مناسب بسيار و آلي از كه منواكسيدكربن گاز متان گاز سوختن فرآيند در كرد. بنابراين نمي شود توليد است خطرناك و سمي گازهاي جمله رد به ویژه ايمن و سالم سوختي به عنوان را بيوگاز مي توان قرارداد. استفاده مورد مسكوني مكان های و گیاهی منابع از اعم طبیعت در زیست توده فراوان منابع صنایع و شهری فاضالب های و زباله ها كشاورزی زائد مواد در آن ها شدن رها كه هستند منابعی دامی فضوالت و غذایی گازهای تولید باعث بهداشتی مشكالت بروز عالوه بر طبیعت روند این ادامه ی كه میشود محیط زیست مخرب و گلخانهای به محیطزیست برای جبران غیرقابل بعضا و فراوان خسارات آلودگیهای كنترل عالوه بر منابع این مدیریت آورد. خواهد بار میشود.] 5 [ فراوانی انرژی تولید به منجر زیست محیطی نو انرژی های و معماری و کم دسترس در انرژی منابع محدودیت مشکل توسعه یافته و صنعتی از اعم کشورها کلیه ی برای بیش مختلف کشورهای در است. مشترک توسعه حال در یا و از درصد 35 تا 30 بین صنعتی فعالیت های به میزان بسته است. ساختمانی مصارف با ارتباط در مصرفی انرژی کل و گرمایش صرف درصد 60 تا 50 حدود میزان این از این و می گردد سال مختلف فصول در ساختمان سرمایش 15 بین کشور در مصرفی انرژی کل از که معناست بدان مسکونی فضای گرمایش و سرمایش جهت درصد 20 تا بررسی یک انجام با می شود. مصرف ساختمان داخل از یک هر توسط مصرف شده انرژی مقدار می توان دقیق مشخص را مسکونی مختلف بخش های در مصرف کنندگان اداره ها کتابخانه ها مدارس از: عبارت اند بخش ها این کرد ورزشی مراکز کارخانه ها هتل ها فروشگاه ها رستوران ها.... و تجاری بهداشتی دیدگاه از ساختمان کیفیت ارتقای جهت در که اقدامی هر مالحظه ای قابل صرفه جویی به شود انجام حرارتی تبادل در مصرفی انرژی انواع می شود. ختم انرژی کل مصرف در قرار استفاده مورد زیر مقاصد برای عمده طور به ساختمان می گیرد: هوا سرمایش و گرمایش 1-

42 42 42 مواد کردن سرد و کردن گرم 2- و صوتی وسایل کارگیری به و مکان ها روشنایی 3- خانگی ماشین های و تصویری تهویه 4- دمایی تبادل خود پیرامون محیط با همواره ساختمان ها سقف طریق از بیرون گرمای سال گرم فصل های در دارند سال سرد فصول در می کند. نفوذ داخل به پنجره ها و دیوارها باز و کرده گرم را ساختمان داخل فضای هنگفت هزینه های با بیرون فضای با کف پنجره ها دیوارها سقف طریق از هم اتالف از جلوگیری راه های باید پس می نماید حرارتی تبادل اقدام های چنانچه اما دهیم. کاهش ساختمان ها در را انرژی روال طبق و نگیرد صورت ساختمان ها در بهینه سازی بر بالغ آینده سال ده طی دهیم ادامه انرژی مصرف به کنونی همچنین و داشت خواهیم سوخت مصرف دالر هفتادملیارد جبران ناپذیر که می آوریم وارد محیط زیست به مخربی آثار نیازهای شدن برآورده راه های از یکی بنابراین بود. خواهند الگوی از استفاده انسان مذهبی و فرهنگی حتی و آسایشی و معماری بین تعامل ایجاد با می باشد. پایدار معماری ]6[ شویم. نزدیک تر هدف این به می توانیم پایدار انرژی های مصرف کاهش و نو انرژی های از استفاده لزوم فسیلی سوخت های سوخت های كاربرد از ناشی زیست محیطی مشكالت به رویكرد انرژی تقاضای روزافزون افزایش و فسیلی در را منابع این كاربرد و توسعه تجدیدپذیر انرژی های انرژی تولید برنامه های میسازد. ضروری تر روز هر دنیا قابل میزان به دنیا پیشرفت حال در و توسعه یافته كشورهای است. شده متمركز نو انرژی های برروی توجهی از بیش را جهان كشورهای جمعیت مداوم افزایش بشری حیات و ساخته روبهرو انرژی كمبود مشكل با پیش رد بشر تمدن متالشی شدن بیم هم اکنون میكند. تهدید را از یكی می رود. محیط آلودگی كثرت و انرژی كمبود اثر هب و جهان در محیط زیست آلودهكننده ی عوامل مهم ترین انرژی های مصرف توسعه حال در كشورهای خصوص انسان ها روزافزون هجوم با كه ساختمان هاست در فسیلی سوخت های مصرفكنندگان تعداد به شهرها به روستاها از شامل را جهان نوین صنعت پایههای درواقع كه فسیلی توسعه ی اصول اجرای با پس میشود افزوده می شود عوامل ]7[. كرد مبارزه مشكل این با میتوان محیطی پایدار

43 43 43 مصرف بهینه سازی ضرورت كه دارد وجود نیز دیگری می رساند: را نو انرژی های از استفاده و انرژی افزایش باعث كه فسیلی انرژی های از بی رویه استفاده ی 1- می شود. محیط زیست آلودگی انرژی. بیش تر تقاضای به نیاز و جمعیت رشد بودن باال 2- آن. بودن تجدیدناپذیر دلیل به انرژی منابع محدودیت 3- ناصحیح الگوی دلیل به انرژی مصرف باالی رشد 4- انرژی. مصرف انرژی. بازیافت سیستم وجود عدم 5- فرسوده. كارخانجات و صنایع وجود 6- نفتی. درآمدهای به ملی اقتصاد بودن متكی 7- ]8[ اسیدی. باران های و گلخانه ای گازهای افزایش 8- نتیجه گیری جهان با انسان رابطه ی كه است سال سي از بيش محيطي بحران هاي از وسيعي طيف دادن رخ دليل به طبيعي است. درآمده آزاردهنده گاه و خاص مقوله هاي رده ی در استفاده پايدار توسعه ی موضوع هاي وسيع سطح در بيش تر برنامه ی رأس در اكنون گروي محيط و انرژي از براي فردي محيط آگاهي شخصي مقياس در حكومت هاست. سبك هاي و سبز فضاي ايجاد و مصرف كننده از حمايت محيط تعامل اما است. رشد به رو همچنان گوناگون زندگي همچنان پيچيده اي موضوع به صورت طبيعي جهان با مصنوع صرفه جويي لحاظ از اكنون انسان است. همگان توجه مورد حد بدين تا هيچ گاه كه دارد قرار موقعيتي در انرژي در معيارهاي و استانداردها اجراي براي است. نبوده بحراني مصرف دقيق كنترل و تعيين انرژي در صرفه جويي دائمي فناوري است. حياتي امري ساختمان در به ویژه انرژي حال هر به است. پ راهميت بسيار نيز هدف اين به مربوط روندي پايدار توسعه ی در انرژي در صرفه جويي فن آوري تحول. به رو همواره است مهم ترين از يكی محيط زيست با تعامل در انرژی توليد و پايدار توسعه ی به دستيابی منظور به موردنياز گام های تنها انرژی بهای است. فسیلی سوخت های مصرف کاهش هزينه ای بلكه نيست مي پردازيم آن برای كه نقدی هزینه ی برای جهاني اقتصاد حتی و ملی اقتصاد نظام كل كه است كاربرد از استفاده روزافزون روند به توجه با مي پردازد. آن تكنولوژی توسعه ی با سیستمها پیشرفت و نو انرژیهای مصرف كاهش و انرژی تأمین منابع در تنوع ایجاد جهت انرژیها این گونه تولید در حركتی باید فسیلی سوختهای جهان در انرژی بحران بروز صورت در تا گیرد صورت گیرند. قرار استفاده مورد انرژی از بخشی تأمین جهت نباید یك بار مصرف منابع از ما استفاده ی نسبت بنابراین نتوانند تجدیدشونده پایدار منابع كه باشد نسبتی از بیش تر جلوگیری برای امکان حد تا باید همچنین و كنند جبران آن را آن ها مصرف کاهش در سوخت ها نوع این از ناشی آلودگی از فسیلی سوخت های مورد این در نمونه بهترین کنیم. تالش آلودگی های و نمیشوند تجدید تمام شدن از پس كه است نیاز نتیجه در می آورند. بار به طبیعت برای را جبران ناپذیری ام میكند ایجاب خدادادی سرمایه ی این محیط زیست حفظ به برای مضر و تجدیدناپذیر انرژی منابع مصرف در انسانها انرژی های از بیش تر و كنیم رعایت را اندازه و حد محیط زیست آسیب کم ترین و برمی آیند طبیعت دل از که پاک و تجدیدشونده سالم تری محیط زیست و کنیم استفاده می آورند وارد آن به را بسپاریم. خود آینده نسل به را پی نوشت بم. واحد اسالمی آزاد دانشگاه 1-2 -دانشگاهآزاداسالمیواحدعلومتحقیقاتسیرجان. 3 -دانشگاهآزاداسالمیواحدعلومتحقیقاتسیرجانگروهمعماری. مراجع ایران وصنعت علم دانشگاه انتشارات خورشیدی«انرژی کاربرد و»اصول ا سقطی حاج 1- تهران تهران بهشتی شهید انتشارات و چاپ مرکز باد«پناه در»آسایش م رازجویان 2- تهران نیرو وزارت انرژی معاونت ایران نو انرژی های سازمان تجدیدپذیرمنابع 3- اول شماره ی دوم سال علم نشاء نشریه ی آن«کاربردهای و زمین گرمایی»انرژی ا رزاقی 4- دی ماه همايش نخستين بيوانرژي«استحصال فرآيندهاي»بررسي رامين فرهادي ا. و س آستاني 5- تهران 21 مهر بيوانرژيايران تهران دوم چاپ سوخت مصرف بهینه سازی سازمان انرژی«حداقل با»معماری ا صابری مجموعهمقاالتسومینهمایشبهینه سازیمصرفسوختدرساختمان تهران ایران انرژی مرکزمطالعات زیست بوم«بر انرژی تکنولوژی توسعه ی»اثرات م.ع عبدلی 8- تهران 1379.

44 پایدار شهر سبز ساختمان های ساختمان ها باشد. می مطرح سبزمعماری یا پایدارمعماری عنوان تحت مبحثی شهری پایدار توسعه ی و پایداری مفاهیم کاربرد راستای در ساختمان ها باشد. داشته وجود نمی تواند پایدار ساختمان هایی داشتن بدون پایداری شهر هیچ هستند. شهرها بدنه ی تشکیل دهنده ی اصلی اجزای تحمیل شهرها محیط زیست به نیز زیادی ضایعات دیگر سوی از و هستند انرژی بخش مصرف کنندگان بزرگ ترین از آن ها کاربری از صرف نظر می کنند. و منطقه با وسیع تر پهنه ی در و خود پیرامون طبیعی محیط با را مغایرت و ناسازگاری کم ترین که است ساختمانی سبز ساختمان گفت می توان می باشد: ذیل قوانین شامل و است طبیعت و انرژی منابع محیط روی بر آسیب کاهش ساختمان ها این طراحی از هدف که دارد جهان... و گرما سرما نور همچون اقلیمی مواهب از استفاده حداکثر 1- فسیلی سوخت های مانند غیرقابل تجدید منابع مصرف کاهش 2- آینده نسل های برای طبیعی محیط توسعه ی و حفظ 3- ساختمان سازی صنعت در طبیعت بر آسیب رسان یا و سمی مواد مصرف کاهش یا حذف 4- نیز کنندگان استفاده اجتماعی و روانی جنبه های به سبز ساختمان های در شده ذکر اهداف تأمین عالوه بر که است ساختمانی پایدار ساختمان دارد. توجه Sustainable City, Green Buildings In relation to applying the concepts of sustainability and urban Sustainable development, an issue, Sustainable Architecture or Green Architecture is discussed. Buildings are the main components constituting the frames of cities. No sustainable city can exist without enjoying sustainable buildings. Notwithstanding their application (use), buildings are among the greatest consumers of the energy sector. On the other hand, they impose much waste into urban environments. A green building can be said to be a building with the least incompatibility with and opposition to its surrounding natural environment, and on a larger scales with and to the region and the world. The design of these buildings aims to decrease damages to the environment, energy sources and nature and includes the following laws: 1- Maximum use of climatic favors such as light, cold, heat, 2- Decrease in consuming unrenewable sources such as fossil fuels. 3- Conservation & development of the natural environment for next generations 4- Removal or decrease of consuming totics or materials detrimental to nature in the construction industry. Beside the actualization of the above mentioned objectives in green buildings, a sustainable building also considers the habitants' mental and social aspects.

45 45 45 پایدار معماری برای مناسب تعریفی یافتن 2 قاسمپورآبادی محمدحسین مهندس 1 عسکری علی مهندس Finding Suitable Difinition For "Sustainable Architectures" چکیده انسان روزافزون تصرف و دخل مدرنیسم نتایج جمله از طبیعی منابع رفتن بین از آن تبع به و پیرامون محیط در به همین داشت به همراه را متعددي مشکالت که بود همه گیر نقد بستر بیستم قرن 70 و 60 دهه های در دلیل و شد آغاز انسانی جامعه ی در مدرنیسم نتایج به نسبت مانند زمان اتفاقات با انسان مدارانه و نقادانه تفکری در از ناشی آسیب های و آالیندگی ها اسرائیل و اعراب جنگ معماری به توجه تا شد هم راستا زمین کره ی گرم شدن و برنامه ریزان فعالیت های در را پایدار معماری و سبز به نوعی پایدار معماری تفکر این در دهد. قرار طراحان بحران های برابر در نجات بخش رویه ی و گرایش یک می شود. قلمداد پدیدآمده شاخصه های و موضوعات پایدار معماری تعریف در موضوع این تحقق راستای در است شده مطرح مختلفی اول می گیرد: قرار توجه مورد مهم دو معاصر معماری در جامع تعریفی به معماری نوع این پیشنهاد از قبل این که این»آیا ببینیم این که دوم و یابیم دست آن درخصوص بحران برطرف کردن برای موردنظر معماری همان معماری در پژوهش اصلی جهت است «کنونی شرایط در موجود می گردد. شفاف یادشده پرسش دو

46 46 46 در بحث مورد قبل دهه ی دو از پایدار معماری و طراحی حاضر حال در و گرفت قرار معماری علمی مجامع و محافل این جاست مسأله ولیکن می شود دنبال مختلفی گرایشات در و بوده مناسب تعریفی دارای میزانی چه تا موضوع این که دست خود اصلی اهداف به مناسبی نظری مبانی با می تواند یابد. می شود پرداخته پایداری اصلی تعاریف به مقاله این در براساس مهم این می گردد. مشخص معماری با آن نسبت و سلسه مراتبی و کلی نگاهی از موجود تعاریف دسته بندی معماری در آن مصادیق و پایداری اصلی مفاهیم شامل می شود. مشخص روزافزون استفاده ی لزوم مطالعه این از حاصل نتیجه ی بیان حاضر عصر معماری در را پایداری راهکارهای از توسعه حال در کشورهای در را موضوع این تأکید و می کند اجتماعی پایداری زمینه ی در شرقی جوامع می داند. دوچندان مفهوم قبال در مناسب پاسخی یافتن نیازمند بیش از پیش می باشند. خود هویتی الیه های در پایداری معماری و طراحی پایدار توسعه ی پایداری کلیدواژه ها: پایدار. مقدمه شهرنشيني و تكنولوژي روزافزون رشد به باتوجه رد جديدي موج های و سبك ها به وجود آمدن شاهد روز هر كامال و متفاوت فرم هاي و بناها به صورت كه هستيم معماري اين جاست سؤال به راستي اما مي كنند مطرح را خود عجيب پايدار و ماندني اثر نوعي به می توان را معماري اثر كدام كه چه اثری چنین به دستیابی صورت در و كرد معرفي امروزه پايدار توسعه ی و طراحی می شود. حاصل فوایدی نظريات و است معماري در موضوعات بر انگيزترين بحث از جانشين يك نگاه این است. شده ارائه زمينه اين در گوناگوني که است بيستم قرن مخرب شهرسازي براي معقول و موجه و تعریف نیازمند طراحی الگوهای در مداخله از قبل بی شک می باشد. صحیح شناسایی محيط به نسبت عميق شناخت حاصل پايدار معماري به نيل راستاي در كيفيت معماري اين در است. بوده پيرامون حفظ نيز آينده نسل های حقوق كه به طوري آسایش هدف يك معماري نوع اين در كه مهمي نكته ی می شود. دنبال شود دخيل عوامل تمامي كه است آن می گيرد قرار توجه مورد واحد سيستم يك صورت به و هم با مرتبط آسايش در جامعه می توان معماري طريق از می شود. گرفته نظر در محيطي زيست و اقتصادي فراوان ارزش و مطلوبيت از را مشهور و... آرام سبز بي زيان نام هاي به كه انرژي هايي هدف به عنوان انسان پايدار توسعه ی در كرد. مطلع شده الزم زمينه های فراهم نمودن آن منظور و است مطرح نهايي توسعه در مشاركت ضمن تا انسانهاست آماده سازي براي همين و برده بهره معنوي و مادي پايدار زندگي از نيز خود باشند. داشته نظر در نيز آيندگان براي را شانس پایداری مفهوم توسط 1986 سال در نخستین بار برای پایداری اصطالح»رویارویی تحت عنوان محیط زیست گسترش جهانی کمیته ی نسل منابع انداختن مخاطره به بدون حاضر عصر نیازهای با به تا مفهوم این و شد مطرح نیازهایشان«با مقابله برای آینده گازهای افزایش است. کامل شدن و گسترش حال در امروز تجدیدناپذیر منابع کاهش ازن الیه ی نازک شدن و گلخانه ای عواملی جمله از همه و همه زیستی گونه های انقراض و به توجه ضرورت تا داده اند یکدیگر دست در دست که هستند میان این در شود. قبل روز از بیش تر روز هر پایداری مفهوم تهدیدکننده عاملی به عنوان ساخت وساز مفهوم به توسعه 60 میالدی دهه ی اواسط در و شد مطرح محیط زیست برای لکش محیط زیست پیرو آلودگی ها گروه های میزان افزایش با زمینه ی در بسیاری فعالیت های که 1389( )نصر گرفتند تمام دادند انجام پایدار محیط ایجاد و انرژی بهینه ی مصرف شد. پایداری مفهوم شکل گیری باعث عوامل این عوامل میان تعادل ایجاد و تداوم به معنی پایداری در مطرح اقتصادی و سیاسی اجتماعی زیست محیطی امکانات و منابع کاهش عدم پایداری از هدف است. زندگی Sustenere کلمه ی از و است زمان طول در موجود مطلوب به نگهداشتن يعني Tenere و پایین از یعنی Sus آن در که ماندگاری و دوام به که است شده گرفته نگهداشتن زنده معناي جامعه توانايي به خود وسيع معناي در پايداري می کند. تأکید آينده در كاركرد تداوم براي جاري سيستم هر يا اكوسيستم نتيجه ی در اجبار به اين كه بدون ميشود اطالق نامحدود دليل به يا است وابسته آن به سيستم كه منابعي رفتن تحليل شود. كشيده ضعف به آن ها روي بيشازحد بار تحميل )Gilman, 1992(

47 47 47 وابسته کامل به طور سیستم یک پایداری دیگر سوی از است. بیرونی اتفاقات و تغییرات به نسبت سیستم واکنش به حال در همواره پیرامون محیط که آن جایی از دیگر بیانی به کامال که باشد پایدار می تواند سیستمی است تحول و تغییر به صورت و بوده انعطاف قابل بیرون محیط شرایط برابر در دهد انطباق بیرونی متغیر شرایط با را خود لحظه هر پویا این سیستمی اگر چراکه 198 ( ص 1376 گولت و )هیکس پاسخ و کارکرد عدم دلیل به بهزودی باشد نداشته را قابلیت نخواهد خود حیات تداوم و ادامه به قادر اتفاقات به صحیح که کرد معرفی پایدار را سیستمی می توان درمجموع بود. شرایط با هم و باشد مناسب کارکرد دارای درون در هم دیگر عبارت به باشد داشته را انطباق قابلیت بیرونی متغیر درون در پایداری به که آن مگر بود نخواهد پایدار سیستمی باشد. رسیده محیط( با )ارتباط بیرون در پایداری و سیستم توانایی معنای به پايداري دیگر تعریفی در فرصت های عادالنه ی تقسیم منظور به عدالت برقراری برای همه گیر و بعدی نسل های و کنونی نسل های میان توسعه سیاسی انسانی ابعاد تمامی از انسان ها میان آن بودن بين موازنه اي پایداری عمل در است. اجتماعی و اقتصادی دو از و است توسعه نيازهاي و زيست محيطي هاي ضرورت محقق موجود ظرفيت هاي افزايش و فشارها كاهش طريق 1379(. )نصیری ميشود از: عبارتند پايداري اصلي شرايط بنابراين سازگار زيست محيطي و محلي شرايط با بايد ها سيستم 1- باشند قابليت نظر مورد اهداف و آتي نيازهاي با بايد ها سيستم 2- باشند داشته سازگاري كافي انطباق پذيري تغييرات به نسبت بايد ها سيستم 3- وقوع اثر در سيستم تخريب صورت در و باشند داشته شوند ترميم هزينه كم ترين صرف با ناخواسته حوادث به آسيب واردآوردن باعث نبايد ها سيستم گسترش 4- و خاك آب وهوا مانند انسان زندگي حافظ سيستم هاي شود. بيولوژيكي سيستم هاي 3 پایدار توسعه ی که است تعریفی پایدار توسعه ی تعریف متداول ترین تحت عنوان 4 توسعه و محیط زیست گسترش جهانی کمیسیون مخاطره به بدون را حاضر نسل احتیاجات که "توسعه ای است کرده ارائه سازد" برآورده آینده نسل منابع انداختن این که از پیش تعریف این اساس بر.)Mounghtin, )2005 نسل ها بین عدالت باید برسد پایداری به بتواند جامعه ای هر اقتصادی و اجتماعی توسعه ی دیگر بیانی به کند. رعایت را نسل های بر که زمان هر در که پذیرد تحقق به گونه ای باید را اقتصادی فعالیت های اثرات شود تحمیل هزینه ای آینده باید پایدار توسعه ی تعریف این به باتوجه رساند. به حداقل همزمان جامعه در فقیر افراد رفاه بر خاص تأکید با بتواند فراهم اجتماع سطح در را مردم زندگی استاندارد بهبود امکان بر جبران غیرقابل خسارت واردآمدن از حال عین در و آورد 16(. ص 1390 )افتخاری نماید ممانعت آیندگان اشاره آن به باال در که محوری و ابتدایی تعریف افزون بر پایدار توسعه ی مفهوم از دیگری شاخص تعاریف شد )2007( 5 تیفانی است. شده بیان مختلف نظریه پردازان توسط در انسان همکاری از معنی چندین ترکیب کردن با را پایداری زیست محیطی تنوع به آسیب رساندن بدون منابع از نگهداری.(Tiffany, (2007 است کرده تعریف فرهنگ حوزه ی در می کند: تعریف این گونه را پایدار توسعه ی )1987( 6 برونتلند اساسی نیازهای پاسخ گوی که خدماتی و کاال از»استفاده استفاده رساندن حداقل به با بهتر کیفیت ایجاد عامل و بوده و زباله ها از خروجی گازهای سمی مواد طبیعی منابع از هک به گونه ای می باشند عمر چرخه ی طول در آالینده ها.(WCED, (1987 نیندازد«به خطر را آینده نسل های نیازهای و اداره شامل آن گسترده ی مفهوم به پایدار توسعه ی و مالی منابع طبیعی منابع از کارا و صحیح بهره برداری همراه مطلوب مصرف الگوی به نیل برای انسانی نیروی مناسب تشکیالت و ساختار و فنی امکانات به کارگیری با قابل و مستمر به طور آینده و امروز نسل های نیاز رفع برای 1378( )بحرینی است. رضایت می شود قلمداد این گونه گرفته صورت تعاریف اساس بر توسعه ی با همگام فعالیت های تشریح در رویکرد نوع دو که افزایشی رویکرد دارد وجود پایدار طراحی جمله آن از پایدار بوده موجود طبیعی منابع میزان باالبردن و حفظ آن هدف که تأثیرات حذف و کم کردن بر آن تمرکز که کاهشی رویکرد و می باشد نهایی محصول عمر چرخه ی از ناشی مخرب که گرفت نتیجه چنین می توان درواقع ص 6 (. )طوبایی 1390 است شده ساخته مهم عامل سه ادغام از پایدار توسعه ی اجتماعی نیازهای و محیطی ظرفیت های اقتصادی نیازهای

48 48 48 طریق از زیست محیطی منفی اثرات کامل بردن بین از پایدار (Mclennan, (2004 است. طراحی فرآیند به عنوان را پایدار طراحی 1996 سال در 7 فیکسل هزینه پاسخ گوی که است کرده تعریف محصول توسعه ی محصول زیست محیطی ویژگی های همچنین و کیفیت عملکرد فرآیند در زیست محیطی جنبه های پارچه کردن یک توسط 8 کارنا همچنین.(Fiksel, می باشد( 1996 محصول طراحی است فرآیندی پایدار طراحی که است کرده عنوان )1998( ی چرخه کل در محصول زیست محیطی بار کاهش باعث که کل در محیطی زیست جنبه های گرفتن نظر در با آن زندگی.(Karna, می شود( 1998 محصول توسعه ی فرآیند )Kiwon et al., )2009 پایدار توسعه ی در مهم فاکتور سه شکل 1 : 1 شکل در عامل سه این میان ارتباط.(Elkinton, (1994 (Kiwon et al., 2009) است. شده داده نشان از یکی منابع و محیطی ظرفیت های وجود چرخه این در صنعتی سازی افزایش و اقتصادی توسعه ی در اصلی عوامل زندگی کیفی سطوح ارتقای موجب اقتصادی توسعه ی است. جمعیت افزایش عامل خود که می شود رفاه افزایش و مردم )طوبایی است جامعه سطح در بیش تری منابع به نیاز و پایدار توسعه ی اصلی هدف اساس این بر 6( ص 1390 برای زندگی سطح ارتقای و بهبود اساسی نیازهای تأمین و امن تر آینده ای و اکوسیستم ها بهتر اداره ی و حفظ همه است. شده ذکر سعادتمند تر که است آن بر سعی رویکرد این در دیگر بیانی به کشاورزی انرژی تجاری مالی اقتصادی سیاست های منجربه که شوند طراحی نحوی سیاست ها به سایر و صنعت اکولوژیکی و اجتماعی اقتصادی لحاظ از که شوند توسعه ای به قدر سرمایه گذاری انجام هم آن مفهوم باشد. پایدار است انرژی و جمعیت بهداشت آموزش زمینه ی در کافی به وجود آینده نسل های برای اجتماعی بدهی که گونه ای به 1382( )سفالیی نیاید. پایدار طراحی اشیای طراحی فلسفه ی از است عبارت پایدار طراحی پایداری اصول براساس خدمات یا و محیط یا فیزیکی طراحی در اصلی هدف زیست محیطی. و اجتماعی اقتصادی 1390( )طوبایی پایدار طراحی برای شده طراحی مدل 2: شکل که داشته اند اظهار 1983 سال در 9 منری و کئولین محصول طراحی برای سیستماتیک رویکردی پایدار طراحی زیست محیطی و اقتصادی نظر از است ضروری که است عمر چرخه ی اتصال بر تأکید تعریف این در باشد. پایدار است. آن توسعه ی چرخه ی با نهایی طرح و محصول فیزیکی (Keoleian & Menerey, 1983) انجمن توسط که است پایدار طراحی مدل شکل 2 )طوبایی است شده ارائه 2005 سال در 10 آمریکا بین المللی طراحی پروسه ی نهایی هدف مدل این اساس بر 1390(. پذیرش و یک سو از اجتماعی همکاری و مشارکت توجه بر مدل این در است. دیگر سوی از فرهنگی بستر راه حل ها در و اقتصاد اجتماع میان اشتراک وجه پایدار طراحی مفهوم محیطمی باشد. طراحیبرایپایداری طبقگفته یتونیفرایدرسال 2003

49 49 49 این آن که برای که دریافت او است. تفکر جدید راه های نیازمند به شود. تعریف و شناسایی کامل به طور باید مشکل بیفتد اتفاق.)1390 )طوبایی می شوند حل ها نمایان راه آن دنبال پایدار ساخت وساز مدیریت است: شده تعریف چنین این پایدار ساخت وساز منابع از مؤثر بهرهبرداری براساس سالم و پاك محیط یك طراحی از هدف واقع در اكولوژیكی. واصول طبیعی منابع محیط روی بر آن آسیب کاهش پایدار ساختمان های است: زیر قوانین شامل که است طبیعت و انرژی تجدید غیرقابل منابع مصرف -كاهش طبیعی محیط -توسعه ی بر آسیب رسان یا و سمی مواد مصرف كاهش یا -حذف ساختمان سازی صنعت در طبیعت این میتوان را پایدار ساختمان خالصه به طور بنابراین نمود: تعریف چنین با را مغایرت و ناسازگاری كم ترین كه ساختمانی و منطقه با وسیعتر پهنه ی در و خود پیرامون طبیعی محیط وسیع پهنه ی یك در ساختمانسازی تكنیكهای دارد. جهان اجتماعی اقتصادی نظر از یكپارچه كیفیت تأمین جهت در منابع از معقول استفاده ی بنابراین می كوشند. محیطی و منابع حفظ به ساختمان سازی مناسب مدیریت و طبیعی )محافظت نموده كمك انرژی مصرف كاهش و محدود طبیعی میشود. محیطی كیفیت بهبود باعث و انرژی( پایدار ساختمانهای کلی اهداف ساختمان های کلی اهداف شد گفته آنچه به توجه با از: عبارتند پایدار انرژی و منابع از مناسب بهرهبرداری دائم جریان بهره برداری دوران در بنایی واحد هر در میزان و مکان نوع براساس که بود خواهد برقرار انرژی صحیح مدیریت با بود. خواهد متفاوت زیست محیطی تأثیرات گرمای روز نور مثل مجانی انرژی های حداکثراز استفاده ی و انرژی مصرف در امکان حد تا می توان و... باد خورشید مورد آب فراوانی مقادیر بنا هر در همچنین کرد. صرفه جویی آب از هوشمندانه اقدامات با می توان که قرارمی گیرد استفاده دیگر راهکار کرد. مفید بهره برداری مصرف شده خروجی می باشد. بنا در بازیافت قابل مواد از صحیح استفاده ی آلودگی از جلوگیری می رساند مصرف به حریصانه را انرژی که ساختمانی خویش کاربران و کنندگان مصرف با و می کند تولید آلودگی ص 34 ( 1387 )سلیمانی است. بیگانه محیط با مطابقت زیست محیطیبایدطرحبامحیطمطابقت نظام حفظ برای زمان بندی جدول تهیه ی با می توان مثال طور به باشد. داشته به و داد کاهش را سایت بر وارد شده تأثیرات ساخت برای جانوری و گیاهی حیات حفظ و توپوگرافی منحنی های حفظ نمود. توجه سایت در انسان آسایش رساندن حداکثر به و دما کنترل منظر از استفاده نور جذب واسطه ی به پایدار ساخت وساز توسعه ی اصول اصل سه زیستی تنوع سطوح میان تعادل ایجاد برای حفظ و جهت در كه پایدار ساخت وساز صنعت توسعه ی هستند: زیر شرح به شوند رعایت باید شهر در تنوع زیستی دقت باید كه معنا بدین زیستی: منابع از پایدار استفاده ی 1- سامانههای در شده بهرهبرداری زیستی منابع كه شود ار آن ها میتوان چگونه و میشوند استفاده كجا در توسعه میشوند جایگزین سریع تر كه منابعی از و نگهداشت پایدار استفاده باید درخت هایی چوب از مثال به عنوان کرد. استفاده شوند. جایگزین میتوانند و كرده رشد سریع تر كه شود بین از خاصی نوع کردكه استفاده متنوعی منابع از همچنین گرفت نظر در را ثابتی مساحت جنگل ها برای مثال یا و نرود به علت خاصی گونه ی از یا و نشود كم تر معین مقدار آن از که نشود. حمایت اقتصادی منافع منابع از عاقالنه استفاده ی تجدیدناپذیر: منابع از استفاده 2-

50 50 50 به عنوان شود اعمال گسترده طور به باید تجدید غیرقابل است غیرعاقالنه سوخت برای فسیلی منابع از استفاده مثال طبیعت در كه شود استفاده چوبی از صندلی ساختن در یا است. برخوردار باالتری جایگزینی و تجدیدپذیری سرعت از باعث تجدیدناپذیر( منبع یک عنوان )به چوب از معقول كاربرد جایگزینی امكان و نخورده لطمهای منبع اصل به كه میشود در كه رنگی نوع در حتی و باشد داشته وجود طبیعت در آن محیط زیست برای كم تر كه موادی از میشود برده به كار آن شود. استفاده دارد ضرر خوبی به زیستی منابع از زیستی: تنوع از حفاظت 3- تنوع و بقا جهت در جامعه افراد مشاركت و شود نگهداری شود استفاده سامانه از طوری باشد. الزامی موجود زیستی طور به مردم باشند. مجموعه حافظ خود اجزا همه ی كه داده آموزش آن ها به و گیرند بهره محیطی منابع از صحیح صورت به و خود جای در منبعی یا محصول هر از كه شود استفاده ی شهری مبلمان مورد در مثال كنند. استفاده بهینه نقصی اندك با و شود. داده آموزش مردم به آن از صحیح صورت این غیر در یا و تعمیر بلكه نشوند گذاشته كنار به بازیافت آن اولیه مواد نهایت در یا و تبدیل دیگر محصولی به 23( ص 1389 )مختاری شود. پایدار معماری انسان پایدار بقای به پاسخ در پایدار معماری رویکرد حفظ به وابسته که است آمده وجود به انسانی محیط و منظر از پایدار محیط می باشد. زیستی جهان تعادل تداوم اصلی زیستی سامانه های که است محیطی بوم شناختی اجتماعی نظر از دارد. تداوم و شده گرفته به کار آن در محیط جامعه ی بین متعادل همزیستی پایدار محیط در فرهنگی به صورت تا است شده برقرار طبیعی محیط زیست و انسانی شود. بهره گیری اقتصادی و اجتماعی منابع از توأمان طبیعی محیط زیست بر تنها زیست محیطی اخالق در و اخالقی نگرش این تسری لزوم بر بلکه نمی شود تأکید این به تا می شود تأکید ساخت انسان محیط داخل نمودن مبنای بر انسانی سکونت گاه های تدبیر و ساخت وسیله گیرد. صورت محیط از کامل تری و صحیح تر شناخت 86( ص 1386 )اسدی کم ترین زمان طول در انسانی پایدار کالبدی محیط یک در داد. خواهد رخ فیزیکی و روان شناختی نظر از مشکالت میانه رواز نگرشی مبنای بر را پایدار معماری هاگان سوزان برقراری به آن در که می کند تعریف زیست محیطی اخالق می گردد. تأکید زیست محیطی نظام ارکان با زیستی تعادل (Hagan, 2001) و به تصور می توان را معماری در پايداری از سخن با نه تنها هم آن کرد تعبير آينده ساخت وسازهای طراحی سياره اين حفظ و پايداری با بلکه ساختمان فيزيکی پایداری که می رسد نظر به گونه اين ترتيب بدين آن. انرژی منابع و آن در که کرد تصور الگويی پايه ی بر را پايداری می توان گرفتن ناديده يا دادن هدر از بيش دسترس در منابع و مواد کلی طور به شوند. گرفته کار به بيش تر کارایی با آن ها عوامل تلفيق برای ساختمان قابليت بر که است اين منظور فضايی کيفيت های صورت به آن ها تبديل و جوی و محيطی شود. تمرکز فرم و آسايش و از مصونيت جهان طبيعی منابع از حراست و حفظ اليه ی از حفاظت محيطی آلودگی های ساير و هوا آلودگی از و... بشريت آينده ی روانی و جسمی بهداشت ازن آن ضرورت و بوده مطرح راستا اين در که است موضوعاتی می شود. آشکارتر روز به روز جهانی وظيفه ی يک عنوان به 1388( گوهری علیزاد )لطیفی معماری در را پایداری که داد قرار مدنظر باید را نکته این به متعلق حتی یا و خاص گرایش یا سبک یک نمی توان مطرح پایدار معماری در که آنچه چراکه دانست حال زمان داشته قدمت بشر معماری تاریخ اندازه ی به می تواند می شود سیر بیستم قرن دوم نیمه ی در که است ذکر قابل البته باشد. زیست محیطیمنجر سوء پدیده های تهدید و گوناگون حوادث مسائل به نسبت جهانی جامعه ی در تازه دغدغه ای به ظهور

51 51 51 دو در می توان را پایدار معماری خاستگاه شد. زیست محیطی 90(: ص 1386 )اسدی کرد بررسی اصلی زمانی حوزه ی رایت لوید فرانک 1970 میالدی: از پیش مدرن معماری خود اصل پنج در لوکوربوزیه و معماری مرجع پنج در برخورداری به که می کنند بیان معماری در را راهکارهایی و درون ارتباط طبیعی تهویه ی و نور از معماری فضاهای عین در سادگی و فضاها انعطاف پذیری تغییرپذیری بیرون 11 می شود. منجر هماهنگ نظام از برخورداری نه زیستن برای ماشینی خانه ی تعبیر با لوکوربوزیه کاربردی تر و زیست پذیرترکردن بلکه ایده پردازی تنها مصر در فتحی حسن آثار می سازد. مطرح را فضا کردن است. دوران این در بومی الگوهای و فرم ها بر تأکیدی نیز تمرکز با 1945( )1948 جدید غرنای روستای ساخت در شرایط به توجه و محلی کار نیروی و بومی دانش منابع بر کم ترینهزینهبرایقشر با سازگار بومی معماری یک اقلیمی (Steel, 1997,pp 6-16) کرد. ایجاد روستایی در معماران تجارب که کرد نتیجه گیری چنین می توان دهه ی در محیط به حساس طرح های و بیانیه ها و سال ها این را محیط به حساس تفکر رشد و ایجاد برای مسیری 1960 این در پایدار معماری به توجه سوی به قدم هایی و کرد ایجاد شد. برداشته دوران به دوران این در 1970 میالدی: دهه ی از پس معماری رخ فرهنگی و اقتصادی عرصه ی در که اتفاقاتی واسطه ی خطر معرض در را محیط زیست که عواملی افزایش و داد هب حساس تفکر شکل گیری برای جدیدی دوره ی می داد قرار فسیلی سوخت های گرانی و انرژی کمبود شد. ایجاد طبیعت شهرها توسعه ی و جمعیت افزایش اولیه مواد کمبود بحران داد. سوق کارا انرژی معماری سمت به را مدرن معماری (Edwards, 2001, p 10) انرژی منابع از بهینه استفاده ی هدف با ساختمان ها این تأمین جهت در فسیلی سوخت های میزان کم ترین به محیطی روشنایی تهویه سرمایش )گرمایش مطلوب زیستی شرایط به هر حال.(Haves,1992, p (40 دارند نیاز رطوبت( میزان و انسان اصلی و مشترک سرمایه ی از دفاع در جمعی باور و دولتی سازمان های تالش و محیط زیست و زمین یعنی راهکارهای ارائه ی جهت صاحب نظران و محققان بین المللی البته و شد مختلف زمینه های در تحوالت ایجاد سبب عملی یزدان پرست و )مداحی یافت. رواج نیز معماری در تالش این )76 ص 1389 مجدد استفاده ی و بازیافت همچنین 70 دهه ی از سمت به تدریج به نتیجه در یافت. رواج نیز مصالح از برای زیستی مطلوب شرایط ایجاد و فضاها انعطاف پذیری 3 می توان جمع بندی یک در پس شد. برداشته قدم کاربران برد: نام پایداری مفهوم طرح لزوم در را اصلی عامل طبیعی منابع محدودیت درک 1- محیط از ناشی آلودگی های سوء تأثیرات مشاهده ی 2- انسان ساخت قرار گرفتن کار دستور در و طبیعت ارزشی جایگاه تغییر 3- حساس تفکر ایجاد به منجر که گرایی محیط زیست و اخالق شد. طبیعت به همچون مخاطراتي با جهان سرتاسر در امروز شهرهاي هك اسيدي باران هاي و ا زن اليه ی تخريب گرم شدنكلجهان است طبيعي منابع ديگر و انرژي بيش ازحد مصرف از ناشي استفاده ی با ميتوان را معضالت اينگونه هستند. مواجه ات مبتكرانه شيوههايي به كارگيري طريق از انرژي از كم تر كرد. جبران حدودي عصر نگرانی های به پاسخ در به نوعی پایدار طراحی معماری در بشری فعالیت های مضر عواقب به نسبت حاضر که محیطی چنین طراحی و ایجاد برای لذا آمده اند به وجود صدمه ای امروز نسل نیازهای به پاسخ گویی ضمن بتواند بررسی مختلف فاکتورهای باید نزند آینده نسل نیازهای به شود. لحاظ طراحی ها در منفی اثر کم ترین و شود پایداری از خالص و مطلق بیان یک که است ذکر به الزم چراکه نشود تبدیل ساختی واقعیت به هرگز است ممکن و سازش ها از مملو همواره خلق شده معماری اثر یک (Williamson et al, 2003, p 126) مصالحه هاست.

52 52 52 در مجموع می توان معماری پایدار را با توجه به سه نکته ی اصلی پیش برد: 1- صرفه جویی در مصرف منابع: اگر معمار این توانایی را داشته باشد که از منابع طوری بهره ببرد که هم در طول حیات یک اثر سودمند باشند و هم پس از پایان استفاده منبع تهیه ی مواد و اجزای دیگر باشند تاحدودی توانسته به اصول طراحی پایدار پایبند باشد. در این مسیر به راحتی می توان با حفظ انرژی ماده و آب به هدف ایده آل دست یافت. 2- طراحی براساس چرخه ی حیات: اگر به چرخه ی حیات و طبیعت توجه کنیم هر امری از مرحله ی تدارک تا بازگشت به طبیعت حساب شده و دقیق رخ می دهد و باید با الهام از این مسأله با بررسی دقیق هر کار از شروع طراحی تا اجرا و بهره برداری و حتی تخریب و بازیافت مجدد به شناخت عمیق تری از طرح پایدار دست یافت. در واقع باید به تبعات زیست محیطی بنا در چرخه ی حیات توجه نماییم. 3- طراحی انسانی: این اصل مهم ترین تأثیر را در طراحی دارد. با رعایت این امر به قابلیت زیست تمامی اجزای تشکیل دهنده ی نظام زیست جهانی توجه شده است. فضای معماری باید بتواند ضمن تأمین امنیت سالمت و آسایش فیزیکی و روانی ساکنان خود به شکلی عمل کند که بر شرایط بوم شناختی توپوگرافی حیات وحش و گیاهان کم ترین اثر منفی را بگذارد. یکی از نتایج عمده ی تحوالت عصر حاضر که در حقیقت عصر استیالی تکنولوژی و اقتصاد است این است که انسان کامال از طبیعت جداشده و در مسیر ناپایدار قرار گرفته که قطعا به تخریب کامل محیط زیست و از بین رفتن شرایط زیست بر روی کره ی زمین منتهی خواهد شد. نتیجه گیری در تعریف معماری پایدار می توان گفت که معماری پایدار در معنای ماندگاری باید نگهدار هویت و ارزش های تاریخی و فرهنگی دیروز و آینده باشد و همچنین استوار هم ردیف و هم خانواده با طبیعت شود. هر آنچه که با نام پایداری در مباحث معماری امروز یاد می شود غالبا به زیرشاخه هایی شامل انرژی اقلیم و بهینه سازی مصرف سوخت می پردازد و متأسفانه توجه به مفاهیمی چون پایداری اندیشه معنا هویت و... کم تر در آن لحاظ می شود در صورتی که این مفاهیم را می توان در دسته بندی اصول اولیه ی معماری پایدار شامل صرفه جویی در منابع طراحی برای بازگشت به چرخه ی زندگی و به ویژه در طراحی برای انسان نیز لحاظ کرد. معنا و هویت از الیه های پنهان اجتماعی یک قوم نشأت گرفته می شود الیه هایی همچون اعتقادات فرهنگ تاریخ و جغرافیای طبیعی یک ملت آنچه که در جوامع شرقی از اصالت و استواری خاصی برخوردار است. مفهوم هویت در الیه های ظاهری و باطنی معماری جوامع شرقی که آینه ی فرهنگ غنی آن هاست نمود و ظهور دارد و ماندگاری این هویت رمز پایداری معماری این سرزمین هاست. معماری که فراتر از مفاهیم معاصر پایداری جاودانه اند و با گذشت زمان ارزش ماهیتی خود را هرچه بیش تر نشان می دهند. موفقیت و یا شکست این نوع معماری پیش از پیدایش نیازمند عنایت به هویت انسانی است. این در حالی است که تفكر پايداري و نحوه ی توسعه ی آن كه امروزه مهم ترين چالش های ذهني انسان معاصر است قرن ها پيش به شكل بسيار متعالي ملهم از جهان بيني و فرهنگ اصيل ايراني اسالمي پا به عرصه ی ظهور نهاده است. در قرن 19 ورود اصول توسعه ی پايدار به معماري باعث شكل گيري معماري باعنوان معماري پايدار شد كه هدف اصلي آن حفظ محيط زيست و انرژي های تجديدناپذير است. معماري ایرانی اسالمي داراي ويژگي های منحصر به فردي است كه ضمن توجه به مسائل زيباشناختي و حفظ محيط زيست پاسخ گوي نيازهاي اقليمي هر منطقه نيز بوده است فنون و قواعد به كار رفته در اين معماري بسياري از مفاهيم نوين در عرصه ی معماري پايدار را به وضوح دارد و می تواند الگویی مناسب برای مفهوم ماهیتی پایداری باشد.

53 همدان سما فني و حرفه اي آموزشكده ی پايدار معماري همايش صص 19 شماره ی ششم سال معماري تفكر ماهنامه دو پايدارمعماري مریم مختاري پایدار معماری مبانی و اصول»بررسی یزدان پرست محمدصادق و سید مهدی مداحی - مهندس پیام تخصصی و علمی ماهنامه ی آن«عملی کردن جهت راهکارهایی ارائه ی و صص 50 شماره ی ایران معماری و شهرسازی و مطالعات مرکز معماری«و زمان»از منوچهر مزینی - 3 شماره ی آرمانشهر ایران«کویری شهرهای در پایدار»معماری محمد ملت پرست معماری«در پایداری راهکارهای به توجه ضرورت و پایدار»معماری )سها( طاهره نصر شماره ی ساختمان و راه بین المللی ماهنامه ی فرهنگ انتشارات تهران سوم«جهان چشم انداز پایدار: توسعه ی و»توسعه حسین نصیری اندیشه تهران دوم جلد مدیریت«و سازمان»تئوری های گولت سی ری و هربرت جی هیکس دوران نشر - Elkinton, J Towards the Sustainable Corporation: Win- win-win business strategies for sustainable development, Elsevier Science & Technology Books. - Fiksel, Joseph "Achieving eco-efficiency through design for environment". Environmental Quality Management, Volume 5, Issue 4, pages 47 54, Summer Gilman, Robert. (1992), Retrieved from Context Institute: http: //www. context. org/about/definitions, 23,7, Hagan, Susanah, taking shape: A New contract between Architecture and Nature, Oxford: Architectural press. - Haves, Philip, (1992) Environmental Control in Energy Efficient Building, in Roaf, S. & Hancock, M. (Eds), Energy Efficient biology, Oxford: Blackwell science publication. - Karna, A Environmentally Oriented Product Design-A Guide for Companies in the Electrical and Electronics Industry, Federation of Finish Electrical and Electronics Industry. - Keoleian, G.A. Menerey,D. 1993, «Life Cycle Design Guidance Manual», National Pollution Prevention Center, University of Michigan. - Kiwon, L., Kiyoun, N. Eunjung, C.2009.The Role of Industrial Design in Sustainable Office Environment: with Emphasis on the Utilization of Industrial Design for Social Sustainability. - McLennan,J.F The Philosophy of Sustainable Design. - Mounghtin, C.2005.Urben Design, Green Dimentions, second edition Elsevier, Oxford. - Tiffany, H Eco-visualization: Combining art and technology to reduce energy consumption, Creative and cognition Conference. ACC. Pp Williamson, T. & Radford, A. & Benneths, H. 2003, Understands sustainable Architecture, London. Sponpress. - WCED (1987) Our Common Future, World Commission on Environment and Development, Oxford University Press, Oxford. پی نوشت دانشگاه معماری دکتری پژوهش گر تهران فنون و علوم دانشکدهی هیأت علمی عضو 1- مرکزی. تهران واحد اسالمی آزاد ایران. تهران هنر دانشگاه معماری و هنر دانشکده ی معماری کارشناس ارشد 2-3- Sustainable Development 4- World Commission on Environment and Development (WCED) 5-Tiffany 6- Brundtland 7- Fiksel 8 - Karna 9 - Keoleian & Menerey 10 - The International Design Society of America نور سمت به حرکت و فضاها درون درک رایت: لوید فرانک معماری مرجع پنج 11- معماری اصل پنج و طبیعی الگوهای مواد طبیعت سازه شکل پذیری و تداوم شیشه )1376 )مزینی افقی. پنجره های آزاد جداره ی پالن آزاد سقف ها باغ پیلوتی لوکوربوزیه: منابع کارشناسی ارشد پایان نامه ی ایرانی پایدار معماری جست وجوی»در ابوالفضل اسدی معماری و هنر دانشکده ی مشهد واحد اسالمی آزاد دانشگاه پایان نامه پایدار«رویکرد با کیش جوانان تفریحی فرهنگی علمی»مرکز مریم افتخاری - بین المللی پردیس تهران دانشگاه محمودی محمدمهدی دکتر راهنما: استاد کارشناسی ارشد کیش در اسالمي معماري ويژگي های»بررسي گودرزي سروش محمدمهدی نرگس ايرواني - معماريپايدار«دومينهمايشمعماريپايدار آموزشكده یفني و حرفه ايسماهمدان ه ا گ ش ناد تارا ش ت نا تهران شهرسازی» در آن از پس و فراتجدد»تجدد حسین بحرینی تهران ملی اعتماد روزنامه ی پایدار«معماری پیرامون»کنکاشی سیامک پناهی - سومین مقاالت مجموعه ایران«سنتی معماری در اقلیمی عناصر»پایداری فرزانه سفالیی جلد 1 ساختمان در سوخت بهینه سازی همایش صص 33 شماره ی فرهنگ و معماری مجله ی پایدار«معماری و»زمین میثم سلیمانی پايدار توسعه ی و نوين»معماري جدیدیان علیرضا و اشکان فروغ محمود چکان سلیمی همدان سما فني و حرفه اي آموزشكده ی پايدار معماري همايش اولين شهري«پایان نامه پایدار«طراحی رویکرد با مطبوعات خرید جهت مکانی»طراحی اسماء طوبایی - پردیس تهران دانشگاه خداداده یاسمن دکتر راهنما: استاد صنعتی طراحی کارشناسی ارشد کیش بین المللی ملكوت«باغ مرغ براي آشياني حجت مهدي با»گفت وگو مهدی افشار کشاورز شماره ی خیال آینه ی ماهنامه ی معماري همايش اولين امروز«نگاه با ديروز»معماري مهدیار زهره و پری ناز کشتکاران همدان سما فني و حرفه اي آموزشكده ی پايدار اصول در اسالمي جهان بيني و تفكر»تجلي گلچین گلشن محمدمهدي سروش گودرزي - فني و حرفه اي آموزشكده ی پايدار معماري همايش دومين ايران«اسالمي معماري پايدار همدان سما اولين اكولوژي«و اقليم انرژي پايدار:»معماري گوهری علیزاد نغمه و محمد لطیفی -

54 54 54 تبیین و بازشناسی راهکارهای طبیعی و مصنوع دستیابی به معماری پایدار 1 مهندس مسلم بیرانوند Recognition of Natural and Artificial Solutions in Achieving Sustainable Architecture چکیده طراحی پایدار نوعی از طراحی اکولوژیکی است که قصد دارد بدون آسیب رساندن به منابع نسل های آینده به نیاز های امروز پاسخ دهد. معماری پایدار به دنبال برقراری تعادل از دست رفته ی بین انسان و طبیعت است و برای رسیدن به این تعادل راهی جز استفاده از نیروهای طبیعی به عنوان منابع انرژی تجدید شونده وجود ندارد. شاید اگر نگاهی به معماری سنتی ایران و معماری که سال های پیش و نه سال های خیلی دور در این سرزمین انجام می شد بیندازیم بهترین نمونه های طراحی پایدار را بتوانیم بیابیم. از این رو با درنظرگرفتن امکانات محدودیت ها و شرایط خاص اقلیمی محل هر پروژه و شرایط حاکم بر طراحی مفروض در کنار استفاده از تجارب ارزشمند موجود می توان از معماری بومی و سنتی این مرزوبوم استفاده کرد. می توان اصول انسانی یادشده را در سير زمان حفظ نمود و آن ها را به عنوان مفاهيم بنيادی و اساسی به کار گرفت.

55 55 55 خواهد بومی معماری گوناگونی و تنوع شناخت اصول فضاها شایسته تر احیای و حفاظت ضمن توانست از سازد. مطرح جدید طراحی های برای را راهکارهایی و از موفقی نمونه های معرفی ضمن پژوهش این در این رو صحیح دسته بندی و شناخت راستای در بومی معماری با همچنین و ایران در پایدار سکونت مختلف گونه های طبیعی راهکارهای معرفی به جدید تکنولوژی های به توجه طراحی جدید شیوه های به دستیابی جهت مصنوع و پژوهش این در يافته ها بررسي روش می شود. پرداخته تحلیلی توصیفی نیز تحقیق نوع می باشد. كيفي صورت به است. پایدار. معماری طبیعت راهکار ایران انرژی کلیدواژه ها: مقدمه درمییابیم ایران مختلف مناطق قدیم معماری بررسی با شرایط ایجاد برای کارآمدی روش های از قدیم مردمان که معماری در میبردند. بهره خود شهرهای و خانهها در آسایش که است سازگار خارج محیط با چنان ساختمان ایران سنتی دستگاه های از استفاده بدون داخلی فضای آسایش بهترین موقعیت به توجه با کار این است. می شده امکانپذیر انرژیبر سطوح کم نمودن سقفها طریق از ساختمان جغرافیایی سایبانهای احداث آفتاب مستقیم تابش مقابل در بنا خارجی سردابها و زیرزمینها بادگیرها منطقه هر مناسب هبور سایه گستر پنجرههای جانپناههای مرکزی حیاطهای به است. می شده انجام و... مناسب مصالح انتخاب آفتاب ایران معماری پایداری اصول باور با می رسد نظر به هرحال با اکولوژیکال پایداری نوین مفاهیم هوشمندانه ی انطباق و و کاربردی الگوهای به دستیابی و شناخت به می توان آن ها به می توان طراحی این در کلیدی نکات از بود. امیدوار پایدار کرد. اشاره باال راندمان و انعطاف پذیری کم مصرفی انرژی رد پایداری الگوی درخصوص جامع پژوهشی از این رو انجام گذشته پایدار معماری احیای به کمک جهت ایران معماری اهمیت یادشده روند بررسی با می رسد. به نظر ضروری بیش بومی معماری انواع بیش تر چه هر شناخت و توجه که می شود مالحظه میان این در شود. می روشن پیش از طی در ایران مختلف نقاط در وفور به که معماری از این گونه مورد کم تر بوده استفاده کنندگان نیازهای پاسخ گوی زمان است. گرفته قرار توجه ایران معماری در پایداری الگوی»مدیریت است: شده تعریف چنین این پایدار ساخت و ساز منابع از مؤثر بهرهبرداری براساس سالم و پاك محیط یك ساختمان های طراحی از هدف اكولوژیكی«. اصول و طبیعی و انرژی منابع و محیط روی بر آن آسیب کاهش پایدار می دهد نشان ایران سنتی معماری به نگاهی است. طبیعت دارد وجود ما سرزمین در پایدار طراحی نمونه های بهترین در حتی است الزم بنابراین است. فراموشی حال در که انرژی از تا کنیم تعریف را شیوه هایی جدید ساختمان های در انرژی رفتن هدر از و کنیم استفاده مطلوب طور به کنیم. جلوگیری مالحظه ای قابل طور به خود ساختمان های هدررفتن از جلوگیری عالوه بر منطقی و درست مصرف محیط زیست و کم تر نیز را آلودگی انرژی ارزش با ذخایر به عنوان اخیر سال های در پایدار معماری می کند. سالم تر را مطرح طبیعت با رسیدن آشتی به در بشر خالقانه ی هنر است. گرفته قرار عنایت مورد جهان سراسر در و شده از و داده جای خود در را گونه ها این بیش تر ایران سرزمین این قرارگیري موقعیت است. باالیی پتانسیل دارای لحاظ این آن در شده گرفته به کار هوشمندانه تکنولوژي و زیستگاه ها ادامه در است. بوده امروز به تا کهن میراث این ماندگاري راز می پردازیم. ماندگار و کهن میراث این از بخشی بررسی به ایران معماری در پایدار رویکردی ماسوله منطقه ي یک در گيالن قسمت غربي ترين در ماسوله است. گرفته قرار زياد شيب با کوهي دامنه ی در و کوهستاني شرقي شيب نيز شيار دو جنوبي شمال شيب عالوه بر پايين ترين تا نقطه بلندترين از ارتفاع داده اند. شهر به غربي شهر اين در خانه ها تعداد است متر 100 حدود آن قسمت قمری هجری قرن 9 به آن قدمت و است خانه 700 حدود )تصویر 1 ( )سفاليي 1382 ( می رسد. و معماري بر اقليمي و زيست محيطي عوامل تأثير ماسوله شهرسازي معتدل اقليم دو از ترکيبي ماسوله اقليم که آن جا از از تلفيقي نيز آن بومي معماری می باشد سرد و مرطوب شمال مناطق مرطوب و معتدل اقليم دو در بومي معماري ايران شمال غربي مناطق سرد اقليم بومي معماري و ايران منطقه اي در که شهرهايي ساير مانند نيز ماسوله در است.

56 56 56 آن شهري بافت شکل گيري در زيست محيطي شرايط تأثير پلکاني شهري بافت با ماسوله شهر در مسيرها می باشد. باشند. هماهنگ محيط ماليم شيب با که شده اند طراحي طوري يکي می سازد. ممکن را شهري دسترسي هاي مسير نوع دو مسيرها نوع اين تعداد که است موازي و طولي مسيرهاي آن ها تعداد که است عرضي مسيرهاي دوم و است بسيارکم قست در شهري فضاهاي بين را سيرکوالسيون و زياد نسبتا می کنند. فراهم شهر باالي و پايين ماسوله قرارگیری موقعیت 1: تصویر ماسوله شهرسازي و معماري بر اقليمي زيست محيطي عوامل تأثير 2: تصویر و پلکاني به صورت شهري بافت شده اند واقع کوهستاني بيش از رطوبت و بسيارزياد بارندگي به دليل می باشد. مطبق با مقابله جهت در عمدتا شهر اين در بنا فرم ماسوله در حد معتدل مناطق در که آن جا از است. گرفته شکل عامل دو اين استفاده محيطي شرايط تنظيم جهت راه حل بهترين مرطوب و معماري مورفولوژي بهترين هواست تهويه ی و باد جريان از ماسوله در شهري بافت ديگر سوي از برون گراست. فرم با طبيعي محيط به عنوان سبز فضاي بين هم زيستي نوعي که است کرده ايجاد را مصنوع محيط به عنوان معماري و است. محيط زيست با همساز معماري مهم اصول از خود هماهنگي زمين طبيعي شيب جهت با مختلف بناهاي جهت و جنوب به رو شهر بناهاي از بخشي دليل به همين دارد شهر جهت گيري است. جنوب شرقي به رو نيز تعدادي در معتدل تابستان هاي و سرد بسيار زمستان هاي با ماسوله جهت آفتاب بيش تر هرچه دريافت براي کوه جنوبي بخش نشان دهنده ی ماسوله سرد و برفي زمستان هاي در گرمايش کندوان در معماری و طبیعت انسان همنشینی صخرهای روستای تنها»کندجان«یا»کندوان«روستای دامنه ی در»اسکو«جنوب کیلومتری هجده در که است ایران جنوب غربی کیلومتری پنجاه در و»سلطانداغی«کوه سرسبز زندگی و انسانی حیات دارای روستا این است. شده واقع تبریز دیگر و ایران فرهنگی میراث کارشناسان و بوده پویا روستایی آن قدمت کشف برای را گستردهای جهان مطالعات کشورهای می شود گفته دادهاند. انجام است سال هزار چندین از بیش که و اطراف روستاهای مردم تا شد سبب مغوالن حمله ی که استفاده کرانها طبیعی موقعیت از»حیلهور«به خصوص جایگزین آن در و کنند خالی را کرانها درون به تدریج کرده بیگانگان با رویارویی نظر از را خود هم ترتیب این به شوند. زمستان و تابستان در کرانها در سکونت با هم بینند امان در 1376(. )وارن باشند امان در گرما و سرما با مقابله از كران های با رابطه در كندوان روستای صخره ای معماری اثر در است. آفریده زیبایی از جهانی اطراف مناظر و طبیعی یكی در منظرهای سهند كوه های آتشفشانی انفعاالت و فعل كران ده ها است. شده ایجاد ایران نقاط آب و هواترین خوش از دوك مانند و مخروطی شكل تكی جفتی چندتایی به صورت از است. ساخته مجسم را ایران طبیعی مناظر بهترین از یكی طی آتشفشانی كوه های دیگر و سهند آتشفشان ههای دهان گدازهها این است. یجهیده م بیرون مذاب مواد هزاران سال روی بر تدریج به و انباشته هم روی متمادی قرون طی در ایجاد مختلف مقاومت های با توف سنگ از های پوست نها آ یه وسیل به آتشفشانی مذاب گدازه های و است. تودهها شده متمادی سال هزاران طی در باران و برف و بوران و باد قسمت های تدریج به است. درآمده كران فرم به و گرفته شكل مانده باقی تتر سخ تهای قسم و ریخته نها كرا سخت متر ك است. نموده ایجاد را كنونی وضعیت و

57 57 57 و سه موارد بعضی در و طبقه دو دارای عموما نها كرا مخروطی شكل است. شده ایجاد نها درآ نیز طبقه چهار حتی ندارند. ارتباط یكدیگر با داخل از طبقات دارای كران های اغلب بسیار پلكان طریق از خارج با نها كرا باالیی طبقات ارتباط در اكثرا آبریزها است. شده تأمین كران خود هی بدن از زیبایی دارد قرار مسكونی محیط و نها كرا از خارج در معابر كنار هستند. آبریز یك دارای مشترك هطور ب خانواده چند هر و انباره و نشیمن محل چند دارای آبریزها زمین شیب به بسته می باشند. نورگیر ایجاد نها كرا زیاد ضخامت و قطر خاطر به دلیل همین به است مشكلی بسیار كار پایین طبقات در از پنجرهها جنس هستند. واقع باال طبقات در اغلب نورگیرها قطعات نها آ در و است شطرنجی هشكل ب اغلب بوده چوب روستا در فراوان شیارهای است. شده تعبیه شیشه كوچك روستا کوچههای طبیعی شکل و جدا یکدیگر از را کرانها مه به چوبی پلهای با معموال کرانها است. کرده ایجاد را آسیاب و مدرسه حمام کندوان مسجد روستای دارند. راه به را روستا کرانهای بزرگترین از یکی مسجد کران و دارد و اصطبل شتر بی همکف هی طبق است. داده اختصاص خود از موارد بعضی در و مسکونیاند چهارم و سوم دوم طبقات کردهاند. استفاده نیز انبار هعنوان ب چهارم هی طبق بافت در طبیعت با معماری تآمیز مسالم مزیستی ه ابیانه روستای که است ایران سرزمین کمیاب روستاهای از نیز ابیانه حفظ طبیعت با را خود یکپارچگی و وحدت توانسته وبیش م ک استان زیبای بسیار روستاهای از یکی ابیانه روستای کند. بهترین جمله از کندوان و ماسوله همانند و است اصفهان ظرایف و یباشد. نکات طبیعت م و معماری تلفیق نمونه های سازگاری با اقلیم جهت به ابیانه روستای معماری فراوانی در لغرب شما هی زاوی در روستا این است. شده رعایت محیط و ارتفاع است. شده واقع برز رودخانه یالیه منته و کرکس کوه آن هی فاصل می باشد. کیلومتر 2300 دریا سطح از دهکده این روستا این خانه های است. 22 کیلومتر کاشان نطنز جادهی تا سنگ های از که تند شیب با دره شمالی هی دامن روی بر )رازجویان 1367 ( شدهاند. واقع است سبزرنگ رسوبی طبیعت با ابیانه معماری تلفیق شمال سمت در کوهپایه کندوان مانند نیز نجا ای در واقع شرق و جنوب سمت در مزارع و وسط در روستا کوهپایه به پشت بازشوها و ابنیه هی مجموع بافت و شدهاند و زمین تراز خط امتداد در اصلی معابر هستند. دره به رو و روستا بافت دارند. قرار زمین شیب راستای در فرعی معابر هی مشخص هستند. هم به متصل ابنیه و متراکم نسبتا نهاست. ساختما نگرابودن برو روستا این هی ابنی بارز محصور طبیعت بطن در و طرف سه از نها ساختما اغلب در آسایش شرایط نمودن فراهم لحاظ از امر این شده اند با ساختمان تماس سطح زیرا است مناسب بسیار بنا داخل فصول در ساختمان داخل دمای و رسیده حداقل به خارج همچنین می شود. تبادل متر ک خارج محیط با گرم یا و سرد مانع حرارتی خازن یک همانند خشتی ضخیم دیواره های استفاده می شوند. هروز شبان طی در حرارت زیاد نوسان زیرا است متداول بسیار روستا این در سقفی نورگیر از می باشند واقع ساختمان سمت یک در فقط اغلب بازشوها نورگیر عمودی و طرفه دو هی تهوی و نور تأمین جهت لذا هها خان همانندبودن می باشد. ضروری و مناسب سقفی با مشبک پنجره های همسانی مربع شکل از پیروی در در مها حج ترکیب و مکعب هندسی فرم از بهرهگیری کندوان صخرهای روستای تصویر 3 : طبیعت با ابیانه معماری تلفیق تصویر 4 :

58 58 58 اورامان کمنظير و زيبا روستاي 5: تصویر زيبا باغهاي و چشمهها با سرسبز و صفا با درهاي در اورامان روستای در طبيعت و انسان تعامل 6: تصویر میمند روستای تصویر 7 : )سایت دارد. انکارناپذیر نقشی ابیانه معماری کلی ساختار معماران 1388 ( مرجع اینترنتی پایدار معماری تجلی اورامان توابع از تخت اورامان تاريخي و بزرگ روستاي كوههاي سلسله ميان کردستان استان در سروآباد شهرستان از روستا این است. گرفته قرار كوساالن و شاهو و تخت غرب از مريوان شهر به شمال از پاوه شهرستان به جنوب منتهي سروآباد شهر به شرق از و تخت كوههاي سلسله به جمعیت نفر هزار 3000 و خانوار 640 با اورامان ميشود. هی دقيق 28 و درجه 46 تا دقيقه 14 و درجه 46 هی فاصل در جغرافيايي عرض هی دقيق 16 و درجه 35 و جغرافيايي طول و باصفا درهي در کمنظير و زيبا روستاي اين دارد. قرار است. گرفته قرار زيبا باغهاي و چشمهها با اورامان سرسبز و تخت کوه بين تخت جبال سلسله امتداد در اورامان درهی سنگي پلکاني خانههاي نظارهگر که اورامان معروف هی قلع نگاهي با اما است. واقع شده ساخته رنگ آبي پنجرههاي با صخرهها روي متعدد نقوشهاي و اطراف غارهاي به گذرا دستي سنتي صنایع آيينهاي عامه فرهنگ هسنگها تخت و بازماندگان روستا اين ساکنان که درمييابيم عرفاني ادبيات و شکار دورهی و کوهنشيني غارنشيني که هستند اجدادي کردهاند. تجربه را روستانشيني و گردآوري تمامي از زمان بستر در خود بومي دانش با يها اورام بقاي ضامن طريق اين از و سودجسته منطقه طبيعي عناصر استفاده بودهاند. خود هی زمان ناماليمات برابر در خويش درنده و وحشي حيوانات مقابل در پناهگاه بهعنوان غار از بيماريهاي درمان و غذا براي وحشي گياهان از استفاده ابزارسازي جهت سخت درختان چوب از استفاده مختلف و لباس و تغذيه جهت شکار از استفاده صنايعدستي و انسان که است همواري کانال همه و همه غيره و آب ظرف ميسازد. رهنمون دور بسيار گذشتههاي به را امروزي هم هنوز که است زندهاي موزهی تخت اورامان روستاي سنتي زندگي ههمراه ب را گذشته اقتصادي و اجتماعي حيات بسياري و دارد پيرامون طبيعي بستر با ارتباط در بومي و و گذشته از کمرنگتر هصورت ب ديرين زندگي تجربيات از طبيعت و انسان تعامل ميخورد. بهچشم آن در واضح کامال است. شده حفظ کهن شيوهی همان به کامال ارتباط اين در 1388( )شاطریان ایران در پایدار معماری از کامل الگوی یک میمند روستای متمرکز و جمع روستاها اغلب کرمان و فارس مناطق در همناسبت ب ولی متمرکز است روستایی نیز میمند هستند. ناچار به طبیعت شکم در خود استثنایی و یکپارچه معماری طبیعی جایگاه دارد. اختالف روستاها دیگر با تمرکزش در می نمایاند. جالب بسیار میمند روستای هندسی شکل و هها تپ مشخص کوچک هی تپ دو و دره سه رودخانه راست سوی در و اصلی خانه های می دهد. تشکیل را ده اصلی بخش که است در شدهاند. ساخته تپه دو این هی سین در ما بررسی مورد تپه چندین کوه از کوچکی هکوه رشت ه رودخان چپ سوی

59 59 59 کتر کوچ بخش نوسیله بدی و نموده ایجاد کوچک درهی و را ده اصلی بخش است. داده جای خود شکم در را روستا می دهد تشکیل ثشکل مثل کوچک درهی یک کوه هی دامن در است کدرخت ت یک و رودخانه از بخشی آن هی پای تقریبا که هی بدن هگوش س این چپ وجه دارد. قرار روستا انتهای در که بزرگ سوسمار هشکل ب بزرگی برآمدگی که است صخرهای راه بر منحنی از بخشی و هگوش س است. همین کرده ایجاد کانون و داشته را مهمی نقش سکوت محل گزینش در درونی طبیعی شوندهای از یکی و داده تشکیل را روستاها داغ )1388 تاللهی )آی می آید. هشمار ب تمرکز این هندسی پایدار طراحی مصنوع و طبیعی راهکارهای معیار های به توجه با كه تغییراتی معاصر معماری در شتری بی اهمیت روز هر می آیند پدید پایدار و اقلیمی زیست تصویر به می توان را معماری در پایداری از سخن می یابند. با هتنها ن هم آن كرد تعبیر آینده توسازهای ساخ طراحی و سیاره این حفظ و پایداری با بلكه ساختمان فیزیكی پایداری می رسد هنظر ب گونه این ترتیب هاین ب آن. انرژی منابع و در كه كرد تصور الگویی هی پای بر را پایداری می توان كه نادیده یا هدردادن از بیش دسترس در منابع و مواد آن اصولی از شوند. گرفته كار به شتری بی كارآیی با گرفتنشان پایدار معماری جریان در شده ارائه کارهای اکثریت در که هی تهوی کرد: بیان را زیر موارد می توان می رسد نظر به طریق از مطبوع هی تهوی سقف از هوا جریان امکان با طبیعی نظایر و نور کنترل کف زیر از هوا دمیدن و شبانه پاالیش استفادهکردن زیرزمینی طبیعی منابع از استفادهکردن نها ای باد خورشید نور گرما همچون طبیعی منابع انرژی از می شود ارائه راهکارهایی ادامه در باران. آب گرمایی انرژی نیز و سرمایش و گرمایش وسایل از استفاده حداقل با که را آسایش شرایط محیطی انرژی منابع از بهینه استفادهی سازد. فراهم خود ساکنان برای خورشید به نسبت ساختمان تگیری جه شکلی به باید خورشید به نسبت ساختمان تگیری جه حداکثر و گرم مواقع در را آفتاب تابش حداقل بتواند که باشد 1371( )کسمایی کند. دریافت سرد مواقع در را آن تابش طبیعی هی تهوی برای غالب باد های از هگیری بهر وزش که فشاری اختالف به ساختمان در طبیعی هی تهوی دارد. بستگی می آورد وجود به آن خارجی ی جداره در باد سال 1361 در میمند روستای هوایی عکس تصویر 8 : یک داخلی دمای و طبیعی هی تهوی چگونگی در باد وزش یگذارد. م تأثیر آن ساکنان آسایش نتیجه در و ساختمان عملکردهای تأثیر این چگونگی شناخت منظور به نجا ای در قرار مطالعه مورد را ساختمان در طبیعی هی تهوی مختلف سرعت و پاکی سو یک از طبیعی هی تهوی با می دهیم: تأثیر برانسان طورمستقیم به ساختمان داخل در هوا جریان بر تأثیر طریق از تهویه وضعیت دیگر سوی از و می گذارد هطور ب ساختمان داخل داخلی سطوح و هوا رطوبت و دما بازشدن نحوهی می دهد. قرار تتأثیر تح را انسان غیرمستقیم پنجرهها سایبان محل و نوع همچنین نصب محل ارتفاع و البته دارد. اتاق داخل در هوا سرعت و شکل در فراوانی تأثیر حرکت الگوی در مهم تأثیری دارای باد خروج پنجرهی محل را هوا بزرگ توده های حرکت می باشد. اتاق داخل هوای و باد تغییر یتوان نم می آیند وجود به هوا فشار اختالف اثر در که سطح نزدیکی در که بادهایی حرکت سرعت و جهت ولی داد مورد این در است. کنترل قابل حدودی تا دارند جریان زمین مقابل در دیوارها و درختان که ممانعتی و مقاومت اصطکاک می تواند مؤثری کامال طور به می آورند هوجود ب باد وزش 1377( )واتسون گیرد. قرار استفاده مورد گیاهان و آب از استفاده با رطوبتی تعادل ایجاد تهایی قسم در گیاهی پوشش یا بنما آ شبینی پی از اجتناب - از حاصل باد رطوبت وزش می رود احتمال که محوطه از نماید. هدایت داخلی فضاهای به را نها آ

60 60 60 ترومپ تصویر:9 دیوار کف از گرمایش سیستم اجرایی تصویر:10 جزئیات گرمایی زمین تصویر:11 مخزن های جریان ایجاد با بنماها آ یا گیاهان از حاصل رطوبت کنترل - ساختمانی. و گیاهی متراکم محدوده های بین در هوا هی محوط فسازی ک در نفوذپذیر مصالح از استفاده - ساختمان. آفتاب. به مشرف محوطه های در آب یماندن باق از جلوگیری - در سوخت مصرف کاهش جهت ترومپ دیوار از استفاده فصلسرما که است حرارتی ذخیرهساز دیوار نوعی ترومپ دیوار تشکیل بنایی مصالح جنس از جنوب روبه تیره دیوار یک از هنگام در می شود. پوشانده عمودی شیشه های با که یافته نآ مجاور الیه های و دیوار بکنندهی جذ سطح دمای شب باعث امر این می کند. سقوط اتاق هوای دمای از نتر پایی به های شیش فضای در سرد هوای مترشدن متراک با که می شود از گرم هوای و شده خانه فضای وارد از پایین سرد هوای اذل شیشه شود. و دیوار بین هی محفظ باال وارد هی دریچ تسا کوزن سب های منافذ صفح کنترل شیوهی یترین عمل )تصویر 9 ( می شود. لحاظ ترومپ دیوار باالیی منفذ روی که (sustainableenergy, 2009( سیستمجذبمستقیم رو پنجره های از که ایستاست گرمایشی سیستم نوعی خورشید نور زمستان در که یشود م دریافت جنوبی به انرژی این می کنند. هدایت ساختمان داخل به مستقیما را محاسن می شود. جذب باال حرارتی جرم با مصالحی توسط دید طبیعی نور از استفاده از: عبارتاند مستقیم جذب سیستم ایستا. گرمایش تأمین اضافی هزینه های مبودن ک جنوب به (greenbuilder,2010) کفی گرمایش سیستم از استفاده و نها ساختما هی بهين گرمايشي مهاي سيست نقش انرژي مصرف هسازي بهين و كنترل در مسكوني عهاي مجتم كه كف از گرمايش حرارتي سيستم است. لتأمل قاب و مهم در زيادي سهم )تابشي( تشعشعي هصورت ب حرارت انتقال مهاي سيست ساير با مقايسه در دارد آن گرمايشي فرآيند مصرف هسازي بهين شکل و هجويي صرف در هتنها ن حرارتي نها ساختما ساكنان آسايش رفاه و هی مقول در بلكه انرژي روش نوع سه كلي طور به می باشد. بسياري قوت نقاط داراي 2 گرم هواي با گرمايش 1 است: موجود كف از گرمايش گرم. آب با گرمايش 3 الكتريسيته جريان با گرمايش نگاه خود در را زيادي گرماي يتواند نم هوا نكه اي هدليل ب هصرفه ب چندان مسكوني موارد در گرم هواي روش دارد هصرفه نب مقرو زماني فقط نيز الكتريكي روش و نيست دو با مقايسه در باشد. كم الكتريكي انرژي قيمت كه است

61 61 61 )هيدروليك( گرم آب با گرمايش سيستم یادشده روش هب )تصویر 10 (. می باشد خوشايندتر و هتر هصرف نب مقرو استفاده مورد دنيا سراسر در متوالي لهاي سا دلیل این تترين راح هعنوان ب كف از گرمايش است. روش گرفته قرار شده شناخته گرمايش براي روش يترين طبيع و مترين سال توسط زمستاني سرد روز يك در افراد كه نطور است. هما نيز روش اين در می نمايند گرما احساس خورشيد تشعشع كف از )تابشي( تشعشعي حرارت انتقال هی هوسيل ب را گرما خواهند شتري بي آسايش احساس يقينا و می كنند دريافت 1382( کشور سوخت مصرف هسازی بهین )سازمان نمود. تابشی گرمایشی سیستم می گيرد قرار استفاده مورد هوا گرمايش با که سيستم اين گرم هواي کورهی می باشد. استفاده قابل مختلف مکان های در سوخت مصرف کاهش و 98 درصد باالي راندمان با است قادر اين باشد. داشته موجود ههاي نمون با چشمگيري رقابت دماي با را گرم هواي که است ترموستات و فن داراي سيستم خروجي و ورودي هواي می کند. توزيع سالن طول در الزم پنجره روي بر نصب قابل و می شود تهيه سالن بيرون از هيتر 1389( معماران اینترنتی )سایت می باشد. گرمایی زمین انرژی از هگیری بهر از بسياري در نگرمايي زمي انرژي از حاضر حال در زا ميشود. بهرهبرداري استفاده وسيعي سطح در جهان نقاط اعماق در بالقوه انرژي منبع يك هعنوان نگرمايي ب زمي انرژي به بگويي جوا قابليت و بوده جوي شرايط از مستقل زمين دارد. را بشر آتي و كنوني نياز زمین سطح به زمین گرمای انتقال چگونگی مادهی از كه است انرژی نگرمایی زمی انرژی درحقیقت دست به زمین اعماق در موجود داغ بخار یا داغ آب سیال است شده متمركز گرمایی زمین مخزن در انرژی می آید. این حفر عمیق چاهی مخزن محل در آن به دسترسی برای كه زا انرژی انتقال چاه عامل از خروجی سیال مادهی می كنند. گرمایی زمین مخزن عمق البته است. زمین سطح به مخزن انرژی از زیرا بهرهبرداری باشد متر هزار سه از بیش نباید )تصاویر 11 ندارد اقتصادی توجیه بشر كنونی فناوری آن با می یابد. این افزایش حرارت درجه زمین عمق افزایش با 12(. و انرژی منابع می نامند. تمام حرارتی شیب را حرارت افزایش زمین سطح به زمین گرمای انتقال تصویر:12 چگونگی حرارتی شیب از كه شده اند واقع نقاطی در گرمایی زمین پیوسته هطور ب زمین هی هست از گرما برخوردارند. باالیی انتقال طریق از جریان می کند. این حرکت خارج طرف به )جبه( مجاور سنگی الیه های به را گرمایی گرما هدایت و کافی اندازهی به فشار و حرارت هی درج وقتی می رساند. ماگما و می شوند ذوب جبه سنگ های از بعضی باشد باال به نسبت متر ک تراکم و سبکی دلیل به سپس می آید. وجود به گرما و می شود منتقل باال طرف به مجاور ماگما سنگ های می کند. حمل زمین هی پوست طرف حرکت به جریان در را )Baum,A,Macintosh,J,1980( و می رسد زمین سطح به داغ ماگمای اوقات گاهی زیر در ماگما اوقات شتر بی می آورد. اما وجود به را گدازه گرم را مجاور آب های و گها سن و می ماند باقی زمین سطح بآ حاصل و دارند سطحی منشاء شتر بی بها آ این می کند. بعضی است. کرده نفوذ زمین اعماق به که هستند بارانی زمین شکست های و لها گس طریق از داغ آب های این از که می رسند زمین سطح به و می کنند حرکت باال طرف به اما می شوند. شناخته آبفشان و گرم آب چشمه های هعنوان ب سنگ های و فها شکا در زمین اعماق در بها آ این شتر بی هوجود ب را گرمایی زمین منابع و می مانند محبوس متخلخل می آورند. های منطق حتی و منفرد ساختمان های داخل مکردن گر سیستم های روش این در است. گرم چشمه های مجاور که گرمایی مبدل یک طریق از را گرمایی زمین آب کننده گرم آب و می دهند انتقال شهری آب به را گرما می کنند پمپ شهر ساختمان های به هکشی لول طریق از مشده گر شهری

62 62 62 گرمایی مبدل یک نیز نها ساختما داخل در می شود. منتقل می کند. منتقل نها ساختما گرمایی سیستم به را گرما دیگر یه درج ۶۵ بین آن ها دمای كه نگرمایی زمی مخزن های توجیه برق تولید برای است یگراد سانت ۱۵۰ تا یگراد سانت مستقیم استفادهی برای نها مخز نگونه ای ندارد لذا اقتصادی نگرمایی زمی مخزن های هستند. مناسب حرارتی انرژی از گستردگی باال حرارت مخزن های به نسبت پایین حرارت می توان را پایین حرارت مخزن های داغ آب دارند. شتری بی )محمدي كرد. استخراج آب چاه های حفاری دستگاه های با 1381( اردهالي خورشید انرژی از استفاده پاک رایگان انرژی تأمین منابع از یکی خورشید انرژی دیرباز از که است تمحیطی زیس مخرب اثرات از عاری و گرفته قرار بشر استفادهی مورد گوناگون روش های به جهان کشورهای اخیر سالهای در انرژی بحران است. برخوردی انرژی به مربوط مسائل با که داشت آن بر را فسیلی انرژی های جایگزینی میان این در که نمایند متفاوت در هجویی صرف و کاهش منظور به خورشیدی انرژی با کاهش و انرژی تقاضای و عرضه کنترل انرژی مصرف است. شده هرو روب فراوانی استقبال با آالینده گازهای انتشار کیلووات ثانیه هر در خورشید متوسط طور به شده منتشر انرژی کل از می کند. ساطع انرژی ساعت زمین سطح به آن 47 درصد حدود در تنها خورشید توسط به خورشید تابش روز سه از ناشی انرژی یعنی میرسد سوختهای کل احتراق از ناشی انرژی تمام با برابر زمین که گرفت نتیجه می توان بنابراین است. زمین دل در فسیلی انرژی می توان زمین به خورشیدی روز چهل تابش اثر در کارگیری به با بنابراین نمود. ذخیره را قرن یک نیاز مورد انرژی منبع این از حدودی تا می توان خورشیدی کلکتورهای زیادی بسیار حد تا و کرد استفاده رایگان و نامحدود الیزال هعنوان ب کرد. هجویی صرف فسیلی سوختهای مصرف در با کشور این مساحت 1 درصد فقط اگر ایران در تنها مثال نیاز مورد انرژی شود کل پوشانده خورشیدی سیستمهای 1380( سقطی )حاج شد. خواهد تأمین کشور این زمین عمق از استفاده ضخیم حرارتی عایق یک ی مثابه به زمین هی پوست هرچه می کند. جلوگیری زمین داخل به حرارت انتقال از نکه آ دلیل به باشد زمین از شتری بی عمق در ساختمان متر ک هحرارت درج تغییرات است شتر بی خاک ضخامت تقریبا زمین هحرارت درج بعد به متر 6/1 عمق از می باشد. فضای در سالیانه هحرارت درج معدل برابر و است ثابت هی بدن عالوه به 1384(. )قبادیان می باشد محل آن خارج خاک همچنین و است بنایی مصالح از که ساختمان ضخیم ذخیرهی منبع یک مانند است ساختمان محیط در که زمین خورشید از روز طی در که را حرارتی و می کنند عمل حرارتی خود این که می دهند پس شب در هتدریج ب کرده اند کسب می شود. ساختمان داخل در دما شتر بی اعتدال باعث جذب در خاک کلی قابلیت عبارتی به یا و حرارتی اینرسی مسأله این و باالست بسیار انرژی دادن پس باز و ذخیره را داخلی فضاهای در سرمایی گرمایی بار و دما نوسان حفظ کرده جذب مکم ک را گرما خاک می رساند. حداقل به زیاد تراکم می دهد. پس محیط به زمان گذشت با و می نماید گیرد صورت هکندی ب آن در دما تغییر که می شود باعث خاک عالوه به می شود. گفته تأخیرگرمایی زمانی اختالف این به که همچنین و است بنایی مصالح از که ضخیم ساختمان هی بدن منبع یک مانند است ساختمان محیط در که زمین خاک روز طی در که را حرارتی و می کنند عمل حرارتی ذخیرهی می دهند پس شب در تدریج به کرده اند کسب خورشید از ساختمان داخل در دما شتر بی اعتدال باعث خود این که قرار خاک دل در ابنیه این که این دلیل به همچنین می شود. داشته نگه زمین درون در را ساختمان زمین هی پوست دارند می شوند. دفع زمین زلزله توسط جانبی نیروهای و کاری عایق مناسب سیستم های به توجه استفادهی منظور به تکنیک کاراترین قکاری عای شده قکاری عای منزل یک در است. انرژی از هوشمندانه انجام دقیق و اصولی صورت به قکاری عای که شرطی به تابستان در و متر گر درجه 5 زمستان در هوا باشد شده از جلوگیری برای قکاری عای گاهی است. کتر خن درجه 10 گاهی و پنجره ها وجدارهکردن د مثل است انرژی ههدررفتن ب رطوبت مانند ماده یک نفوذ از جلوگیری برای قکاری عای صعودی نوع دو به رطوبت خود است. ساختمان داخل به و می زند( آسیب ساختمان به ساختمان کف از که )رطوبتی مثل است جوی نزوالت از ناشی که )رطوبتی نزولی رطوبت

63 63 63 هدر به از جلوگیری برای رحال یشود.ه م تقسیم باران( آب و باشد کاری عایق دارای ساختمان حتما باید انرژی رفتن اجرای در چه و عایق مصالح انتخاب در چه می تواند این ساختمان شدن عایق به منجر نهایتا که ساخت روش های 1369( ج ریاضی ح )اسالمی شود. رعایت می شود سبز بام از استفاده فضاي يك طرح كه آمد وجود به زماني سبز بام سیستم است بامي درواقع سبز بام شد. اجرا بام سازه برروي سبز چنین گياهي تنوع ميكنند. رشد گياهان آن سطح روي بر كه غ با تا مصنوعي چمن از پوشيده بام از ميتواند ساختاری منظر طراحي در استفاده مورد گياهان با كه باشد بامي گياهاني نيازمند بام شكردن سبزپو است. شده پوشيده خشن محيط برابر در تا شدهاند انتخاب دقت به كه است اقليمي عوامل آبي كم شرايط در پشتبام محيط بيروح و نوع كنند. مقاومت غيره و خشكي و دريا نسيم يخزدگي اقليمي شرايط و وهوا ب آ نوع به بسته انتخابي گياهان است. مختلف متفاوت محیط با اجرا تلفیق اوج بام پشت باغ یا سبز بام بام های با چندانی تفاوت بامی چنین اجرایی جزئیات است. پوشش حرارتی رطوبتی عایق شامل و ندارد معمول شامل آن کنار در البته می باشد درزپوش و ماسه ضدآب زهکشی نگهداری عمل بتواند که است عناصری و مصالح در را استاندارد( )مطابق گیاهان نگهداری اسباب و رطوبت استفاده.)Hummon, (1992,D آورد فراهم نسازی ساختما خلق و دلپذير فضاي خلق جهت در بام مردهی فضاي از طبيعت با مصنوع ساختار تلفيق نما در منواز چش سطوح اكسيژن نسبت افزايش و جوي آلودگيهاي كاهش به كمك طراحی طرفی از است. سبز بام مزایای از غيره و هوا مدیریت و پایداری افزایش به منجر سبز بام با ساختمان می شود. باران آب و لآسا سی نهای بارا صحیح ساختمان هوشمند مدیریت سیستم گرمایش مسکونی کاربری با ساختمان یک در البی قبیل از عمومی فضاهای روشنایی و تهویه سرمایش باید شب ساعات و... در ورزشی هی مجموع اجتماعات سالن ترموستات های مسکونی واحد های داخل در برسد. حداقل به لها نکوی موتورف شکردن خامو یا روشن عالوهبر دیواری سبز بام لدهندهی تشکی اجزای تصویر 13 : می کند. مخابره سیستم به منفردا را ساکن هر دلخواه دمای واحدها کل از شده عآوری جم اطالعات براساس سیستم اجزا دیگر و سیرکوالسیون بویلرها چیلرها پمپ های تعداد بنابراین می کند. بهرهبرداری مدار وارد کلی نیاز حسب بر را در واقعی نیاز اساس بر فقط موتورخانه تأسیساتی اجزای جداگانه طور به واحد هر درخواست طرفی از می باشند. مدار در نتیجه در می شود. ذخیره خاص واحد آن به مربوط فایل در بهرهبرداری هزینه های می توان خاص زمانی دوره های پایان از مکتوب اطالعات اساس بر و عادالنه هطور ب را تأسیسات از حوادث بروز هنگام در ساختمان مدیریت کرد. مطالبه ساکنان است. اس«ام.»بی. مهم وظایف دیگر از با ساختمان در گرمايي انرژي هی ذخير هوشمند سيستم مواد ذوب هی نقط از ه استفاد خورشیدی انرژی از استفاده راهکارهای مترین مه از یکی گرم ساعات و روز طی در خورشیدی انرژی ذخیرهی بنا در شبانه سرد ساعات دیگر و شب هنگام در آن از استفاده و موادی کاربرد با معموال قدیم شهایی رو در می باشد. روز و... آب آجر سنگ بتن خشت مثل باال حرارتی ظرفیت با روز طی در را خورشید حرارت از لتوجهی قاب مقدار می توان این هوا شدن سرد با شب هنگام در و نمود ذخیره و جذب روش این منتهی داد. پس محیط به را شده ذخیره انرژی

64 64 64 است معایبی دارای ساختمان در خورشیدی انرژی ذخیرهی شود. استفاده نها آ از متر ک امروزه شده باعث که گیری نتیجه منابع و محیط بر آسیب کاهش پایدار معماری کلی هدف مترین ک که ساختمانی ساخت یعنی است طبیعت و انرژی و خود پیرامون طبیعی محیط با را مغایرت و ناسازگاری فرآیند کلی هطور ب دارد. جهان و منطقه با عتر وسی هی پهن در یکدیگر به موضوعات تمامی که می شود مطرح نگونه ای پایداری آن جنبه های تمامی باید مگیری تصمی هر در و بوده وابسته به اصول بررسی ایدهی ترتیب هاین ب گیرد. قرار بررسی مورد عالوهبر نتیجه در می گیرد. قرار تضاد در آن با مجزا صورت هزینه های در همندی صرف مطلوب محیطی شرایط ایجاد چه و حجم کاهش در چه سرمایشی و گرمایشی تأسیسات ساختمان پایدار طراحی نتایج از نها آ هداری نگ هی هزین در معماری دشدهی تأیی راهکارهای از سنجیده بهرهگیری می باشد. موجب ساختمان یک در راهکارها این هی معماران تلفیق و پایدار بهداشت طبیعی منابع و طزیست محی حفظ ضمن تا می شود یابد. ارتقا زندگی کلی کیفیت و ایمنی تولیدنشرذره.»پايداريعناصراقليميدرمعماريسنتيايران«مجموعهمقاالتهمايش 6 -سفاليي فرزانه هسازيمصرفسوختدرساختمان جلد بهين خرداد دانش سیمای ایران«معماری و رضا»اقلیم شاطریان 7- هیسنتیایران«مؤسسهیچاپوانتشاراتدانشگاه»بررسیاقلیمیابنی 8 -قبادیان وحید تهران هبندیاقلیمیایران مسکنومحیط هایمسکونی«مرکزتحقیقات»پهن 9 -کسمائی مرتضی ساختمانومسکن هیاقتصادانرژي بهينهسازيمصرفانرژي«مجل»مفاهيم اردهالي مرتضي محمدي 10- شمارهی ساختمان«در انرژی کاربرد اجرایی و نظری اصول اقلیمی»طراحی واتسون دانلد 11- انتشاراتدانشگاهتهران هیوحیدقبادیانومحمدفیضمهدوی مؤسسهچاپو ترجم هیتحقیقات هیمجیدحبیبینوخندان فصلنام وارن جانسوان»اقلیمومعماری«ترجم 12- جغرافیایی شمارهی Baum,G. t,boer,a. J,Macintosh,J. C,1980,The Earth Sheither Hand book,unites state of Ame ica,tech/data Publication. 14- Hummon, David,1992,Community Attachment: Local Sentiment & Sense of Place, Plenum, New York منابعتصاویر تصویر 2 1 :پایگاهاینترنتیمیراثفرهنگیشهرماسوله تصویر 3 :خبرگزاریفارس تصویر 4 :منبعسایتتبیان اورامان رسانی اطالع پایگاه و 6 : تصویر 5 تصویر 7 و 8 :پایگاهاینترنتیسازمانمیراثفرهنگیمیمند معماران سایت و 13 : تصویر 9 تصویر 10 :سایتاخبارمعماریجهان انرژی اقتصاد و:12 مجلهی تصویر 11 پی نوشت یارشدمهندسیمعماری. کارشناس 1- منابع»مروریبرمعماریدرپناهزمین«همایشملیمعماریپایدار تاللهی سیدمحمدحسین آی 1- تمحیطی زیس آن«هسازی بهین و ساختمان در حرارتی قکاری عای»عملکرد ریاضی ج و ح اسالمی 2- هیدیدگاهاقتصادیشمارهی 129 انتشاراتمرکزتحقیقاتساختمانومسکن مجل دانشگاهشهید هیمعماریهمسازبااقلیم«انتشارات رازجویان محمود»آسایشبهوسیل 3- بهشتیتهران و علم دانشگاه انتشارات تهران خورشید«انرژی کاربرد و سقطی اصغر» اصول حاج 4- ایران صنعت واحد کشور 1380 انرژی اطالعات کشور 1382 سوخت مصرف بهینهسازی سازمان 5-

65 پایدار شهر کارآمد عمومی حمل ونقل هک است حمل ونقل از»آن گونه دانست: چنین پایدار توسعه ی اصلی تعریف از برگرفته خالصه طور به می توان را پایدار حمل و نقل مفهوم».دنک تأمین نماید ایجاد آن ها جابه جایی نیازهای تأمین جهت آتی نسل های برای مخاطره ای آن که بدون را امروزی انسان جابه جایی نیازهای استفاده ی شامل جابه جایی نیازهای و نینداخته مخاطره به را زیستی سامانه های یا عمومی سالمت که است حمل ونقلی پایدار حمل ونقل به عبارتی غیرموتوری جابه جایی گونه های و همگانی حمل ونقل که است روشن بنابراین می سازد. برآورده را غیرتجدیدپذیر و تجدیدپذیر منابع از کم تر دارند. قرار حمل ونقل از نوع این زیرمجموعه ی در سبز ترابری انواع سایر و دوچرخه سواری و پیاده روی همچون زا یکی حمل ونقل لذا می شود مصرف بین شهری و درون شهری حمل ونقل های در دنیا مصرفی انرژی درصد 25 حدود در که آن جایی از ار کالن شهرها ساکنان زندگی به شدت اخیر سال های در که هوا آلودگی معضل می شود. محسوب شهرها پایداری مسأله ی در اصلی موضوعات است. آن تبعات از یکی داده قرار تحت تأثیر است: زیر مزایای دارای کارآمد عمومی حمل ونقل از پایدار شهر برخورداری کاهش / شهروندان اجتماعی سازمان تقویت و سالم اجتماعی ساخت / تجدیدپذیر انرژی های از استفاده جهت در تالش / انرژی در صرفه جویی حقوق و حق تأمین / شهر در شهروندان زندگی کیفیت ارتقای / انسان نیازهای از یکی عنوان به پاکیزه هوای حفظ / محیطی ضایعات و آلودگی زندگی. کیفیت بهبود و زمین از آینده های نسل Sustainable City, Efficient Public Transportation The concept of sustainable transportation can be briefly assumed to have been taken from the major definition of sustainable development as follows: "That kind of transportation which provides the today's man with his displacement (transportation) needs with no risks for future generations.'' In another word, sustainable transportation is a transportation which does not imperil public health or biosystems and which does fulfill transportation requirements including less consumption of renewable & unrenewable sources. It is thus clear that public transportation and non motor modes of displacement such as walking and cycling and other types of green transportation lie in a subset of this type of transportation. Because about 25% of the world's applied energy is consumed in intra-and inter city transportations, transportation is thus reckoned one of the major subjects in the issue of city's sustainability. The complication of air-pollution which has severely influenced metropolitans is thus an outcome of transportation. A sustainable city's enjoyment of efficient public transportation provides the following advantages: Energy saving \ Efforts to use renewable energies \ Construction of a health society and support of the citizens' social organization \ Decrease in pollution & environmental wastes \ Necessity of purely clean air as one of man's important needs \ Enhancement of the citizens' life quality in city \ Fulfillment of the earth's future generations rights and optimization of life quality.

66 66 66 معیارهای ناپایداری در حمل و نقل شهری Factors of Instability Indicators in Urban Transportation 2 قربان اسالمی راد 1 یاسر قاسمی چکیده توسعه ی شهرها و افزایش جمعیت آن ها در هر شرایطی تأمین ارتباط و جابه جایی جمعیت در انجام فعالیت ها را ضروری می سازد. عامل حمل ونقل در عرصه ی فضایی شكل دهنده ی نیازهای جمعیت شهرها شامل كار سكونت و گذران اوقات فراغت به عنوان مكمل سه ركن یادشده نقش مهمی دارد. امروزه مسأله ی حمل ونقل در شهرهای ایران به عنوان یكی از حادترین و پیچیده ترین مشكالت شهری جلوه می نمایاند. چون با گسترش روزافزون شهرها فاصله ی بین محل كار و سكونت افزایش پیدا كرده است و نبود سیستم حمل ونقل عمومی كارآمد موجب گرایش به سمت استفاده از وسایل نقلیه ی شخصی در سفرهای درون شهری شده است. حجم باالی سفرهای درون شهری با استفاده از خودروی شخصی آثاری چون ترافیك سنگین اتالف وقت شهروندان اغتشاشات بصری و صوتی آلودگی های زیست محیطی استرس های روانی و صرف هزینه های هنگفت اقتصادی را دربرداشته كه همگی از عوامل بازدارنده ی دستیابی به سیستم حمل ونقل شهری پایدار هستند.

67 67 67 پیامدهای و اثرات بررسی با تا داریم برآن سعی مقاله این در شخصی خودروهای اندازه ی از بیش استفاده ی از ناشی حمل ونقل مشكالت و مسائل درون شهری سفرهای در پایدار حمل ونقل چارچوب در را ایران شهرهای درون شهری كاهش برای راهكارهایی ارائه ی با و دهیم قرار ارزیابی مورد جهت در الگوهایی به دنبال شخصی خودروهای از استفاده گام برداریم. شهری پایدار حمل ونقل به دستیابی شخصی نقلیه ی وسایل شهری حمل ونقل کلیدواژه ها: برنامه ریزی شهری حمل ونقل عمومی نقلیه ی وسایل حمل ونقل. سوخت هاي از حاصل ضايعات زيان آور و نامطلوب تأثيرات - محيط. و هوا كيفيت روي بر فسيلي دنبال به را شهري زندگي كيفيت كاهش كه جهاني زيست - دارد. وسايل از حاصل گازهاي توسط ازون اليه ی تخريب - موتوري. نقليه ی فراوان غيرطبيعي مرگ وميرهاي و جراحات حوادث - نقليه. وسايل تصادفات از حاصل شهرها. در حد بيش از شلوغي هاي و سنگين ترافيك هاي - يراج سياست هاي به دليل شهرها بي رويه ی توسعه ی - مقدمه جمعيت افزايش با توأم جهان در كالن شهرها شتابان رشد و ترافيك معضل ازجمله متعددي مشكالت شهرها اين در آورده به وجود را درون شهري حمل ونقل سيستم در اختالل تا مسافرت الگوهاي كشورها از بسياري در امروزه است. شده موجب امر اين است. متكي اتومبيل به زيادي بسيار حد مسافرتي الگوهاي وسايل نقليه تعداد رشد عالوه بر تا است در محدوديت ها اساسي ترين از شخصي اتومبيل به متكي شوند. محسوب پايدار شهري توسعه ی به دستيابي و اقتصادي نيازهاي به سرويس دهي نقش شهري مناطق مهم اين انجام براي و عهده دارند بر را ساكنان شان اجتماعي حدود در كه آن جايي از است. عامل ضروري ترين حمل ونقل درون شهري حمل ونقل هاي در دنيا مصرفي انرژي ٢٥ درصد موضوعات از يكي حمل ونقل لذا مي شود مصرف بين شهري و می شود. محسوب شهرها پايداري مسأله ی در اصلي ناپايدار زير داليل به حمل ونقل جاري سياست هاي هستند: نفتي. ذخاير محدوديت - حمل ونقل. حيات شهر كل كه ترافيك از ناشي صوتي آلودگي افزايش - مي سازد. متأثر را تصادفات افزايش به منجر كه راه ها ايمني نكات رعايت عدم - شود. می جوامع به هزينه تحميل و بناهاي تخريب که حمل ونقل جديد تسهيالت و راه ها ساخت - چشم انداز كيفيت تنزل و باز فضاهاي ميزان كاهش تاريخي دارد. دنبال به را شهری غيركارآمد حمل ونقل از ناشي شهروندان زمان شدن تلف - (EWING, 1997, شهرها.( p107 مسير در مفيدي تالش هاي باید معضالت اين حل به منظور اين در گيرد. صورت پايدار شهري توسعه ی مباني و اصول توسعه ی هدف بايد باال كيفيت با قابل زيست شهرهاي راستا ارتقاي همان كه پايدار حمل ونقل هدف باشند. پايدار شهري روستايي قابل زيست جوامع به دستيابي و شهري زندگي كيفيت مهندسان توأم و مشترك همكاري با است سالم اقتصاد با تحقق شهري حمل ونقل متخصصان و برنامه ريزان و شهرساز مي زند. رقم نیز را شهر توسعه ی مسير حتي و یافته

68 68 68 طرح مسأله یکی از ویژگی های شهرهای امروزی ارتباطات حمل ونقل و جابه جایی می باشد که این جابه جایی با اهداف مختلفی )کاری تفریح تحصیل و...( صورت می گیرد. شهرهای امروز با شهرهای ما قبل صنعتی که اقتصاد آن متکی بر کشاورزی بوده و حمل ونقل جابه جایی در درون شهرها به خاطر مقیاس کوچک آن ها چندان اهمیت نداشت تفاوت زیادی دارد. بعد از انقالب صنعتی و به دلیل ایجاد و توسعه ی صنعت اتومبیل و تغییر اقتصاد شهرها از شیوه ی کشاورزی به اقتصاد صنعتی مهاجرت به شهرها آغاز شده و این امر باعث توسعه ی شهرها و افزایش مراکز پ رجمعیت شده است. توسعه ی شهرها سبب شد تا شهروندان برای رفتن به محل کار و برآورده کردن نیازهای ضروری زندگی به سفرهای درون شهری متوسل شوند بنابراین استفاده از خودروهای شخصی در بسیاری از کشورها افزایش یافت که به موازات آن توسعه ی راه های ارتباطی هم صورت گرفت. )در حال حاضر مساحت شبکه های ارتباطی بیش تر از مساحت کاربری های دیگر است( اما این موضوع مشکالت زیست محیطی فراوانی مانند آلودگی محیط و مصرف زیاد انرژی را به همراه داشت. بنابراین کشورها برای کاهش بخشی از مشکالت زیست محیطی به راه اندازی انواع سیستم های حمل ونقل عمومی پرداخته اند. قدر مسلم آثار انقالب صنعتی فقط به غرب محدود نمی شد و پس از چند دهه به کشورهای دیگر نیز منتقل شد. شهرهای کشور ما نیز در اثر تغییرات ناشی از اصالحات ارضی نفوذ سرمایه داری غربی گسستگی اقتصاد روستایی و مهاجرت به شهرها توسعه یافتند اما به نظر می رسد استفاده از وسایل نقلیه ی خصوصی در شهرها به موازات توسعه و احداث راه های ارتباطی صورت نگرفته است. در نتیجه تبعات زیست محیطی بیش تری نسبت به کشورهای غربی به همراه داشته است و نتوانسته رفاه جاده ی شهری را فراهم سازد. لذا با توجه به اهمیت این موضوع تأثیر استفاده از وسایل نقلیه ی شخصی در ناپایداری حمل ونقل شهری در این تحقیق مورد مطالعه قرار می گیرد. اهمیت و ضرورت تحقیق الگوی توسعه ی شهری مبتنی بر تهیه ی طرح های جامع شهری که از دهه ی 1940 در کشورهای پیشرفته و از دهه ی 1950 به بعد در ایران اجرا شد مبتنی بر الگوی شهر ماشینی شیوه ی کاربری اراضی کارکردگرا در اراضی شهری و تفکیک کاربری ها بوده که باعث گسترش شهری تفکیک بین مراکز کار و زندگی استفاده ی گسترده از ماشین در شهرها استفاده ی بیش تر از سوخت فسیلی و در نهایت افزایش آلودگی هوا صوتی و محیط زیست شده است. به طوری که امروزه افزایش شمار خودروها و به کارگیری روزافزون خودروهای شخصی کاهش سفر با وسایل نقلیه ی عمومی و دوچرخه و پیاده روی جزء الینفک شهرهای مدرن است. در دهه های اخیر نه تنها شمار جابه جایی مسافر و کاال افزایش یافته بلکه افزایش سریع جمعیت شهرها ناشی از مهاجرت و رشد طبیعی جمعیت شهری و به تبع آن رشد سریع شهرها در سطح گسترده و جدایی محل کار و زندگی باعث شده تا میانگین مسافت های طی شده نیز رو به فزونی رود. کشورهای پیشرفته برای حل مسائل و مشکالت یادشده درصدد جلوگیری از الگوی توسعه ی شهر گسترده و جایگزین کردن آن با الگوی شهر فشرده از طریق طرح های کاربری اراضی شهری ترکیبی و استفاده از حمل ونقل عمومی به منظور کاهش استفاده از وسیله ی نقلیه ی شخصی کاهش مصرف سوخت و نهایتا آلودگی هوا و محیط زیست می باشند. در ایران سیاست گذاری شهری منتهی بر الگوی طرح های کاربری اراضی شهری برمبنای شهر ماشینی و الگوی تفکیک کاربری هاست که در نتیجه ی آن استفاده از وسایل نقلیه ی خصوصی افزایش یافته است. این روند در مقابل دستاوردهایی مثل افزایش سرعت و میزان دسترسی آثار

69 69 69 بر جای شهر چهره ی و محیط زیست بر را گسترده ای زیان بار باالی مصرف به می توان آثار این جمله از که است گذاشته افزایش شهری ایمنی کاهش ترافیک هوا آلودگی انرژی نتیجه در و خیابان ها تعریض ضرورت جانی خطرهای این ها عالوه بر داشت. اشاره و... قدیمی بافت های از بین بردن به شهروندان برای نیز را فراوانی جسمی و روانی زیان های گرفت. نادیده آن ها نمی توان که است داشته دنبال شهری حمل ونقل سیاست های است ضروری بنابراین دیدگاه از فقط سیاست ها تدوین و گرفته قرار بازنگری مورد طریق از خدمات به دسترسی و رفاه ایجاد سرعت افزایش قرار بررسی مورد شخصی نقلیه ی وسایل از استفاده افزایش نقلیه ی وسایل از استفاده کاهش جهت در بیش تر بلکه نگیرد سیستم از استفاده افزایش و کاربری ها ترکیب شخصی باشد. شهری حمل ونقل تحقيق روش تحليلي توصيفي صورت به مقاله اين در تحقيق روش عوامل مورد در اكتشافي مطالعه ی ابتدا در كه مي باشد تأثیر تا مي گيرد انجام شهری حمل ونقل ناپایداری بر مؤثر سیستم در شخصی خودروهای حد از بیش استفاده ی گيرد. قرار تحليل و بررسي مورد شهری حمل ونقل حمل ونقل اهمیت حمل و نقل اقتصادی اهمیت شرايطي هر در آن ها جمعيت افزايش و شهرها توسعه ي را فعاليت ها انجام در جمعيت جابه جايي و ارتباطات تأمين شكل دهنده ی فضايي عرصه ی در درواقع مي سازد. ضروري و گردشگري سكونت كار شامل كه شهرها جمعيت نيازهاي مكمل به عنوان حمل ونقل عامل مي شود فراغت اوقات گذران ميسر را شهرها پهنه ی در بقا و حضور شده ياد ركن سه ضروري بسيار نيازهاي از يكي به عنوان حمل ونقل مي سازد. سطح در مقوله اين مي باشد. خاص توجه مورد معاصر جهان زوايای تمامي و شده آشكار بزرگ شهرهاي به ويژه شهرها كارآيي كه است روشن است. دربرگرفته را شهري زندگي و شهر اقتصادي رشد و كارآيي با شهري حمل ونقل سيستم حمل ونقل سيستم ناكارآمدي با چراكه است ارتباط در كشور يا و سيستم زیرا مي شود. مواجه مشكل با نیز اقتصاد شهري رد کلیدی عناصر از یکی به عنوان امروزه حمل ونقل شبكه ی 1385( )ارغواني است. مطرح اقتصادی توسعه ی همه ی با رابطه در می توان را حمل ونقل اقتصادی آثار خدمات کشاورزی صنایع مثل اقتصادی فعالیت های پیشرفته ی کشورهای به نگاهی اگر برشمرد. و... توریسم موازات به آن ها که کرد خواهیم مشاهده بیندازیم جهان امر در اقتصادی مختلف بخش های در سرمایه گذاری بخش این و کرده اند زیادی سرمایه گذاری نیز حمل ونقل بین منطقی ارتباط بتوانند تا نموده اند تقویت هم زمان را نمایند. برقرار احسن نحو به را جامعه فعال بخش های سرمایه گذاری مستلزم حمل ونقل در سرمایه گذاری البته و موانع کردن برطرف برای کشورها و است سنگین پرداختن به ناچار دارد وجود حمل ونقل در که تنگناهایی برای حمل ونقل نقش و اهمیت می باشند. هزینه هایی چنین سازمان که است حدی به اجتماعی و اقتصادی ی توسعه اجتماعی اقتصادی توسعه ی بهبود منظور به نیز متحد ملل همه جانبه ی بهبود توسعه حال در یا و عقب مانده کشورهای دهه های بااعالم و می نماید مطرح را ارتباطات و حمل ونقل بهبود و توسعه منظور به را پروژه هایی و طرح ها حمل ونقل می کند. مطرح حمل ونقل سیستم حمل ونقل فرهنگی اجتماعی اهمیت حمل ونقل سیستم که آثاری و اقتصادی اهمیت عالوه بر بهبود موجبات و بگذارد اقتصادی وضع بهبود بر می تواند اجتماعی آثار آورد فراهم را افراد تک تک زندگی وضع فرهنگی بهداشتی آموزشی آثار مانند نیز آن فرهنگی عمیق ارتباط داشت. دور نظر از نباید را زیارتی و سیاحتی خدمات به دسترسی نقطه نظر از روزمره زندگی با حمل ونقل زندگی سطح ارتقای در آن اساسی نقش و اجتماعی رفاه و که است اجتماعی و فرهنگی نقش بیانگر اجتماعی رفاه و باشد. داشته می تواند حمل ونقل زندگی کیفیت و زندگی سطح ارتقای جهت بنابراین ویژه به حمل ونقل توسعه ی به که است ضروری اجتماعی شود خاص و بیش تر توجه آن بودن عام المنفعه جنبه های به و آموزش به دستیابی برای جامعه تقاضای به طریق این به و داد. مساعد پاسخ و... ورزشی و اجتماعی فعالیت های فرهنگ و سیاحت و سیر طریق از را خود نقش گاه حمل ونقل )تجارت گوناگون انگیزه های با افراد زیرا می کند ایفا توریسم و اداری روابط زیارت سیاسی روابط درمان تحصیل

70 70 70 رسوم و آداب با و کرده سفر دیگر کشورهای به و...( فرهنگی )Aftab.ir) می کنند. پیدا آشنایی آن ها پايدار حمل ونقل طور به ولي است ارائه شده ايده اين از زيادي تعاريف جاري نيازهاي برآوردن مي توان را پايدار حمل ونقل ساده برای آینده نسل توان انداختن مخاطره به بدون حمل ونقل جنبه هاي داراي مفهوم اين ليكن کرد. مطرح نیاز این برآوردن آن را پايدار حمل ونقل مركز كه چنان مي باشد نيز ديگري افراد براي اساسي نيازهاي برآوردن مي كند: تعريف چنين و آدمي سالمت كه به نحوي و ایمن صورت به جوامع و نسل هر بين در را عدالت و گرفته نظر در را اكوسيستم Center for Sustainable( کند. برقرار بعد نسل های بين و )Transportation, 1998, p1-2 شهري پايدار حمل ونقل سيستم پارامترهای نهايت در از: عبارت اند در زباله ها و ضايعات انباشت و ايجاد آن در كه سيستمي - مصرف با و بوده ناحيه آن جذب قدرت به توجه با ناحيه يك مصرفی حداقل و قابل بازيافت مؤلفه هاي تجديدپذير منابع باشد. شده تقويت زمين و مردم براي عادالنه دسترسي ايجاد با كه سيستمي - بدون كيفيت و سالمت به رسيدن درجهت آن ها كاالهاي بردارد. گام هرنسل در زندگي ضرر بوده كارايي حداكثر با عملكردي داراي كه سيستمي - Duncan, (1996 باشد. قابل تأمين آن مالي هزينه هاي و حمل ونقل در پایدار توسعه ی توجه مورد اهداف شهری مناطق در محیط زیست تخریب و آلودگی از جلوگیری - مختلف اتومبیل های تردد کاهش و عمومی حمل ونقل ارتقای - شخصی خزش بر مدیریت بهتر برنامه ریزی ترافیک مدیریت - نقلیه وسایل جابه جایی نحوه ی بر مدیریت و شهری مدیریت البته و دوچرخه سواری و پیاده روی سطح ارتقای - نقلیه وسایل توقف گاه های و پارکینگ ها پايدار حمل ونقل شاخص هاي دسته بندي اقتصادي كلي دسته بندي سه در پيشنهادی شاخص هاي مي باشد: ذيل شرح به زيست محيطي و اجتماعي پايدار حمل ونقل اقتصادي شاخص هاي نشان دهنده ی باید پايدار حمل ونقل اقتصادي شاخص هاي باشد موتوري نقليه ی وسايل از استفاده منفعت هاي و هزينه ها به جاي موتوري نقليه ی وسايل از بيش تر استفاده ی اين كه و افراد كلي دسترسي كاهش موجب اجتماعي رفاه افزايش امكان افزايش درواقع شد. خواهد حمل ونقل اشكال تنوع و شود منفي خالص سود يا كم تر سود منجربه كه جابه جايي سياست هايي درحالي كه مي شود. پايداري كاهش موجب گردد حمل ونقل بخش هر از خالص سود افزايش باعث كه دارد. همراه به را پایداری افزایش و ضرر نظير موتوري حمل ونقل مضرات رغم علي سوختي منابع كاهش و محيط زيست به وارده زيان هاي افزايش كه است شايع مردم عامه ی بين در ديدگاه اين رفاه و اقتصادي منافع دليل به موتوري حمل ونقل سطح و وسايل نقليه در تكنولوژيكي توسعه ی يا و مصرف كنندگان مي شود. پايداري افزايش موجب خيابان ها هك حمل ونقل زمينه ی در فعلي سياست گذاري هاي موتوري حمل ونقل وسايل از استفاده افزايش سوي به هستند پايداري ابعاد از دوري موجب درواقع دارند گرايش كاهش جاده اي هزينه هاي كاهش همچون سياست هايي براي بودجه اختصاص پاركينگ ها از استفاده هزينه هاي ديدگاه با شهري توسعه ی برنامه ريزي هاي اتوبان ها ساخت شخصي اتومبيل از بيش تر استفاده ی كم تراكم مناطق ايجاد )Hartman,

71 71 71 كاهش موجب که سياست هایی باید این ها مقابل در. و... توسعه ی به نزديكي عامل و موتوري حمل ونقل به گرايش سیاست هایی قرارگیرند مدنظر مي شوند حمل ونقل پايدار )پياده روي غيرموتوري حمل ونقل اشكال سهم افزايش مانند استفاده مردم روزانه ی سفرهاي كاهش دوچرخه سواري( و با متراكم شهري مناطق ساخت نقليه وسايل از اشتراكي نزديك مسافت هاي در خدمات و امكانات به دسترسي استفاده هزينه ی يا پاركينگ از استفاده هزينه هاي دريافت. و... شخصي اتومبيل هاي تردد در محدوديت خيابان ها از برروي تأثير مبناي بر به كارگرفته شده سياست هاي درواقع و )محرم نژاد گيرند. قرار موردارزيابي بايد اقتصادي كارايي 11-13( صص احمدی پايدار حمل ونقل اجتماعي شاخص هاي سالمت اجتماعي عدالت شامل حمل ونقل اجتماعي اثرات گرفته نظر در نيز اقتصادي اثر يك به عنوان )مي تواند انساني يا و مالي هزينه هاي تحميل موجب بيماري ها چنانچه شود اثرات جامعه در زندگي قابليت می شود( بهره وري كاهش حاضر درحال كه مي باشد و... فرهنگي و تاريخي آثار برروي مي رود. به كار اثرات اين اندازه گيري براي گوناگوني روش هاي مختلف جنبه هاي از كه است مقوله اي اجتماعي عدالت مختلف اشکال مقايسه ی نيازمند و است بررسي قابل مختلف گروه هاي در آن اثرات و خدمات كيفيت حمل ونقل اقتصادي لحاظ از آسيب پذير اقشار به خصوص اجتماعي است. فيزيكي سالمت و اجتماعي شامل انساني سالمت روي بر حمل ونقل اثرات به مربوط بيماري هاي تصادفات از ناشي جراحت هاي كافي عدم تحرك از ناشي فيزيكي مشكالت و هوا آلودگي پياده روي افزايش سبب كه سياست گذاري هايي است. غيرموتوري حمل ونقل اشكال افزايش و دوچرخه سواري اقشار براي جابه جايي وضعيت اين كه عالوه بر مي شوند سالمتي سطح ارتقای باعث مي بخشند بهبود را آسيب پذير می شوند. پايدار حمل ونقل برنامه هاي از حمايت و نابودي گرمايي جزاير اثرات زيستگاه ها جداسازي اندازه گيري جهت مختلفي متدهاي مي باشد. و... حيات وحش آن ها اكولوژيكي و انساني هزينه هاي محاسبه ی و اثرات اين قطعيت هنوز متدها اين از بسياري درخصوص مي رود. به كار ندارد. وجود كافي اثرات هزينه هاي محاسبه ی زمينه ی در فعلي تخمين هاي دربرمي گيرد. را بخشي فقط محيط زيست بر حمل ونقل سوء وسايل از ناشي هواي آلودگي هزينه هاي فقط برخي اثرات به نيز برخی و درنظرمي گيرند را موتوري نقليه ی اين در درحالی که مي نمايند توجه انساني سالمت بر سوء و كشاورزي اكولوژيكی آسيب هاي چون مواردي ميان منبع( )همان مي گيرد. قرار غفلت مورد زيباشناختي حمل ونقل بخش در ناپایداری معیارهای کشورها بیش تر در اتومبیل مالکیت رشد در نقلیه وسایل شمار بعد به میالدی 1950 سال از طول در که می رود انتظار است. شده برابر ده از بیش جهان نرخ درواقع برسد. هم برابر دو به مقدار این آینده 20 سال حتی و جهان جمعیت رشد نرخ از جهان در نقلیه وسایل رشد البته که است بوده باالتر نیز جهان شهری جمعیت رشد نرخ از اتومبیل مالکیت آن به تبع و نقلیه وسایل رشد نرخ عمده ی است. بوده به بعد 1990 سال انجام جهت شخصی اتومبیل های از استفاده افزایش شهری سفرهای دهه های در شخصی اتومبیل با که سفرهایی تعداد افزایش است. داشته صعودی روند گرفته صورت اخیر رشد البته و جهان در شخصی نقلیه ی وسایل قابل مالحظه ی توزیع بر قابل مالحظه ای تأثیر انجام شده سفرهای تعداد حمل ونقل پايدار زيست محيطي شاخص هاي گوناگون انواع شامل حمل ونقل زيست محيطي اثرات منابع تخليه ی آب آلودگي صوتي آلودگي هوا آلودگي اكولوژيكي آسيب هاي مانند چشم اندازها خرابي تجديدناپذير

72 72 72 مصرف سوخت انرژی و بر انتشار گاز دی اکسیدکربن داشته است. در نتیجه این که 25 درصد از مصرف انرژی جهان توسط حمل ونقل و عمده ی این درصد باالی مصرف سوخت هم به خاطر رشد استفاده از اتومبیل در انجام سفرها بوده است. طول مسافت سفرهایی که با اتومبیل شخصی صورت می گیرند در حال افزایش است طول مسافت های سفرهای انجام شده با اتومبیل و وسایل نقلیه ی شخصی در اکثر نواحی کالن شهری کشور رشد کرده است که این افزایش با رشد و گسترش حومه نشینی همبستگی دارد چراکه بین رشد تعداد اتومبیل ها و رشد سرانه ی درآمد رابطه ی خطی وجود دارد. با رشد درآمد به همان نسبت هم بر تعداد اتومبیل ها افزوده می شود و بالطبع تمایل به گسترش و پراکندگی افزایش می یابد. همین عامل خزش شهری و گسترش حومه ها را به دنبال دارد. رابطه ی بین خزش شهری و وابستگی به اتومبیل چرخه ای منفی می سازد چون در اثر افزایش تعداد سفرهای انجام شده با اتومبیل تقاضا برای توسعه ی زیرساخت های جاده ای و حمل ونقل بیش تر می شود. به این ترتیب شهرها گسترش می یابند و دوباره در اثر این گسترش نیاز به اتومبیل و افزوده شدن بر تعداد سفرهای انجام شده با اتومبیل های شخصی بیش تر می شود. کاهش محبوبیت حمل ونقل عمومی وجود مسافران زیاد کمبود زیرساخت های حمل ونقل عدم دسترسی تمامی مناطق شهری به حمل ونقل عمومی باعث عدم برآورده شدن نیازهای مسافران در سفرهای شهری شده که گرایش آن ها را به سوی حمل ونقل شخصی فراهم نموده است. کاهش در استفاده از وسایل غیرموتوری جهت انجام سفرهای شهری در بسیاری از شهرها تعداد سفرهای که با دوچرخه انجام می گیرد سهم بسیار اندکی از سفرهای شهری را دربرمی گیرد. آلودگی هوا و آلودگی صوتی به نظر می رسد بحث الیه ی ا زن جدیدترین مسأله ی آلودگی هوا در نواحی شهری باشد. درحالی که اصالحات قابل مالحظه ای در زمینه ی جلوگیری از انتشار دی اکسید سولفور و دی اکسید نیتروژن توسط وسایل نقلیه ی مختلف صورت گرفته است ولی باز هم می توان گفت بیش تر مسائل و مشکالت زیست محیطی در اثر افزایش وسایل نقلیه ی شخصی و همچنین استفاده ی بیش از حد آن است. رشد آمار تصادفات آمار تصادفات شامل رشد تعداد تصادفات در برخی از کشورها می شود که دالیل عمده ی آن ناکافی بودن آگاهی رانندگان به اصول ایمنی و شرایط ناامن جاده ها و اتومبیل ها عنوان شده است. )میرزایی صص 2-4( موانع و مشکالت حمل ونقل شهرهای ایران و علل بروز آن ها 1- افزایش جمعیت: از عوامل اصلی افزایش جمعیت عبارت اند از: الف( میزان رشد طبیعی جمعیت شهر ب( مهاجرت ج( ادغام آبادی ها و شهرهای پیرامونی در بافت پیوسته ی شهر 2- وضعیت نابه سامان وسایل نقلیه و افزایش بی رویه ی اتومبیل های شخصی: در سال های اخیر هر ساله تعداد زیادی اتومبیل در شهرهای ایران به تعداد اتومبیل های شخصی افزوده می شود و یکی از علل این افزایش فقدان سیستم حمل ونقل مناسب درون شهری است. وقتی سیستم حمل ونقل عمومی مطلوب وجود ندارد تمایل بهره گیری از وسیله ی نقلیه ی شخصی افزایش می یابد

73 73 73 به تک سرنشین اتومبیل های هجوم که است صورت این به و است. کرده چندان دو را ترافیک مشکل خیابان ها رد که زیادی حفاری های و خیابان ها بودن کم عرض 3- ترافیکی علل مهم ترین از می گیرد: صورت شهر سطح اجرای به معابر کم عرض بودن عالوه بر ایران شهرهای و شهرداری توسط شهر معابر در مهندسی فنی عملیات کرد. اشاره می توان خصوصی و دولتی متعدد شرکت های ) نقلیه ی وسایل از استفاده کاهش به توجه لزوم شخصی شهرها مراکز در ساختمان ها و جمعیتی زیاد تراکم 1- ایران در شهری معابر بودن کم عرض 2- )مانند حاشیه ای پارک وجود و پارکینک کمبود 3- تردد کندی باعث که خیابان ها در واحد( شرکت اتوبوس های می شدند. معابر نامناسب کیفیت و معابر سطح کمبود 4- فرسوده خودروهاي و تک سرنشین خودروهای افزایش 5- شهرها داخل در زیاد تصادفات وقوع 6- سنگین ترافیک خاطر به شهروندان وقت اتالف 7- توسط شخصی نقلیه ی وسایل تردد محدودیت اعمال کشور شهرداری های مديريت ستاد دستورالعمل به موجب كشور وزارت توسعه در دولت اهداف راستاي در و سوخت و حمل ونقل ايجاد و عمومي حمل ونقل سرعت اطمينان قابليت افزايش و شداز مكلف شخصي حمل ونقل به نسبت آن برتري زمينه ی خودروهاي تردد محدودكننده ی مقررات شهرداريها طريق ماده ی 5 كميسيون هاي همچنين نمايد. اعمال را شخصي ايران معماري و شهرسازي شورايعالي تأسيس قانون جديد كاربريهاي تصويب و بررسي هنگام در شد موظف تدابير و بررسي را آن ها ترافيكي اثرات كاربريها تغيير و نمايند. اتخاذ را الزم و تهيه در است شده موظف هم راه وشهرسازي وزارت سياست ها و تدابير فرسوده بافت با مرتبط طرحهاي تصويب ترافيك و حمل ونقل جامع طرح هاي مصوب راهكارهاي و و انبوه حمل ونقل محوريت به توجه كند. لحاظ را شهري و ايستگاهها حريم كاربري تناسب و توقفگاه تأمين جمعي الزامي يادشده طرح هاي در شهري ريلي حمل ونقل كريدور شرح كه است اين راه وشهرسازي وزارت وظيفه ی ديگر است. هماهنگي شورايعالي توسط تهيه شده مناسب ترافيكي خدمات طرحهاي تصويب و تهيه در را كشور شهرهاي ترافيك كشور وزارت ديگر سوي از نمايد. اعمال شهري توسعه ی همه ی اجراي در كه كند اتخاذ تمهيداتي است شده موظف رد ترافيكي تدابير و طرحها شهري كاربري هاي و طرحها هم شهرها بين كاربريهاي مورد در گيرند. قرار اجرا اولويت ار بين شهرها كاربريها انتقال باید مسكن وشهرسازي وزارت نمايد. لحاظ منطقهاي و ناحيه اي طرحهاي در و كرده پي گيري عمده ی مراكز شهري توسعه ی طرحهاي تهيه ی در همچنين در ترافيك حجم كه كند جانمايي نحوي به را جمعيت جذب همچنين كشور وزارت يابد. كاهش شهري پ رتراكم مناطق رب حومهاي حمل ونقل تدابير و سياستها تدوين به نسبت باید و شهري توسعه ی طرحهاي و شهري مجموعه ی طرح مبناي آينده ی توسعه ی نحوه ی و جمعيت اسكان برنامه ی همچنين ) نماید. اقدام شهرها حمل ونقل مشکالت حل برای راهکار هایی و استراتژی شهرها مشکالت حل برای راهکارهایی و استراتژی ها 1 جدول در است. شده ارائه شهرها حمل ونقل كاهش جهت راهكارهایي ارائه ی و نتیجه گیری شخصي خودروی از استفاده محیط های در به خصوص بشري جوامع در امروزه شده محسوب اساسي معضالت از يكي ترافيك شهری دغدغه ی يك به شدن تبديل عالوه بر به گونه اي كه است ابعاد پيچيدگي بر روزه هر شهري مديريت براي هميشگي رفع برای تدابیری اتخاذ ضرورت لذا می شود. افزوده نيز آن

74 74 74 راه هاي از يكي میان این در است. اجتناب ناپذیر معضل این خودروهاي از استفاده كاهش شهري ترافيك روان سازي است. شخصي شخصی نقلیه ی وسایل از استفاده کاهش راه های از: عبارتند مي توان زمانی آن است بديهي عمومي: حمل ونقل سيستم 1- حمل ونقل سيستم يك از كه بود خوشبين موضوع این به و ايمن زیبا ارزان قبيل از ويژگي هايي داراي كه كارا عمومي آن پي در بايد منظور همين به باشيم برخوردار باشد سريع نمود. ايجاد شهرها در را سيستمي چنين تا بود از كه يارانه اي به عنايت با بنزين: قيمت واقعي نمودن 2- مزيت دارد وجود خودروها سوخت براي دولت سوي در لذا برجاست. پا هنوز شخصي خودروی از استفاده نسبي خودروهاي صاحبان از بنزين شده ی تمام قيمت صورتي كه ساير به خودرو نوع اين دارندگان مسلما شود اخذ شخصي فعلي شرايط در اما نمود. خواهند فكر حمل ونقل گزينه هاي )1385 تهران شهرداری حمل ونقل وترافیک )معاونت شهرها حمل ونقل مشکل حل برای بلندمدت و کوتاه مدت راهکار های و استراتژی جدول 1 : خودروي از استفاده كاهش معابر بهره وري افزايش تقاضا مديريت عمومي حمل ونقل توسعه ی استراتژی شخصي پوياي مديريت 1- پيك ها خدمات توسعه ی 1- رخدادهايترافيكي شخصي سفر جاي به پست و تردد محدوديت 1- جهشي توسعه ی 1- )سدمعبر سوانحترافيكي راهكار شهروندان به تك سرنشين خودروهای ويژه مسيرهاي حوادثطبيعي آب گرفتگي کلیدی سفرهاي زمان توزيع 2- روز در ساعت 4 تا 3 مدت در مترو ناوگان افزايش 2- و...( مسافر ازدحام كوتاه مدت ساعت در تغيير با اجباري مناطق برخي در و موجود خطوط سيستم هاي توسعه ی 2- و... بانك ها اصناف كاري هوشمند ترافيك فرهنگ ارتقاي در مجازات اعمال تشديد 1- راهنمايي مقررات متخلفان مورد رانندگي و دیگر راهکارهای مهم ناوگان و خطوط توسعه ی 1- مترو يكپارچه شبكه ی اجراي 2- عمومي حمل ونقل ون شبكه ی راه اندازي 3- ايجاد و ناوگان توسعه ی 4- خدمات سطح در تنوع جذب جهت اتوبوس راني مختلف اقشار BRT خطوط ايجاد 5- بخش خدمات توسعه ی 6- و اتوبوس راني در خصوصي تاكسي راني اتوبوس خطوط توسعه ی 7- برقي سيستم استقرار 8- اتوبوس راني در زمان بندي سفر زمان نمودن كوتاه 9- طرح اجراي و انتظار و حركت به اولويت دهي تقاطع ها در اتوبوس ها و هزينه افزايش 1- خودروی از استفاده عوارض مركزي نقاط در شخصي جاذب كاربري هاي و شهر سفر قيمت شدن واقعي 2- سوخت توقف هزينه ی افزايش 3- مناطق در پاركينگ در سفر جاذب خطوط راه اندازي 4- HOV سيستم یک وجود 5- کارا عمومي حمل ونقل و الكترونيك دولت 6- به )نیاز الكترونيك خدمات نیست(. منزل ترک فرهنگ سازي 7- استفاده كاهش درخصوص شخصي خودروی از به دستیابی برای 8- بيان راهكارهاي موفقیت و هماهنگ همراه شده شود اجرا هم با همزمان خدمات توسعه ی 1- تجارت و الكترونيك دولت الكترونيك خدمات ارائه ی 2- شهرداري ها داخل الكترونيك مراجعه ی كاهش جهت حضوري طبقاتی پارکينگ ايجاد 3- در ارزان پارك هزينه ی با ايستگاه های و پارك سوارها مترو مجتمع هاي توسعه ی 4- مترو ايستگاه هاي طراحی در تجديدنظر 5- موجود فضاهای کاربري و شهري معابر طراحي 1- مطابق بزرگراه ها و ترافيكي استانداردهاي معابر شبكه ی تكميل 2- پارك سامان دهي 3- توسعه ی و معابر حاشيه اي طبقاتي پاركينگ و سامان دهي 4- عالئم استانداردسازي ترافيكي با معابر نگهداري 5- PMS( نوين روش هاي وAntiIcing BMS و...( Deicing اصالحات انجام 6- هندسي مربوط مجازات هاي افزايش 1- ضمانت و رانندگي جرائم به آن ها اجرايي خودروهاي تردد از ممانعت 2- فني معاينه ی فاقد سيستم هاي از استفاده 3- تخلفات ثبت و نظارت مكانيزه ی و آموزش ها به روزرساني 4- تمديد در امتيازي سيستم ايجاد رانندگي گواهينامه هاي فرهنگ سازي و آموزش 5- اقشار براي ترافيك موضوعات سيما و صدا طريق از مختلف فرهنگ توسعه ی 6- خودرو از اشتراكي استفاده ی (Carpooling) ضمن آموزشي دوره هاي 7- با مرتبط عوامل براي خدمت رانندگان )پليس حمل ونقل حمل ونقل و خدمات ناوگان خدمات عوامل شهر عمومي و...( شهري كار انجام فرهنگ توسعه ی 8- و مجازي و الكترونيكي به صورت پست و پيك ها از استفاده

75 75 75 يا ارزيابي مورد را تردد شيوه هاي ساير نيست حاضر كسي دهد. قرار انتخاب احيانا شدن اجرا به نظر الكترونيك: خدمات و الكترونيك دولت 3- به مناسب اطالع رساني با است ضروري يادشده طرح خدماتي و اداري امور انجام براي اين كه مبني بر شهروندان در نموده ترك را خود كار محل يا منزل نيست الزم خود و... اينترنت پست الكترونيك تلفن طريق از که صورتی الزم منظور همين به داد. انجام را كارها از بسياري مي توان در الكترونيك كار انجام مناسب زيرساخت هاي و بستر است اجرا شدن صورت در كه شود فراهم نيز سازمان ها و ادارات يافت. خواهد كاهش ترافيك از بخشي آن مي توان خدماتي شركت هاي شكل گيري با دیگر طرف از جامعه و فرد بر شده تحميل اضافي هزينه هاي كاهش ضمن باشيم. خودرو باالي حجم از خيابان ها شدن خلوت تر شاهد منزل مايحتاج خريد قصد خانواده يك چنانچه مثال به عنوان يا است مجبور نمايد اين كار به اقدام خود و باشد داشته را عالوه بر كه نماید استفاده جمعي يا شخصي خودروی از سوخت يا و كرايه هزينه ی باید شده صرف وقت هزينه ی نوع ده ها و محيط زيست آلودگي افزايش هزينه ی خودرو هزينه ی صورت اين در كه بپردازد هم را ديگر پنهان هزينه ی در اين بود. خواهد زياد بسيار او خريد واقعي ی شده تمام خدماتي شركت هاي توسط خريد همين اگر كه است حالي یقینا پذيرد صورت منطقه يا محله يك خانواده هاي براي كم تر بسيار شهري جامعه ی بر شده متحمل هزينه هاي بود. خواهد شخصي: خودروهاي از استفاده واقعي هزينه هاي پرداخت 4- شهر سطح در خدمتي هرگونه ارائه ی مقابل در است بديهي لذا شود. دريافت استفاده كنندگان از آن واقعي هزينه ی بايد بايد نمايند استفاده شخصي خودروی از مايلند كه افرادي قيمت پرداخت لذا کنند. پرداخت آن را ی شده تمام هزينه ی واقعي عوارض پرداخت و شهر سطح در پاركينگ حق واقعي معابر و خيابان ها نظير شهر امكانات از استفاده به مربوط كه افرادي توسط زيست محيطي آلودگي كاهش سامانه هاي و است. انتظار مورد نمايند استفاده شخصي خودروهاي از خودروی از استفاده كاهش درخصوص فرهنگ سازي 5- استفاده و ترافيك مقوله ی به شهروندان نگاه نوع شخصي: را شهروندان باید است. اهميت حائز شخصي خودروی از ديگران حقوق رعايت و جمعي تالش با كه رساند باور اين بر بود رفاه با توأم و ايمن آرام شهري شاهد مي توان كه است كه کند تالش بايد است مقدور فرد هر براي كه جايي آن تا و و تعميق بگذارد. مثبت اثر شهر اجتماعي و رواني بهداشت بر هدايت سمتي به را همگان تالش ديدگاه و تفكر اين گسترش نمايد. استفاده شخصي خودروی از كم تر كه نمود خواهد مختلف جهات از جامعه فردي امكان اين از استفاده با كه چرا اجتماعي باالی هزينه هاي پرداخت و زيست محيطي و رواني ارجحیت و جمع منافع به توجه بايد شد. خواهد كاستي دچار آموخت. جامعه افراد به را فرد منافع بر آن موفقيت اميد هنگام آن كه گردد يادآوري بايد ضرورتا 6- خواهد حاصل شخصي خودروهاي از استفاده كاهش در با همزمان و هماهنگ همراه شده بيان راهكارهاي كه شد را آن ها كاربست رهگذر از ملموسي نتايج تا گردد اجرا هم و كامل بسته ی يك قالب در فوق راهكارهاي لذا باشيم. شاهد گردد. اجرا و شده ديده هماهنگ پی نوشت مالیر. آزاد دانشگاه شهري برنامه ریزی و جغرافیا دکترای دانشجوی 1- تهران. پیام نور دانشگاه شهري برنامه ريزي و جغرافيا دکترای دانشجوي 2- مآخذ و منابع براساس تهران ترافيك آماري اطالعات»بررسي محرم نژاد ناصر و مهری احمدی 1- محيط زيست. دانشكده ی تحقيقات و علوم دانشگاه شهري«پايدار حمل ونقل شاخص هاي.1385 دی ماه ترافیک«و عمومی»حمل ونقل امیر ارغوانی 2- جهان«كشورهاي ديگر با ايران محيط زيست تطبيقي»مطالعه ی مقاله ی عمید مرندي ايران محيط زيست متخصصان انجمن همايش سومين مقاالت مجموعه ترافیک مدیریت هرم تهران شهرداری ترافیک و حمل ونقل معاونت 4- )با شهری«حمل ونقل در پایدار توسعه ی به دستیابی ابزارهای و»معیارها حمیدرضا میرزایی 5- شهرها(. تراکم کنترل و ترافیک مدیریت ابزارهای بر تأکید 6-EWING, R.; 1997; IS Los Angeles Style Sprawl desirable Journal of the American Planning Association;P.63; Center for Sustainable Transportation Why a Sustainable Transportation Monitor? Sustainable Transportation Monitor Duncan, Bruce, and John Hartman Sustainable Urban Transportation Initiatives in Canad. Presented to the APEC Forum on Urban Transportation. Seoul, Korea. 9-Aftab.ir

76 76 76 دستيابی راهبردهای و اهداف 1 شهری پايدار حمل ونقل ی سامانه یک به Goals and Strategies of Achieving a Sustainable Urban Transportation System مقدمه در فسیلی سوخت های از ناشی هوا آلودگی امروزه مشکالت بزرگ ترین از ترافیک و موتوری نقلیه ی وسیله های لح برای مختلفی راه حل های است. کشور کالن شهرهای متخصصان که راه حلی ولی است شده پیشنهاد معضل این هب دستيابي دارند اتفاق نظر آن روي بر جهان حمل و نقل چشم انداز بتواند تا شهرهاست در پايدار حمل و نقل الگوي کارآمد و ايمن سريع حمل ونقل داراي آرام سالم شهر پایدار حمل ونقل درواقع کند. تأمين را شهروندان عموم براي انسان جابه جایی نیازهای که است حمل ونقل از آن گونه آتی نسل های برای مخاطره ای آن که بدون را امروزی کند. تأمین نماید ایجاد آن ها جابه جایی نیازهای تأمین جهت به نحوي را مشکل بايد که معناست اين به پايدار حمل و نقل آتي سال هاي در جابه جایی از ناشی مشکالت تا کنيم حل اثر بر که کنيم دنبال را الگویي بايد يعني نشود بیش تر اقتصادي فعاليت هاي توسعه ی و شهر جمعيت گسترش شهرها هستند( ترافيک زا عوامل از طبيعتا )که و... اجتماعي آن از ناشی آلودگی و ترافيک مشکل بروز بدون همچنان باشد بار و مسافر جابه جایي هاي پاسخ گوي مطلوبي به نحو مشکل به حمل و نقل سيستم فعاليت ها اين گسترش با و باشد. پایدار و نکند برخورد

77 77 77 شهری پايدار حمل ونقل ویژگی های با ارتباط در متنوعي ویژگی های به مختلفی منابع در به طور که است شده اشاره پايدار حمل و نقل برنامه ريزي کرد: اشاره زير موارد به مي توان خالصه حمل و نقل سيستم تنوع مختلف قيمت هاي و مکان ها روش ها انتخاب امکان هک آن هايي به خصوص دارد وجود مسافران براي حمل و نقل اين هستند. به راننده غيروابسته و سالم استطاعت قابل کارا به عبارتي و حمل و نقل سيستم يکپارچه کردن و تلفيق با امر )مانند حمل ونقل سيستم از گوناگوني مؤلفه هاي گسترش عمومي( حمل و نقل از استفاده و دوچرخه سواري پياده روي جهت زمين کاربري و حمل و نقل برنامه ريزي تلفيق همچنین و است. امکان پذير يکپارچه حمل و نقل به دستيابي استطاعت بودن قابل مي دهند ارائه استطاعتي قابل گزينه هاي حمل ونقلي خدمات براي را بودجه شان 20 درصد از کم تر کم درآمد خانوارهاي که بپردازند. اصلي فعاليت هاي و خدمات کاالها به دسترسي زمين( و )انرژي منابع کارآمدي تشويق را زمين و انرژي کارايي حمل و نقل برنامه ريزي جايگزيني و پذير پايان منابع از کم تر و کم استفاده ی مي کند. مصرف روز به روز کاهش پايان ناپذير منابع با پايانپذير منابع زا محيطي آالينده هاي روز به روز کاهش و فسيلي سوخت.)1386 )شهيدی مي باشد راستا اين در ارائه شده استراتژي هاي کارآمد هاي سيستم اولويت دهيبه راستاي در قيمت گذاري کارايي تشويق جهت سوخت و بيمه پارکينگ جاده ها ارزش با سفر جهت تسهيالت و می شوند قيمت گذاري می شوند. مديريت کارآمدتر روش هاي و مطلو ب تر هوشمند( )رشد زمين کاربري دسترسي و مرتبط مختلط فشرده توسعه ی از سياست ها زمين کاربري دسترسي بهبود جهت زمين کاربري چندروشي می کنند. حمايت گزينه های حمل ونقل و اجرايي کارايي تسهيالت و خدمات ارائه دهندگان و آژانس های حمل و نقل بيشينه کردن و هزينه ها کمينه کردن جهت کارايي به طور می شوند. مديريت خدمات کيفيت جامع و فراگير برنامه ریزی اهداف به )توجه جامع خصوص این در برنامه ریزی بخش ها بين گيري )تصميم يکپارچه گزينه های اصلي( و اثرات فراگير و شود( هماهنگ مختلف ادارات و قدرت قلمروهاي است. هستند( مشارکت به قادر تحت تأثیر مردم )همه ی 2035 سال تا پایدار حمل ونقل به جامع نگرش گزارش پایدار حمل ونقل اهداف از جامعی تعریف ارائه ی برای سال تا پایدار حمل ونقل به جامع نگرش گزارش به می توان :)CST, )2005 کرد اشاره زیر به شرح 2035 وجود پايدار حمل و نقل که جامعه اي در دسترسي: بر تمرکز - کاالها به دستيابي براي زيادي دسترسي روزانه مردم دارد که مردمي به خصوص دارند. اجتماعي فرصت هاي و خدمات با کساني که يا نيستند بااليي سطح داراي اقتصادي نظر از هستند. مواجه غيرمعمول فيزيکي مشکالت کاربرد به دسترسي ها بيش تر غيرموتوري: حمل و نقل - حمل و نقل هدف با که وابستهاست غيرماشيني وسايل گسترده ی دوچرخه سواري پیاده روی است. شهري مناطق در افراد و قابل قبول غيرماشيني روش هاي ديگر و اسکيت سواري است. شده پذيرفته زا تعدادي رايج: وسايل به وسیله ی ماشيني حمل و نقل - متفاوت بسيار هاي تکنولوژي از استفاده به ها دسترسي ممکن که دارد بستگي روزمره به طور و عمومي مقياس در به عنوان تجديدپذير منابع سوختي واحدهاي شامل است سيستم های خورشيدي انرژي يا هيدروژني توليدات و ريلي خدمات خودکار بزرگراه هاي و حمل و نقل هوشمند شوند. فضايي سفينه ی تکنولوژي هاي روش هاي به وسیله ی کاالها جابه جايي کاالها: جابه جايي - کاالها حمل فاصله ی و بزرگي اساس بر حمل و نقل مناسب کاال حمل کنندگان ديگر و باري هاي کشتي شود. مي انجام کنند. مي ايجاد اقتصادي اهداف جهت در مطلوبی محيطي متوسط به طور کاالها: و مردم مکان تغيير براي کم تر نياز - ی به وسیله کاالها و مردم جابه جايي براي که سفرهايي اريز مي شود کوتاه تر می شود انجام ماشيني حمل و نقل کاربري ها از خوبي ترکيب و هستند فشرده بسيار شهرها کم تر جابه جايي و دوربرد ارتباط با بيش تر دسترسي دارند. می آيد. به دست کاالها و مردم

78 78 78 انسان: سالمت و محيط بر اثرات وجود عدم يا و کم اثرات - محلي و جهاني اثرهاي از کم تر آن نتيجه ی نمادين به طور کربن دي اکسيد گاز انتشار به ويژه است. محيط بر حمل و نقل مجموع از يک پنجم حمل و نقل از گلخانه اي گازهاي ديگر و است. کم تر سال در انتشارات پایدار حمل ونقل به دستیابی راه حل های راه حل هاي و فرصت ها می توان شد گفته آنچه به توجه با پايدار حمل و نقل بستر در بحث پايه ی به عنوان که را ممکنی داد: پيشنهاد زير شرح به می گيرند قرار استفاده مورد شهري فشرده ی ساختار بر تأکيد ها کاربري در اختالط ايجاد بر تأکيد با شهر فشرده سازي گانه ی ده اصول از مورد دو هر که است همراه متراکم سازي و سیاست گذاری )مؤسسه ی ITDP توسط پيشنهادشده پايداري راستاي در 2010 سال در عمومی( حمل ونقل توسعه ی ها کاربري اختالط در.)ITDP, )2010 شهرهاست در حمل و نقل فعاليتهاي و تفريحي کاري فعاليتهاي يکپارچهسازي بر تأکيد در شهرهاست. و مکانها محل ها در عادي زندگي به مربوط پيادهمحور و ساختمانها متراکم سازي بر تأکيد متراکم سازي است. شهري نواحي محور کردن عمومي حمل و نقل و پیاده روی ترويج صورت پياده به صورت که رفت وآمدهايي سهم هرچه استوارتر سکونت گاه ها ساختار باشد بيش تر می گيرد بود خواهد بحران ها از مصون حال عين در و متنوع تر سکونت گاه محدوده ی تمام در بتواند بايد پياده عابر بنابراين عابر ذاتي ويژگي کند. رفت و آمد راحت و بدون مشکل مطمئن ترددها انواع ساير از او حرکت نحوه ی تمايز باعث پياده طبيعي مختلف شرايط با را خود پياده عابر درواقع می شود 1381( )کنت الخر دهد. وفق دوچرخه سواري ترويج نيروي از حرکت براي که نقليهاي وسايل ساير و دوچرخه انرژي به و ميکنند اشغال کمي فضاي ميکنند استفاده انسان سفر ويژگي همچنين ندارند زيادي نياز انسان انرژي از غير سفرهاي براي دارند. نيز را )door to door( مقصد به مبدأ از پايدارتر و سالمتر خودرو و تاکسي به نسبت گزينهها اين کوتاه مردم از بسياري باشند راحت و امن خيابانها اگر هستند. برمي گزينند. حمل و نقل براي را دوچرخهسواري عمومي حمل ونقل گسترش پيادهروي و دوچرخهسواري هستند طوالني سفرها برخي آن جايي که از نيستند. سفرها اين گونه براي معقولي گزينههاي و عمومي حمل و نقل حرکت شخصي خودروهاي زياد تردد مشکل اين حل فکر به بايد شهرها ميکند کند را اتوبوسها راحت و سريع جابه جايي قابليت انبوه عمومي حمل و نقل باشند. هاي مزيت ازجمله.)ITDP, )2010 دارند را مسافر ميليون ها امنيت باال بهره وري باال به سرعت توان مي عمومي حمل و نقل حمل و نقل سريع اجراي زيست محيطي منفي اثرات کاهش ترافيک کم تر تراکم زمين کاربري و ارزش در ثبات همگاني )هزينه ی هزينه های کم تر مسافر حمل و نقل در قابل توجه حجم نمود. اشاره و... اتومبيل( استهالک و سوخت مصرف ناشي از ترافيک فرهنگ ارتقای شخصي اتومبيل از استفاده عدم ترويج و شهروندان و جامعه طبقات همه ی به ترافيک فرهنگ صحيح آموزش می تواند فرهنگ اين اصول رعايت به آن ها ساختن عالقه مند ناشي مشکالت و مسائل کاهش و ترافيک وضعيت اصالح در و مداوم به طور بايد آموزش باشد. داشته به سزايي تأثیر آن از بهزادفر و )گلریزان پذيرد صورت ريشه اي و بنيادي به صورت فرهنگ سطح افزايش طريق از بايد که مهمی عوامل از 1387(. شخصي نقليه ی وسايل از استفاده نحوه ی شود اصالح جامعه شهري حمل و نقل بر حاکم عامل شخصي نقليه ی وسايل است. ماند. خواهد باقي حاکم نيز پيش بيني قابل آينده براي و بوده سهولت هدف با جاري اراضي کاربري و فعلي شهري ساختار

79 79 79 ود را حاکميت ماشين ها اين براي سريع حرکت و جابه جايي از استفاده بايد پايداري به رسيدن براي است. کرده چندان عمومي( حمل و نقل به جاي ماشين از تک نفره )استفاده ی ماشين شود. ايجاد حمل و نقل براي متعادل تري سيستم و يابد کاهش زيست محيطي کيفيت ارتقای پايدار مثلث رئوس از يکي محيط زيست آن جايي که از )مخصوصا هوا آلودگي ايجاد منابع مهم ترين از يکي و است سيستم می باشد نقليه وسايل بزرگ( شهرهاي در محيط زيست از حفاظت جهت در بايد نيز پايدار حمل ونقل به وابستگي کاهش براي و بردارد گام تجديدناپذير منابع و آلودگي کاهش و ها کاني زيرزميني منابع فسيلي سوخت هاي نمود: استفاده ذيل هاي روش از می توان زيست محيطي مسافت هاي و موتوري نقليه ی وسايل سفرهاي کاهش 1( و متراکم توسعه های طريق از نقليه وسايل توسط طي شده مختلط. کاربري هاي روي پياده مانند ديگري پیشنهاد های از استفاده 2( استفاده ی به جاي عمومي حمل و نقل و سواري دوچرخه ماشين. از انفرادي نقليه. وسايل براي تجديدپذير منابع از استفاده رواج 3( پاک انرژي هاي از استفاده طريق آالينده ها از توليد کاهش 4( جديد. تکنولوژي هاي و شهرها. در باز فضاهاي تخريب عدم 5( سفر. تقاضاي مديريت 7( اقدامات اجراي با ارتباط در موضوع مهم ترين احتماال که کنوني دوران در است. افراد سفر رفتار تغيير TDM غالب روش به شخصي سفرهاي براي اتومبيل از استفاده چالش بزرگ ترين موفق TDM اجراي است. شده تبديل.)R.Black, 2010( پيش روست کاال حرکت نيازهاي بيني پيش ميشود. تغذيه کاالها انتقال و نقل طريق از شهري زندگي بين کاميونها طريق از معموال زباله و البسه سوخت غذا صوتي آلودگي و هوا آلودگي سهم ميشوند. جابهجا شهرها حالي در است درصد 50 تا 40 بين بار نقل و حمل از ناشي مايل خودرو/ ازاي به خودروها حرکت ميانگين طور به که بايد پايدار شهرهاي ميکنند. ايجاد آلودگي درصد 15 الي 10 به را آسيب کم ترين که کنند تضمين طوري را کاالها تحويل شود. وارد جامعه پارکينگ ها بيني پيش هستند حمل و نقل ساخت هاي از مهمي پارکينگ ها بخش حمل و نقل مسيرهاي در يا معابر مانند شهري مناطق در که بتوانند پارکينگ ها اين که براي شوند. پيش بيني باید عمومي به درستي بايد کنند عمل ترافيک بار کاهش در راه حلي به عنوان جامع توسعه ی اين اصلي روش شوند. کنترل و برنامه ریزی عبارتند خيابان ها از خارج يا کنار در هاي پارکينگ به صورت عمومي پارک سوارهاي بلندمدت پارکينگ های کوتاه مدت از: 1386(. )امينی الزم نيازهاي گرفتن نظر در با خصوصي و حوادث بحران مديريت در نقل و حمل شبکه ی نقش به توجه طبيعي رد ار تعيين کننده اي نقش درون شهري حمل و نقل شبکه ی بحراني شرايط در نجات و امداد نيروهاي عمليات موفقيت بزرگ شهرهاي در به ويژه طبيعي سانحه ی وقوع از پس از ناشي خطرات برابر در پايداري به دستيابي داراست. می شود: امکان پذير زير طرق از سوانح دسترسي راه هاي و قطعات مناسب کالبدي ترکيب 1( و شکستن آوار )ريزش قطعات فيزيکي آسيب که به نحوي سبب و...( ساختمان الحاقات و تزئينات شيشه ها فروافتادن در افراد يا راه در افراد جاني آسيب راه )انسداد راه ها آسيب اتومبيل ها مانند راه عناصر مالي آسيب و پناه و گريز حال نشود. و...( شهري تجهيزات خصوصيات با راه مناسب )عرض راه مناسب طراحي 2( خصوصيات به توجه با راه کف مناسب نحوي به تقسيم راه(. مجاور جداره های قطعات کالبدي خصوصيات با راه ها فيزيکي مشخصات متناسب بودن 3( و...( استفاده الگوي )جمعيت مجاور قطعات عملکردي مردم پناه و گريز هنگام ازدحام ايجاد از جلوگيري جهت 1386( )امينی و...(. شيب کف جنس راه طول راه )عرض زيرگذر و روگذر هاي پل مانند فني ابنيه ی ايمن سازي 4( شهري ابنيه ی و تجهيزات ساير و تونل ها پياده و سواره معابر. حاشيه ی در مستقر پی نوشت تهران. شهر برنامه ریزی و مطالعات مرکز شهر دانش از برگرفته 1-

80 شهر پایدار مسیرهای عابر پیاده و دوچرخه افزایش قابلیت رفت و آمد پیاده و با دوچرخه در شهرها به عنوان یک اصل مهم در تمامی الگوهای توسعه ی پایدار مورد توجه است. منظور از این اصل کاهش استفاده از اتومبیل و افزایش حرکت پیاده و دوچرخه سوار است. این امر از طریق کاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از تردد وسایل نقلیه )بعد محیطی( افزایش تعامالت انسانی )بعد اجتماعی( کاهش مصرف انرژی در بخش حمل و نقل )بعد اقتصادی( و تحرک بخشیدن به فعالیت های بدنی )ب عد سالمت( می تواند بر پایدار نمودن شهر تأثیرگذار باشد. اما برای نیل به چنین اهدافی مسیرهای پیاده و دوچرخه سوار باید ویژگی های به خصوصی را دارا باشند تا این تجربه را برای استفاده کنندگان لذت بخش کنند. فرد پیاده دوچرخه سوار و اتومبیل ران در استفاده از شهر و معابر آن باید از حقوق یکسانی برخوردار باشند. در چنین شهری طراحی شهری براساس مقیاس انسانی می باشد. در شهر پایدار عابر پیاده به عنوان مهم ترین شرکت کننده در ترددهای شهری بیش ترین سهم را در فضاهای آن دارد. پایداری محیط زیست کاهش آلودگی هوا حفظ بافت های قدیمی و تاریخی که برای تردد وسایل نقلیه طراحی نشده اند و احیای آن ها تقسیم بندی منطقی سطوح شهری ارتباط با محیط از نظر بصری و افزایش حس تعلق به مکان و محیط صرفه جویی در مصرف انرژی انعطاف پذیری و خود تنظیمی نسبتا سریع بهبود فعالیت و روابط اجتماعی تحرک در فعالیت و کارایی اقتصادی از دیگر مزایای این ویژگی شهر پایدار یعنی برخورداری از مسیرهای عابر پیاده و دوچرخه سوار به شمار می رود. Sustainable City, Pedestrian and Cycling Routes Increase of pedestro and cyclo tropism capability in cities is considered as an important principle in all the models of sustainable development. This principle aims to decrease vehicles use and increase the pedestrians' and cyclists' movement. Through reducing environmental pollutions from vehicles traffic (environmental aspect), increasing human interactions (social aspect), reducing energy consumption in transportation (economic aspect) and mobilization of body activities (health aspect), these facts can influence city sustainability. Yet, in order to accomplish such objectives, pedestrian and cycling routes should enjoy specific features so that this experience can be pleasant for users. Pedestrian, cyclist and drivers should enjoy similar rights to use the city and its courses. In such a city, urban design is based on the human scale. In a sustainable city, the pedestrian, as the most important participant in urban traffics, enjoys the lion's share in urban areas. Environmental sustainability, air pollution decrease, conservation of historic & old textures which have not been designed for traffic, and their revival, urban areas logical divisions, visual relation with the environment, increase of the sense of belonging to the environment and place, energy consumption saving, flexibility and relatively quick self control, optimization of social activities and relations, activity dynamism and economic efficiency are reckoned other advantages of this feature of sustainable city, ie, enjoyment of the pedestrians' and cycling routes.

81 81 81 در دوچرخه سواري و پياده روي نقش بررسي شهري پايدار حمل ونقل 2 دارابي سزار مهندس 1 كاشاني جو خشايار دکتر To Study the Role of Walking and Cycling in a Sustainable Urban Transportation چکیده حمل ونقل گونه هاي به عنوان دوچرخه سواري و پياده روي و اقتصادي اجتماعي متعدد مزاياي داراي غيرموتوري در ويژه اي توجه اساس اين بر و هستند زيست محيطي امروزه ديگر سويي از است. شده آن ها به اخير ساليان شده تأكيد مختلف ابعاد در پايدار توسعه ی بر به شدت همين براساس پايدار حمل ونقل شيوه هاي گسترش و اين هدف همين رو از است. گرفته قرار توجه مورد رويكرد پياده روي ميان ارتباط چگونگي و نقش بررسي پژوهش مي باشد شهري پايدار حمل ونقل با دوچرخه سواري و به مراحل گذار و شهرنشيني شتابان رشد به توجه با كه برخوردار كشورمان در به سزايي اهميت از توسعه يافتگي با مرتبط منابع مهم ترين مقاله اين نگارش در است. اسنادي روش به دوچرخه سواري و پياده روي ويژگي هاي حمل ونقل مفهوم تبيين از پس و گرفته قرار بررسي مورد حمل ونقل مختلف گونه هاي آن شاخص هاي و پايدار بر و مقايسه يكديگر با نيز و معيار هر به نسبت شهري نشان مطالعه اين نتايج شده اند. تحليل AHP روش مبناي پايدارترين دوچرخه سواري و پياده روي كه مي دهند هستند. درون شهري حمل ونقل شيوه هاي حمل ونقل پياده روي دوچرخه سواري کلیدواژه ها:.AHP پايدار حمل ونقل شهري پايدار توسعه ی غيرموتوري

82 82 82 مقدمه گونه های مهم ترین دوچرخه سواري و پياده روي پیاده روی می روند. به شمار غیرموتوری حمل ونقل فردی حمل ونقل روش طبیعی ترین درعین حال و قدیمی ترین شهرها پیدایش ابتدای از و بوده عجین انسان وجود با که است داشته وجود حمل ونقل گونه ی ساده ترین و اولین به عنوان فیزیکی سالمت جهت در را فراوانی منافع پیاده روی است. از برخورداری هم و ورزش کردن و تحرک دلیل به هم انسان دوچرخه از استفاده همچنین می شود. سبب هوا بهتر کیفیت و زیست محیطی مزایای و سالمتی از قابل توجهی دامنه ی استفاده گذشته دهه ی دو طول در دربردارد. را اجتماعی مانند اروپایی کشورهای در معنی داری به طور دوچرخه از ]1[. است یافته افزایش هلند و سوئد آلمان دانمارک حل برای آن از استفاده نحوه ی و دوچرخه امروزه و یافته گسترده ای کاربرد شهری حمل ونقل پیچیده ی مسائل مسیرها طراحی باعث پیشرفته جوامع روزافزون توجه لزوم شده مفید نقلیه ی وسیله ی این جهت ویژه تمهیدات ایجاد و )حمل ونقل دوچرخه سواری و پیاده روی متعدد مزایای است. محیط زیست با سازگاری پایین هزینه ی مانند غیرموتوری( حمل ونقل از این گونه و... اجتماعی مطلوب روابط ایجاد داده قرار انسانی فعالیت های مهم ترین زمره ی در را شهری نیاز به عنوان شهری پایدار حمل ونقل راستا این در است. قرار شهری متخصصان توجه مورد کنونی جوامع مبرم است. گرفته اقتصادی منافع گرفتن نظر در با پایدار حمل ونقل شهرهای ارتباطات در محوری نقشی محیطی و اجتماعی دوچرخه سواری و پیاده روی به این ترتیب می نماید. ایفا کنونی مستمر پژوهش های نیازمند درون شهری حمل ونقل بستر در توجه با امر این که می باشند متناسبی راهکارهای اتخاذ و حمل ونقل از گذار مرحله ی در که کشورمان شرایط به می باشد. برخوردار نیز بیش تری اهمیت از است اتومبیل مدار است. شده تدوین ضرورت همین مبنای بر پیش رو مقاله ی پیاده عابر و پیاده روی ویژگی های و مبدأ بین جابه جایی نوع ساده ترین پیاده روی به صورت که است حمل ونقل از گونه ای تنها و بوده مقصد خارجی وسیله ای یا ابزار یهیچ گونه ب غیروابسته و مستقل قدیمی ترین طبیعی ترین پیاده حرکت می باشد: امکان پذیر و است محیط در انسان جابه جایی شکل ضروری ترین و مکان ها مشاهده ی برای امکان مهم ترین هنوز پیاده روی ارزش ها کشف و زندگی تحرک و شور احساس و فعالیت ها جزء پیاده حرکت شاید ]2[. است محیط در نهفته جاذبه های و پیشرفت های علی رغم که باشد انسانی فعالیت های معدود و ارتباطاتی گوناگون ابزارهای تولید و فناوری فراوان بدون را خود اولیه ی شکل بشر پیدایش بدو از حمل ونقل نوع هر با انسانی سفرهای تمامی است. کرده حفظ تغییر هب و آغاز پیاده به صورت گیرد انجام که نقلیه ای وسیله ی می رسد. سرانجام به نیز شکل همین انعطاف پذیری قابلیت که فیزیکی لحاظ به هم پیاده روی که روانی هم و دارد مسیر با باالتری بسیار هماهنگی و حرکت بر می نماید فراهم را فضا با ارتباط و مکاشفه امکان بین المللی کنفرانس بنیان گذار جان بوچر دارد. برتری سواره توصیف چنین را پیاده حرکت بیست ویکم قرن در پیاده روی نسخه ای تمرین مکان به بی نیاز ممارستی پیاده روی می نماید: نزد که است کیمیایی و رژیم بدون وزنی کنترل دارو بدون پیاده روی این که ارزشمندتر نمی شود. یافت کیمیاگری هیچ می کند مصرف را اندکی طبیعی منابع نمی شود آلودگی سبب هیچ و است راحت پیاده روی است. کارآمد شدت به و است. ایمن اصالتا و خودکفا نمی خواهد ویژه ای تجهیزات ]3[ است. طبیعی نفس کشیدن همچون پیاده روی وجود شهر یک در پیاده روی برای آشکار هدف دو مقصد یک به دسترسی جهت در حمل ونقل برای اول: دارد: نظاره کردن جهت در تفریح برای دوم: و به خصوص. می توانند هدف دو این کردن. ورزش یا جالب چشم اندازهای

83 83 83 در را پیاده روی مزیت های دیگر طرف از شوند تلفیق هم با ذیل موارد در می توان نقلیه وسایل انواع سایر با مقایسه دانست:] 4 [ نمی کند. مصرف را غیرقابل تجدید انرژی منابع - نمی کند. آلوده و نمی زند هم به را شهر محیط زیست - اب مقایسه در پیاده روی مناسب شبکه ی تأمین هزینه ی - است. ناچیز نقلیه وسایل سایر جای عموما و شهری اند طبیعی فضاهای پیاده مسیرهای - نمی گیرند. جداگانه ای به کار سرموعد می توانند افراد و اتکاست قابل پیاده روی - برسند. خود به دسترسی عادالنه ی توزیع درجهت پیاده روی به توجه - می کند. عمل شهری امکانات می کند. کمک افراد نشاط و سالمت به پیاده روی - حرکت و جنب وجوش شهری فضاهای به پیاده روی - می بخشد. را پیاده عابران اصلی نیازهای و ویژگی ها کلی به طور کمی ابعاد و جسمی مباحث به که فیزیکی گروه دو به می توان ادراکی و کیفی جنبه های که روانی و می شود مربوط انسان همچنین نمود. تقسیم بندی می دهد قرار بررسی مورد را ویژگی های دارای مختلف سنین برحسب پیاده عابران امور برنامه ریزان مدنظر باید که می باشند متفاوتی رفتاری سنی گروه های ویژگی های جدول 1 در گیرد. قرار شهری است. شده داده نمایش پیاده عابران مختلف یک حیات برای پیاده عابران که گفت می توان بنابراین شهروندان پیاده روی میزان و بوده ضروری بزرگ شهر پیاده] 6 [ عابران مختلف سنی گروه های ویژگی های جدول 1 : سنی گروه نوپایان و نوزادان سال( )0-4 کوچک بچه های سال( )5-12 پیش نوجوانی سال( )13-14 دبیرستان سنین سال( )15-18 پیاده روی ویژگی های هستند. رفتن راه آموزش حال در - عمیق ادراک و پیرامونی تصور توسعه ی حال در - هستند. هستند. پیش بینی غیرقابل و بی توجه - هستند. پیش بینی غیرقابل و بی توجه - به صدا منبع )یک خودند پیرامونی تصور در محدود - نمی شود(. داده تشخیص سادگی می باشند. تجربه فاقد آموزش/ در محدود - می شوند. هیجان زده یا شاد نزدیک صداهای از - است. سخت بسیار رانندگان توسط آنان دیده شدن - سمت به برداشتن خیز یا ناگهانی پرش مستعد - هستند. سواره تقاطع های دارند. را بزرگ تر افراد رفتار تکرار احتمال - هستند. تجربه فاقد - رد و می کنند دوچرخه سواری و پیاده روی بیش تر - دارند. بیش تری تصادف امکان مختلفی ساعات می شوند. سوار خطرناکی شرایط در غالبا - هستند. مثبت الگوهای فاقد - می کنند. پیاده روی خطرناک تر جاده های امتداد در - درگیر تقاطع ها در ناگهانی تصادفات بیش تر در - می شوند. آسیب پذیرند. - هستند. باقدرت و فعال بسیار طوالنی فواصل پیمودن در - می کنند. شکست ناپذیری احساس - هستند. آموزش و تجربه فاقد هنوز - دارند. را بیش تر سرعت با سفرهای انجام توانایی - دارند. خود توانایی های از اندازه از بیش ارزیابی - دارند. مخدر مواد و الکل تجربه ی به تمایل - سنی گروه بزرگساالن سال( )19-40 میان سالی سال( )41-65 کهن ساالن سال( 65 از )بیش تر پیاده روی ویژگی های هستند. ترافیک وضعیت از آگاه کامال و فعال - اغلب در را دوچرخه سوار جمعیت درصد 1-4 فقط - می دهند. تشکیل جوامع به عالقه مند و شفاهی ارتباط برقراری به مایل بسیار - هستند. شرایط بهبود به عنوان خدمات رسانی به عالقه مند که دارند اعضایی - هستند. وظیفه نیروی راهبران یا راهنمایان به ترافیکی شرایط به پاسخ و برآورد کردن دیدن برای یدهند. م نشان را الزم عکس العمل های آهستگی خودکفایی و نرمش برای ویژه به پیری سنین در - می روند. راه بیش تر ماشین بنابراین و یافته کاهش آن ها درآمد است ممکن - باشند. نداشته تعادل چابکی بینایی قدرت در را کاهش ها همگی - می کنند. تجربه قدرت و سرعت مسائل شنوایی با بیش تری مشکالت است ممکن - باشند. داشته حواس تمرکز و زیاد بصری زمان یک در موضوع یک بر فقط تمرکز به تمایل - دارند. آن ها به پشت از که نقلیه ای وسایل صدای شنیدن در - دارند. مشکل می شوند نزدیک می یابد. کاهش شب هنگام یا کم نور در آن ها توانایی ها - کنند. برآورد اندازه از بیش را خود توانایی های است ممکن - مرگ احتمال موتوری نقلیه ی وسایل با تصادف هنگام - دارند. پیاده عابران سایر به نسبت بیش تری میر و

84 84 84 ]14[ جهان مختلف شهرهای در عمومی دوچرخه ی برنامه ی نمونه های از برخی مشخصات جدول 3 : لیون فرانکفورت مونترال شهر Stationnement JCDecaux DBRent Montreal مجری بارسلونا پاریس JCDecaux Clear Channel ]12[ جهان مختلف کشورهای در دوچرخه مالکیت ضریب مقایسه ی جدول 2 : کشور جمعیت دوچرخه ها تعداد ساکنان/دوچرخه نسبت فناوری تجاری مدل سرمایه گذاری TBD محلی دولت و پرداخت تعهد پارکینگ درآمدهای همراه تلفن محلی دولت درآمدهای و پرداخت تعهد عمومی هوشمند کارت سودآوری برای تبلیغات و پرداخت تعهد بیرونی هوشمند کارت محلی دولت و پرداخت تعهد پارکینگ درآمدهای هوشمند کارت سودآوری برای تبلیغات و پرداخت تعهد بیرونی )1000( مالکیت دوچرخه هر ازای به ساکنان تعداد کشور هر ازای به ساکنان تعداد دوچرخه 2/8 2/8 3/5 24/4 66/5 )1000( مالکیت هلند دانمارک آلمان چین آمریکا 1 1/1 1/3 2/6 2/ انگلیس فرانسه برزیل هند اندونزی از یکی به عنوان امروزه موجود مزایای تمامی عالوه بر محسوب شهر یک در زندگی کیفیت سنجه های مهم ترین شرایطی بوچانان سرکولین گفته ی به بنا آن چنان که می شود. بردارد گام شهری محیط یک در کامل آزادی با بتواند فرد که محیط آن تمدن کیفیت نشانه ی مهم ترین بنگرد اطراف به و ساختارها پیوستگی سبب پیاده روی ]5[. می رود شمار به عابران آنچه و شده یکدیگر با شهر یک مردمان و فضاها آهسته و راحت آن ها که است این می سازد متمایز را پیاده زا گونه ای به عنوان پیاده روی این که نهایت در هستند. حمل ونقل همچون دیگر اشکال و بوده مستقل که حمل ونقل بیش سوم هزاره ی آستانه ی در باید دارند تکیه آن بر عمومی گیرد. قرار شهری امور برنامه ریزان موردتوجه پیش از آن ویژگی های و دوچرخه سواری می تواند هرکس تقریبا که است ساده ای ماشین دوچرخه راحتی به آن را شدن سوار ی نحوه و کار طرز سازوکار افراد غالب که می شود باعث آن نسبی ارزان بودن فراگیرد. مصرف نظر از دوچرخه کنند. تهیه را آن بتوانند جامعه هک انرژی ای و است نقلیه وسیله ی صرفه ترین با انرژی کیلومتر 400 معادل تقریبا مسافتی طی آن راندن برای انسان است.] 7 [ بنزین لیتر یک انرژی با برابر فقط می کند صرف انرژی با دوچرخه یک صد ساخت برای الزم انرژی پیمودن برای دیگر سوی از است. برابر خودرو یک تولید سرعت غالبا کیلومتر( 6 )تا شهرها در کوتاه مسافت های نقلیه وسایل دیگر سرعت متوسط از دوچرخه متوسط نسبت دوچرخه نیز شهر فضای اشغال نظر از است. بیش تر فضایی در می کند. اشغال کمی فضای نقلیه وسایل سایر به می توان می شود گرفته نظر در خودرو یک توقف برای که داد.] 8 [ جای راحتی به را دوچرخه 15 به نزدیک این کرد اضافه باید دوچرخه مورد در که مهمی نکته ی مقایسه در دوچرخه برای اجباری توقف های و تراکم که است وسیله این به عالوه می افتد. اتفاق کم تر نقلیه وسایل دیگر با برای به طوری که است. دسترس در سریع تر و آسان تر محل به منزل از مسافتی پیمودن به لزومی آن به دسترسی ندارد. وجود برعکس و کار محل به توقف محل از یا آن توقف از سالمتی متخصصان و کارشناسان این که همه از مهم تر

85 85 85 که عروقی و قلبی مزیت های سبب به دوچرخه سواری بنابراین می کنند] 9 [. دفاع می آورد وجود به انسان برای شهری حمل ونقل سامانه ی کل از بخشی دوچرخه سواری محیط زیست با متناسب و سالم پیاده روی مانند و است ایمن دوچرخه سواری برای موقعیت هایی افزایش است. محلی و شهری برنامه ریزی در دستاورد بهترین می تواند مورد فراوانی مزایای دوچرخه سواری برای ]10[. باشد است: شده ارائه زیر در آن ها مهم ترین که گرفته قرار اشاره گزینه های پرداخت ترین قابل از )یکی جابه جایی مزایای - رانندگی(. در ناتوان افراد مناسب حمل ونقل فشردگی )کاهش سفر تقاضای مدیریت مزایای - برای صرفه جویی پارکینگ تسهیالت و جاده در صرفه جویی سرزندگی افزایش و زیست محیطی حفاظت مصرف کننده اجتماعی(. به عنوان هلند مثال )به عنوان سالمتی و ایمنی تأثیرات - کم ترین دارای بسیارباال غیرموتوری حمل ونقل با کشوری دوچرخه با و سواره حمل ونقل از ناشی جانی تلفات سرانه ی است(. کاهش سبب )دوچرخه سواری اقتصادی توسعه ی مزایای - سبب دوچرخه عبوری خطوط گردیده اتومبیل هزینه های می شود(. پیرامونی اراضی اقتصادی ارزش افزایش ]11[. تفریحی مزایای - وسیله ی هر همچون دوچرخه از استفاده دیگر سوی از حمل ونقل نظام در گسترده کاربرد منظور به دیگری نقلیه ی مهم ترین می باشد. روبه رو مشکالتی و موانع با درون شهری گردیده اند: فهرست زیر در موارد این و...(. ایستگاه ها ویژه مسیرهای )شامل تسهیالت کمبود - هوا. آلودگی - آب و هوایی. شرایط - الزم. سرمایه گذاری عدم - زمین. کاربری - مسافت با سفرهای برای دوچرخه از )استفاده مسافت بعد - نیست(. مناسب چندکیلومتر از بیش را وسیله این از استفاده اشخاص )برخی فرهنگی مسأله ی - می دانند(. خود شأن دون حل برای آن از استفاده نحوه ی و دوچرخه امروزه یافته گسترده ای کاربرد شهری حمل ونقل پیچیده ی مسائل طراحی باعث پیشرفته جوامع روزافزون توجه لزوم است. ی ه نقلی وسیله ی این مالکیت ضریب افزایش و ویژه مسیرهای در دوچرخه مالکیت ضریب جدول 2 در است. شده مفید چنانچه که شده مقایسه یکدیگر با جهان مختلف کشورهای زمینه این در دانمارک و هلند کشور دو است مشخص می باشند. پیشگام مانند سودمندی نقلیه ی وسیله ی به کارگیری برای به عنوان مسیرها طراحی و قوانین تقویت به باید دوچرخه ذیل در اندیشید. آن سامان دهی در فعالیت ها مهم ترین شده فهرست دوچرخه با حمل ونقل بهبود روش های است:] 13 [ دوچرخه. عبوری خطوط و مسیرها بهسازی - )دست اندازها سواره مسیرهای ویژه ی مخاطرات اصالح - و...(. باریک عبوری خطوط شکاف ها مدیریت و نگهداری و جاده شانه های جاده ها بهسازی - مسیر. دوچرخه ها. پارکینگ بهبود - توسعه ی و متصل تر خیابانی شبکه ی یک توسعه ی - )نوشهرسازی(. خوشه ای

86 ایجاد سامانه های دوچرخه ی عمومی که دوچرخه های اجاره ای راحت را برای سفرهای مطلوب کوتاه فراهم می نماید. - آرام سازی ترافیک کاهش سرعت محدودیت وسایل نقلیه و اختصاص دوباره ی فضای جاده. - آموزش ایمنی تقویت قوانین و برنامه های تشویقی. - پیوستگی با حمل ونقل عمومی )یکپارچگی دوچرخه حمل ونقل عمومی و توسعه ی حمل ونقل همگانی مدار(. - ایجاد یک راهنمای دسترسی چندحالته که نقشه ها و سایر اطالعات را درباره ی این که چگونه به یک مقصد ویژه ی دوچرخه سواری نمود شامل می شوند. - فراهم نمودن سامانه های دوچرخه ی عمومی و خدمات اجاره ای دوچرخه. - اصالح نگرانی های امنیتی دوچرخه سواران. اهمیت توجه به نقش دوچرخه در حمل ونقل درون شهری در دو دهه ی اخیر سبب ایجاد سامانه هایی تحت عنوان دوچرخه ی عمومی در برخی شهرهای پیش روی جهان جدول 4 : شاخص ها و سنجه های پیشنهادی حمل ونقل پایدار شاخص ها ابعاد ایمنی و امنیت اجتماعی سالمت فردی و اجتماعی اجتماعی دسترس پذیری سرزندگی و مطلوبیت عمومی اقتصادی زیست محیطی هزینه های حمل ونقل )کاربران/ بار( زمین تخصیص یافته برای زیرساخت ها آلودگی هوا آلودگی صوتی گردیده و شهرهای بیش تری به دنبال این امر هستند. اساس کار در این گونه سامانه ها در اختیار قراردادن دوچرخه برای عموم شهروندان در ایستگاه هایی توسط دولت های محلی )شهرداری ها( به صورت رایگان یا با هزینه ای بسیار اندک و اتصال این ایستگاه ها از طریق مسیرهای ویژه ی دوچرخه سواری شهری است. هدف اصلی چنین پروژه هایی نیز گسترش فرهنگ دوچرخه سواری و تشویق مردم به عدم استفاده از حمل ونقل موتوری است. در جدول 3 مشخصات برخی از نمونه های برنامه ی دوچرخه ی عمومی در شهرهای مختلف جهان ارائه شده است. مفهوم حمل ونقل پایدار و شاخص های آن برای اصطالح توسعه ی پایدار تعاریف متعددی ارائه شده است. یکی از کامل ترین و قابل استنادترین آن ها توسط سازمان ملل متحد و در سال 1987 این چنین بیان شده است: توسعه هایی که نیازهای کنونی را تأمین کند بدون آن که مخاطره ای برای توانایی نسل های آینده جهت تأمین نیازهایشان ایجاد کند] 14 [. از آن جاکه حمل ونقل یکی از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی ساختار شهرها می باشد پایداری در حمل ونقل نقش به سزایی در جهت توسعه ی پایدار شهری ایفا می نماید. تعاریف متعددی برای حمل ونقل پایدار عنوان شده که هر یک از منظری متفاوت برروی این موضوع تأکید نموده اند. در ذیل برخی از مهم ترین این موارد ارائه شده اند: - سیاست ها و زیرساخت هایی جهت توسعه ی اقتصادی حفظ محیط زیست و برابری اجتماعی با هدف بهینه سازی سنجه ی مربوطه میزان تصادفات مرگ و میر رانندگی و جرم و جنایت تناسب اندام و کمک به بهبود شرایط جسمی و روحی دسترسی کودکان زنان و قابلیت پرداخت برای همه میزان رضایت میانگین افراد از سامانه ی حمل ونقل هزینه های جانبی هزینه ی سوخت و هزینه ی حمل ونقل فضاهای حمل ونقل و پارکینگ )CO 2 گازهای خروجی از وسایل نقلیه NO(, CO, میزان مداخالت محیطی )آلودگی آب خاک و اکولوژیکی( استفاده از منابع تجدیدپذیر حفاظت از زیستگاه های طبیعی و عناصر محیطی میزان استفاده از انرژی فسیلی و غیرفسیلی

87 87 87 اقتصادی اهداف به دستیابی جهت حمل ونقلی سامانه ی منافع انداختن مخاطره بدون زیست محیطی و اجتماعی ]16[ می باشد. پایدار حمل ونقل آتی نسل های وسایل و مردم جابه جایی طریق راحت ترین و مؤثرترین - سوخت زمینه ی )در انرژی مصرف میزان کم ترین با نقلیه و ترافیک کم ترین هزینه مقبول ترین با انسانی( تالش های و صدا و هوا آلودگی نظیر زیست محیطی سوء اثرات کم ترین می باشد.] 17 [ پایدار حمل ونقل در اقداماتی شامل رویکرد سه دارای که را حمل ونقلی - به حرکت درون شهری سفرهای حذف و کاهش جهت پیاده روی مانند غیرموتوری حمل ونقل شیوه های سمت حمل ونقل سیستم از استفاده جای به دوچرخه سواری و رد نوین حمل ونقلی سیستم های به روی آوردن و موتوری گویند.] 18 [ پایدار حمل ونقل گردد انرژی بخش توسعه ی اصلی مفهوم نیز و فوق تعاریف به باتوجه از نوعی را پایدار حمل ونقل می توان کلی طور به پایدار جوامع حاضر حال تقاضای و نیازها که دانست حمل ونقل توانایی بردن بین از بدون را جابه جایی جهت انسانی از نماید. برآورده نیازهایشان رفع برای آینده نسل های سیاست گذاری نوع هر یا و حمل ونقل از هرگونه همین رو حداقل و بوده همساز محیط زیست با که ترابری امور در اقتصادی مسائل تجدیدناپذیر انرژی منابع مصرف در باشد داشته مدنظر را شهرها کالبدی و اجتماعی بود. خواهد پایدار حمل ونقل راستای معنای به هیچ وجه به پایدار حمل ونقل دیگر سویی از قرار دادن هدف و مسأله این به توجه اما نیست. خودرو حذف و پیاده روی همچون غیرموتوری جابه جایی شیوه های آمد وشد حجم کاهش سبب خود به خود دوچرخه سواری سویی از می شود. شخصی خودروهای از کم تر استفاده ی و که است شده مشخص انجام گرفته تحقیقات براساس دیگر در پاک حمل ونقل به رویکرد و خودرو از استفاده از احتراز استفاده نیست: کافی به تنهایی شهری پایدار توسعه ی ایجاد برای پیاده روی و دوچرخه سواری عمومی حمل ونقل از طرح های آن ها همراه به و نیست کافی شهری پایدار توسعه ی تردد محدودیت شهری توسعه ی کنترل مانند محدودکننده و سرعت کنترل پارکینگ کنترل سواری خوروی برای ]19[ است. الزم نیز سوخت قیمت افزایش سوی از شده ذکر پایدار حمل ونقل معیارهای بررسی کلی به طور که می دهد نشان مختلف مجامع و انجمن ها پایدار حمل ونقل شاخص های موجود اشتراکات براساس و اقتصادی اجتماعی مسائل شامل اصلی بعد سه در هب باتوجه همچنین می باشند. دسته بندی قابل زیست محیطی و بومی شرایط گرفتن نظر در با نیز جهانی ادبیات مطالعات برای 9 گانه ای شاخص های می توان اختصار حداکثر رعایت معیارها از هریک ارزیابی جهت سنجه هایی و پایدار حمل ونقل است. شده ارائه جدول 4 در که نمود تدوین پایداری در دوچرخه سواری و پیاده روی نقش شهرها در حمل ونقل به منظور پایدار حمل ونقل شاخص های تدوین از پس براساس درون شهری حمل ونقل گوناگون شیوه های ارزیابی )AHP( سلسله مراتبی تحلیل فرآیند روش از معیارها این به این منظور شد. استفاده Expert Choise نرم افزار و اصلی گروه سه در درون شهری حمل ونقل گونه های انواع حمل ونقل و نیمه عمومی حمل ونقل شخصی )حمل ونقل حداکثر به دستیابی و اختصار رعایت جهت در و همگانی( دوچرخه سواری )پیاده روی شیوه 9 در کاربردی نتایج گردشی تاکسی مینی بوس ون شخصی خودروی انبوه بر( ریلی و سبک ریلی اتوبوسی سامانه های همپیمایی معیارها از یک هر با ارتباط در نیز و یکدیگر با و تقسیم بندی گرفتند. قرار ارزیابی و مقایسه مورد پژوهش یافته های اعتبار حداکثر جهت در که آن جا از افراد و صاحب نظران توسط امتیازدهی AHP روش در این پژوهشگر دو عالوه بر می باشد ضروری متخصص

88 88 88 و حمل ونقل معاونت ارشد کارشناسان از نفر 8 از تحقیق سابقه ی دارای الزم تخصص عالوه بر که تهران شهر ترافیک وزن دهی به که شد درخواست بودند نیز مرتبط اجرایی اقدام یکدیگر به نسبت پایدار حمل ونقل نه گانه ی معیارهای انواع نهایی رتبه بندی و مقایسه نتیجه ی شکل 1 در نمایند. نه گانه ی معیارهای برآیند به نسبت حمل ونقل شیوه های داده نشان Expert Choise نرم افزار در پایدار حمل ونقل قبول قابل و 0/07 برابر ناسازگاری نسبت است. شده انواع میان در که می دهند نشان نتایج 0/1(. از )کم تر است کرده کسب را رتبه باالترین پیاده روی حمل ونقل شیوه های خود به را بعدی جایگاه های مترو و دوچرخه سواری و )نو )مینی بوس نیمه عمومی حمل ونقل داده اند. اختصاص )1 )شکل نموده اند. اخذ را رتبه پایین ترین پیاده حرکت که گرفت نتیجه می توان فوق موارد به توجه با شیوه های دیگر با مقایسه در دوچرخه سواری آن از پس و معیارها پایدارترین معیارها مجموع در شهرها در حمل ونقل ار پایدار حمل ونقل معیارهای شرایط کلیه ی و می باشند زیرساخت های ساخت به بیش تر توجه با پس دربردارند. کارایی باالبردن با می توان دوچرخه سواری و پیاده حرکت رسید. مطلوب و پایدار حمل ونقل یک به آن ها پیشنهادات و نتیجه گیری دوچرخه سواری بعدی مرتبه ی در آن از پس و پیاده روی درون شهری حمل ونقل گونه های سایر با مقایسه در آلودگی عدم همچون فراوانی مزیت های و ویژگی ها دارای شهری امکانات به دسترسی در عدالت شهری محیط زیست تحرک بخشی اجتماعی و فردی نشاط و سالمت گسترش می باشند. و... اجتماعی تعامل ایجاد شهری فضاهای به و پیاده روی سوم هزاره ی آستانه ی در همین رو از و اقتصادی ترین سالم ترین به عنوان دوچرخه سواری جدی توجه مورد شهرها در جابه جایی روش پویاترین ابتکارات و راهکارها این رو از و گرفته قرار امور مسؤوالن انجام حال در حمل ونقل دوگونه این گسترش جهت مختلفی می باشد. حمل ونقل اخیر دهه ی دو در ویژه به دیگر سویی از شهری پایدار توسعه ی اصلی ارکان از یکی به عنوان پایدار گرفته انجام مطالعات است. گرفته قرار تأکید مورد شدت به شاخص های که داد نشان مختلف کشورهای مورد در اقتصادی اجتماعی گروه سه در می توان را پایدار حمل ونقل بومی شرایط به توجه با که نمود دسته بندی زیست محیطی و مشتمل شاخص ها این تداخالت حداقل و تمایزات حداکثر و گردیدند. پیشنهاد مورد 9 بر حمل ونقل روش های انواع مقایسه ی میان این در حمل ونقل متخصصان از نظرسنجی براساس درون شهری و پیاده روی که نمود مشخص تهران شهر در ترافیک و رد جابه جایی شیوه ی پایدارترین ترتیب به دوچرخه سواری می گردند. محسوب شهرها پی نوشت دكتري قدس شهر واحد اسالمي آزاد دانشگاه معماري گروه هيأت علمي عضو 1- شهرسازي. كارشناسي ارشد تهران شهرداري معماري و شهرسازي معاونت كارشناس ارشد 2- برنامه ريزيشهري. شیوه های انواع نهایی رتبه بندی و مقایسه نتیجه ی شکل 1 : پایدار حمل ونقل نه گانه ی معیارهای به نسبت حمل ونقل

89 اهمیت و نقش پیاده راه در شبکه ی حمل و نقل شهر پایدار 2 آرش ثقفی اصل The Role and Importance of Pedestrian Routes in Transportation Network of a Sustainable City چکیده شهرها باید نمونههایی از انسجام و هماهنگی زیستمحیطی باشند. در چارچوب مفهوم پایداری باید در جستوجوی زندگی شهری و شکل شهر بدون اتومبیل بود. شهر پایدار بیهویتی بیروحی و دوری از طبیعت را از شهر میگیرد و محیط هایی قابل پیادهروی فعال پ رتحرک و سرزنده تحویل میدهد. پایداری در شهر برای این که از اعتبار و ارزش الزم برخوردار باشد باید به جنبههای اجتماعی توجه نماید. منظور ایجاد و حمایت از محیط های انسانی فعال فضاهای زنده و شهرهایی است که کیفیت باالیی را برای زندگی شهروندانش فراهم نماید. در میان تمامی مباحث مربوط به شهر پایدار مبحث حملونقل شهری در اولویت قرار دارد. حمل ونقل در واقع موضوعی محوری در زندگی ما و نیز یکی از مشکالت جدی است که با آن روبهرو هستیم. این مقوله از جنبههای مختلفی )زیستمحیطی اقتصادی و اجتماعی( زندگی شهری را متأثر میکند. راهکارهایی که برای ارتقای کیفیت حملونقل شهری در شهر پایدار مطرح شدهاند همگی بر لزوم توجه بیش تر به نقش عابر پیاده تأکید دارند و بر این اساس شبکهی حملونقل شهر پایدار برمبنای حرکت عابرپیاده شکل میگیرد.

90 90 90 شهری فضاهای در را عابرپیاده حرکت پیادهراه ها و امن فضایی در عابرپیاده میشوند موجب و نموده تسهیل تعامالت ارتقای موجبات و یابد حضور خودروها از دور به شود. فراهم شهری فضای در اجتماعی تعاریف و مفاهيم بر مروري با ابتدا حاضر مقاله ی در پايدار شهر و پايداري مباحث اساسي اصول تدقيق به مرتبط پياده راه و پياده روي نقش و اهميت سپس می شود. پرداخته مورد پايدار شهر حمل ونقل شبكه ی كم ي و كيفي ارتقای در اجتماعي نقش چهار اساس اين بر و مي گيرد قرار بررسي امنيت و ايمني ارتقای و محيطي ادراك اقتصادي فرهنگي گرفت. خواهد قرار تحليل و تجزيه مورد پياده راه فضاي شهري حمل ونقل پايدار شهر پايداري کلیدواژه ها: پياده راه. شهري مقدمه و هستند انسانی فعالیت های اصلی جایگاه شهرها می آیند. شمار به نیز طبیعی منابع مصرف کننده ی بزرگ ترین امری شهرها در ممکن پایداری باالترین به رسیدن بنابراین مقوالت به مربوط صرفا شهری پایداری است. حیاتی و اقتصادی پویایی به رسیدن بلکه نیست زیست محیطی شمار به زمینه این در مهم موارد جمله از اجتماعی برابری است جوان بسیار هنوز شهری پایداری حال این با می روند. است. شکل گیری حال در آن اولیه ی زمینه های و همواره شهری حمل ونقل به مربوط مسائل سویی از براین است. داشته پایدار شهر مباحث در مهمی جایگاه شهری جدید ساختار جهت پایدار شهری طراحی در اساس باشد قادر که می گردد انتخاب حمل ونقل شبکه ی از گونه ای حفاظت اقتصادی توسعه ی الزامات میان را موزونی تعادل برقرار جامعه آینده ی زندگی کیفیت تضمین و زیست محیطی به نیاز کاهش در کاربری ها مناسب تجمیع و ترکیب سازد. بر و داده افزایش را حمل ونقل بازدهی دارد مهمی نقش سفر پیاده راه ها اجتماعی مبدأ نظر از می نماید. تأکید پیاده روی با متناسب هستند. مطرح شهری حیات بستر بهترین به عنوان موجود کاربری و ایمنی حیث از پیاده راه ها مطلوبیت میزان نمایش به آن ها در شهر که باشند محلی می توانند آن ها در رد مردم طوالنی تر حضور پیاده راه ها درواقع درمی آید. امکان پیاده راه فضای در می کنند. فراهم را شهری محیط از سلیقه ها انواع با نظریات و افکار تبادل و گفتمان مالقات در و وسایل نقلیه از ناشی خطر هرگونه از دور به طبقه هر می شود. فراهم مطمئن به گونه ای ایمن محیطی پایداری مفهوم بین از بدون فعلی نیازهای برآوردن مفهوم به پایداری است. خود نیازهای تأمین در آینده نسل های قابلیت های بردن توصیف منظور به گسترده ای طور به امروزه»پایدار«واژه ی تا بتوانند توأما طبیعی و انسانی نظام های آن در که جهانی می شود. گرفته کار به دهند حیات ادامه ی دور آینده ای ص 42 ( )بحرینی منابع از بهره گیری بر تأکید و پویاست مفهومی پایداری با ارتباط در که بحثی مهم ترین اما دارد. ماندگار حالت یک در طراحی است. پایدار طراحی به مربوط می شود مطرح پایداری پایداری به دستیابی برای ابزار مهم ترین به عنوان پایدار طراحی فضاهای کیفیت که است مردمی طراحی نوعی درواقع مطلوب کیفیت تردید بدون می یابند. ویژه ای اهمیت آن در شده آن جا از نمی آید. فراهم محیط زیست و طبیعت به توجه بدون مدنظر پدیده یک به عنوان فضا خود ماندگاری و پایداری که قابلیت با مصالحی از استفاده باال کیفیت با ساختن در است چنین به رسیدن شود. در نظرگرفته باید نیز طوالنی ماندگاری آخرین به کارگیری و کارآمد مدیریت از استفاده با شرایطی باالی استانداردهای به دستیابی می گیرد. صورت فناوری ها تأمین را انسان ها سالمت واقع در که آسایش و امنیت کیفیت این ضمن در است. پایدار طراحی اهداف مهم ترین از می کند گذشتگان تجربیات از بهره گیری که گرفت نادیده نباید را نکته پایدار طراحی به دستیابی راهگشای طراحی کیفیت بهبود در )Jong-Jin, )p4 بود. خواهد پایدار شهر اساسی مفاهیم که است عمومی توافق این بر پایدار شهر بحث اساس تنش های می کنیم زندگی آن در و می شناسیم امروز که شهری دارای اجتماعی نظر از می کند ایجاد ناپایدار زیست محیطی گران آن اداره ی و نیست مطلوب عملکردی نظر از و است طبقات آن در که است شهری پایدار شهر ص 39 (. )فرای می شود تمام مطلوب کیفیت با زندگی امکان و تنوع اجتماعی عدالت در بهبود منابع آن در که است فرمی نیز پایدار شهری فرم یابد. تحقق و کارا شهری شبکه های شود مصرف انرژی ازجمله کم تری باشند. داشته انسان زندگی برای باال قابلیت و بوده رقابتی برای معقول و موجه جانشین یک پایدار شهر و پایداری

91 91 91 شهری حمل ونقل بحث در مهم این و دارد تأکید انسان ساخت است. کرده پیدا را تجلی و نمود بیش ترین که پایدار شهر یک در است. بیستم قرن مخرب شهرسازی و پیاده روی به ویژه و آالینده فاقد و سالم حمل ونقل آن در آن گونه باید پایدار شهر شکل است غالب دوچرخه سواری باید منظور این برای نماید. تسهیل را فعالیت ها این که باشد مشخصات حاوی که آورد به وجود جدیدی کالبدی شکل شبکه ی باال نسبتا تراکم توسعه فشرده ی الگوی باشد: زیر دسترسی و اتومبیل به کم تر وابستگی با پایدار حمل ونقل پیاده روی امکانات وجود و عمومی حمل ونقل وسایل به بیش تر اراضی از استفاده بر بیش تری تأکید دوچرخه سواری و اراضی احیای قدیمی بناهای از جدید استفاده ی درون شهری بوم شناختی نظر از حساس اراضی از حفاظت شده تخریب آن ها طبیعی سوانح خطر که مناطقی از دوری و )اکولوژیکی( یا جدید شهرسازی ص 33 ( )بحرینی می کنند تهدید را را پایدار شهر کالبدی عناصر از بسیاری نیز نیواوربانیسم عبارت اند شهری چنین اجزای مهم ترین است. کرده معرفی تأکید و کاربری ها اختالط و ترکیب عابرپیاده بر تأکید از: و بناها وحدت بخش عامل به عنوان اجتماعی عملکردهای بر )newurbanism, )p1 عمومی. فضاهای ت عبار پایدار شهر برای ارائه شده الگوهای اساس براین ص 150 (: )صالحی فرد از است )Compact City( فشرده شهر ایده ی 1- )Urban Village( شهری دهکده های ایده ی 2- )Urban Ecology( شهر اکولوژی طراحی ایده ی 3- کالن شهرها در تصمیم گیری متعدد قطب های ایده ی 4- دوچرخه شهر و پیاده شهر الگوی 5- چارچوب در شهری طراحی اهداف کلی طور به محیط و طبیعی محیط از همزمان حفاظت بر پایدار توسعه ی پایدار شهر حمل ونقل شبکه ی ویژگی های تحقق است. پایدار شهر مباحث اساسی ترین از حمل ونقل است تراکم هایی توسعه ی شامل شهری پایدارتر شکل یک ار دوچرخه سواری و پیاده روی عمومی حمل ونقل بتواند که استفاده به گرایش پایدار شهر در سازد. مطرح گزینه به عنوان و مختلط کاربری با پیاده روی فضای و عمومی حمل ونقل از وجود چهره به چهره فعالیت های جهت شهر طراحی و متراکم آن نیازمند پایدار جامعه ی سوی به توسعه سویی از دارد. پایدار تحرک طریق از فعالیت ها و مردم نیازهای که است وسایل از استفاده افزایش و سفرها کاهش اطالعاتی )فناوری تنها پایدار حمل ونقل شود. عملی درازمدت در حمل ونقل( پایدار مردم رفتار به چیز هر از بیش که کرد خواهد پیشرفت زمانی دستیابی دیگر عبارت به بپردازد. آنان خواسته های و انگیزه منسجم رویکرد گروی در آینده در پایدار شهری حمل ونقل به پایداری مزیت های ارتقای منظور به است. سیاسی توسعه ی در تغییرات که زیرا است نیاز شهری منسجم راهبرد یک به یکدیگر به وابسته اراضی کاربری های و حمل ونقل شبکه های حمل ونقل شبکه های اصلی خصوصیات کلی طور به هستند. نمود: خالصه زیر موارد در می توان را مطلوب شهری وسایل از استفاده جابه جایی به نیاز به دلیل باشد پایدارتر - بی اثر برای است. رشد حال در آن( انواع )همه ی حمل ونقل حمل ونقل نوع آلوده کننده ترین باید مسأله این تبعات کردن یابد. کاهش شخصی موتوری وسایل از فردی استفاده ی و برای زمان فاصله ی کوتاه کردن باشد کارآمدتر - اولیه خدمات کار مکان های ساختن روزانه مسافرت های در ماندن متوقف از پرهیز برای دسترس در فراغت و خرید حمل ونقل. بینابین گونه های پیشرفت و ترافیک ایمنی متضمن باید عمومی حمل ونقل شبکه ی باشد ایمن تر - زیرساخت های به شبکه ای چنین در باشد. مسافران امنیت و دوچرخه سواران )مانند ضعیف تر کاربران تااز نیازاست مناسب کند. حمایت سوانح مقابل در پیاده ها( و پیاده روی اهمیت و مقصد و مبدأ بین جابه جایی نوع ساده ترین پیاده روی غیروابسته و مستقل صورت به که است حمل ونقل از گونه ای شاید است. امکان پذیر خارجی وسیله ای یا ابزار هیچ گونه به

92 92 92 وجود با که باشد انسانی فعالیت های معدود جزء پیاده حرکت گوناگون ابزارهای تولید و فناوری فراوان پیشرفت های خود اولیه ی شکل بشر پیدایش بدو از حمل ونقل و ارتباطی هر با انسانی سفرهای تمامی است. کرده حفظ تغییر بدون را آغاز پیاده به صورت گیرد انجام که نقلیه ای وسیله ی نوع همچنین پیاده روی می رسد. سرانجام به نیز شکل به همین و بدن برروی نه تنها که پیچیده فعالیت یک به عنوان می تواند سویی از شود. گرفته نظر در دارد اثر نیز ذهن برروی بلکه و فعالیت ها مکان ها مشاهده ی برای امکان مهم ترین پیاده روی جاذبه های و ارزش ها کشف و زندگی تحرک و شور احساس ادراک نظر از پدیده این می آید. به حساب شهر محیط در نهفته از زیبایی دریافت و محیط به تعلق احساس فضایی هویت ص 271 (.»الف«)پاکزاد است برخوردار اساسی اهمیت حمل ونقل سامانه های سایر با مقایسه در پیاده نظام است منحصربه فردی مزایای و خصوصیات دارای شهری مصرف ارزانی انعطاف پذیری به می توان آن ها جمله ی از که نمود. اشاره زیست محیطی مالحظات با هماهنگی و کم تر انرژی خدمات ارائه ی در مکمل نقش پیاده روی این عالوه بر عمومی حمل ونقل خصوص به و جابه جایی شبکه های سایر خود انتهای دو در حداقل سواره شهری سفر هر و می کند ایفا برخالف دیگر سوی از می شود. تکمیل پیاده سفرهای پاره با به وابسته آن ها سفر تقاضای که ترابری سامانه های سایر هم می تواند پیاده سفر سامانه این در فعالیت هاست سایر است ممکن پیاده روی دیگر به عبارت هدف. هم و باشد وسیله شود. انجام پیاده روی خود خاطر به صرفا پیاده راه مفهوم به دلیل که هستند شهری فضای از قسمتی پیاده راه ها از بخشی یا تمام در خاص ظرفیت های برخی دارابودن شده بسته سواره حرکت روی بر کامال شبانه روز ساعات می یابند. اختصاص پیاده عابران حرکت به کامل طور به و شهری عمومی فضاهای مهم ترین جزء نه تنها پیاده راه ها شهری حیات تداوم به منظور اساسا بلکه می شوند محسوب عناصری به عنوان پیاده راه ها دلیل به همین هستند. ضروری شناخته امروز شهرهای در هویت بخش و خاطره انگیز ص 46 (. )کاشانی جو می شوند پیادگان به کامال که هستند مسیرهایی پیاده راه ها خیابان هایی ترافیک از عاری حوزه هایی یافته اند. اختصاص پیاده خرید مراکز و شهر مرکز پیاده ی نواحی قدم زدن برای تأثیرگذارترین از یکی به که هستند پیاده راه هایی از نمونه هایی قابل فضاهای این شده اند. مبدل شهری طراحی جلوه های ناظر یا شهروند ذهن در شهر از مطلوبی تصویر درک خرید تفریح قدم زدن برای امکانات انواع و می کنند ایجاد امروزه دربردارند. را فرهنگی تبادالت و گفت وگو تجمع عرصه های و شهری فضاهای مهم ترین از یکی پیاده راه ها شاخصه های دلیل به ویژه به که هستند شهرها در عمومی اجتماعی تعامالت افزایش و پویایی ایجاد و انسانی مقیاس این همچنین هستند. موردتوجه بسیار ارتباطات عصر در مانند فراغت اوقات گذران متنوع عملکردهای دارای محورها آن ها جذابیت بر که هستند سرگرمی و بازی استراحت محورها این می افزاید. بیش ازپیش شهری فضای یک به عنوان و دسترس ترین در کم هزینه ترین بهترین از یکی به عنوان به روز و بوده مطرح دنیا در شهری فضای توجه ترین مورد این حاضر حال در که آنچنان هستند. گسترش حال در روز توسعه یافتگی معیارهای اصلی ترین از یکی به عنوان محورها اقتصادی رونق و گردشگران جذب به منظور شهرها رقابت و ببس می تواند پیاده راه ها توسعه ی و ایجاد می روند. به شمار وضعیت ارتقای درنهایت و اطراف فضاهای و نواحی اصالح شود. شهر کل کالبدی تروص به خود برجسته ی ویژگی های به دلیل پیاده راه ها طراحی در توجه مورد چهارگانه ی مالحظات تمامی بالقوه استفاده کنندگان فراغتی نیازهای یعنی فراغتی فضای هرگونه را فعالیت چگونگی و اقتصادی مسائل فضا از استفاده زمان بهترین به می توانند مناسب طراحی صورت در و هستند دارا یک ایجاد باشند. پاسخ گو را فراغتی نیازهای ممکن شکل و شده اقتصادی رونق سبب جمعیت جذب دلیل به پیاده راه این توسعه ی و بهسازی به خودجوش صورت به مغازه داران می شود باعث امر همین نمایند. می اقدام آن تجهیزات و مناطق

93 93 93 و توجیه پذیر کامال اقتصادی لحاظ به پیاده راه یک ایجاد که باشد. سودآور پیاده راه سازنده ی مؤلفه های اجتماعی تعامالت محل مهم ترین به عنوان پیاده راه ها بازشناسی بنابراین دارند. جامعه مدنی حیات در مهمی نقش شکل گیری برای بستری هم با تعادل در که مؤلفه هایی این در آنچه می نماید. ضروری می کنند ایجاد مدنی حیات پیاده معبر پیاده عابر از: است عبارت می یابد اهمیت انگاره مسیر. پیرامون شهری کاربری های و فعالیت ها پیاده عابر و می کند زندگی آن در است ساکن شهر در که انسانی است دائمی شهر در او حضور می پردازد. فعالیت به آن در رد عابر به عنوان چه و شهر از قطعه ای ساکن به عنوان چه با انسان نیازهای برآوردن دوم حالت در دیگر. قطعاتی ایمنی آسایش امنیت آن در که است مطرح موقت حضور و بوده مدنظر شهری فضای در حضور از خوشایندی و حضور امکان بتواند که دارد تأسیساتی و تجهیزات به نیاز پیاده عابران که متفاوتی ویژگی های سبب به آورد. فراهم را به نیز و دارند جسمی توانایی های و جنسی سنی نظر از فضا ادراک نحوه ی و احساس اندیشه در تفاوت سبب می یابد. دوچندان اهمیت شهر در پیاده مسیرهای تعریف شهری بافت های در پیاده حرکت با منطبق مسیرهای طراحی شهر در که بود خواهد کسانی همه ی به متعلق آن جاکه از در تنوع انعطاف پذیری نیازمند دارند و داشته حضور به تعلق احساس و امنیت و ایمنی تأمین فضاها و فعالیت ها روابط ارتقای مسیر کیفی ارتقای نهایت در که می باشد فضا داشت. خواهد پی در را شهری حیات رونق و اجتماعی معبر طراحی هدف بود خواهد قادر که است عنوانی ساده ترین کمی و کیفی عوامل به توجه لزوم کند. بیان را پیاده راه ها و )انسان( آن طی کننده ی تأثیر تحت که آن به مربوط موجود فضای و توده با رابطه در )زمان( آن طی شونده ی دنبال به را پیاده معبر مطلوبیت می شوند تعریف )مکان( مسیر محدوده ی تمام در بتواند باید پیاده عابر داشت. خواهد محیط جذابیت میزان پس کند. رفت وآمد راحت و مشکل بدون هر از استفاده جذابیت میزان از بیش تر باید پیاده روی برای باشد. دیگری نقلیه ی وسیله ی از: عبارت اند است توجه مورد معبر درباره ی که نکاتی آسایش راحتی مانند پیاده حرکت در زیستی ابعاد به توجه - آلودگی های از جلوگیری آب و هوایی حفاظت های دلپذیری و تفریحی و فراغتی فضاهای تأمین و بویایی شنیداری دیداری طبیعی. فضاهای با تلفیق در مسیر طی موانع و خطرات رفع پیاده عابر ایمنی تأمین - پیاده. عابر دید میدان و جهت یابی مسیریابی به توجه - جهت و راه می تواند شخص طریق آن از که عاملی خوانایی - بیابد. را خود شهری کاربری های و فعالیت ها نحوه ی می شوند واقع مسیر طول در که کاربری هایی تعدد آن ها اشغال سطح مکانی موقعیت لحاظ از مسیر با آن ها ارتباط ارزیابی هستند. مسیر بر تأثیرگذار موارد از مربوطه مقیاس و مناسب بودن مطلوبیت سازگاری تعیین و موجود کاربری های داشتن نظر در بافت کمبودهای شناخت آن ها وابستگی و نحوه ی فضا از بهره وری شیوه ی چون تعیین کننده ای عوامل نوع اجتماعی روابط نوع و رفتاری الگوهای مسیر در حرکت از نظر مورد محدوده ی موقعیت فراغتی و تفریحی فعالیت های شهر کل به نسبت خیابان مکانی موقعیت طبیعی عناصر نظر پیاده مسیر مطلوب تعریف برای آن ها به توجه که هستند نکاتی ص 48 ( )حبیبی می گیرد. قرار اولویت در کوچک مغازه های مانند جذاب فضاهای حضور باعث خوردن فعالیت با مرتبط فضاهای یا و خرده فروشی اجتماعی گروه های طیف وسیع ترشدن و پیاده راه سرزندگی شهروندان بیش تر حضور مشوق تراکم این می شود. آن در و مغازه ها تماشای خرید فعالیتی مهم مراکز به رجوع است. دیده و دیگران دیدن گردش و زدن پرسه فروشی ها خرده فضایی به تبدیل را پیاده راه همه و همه آن ها توسط شدن شهروندان برای فردی و جمعی رویدادهای انواع از متراکم 132( ص»ب«)پاکزاد می کند که می شود تغذیه مردمی همه ی از خیابان ارزش درواقع اجتماعی برخوردهای و سرگرمی و تفریح غذا کار دنبال به شهری حیات احیای عامل حضور این می کنند. عبور آن از الزم شرط کاربری ها و پیاده محور حضور پس شد. خواهد است. اجتماعی زندگی شکل گیری برای کافی نه و شبکه ی در پیاده راه اهمیت و شده یاد مباحث به توجه با آن مختلف نقش های بررسی به پایدار شهر حمل ونقل می پردازیم:

94 94 94 فرهنگی اجتماعی نقش رد می تواند که است راه هایی جمله از پیاده راه احداث شهروندان باشد. مؤثر شهری مراکز مدنی حیات تجدید نبود و آن فضاهای آرامش و امنیت خاطر به را پیاده راه برای مکانی را پیاده راه آن ها دارند. دوست آلودگی و خودرو پیاده عابران حرکت آزادی می دانند. ستد و داد و مالقات و مدنیت از خوبی نشانه ی شهری فضاهای و شهرها در شهر در حضور به تدریج به شهروندان است. شهر هویت را بیش تری زمان و کرده عادت مدنی فعالیت های انجام و بهبود به خود سهم به این و می گذرانند شهری فضاهای در حقوق رعایت جمله از شهرنشینی عادت و فرهنگ ارتقای و می کند. کمک جامعه برابر در مسؤولیت احساس و دیگران زنده ی نمونه ی می تواند کودکان و جوانان برای به خصوص پایدار شهر تفکر زاییده ی مسأله این شود. محسوب آموزش برابری و اجتماعی عدالت افزایش که صورت این به است. و است پایدار شهر اصول اساسی ترین از شهروندی حقوق حمل ونقل شبکه ی مهم عناصر از یکی پیاده راه در اصل این است. مشاهده قابل وضوح به پایدار شهری اقتصادی نقش خرید برای را مطلوبی شرایط شهری مراکز در پیاده راه ها رونق و فروش افزایش انگیزه ی درحقیقت می آورند. وجود به ایجاد شد. پیاده راه سازی به گرایش و رشد باعث اقتصادی از می شود. اقتصادی رونق باعث تجاری مراکز در پیاده راه درآمدهای افزایش باعث پیاده گذر احداث دولتی مقامات نظر مرکزی مناطق تجار و می شود مالیات طریق از دولتی حیات بازگرداندن جهت در اقدامی را پیاده راه احداث تجاری تفرج و خرید ترکیب واقع در می دانند. منطقه به اقتصادی )پاکزاد می شود گردشگری ارتقای موجب پیاده نواحی در حضور آن ها در مردم که امن فضاهای این ص 271 (.»الف«بوده جذاب تر کار و کسب و سرمایه گذاری برای دارند قوی بیش تری تقاضای و ارزش دارای مالی نظر از نتیجه در و به خطرناک و مرده ناامن فضاهای برعکس بود. خواهند سرمایه گذاران و مردم دافع قبل روز از بیش روز هر و تدریج حمل ونقل شبکه ی در پیاده راه احداث سویی از بود. خواهند زیرا است. مطرح راهکار کم هزینه ترین به عنوان پایدار شهر صرفه جویی وسایل نقلیه مصرفی انرژی میزان از کاستن با دارد. به دنبال را اقتصادی شهر محیطی ادراک نقش کالبدی محیط ادراک و کشف در مؤثری نقش پیاده راه ها حرکت امکانات و فضاها قدر هر دارند. شهر اجتماعی و و شهری محیط ادراک امکانات یابند افزایش پیاده مطلوب نیز آن اجتماعی و فرهنگی بصری ارزش های از بهره گیری یک در افراد شرکت ص 272 (.»الف«)پاکزاد می یابد. افزایش احساس که می دهد دست به آن از را مشترکی خاطرات فضا مهم تر می دهد. افزایش را جامعه کل و محیط شهر به تعلق فعالیت تأثیر تحت شهر از افراد ذهنی تصویر این که همه از این رو از است. پیاده حضور عدم یا حضور و خیابان ها از افراد ذهنی تصویر ارتقای به شهر در پیاده راه ها وجود می کند. کمک شهر خیابان هایش با می توان را شهر جین جکوبز گفته ی به پیاده حضور افزایش با خیابان سیمای ارتقای پس شناخت. در می کند. کمک افراد ذهنی تصویر و شهر سیمای بهبود به نیز غیربصری حواس سواره حرکت برخالف پیاده فضاهای بوها و صداها انواع وجود دارند. فعال نقش محیط ادراک در خوردنی ها طعم چشیدن امکان و حجم ها و سطوح لمس امکان روانی تأثیرات و چندحسی ادراکات موجب نوشیدنی ها و و تنوع همین می شود. پیاده فضاهای در متنوع عاطفی و می افزاید پیاده راه انگیزش و جذابیت نیروی به پیچیدگی و می شود محسوب محیط کیفی ارزش های از بی تردید که را آن پایداری و داده افزایش آن در را شهروندان حضور می نماید. تضمین متمادی سالیان برای امنیت و ایمنی ارتقای نقش امروزی جوامع پایداری عوامل اصلی ترین از یکی امنیت امکان جامعه ای هیچ امنیت و ایمنی بدون می آید. به شمار اساسی ترین از امنیت و ایمنی یافت. نخواهد را تکامل و رشد آن بدون می رود. انتظار شهری فضای یک از که است توقعاتی می دهند منفی پیامدهای به را خود جای مثبت دستاوردهای می آیند. پدید فراوانی اجتماعی ناهنجاری های و ناگواری ها و قابل شرایطی در شهری فضای انعطاف پذیری و سرزندگی صورت این غیر در باشد. امن مذکور فضای که است حصول فضا اگر حتی که می شود خود ایمنی تأمین درگیر چنان فرد از آزادی و نشاط احساس باشد هم انعطاف پذیر یا سرزنده امنیت احساس به دستیابی رو این از نمی شود. ایجاد فعالیت به می تواند است همراه فکری آرامش حس با که اجتماعی

95 95 95 احساس عزت نفس ازجمله افراد نیازهای دیگر برآورده شدن امنیت نیاز عمده ی نوع دو کند. کمک نفس به اعتماد و تعلق هستند: اهمیت دارای شهری طراحی کار برای که دارد وجود فیزیکی. و جسمی آزارهای از آزادی یعنی فیزیولوژیک: امنیت 1- بر تسلط احساس و مکان حس داشتن یعنی روانی: امنیت 2- جامعه. یک در اجتماعی نظر از چه و جغرافیایی نظر از چه فضا یک طرفه حرکت صرفا شهری فضاهای در امنیت تأمین حس افزایش با بلکه نیست محلی مقامات پایین به باال از و برای شهری طراحی تدابیر از استفاده و مردمی مشارکت فضاهای می توان امنیت ارتقای برای مردم مداخله ی سهولت در زندگی محیط کیفیت ارتقای نمود. ایجاد شهرها در امنی این نیست. ممکن مردم قوی و فعال حضور بدون شهرها و افراد تمام توسط به ویژه شهری فضاهای در حضور مستلزم شبانه روز ساعات تمام در شهروندان گروه های خطرهایی دسته آن از پیاده راه در است. افراد امنیت احساس زیرا نیست خبری دارد وجود شهری فضاهای سایر در که راه آن به پیاده عابران امنیت تهدید عامل مهم ترین خودروها محیطی در می توانند آن در حضور با شهروندان ندارند. با آن از ناشی آلودگی های و نقلیه وسایل از دور به ایمنی کنند. مشارکت اجتماعی تعامالت در باال خاطر اطمینان نتیجه گیری طراحی رویکرد محوری ترین پایدار زیست کیفیت ارتقای هوا آب زمین نظیر محدودیت هایی به توجه است. پایدار شهری اساسی ترین طبیعی محیط زیست دیگر عناصر و زیستی تنوع نماید. اعمال پایداری تحقق جهت در باید شهرساز که است اقدامی بوم شناختی متعدد آثار دارای شهری توسعه های و شهرها جهانی سطوح در زیست محیطی بحران های بودن جدی هستند. توسعه ی معاصر الگوهای از ناشی حدودی تا که محلی و شهری مدیریت جدید دیدگاه یک اعمال ضرورت است شهری این بر می نماید. اجتناب ناپذیر را بوم شناختی اهداف اساس بر نظام باید شهری حمل ونقل شبکه ی برنامه ریزی در اساس چند هر گیرد. قرار توجه مورد سواره نظام با هماهنگ پیاده جابه جایی برای را سواره نظام از استفاده شهرها توسعه ی ساخته اجتناب ناپذیر طوالنی فواصل در به ویژه شهر سطح در فاصله ی به طوری که شهری کاربری های تنظیم با اما است پیاده روی مطلوب فاصله ی حد در جابه جایی ها برای نیاز مورد سواره ی سفرهای از قابل مالحظه ای بخش می توان باشد کاهش با طریق این از و داد انجام پیاده صورت به را شهری ارتباطی شبکه ی توسعه ی اعتبارات در سواره سفرهای حجم سوخت مصرف کاهش با می توان همچنین کرد. صرفه جویی ازجمله بخشید. بهبود را محیط زیست کیفیت هوا آلودگی و به مردم تشویق داد انجام زمینه این در می توان که اقداماتی و پیاده روی عمومی )حمل ونقل سبزتر حمل ونقل از استفاده شخصی خودروی کاربرد رویه دادن تغییر یا دوچرخه سواری( است. پایدارتر حمل ونقل روش های به اقتصادی فرهنگی اجتماعی نقش چهار قبول با پیاده راه در ویژه ای جایگاه امنیت و ایمنی ارتقای و محیطی ادراک ظرفیت های به توجه با و دارد پایدار شهر حمل ونقل شبکه ی و آرام محیطی فراهم نمودن شهروندان جذب در خود باالی موتوری نقلیه ی وسایل از ناشی خطرهای از دور به و ایمن شهری فضاهای ایجاد در شهری طراحی مهم ابزارهای از یکی شبکه ی شکل برترین پیاده روی می شود. محسوب پایدار گسترش شاهد جدید هزاره ی در و است پایدار شهر حمل ونقل بود. خواهیم جهان شهرهای سرتاسر در پیاده راه ها ایجاد پی نوشت تا 87. صص 79 و 27 شماره ی 26»جستارهایشهرسازی«زمستان 1387 ازمجله ی برگرفته 1-2 -دانش پژوهدکترایشهرسازیواحدعلوموتحقیقات. منابع»شهرسازیوتوسعه یپایدار«رهیافت شماره ی بحرینی سیدحسین مجله ی فکرتاعملتوسعه یشهریپایدار:از رضامکنون بحرینی سیدحسینو 2- محیط شناسی شماره ی حبیبی سیدمحسن»مسیرپیاده یگردشگری«نشریه یهنرهایزیبا شماره ی و مسکن وزارت ایران«در شهری فضاهای طراحی»راهنمای )الف( جهانشاه پاکزاد 4- شهرسازی معاونتشهرسازیومعماری )ب(»مبانینظریوفرآیندطراحیشهری«انتشاراتشهیدی تهران پاکزاد جهانشاه 5-»تسهیالتپیاده روی«سازمان 6 -دفترطرحوبرنامه یسازمانمدیریتوبرنامه ریزیکشور مدیریتوبرنامه ریزیکشور 1375.»ارزیابینقشوجایگاهالگویتوسعه یپایدارشهریدرساختار 7 -صالحی فرد محمد شهرنشینیایران«اطالعاتسیاسیاقتصادی شماره ی دکترحسن ترجمه ی شهر«پایدارتر شکل یک سوی به شهری»طراحی براند هیلدر فرای 8- بحرینی انتشاراتپردازشوبرنامه ریزیشهری 1383.»اهمیتفضاهایپیادهدرشهرهایهزاره یسوم«جستارهای کاشانی جو خشایار 9- و شماره ی 17 شهرسازی 10- Jong-Jin, k& Brenda, R Sustainable Architecture Modulc: Introduction to Sustainable Design. Michigan: The University of Michigan org, 2008.

96 96 96 آن نقش و دوچرخه سواری شهری زندگی کیفیت ارتقای در 2 مبهوت محمدرضا مهندس 1 مقدم داوری نژاد مسعود مهندس Cycling and Its Role in the Quality Improvement of Urban Life چکیده قدیمی ترین از یکی دوچرخه سواری سیستم ابتدای در که است درون شهری حمل ونقل سیستم های ولی بود گرفته قرار فراوان موردتوجه شهرنشینی موتوری نقلیه ی وسایل و اتومبیل افزایش با به تدریج پاره ای در و نهاد کاهش به رو سیستم این به توجه به توجه با امروزه شد. فراموش کامال شهرها از الزم امکانات و منابع در ایجادشده محدودیت های حمل ونقل جدید سیستم های سایر پیاده سازی جهت آن ها از حاصل نامطلوب پیامدهای و عوارض و کم هزینه سیستم این از استفاده به دوباره ای گرایش در است. گرفته صورت شهری جابه جایی های در ترافيك حجم كاهش در سعي حمل ونقل اين گونه واقع آلودگي هاي از جلوگيري و درون شهري ترددهاي و هسته هاي به خصوص بزرگ شهرهاي در آن از ناشي وسيله ی دوچرخه دارد. آن ها پ رتراكم و مركزي زا مي توان كه است ارزان و مناسب كم هزينه نقليه اي نمود. استفاده شهري متوسط و كوتاه مسيرهاي در آن

97 97 97 بهبود باعث تنها نه دوچرخه سواري گسترش ارتقای و حمل ونقل شبكه ی عملكردي شاخص هاي بلکه می شود شهر سطح در زيست محيطي شاخص هاي می گردد. انسان نشاط و ورزیدگی سالمتی به کمک سبب اهداف برخي به دستيابي جهت حمل ونقل شیوه ی این ترویج كاهش سوخت مصرف كاهش همچون تقاضا مديريت بهبود درنتيجه و تراكم سطح كاهش و آالينده ها انتشار سطح مقاله اين در توصيف اين با مي گردد. معابر شبكه ی ظرفيت پياده سازي معايب و مزايا بيان ضمن تا است شده سعي شيوه اين از استفاده وضيعت و دوچرخه سواري سيستم شيوه هاي ساير با شيوه اين مقايسه ی و كشورها ساير در طرح اهداف با متناسب استراتژي هاي بيان به حمل ونقلي شود. پرداخته دوچرخه سواري سيستم شهري دوچرخه ی دوچرخه واژه ها: کلید دوچرخه سواري. مقدمه فراغت اوقات گذران برای ابزاری به عنوان دوچرخه درون شهری نقلیه ی وسیله ی یک به عنوان غیرفعال و فعال به عنوان نیز و نوین حمل ونقل سامانه ی در غیرموتوری مطرح حرفه ای و تخصصی ورزشی رشته ی یک ابزار دوچرخه سواری برای برنامه ریزی اخیر سال های در است. برآورده کردن جهت کارآمد و عملی راهکار یک به عنوان است. شده شناخته شهری مناطق در جابه جایی نیازهای و شهر سطح در سواری خودروهای بی رویه ی افزایش جدیدی مشکالت درون شهری سفرهای روزافزون رشد شهروندان زندگی کیفیت تنزل به منجر و آورده به وجود را مدرن سیستم های کارگیری به شرایطی چنین در است. شده برخوردار ویژه ای اهمیت از حمل ونقل جدید روش های و مؤثر و ممکن روش های طرح ریزی و اولویت دهی لذا می باشد پیاده سازی قابلیت و داشته زیادی هزینه ی صرف به نیاز که نظر به ضروری باشد داشته را شهری حمل ونقل شبکه ی در دوچرخه سواری سیستم از استفاده میان این در می رسد. است. مطرح منحصربه فرد گزینه ی یک به عنوان نظیر اهدافی به دوچرخه سواری برای برنامه ریزی از می کند. شایانی کمک زیست محیطی کیفیت افزایش به عنوان دوچرخه سیاست گذاران و برنامه ریزان نظر و نکرده آلوده را محیط که»سبز«حمل ونقلی شیوه ی یک از یکی است. شده شناخته می کند تضمین را افراد سالمتی دوچرخه سواری تسهیالت گسترش در اساسی مشکالت راهنما کمبود و عملی تئوری دانش تجربه کمبود یا فقدان زیادی تالش های اخیر سال های در است. برنامه ریزی جهت موجب آن حاصل که است گرفته صورت زمینه این در پیشرفته کشورهای در امروزه»دوچرخه سواری«که شده خود به را شهری حمل ونقل سامانه ی از قابل توجهی بخش جامع طرح های در نگرشی چنین براساس دهد. اختصاص در دوچرخه جایگاه کشورها از بسیاری شهری حمل و نقل پیش بینی طرح سال های برای شهری حمل ونقل سامانه ی به توجه با است. شده برنامه ریزی آن تقویت برای و شده وسیله این حاضر حال در دوچرخه فرد به منحصر مزایای متوسط و کم طول به سفرهای در سواری اتومبیل جایگزین علی رغم ما کشور شهرهای از بسیاری در منتهی است. شده محیطی شرایط و گذشته در دوچرخه سواری فرهنگ وجود قرار کم توجهی مورد شهری جابه جایی شیوه ی این مناسب است.] 1 [ گرفته ایران در دوچرخه تردد تاریخچه ی این نخست 1867 سال در دوچرخه اختراع از پس همگان توجه مورد تفریحی وسیله ای به عنوان نقلیه وسیله ی وسیله ی از کم کم آن تدریجی تکامل با ولی گرفت قرار جابه جایی سرعت که نقلیه ای وسیله ی به ورزشی تفریحی بود رسانده پیاده حرکت سرعت برابر چندین به را فردی قرن شروع با شد. مبدل شهرها سطح در رفت وآمد برای دوچرخه برای رقیبی به عنوان اتومبیل پیدایش و بیستم نظام تغییر و شهر گسترش و یافت کاهش وسیله این با تردد

98 98 98 در معموال دوچرخه حاضر حال در گردید. نقلیه وسیله ی به دسترسی شخص که می گیرد قرار استفاده مورد مواردی باشد. نداشته را موتورسیکلت و اتومبیل به ویژه نقلیه وسایل شمار به فرد اجتماعی تشخص با مغایر امر این ضمن در قشر به دوچرخه از استفاده ذهنیتی چنین وجود با و می رود است. شده محدود خاصی استفاده رکود آن با مرتبط برنامه ریزی های و شهرسازی بحران مسأله ی 1970 دهه ی در نمود. تشدید را دوچرخه از زیست محیطی مسائل به توجه و جهان در انرژی و سوخت در نقلیه وسیله ی این به مجدد گرایش موجب دیگر طرف از از بخشی منزله ی به را دوچرخه با تردد و شد شهرها سطح ]2[ بخشید. رسمیت درون شهری حمل و نقل سیستم دوچرخه با تردد جهان شهرهای از بسیاری در امروزه توجه مورد روزبه روز حمل ونقل مهم سیستم یک به عنوان به بلکه ناچاری لحاظ به نه افراد و می گیرد قرار بیش تر در را صرفه با و مفید نقلیه ی وسیله ی این خود انتخاب فراموش نکته این البته می کنند. انتخاب گوناگون موقعیت های 5 حدود مساحت تا شهری کوتاه سفرهای در که نشود دیگر سرعت از دوچرخه متوسط سرعت معموال کیلومتر است. بیش تر موتوری نقلیه ی وسایل شروع دوم جهانی جنگ از قبل ایران به دوچرخه ورود بدو در هم آن کوتاهی مقطع جز به ایران در دوچرخه شد. نداشت مفهومی تفریحی و تجملی وسیله ای به عنوان ورود رد فعالیت و کار انجام حمل و نقل برای وسیله ای همواره و مرکزی مناطق در که آن هایی ویژه به کشور شهرهای سطح مانند مناطق( بودن مسطح خاطر )به شده اند واقع کشور اصفهان در حتی ]3[. می شد محسوب یزد و کاشان اصفهان کیلومتر 6 تقریبی طول به دوچرخه تردد ویژه ی مسیرهای تعداد سریع رشد داشت. وجود آن اصلی خیابان های در برای کامل امنیت و ایمنی نبود 1350 دهه ی اوایل در اتومبیل برنامه ریزی در مسؤوالن کم توجهی و دوچرخه سواران یک به عنوان دوچرخه اهمیت کاهش موجب مختلف سطوح شهرها در دوچرخه از استفاده معایب و مزایا استفاده برای موانعی ما کشور شهرهای از بسیاری در وجود شهری حمل ونقل سیستم یک به عنوان دوچرخه از از: عبارت اند آن ها مهم ترین که دارد راه ها نامناسب روسازی - تندراه ها طوالنی شیب های - دوچرخه سواری فرهنگ نبود - نقاط اکثر در شهرها هوای آلودگی - دوچرخه سواری یکپارچه ی مسیر نبود - دوچرخه سواران برای الزم ایمنی عدم - فصول برخی در اقلیمی نامناسب وضعیت - آن بهای افزایش و دوچرخه تولیدات کمبود - راه ها در موتوری نقلیه ی وسایل باالی سرعت های - دوچرخه سواران برای ترافیکی تجهیزات و تأسیسات نبود - برای آن از ناشی خطرات و موتوری ترافیک بی نظمی - دوچرخه سواران دیگر با مقایسه در دوچرخه سفر زمان مدت بودن نامناسب - نقلیه وسایل مدیریت و برنامه ریزی نیازمند موانع این از یک هر اصالح الزم زمینه سازی های بدون که مواردی در و است صحیح بپردازیم دوچرخه طرح از استفاده به کار مقدمات انجام و شده منابع اتالف موجب نه تنها و شده رو به رو شکست با دشواری با آینده در نیز را طرح ها قبیل این اجرای کار بلکه ]4[ می کنیم. روبه رو منافع دوچرخه از استفاده برای یادشده موانع مقابل در در مطالعات و تحقیقات می شود سبب آن از استفاده زیاد دامنه ی پیوسته و نشده سپرده فراموشی دست به زمینه این دوچرخه با حمل ونقل منافع باشد. افزایش به آن رو از استفاده آلودگی ترافیک تراکم حمل ونقل تقاضای مدیریت دیدگاه از اهداف است ممکن این وجود با است. پارکینگ ظرفیت و هوا حفظ بهره برداری هزینه های در صرفه جویی نظیر دیگری

99 99 99 منابع انرژی افزایش سهولت حرکت کاهش هزینه های شهرداری تشویق کارآمدتر و بهتر الگوهای کاربری زمین نیز به صورت ضمنی مطرح باشند. به طور کلی مزایا و منافع سیستم حمل ونقل با دوچرخه را به صورت زیر می توان خالصه کرد. ]5[ - هوا را آلوده نمی کند. - قیمت آن نسبتا ارزان است. - طرز استفاده از آن آسان است. - تأخیر به واسطه ی تراکم را ندارد. - در مناطق شهری سریع تر است. - هزینه ی بهره برداری آن کم است. - امکان تولید داخل آن موجود است. - قیمت تسهیالت معابر آن ارزان است. - اثرات نامطلوب بر محیط زیست ندارد. - هزینه ی تملک و نگهداری آن ناچیز است. - تهدید کم تری برای ایمنی پیاده هاست. - برای سالمتی جسمی و روحی مفید است. - فضای کمی برای حرکت و پارک نیاز دارد. - یک فعالیت تفریحی و ورزشی مناسب است. - کاربری فضاهای شهری را منطقی تر می کند. - برای گذراندن اوقات فراغت وسیله ی مناسبی است. - از نظر مصرف انرژی باصرفه ترین وسیله ی نقلیه است. - امکان سفر در تا در را به شایستگی فراهم می کند. - امکان تعمیر آن توسط شخص دوچرخه سوار وجود دارد. - کم ترین آسیب رسانی را به سایر بهره برداران از راه دارد. - برای تمام گروه های سنی و اقشار جامعه قابل استفاده است. - به دلیل ایجاد سالمتی و نشاط موجب افزایش عمر افراد می شود. - موجبات راحتی و آسایش کاربران و سایر شهروندان را فراهم می کند. - هزینه ی احداث راه و پارکینگ برای دوچرخه ها بسیار کم تر است. )0/1 تا 0/2( - ظرفیت عبور هر خط آن در مقایسه با سایر روش های حمل ونقل بیش تر است. - انعطاف پذیری آن زیاد است و امکان استفاده از آن در راه های باریک و تنگ وجود دارد. - در هزینه های طبی حمل ونقل انرژی ساختمان زمین نگهداری تصادفات و پاکیزه سازی صرفه جویی می کند. - با تأثیر کاهنده ای که در ترافیک وسایل نقلیه ی موتوری دارد حتی عوارض سوء و مخرب آن ها را نیز کاهش می دهد. - منابع تجدیدناپذیر )سوخت فسیلی( را مصرف نمی کند و با توسعه ی پایدار سازگار است و به سالمت افراد جامعه کمک می کند. - دوچرخه به جای کم تری برای عبور )0/25 تا 0/3 سواری( و به جای بسیار کم تری جای پارکینگ )حدود 0/1 سواری( نیاز دارد. - در سفرهای کوتاه شهری سرعت جابه جایی با دوچرخه معموال از سرعت جابه جایی با اتومبیل کم تر نیست و در اوقات شلوغ این سرعت برای دوچرخه عمال بیش تر است. عوامل تأثیرگذار در کاربرد دوچرخه عوامل مختلفی در کاربرد دوچرخه مطرح است که ازجمله ی آن ها طرح دوچرخه قابلیت انسانی توپوگرافی آب و هوا مالحظات شهرسازی ترس از دزدی دوچرخه ایمنی و امنیت ساختار جمعیت سرعت و حجم ترافیک و مالحظات اجتماعی و اقتصادی است. از آن جایی که امروزه هنوز هم 60 تا 70 درصد از کل مسیرهایی که در مناطق مسکونی قرار دارند هنوز طولشان کم تر از 4-5 کیلومتر است می توان دوچرخه را در کنار عبور پیاده به عنوان وسیله ی نقلیه ی برتر از سایر وسایل نقلیه محسوب کرد. با توجه به مزایای چشمگیر دوچرخه در زمینه های مختلف ترابری اقتصادی اجتماعی بهداشتی و... گسترش دوچرخه سواری یک ضرورت اجتناب ناپذیر به نظر می رسد و باید هر چه سریع تر گام های اساسی در جهت اعتالی آن برداشته شود. انواع مسیرهای دوچرخه مسیر دوچرخه راه یا مسیر انحصاری Path( )Bicycle این مسیر مستقل و مجزا از مسیر سایر وسایل نقلیه ی موتوری است و صرفا برای تردد دوچرخه ایجاد می شود. این مسیرها در منظر شهری بسیار حائز اهمیت هستند و عرض آن ها معموال بین 2/4 تا 3/6 متر است. در مناطق تفریحی پارک ها و مناطق خارج از شهر که محدودیت مکانی وجود ندارد و امکان جداسازی تردد فراهم است احداث می شوند.

100 مسیرهای یا )Bicycle Lane( دوچرخه ویژه ی خط نیمه انحصاری ایجاد و کم دوچرخه تردد حجم که شرایطی در مسیرها این از باشد مواجه مکانی محدودیت با راه دوچرخه موازات به و مجاورت در مسیرها نوع این می کنند. استفاده مانند فیزیکی موانع توسط و می شود احداث سواره رو نوار می شوند. جدا و... دیواره ایجاد جدول گذاری سطح اختالف است. متر 1/8 تا 1/5 بین معموال معابر این عرض )Wide Outside Lane( جانبی یا مختلط مسیرهای دوچرخه تردد برای مختلط به صورت مسیرها نوع این آن ها عرض و می شوند طراحی موتوری نقلیه ی وسایل و کنار در جانبی مسیرهای است. متر 2/6 تا 2/4 بین معموال تابلوهای و عالئم کف سازی طریق از اصلی مسیرهای می شوند. مشخص جداکننده پیوستگی بودن کامل باشد کامل باید دوچرخه سواری شبکه ی مبدأها همه ی از مقصدها همه ی که است معنی این به شبکه باشد. دسترسی قابل دوچرخه سواران برای بودن آسان شبکه ی در باشد. آسان باید دوچرخه سواری شبکه ی است. آسان مردم اکثریت برای دوچرخه سواری آسان تقاطع ها در ایستادن زیاد زمان و تعداد تند طولی شیب های می کند. سخت را مسیر مسیر کوتاه ترین از مسیر انحراف و ایمنی در باید که است دوچرخه سواری اصلی شرایط از ایمنی اجزای طرح در همچنین و امر این به مربوط برنامه ریزی های گیرد. قرار توجه مورد مسیر )Shared Road( دوچرخه و پیاده رو مشترک مسیرهای ظرفیت به نسبت اتومبیل ها تردد حجم که مواردی در ندهد اجازه سواره رو نوار عرض یا باشد زیاد خیابان عملی سواره رو جوار در دوچرخه تردد برای اضافی نوار یک تا نتوانیم موتوری نقلیه ی وسایل تردد به علت یا شود احداث سواره رو عرض کاهش یا کنیم تأمین را دوچرخه سوار ایمنی دوچرخه سوار و پیاده عابر مشترک استفاده ی نباشد مقدور به نسبت دو آن تردد حجم که داشت دقت باید و می دهد رخ در چیزی معابر این عرض باشد کافی یافته تخصیص فضای است.] 6 [ امکان صورت در متر 1/8 تا 1/5 حدود دوچرخه سواری مناسب شبکه ی یک ویژگی های پنج دوچرخه سواری مناسب شبکه ی یک پیاده سازی جهت هک می باشد مطرح دوچرخه سواران طرف از اصلی خواسته ی می گیرد. انجام موارد این بر سریع مرور یک زیر در زیبایی کرد سعی باید مسیر پیوستگی و آسانی رعایت ضمن زیبا محیط های از دوچرخه سواری شبکه ی مهم اضالع که کند. عبور زیبا دید با و متباین متنوع راحتی اصل رعایت با دوچرخه سواران راحتی رعایت اگر عامل این باید نباشد تعارض در شبکه پیوستگی و کوتاهی اصول این رعایت شود. گرفته نظر در شبکه تعیین در نیز درنظرداشتن و دوچرخه سواری در موجود موانع به توجه طراحی در باید جامعه و افراد برای دوچرخه مزایای بتوان تا شوند داده قرار مدنظر دوچرخه سواری شبکه های کرد. طراحی آن کاربران برای جذاب و کارا شبکه ی یک جهان کشورهای در دوچرخه از استفاده وضعیت رایج ترین مسافر حمل ونقل برای دوچرخه از استفاده

101 نظر از روش دومین و جهان در وسیله این از استفاده مورد در دوچرخه از استفاده است. پیاده روی از بعد مردم بین رواج بسیاری در سال هاست که است روش هایی از یکی حمل و نقل و هوا آلودگی ترافیکی جمعیتی مشکالت که کشورهایی از ]7[ اجراست. حال در هستند روبه رو محیط زیست 1998 سال در جهان منتخب کشورهای در حمل ونقل وسایل از استفاده درصد جدول 1 : کشور چین هندوستان جنوبی کره ی مصر مکزیک هلند ژاپن آلمان آرژانتین تانزانیا استرالیا متحده ایاالت )میلیون( دوچرخه 300/0 اتومبیل )میلیون( 1/2 دوچرخه نسبت اتومبیل به 250/0 30/0 20/0 3/0 2/5 2/2 2/0 1/7 1/3 1/0 1/0 1/5 0/3 0/5 4/8 4/9 30/7 26/0 3/4 0/5 7/1 45/0 6/0 1/5 12/0 11/0 60/0 45/0 4/5 0/5 6/8 103/0 دنیا دوچرخه سواری شبکه های از تعدادی جدول 2 : شبکه ملبورن دوچرخه ی شبکه ی ویکتوریا دوچرخه ی شبکه ی کلمبیا بریتیش 0/7 139/0 آمریکا متحده ی ایاالت کانادا بین المللی شبکه ی ایسلند مرکزی اتاگوی ووس و برگن بین ملی شبکه ی فلوریدا مری لند اهایو پنسیلوانیا محل استرالیا استرالیا کانادا آمریکا متحده ی ایاالت کانادا ایسلند جنوبی ایسلند نروژ آمریکا آمریکا آمریکا آمریکا کشور این نامید. دوچرخه امپراتوری می توان را چین تخمینی به طور دنیاست. در دوچرخه تعداد بیش ترین دارای استفاده مورد دوچرخه میلیون 4 چین در پکن شهر در تنها حدود که شد زده تخمین 1980 دهه ی سال های در و است استفاده حمل و نقل برای دوچرخه از چین در نفر میلیون 500 مهم ترین دوچرخه هم چین شانگهای بندر در می کنند. است. حمل ونقل وسیله ی دوچرخه میلیون 80 ژاپن در تخمینی به طور 2000 سال در داخل سفرهای درصد 17 که می گرفت قرار استفاده مورد می گرفت. انجام آن ها به وسیله ی سکونت یا کار محل به شهری دنیا در دوچرخه سواری مهم شبکه های از تعدادی به زیر در می شود: اشاره ایران در دوچرخه تردد طرح های مصوبه ی در ایران معماری و شهرسازی شورایعالی در دوچرخه تردد مسیر طراحی خود 1368/10/25 مورخ نفر هزار 50 باالی شهرهای کلیه ی در را شهری طرح ریزی به توجه با ضمن در است. داده قرار تأکید مورد جمعیت کشور بزرگ شهرهای هوای روزافزون و حد از بیش آلودگی مناسبی زمینه ی 1375 تا 1370 سال های در تهران جمله از پیاده و دوچرخه تردد مسیرهای برنامه ریزی و مطالعه جهت نیا نتیجه ی که شد فراهم تهران حمل و نقل برنامه ریزان برای طرح چند و مختلف نقاط در مطالعاتی طرح چندین تهیه ی امر توضیح کیلومتر 38 حدود طول به شبکه ای کیلومتر 97 طول به شبکه ای کشور جاده های با مشترک و طوالنی بسیار مسیر مایل 1100 طول به شبکه ای مایلی 53 طول به شبکه ای کیلومتر 150 طول به شبکه ای ساحلی مسیرهای از متشکل شبکه ی یک مایل 46 و طول های به مجزا شبکه ی سه مایلی 11 شبکه ی طول به شبکه ای مایلی 110 و 72 طول به شبکه دو مایلی 60 طول به شبکه

102 موضعی به صورت مطالعات کلیه ی تاکنون و است شده اجرا است.] 8 [ نشده تهیه جامعی طرح هنوز و بوده مقطعی و با و اجرا زمینه این در که طرح هایی از یکی مثال به عنوان شمالی کارگر خیابان دوچرخه ی مسیر شد مواجه شکست دانشجویان برای بود مسیری شامل طرح این بود. تهران دانشگاه محدوده ی و خوابگاه فاصل حد تهران دانشگاه تربیت بدنی و محیط زیست دانشکده های همکاری با که 1380 سال در و شد شروع 1368 سال در تهران دانشگاه هزینه ی صرف با و تهران شش منطقه ی شهرداری توسط امنیت عدم به دلیل بعد چندی رسید. بهره برداری به سنگین و ضوابط و اصول رعایت نکردن و دوچرخه سواران جانی و مردم مختلف اقشار نارضایتی با طراحی استانداردهای حجم که بود آن امر این دلیل شد. روبه رو آن از استفاده عدم ظرفیت از بیش خیابان این موتوری نقلیه ی وسایل تردد زمین عمومی شیب به دلیل آن نقاط از برخی در بود آن عملی مشکالت )به دلیل طراحان توسط معابر نامناسب طراحی و حرکت مسیر تغییر و...( سواره رو کم عرض ازجمله موجود بسیار را مسیر این از استفاده مسیر طول در دوچرخه سوار چندین دوچرخه سواران تصادف خطر احتمال و کرده سخت خیابان سواره ی تردد سنگین حجم بنابراین بود. شده برابر مسیرهای این از استفاده اجازه ی به هیچ وجه شمالی کارگر به همچنین نمی داد. را سواره و دوچرخه تردد برای مشترک اقشار طرح این انجام شده ی اولیه ی مطالعات می رسد نظر کاربری های به توجه با را خیابان این از استفاده کننده مختلف مشکالت بروز باعث و نداده قرار مدنظر آن در مستقر تجاری پارکینگ های حذف ازجمله منطقه این ساکنان برای زیادی بود. شده بار تخلیه ی برای الزم باراندازهای و حاشیه ای در دوچرخه مسیرهای برنامه ریزی اصول درون شهری نقل حمل و سیستم های سیستم های در دوچرخه با سفر برنامه ریزی مورد در وجود دلیل به موجود شهرهای درون شهری حمل و نقل مشکالت و شهرها اصلی کالبد در خاص ساختارهای برخی دارد وجود درون شهری حمل و نقل شبکه ی در که بسیاری بود خواهد مشکل و سخت بسیار مسیرها این احداث از بسیاری نمود سعی باید جدید شهرهای مورد در ولی داده سوق دوچرخه با تردد سمت به درون شهری سفرهای تخصیص و شهرها این طرح ریزی هنگام به همچنین شود. دوچرخه تردد مسأله ی شهر سطح در مختلف کاربری های و بگیریم درنظر را مردم اکثر برای پیمایش قابل مسافت و ترددها نوع این برای شهرها ارتباطی شبکه ی طراحی در همچنین سازیم. فراهم است الزم که را خاصی امنیت و ایمنی شهری خدمات و تسهیالت از دوچرخه سواران برخورداری مکان های در مطمئن و امن پارکینگ های به آن ها دسترسی و است. حل قابل و ضروری امر یک مناسب دوچرخه تردد شبکه های طراحی هنگام در که آنچه بلکه است موجود وضع ضرورت های تنها نه دارد اهمیت گیرد. قرار توجه مورد باید نیز آینده ضرورت های و نیازها دلپذیر و راحت امن مسیرهای نمودن فراهم با به این ترتیب مزایای به مردم نمودن آشنا با توأم دوچرخه حرکت برای اقدام می توان درون شهری حمل و نقل سیستم این از استفاده آورد. به عمل شهرها دسترسی سیستم بهبود در مؤثری آن ها کیفیت افزایش و دوچرخه مسیرهای طراحی برای ضوابط و اصول گرفتن نظر در عالوه بر شهری بافت های در برخی رعایت مربوطه استانداردهای و معیارها و شهرسازی پیوستگی می توان جمله آن از که باشد مفید می تواند نکات از بررسی مسیر وضوح و ایمنی آن طولی شیب رعایت و شبکه غیرضروری سطوح اختالف از پرهیز و زیباشناختی مسائل تخصیص مسیر طول در موجود موانع حذف مسیرها در برد. نام را و... دوچرخه سوار فرد حال رفاه جهت الزم امکانات و شهری معابر در انسان اولویت طالیی دوران باید مجموع در بود. امیدوار آینده به و بازگرداند دوباره را شهرسازی از تعدادی در کنونی شرایط در این که به توجه با موجود بافت های بهسازی و نوسازی طرح کشور شهرهای نسبت الزم بررسی های با می توان می باشد تهیه دست در حمل ونقل سیستم یک به عنوان دوچرخه مسیرهای ایجاد به

103 بلندمدت استراتژی یک و کوتاه مدت استراتژی یک می شود آید. وجود به مثبت اثرات تا برای موانع برداشتن شامل کوتاه مدت استراتژی بخشیدن سرعت برای امکانات کردن فراهم دوچرخه سواری شامل بلندمدت استراتژی اجراست. و تهیه تحت طرح های به و قوانین ارتقای و نوآوری ها ابتکارات گسترش و توسعه است. ظرفیت ایجاد دوچرخه سواری طرح استراتژی های و اهداف اهداف با متناسب استراتژی های بیان به قسمت این در می شود. پرداخته دوچرخه سواری طرح همچنین و نمود اقدام عمومی حمل ونقل سیستم های کنار در وسایل ایستگاه های نزدیک در دوچرخه پارکینگ ایجاد با رد را دوچرخه کاربرد زمینه ی می توان عمومی نقلیه ی بیش تر هرچه ادغام به و ساخته فراهم طوالنی تر سفرهای نمود. کمک شهری حمل ونقل سیستم در آن و مفید ابزارهای به عنوان می تواند دوچرخه از استفاده به نیاز بدون و جامعه اقتصادی امکانات با منطبق و مؤثر گرفته قرار حمل و نقل سیستم خدمت در هنگفت سرمایه گذاری بکاهد. شهری محیط های بر موتوری نقلیه ی وسایل فشار از و محیط های انسانی شدن به یافتن دست جهت این عالوه بر شهری خدمات متعادل توزیع محله ای نظام تقویت شهری کمک و درون شهری حمل ونقل های از ناشی آلودگی کاهش مانند جایگزین حمل و نقل سیستم های باید محیط زیست به همه ی بتوانیم و شود اندیشیده دوچرخه و پیاده مسیرهای کشور شهرسازی رایج الگوی به عنوان مدتی از بعد را آن ها دهیم. قرار استفاده مورد دوچرخه سواری طرح استراتژی اصول حمل ونقل سیستم های برای که راهبردی عمدتا اجرای در تمرکز عدم می شود انتخاب دنیا در غیرموتوری اصلی نقش جهت به این استراتژی هاست. و سیاست ها زا غیر دیگری بخش های برعهده ی سیاست ها اجرای در اصوال شهرداری هاست. و استان ها نظیر مرکزی دولت سیستم در مثبت نتایج و نظر مورد اهداف به رسیدن برای دنبال دومرحله ای استراتژی یک غیرموتوری حمل ونقل نهایی هدف افزایش با تا است آن پی در دوچرخه سواری طرح حمل و نقل سیستم از بخشی به عنوان دوچرخه سواری شود. آدمی آسایش و رفاه افزایش موجب جز اهداف هماهنگی نظیر مختلفی اهداف پی در دوچرخه سواری است. آموزش و اطالعات ایمنی روان سازی یکپارچه سازی هر قالب در استراتژی و شده فهرست زیر در اهداف این است. شده بیان هدف با همگام و یکپارچه دوچرخه سواری هدف 1 : الف( قرار بررسی مورد و اجرا حمل و نقل دیگر سیستم های گیرد. استراتژی ها )مدیریت اداره ی مسؤولیت با ملی بدنه ی یک استقرار 1- دوچرخه سواری طرح اجرای کردن( طریق از دوچرخه سواری طرح موفق اجرای تواناسازی 2- اصلی شرکای و اعضا بین مناسب مالی توافقات ارتقای برای ملی ارتباطات طرح یک اجرای و توسعه 3- فرآیند و موجود دوچرخه سواری طرح از جامعه دانش سطح آن پیاده سازی و اجرا مراحل و صنایع طریق از شده داده تولیدات و خدمات بهبود 4- شرکا توسعه ی با همراه دوچرخه سازی دوچرخه سواری برنامه ریزی ها و سیاست ها در هدف 2 : ب( شود. گرفته نظر در ارزشمند عنصر یک به عنوان استراتژی ها مقررات و برنامه ریزی فرآیندهای سیاست ها داشتن 1-

104 طرح به دستیابی در حمایتی اقدامات دربرگیرنده ی که باشند. پایدار دوچرخه سواری مقامات همه ی به وسیله ی که کلی سیاست یک توسعه ی 2- باشد. شده پذیرفته محلی برای دوچرخه سواری متخصصان نظریه های گنجاندن 3-. و... سرگرمی اوج ساعت حمل و نقل دوچرخه سواری افزایش از که تسهیالتی وجود هدف 3 : پ( می کنند. حمایت استراتژی ها با مطابق جامع دوچرخه سواری معابر شبکه ی یک ایجاد 1- ملی استانداردهای حمل ونقل برای مناسب تسهیالت اختصاص تخمین 2- سفر پایان پارکینگ تسهیالت شامل خصوصی و عمومی ملی استانداردهای با مطابق پایدار توسعه ی برای دوچرخه سواران برای سفر پایان تسهیالت کردن هماهنگ 3- اب مطابق و... عمومی مکان های حمل ونقل گره های با ملی استانداردهای و دوچرخه سواری شامل مدی چند سفرهای افزایش 4- عمومی. حمل و نقل پیوسته طور به دوچرخه سواران برای ایمنی هدف 4 : ت( یابد. بهبود استراتژی ها ملی عمومی ارتباط استراتژی یک پیاده سازی و توسعه 1- برای جاده از استفاده کنندگان آگاهی بخشیدن بهبود برای خود سهم از استفاده چگونگی فهم دوچرخه سواران تصادفات نرخ کنترل و بررسی 2- ایمنی بازرسی نظارت نظیر ایمنی اقدامات تضمین 3- و... حادثه خیز نقاط شناسایی ایمنی بهبود برای آزمایشی اقدامات و تحقیقات 4- دوچرخه سواران. تصمیم گیرندگان توسط دوچرخه سواری مزایای هدف 5 : ج( شود. شناسایی مختلف کمیته های و استراتژی ها ارتقای برای ملی بازاریابی استراتژی یک اجرای و توسعه 1- آن مزایای و دوچرخه سواری دوچرخه سواری به وابسته مباحث روی بر تحقیق 2- کمک برای به روز و دقیق اطمینان قابل اطالعات تضمین 3- دوچرخه سواری مباحث درباره ی تصمیم گیری به بخش های همه ی میان در دوچرخه سواری هدف 6 : د( شود. گنجانده تخصصی توسعه ی و تربیتی آموزشی استراتژی ها برای دوچرخه سواری درباره ی آموزشی دروس ایجاد 1- آموزشی برنامه ی چارچوب با مطابق دانش آموزان و ابتدایی مدارس دانش آموزان به آموزش اثر تضمین 2- ایمن دوچرخه سواری در دبیرستان دوچرخه سواری به وابسته حرفه های برروی تأثیرگذاری 3- در دوچرخه سواری به مثبت توجه یک داشتن برای تصمیماتشان برای جامعه در آموزشی برنامه های ارتقای و فراهم کردن 4- دوچرخه سواری برای بزرگ ساالن و میان ساالن تشویق از حمایت برای مختلف مؤسسات روی بر تأثیرگذاری 5- آموزشی. برنامه های در مربوطه مباحث و دوچرخه سواری

105 پی نوشت 1 -عضوهیأت علمیمؤسسه یآموزشعالیخاورانمشهد کارشناس ارشدشهرسازی. 2 -مدرسمؤسسه یآموزش عالیخاورانمشهد کارشناس ارشدشهرسازی. مآخذ و مراجع»گسترشسیستمدوچرخه سواریجهتدستیابیبهاهدافمدیریت ] 1 [توسلی محمدوهمکاران تقاضایحمل ونقل مطالعه یموردیشهرقم«هشتمینکنفرانسمهندسیحمل ونقلوترافیک تهران ایران قریب فریدون ترجمه ی دوچرخه«و پیاده )طراحی( برنامه ریزی»اصول هرمان الخر کنف ]2[ دانشگاهتهران ] 3 [قریب فریدون»امکان سنجیایجادمسیرهایپیادهودوچرخه«مجله یهنرهایزیبا تهران شماره ی 19 اجتماعی»ارزیابیوبررسیظرفیت هایکالبدیوزمینه هایفرهنگی غالمرضا ] 4 [حسن زاده دانشگاهاصفهان استفادهازدوچرخهدرشهراصفهان«پایان نامه یکارشناسی ارشد به عنوانروشحمل ونقل ایجادشبکه یدوچرخه سواری»مطالعاتطرح رضا ] 5 [شیخ االسالمی تهران شهری«] 6 [وزارتمسکنوشهرسازی»مسیرهایدوچرخه«مرکزمطالعاتوتحقیقاتشهرسازیومعماریایران.1375 شبکه یدوچرخه سواریبرایشهراصفهان«نهمینکنفرانس»طراحی ] 7 [شتاببوشهری سیدنادر تهران وترافیکایران مهندسیحمل ونقل مرکزمطالعاتبرنامه ریزی حمل ونقلدرون شهریاهمیتوکاربرددوچرخهدر ] 8 [قربانی رسول تهران کشور وزارت شهری [9] Australia Cycling: The National Strategy; Austroads; نتیجه گیری حمل ونقل سیستم از ناشی فراوان مشکالت به توجه با ناشی ترافیک تراکم و انبوهی جمله از کشور در موتوری موتوری نقلیه ی وسایل پارک و عبور و مرور وسایل از سیستم به توجه و... آن توسط شده ایجاد آلودگی های و رد شهری دوچرخه ی به خصوص غیرموتوری حمل و نقل نظر به ضروری کالن شهرها ویژه به و کشور شهرهای ایجاد و توسعه که داشت توجه باید درعین حال می رسد. حمل ونقل سیستم های پیاده سازی جهت الزم زیرساخت های مدون استراتژی یک نیازمند دوچرخه همچون سالم و پاک به کارگرفته استراتژی از می توان راستا این در که می باشد نمود. استفاده عرصه این در پیشگام کشورهای توسط شده کشورهای در شده گرفته کار به استراتژی های عمده ی از: عبارت است جهان مختلف در غیرموتوری حمل ونقل سیستم های سهم به توجه - سیاست ها و برنامه ریزی ها غیرموتوری حمل ونقل سیستم برای تسهیالت ایجاد - شهری دوچرخه ی ازجمله شهری دوچرخه ی سیستم ایمنی افزایش - به عنوان دوچرخه از استفاده برای فرهنگ سازی و آموزش - سالم. و پاک سیستم یک

106 پایدار شهر پسماندها مدیریت للع از یکی می شود. محیط در ناپایداری هایی بروز سبب و می زند هم به را طبیعی تعادل طبیعت و انسان بین ارتباط خوردن بر هم اصلی شاخص های از یکی گفت می توان این رو از است. آن به طبیعی محیط توان حد از بیش ضایعات تحمیل تعادل این برهم خوردن معموال که بوده حیوانی و انسانی فعالیت های از ناشی زائد مواد کلیه ی شامل پسماند است. پسماند مدیریت شهرها در پایدار توسعه ی مهم ترین پسماندها انواع زیاد تولید به توجه با می شوند. ریخته دور بی مصرف و استفاده غیرقابل به صورت و هستند جامد شکل به گیرد. صورت )بازیافت( پسماند از مجدد استفاده ی و پسماند تولید کاهش پسماند تولید از اجتناب زمینه ی در باید فرهنگ سازی باشد: می زیر شرح به پایدار شهر و پسماند بحث ارتباط دالیل از برخی جاری( و )زیرزمینی آب در غیرقابل جبران و شدید زیست محیطی آلودگی های ایجاد باعث محیط در شهری جامد پسماندهای رهاسازی - می شود. خاک و هوا می آورند. بار به قابل توجهی منفی تأثیر جهانی گرمایش در که هستند گلخانه ای گازهای انتشار عوامل مهم ترین از یکی شهری پسماندهای - اولیه ی مواد و انرژی مصرف در آن ها از مجدد استفاده ی با که است معنی این به این هستند مجدد استفاده ی قابل پسماندها از بخشی - می آید. به بار صرفه جویی باارزش است. فسیلی سوخت از حاصل انرژی از پاک تر پسماندها از تولیدی انرژی - Sustainable City, Wastes Management The turbulence of the man-nature relation will disturb natural balance and cause environmental instabilities. One of the causes of this disturbance is the imposition of wastes to natural environment beyond its tolerance. It can thus be said that one of the major indices of sustainable development in cities is wastes management. Wastes include all the excessive materials from human & animal activities, usually in the solid form which are disposed of, with no use or benefit. Regarding much production of types of wastes, the most important culture making should be effected to avoid wastes production and there fore decrease wastes and recycle of wastes. Some causes of the issue of the wastes sustainable city relation will follow: - Release of urban solid wastes into the environment causes severe and unremediable environmental pollutions in (underground and flowing) waters, air and soil. - Urban wastes are one of the most important factors of greenhouse gases propagation which brings about considerably negative effects on global heating. That is, by their reuse to consume energy and valuable raw materials saving will occur. - Some wastes are reusable that is, by their reuse to consume energy and valuable raw materials, savings will occur. - Energy generated from wastes is cleaner than energy from fossil fuels.

107 شهري زباله هاي مديريت 2 عمراني قاسمعلي دكتر Urban Waste Management چکیده خطرناك و سم ي زباله هاي ازجمله جامد زائد مواد كنترل تشكيل بيمارستاني زباله هاي آن را از بخشي كه زباله های مديريت در اجتناب ناپذير امر يك ميدهد شهرهاي در زباله ت ن هزاران وجود است. شهري آلودگي نظر از كه تنوعي همه ی با كشور مختلف و جمعيت افزايش به توجه با كه ا ست مسأله اي دارند برنامه هاي صدر در باید تكنولوژي و صنعت توسعه ی لحاظ این به گيرد. قرار كشور محيط زيست و بهداشت مواردي ابتدا مقوله اين در مسأله اهميت باتوجه به و سپس و زباله ميزان و نوع بهداشتي خطرات از چند ميگيرد. قرار توجه مورد دفع و جمع آوري سيستمهاي بازيافت كمپوست سيستمهاي زباله دفع روشهاي در با لكن مختصر به صورت هرچند بهداشتي دفع و مبدأ از در ذكر قابل نكته ی می شود. داده توضيح خاصي اهميت به توجه با مجموعه اين در منتخب مطالب كه است اين بيان اختصار كامال به صورت دارد وجود كه محدوديتي نياز صورت در كه ميشود توصيه عالقه مندان به و شده فرمايند. مراجعه مبحث اين در ذكرشده علمي منابع به زباله. مديريت محيط بهداشت كليدواژه ها:

108 مسأله بیان كليه ی و انسان سالمتي حفظ محيط زيست به توجه زندگي بقاي در اساسي اصول از يكي زمين كره ی موجودات ما اختيار در وفور به كه است خدادادي مواهب از استفاده و جامد زائد مواد ازجمله محيط آلودگيهاي كنترل دارد. قرار به توجه با كه ميدهد تشكيل را وظيفه اين از مهمي بخش را ويژه اي جايگاه اقتصادي و بهداشتی موازين و اصول به اين است. داده اختصاص خود به جديد فنون و علوم در درحدامكان تا شد خواهد سعي مجموعه اين در لحاظ مواد طبقه بندي و شناخت مسأله اهميت همچون مواردي هب مواد دفع روشهاي و حمل ونقل و جمع آوري سيستمهاي ارائه ی به مبادرت اختتام در گیرد. قرار توجه مورد وضوح بهينه سازي و شرايط بهبود جهت در اساسي راهكارهاي كه نمايد كشور جامد زائد مواد مديريت در موجود تكنولوژي بهداشت حفظ در اساسي تأثير آن بازتاب اعمال صورت در داشت. خواهد ما جامعه ی محيط زيست سالمت و غيربهداشتي طريق به زباله دفع از ناشي خطرات ايجاب شهر هر در محيط بهسازي و بهداشت اصول زندگي محيط و منازل از زمان حداقل در زباله ها كه ميكند ايده اين پيدايش شوند. دفع اسرع وقت در و شده دور انسان ميالدي نوزدهم قرن در محيط زيست( در زباله بهداشتي )دفع رعايت به را شهروندان بهداشتي دستورالعمل يك مشابه به ميساخت. ملزم آن خواهد روشن همه بر موقعي زباله ها بهداشتي دفع اهميت زباله ها شود. شناخته به خوبي آنها از ناشي خطرات كه شد ميشوند مناظر زشتي و تعف ن بيماري توليد باعث فقط نه هوا و آب خاك آلوده كردن وسيله ی به ميتوانند بلكه تركيبات كه اندازه همان به آورند. به بار را فراواني خسارات تشكيل دهنده ی مواد از ناشي خطرات است مختلف زباله و حمل ونقل جمع آوري باشند. متفاوت ميتوانند نيز آنها خطرات كه باشد به طريقي بايد مواد اين دفع مرحله ی آخرين يابد. كاهش ممكن حداقل به انسان سالمتي در آنها از ناشي صنعتي و شهري زباله هاي از حاصل خطرات به راجع همواره مربوطه كتب و علمي منابع كليه ی در كه گفت بايد است. شده گوناگون بيماريهاي به انسانها ابتالي به اشاره خاكروبه ی در موجود مختلف باكتريهاي تعداد علمي كتب در ات از و خاص به صورت ميليون 40 تا 2 از خيابانها اين است. شده برآورد گرم هر در عموم به طور ميليون 10 بيماريهاي بروز موجب به سادگي ميتوانند باكتري تعداد از انواعي مواد اين در اين كه به خصوص شوند. گوناگوني صريح و مسل م به طور كزاز و تيفوس وبا مولد باكتريهاي فضوالت سابقا كه است ذكر شايان است. شده داده تشخيص خاكروبه هاي از عمده اي قسمت اسب( و گاو )پهن حيواني پاره اي در نيز اكنون هم حالت اين ميداد. تشكيل را خياباني ميشود. مشاهده كوچك شهرهاي و روستاها از مگس عموم و انسان براي مگس وجود از ناشي خطرات (Mussca خانگي مگس است روشن همه بر اهلي حيوانات باكتريهاي از بسياري انتشار نظر از به خصوص domestica) نوع هزار از بيش اصوال است. توجه قابل بيماري زا همه ی نام گذاري ولي شده شناسايي زمان اين در مگس انجام شده مطالعات اساس بر است. نرسيده اتمام به آنها همچون امراض از بسياري انتشار آزمايشگاه و صحرا در وبا شبه حصبه و حصبه تراخم باسيلي و آميبي اسهالهاي امكان پذير مگس وسيله ی به سياه زخم و طاعون جذام ل س مژكهاي و چسبنده پ رزهاي وسيله ی به حشره اين است. و حيوان و انسان مدفوع روي بر نشستن با خود بدن فراوان طريق از را مختلف ميكروبهاي زباله ها و كثافات از بسياري محيط به او نياز مورد اغذيه يا و انسان بدن مستقيم تماس بيماريها انتقال باعث مكانيكي به طور و نموده وارد زندگي می شود. ديگر زنده ی موجودات به حفظ و روستا و شهر در بهداشتي مستراحهاي ساختن

109 انساني فسادپذير فضوالت ديگر و پ ه ن از محيط زيست از جلوگيري باعث كه است عواملي جمله از نيز حيواني و اعم صنعتي زائد مواد شد. خواهد مگس الرو رشد و توليد غيره و كشتارگاه ها فضوالت ميوه ها گياهي فرآورده هاي از ميتواند مصرف و توليد مراكز در چه و شهرها در چه صورتي كه در گيرد. قرار مگس )كرمينه( الرو پرورش محل باشد آزاد فضاي در تلنبار كردن به صورت زباله دفع روش و رطوبت حرارت نشر از كه زباله داخل در مگس كرمينه ی نمو و رشد ميرود شمار به محيط مناسب ترين موادغذايي مجاور اماكن و منازل به بلوغ زمان رسيدن از پس و كرده كيلومتر 20 حدود تا مگس پرواز قدرت مينمايد. پرواز ]2[. است شده مشخص جوندگان امر در چه زباله ها كنترل به خصوص محيط سالم سازي مبارزه راه مفيدترين آنها بهداشتي دفع در چه و جمع آوري خطرناك ترين از يكي كه است بديهي است. جوندگان با موش انتشار و نمو و رشد زباله دفع به توجه عدم مضرات به نميتوان را شهرها در موش ازدياد خطر شهرهاست. در و خانگي موشهاي نمود. جبران بودجه اي هيچ با سادگي و پراكنده جهان در دامنه داري و وسيع به طرز ديگر جوندگان موجودات اين گونه نظر اين از ميكنند. زندگي انسانها جوار در ناراحتيهاي هستند. انساني بيماريهاي از بسياري ناقل بالقوه و تيفوس تب تا ساده گازگرفتگي يك از موشها از حاصل تغذيه ی نتيجه ی در لپتوسپيروز بيماري است. متفاوت طاعون آب در استحمام با و بيمار موش مدفوع به آلوده غذايي مواد ميآيد. وجود به آلوده موش با مستقيم تماس در يا و آلوده انتقال آميبي اسهال چون بيماريهايي انتقال در ميتواند موش ايفا مهمي نقش غيرمستقيم به طور نيز تريشين و كدو كرم جمعيت ازدياد و مثل توليد براي جوندگان ساير و موش كند. سه هر كه پناهگاه و آب غذا دارند احتياج چيز سه به خويش دارد. وجود شهري زباله هاي در موارد اغلب در آب آلودگيهاي كلمه ی است جهان در حيات ادامه ی اصلي شرط آب مهمي عامل خود كه شده گرفته آب از فارسي زبان در آباداني ميرود. شمار به كشور مناطق بهسازي و عمران جهت در پيشرفتهاي و بهداشت سطح بهبود جمعيت افزايش سرعت منابع محدودشدن باعث پيش از بيش جهان سطح در صنعتي تشنگي اين و است تشنه دنيا كه كرد قبول بايد اما است شده آب است. مسلم حقيقت يك بلكه نيست خيال و شاعرانه تصور يك و صنعت امر در چه آب كمبود مسأله ی ما كشور در است. آورده بار به را فراواني مشكالت كشاورزي امر در چه هر در بي رويه اسرافهاي و شهرها در آب حد از زياد مصرف مناطق گرمسيربودن است. مشكل اين تشديدكننده ی نيز زمينه كنترل عدم و يك سو از كافي آب منابع نبود و كشور مختلف شهري زباله هاي و فاضالبها تخليه ی وسيله ی به آب آلودگي بهداشت و اقتصاد در زيان بخشي تأثير ديگر سوي از صنعتي و )زباله مايع و جامد زائد مواد تخليه ی همچنين دارد. ما جامعه ی آبهاي جاري شدن وسيله ی به محيط در فاضالبها( و حاصل آبهاي ديگر و رودخانه ها جويبارها از اعم سطحي ميشوند. آلودگي انتشار موجب مختلف نقاط به بارندگي از دفع ما شهرهاي از بعضي در متأسفانه كه ا ست درحالي اين جويبارها به مواد تخليه ی به وسيله ی اكثرا زباله بي رويه ی و سراشيبيها در آن غيربهداشتي دفن يا و ميگيرد صورت است زيرزميني آبهاي حفاظت ضوابط مخالف كه اماكن ديگر است. خطرناك كامال محيط بهداشت نظر از که ميشود انجام شني سبك خاكهاي در دفن يا و تخليه محل اين كه به خصوص باشد. چشمه سارها و رودخانه ها حوالي در يا و خاك آلودگي و انساني فضوالت از تركيبي خود كه شهري زباله هاي كشاورزي و صنعتي زائد مواد از ديگر بسياري و حيواني منتقل آب يا و خاك به دفع مرحله ی آخرين در متأسفانه است ساخته پالستيكي مواد از كه مصنوعي كاالهاي ميشوند. تجزيه نشدني زائد مواد به صورت استعمال از پس شده اند پليمرهاي زيرا ميمانند باقي خاك در و انباشته زباله در در موجود طبيعي پليمرهاي برعكس )نايلون( مصنوعي تجزيه جهت سالها ويژه آنزيم نبودن به علت پنبه و پشم اين ميمانند. باقي تغيير بدون و خام به صورت طبيعت در عكسالعملهاي ديگر و هوا و آب تبادل در خللي خود مواد يا و مجاورت ميآورند. به وجود خاك شيميايي و فيزيكي رد پالستيكي مواد به وسيله ی گياهان ريشه ی شدن احاطه طي در و شده گياه ريشه ی به غذا و آب نرسيدن سبب خاك شيميايي خواص و رطوبت حرارت ريشه اطراف در زمان ضعف موجب كه ميآورند به وجود غيرمتعادلي كامال قوطيهاي مختلف انواع ميشوند. گياه خشكي يا و رشد

110 كنسرو الستيكهاي مستعمل الشه هاي اتومبيل فضوالت بيمارستانها و مواد شيميايي كارخانه ها كه هم اكنون در اغلب شهرها جزء الينفك زباله هاي شهري هستند به خارج از شهر در دامان طبيعت پراكنده و يا دفن ميشوند. نتيجه ی اين عمل تجزيه هايي است كه طي ساليان دراز خطرات مهيبي را در آب و خاك منطقه به وجود آورده و موجب بيماريهاي گوناگوني در انسان و حيوان و كليه ی موجوداتي كه در آن منطقه زندگي ميكنند ميشود. ازجمله امور متداول در استفاده ی مجدد از زباله هاي شهري تهيه ی كمپوست است كه هم اكنون در بسياري از شهرهاي پيشرفته ی دنيا معمول است. امروزه پيشرفت صنايع سنگين و مصرف زياده از حد فلزات سنگين آلودگی های زیادی را وارد هوا زمين و آب نموده و خسارات زيادي را به بارآورده است. Lenihan و Wainered عقيده دارند كه امروزه بيش از 60 ماده ی شيميايي در صنايع مورد استفاده قرار ميگيرند كه نقش آن ها در سيستمهاي حياتي گياه و حيوان ناشناخته است. ازدياد فلزات سنگين مثل جيوه سرب كادميوم و آرسنيك در كمپوست و درنتيجه در خاك باعث مسموميتهاي زياد و بيماريهاي گوناگوني در انسان ميشود. آلودگي هوا احتراق مواد پالستيكي كه متأسفانه امروزه به ميزان فراواني در زباله ها وجود دارند صرف نظر از توليد ديوكسينها گازهايي همچون گازكربنيك انيدريد سولفوره گازهاي سم ي كلره و غيره را نیز تولید مينمايد كه فوقالعاده خطرناك بوده و موجب آلودگي شديد هوا ميشوند. بنابراین در مناطقي كه مبادرت به ايجاد زباله سوز ميشود تعبيه ی هواكشهاي طويل و فيلترهاي ويژه اي كه طبق ضوابط محيط زيست قادر به جلوگيري از آلودگيهاي هوا باشند از ضروريات امر است. گازهاي حاصل از تخميرهاي هوازي و غيرهوازي در مراكز دفن زباله قادرند به طبقات زيرين خاك نفوذ كرده و اختالالتي در خاكهاي زراعي به وجود آورند. طبق مطالعات انجام شده در نواحي نزديك به جايگاه هاي دفن زباله ميزان )CO 2 )CH 4 تا حدود 60 درصد و گاز كربنيك ( گاز متان ( حداكثر تا 30 درصد تأييد شده است كه قطعا در جلوگيري از رشد و نمو صحيح گياهان منطقه بي تأثير نيست. طبقه بندي مواد زائد جامد عبارت مواد زائد جامد wastes( )solid به مجموعه مواد ناشي از فعاليتهاي انسان و حيوان كه معموال جامد بوده و به صورت ناخواسته و يا غيرقابل استفاده دور ريخته ميشوند اطالق ميشود. اين تعريف به صورت كلي در برگيرنده ی همه ی منابع انواع طبقه بنديها تركيب و خصوصيات مواد زائد بوده و به سه دسته ی كلي زباله هاي شهري زباله هاي صنعتي و زباله هاي خطرناك تقسيم ميشوند. زباله هاي شهري در نشريات و كتب از تعاريف و طبقه بنديهاي مختلفي براي توضيح اجزای مواد زائد جامد شهري استفاده شده است. تعاريف ارائ هشده در زير ميتواند ب هعنوان يك راهنما براي شناسايي اجزای مواد زائد شهري مورد استفاده قرار گيرد ]2[. زائدات غذايي به قسمت فسادپذير زباله كه معموال از زائدات گياهي تهيه و طبخ و يا انبار كردن مواد غذايي به دست ميآيد اطالق ميشود. كمي ت پس مانده هاي غذايي در طول سال متغير بوده و در ماه هاي تابستان كه مصرف ميوه و سبزي بيش تر است به حداكثر ميرسد. پس مانده هاي غذايي مهم ترين قسمت زباله است چرا كه از يك سو به دليل تخمير و فساد سريع بوهاي نامطبوع توليد كرده و محل مناسبي براي رشد و تكثير مگس و ساير حشرات و جوندگان است و از سوي ديگر به دليل قابليت تهي هی كود از آن )كمپوست( حائز اهميت است. قابل ذكر است كه ميزان پس مانده هاي فسادپذير در زباله هاي شهري ايران بين 35 تا 76 درصد گزارش شده است. آشغال به قسمت فسادناپذير زباله به جز خاكستر گفته ميشود. آشغال در زباله معموال شامل كاغذ پالستيك قطعات فلزي شيشه چوب و موادي از اين قبيل ميشود. آشغال را ميتوان به دو بخش قابل اشتعال و غيرقابل اشتعال تقسيم كرد. خاكستر باقيماندهی حاصل از سوزاندن زغال چوب و ديگر مواد سوختني كه براي مقاصد صنعتي پخت و پز و يا گر مكردن منازل به كار ميرود گفته ميشود. زائدات ناشي از تخريب و ساختمان سازي به زائدات حاصل از تخريب ساختمان تعمير اماكن مسكوني تجاري صنعتي و يا ساير فعاليتهاي ساختمانی اطالق ميشود.

111 ويژه زائدات جاروكردن از حاصل مواد شامل زباله ها از قسمت اين و مرده حيوانات اجساد درختان برگ معابر و خيابانها ميشود. است مانده جاي به نقليه وسايل از كه موادي صنعتي زباله هاي صنعتي فعاليتهاي از ناشي زائد مواد صنعتي زباله هاي شيميايي مواد پالستيكي مواد فلزات شامل معموال و هستند عمل هستند. خطرناك زباله هاي و ويژه زباله هاي باالخره و مقررات و خاص ضوابط آنها دفع و حمل ونقل جمع آوري است. داده اختصاص خود به را ويژه اي خطرناك زباله هاي هستند مايعي يا جامد زائد مواد خطرناك زائد مواد يا و شيميايي فيزيكي كيفيت يا و غلظت كمي ت علت به كه يا و مير و مرگ ميزان افزايش باعث ميتوانند بيولوژيكي آژانس تعريف براساس شوند. جدي بسيار بيماريهاي Environmental Protection Agency: محيط زيست حفاظت اطالق جامدي زائد مواد به خطرناك زباله هاي )EPA) مدت طي از پس اين كه يا و بوده خطرناك بالقوه كه ميشود ميكنند. فراهم محيط زيست براي را خطر موجبات زماني انفجار قابليت مشخصات از يكي معموال خطرناك زباله هاي اغلب و بوده دارا را سمي و واكنش پذيري خوردگي احتراق شيميايي پس مانده هاي راديواكتيو زائد مواد تعنوان تح منفجره مواد و بيولوژيكي زائدات اشتعال قابل زائدات ميشوند. دسته بندي زباله هایبيمارستاني از پزشكي تحقيقات مراكز و آزمايشگاه ها بيمارستانها بيمارستاني زباله هاي هستند. بيولوژيكي زائدات عمده ی منابع راديواكتيو زائد مواد پاتولوژيكي زائدات حاوي آن كه دليل به و شيميايي زائد مواد عفوني زائد مواد دارويي زائدات عمدهی منابع از هستند فشار تحت مستعمل ظروف بعضا تكنولوژي ميشوند. محسوب شهرها در خطرناك زباله هاي زباله هاي با مقايسه در مواد اين احياي يا و دفع جمع آوري توجه مورد جداگانه بايد و دارد بسيار تفاوت خانگي و شهري گيرد. قرار توجه با كه هستند موادي شامل بيمارستاني زباله هاي متفاوت بيمارستاني بخش هر در وظيفه و كار نوع به مواد با عمل اطاق يا عفوني بخش زباله ی مثال ميباشند. دارد محسوسي تفاوت راديولوژي بخش يا آزمايشگاه زائد به بيمارستانها مختلف بخشهاي زباله بررسي يك طبق و ]4[: ميشوند تقسيم گروه هفت بيمارستان معمولي زباله هاي الف( و مواد بسته بندي به مربوط زباله هاي شامل عموما خوابگاه هاي و بيمارستان در شاغل پرسنل زباله هاي ديگر آنهاست. پاتولوژيكي زباله هاي ب( پنبه هاي بدن مختلف قسمتهاي ارگانها بافتها شامل نمونه هاي همچون بدن دفعي مواد و چرك و خون به آغشته محسوب زائد مواد از گروه اين جزء غيره و ادرار مدفوع ميشوند. راديواكتيو زائد مواد ج( از برخي در و بوده گازها و مايعات جامدات شامل هك دارند وجود بيمارستانها آزمايشگاه هاي و بخشها است. ويژه اي خصوصيات داراي آنها دفع و جمع آوري شيميايي زائد مواد د( به كه ميباشد زائد گازهاي و مايعات جامدات شامل بخشهاي در موجود مواد دارد. وجود بيمارستانها در وفور ضدعفوني و نظافت ماحصل آزمايشگاه ها و تشخيص انضمام به ضدعفوني و تنظيف ابزار و وسايل بيمارستان اين از ديگري بخش عمل اطاق دورريختني وسايل و داروها است ممكن شيميايي زائد مواد ميدهند. تشكيل را فضوالت بخش سه در خطرناك شيميايي فضوالت باشند. خطرناك ميشوند: طبقه بندي زير

112 شكل )به 2 از كم تر PH با فضوالت اين سمي: فضوالت زباله هاي در قليايي( حالت )به 12 از باالتر و اسيدي( يا و اضافي داروهاي از بخشي دارند. وجود بيمارستاني ميآيند. حساب به فضوالت اين گونه جزء شده فاسد شكل گازي و مايع جامد تركيبات شامل احتراق: قابل مواد هستند. حدودي تا كه فضوالت ساير در مؤثر: و واكنش دهنده مواد هستند. تشخيص قابل بيمارستاني زباله هاي در آمينه اسيدهاي قندها ميتوان بيخطر شيميايي فضوالت از آمينه اسيدهاي برد. نام را معدني و آلي نمكهاي از برخي و كلسيم منيزيم سديم نمكهاي نظير شيميايي نمكهاي و فسفاتها و سولفاتها كربناتها اكسيدها انواع الكتيك اسيد هستند. شيميايي زائد مواد از قسمتي عفوني زائد مواد ه( مختلف غلظتهاي در پاتوژن ج رمهاي شامل مواد اين منشاء شوند. بيماري منجربه سادگي به ميتوانند كه هستند و جراحي آزمايشگاهي پسمانده هاي است ممكن آنها جرمهاي به آغشته وسايل باشد. عفوني بيماران اتوپسي جراحي وسايل دستكش شامل بيمارستان در عفوني اين است. غيره و ملحفه جراحي بلند لباسهاي روپوش تشكيل را بيمارستاني زباله هاي كل 10 درصد تقريبا زباله ها جراحي اره هاي سرنگها جراحي وسايل از ميدهند. را غيره و جراحي كوچك كاردهاي شكسته شيشه هاي كرد. منظور خاص دسته بندي يك در ميتوان دارويي زائد مواد و( درمان جانبي محصوالت پس مانده داروهاي شامل حدود تا كه هستند شيميايي مواد يا شده فاسد داروهاي و دارد. وجود بيمارستاني زباله هاي در زيادي فشار تحت مستعمل ظروف ز( كپسوله گازهاي ل( )آئروس افشانه قوطيهاي مثل ظروفي دستگاه هاي از آنها بردن بين از براي اگر كه غيره و شده در زيرا ميشود خطر بروز موجب گردد استفاده زباله سوز هستند. انفجار قابليت داراي موارد از پاره اي شهري زباله هاي توليد منبع نرخ و تركيب از آگاهي با همراه توليد منابع به توجه ميدهد. تشكيل را جامد زائد مواد مديريت اساس زباله توليد نتيجه گيري چنين زمينه اين در شده انجام بررسيهاي از در منطقه و شهر هر در توليدشده هی زبال نوع كه ميشود زندگي نحوه ی و توليد اماكن فعاليت سيستم مستقيم ارتباط ديگر و ساخت وسازها صنعتي قطبهاي وجود است. مردم جامد زائد مواد مختلف تركيبات همچنین زباله توليد عوامل ]3[. دارد آن مديريتي سيستمهاي بر اساسي تأثير شهري زباله هاي حمل ونقل و جمع آوري عمليات مهم ترين از يكي زباله حمل ونقل و جمع آوري مشده انجا محاسبات طبق است. جامد زائد مواد مديريت به مربوط جامد زائد مواد مديريت مخارج كل درصد 80 حدود به مربوط مقدار اين از بااليي درصد كه است زباله جمع آوري اكثريت ديگر عبارت به است. انساني نيروي و كارگران حقوق حقوق صرف فقط جامد زائد مواد مديريت سيستم مخارج و بهينه سازي اصالح جهت همين به ميشود. دستمزد و تسريع ضمن زباله حمل و جمع آوري سيستم كردن مكانيزه خواهد نياز را كم تري انساني نيروي و هزينه عمليات در و جمع آوري مختلف سيستمهاي از مورد چند ذيال داشت. به و بوده رايج ما كشور در اكنون هم كه زباله حمل ونقل بيان اختصار به است شده داده تشخيص مناسب عبارتي ميشود. بشكه هاي يا و پالستيكي كيسه هاي از زباله جمع آوري الف( قرار استفاده مورد زباله نگهداري ظروف هعنوان ب كه مستعمل شك زباله كاميونهاي در آنها هی تخلي به مبادرت و گرفته كشور شهرهاي اغلب در حاضر حال در كه روش اين ميشود. مناسب جمع آوري خطوط در صورتي كه در ميگيرد انجام ميآيد. حساب به مفيد و متناسب روشهاي از يكي گيرد قرار انتقال و دستي گاريهاي به وسيله ی منازل از زباله حمل ب( روش اين در سرپوشيده. كاميونهاي به آنها مستقيم توسط شده پيش بيني برنامه هاي طبق خانگي زباله هاي به وسيله ی و جمع آوري منازل از شهري تنظيف كارگران شده مشخص ايستگاه هاي به كافي حجم با زباله چرخهاي زباله كش كاميونهاي در مستقيما و شده منتقل سيستم در ميشوند. بارگيري به آن انتقال و توليد مراكز و منازل از زباله جمع آوري ج( در عموما روش اين از استفاده شهري. موقت جايگاه هاي عدم باريك و تنگ كوچه هاي وجود به علت قديمي شهرهاي پرسنل كمبود يا و حمل ونقل ويژه ی ماشين آالت به دسترسي به خانگي زباله هاي روش اين در است. معمول تنظيف

113 دفع محل كه ميشوند گرفته به كار زماني تأسيسات اين باشد. داشته زيادي فاصله ی زباله جمع آوري محل از نهايي كوچك ماشين آالت با زباله مستقيم حمل شرايطي چنين در غيراقتصادي دفع اصلي محل به توليد اماكن از حجم كم و كامل كنترل داشت. دربرخواهد را گزافي هزينه هاي و بوده از زباله سريع انتقال آلودگي نظر از زباله انتقال ايستگاه هاي و سبز فضاي ترتيب نيز و پيشرفته روشهاي كمك به محل بود. خواهد الزامي گل كاري كه زباله چرخهاي از استفاده با شهرداري مأموران وسيله ی بر و شده حمل موقت جايگاه هاي به است غيربهداشتي عموما زباله كش كاميونهاي وسيله ی به تا ميشوند تلنبار هم روي دفع محل يا و زباله ترمينالهاي به ديگر هی وسيل هر يا و شوند. حمل وانتهاي از استفاده زباله: حمل ونقل در وانتها كاربرد د( شهرهاي از بسياري در اخير سال چند طي كه زباله حمل كوچه از مستقيما زباله كه است روشي شده معمول كشور انتقال ايستگاه هاي به و شده برداشته باريك خيابانهاي و وانتها از استفاده در صريح هی توصي ميشود. حمل تردد امكان كه است شهر از محله هايي و نواحي به منحصر نباشد. بزرگ تر كاميونهاي براي S.C.S( ثابت كانتينرهاي با زباله جمع آوري سيستمهاي ه( كانتينرهاي روش اين در :)Stationary Container System : مأموران يا و مردم به وسيله ی زباله توليد اماكن در مستقر ويژه ی كاميونهاي سپس ميشوند. بارگيري شهرداري استقرار محل به شده تعيين پيش از هی برنام طبق زباله حمل مخزن در زباله تخليه ی از پس و نموده حركت كانتينر زباله هاي مينمايند. مستقر اصلي محل در را كانتينر خود و زباله ترمينالهاي انتقال ايستگاه به كانتينرها از شده تخليه ]2[. ميشوند منتقل دفع محلهاي يا زباله ترمينالهاي يا انتقال ايستگاه هاي عموما كه زباله ترمينالهاي يا انتقال ايستگاه هاي و مسطح فضاهاي ميشوند احداث بزرگ شهرهاي در زباله بارگيري براي اصل در كه هستند شده اي حصاركشي مورد زباله كش بزرگ كاميونهاي به كوچك ماشين آالت از ميگيرند. قرار استفاده شهري زباله هاي كميت سيستم طراحي براي شهري زباله هاي كميت از آگاهي برخوردار ويژه اي اهميت از شهري جامد زائد مواد مديريت تعداد و ظرفيت پرسنل نميتوان آن از اطالع بدون و است برآوردهاي تاكنون نمود. محاسبه را نياز مورد ماشين آالت است. شده ارائه شهري زباله هاي توليد ميزان براي مختلفي گرم 800 حدود زباله سرانه ی توليد نرخ ايران براي مثال است. متفاوت مختلف شهرهاي در مسل ما كه شده برآورد قبيل از متعددي عوامل به زباله نرخ كه داشت توجه بايد سال فصول هوايي و آب شرايط محل جغرافيايي موقعيت فرهنگ رسوم و آداب بازيافت سيستم وجود عدم يا وجود بهداشت سطح و آموزش سطح اقتصادي وضعيت مردم جداگانه صورت به شهر هر براي بايد كه دارد بستگي جامعه و اعداد از اين كه مهم هی نكت شود. محاسبه اختصاصي و سيستم طراحي در مستقيما ديگر نقاط در آمده دست به ارقام نمود. استفاده ميتوان نظر مورد شهر زائد مواد مديريت زباله دفع روشهاي گرفته كار به زباله دفع براي تاكنون كه معمول روشهاي تهيه ی و بهداشتي دفن سوزاندن بازيافت شامل است شده و صنعتي نيمه سنتي سيستمهاي از استفاده با كمپوست به توجه با است. غيرهوازي و هوازي هی پيشرفت مدلهاي وجود و كشور شهرهاي هوايي و آب و جغرافيايي موقعي ت ويژگيهاي همچنين و شهرها اطراف در فراوان باير زمينهاي آنها 70 درصد از بيش كه ايران در شهري زباله هاي خاص و كمپوست سوزاندن روشهاي ميدهد تشكيل آلي مواد را سيستمهاي اجراي با ابتدا در كه صورتي به بهداشتي دفن برخوردار ي خاص اهميت از باشد همراه توليد مبدأ از بازيافت ميگيرد. قرار بحث مورد خالصه صورت به ذيال كه است

114 (Incineration) سوزاندن بهره وري كه شهري زباله هاي كيفيت به توجه با ايران در به باعنايت نيز و است زياد آنها در كودسازي و بازيافت تناسب شهرها اطراف در كه فراواني و باير زمينهاي وجود در سرمايه گذاري دارند زباله بهداشتي دفن براي خاصي زا اما نميشود. توصيه زباله سوز كارخانه هاي احداث جهت بيمارستاني زباله هاي عفوني و بيولوژيكي آلودگي كه آن جا بهترين كارشناسان است زباله ديگر انواع از بيش معموال در سوزاندن را درماني مراكز زباله هاي دفع براي روش و محاسن ضمنا كرده اند. توصيه سوز زباله كوره هاي زير شرح به زباله سوز دستگاه هاي با زباله سوزاندن معايب ميشود: خالصه محاسن مقايسه در كه است زباله دفع روش مؤثرترين روش اين - خاكستر دارد. نياز كم تري زمين به دفع روشهاي ساير با نظر از باكتريها و آلي مواد از يبودن عار هعلت ب باقيمانده است. دفن قابل و نبوده مخاطره آميز بهداشتي روش اين در مهمي تأثير تقريبا جوي تغييرات و بوهوا آ - ندارد. نظير جنبي منافع زباله سوز دستگاه هاي در زباله سوزاندن - در و بويلرها كردن گرم براي شده ايجاد حرارت از استفاده دارد. انرژي توليد نتيجه معايب و سرمايه گذاري به روشها ساير با مقايسه در روش اين - دارد. نياز بيش تري اوليه ی هزينه ی عموما كه مينمايد هوا آلودگي و دود بو ايجاد روش اين - است. مردم اعتراض مورد و بهره برداري براي مجرب افراد و كارآزموده پرسنل به - است. نياز زباله سوز دستگاه هاي از نگهداري ساير از بيش روش اين در تعميرات و نگهداري هزينه ی - است. زباله دفع روشهاي مواد نظير خطرناك زائد مواد دفع براي روش اين - ]5[. نيست مناسبي روش انفجار قابل مواد و راديواكتيو گياهي كود يا كمپوست مقايسه در شهري فضوالت از بيوكمپوست تهيه ی سوزاندن خصوص به زباله دفع روشهاي ساير با شهرها حوالي در به طوري كه است اقتصادي تر و ارزان تر توسعه ی جهت مناسبي كود ميتوان كمي سرمايه گذاري با يادآور نمود. تهيه فروش منظور به يا و شهري سبز فضاي تهيه ی تأسيسات زياد نسبتا گنجايش علت به كه ميشود رعايت به الزام و توليد حجم محدوديت نيز و كمپوست كليه ی نميتوان كمپوست به زباله آلي مواد تبديل زمان استفاده بلكه كرد تبديل كمپوست كود به را شهري زباله هاي يك نيز بهداشتي دفن نظير زباله دفع ديگر روشهاي از زا 70 درصد از بيش كه آن جا از است. اجتناب ناپذير مسأله ی توليد ميدهند تشكيل آلي مواد را ايران در شهري زباله هاي و بازيافت برنامه هاي صدر در به خوبي ميتواند بيوكمپوست گيرد. قرار ما كشور در زباله بهداشتي دفع هی تجزي از است عبارت كمپوست كلمه ی تعريف به وسيله ی مناسب رطوبت و حرارت در آلي مواد لشدهی كنتر هوازي ميكروارگانيسمهاي ساير و كپكها قارچها باكتريها است. هوموس زيادي درصد داراي كمپوست غيرهوازي. يا و شرايط بهبود باعث و بوده خاك اصالح كنندهی هوموس اين كه مهم نكته ی ميشود. خاك موجودات عملكرد و زندگي به تدريج كه ميباشد ازته مواد زيادي مقدار حاوي هوموس ]4[. ميگيرد قرار گياه اختيار در و شده آزاد خاك در زباله از كود هی تهي در مؤثر عوامل باشد. درصد 60 تا 50 بين بايد كمپوست تودهی رطوبت - )هوادهي(. مواد هی تجزي براي نياز مورد اكسيژن تأمين - 60 حدود مواد هی تجزي براي نياز مورد هحرارت درج - است. سانتي گراد هی درج تجزيه. عمل كنترل منظور به مواد بودن همگن - باشد(. 30 حدود بايد نسبت )اين نسبت تنظيم - كوچك تر هرچه شوند تجزيه بايد كه موادي قطعات و ابعاد - سطح نتيجه در و شده بيش تر آنها سطح مجموع باشند مييابد. افزايش ميكروارگانيسم با آنها تماس متناوب هوادهي زباله از كود تهيه ی در كار اصول هوادهي ميشود. تهيه كمپوست آنها از كه است موادي باعث مواد هی تجزي براي نياز مورد اكسيژن تأمين عالوهبر در و ناهنجار بوهاي و مگس كنترل حرارت درجه افزايش كود تهيه ی در ميشود. مواد هی تجزي عمل در تسريع نهايت غيرقابل مواد جداسازي كمپوست قابل غير مواد دفع زباله از آن كاربرد نحوه ی و كمپوست به نياز ميزان كمپوست

115 توليد بو و كنترل آن جنبه هاي بهداشتي و قيمت تما مشدهی كمپوست همگي فاكتورهايي هستند كه بايد به دقت مورد توجه قرار گيرند. دفن بهداشتي زباله دفن بهداشتي زباله عبارت است از انتقال مواد زائد جامد به محل ويژهی دفن آنها در دل خاك به نحوي كه خطري متوجه محيط زيست نشود. دفن بهداشتي يك روش مؤثر و ثابت شده براي دفع دائم مواد زائد است. در هر منطقه اي كه زمين كافي و مناسب وجود داشته باشد روش دفن بهداشتي ميتواند به خوبي مورد استفاده قرار گيرد. اين روش متداول ترين روش دفع زباله در جهان است. عمليات دفن بهداشتي زباله شامل چهار مرحل هی زير است: - ريختن زباله در يك وضع كنترل شده - پراكندن و فشردگي زباله در يك الي هی نازك براي حجم مواد )به ضخامت حدود 2 متر( - پوشاندن مواد با يك الي هی خاك به ضخامت حدود 20 سانتي متر - پوشش اليه ی نهايي زباله به ضخامت حدود 60 سانتي متر با خاك دفن بهداشتي زباله يك روش كامال قابل قبول و مطمئن براي دفع زباله هاي شهري است و به عنوان يك جايگزين در مقابل تلنبار كردن زباله مطرح است. پوشاندن مواد در دفن بهداشتي زباله به طور مؤثر از تماس حشرات جوندگان حيوانات ديگر و پرندگان با زباله ها جلوگيري به عمل ميآورد. اليه ی پوششي خاك همچنين از تبادل هوا و مواد زائد جلوگيري كرده و مقدار آب سطحي را كه ممكن است به داخل محل دفن نفوذ كند به حداقل ميرساند. ضخامت اليه ی خاكي كه براي پوشش روزان هی مواد به كار ميرود بايد حداقل 15 سانتي متر و پوشش نهايي خاك در روي شيارهاي زباله 60 سانتي متر باشد تا از نظر ايجاد و يا نشت گازهاي توليدي در اعماق و يا سطح زمين كنترل الزم به عمل آيد. انتخاب محل دفن زباله انتخاب زمين مورد نياز مناسب براي دفن زباله هاي شهري مهم ترين عمل در دفن بهداشتي محسوب ميشود كه بايد با دقت كافي و همكاري ادارات و مؤسساتي چون حفاظت محيط زيست بهداشت محيط سازمان آب منطقه اي جنگلداري كشاورزي و منابع طبيعي و نيز با تشريك مساعي شهرداريها انجام شود. محل دفن بهداشتي زباله بايد حداقل به مدت 25 سال محاسبه شده و در جهت توسع هی شهر نباشد. اين امر هم از نظر ايجاد ترافيك ناشي از رفت و آمد كاميونهاي زباله كش و هم از نظر مسائلي كه در اجراي عمليات در محل دفن مورد توجه است حائز اهميت است. انتخاب نوع زمين براي طراحي دفن بهداشتي زباله و عمليات بهره برداري و نيز ابزار مورد نياز تأثير بسيار مستقيمي در اين مورد دارد. به طور خالصه فاكتورهاي مهمي كه در انتخاب محل دفن زباله بايد مورد توجه قرار گيرند عبارت اند از توجه به بهداشت و سالمت عمومي سطح زمين مورد نياز توپوگرافي منطقه مطالعات هيدرولوژي و زمين شناسي جايگاه قابليت دسترسي به خاك پوششي مناسب قابليت دسترسي به محل دفن فاصله ی شهر تا محل دفن رعايت جهت بادهاي غالب زهكشي محل دفن هزينه ها و استفاده هاي آتي از زمين و توجه خاص هر طرح جامع توسع هی شهري. روشهاي مختلف دفن بهداشتي زباله روشهاي مختلف دفن بهداشتي زباله بر حسب موقعيت جغرافيايي سطح آب هاي زيرزميني و ميزان خاك قابل دسترس جهت پوشش زباله بسيار متفاوت است. قابل ذكر است كه توضيح كامل يكايك اين روشها از حوصل هی اين گفتار خارج بوده و تنها با شرح كلي روشهاي مسطح سراشيبي ترانشه اي اكتفا ميگردد. توضيح كامل اين روشها و يا سيستمهاي ديگر دفن بهداشتي زباله در كتب و مراجع مربوطه موجود است ]6[. الف( روش دفن بهداشتي به صورت مسطح Method( )Area از اين روش در موقعي استفاده ميشود كه زمين براي گودبرداري مناسب نباشد. در اين روش زباله ها بعد از تخليه

116 در سانتي متر ضخامت به باريكي نوارهاي هصورت ب ميشوند فشرده زباله اليه هاي و گرديده تسطيح زمين روي مرحله اين از برسد. سانتي متر به آنها ضخامت تا ضخامت به خاك از قشري شده آماده اليه هاي روي بعد به ميشوند. فشرده و گسترده متر سانتی )Ramp Method( سراشيبي روش ب( زباله پوشش براي خاك كمي مقدار كه مواردي در اغلب مينمايند. استفاده سراشيبي روش از باشد دسترس در در زباله بهداشتي دفن عمليات براي منطقه مساعدترين اصوال خوشبختانه كه است كم شيب با كوهستاني مناطق روش اين جايگزيني عمليات اين در ميشود. يافت ما كشور در وفور به الزم خاك و گرفته صورت قبلي روش طبق مواد فشردن و ميگردد. تأمين محل ديگر قسمتهاي از زباله پوشاندن براي )Trench Method( گوداي يا ترانشه اي روش ج( دسترس در كافي عمق به خاك كه مناطقي در روش اين مورد است پايين كفايت به زميني زير آبهاي سطح و بوده -30 هطول ب ترانشه هايي ترتيب هاين ب ميگيرد. قرار استفاده اين از ميشود. حفر متر 15 4/5 عرض و 4 1 عمق 12 تخليه است شده آماده قبل از كه ترانشه هايي در زباله پس بين معموال كه نازكي اليه هاي صورت به و گرديده ميشود. فشرده است سانتي متر در و رسيده متر 2-2/5 به حداكثر بايد اليه ها اين ارتفاع سانتي متر ضخامت به خاك از قشري با لزوم صورت شوند. پوشيده مواد بازيافت جامد زائد مواد پردازش در اهداف مهم ترين از يكي و زباله داخل از ارزش با تركيبات جداسازي و بازيافت مختلفي تكنيكهاي امروزه ميباشد. اوليه مواد به آن تبديل زائد مواد تركيبي اجزاي جداسازي و تفكيك براي جهان در هب ميتوان تكنيكها اين مهم ترين از كه يافته اند توسعه جامد كه مقصد در تفكيك و توليد مبدأ از تفكيك عمدهی روش دو كرد: اشاره شد خواهد پرداخته آن به ذيال توليد مبدأ از تفكيك الف( مهم ترين از يكي مبدأ در تفكيك و جداسازي روش زائد مواد تفكيك و جداسازي روشهاي كم هزينه ترين و از پس بازيافت قابل زائدات روش اين در ميشود. محسوب كه ويژه اي ظروف به ذخيره سازي جهت منزل در جداسازي منتقل گرديده اند نصب مسكوني محيطهاي در منظور هاین ب به توليد محل از منظم و ويژه سرويسهاي توسط سپس و عدم روش اين نات محس از يكي ميشوند. حمل تبديل محل درنتيجه و هم با بازيافت قابل زائد مواد آلودگي و اختالط همچنين و مضاعف شست وشوي و ضدعفوني به نياز عدم است. مازاد هزينه هاي صرف مقصد در تفكيك ب( از ديگر يكي نيز مقصد در تفكيك يا و جداسازي روش ميآيد. حساب به زائد مواد جداسازي و بازيافت روشهاي انتقال مراكز به ورود از پس بازيافت قابل زائدات روش اين در يا و انساني نيروي صرف با و سنتي روش توسط دفع يا و تونل آهن ربا سرند همانند مكانيزه سيستمهاي انواع توسط كلي به طور ميشوند. جداسازي و تفكيك مواد داخل از و... باد قسمت سه از جامد زائد مواد تبديل و بازيافت كارخانه هر است: شده تشكيل زير اساسي مواد دريافت قسمت 1- جداسازي قسمت 2- توليد و محصول آماده سازي قسمت 3- دور به مصرف كنندگان كه را موادي تمام كلي نظر از اين كيفيت و كميت بين عمل در كرد. بازيابي ميتوان ميريزند برگشت و بازيابي براي كه موادي دارد. وجود تفاوت مواد كه ميباشند موادي بوده نامناسب اصلي مواد صورت به نامرغوب و متفاوت بسيار آنها تشكيل دهندهی عناصر اهداف بودن دارا با جامد زائد مواد مديريت رو اين از هستند. يا و شده بازيابي بايد كه زباله از مقداري مورد در مشخص

117 سيستم ارائه ی به قادر گردد تحويل دفع ديگر روشهاي به خواهد مواد اين مجدد استفادهی و به كارگيري از مشخصي ميزان زباله تشكيل دهنده ی مواد ميزان به توجه با بود. سياست گذاريها حسب بر كشوري هر در نيز آنها بازيافت ]7[. دارد تفاوت منابع به نياز و اقتصادي وضعيت و قبيل از بازيافتي مواد درصد 20 وجود با ما كشور در درصد 70 حدود نيز و فلزات و شيشه پالستيك كارتن كاغذ تحول يك مبدأ از بازيافت سيستم اتخاذ كمپوست قابل مواد است ذكر قابل بود. خواهد جامد زائد مواد مديريت در اساسي مراكز و بيمارستاني زباله هاي از بازيافت حاضر حال در كه ميباشد. ممنوع بهداشتي مواد مديريت بهينه سازي ويژه ی اساسي راهكارهاي شهري جامد زائد و جامد زائد مواد صحيح مديريت انجام زمينه اين در بازيافت محور در كم تر زباله ی توليد به توجه جمله آن از در كه مواد گونه اين صحيح دفع و جمع آوري توليد مبدأ از ميدهد تشكيل را مديريت اين بهينه سازي اصلي اركان واقع قانون هی تهي پرسنلي رفاه به توجه است. امر ضروريات از به وابستگي پس مانده ها مديريت نقص از عاري و صحيح زائدات مديريت برنامه ی در باید كه است مواردي ازجمله خارج است مسل م آنچه ترتيب هاين ب گيرد. قرار مدنظر كشور شهري روشك شهرداريهاي بشدهی كس تجربه هاي از بهرهگيري محاسن به توجه با است قادر كه ميباشد اخير سالهاي طي اين روند اصلي خطوط و اساسي راهكارهاي آن معايب و احتراز منظور به نمايد. ترسيم آتي سالهاي در را مديريت قطعا كه اساسي راهكارهاي از چند مواردي كالم اطاله ی از مؤثر ايران كشورمان شهري زائدات مديريت بهينه سازي در برنامه هاي در است اميد یشود. م خالصه زير شرح به است گيرد. قرار توجه مورد كشور محيط زيست و بهداشت ويژهی عآوري جم وضعيت بررسي جهت الزم مطالعات انجام - بر خاص توجه با كشور مختلف شهرهاي در زباله دفع و كم تر. هی زبال توليد اصول و قوانين تصويب و ارائه تدوين مقدمات هی تهي - زائد مواد بر خاص توجه با زمينه اين در الزم استانداردهاي درماني بهداشتي مراكز زباله ی به ويژه خطرناك و سمي كشور. خدمات كادر جهت الزم آموزشهاي و سمينارها برگزاري - كشور. شهرداريهاي در شهري از شهرها محيط بهداشت بهبود جهت الزم اعتبارات تأمين - بيوكمپوست. صنايع توسعه ی ويژه به كشور وزارت طريق مورد ماشين آالت تأمين جهت در اساسي اقدامات انجام - و جمع آوري جديد روشهاي نمودن مكانيزه منظور به نياز زائد. مواد دفع نياز مورد اعتبارات تأمين جهت الزم هماهنگيهاي انجام - مبدأ از بازيافت و بيوكمپوست كارخانه هاي احداث جهت كشور. بانكي سيستم طريق از توليد بهبود جهت الزم بخشنامه هاي و دستورالعملها تهيه ی - بازيافت از ممانعت و جلوگيري و جامد زائد مواد مديريت شهرها. در زائد مواد غيربهداشتي پی نوشت 4. گفتار فصل 4 عمومیبهداشت جامع کتاب از برگرفته 1- تهران. پزشكي علوم دانشگاه بهداشتي تحقيقات انستيتو و بهداشت دانشكده ی 2- منابع 1730 شماره ی اول جلد تهران دانشگاه انتشارات صنعتيسم شناسي غالمحسين ثنائي تهران دوم چاپ اول جلد اسالمي آزاد دانشگاه علمي انتشارات مركز جامد«زائد»مواد قاسم علي عمراني تهران دوم جلد اسالمي آزاد دانشگاه علمي انتشارات مركز جامد«زائد»مواد قاسم علي عمراني تهران 4- Gellens V. Boelems J. Verstraete W. "Source separation, selective collection and in reactor Digestion of Biowaste Netherland", Kluwer Academic Publishers, Tchobanoglous G. Theisen H. Vigil SA., "Integrated Solid Waste Management". McGraw -Hill, Arcadio P. Sincero Sr. Environmental Engineering a Design Approach. Prentice Hall of India. ISBN , 03-74, New Delhi , Herbert F. Lund P.E. " Recycling information and sources",environmental Protection Agency Washington DC, 2001.

118 شهر پایدار فضاهای عمومی شهری مطلوب فضای عمومی شهری بستری است که اعمال و فعالیت های انسانی در آن شکل می گیرد و رابطه ی اجتماعی و فرهنگی انسان ها با یکدیگر برقرار می شود. فضای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند یعنی جایی که شهروندان در آن حضور می یابند و محل برخورد رفتارها افکار و در عین حال محل رفع برخی از نیازهای روزمره ی شهروندان است. فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود. فضایی است که به همه ی مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند. یکی از شاخصه های شهر پایدار بهره مندی از فضاهای عمومی کارا و مطلوب است به طوری که عرصه های مناسب جذاب و امنی را برای بروز برخوردهای اجتماعی فراهم کند. برای داشتن مکان هایی پایدار باید به تمامی جوانب و نه فقط انرژی توجه کرد. یک مکان هر چقدر هم که بر طبق جدیدترین دستورالعمل های انرژی باشد چنانچه کاربر نتواند با آن ارتباط ذهنی و روحی برقرار کند پایدار نخواهد بود. این موضوع نشان از اهمیت طراحی محیط به عنوان ابزاری قوی برای تولید فرهنگ و عادت های مثبت در جامعه دارد. Sustainable City, Desirable Urban Public Spaces Urban Public Social spaces are the bed in which human activities are formed and human social & cultural relations are established. Urban spaces are part of cities open and public areas which are somehow the identity crystallization of collective life, ie, where citizen attend. They are the confluence of behaviors and thoughts, and at the same time, the place where some of the citizens' daily needs are fulfilled. Urban spaces are the scene on which the collective life story is inaugurated. They let all people have access to them and work in them. One of the indices of sustainable city is to make use of efficient & desirable public spaces so that an attractive, safe and appropriate field is provided for the demonstration of social contacts in order to enjoy sustainable spaces (places), all the aspects, not only the aspect of energy, should receive attention. Notwithstanding how much a place is based on the newest instructions of energy, if the user can not establish mental & spiritual relations with it, it will not be sustainable. This fact is indicative of the importance of the environment design as a robust instrument (tool) for generating positive habits and cultures in society.

119 فضاهای باز شهری عرصه ی پویای شهر 1 مهندس سیده مهسا عبداله زاده Urban Open Spaces, the Dynamic Arena of City چکیده فضاهای بازشهری از دیرباز تاکنون بستر کالبدی تعامالت اجتماعی مردم و یکی از ملزومات زندگی در شهرها بوده اند. این فضاها گاهی اوقات به فراموشی سپرده می شوند و زمانی به یاد می آیند که دیگر ایجاد آن ها کار آسانی نیست. امروزه شناخت فضاهای یک شهر و طراحی صحیح آن راهی است به سوی سالمت مردم آن اجتماع. فضاهای شهری که در چارچوب سکونتگاه ها و زیستگاه ها قرار می گیرند در مقیاس های مختلف قابل توزیع در شهر بوده و نقاط عطفی در شهر به وجود می آورند. درون بافت شهرهایی همچون اصفهان و شیراز که از اصالت و تاریخ پ رباری برخوردار هستند از این نوع فضاها بسیار دیده می شوند. فضاهای باز باارزشی که در ترغیب مالقات ها و بحث و گفت وگو مؤثر بوده و ساکنان را از محیط های خصوصی و انزواگرایی به محیط های جمعی و پ رنشاط دعوت می نمایند. این فضاها به عنوان بخشی از عرصه ی فعالیت های عمومی مطرح بوده و عامل رشد و پویایی یک اجتماع هستند.

120 فضاها نوع این ایجاد بر تأکید قدیم شهرهای در اصوال بسیاری دالیل به متأسفانه حاضر زمان در و بود بیش تر اصوال فضاها نوع این طرح بحث اقتصادی مسائل ازجمله نوع این از که آنچه و می آید میان به کم تر شهرسازی در فضاها این می شوند. برده بین از دالیلی به دارد وجود فضاها و می شوند محسوب شهری عمده ی عوامل از آزاد به صورت شهروندان فرهنگ ارتقای نتیجه در و شهر هویت تعیین در تقویت جمعیتی پ رتراکم نقاط در تعدیل دارند. فراوانی نقش نسل های برای تعلق خاطر ایجاد و گذشته خاطرات تداعی و بستری ایجاد و آماده کردن و شهری نشانه های ایجاد آینده این عملکردهای ازجمله غیره و ساختمانی تراکم از خارج باز است. شده پرداخته آن به مقاله این در که هستند فضاها نوع طریق از باز فضاهای وجود ضرورت بر تأکید تحقیق این هدف راهگشای تا است ایران شهرهای در آن تأثیر و نقش تحلیل شود. مطلوب فضایی باکیفیت عمومی عرصه های وجود عرصه ی شهروندان شهر شهری فضای کلیدواژه ها: هویت. عمومی مقدمه مردمان میان ارتباطی بستر منزله ی به شهر زمانی که از یا باز فضاهایی شد مطرح شهرنشینی تابع فعالیت های و فضاهای میدان ها ارتباطات شبکه ی شامل سرپوشیده و... فرهنگی و تجاری خدمات چون کاربردی فضاهای ورودی می شوند. نامیده شهری فضاهای نام به اکنون که گرفت شکل اختصاص عمومی فعالیت های به عمومی معابر گذشته در البته و مسکونی محله های مخصوص فرعی معابر و داشتند کودکان بازی و زنان تجمع مانند نیمه عمومی فعالیت های و اجتماعی ارتباطی مهم فضاهای از نیز میدان ها بودند. تجمع محل همواره گوناگون مقیاس های در که بودند اقتصادی اجتماعی اقتصادی فعالیت های انواع استقرار یا و مردمان ص 17 ( 1385 )سلطان زاده بودند. ورزشی یا و فرهنگی انتظار و نیاز تنها حرکت که است شده فراموش امروزه حرکت این بلکه نیست ساختمان ها میان فضای از انسان انسان رفتار از که است سکون و انتظار ایست با توأم امروزه ما شهری طراحی بنابراین می رود. انتظار عادی )سکون( زندگی فضاهای ایجاد در اساسی تری نقش می تواند فضای ص 2 ( طالب و )مهذب باشد داشته انسان ها آن هاست جمعی زندگی تبلور و شهروندان برای شهری باز باشد. آن ها جمعی و اجتماعی زندگی نیاز پاسخ گوی باید و اجتماعی برخوردهای یکدیگر با شهروندان فضاها این در فضاها این از شهروندان ذهنی تصویر دارند. چهره به چهره زا پ ر و متنوع فضایی که است به گونه ای آن ها مقیاس و از وسیعی طیف را فضاها این مخاطبان دارند. توقع را رویداد تشکیل این ها نظایر و مختلف سنی گروه های اجتماعی اقشار ص 22 ( 1383 )قاسمی می دهند. شهری فضاهای تعریف میان در عطف نقاط به عنوان که بازی فضاهای به طورکلی مسکونی بافت های در به ویژه ساختمانی متراکم بافت های تراکم تعدیل مانند مختلف به دالیل و مختلف مقیاس های در این از و بافت فیزیکی فرم در تغییر و تنوع فرهنگ ارتقای مقیاس در که بازی فضاهای نیز و می آیند به وجود قبیل جملگی می شوند منظور شهری عطف نقاط به عنوان شهر زهتابیان و )جعفری کرد معرفی شهری فضاهای می توان را به رجعت با شهری فضای مفهوم همچنین 2(. ص 1385 فرهنگ گرایان سایر و مامفورد گدس کامیلوسیته نظرات نگه داشتن زنده در که شهر در انسانی آمایش طرفداران و متکی بودند کرده بزرگی خدمت شهری فضای اثر و مفهوم شهر ساخت از جزئی شهری فضای که: است استنباط این بر از و بوده برخوردار پیوسته و هماهنگ کلیت از که است باید فضا این است. محصورکننده بدنه ی دارای فیزیکی حیث سازمان شهر فعالیت های برای و باشد زیبایی و نظم واجد ارگانیسم از بخشی شهری فضای دیگر سوی از کند. پیدا در فنی و اقتصادی اجتماعی شرایط با که است شهر زنده ی اجتماعی محیط یک شهری فضای است. مرتبط تغییر حال است مردم میان روابط از مجموعه ای دربردارنده ی که دارد دست و... شایعات مواد کاال اطالعات انرژی مبادله ی به که مختلف اشکال و می آیند گردهم می کنند مالقات هم با می زنند فضای بنابراین می سازند. متبلور فضا در را اجتماعی انسجام کانون و قلب با که است شهر ساخت اساسی عنصر شهری 43( ص 1381 )پارسی می شود. مربوط اجتماعی راهبردهای پیشینه انسان ها تجمع عرصه ی به عنوان شهری باز فضای برای محلی به عنوان کالم یک در رفتارها و فعالیت ها گذشته در که رویدادهایی می نماید. عمل مختلف رویدادهای

121 می شوند ثبت فردی و جمعی خاطرات در و شده حادث نقش شهروند روزمره ی زندگی در حاضر حال در که وقایعی برای مکان آن از که توقعاتی و امیال همچنین و کرده ایفا طراحی دانش در آنچه می کند. تصور جمعی اش زندگی بهبود اجتماعی نقش دارد ارزش شهری باز فضای برای شهری ایفا شهروندان جمعی زندگی در فضا این که است تعاملی و بر شاهدی نیز مغرب زمین شهرهای تاریخی بررسی می کند. شهروند بیستم قرن تا باستان یونان دوران از ادعاست. این در را خود جمعی رویدادهای مردمی ترین و مهم ترین اروپایی به آگوراورومیفوروم یونانی واژه ی می کرد. برگزار میدان در مشابه فضاهای انواع و پالزا بود. شهروندان تجمع معنای مانند و فرانسوی یا آلمانی انگلیسی خواه اروپایی اقوام میان اجتماعی تعامل و گردهمایی محل و شهر تپنده ی قلب این ها فضاهای سابقه ی دیگر سوی از 113(. ص 1386 )پاکزاد بود که برمی گردد وسیعی باز فضاهای به ایران در شهری باز کنار در بودند معین کمابیش یا محصور محدوده ای دارای کارکردی دارای و داشته قرار آن ها تقاطع محل در یا راه ها از ترکیبی یا نظامی ورزشی تجاری اجتماعی ارتباطی می شدند.«نامیده میدان و بودند مزبور کارکرد چند یا دو ص 82 ( 1370 )سلطان زاده کالبدی بستر تاکنون دیرباز از شهری باز فضای ویژگی های هرچند است. بوده مردم اجتماعی تعامالت عوامل اثر در و زمان طی شهری باز فضای کیفی و کمی و شهروندان همواره اما است کرده تغییر چندی گوناگون نیازمند فضاهایی چنین به شهر از استفاده کنندگان سایر ارتباطی نوین پدیده های رواج علی رغم امروزه بوده اند. باز فضای از استفاده اینترنت و ماهواره مطبوعات چون مدتی از پس بلکه نداده دست از را خود اهمیت نه تنها شهری مورد و بازیافته را خود واقعی جایگاه مجددا کم توجهی و شهری فضای در حضور به نیاز است. شده واقع توجه ویژگی های از منبعث شهروندان سایر با رودررو ارتباط محیط با متقابل و آگاهانه ارتباط به نیاز انسان هاست. روانی در افکار و اندیشه ها ارائه ی و ارتباط بیان به نیاز مصنوع زیستی مجتمع در مرکز ایجاد به روانی نیاز و شهر فضای اطالق مکانی به شهری باز فضای هستند. نیازها این گونه از و برند بهره آن از آزادانه بتوانند شهروندان همه ی که می شود ص 39 ( 1383 )عباس زادگان گیرند. قرار یکدیگر با ارتباط در انسان ها تجمع عرصه ی به عنوان شهری باز فضای تصویر 1 : شهر تپنده ی نبض شهری باز فضای تصویر 2 : شهروندان جمعی خاطره ی مبتنی بر شهری فضای با شهری فضاهای انواع از غنی ما کشور شهرهای تمام در فضاها نوع این است. بوده متفاوت مقیاس های بافت های در به ویژه شهرسازی و معماری عرصه های با مأنوس که فضاها این است. داشته وجود تاریخی و فرهنگ ارتقای در بوده اند خود خاص محیط حال و هوای هر عملکرد داشته اند. قابل توجهی تأثیر اجتماعی رفتارهای خاطره ای زمان مرور به شهری فضاهای و معماری عنصر طول در آن فیزیکی کالبد و داده جای آدمیان ذهن در خود از می کند. پی ریزی جامعه در را جدیدی فرهنگ و متحول زمان در حتما می شود صحبت شهری حادثه ای از اگر بنابراین غیرمسکونی و مسکونی مناطق دل در و شهر گوشه وکنار خاطرات این اگر است. بسته نقش ما ذهن در که افتاده اتفاقی تاریخ نام به حجمی دهیم قرار هم روی و کنیم الیه بندی را که مقیاسی هر در شهری شاخص فضاهای می شود. تشکیل

122 که هستند نقاطی فضاها این دارند. جای حجم این در باشند تشکیل را آدرس ها و نشانه ها مالقات ها برخوردها محل پدران این پدر یا و پدران یاد که هستند نقاط همین می دهند. تاریخ به متکی جامعه هر فرهنگ اصوال می دارند. نگه زنده را ارتقای جز نیست دیگری هیچ چیزی تاریخ و است جامعه آن می گیرد. صورت انسانی بینش و مبارزات اثر بر که فرهنگ بررسی و مطالعه را گذشته اجتماعی محیط های چنانچه لذا شهری کنج های و محیط ها این اندازه چه تا دید خواهیم کنیم و فرهنگی ارتقای نتیجه ی در و تاریخ شکل گیری روند در و )جعفری کرده اند. ایفا توجهی قابل نقش اجتماعی رفتارهای ص 3 ( 1385 زهتابیان شهروندان جمعی خاطره ی مبتنی بر شهری فضای تصویر 3 : بسته مکان های هویت بخش باز فضاهای عملکردهای ظرف شهری باز فضاهای از بسیاری می شوند جمع مردم روز از ساعاتی در است: مردم روزمره ی می شوند مشغول شهر تماشای به می پردازند گفت وگو به و و دست فروشان عموما می نگرند. دیگران رفتارهای به و صدای با و می شوند عرصه ها این رونق موجب دوره گردها را آن ها بتوانند شاید تا می خوانند خود دور به را مردم بلند فضای نمونه ها بهترین از یکی وادارند. خرید به و کنند تحریک در است. پاریس شهر در پمپیدو ژرژ فرهنگی مرکز جلوی باز ماندگار محیطی مردم روزه ی هر و چشمگیر حضور مکان این ماشین از اثری مکان این در است. کرده ایجاد خاطره ساز و جا این نشسته اند. میدان مختلف جهات در شهروندان و نیست وامی دارد. ماندن به را انسان که است محیطی و ماندن مبنی بر محله این شهروندان ادراک حقیقت در براساس میدان درون عملکردهای تمامی است. کردن تأمل حذف را باز محیط اگر می گیرد. شکل عابران سیال حضور ساختمان های و سرپوشیده مکان های از بسیاری کنیم گوشه ای آزاد فضای مکان این در می شوند. بی معنا پیرامون منعکس را پاریس مردم اجتماعی و فرهنگی فعالیت های از ص 123 ( 1388 )حائری می کند. عمومی عرصه های شهری باز فضاهای تعیین در که هستند عمده ای عوامل از آزاد فضاهای مالقات و گردهمایی باعث و داشته اساسی نقش شهر هویت روح فضاها این بدون می شوند. شهری محدوده ی هر ساکنان می رود. بین از زمانی در و رقیق اجتماعی اصالت و زندگی انسان ها می شوند. بیگانه خود اطراف محیط و خود با مردم و می شوند خاموش جمعی محیط های نداشتن واسطه ی به سایه انزوا آن ها زندگی محیط در نمی کنند. فکر مشغله به جز بیگانه خویش سکونت چارچوب از خارج محیط با و می افکند شده کار محل مقصد و سکونت محل مبدأ امروز می شوند. برخورد محل است. اجتماعی عارضه ی خود این و است گپ زدن فقدان و است رفته بین از بودن هم محلی و مکث محل چون میدان هایی نام هنوز می شود. احساس همیشه محل در ذهن در قبیل این از و حسن آباد اعدام توپخانه بهارستان زنده را بسیاری خاطرات و دارد خاصی جایگاه تهرانی ها دلیلی هر به آن ها تصرف و دخل با متأسفانه ولی می کند. و رفت خواهد بین از کلی به آینده نسل های در باشد که بسیار زمان های در گذاشت. نخواهد به جای خود از اثری هیچ خدمات شهر قلب در که جایی داشتیم ارسن واژه ی نیز دور یا و باز فضایی حواشی در محله یا شهر امکانات کلیه ی و ص 3 ( 1385 زهتابیان و )جعفری می گرفتند. شکل میدانی پیش بینی عملکردهای جایگاه بازشهری فضاهای نشده انسان ها حضور جهت مناسبی ظرف شهری باز فضاهای نشده پیش بینی عملکردهای از بسیاری شکل گیری بستر و دارای عملکردها و رفتارها از بسیاری شهر یک در است. شهرسازی در آن تأثیر چنانچه بوده مشخص چارچوب تخصیص و ناحیه ها و محالت تقسیم بندی است. مشهود خدماتی آموزشی تجاری مسکونی عملکردهای به آن ها هستند تعیین شده ای دستورالعمل های از ناشی و... بهداشتی

123 آنان نیازهای و شهر یک جمعیتی ارقام و آمار براساس که می شود. تعریف دوره های در و نشده اند پیش بینی عملکردها از برخی اما همانند گاهی که عملکردهایی می دهند. رخ خاصی زمانی روحیه ی از ناشی تاسوعا و عاشورا ایام در عزاداری مراسم بیرونی نمود دیگر برخی هستند. مردم اعتقادی فرهنگی در مردم تظاهرات همانند هستند سیاسی یا اقتصادی بحران مناسبت های و اسالمی انقالب پیروزی سال روز قدس روز خاصی دوران در نیز فرهنگی رخدادهای برخی دیگر. و بوده اثرگذار بسیار و می دهد روی مردم فکری بلوغ از خیابانی تئاترهای موقت نمایشگاه های برگزاری عامل به کرات به شهری باز فضاهای از استفاده شهرها قدیم )حائری می باشد. آن بسیار اهمیت گویای که می خورد چشم ص 121 ( 1388 اصالت و محیطی میراث به عنوان شهری فضاهای شهر هر که کرد خواهیم مشاهده کنیم نگاه که دیگر مقیاسی در رد که تعریض هایی حتی و شریانی خیابان های و بزرگراه ها نقاط به ویژه شهر بافت می گیرد صورت شهر مختلف سطوح در که را مختلف محالت مسکونی بافت داخل آرام و دنج دیگر و می برد بین از آمده اند وجود به عامدا خود دوران چوگان زمین گذشته در نقش جهان میدان تصویر 4 : جهان نقش میدان در عمومی گردهمایی یک تصویر 5 : می باشد. عمومی عرصه های در و... اطالع رسانی برنامه های می دمد تازه روحی عمومی عرصه های در فعالیت ها این گونه عالوه بر می کند ایجاد شهر فضاهای در متفاوتی نیروی و رجوع با می باشد. پیرامون مکان های سایر هویت بخش این بافت های در ایران مردم فرهنگی آداب و رفتاری پیشینه ی به امیرچخماق میدان محیطی میراث به عنوان شهری فضای تصویر 6 : و نداشته جمع شدن دورهم برای را جایی محله ساکنان بروند. خود خانه ی به می شوند مجبور به معموال که فرهنگی میراث عالوه بر این جا در حکومتی ساختمان های مانند قدیمی معروف ساختمان های نظیر و خاص خانه های اقامتگاه ها مذهبی بناهای قصرها نآ از مهم تر شاید که دیگری واژه ی می شود اطالق آن ها اجتماعی تری و عمیق تر معنای که است محیطی میراث باشد دارد. بناست زمره ی در که فرهنگی میراث به نسبت مختلف مناطق در و شهر البه الی در که شهری فضاهای می دهند. نشان را گذشته زمان های تمدن آمده اند وجود به می سنجند. مردم با رابطه در را گذشتگان فرهنگ فضاها این تاریخی سابقه ی که کشورها از بسیاری در محیطی میراث و غنی بسیار هستند برخوردار قابل توجهی قدمت از و داشته زهتابیان و )جعفری شده اند. احیا و حفظ خاصی تمهیدات با ص 5 ( 1385

124 ایران شهرهای باز فضاهای شهری باز فضاهای ایران شهرهای از بسیاری در چنانچه است بوده مطرح محله هر عطف نقطه ی به عنوان میادین جداره های ایران قدیم شهرهای تاریخی بافت های در صورت آن در که دائمی و موقت عملکردهای به توجه با توجه گویای آن کالبدی تقسیمات و می شده طراحی می گرفته تعریف میادین یزد شهر در است. مردم حضور به طراحان امیرچخماق میدان دارند. مردم حضور برای مناسبی فضایی معماری ویژگی های به توجه با که است عطفی نقاط از یکی جهت میدان این در است. شده تعریف به خوبی شهرسازی و روز هر است. شده تعریف آجری و بلند تکیه ای با اصلی یکدیگر با گفت وگو به و می کنند تجمع مکان این در مردم رد نانوشته مالقات وعده ی این جا در گویی می پردازند. کلیه ی واجد آن عنصر چهار با نقش جهان میدان فضای دارد. و بوده تجاری و دینی فرهنگی اجتماعی حکومتی جنبه های فضای گذشته در است. می شده استفاده کامال فضاها این از تا گرفته تیراندازی مسابقات از مختلفی مراسم برای میدان اسب سواری نیزه پرانی چوگان بازی نظامی نمایش های کاخ مقابل مردم اجتماعات و پیشه وران کسبه جمع شدن و آن مانند و مجازات و محاکمات یا شاه دیدن برای عالی قاپو امروزه ص 26 ( بنیادی و )توسلی است بوده برقرار ساعات تمامی در مردم بازار وجود به علت میدان این در نیز به و مشغول اند کار و کسب به و می کنند تردد آن در روز ایام و جمعه روزهای در می پردازند. تبادل نظر و گفت وگو خاص روزهای و اعیاد در و می خوانند نماز جماعت به خاص می پردازند. مذهبی مراسم برگزاری به است شهر هویت از بخشی شهری فضاهای تصویر 7 : ایام در مردم میدان این در هرساله است. برقرار مردم میان بستر میدان این و می کنند عزاداری می شوند جمع عاشورا میدان است. شهر این مردمان عالی همت نمایش و حضور نمود که است شهر انعطاف پذیر بستر و عمومی عرصه ی ارتباطی ظرف و است مردم این درونی شخصیت بیرونی ص 122 ( 1388 )حائری است. یکدیگر با شهروندان می توان نقش جهان زیبای میدان به اصفهان شهر در بی نظیری هنری و معماری مجموعه ی میدان این کرد. اشاره 11 قرن اوایل و میالدی 16 قرن اواخر تا شک بدون که است همانند جهان کشورهای از یک هیچ در نه و ایران در ن ه هجری میدان این اصلی محور چهار امتداد در بود. نشده احداث آن بازار میدان شمالی ضلع در دارد. قرار شاخص بنای چهار مسجد شرقی ضلع در امام مسجد جنوبی ضلع در قیصریه قرار عالی قاپو عمارت نیز غربی ضلع در نهایتا و شیخ لطف اهلل به مجاور میدان در قدیم بافت محدوده ی در شیراز در کریم خانی ارگ به مجاور عرصه ی و نو مسجد و شاهچراغ تجمع مردم مذهبی اعیاد و نوروز ایام در بازاروکیل و فضاهای این می دادند. انجام را آن ویژه ی مراسم و می نمودند همانند مردمی عمومی فعالیت های از بسیاری پذیرای باز و... ایران شناسی فرهنگی برنامه های و نمایشگاه ها برگزاری نمی باشد شهر جمعیت پاسخ گوی مکان ها این امروزه است. گسترده تری مکان های و پارک ها به شهروندان تجمع مکان و ص 122 ( 1388 )حائری است. یافته انتقال جدید بافت در نتیجه گیری و است شهر تپنده ی نبض شهری باز فضای حقیقت در است. متفاوت زمان از لحظه هر در که است اتفاقاتی بستر برای جدیدی تجربه ی لحظه هر در فضاها این در به عبارتی

125 درک مکان این از نو تعریفی مردم و می شود ایجاد مردم با پویا عرصه ای شهری باز فضاهای دیگر بیان به می کنند. شهروندان بین تعامل بستر که است انعطاف پذیر ساختاری از فهرستی و جمع بندی به پایان در می آورد. فراهم را می شود. پرداخته شهری فضاهای ویژگی های و خصوصیات است. شهر هویت از بخشی شهری فضاهای - اقبال از که است شهر ساختار از بخشی شهری فضاهای - است. برخوردار عمومی بافت هویت در مسکونی بافت های درون در باز فضاهای - مؤثراند. بسیار شهروندان ذهنی باور در که است مفهومی شهری فضای - می گیرند. شکل شهری و محلی شاخصه ای به عنوان شهری فضاهای - می باشند. احیا و طراحی برای باارزش فضاهای ازجمله می کنند. ایجاد شهروندان نزد خاطر تعلق شهری فضای - محسوب شهر هر اصالت و محیطی میراث شهری فضاهای - می شوند. دارند. مؤثری نقش فرهنگی ارتقای در شهری فضاهای - اصلی نشانه های کالن مقیاس های در شهری فضاهای - می شوند. محسوب شهر تصویر به را شهر هر تاریخ و خاطرات شهری فضاهای - و فعلی نسل های برای خاطرات انتقال دهنده ی و درمی آورند می باشند. آینده شاهچراغ تصویر 8 : پی نوشت 1 -فارغ التحصیلکارشناسیمعماری دانشجویکارشناسیارشدمطالعاتمعماریایران دانشگاههنراصفهان. شیراز وکیل بازار تصویر 9 :»نگرشنهضتمدرنمعماریشهرسازیبهفضاهایشهری«شهرداری ها 7 -عباس زادگان مصطفی آذر شماره ی 67 شهری( فضای و میدان )ضمیمه ی )ضمیمه یمیدانو»میدانشهری حیاطیشهریبرایحیاتشهری«شهرداری ها 8 -قاسمی مروارید آذر شماره ی 67 فضایشهری( اولینهمایش )فضاهایدرحالانتظار(بازیابیفضاهایپنهانشهری محمد 9 -مهذب طالب طرحبرترسازمانعمرانشهرداریهمدان بین المللیشهربرتر منابع تهران مجله یهنرهایزیبا شماره ی پارسی حمیدرضا»شناختمحتوایفضایشهری«1381. صص تهران شهیدی نشر شهری«طراحی و معماری مفاهیم باب در»مقاالت جهانشاه پاکزاد 2-»طراحیفضایشهری«مرکزمطالعاتوتحقیقاتمعماریوشهرسازی 3 -توسلی محمودوناصربنیادی تهران ایران اولینهمایشبین المللیشهر 4 -جعفری مسعودوشادیزهتابیان»خلقوتوسعه یفضاهایشهری«همدان شهرداری عمران سازمان برتر طرح برتر صص شیراز شماره ی حائری ساناز»فضایبازشهری نبضتپنده یشهر«فصلنامه یگزارش دفترپژوهش هایفرهنگی حسین»فضاهایشهریدربافت هایتاریخیایران«6 -سلطان زاده تهران 1385.

126 عمومی فضاهای طراحی معیارهای تدوین کاربران رضایت به دستیابی هدف با Public Space Design Odification, in order to Satisfy Users 1 همدانی عطایی محمدرضا مهندس چکیده شهروندان جمعیت افزایش و شهرها هی هجانب هم رشد با در و عمومی فضاهای استاندارد ههای سران تأمین طراحان برای و بوده مشکل شهروندان دسترس را شهر که عمومی فضاهای خلق با تا دارد ضرورت کاربران زهای نیا به خگویی پاس عالوهبر ینماید م معرفی نمایند. تأمین سکونتشان محل از را ایشان رضایت در مردم حضور افزایش چگونگی پی در حاضر پژوهش محیط و انسان معنایی هی رابط ارتقای عمومی فضاهای پژوهش این است. محیط شهای توان سطح باالبردن و مردم حضور برای انگیزه افزایش که است باور این بر یهای ویژگ ساختن نمایان کنار در عمومی فضاهای در را کاربران رضایت قرارگیری مکان و شهر ممتاز بر پژوهش نظری اساس ترتیب هاین ب دارد. همراه به استوار»انگیزه مبنا«رویکرد با فضا به لدهی شک مبانی و اسنادی شهای رو به شده گردآوری دادههای است. منطقی استدالل و محتوا تحلیل هصورت هایب کتابخان قالب دو در طراحی وهای الگ پایان در یگردد. م ارزیابی شد. خواهد ارائه شهر از هویت پذیری و کاربری بهبود فضاهای محیط شهای توان هویت کارکرد هها: دواژ کلی کاربران شهای انگیز عمومی

127 مقدمه مناطق به روستاها از مهاجرت و شهرها گسترش با رشد است. فرایندهاییافته رشد مسکن و زمین قیمت شهری شهری داخل باز فضاهای هی سران کاهش اطفای در شهر اجتماعی تهای فعالی و عمومی زندگی جریان کاهش موجب زندگی دیگر معضالت کنار در شرایط این و 2 است شده ههمراه ب را ساکنان تنهایی و هنشینی گوش شهری نوین برای عمومی فضاهای اهمیت دیدگاه این از است. داشته مشخص پیش از بیش شهری طراحان و هریزان برنام شتر بی حضور برای ساکنان در الزم انگیزهی ایجاد یگردد. م هدف با اجتماعی دهای پیون گسترش و عمومی فضاهای در خواهد ساکنان رضایتمندی موجب اجتماعی زهای نیا ارضای ههای یافت از استفاده با نگرا انسا طراحان راستا این در شد. هستند راهکارهایی تدوین پی در انسانی علوم پژوهشگران یتر انسان روانی و فیزیولوژیکی بعد از فضاهارا یتواند م که شهای توان و محیط و انسان معنایی ارتباط درک با نماید. رسید. یادشده وهای الگ به یتوان م رابطه این ایجاد در محیط انسانی دهای رویکر و فضا به لدهی شک و لگیری شک فضا طراحی و خودجوش هصورت ب فضا ساخت و طراحی بستر در ایجادشده تغییرات و ساکنان توسط غیررسمی باعث مسکونی محیط در ساکنان زهای نیا به باتوجه زمان از استفاده تجربه براساس توسعه یشود. م فضا لگیری شک رهای معیا رهای هنجا وجود فضا ایجاد در محدود مهای فر ناخودآگاه براساس طراحی و مجموعه کلیت ساخت در ثابت گیری»شکل یهای ویژگ از طوالنی تزمان مد در نها انسا 58( ص 1385 )مطلبی یباشد. م فضا«توسط آگاهانه و رسمی صورت به فضا ساخت و طراحی گرفتن نظر در با و محدود زمان در متخصص طراحان یا طراح سرمایه بازگشت هدف با توسعه و شده تعیین پیش از قوانین های خالقیت نمایش است. شهری فضای به دهی شکل سود و اقتصادی های ارزش به توجه برنامه اساس بر توسعه فردی های ویژگی از آگاهانه طراحی و سریع کالبدی تغییرات مادی و 59[ 1385 ]مطلبی باشد. می فضا به دهی شکل هگرا نخب رویکرد دو توان می عمومی فضاهای لدهی شک در در را کارفرمایان عالیق هگرایان نخب برشمرد. را دگرا نوعملکر و در فرمی و زیباشناختی هنری ههای جنب بر و داده قرار اولویت طراحی هدف و ینمایند م تأکید نوظهور و خاص احجام قالب توانایی که مردم از خاصی گروه برای تنها را شهری فضاهای ابعاد به نوعملکردگراها مقابل در یدانند. م دارند را آن ادراک مشارکت محیطی پایدار هی توسع انسانی زهای نیا گوناگون به لدهی شک به و داده اهمیت طراحی فرآیند در مردم عموم انسان فردی و اجتماعی زندگی تهای کیفی ایجاد مبنای بر فضا ص 61 ( )همان یورزند. م تأکید طراحی در انسانی رویکرد یتوان م را رویکردی چنین فضاها ساخت جهت اتکا قالب الگوی یتواند م که دانست یتوان م رویکرد این در دهد. ارائه را انسان خواست براساس دیدگاههای برشمرد. را مبناانگیزه و گمبنافرهن دیدگاه دو در دیگرند. هم مکمل دارند که تهایی تفاو یرغم عل یادشده و اجتماعی عملکردی کالبدی ههای جنب گمبنا فرهن دیدگاه در است فرهنگی تهای قابلی از برگرفته طراحی در معنایی انگیزههای و انسان زهای نیا انگیزهمبنا دیدگاه در که حالی قرار هریزی برنام و طراحی مبنای نها آ ارضای برای وی از تأثیرپذیری از پیش انسان دیدگاهی چنین در یگیرد. م هب و ینماید م تبعیت انگیزههایش زهاو نیا از جمعی فرهنگ به اجتماع خگویی پاس نحوهی جامعه بر حاکم فرهنگ نوعی )62 ص )همان یباشد. م جمعی شهای انگیز زهاو نیا انسان زهای نیا شهاو انگیز عالی و اولیه زهای نیا از اعم انسان زهای نیا بررسی 3 مازلو آبراهام مانند نگرا انسا روانشناسان پژوهش موضوع ههایاندیشمندان شگرانروانشناسیمحیطی یافت بودهوپژوه هویژه ب محیط طراحی هی عرص وارد را نگرا انسا روانشناسی زهای طراحیمعماریوشهرینمودهاند.برطبقنظرایشاننیا و نموده ایجاد را او عمل و تالش برای الزم انگیزهی انسان

128 شدهاست. داده نشان پویا انسان انگیزش آن در که رفتار از مدلی نمودار 1 : 62( ص 1380 )مطلبی جهت در وی هی اندیش و اعضا محرک انسان شهای انگیز دارای انسان زهای نیا یباشند. م یادشده زهای نیا ارضای عالی زهای نیا تا پست زهای نیا از و بوده طولی تبندی اولوی زهایفیزیولوژیکوایمنیانساندرردههایپایینو هستند.نیا ردههای در یشناسی زیبای و خودشکوفایی نفس عزت به نیاز شهایانسان زها انگیز ردهینیا یگیرد.باتوجهبه عالیقرارم ص 62 (. )مطلبی 1380 باشد معنوی یا مادی یتواند م نیز باالتر ردههای به میل برای الزم انگیزهی نیاز یک ارضای تالش به یکه زمان انگیزه یکند. م ایجاد را آدمی ههای خواست تهابا یگیرد.فعالی زهابدلشود فعالیتنامم ارضاینیا برای تهایضروری هیفعالی دست زهایمربوطه بهسه توجهبهنیا )پاکزاد یشوند م تقسیم اجتماعی و انتخابی عوامل )ناگزیر( انجام عدم یا انجام بر معموال محیطی عوامل ص 42 ( یتواند م محیط مطلوبیت اما ندارد تأثیر ضروری تهای فعالی داشته انتخابی و اجتماعی تهای فعالی انجام در هسزایی ب تأثیر ص 45 ( 1389 )پاکزاد باشد. یگویند. م رفتار را فعالیت انجام نحوهی و عینی نمود مانند شود انجام گوناگون انحای به است ممکن فعالیت یک است یکی فعالیت آن در که مزدن( قد )دویدن راهرفتن انواع زهاو نیا در ریشه سویی از رفتارها است. متفاوت رفتار اما تهایمحیطبستگی دیگربهقابلی ازسوی شهاداشتهو انگیز ص 49 ( 1389 )پاکزاد دارد. شهایمحیط توان قابلیت انسان زهای نیا دربرآوردهنمودن محیط توانایی یه واسط یهابه توانای این یشود. م خوانده محیط توانش یا یهای ویژگ یا مکان در موجود عناصر کالبدی خصوصیات مثال هطور ب یگردد. م اطالق مکان به فضا کلیت در موجود قابل بودن مسطح یبودن افق هی مشخص چهار سطحی»اگر از آن ارتفاع و باشد داشته را بودن سخت و بودن گسترش شخص ادراک باشد انسان یک زانوی ارتفاع به زمین سطح دیگر تعبیر به یا و نشست یتوان م سطح این بر که است این ص 62 ( )مطلبی 1380 دارد.«را نشستن قابلیت سطح آن ممکن و است متفاوت گوناگون افراد برای محیط شهای توان یهای ویژگ در تفاوت یا قبلی هی تجرب به توجه با فرد است در که نماید مکان از استفادهای روحی و هوشی جسمانی نداشته استفادهایرا چنین توانایی یا و نیامده افراد دیگر اذهان کاربران نیاز به محیط شهای توان کشف نترتیب های ب باشند. و قبلی تجارب ایشان روحی و هوشی جسمی استعدادهای 63(. ص )همان دارد بستگی محیط کلی چیدمان نائل محیط بالقوهی یهای توانای کشف به فرد یکه زمان محیط و شده بالفعل محیط بالقوهی شهای توان یشود م میز یک هرچند مثال هطور ب ییابد م فرد برای جدیدی معنای معنی غذا صرف برای سطحی عنوان به تاکنون ناهارخوری دانشجوی برای هکشی نقش میز معنای دیگر اکنون یداد م باشد. داشته یتواند م نیز را معماری تغییر با او کند تأمین را انسان نیاز نتواند محیط چنانچه ساخته فراهم نیازهایش ارضای برای را الزم بستر محیط در محیط معنای نیاز در تغییر با یدهد. م تغییر را محیط توانش و هی درج در که است درصورتی این و شد خواهد دگرگون نیز جدید معنای آن درپی و جدید نیاز ارضای قابلیت محیط اول تهای قابلی کشف توانایی فرد بعد هی درج در و داشته را ارتباط نمودار 1 باشد. داشته را محیط متفاوت معانی و بالقوه یدهد. م نشان را محیط شهای توان و انسان زهای نیا نیازها ارضای عدم صورت در نمودار 1 در است ذکر به الزم ترتیب هاین ب و شده ایجاد محیط در تغییر برای الزم انگیزهی ماند. نخواهد باقی ثابت و یکند م تغییر نیز محیط شهای توان کاربران برای محیط معنی گوناگون سطوح نگرا انسا روانشناسان نظر طبق انسان زهای نیا نجاکه آ از ههای الی وی برای محیط معانی است گوناگونی سطوح دارای اکولوژیک روانشناسان 63(. ص )مطلبی 1380 دارد مختلفی برای محیط غیربصری اطالعات یا و بصری معانی ادراک حوارههای طر یبر مبتن را نها آ و دانسته درک قابل را ناظران شش 4 گیبسون جیمز علم جملهاندیشمنداناین یدانند.از م ذهنی ناظران برای درک قابل که شده قائل محیط برای را معنی سطح

129 محله(. اجتماعی )پایداری ایشان آتی تمایالت و ساکنان رضایت میزان و محلی هویت بروز ارتباط جدول 1 : )Cross, از 2005 نقل به 62 ص 1390 )سجادزاده رضایت محلی هویت سکونت مثبت ارزیابیهای باال قوی هیجانی( و روحی نجا)فیزیکی ای متغیر گسسته هیجانی( و روحی )فیزیکی نجا آ و اینجا منفی یهای ارزیاب اغلب و پایین ضعیف هیجانی( و روحی )فیزیکی آنجا هرجایی هرجایی/هیچجایی متوسط ضعیف ویژه اجتماعی در قوی هی ریش نداشتن متغیر متوسط آتی تمایالت محله در حیات هی ادام متغیر کاری چنین انجام برای ناتوان اما محله ترک به تمایل باشد که هرجایی ایدهآل مکانی در زندگی ندارد وجود مکان مورد ویژهایدر انتظارات الیه نترین پایی سطوح این در 108(. ص )لنگ یباشد. م ابزاری ترتیب به ههای الی آن روی و یباشد م ساده سطح یگیرد. م قرار نمادین هایو نشان ارزشی سودمندی مجسم ناظر برای را ساده معانی که الیه نترین پایی در و... سختی بافت رنگ مانند ظاهری خصوصیات یکند م یهایی ویژگ ساختمان یک در مثال هطور ب یشود. م تداعی فیزیولوژیکی آسایش تأمین نحوهی بنا استحکام و سازه مانند شرایط یترین ابتدای که و... تأسیساتی رهای راهکا هی هوسیل ب یباشند. م ساده معانی یکنند م فراهم را حضور ه وسیل یا ساختمان یک عملکرد در دقت میزان بعد هی الی در یگیرد. م قرار مدنظر اصلی کارکرد الیه این در یگیرد م جای بررسی است سودمندی هی الی که سوم هی الی در هک خود اصلی کارکرد از هغیر ب وسیله یک که یشود م دیگری کارکردهای چه است شده طراحی آن براساس رراه چها متروی ایستگاه اصلی کارکرد مثال طور به دارد. اب مزمان ه اما است مسافران هجایی جاب تهران یعصر ول مکانی هعنوان ب آن از یتوان م فجر تئاتر جشنوارهی برگزاری نمود. استفاده نیز خیابانی رهای تئات برگزاری برای معنای کارکرد با مرتبط معانی از فارغ چهارم هی الی در گرفته نظر در شیء یا ساختمان یک هنجاری و ارزشی اعتقادی فرهنگی محیط در ساکنان برای معنا این یشود. م بنا یک در مناره و گنبد مثال طور به یآید م هوجود ب خاص و اعتقادی معنای ساختمان آن به مربوط کارکرد از فارغ داشت. خواهد ایرانی شهروندان برای را مذهبی شیء یا ساختمان یک های نشان معنای پنجم هی الی در یتواند م بودن قدرتمند صورت در و یشود م گرفته نظر در برای میالد برج مثال طور به باشد فرهنگ یک جهانی زبان نیز مناره با فرمی لحاظ از و است تهران هایاز نشان ایرانیان اما داشت خواهد نیز اعتقادی ارزشی معنای و دارد قرابت نیز غیرایرانیان برای تهران شهر هایاز نشان ساختمان همین اشیای یا شیء به بتواند خود از غیر شیء یکه زمان یباشد. م بود. خواهد مطرح نشانه هعنوان ب نماید اشاره دیگر مادی عناصر که یشود م منتقل زمانی معانی هی الی آخرین و غیرملموس مفاهیم به ناظر بینایی حوزهی در کالبدی در که گوناگون افراد برای معانی این نماید. اشاره معنوی درک قابل متفاوتی مفاهیم به هستند فرهنگی حوزهی یک بوده تأویل قابل معانی این ادراک ترتیب هاین ب یباشند. م شوند. تغییر دچار مختلف زمانی شرایط در است ممکن و ص 63 ( )مطلبی 1380 صفویه زمان در اصفهان در یقاپو عال بنای مثال هطور ب دوران آن مردمان نظر در را پادشاهان جاهطلبی معنای هنر نماد و فرهنگی عنصری امروزه اگرچه ینموده م تداعی یباشد. م ایرانیان معماری و شهای انگیز ارضای به توجه یتوان م ترتیب هاین ب را طراح نظر در کاربران عالی و فرهنگی زهای نیا به مربوط ارزشی ههای الی شامل محیط معانی باالی سطوح به عنایت طراح محیط انسانی لدهی شک در دانست. نمادین هایو نشان فرهنگی شرایط از آگاهی و تجربه با یداند م موظف را خود ههای الی تمامی تداعی ههای زمین کاربران شهای انگیز و توانش حالت این در نماید. فراهم یالمقدور حت را یادشده یافت. خواهد افزایش نیز هشده ساخت محیط در کاربر با محیط ارتباط و محیط توانش افزایش با هی واسط به محیط از تمندی رضای گوناگون معنایی سطوح زا تمندی رضای افزایش یافت. خواهد زهاافزایش نیا ارضای یبرد. م باال نیز را مکان در سکونت هی ادام به تمایل محیط زهای نیا ارضای برای انگیزش محیط چنانچه اساس این بر محیط از تمندی رضای دهد افزایش را عاطفی و فیزیولوژیکی 1( )جدول بود. خواهد میزان شترین بی

130 و است نمادین هایو نشان ارزشی سودمندی معانی ایجاد با با مترتب عملکردهای از بیش عملکردهایی به را کاربران توجه پویای»فرآیند نمودار از برگرفته 2 نمودار ینماید. م جلب بنا لدهی شک بر تأکید با فوق مطالب به توجه با و انسان«انگیزش شدهاست. حاصل فضا انسانی )نگارندگان( انگیزهمبنا دیدگاه با و انسانی رویکرد با محیط به لدهی شک مدل نمودار 2 : فضا به انسانی لدهی شک در کاربر تمندی رضای به نیل )نمودار انسان انگیزش پویایی فرآیند نمودار یادآوری با هب کاربران هدست ب و زمان بستر در محیط یکه رصورت د 1( یادشده مدل نماید تغییر و شود ادراک خودجوش هی گون لهایی رالعم دستو و قوانین وضع با چنانچه است. صحیح رویکرد در طراح نمایند ایجاد تغییر محیط در نتوانند کاربران به توجه با طراحی فرآیند در انگیزهمبنا دیدگاه در و انسانی برگرفته هویتی زهای نیا )ازجمله کاربران شهای انگیز زهاو نیا های هگون ب را محیط کارکردی الزامات عمومی( فرهنگ از منتقل کاربران به را معنی گوناگون سطوح که یکند م طراحی نترتیب های ب دهد. افزایش را بالقوه و بالفعل توانش و نموده در محیط بالفعل توانش نماید. حاصل را ساکنان تمندی رضای محیط بالقوهی توانش و بود خواهد ابزاری و ساده معانی ایجاد اجتماعی فعالیت و هعمومی نیم و عمومی فضاهای فضایی سازمان 6 شهری مشناسان بو عقیدهی اساس بر طبیعی محیط و جامعه اعضای میان تعامل مبنای بر شهر یا اجتماعی روابط خاص نظام دیدگاه این در یگیرد. م شکل رویکرد این براساس است. طبیعت محصول نیز شهری فرهنگ ره بر حاکم روح و مشناختی بو شکل میان هایمستقیم»رابط شکل ص 174 ( )توالیی است«نهفته تمدن از مرحله فضاهای از طیفی شامل خرد مقیاس در شهر مشناختی بو تهای فعالی که نگونه هما یباشد م خصوصی تا عمومی 1389 )پاکزاد گیرد بازهایقرار چنین در یتواند م نیز انسان رفتاری قرارگاهی هعمومی نیم و عمومی فضای 76(. ص تنهایی و خلوت به نیاز آن در رفتارها جاری الگوی که است در که دانست فضایی را عمومی فضاهای یتوان م ندارد. ممکن اگرچه هستند. دیگران با غریبه و ناآشنا افراد نها آ هستند آشنا هم با آن اعضای که افراد از گروههایی است کاربران دیگر برای گروههایی چنین اما شوند فضا وارد با آن کاربران که فضایی مقابل در هستند. ناشناخته و غریبه یدهند م را واحدی گروه تشکیل وبیش م ک و هستند آشنا هم شوند تشکیل زیرگروههایی نیز آن در است ممکن اگرچه رد )lofland,,1989 p یباشند.( 19 م هعمومی نیم فضای و دارند باالیی مالکیت احساس ساکنان هعمومی نیم فضاهای محلی فضاهای بر ساکنان خودجوش نظارت معمول هطور ب )نیومن است. عمومی فضاهای از بیش هعمومی نیم و 29( ص اجتماعی و اختیاری تهای فعالی فضاهایی چنین در محیط اهمیت و یپذیرد م انجام اجباری تهای فعالی از شتر بی 46(. ص 1389 )پاکزاد است لتوجه قاب کاربران جذب در افراد ورود از ممانعت عدم عمومی فضاهای مشترک ویژگی فضایی که همسایگی واحد یک در ترتیب هاین ب یباشد. م افراد ورود برای قانونی یا فیزیکی مانع است هعمومی نیم با افراد اکثر که فضایی چنین در هرچند ندارد وجود غریبه ینماید. م بتوجه جل غریبه افراد ورود و هستند آشنا هم

131 رعایت و هعمومی نیم و عمومی فضاهای اهمیت نها آ بین توازن مناسب اجتماعی شرایط باال ردههای زهای نیا ارضای بین در حضور و 158( ص 1376 )کریمی ینماید م طلب را عزت حرمت زهای نیا برآوردن انگیزهی یتواند م اجتماع ص 104 ( )ستوده میسرنماید را ایمنی و عشق نفس شها انگیز به نیل عالوهبر نها انسا متقابل کنش همچنین و خاص هویت که شده انسانی گروههای تشکیل موجب )نمودار 3 ( 105( ص 1386 )ستوده دارند. مستقلی فرآیند که است فضایی هعمومی نیم و عمومی فضای فرآیندی هپذیری»جامع ینماید. م میسر را هپذیری جامع و شها ارز باورها رفتاری شیوههای فرد آن طی که است جزء را نها آ و یگیرد م یاد را جامعه خاص فرهنگی الگوهای فرآیند این ص 126 ( 1386 )ستوده یکند.«م خود شخصیت است: اساسی نقش دو دارای فرد ی بالقوه دهای استعدا شدن شکوفا 1- )ستوده دیگر. نسل به نسلی از جامعه فرهنگ انتقال 2- )127 ص 1386 تسهیل در مؤثری نقش هعمومی نیم و عمومی فضاهای یتواند م مناسب هی زمین ایجاد با و دارد هپذیری جامع فرآیند اجتماعی گروههای نماید. کمک اجتماعی گروههای تشکیل به معموال و هستند آشنا هم با افراد که هعمومی نیم فضاهای در تنها و هستند مشاهده قابل دارند شرکت جمعی تهای فعالی در ی مراجعه تعداد به یتوان م آن تداوم و کاربری تنوع ایجاد با ناآشنابودن دلیل به عمومی فضای در یکه حال در افزود اعضا و یشود م دیده گروه در مشارکت به متری ک تمایل کاربران یباشد. م دیگران تهای فعالی نمودن تماشا در افراد تمایل عین در که یآورند م پدید را جهانی عمومی فضاهای زندگی بین مفصلی نرو ای از و بوده محلی یبودن همگان فضای نوع دو هر به و یباشند م خصوصی زندگی و عمومی محیط به ینمایند م کمک خصوصی چه و عمومی چه زندگی 109(. ص )شولتز باشند داشته تعلق خاصی با نها انسا تعامل مورد در 9 زیمل جرج تحقیقات در بین هی فاصل متغیرها این از یکی و مؤثرند متغیرهایی هم و بوده متر ک فاصله چه هر تعریف طبق 10 یباشد. م اشخاص درگیری هی درج شود نزدیک مجاورت از باالیی هی درج به ییابد م افزایش فرهنگی مشابهت و ادراکی آشنایی عاطفی بین ارتباط ایجاد انگیزهی یتواند م که عواملی ازجمله همچنین 106( ص 1386 )ستوده اجتماعی نظام یا جامعه نمودار 3 : ص 176 ( )توالیی است تضاد نماید یتر قو را نها انسا یه درج یکه فضای در ناآشنا گروههای چنانچه نترتیب های ب انگیزهی گیرند قرار ینماید م تأمین را مجاورت از مناسبی یرسد م نظر به داشت. خواهند ارتباط برقراری برای توانمندی عمومی با هعمومی نیم فضای کارکرد بین توازن ایجاد برخوردار برابری امکانات از کاربران تمام نکه ای فرض با هدش منتهی یربط ب افراد گروههاو ارتباط به یتواند م باشند را هپذیری جامع فرآیند تداوم و جدید گروههای تشکیل و )Dougherty, 2006, p 1( باشد. داشته به دنبال هعمومی نیم و عمومی فضاهای در کارکرد بهبود و عمومی فضای به شکل دهی مدل به توجه با در را کاربران تهای فعالی بتواند طراح چنانچه نیمه عمومی رضایتمندیشان نماید میسر اهدافشان به ایشان دستیابی جهت ورود برای افراد انگیزش های آن جاکه از ینماید. م حاصل را با یتوان م است متفاوت نیمه عمومی و عمومی فضاهای به رد بالقوه کاربران تهای محدودی و انگیزش ها مشخص نمودن طراحی پاسخ گو فضایی است ممکن که آن جا تا طراحی فرآیند است: بررسی قابل زیر جنبه ی سه در یادشده عالئم نمود صص )الکساندر کاربری ها تنوع -1 )454 و ( و 241 صص 1387 )الکساندر زمان طول در استفاده )الکساندر کاربران جنسی و سنی گروههای تنوع 3- )281 و صص محقق زمان طول در استفاده یهاو کاربر تنوع زمانی که کاربران جنسی و سنی گروههای تنوع یعنی سوم عامل شود شد. خواهد حاصل

132 کاربری ها تنوع )ضروری فعالیت انواع برای کاربری هایی ترتیب دیدن به اجبار که کاربرانی حتی یشود م موجب اجتماعی( و اختیاری اتمام یا و استراحت فعالیت آغاز هنگام یدهند م انجام فعالیتی تهای فعالی در و نموده درنگ عمومی فضای در مدتی آن همواره و )Gehl, )1987 نمایند. شرکت اجتماعی و اختیاری غیر اجتماعی و اختیاری متنوع تهای فعالی انجام برای کاربرانی داشت. خواهد وجود دارند خاصی فعالیت الزاما که آن هایی از و آن ها بین تداخل عدم یهارعایت کاربر تنوع در مهم نکته ی درکنار هم که هرچند آن هاست. از برخی مختل شدن نتیجه در هک را جدیدی تهای فعالی است ممکن یها کاربر برخی بودن Loukaitou-sidrise,( باشد داشته به همراه نیست پیش بینی قابل از یتواند م هوشمندانه پراکندگی ایجاد با طراح اما,1995( p100 رب کاربری ها بداند باید وی بکاهد. کاربری ها آزار دهنده ی تداخل چگونه باشد داشته در نظر و دارند تأثیری چه پیرامونی فضای )Carr, )1992 نماید. تقسیم فضا در را کاربران فرامحلی یهای کاربر کنار در محلی یهای کاربر وجود مه به را اجتماعی گوناگون گروههای یتواند م به خوبی نیز کاربران 12 دهد. تشکیل جدیدی گروههای و سازد مربوط برای شهر محالت دیگر از افرادی یکنند م مشاهده که محلی مراجعه ایشان عمومی فضای به فعالیت ها برخی انجام فضای بهبود در سعی و نموده غرور احساس یکنند م دارند. میزبان به عنوان عمومی قابل مبلمان از برخورداری و فضا بودن چندعملکردی تهای فعالی انجام برای کاربران جذب به نیز منعطف و تغییر زمان طول در فضاهایی چنین ینماید. م کمک گوناگون این عالوه بر باشند. پذیرا را گوناگون تهای فعالی می توانند خواهند را عملکرد چند انجام قابلیت نیز همزمان فضاهایی چنین بدنی تحرک که پویا فضاهای ایجاد.)Wall,,1999 p )2 داشت نظارت و آرامش که ایستا فضاهای کنار در دارد همراه به را هایرعایت گون به است بهتر داشت خواهد دنبال به را اطراف نکاتی باشد. ایستا فضای منظره از بخشی پویا فضای که شود اختصار به یتوان م را شد بیان کارکردی تنوع با ارتباط در که نمود.)جدول 2 ( مشاهده مقابل جدول در زمان طول در استفاده یهای کاربر کنار در ضروری یهای کاربر ایجاد در هم مردم حضور ههای زمین ایجاد با اجتماعی و اختیاری )نگارندگان( کارکردی تنوع ایجاد در مؤثر عوامل جدول 2 : محلی کاربری کنار در فرامحلی کاربری کاربری پذیرش قابلیت با برنامه ریزی شده کاربری نشده برنامه ریزی تنوع کاربری ها پویا کاربری کنار در ایستا کاربری قابل تغییر مبلمان با فضاها چند عملکردی بودن قابلیت )نگارندگان( کارکردی تنوع ایجاد در مؤثر عوامل جدول 3 : شبانه روز طول در استفاده طول در استفاده زمان هفته آخر و هفته وسط در استفاده و...( اعیاد )عاشورا سال خاص مواقع در استفاده گوناگون فصول در استفاده مداوم استفاده ی در یتواند م هفته آخر در هم و هفته طول کاربری هایی افزایش باشد. داشته مثبتی نقش عمومی فضای منطقه امنیت افزایش به هستند فعال اوقات بیش تر در که مهم ترین از 38( ص )جیکوبز ینماید. م کمک نیز شبانه روز طول در استفاده تداوم عمومی فضاهای نیازهای نظیر کالبدی عناصر با الزم شرایط زمینه سازی یباشد. م مناسب نورپردازی و ظهر در استفاده تسهیل جهت سایبان مرتفع را مشکل از بخشی یتواند م شب در آسایش ایجاد جهت در اغذیه فروشی مغازههای ایجاد با کارکردی لحاظ از نماید. مردم حضور به یتوان م مناسب سرگرمی یهای کاربر کنار نورپردازی بین مناسب همبستگی بود. امیدوار شبانه روز در نمایش صحنه ی به عنوان را عمومی فضای سرگرمی و یک ایجاد با شبانه زندگی.)Auer,,2004 )p89 ینماید م تعریف صورت در تاکسی کوچک پایانه ی یا ایستگاه و مسافرخانه چنین 243( ص )الکساندر شد خواهد کنترل امکان زمینه ی ایجاد و فصول تمام در یها کاربر تداوم به توجه ارکان از معین لهای فص در خاص یهای کاربر برگزاری عناصر گرفتن نظر در با و است زمان طول در استفاده دست آن به یتوان م نیمه باز فضاهای و سایبان مانند خاص استفاده با ارتباط در خالصه به طور.)Whyte, )1980 یافت. یباشد. م شده گفته مطالب بیانگر 3 جدول زمان طول در و عمومی فضاهای در کارکرد بهبود با ارتباط در هایاست نکت اطراف موجود یهای کاربر به توجه نیمه عمومی زمانی که.)Dougherty,,2006 )p5 شود گرفته نادیده نباید که در سایت اطراف کاربری های مکمل سایت متنوع یهای کاربر پیوند شهر با طراحی شده مجموعه ی اوال شوند گرفته نظر

133 خواهد مهم شهری هویت بازگویی لحاظ از این و یخورد م مجموعه کارکردی وسعت بر حالتی چنین در ثانیا بود و سایت به واحدی نگاه با کاربران و شد خواهد افزوده کاربران به یتواند م پارک»یک نگریست. خواهند اطرافش کاربری های که جایی در اگر تنها کند سرویس دهی متنوعی )Marcus,,1990 )p151 گیرد.«قرار شده اند متمرکز دیگری و عمومی فضاهای در عملکرد بهبود و سایت در مردم پررنگ حضور تضمین کننده ی نیمه عمومی راستا همین در انسان هاست. عمومی زندگی احیای و اطرافش نورپردازی سایبان نظیر کالبدی اندام و عناصر از استفاده اهمیت آن جا از عناصری چنین شد. توصیه نیمه باز فضای به دنبال کاربران نظر در را محیط ی ساده معانی الیه ی که دارد توجه و گوناگون نهای زما طول در و متنوع عملکردهای دارد. و ابزاری معانی ههای الی نیز سایت اطراف کارکردهای به شهای توان بر عمال ترتیب بهاین ینماید. م تأمین را سودمندی یشود. م افزوده محیط و عمومی فضای در شهری هویت از تأثیرپذیری نیمه عمومی کلیت با هماهنگی شهر هویت از تأثیرپذیری از منظور فضای هایکه به گون است. آن با همانی این و شهر بر حاکم ترتیب هاین ب و باشد شهر از کوچکی شمایل بتواند عمومی فضاهای در باشد. کلیت آن از جزئی و خورده پیوند آن با و نموده تجربه را فضا انفرادی به طور اشخاص عمومی تداعی را او برای شهر در قبلی تجارب بتواند فضا چنانچه های یکپارچ تصویر و شده هماهنگ هم با تجارب این نماید فضای در همین طور آمد. خواهد به وجود شهر کلیت از نسل رسوم و آداب با یتواند م گروهی تجارب نیمه عمومی خورده پیوند شهر نقاط دیگر مشابه دهای رویدا با نیز و قبل از تأثیرپذیری از گروه سه بسازد. شهر از جامعی تصویر و برد: نام یتوان م را شهر هویت اجتماعی هویت پذیری 1- کالبدی هویت پذیری 2- کارکردی هویت پذیری 3- اجتماعی هویت پذیری فضاهای در بومی ویژگی های وجود آوردن به نمادین هایو نشان ارزشی معانی یتواند م موجود عمومی ارجاعات به واسطه ی محلی»اجتماعات نماید. منتقل را بزرگ تر اجتماع یا شهری اجتماعات به فرهنگی و تاریخی اجتماعی هویت )Carr,,1992 )p207 یخورند.«م پیوند محیط با ارتباط در که فضاست آن از خصوصیاتی مکان مکان این که یگوید م سخن هاین گونه ب کاربران و اجتماعی )Hough,,1990 )p180 نیست. چنین دیگر هیچ جای و چیست سه از اجتماعی وحدت ایجاد هدف با اجتماعی هویت پذیری است. دستیابی قابل طریق و طراحی فرآیند در ساکنان مشارکت زمینه ی ایجاد 1( 157( ص 1387 )نقی زاده نگهداری. )Hough,,1990 )p41 منطقه. تاریخی رویدادهای به توجه 2( 14 )راپاپورت فرهنگی. نهای یادما ههاو نشان داشتن نظر در 3( ) که دارد وجود ویژگی هایی فرهنگ هر در و همواره نآ عملکردی فضایی به وسیله ی یا یادمان به صورت بتوان خاص دهای رویدا و فرهنگ آشکارنمودن نمود. بازگو را که»کیفیت هایی کشیدن بیرون و معناها تحکیم تاریخی وحدت به را همسایگی واحد یک یا شهر یک یا منطقه یک )Hough,,1990 p )41 دارد. به دنبال یرساند«م کالبدی هویت پذیری ویژگی هایی از شهری فیزیکی و سه بعدی تهای کیفی را کیفیت ها این یباشد. م دخیل شهری هویت در که است هویت نمود. بررسی مصنوع و طبیعی قالب دو در یتوان م )توپولوژی( موضع شناسی عوارض شامل طبیعی کالبدی پوشش و سطحی آب های مانند دیگر عوامل و منطقه یک یباشد. م آن )مورفولوژی( سیماشناسی یا منطقه گیاهی اقلیم طبیعی کالبدی هویت بر تأثیرگذار عوامل مهم ترین از و ملموس کامال را عامل این نمی توان هرچند است منطقه

134 )نگارندگان( کالبدی هویت پذیری در مؤثر عوامل جدول 4 : اقلیم )توپولوژی( زمین عوارض طبیعی )مورفولوژی( زمین سیمای مسیر کالبدی هویت پذیری گره نشانه مصنوع لبه حوزه سیماشناسی بر مستقیم تأثیر که آن جا از اما دانست کالبدی ارکان مهم ترین از یتواند م دارد منطقه یک مصنوع و طبیعی طبیعی عوامل تأثیر پژوهش گران برخی شود. محسوب آن نموده اند بررسی نیز را جوامع اعتقادات و فرهنگ بر یادشده کالسیک رومانتیک مناظر بررسی با شولتز مثال به طور آن با ارتباط در نیز را اقوام فرهنگی یهای ویژگ کیهانی و رد روشن های گون به را تأثیر این بعد مرحله ی در و دیده )شولتز است نموده پی گیری انسان ساخت فضایی ساختار آنچه نشان دادن و کشف با یتواند م مکان هویت 1388(. طبیعی منظر از عناصری»همواره شود. بازیابی است پنهان بسیاری ژرفای در اوقات گاهی و یمانند م باقی که هستند عناصر ایجاد زمینه ساز و هستند«مدفون سطح به نسبت ساده به طور )hough,,1990 )p181 یباشند م ساخت انسان هویت باشد. مسیر ایجاد منشأ یتواند م طبیعی عارضه ی یک دارد منطقه طبیعی کالبدی هویت در ریشه انسان ساز کالبدی یباشد. م طبیعی محیط به نسبت نها انسا فهم از نشان و 84( ص 1388 )شولتز عوارض و عناصر شناخت با طبیعی محیط از انسان فهم )شولتز آن هاست بین ارتباط فضایی الگوی تعیین و طبیعی در هم با کالبدی عناصر ارتباط فضایی الگوی ص 85 ( معین بودن و یشود م تعیین ارتباطی مسیرهای و مراکز قالب عناصر از هرکدام موقعیت تعیین موجب ساختاری چنین اب انسان ساخت کالبدی هویت ترتیب هاین ب یشود. م خوانایی رها ساختارمند مسی و لبه ها نشانه ها گره ها حوزه ها ایجاد عناصر این زمانی که ص 90 ( )لینچ یشود م خوانا و شهر و یافته افزایش تصویرمندی باشند قدرتمند و شاخص توجه نیمه عمومی و عمومی فضای در بود. خواهد خواناتر و اقلیمی مصالح مهاو فر رعایت با طبیعی کالبدی هویت به و آب منابع از بهره گیری و زمین عوارض و شیب بومی شد. خواهد حاصل آن تقویت و شهر موجود سبز پوشش ورودی تعیین با ارتباط در نیز مصنوع کالبدی هویت بصری ادامه ی و محله قوی رهای مسی به توجه با مناسب شاخص ورودی طراحی با گره ایجاد سایت درون به مسیرها دید ایجاد یا سایتی درون نشانه یک طراحی دعوت کننده و تعیین موجود شهری نشانه ی به سایت درون از مناسب شهر بصری تداوم که موانعی با سایت محدوده ی و حوزه تنها را فیزیکی دسترسی اما ینماید م ممکن را سایت درون طبیعی ههای لب به توجه یکند م ممکن مجموعه یهای ورود از آن با مجموعه ارتباط و گیاهی پوشش یا آب ههای لب مانند یادشده موارد اختصار به 4 جدول در شد. خواهد تقویت است. شده دسته بندی کارکردی هویت پذیری هویت از تأثیرپذیری و کارکرد بهبود اشتراک نقطه ی عملکردهای به توجه یباشد. م کارکردی هویت شهری در آن ها تقویت و بهبود و طراحی سایت اطراف در موجود اتصال موجب نیمه عمومی و عمومی فضای طراحی فرآیند از.)Cybriwsky,,1999 )p224 شد خواهد شهر به سایت کاربری بین مجموعه چنانچه مجموعه مکان یابی لحاظ آموزشی و )خرده فروشی( تجاری کاربری های و مسکونی مجموعه در مردم مداوم حضور موجب گیرد قرار و... و مجموعه در تفریحی کاربری های ایجاد با شد. خواهد تنفس زمان یتوانند م کارمندان اداری یهای کاربر به نزدیک بگذرانند. مجموعه فضای در را خود ناهار و در آن ها به توجه که عواملی اختصار به 4 نمودار در همراه به را کاربران رضایتمندی یتواند م طراحی فرآیند است. شده آورده باشد داشته نتیجه گیری رضایت مندی هدف با عمومی فضاهای طراحی رهای معیا کاربران شهای توان با ارتباط در یادشده نظری مبانی براساس طراحی رهای معیا یتوان م آن افزایش راهکارهای و محیط شهری تنوع پذیری ب( و کاربری بهبود الف( دوقالب در را نمود. پیشنهاد بهبود هدف با شهری فضاهای طراحی رهای معیا الف( آن: کاربری

135 نگارندگان مأخذ: عمومی. فضای از کاربران رضایت مندی بر تأثیرگذار عوامل نمودار 4 : متنوع و گوناگون یهای کاربر که های به گون سایت مکانیابی - باشد. داشته وجود اطرافش در ارزیابی از استفاده با بالقوه کاربران تخمین و شناخت - موجود. یهای کاربر کاربران محلی اداری و تجاری آموزشی یهای کاربر تعیین - استفاده هدف با فیزیکی برنامه ی در ضروری( تهای )فعالی تفریحی یهای کاربر تقویت کنار در هفته طول در مجموعه از هفته. آخر در کاربران جذب برای چندمنظوره( )فضای معین حدود با مسطح فضایی ایجاد - یا و نشده برنامه ریزی یهای کاربر انواع پذیرش قابلیت که )مانند یافتند م اتفاق خاص مواقع در تنها که را کاربری هایی باشند. داشته و...( مذهبی اعیاد و عاشورا و شب ساعات در که خاص کاربری های گرفتن نظر در - و مسجد مسافرخانه )مانند داشت خواهد کاربرانی روز میان و...(. تاکسی ایستگاه نورپردازی و )رواق( نیمه باز فضای و سایبان طراحی - گوناگون. فصول نیز و روز و شب در استفاده مورد مناسب موقتی. سازههای برپایی برای مناسب تهای زیرساخ ایجاد - در و و...( استخر سینما )سالن فرامحلی نیازهای بررسی - مجموعه. فیزیکی برنامه ی تدوین در آن گرفتن نظر سهای کال و خرده فروشی )مسجد محلی نیازهای بررسی - فیزیکی برنامه ی تدوین در آن درنظرگرفتن و و...( آموزشی مجموعه. نوجوانان کودکان برای بازی پرتحرک و پویا فضای ایجاد - جوانان. و برای مجزا و متعدد ریزفضاهای با آرام فضای ایجاد - خانواده ها. استفاده ی برای فواره و آب نما دارای یکپارچه و آرام فضایی ایجاد - هب مناسبی دید که های به گون کاربران دیگر و سالمندان کند. فراهم نیز را دیده شدن امکان و داشته دیگر تهای قسم هویت پذیری هدف با عمومی فضاهای طراحی رهای معیا ب( شهر: از و سایت اطراف ساکنان نظرات ارزیابی و نظرسنجی - دخیل نمودن هدف با آن ها بصری تصورات از بهره گیری نظارت ههای زمین فراهم نمودن و طراحی فرآیند در آن ها بهره برداری. زمان در مجموعه به ایشان بازخوانی با سایت فرهنگی و تاریخی عنصر هر کشف - ساکنان اهلیت و رسوم و آداب محله تاریخی رویدادهای ایشان. فرهنگی ههای نشان دهاو نما مناظراصلی یهاو ورود محصوریت جداره ها مسیرها تعیین - سایت. اطراف کالبدی ساختار ارزیابی از استفاده با مجموعه داخل ناظران دید در )سکانسی( متناوب تصاویر ایجاد - طراحی( از )پیش موجود خاص مناظر از بهره گیری با سایت خوانایی. و خاطره انگیزی ایجاد هدف با ایجاد حرکتی محدودیت تنها که تعریف شده حدود خلق - بصری. نه و یکند م جهت یابی(. احساس )افزایش سایت درون مراکز و مقاصد خلق - وجود صورت در یا و سایت درون های نشان طراحی - مناسب چشم اندازی ایجاد سایت اطراف در شهری نشانه ی جهت یابی( احساس )افزایش آن به سایت درون از

136 پ ینوشت 1- کارشناس ارشد معماری از دانشگاه علم و صنعت ایران و مدرس دانشگاه آزاد اسالمی واحد تفرش. 2-»از آن جاکه فضای موجود در شهر محدود است روح رقابت بر ساکنان بیش ترشهرها حاکم شده است«)توالیی 1387 ص 173 به نقل از کروئن ( 3- Abraham Maslow 4- James Gibson 5- Jon Lang 6-»روانشناسی )وجامعه شناسی(بوم شناختیبه جایمطالعه یروانفردرفتا رهایانسانراباتمام تعلقاتمحیطیوپیشینه ی ذهنیوفرهنگی آنمطالعهم یکندوبه ابعادکالبدیفضاییمحیط به منزله یتعیین کننده یاعمالانسانوروابط بین فردی درون گروهیواجتماعیم ینگرد.«)عینی فر 1387 ص 132( 7- Oscar Newman 8- Chirhstian Norberg shulz 9- Georg simmel 10- مطابق با نظر جرج زیمل جامعه از تعام لهای الگوداری تشکیل شده است که افراد هنگام پیوندبایکدیگر بهمنظوردستیابیبههد فهایگوناگونم یآفرینند.متغیرهاییکهدر تحقیقات زیمل در مورد تعام لهای افراد اهمیت ویژه دارند عبارتاند از: 1 ( اندازه 2 (فاصله 3( ظرفیت 4 ( خود درگیری. )توالیی 1387 ص 175 ( 11- Chiristopher Alexander 12- در پژوهشی باعنوان»پروژهایبرای فضاهای عمومی«میدان ریتن هاوس )Rittenhouse( درایاالتمتحده به عنوانیکیازموفق ترینپروژههایفضاهایعمومی شد زیرامیدان ریتن هاوس هم دارای فضای عمومی است همنیمه عمومی. این به مردم اجازه م یدهد تا در یکزمانعالوه برمالقاتو معاشرتباساکنانواحدهمسایگی به واسطه ی ارتباطبادیگر مردم شهر ارتباط خود را با کل شهر حفظ نموده و با آن پیوند بخورند. این کیفیت دوگانه ی فضا کارایی و هویتش را در میان کاربران افزایش م یدهد. Spaces( )Project for Public, 13- Jane Jacobs 14- Amos Rapoport 15- Kevin Lynch منابع 1 -الکساندر کریستوفر»زبانالگو:شهرها«رضاکربالیینوری تهران مرکزمطالعاتیو تحقیقاتیشهرسازیومعماری پاکزاد جهانشاه»مبانینظریوفرآیندطراحیشهری«تهران شهیدی توالیی نوین»بوم شناسیشهری«اندیش نامه 1 تهران مرکزمطالعاتیوتحقیقاتیمعماری و شهرسازی صص جیکوبز جین»مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی«حمیدرضا پارسی و آرزو افالطونی تهران دانشگاهتهران راپاپورت آموس»معنیمحیطساخته شده رویکردیدرارتباطغیرکالمی«فرححبیب تهران پردازش و برنامه ریزی شهری ستوده هدایت اهللوایرجکمالی»جامعه شناسی )باتأکیدبردیدگاه هایکارکردگرایی تضاد و کنش متقابل(«تهران ندای آریانا سجادزاده حسنومحمدتقیپیربابایی»تعلقجمعیبهمکان تحققسکونت اجتماعیدر محله یسنتی«فصلنامه یباغنظر شماره ی 16 تهران پژوهشکده ینظر صص عینی فر علیرضا»تحولنظریه هایانسانیومحیطونقشآندرتدویندانشپایه یمعماری«اندیش نامه ی 1 تهران مرکزمطالعاتیوتحقیقاتیشهرسازیومعماری صص کریمی یوسف»روان شناسیشخصیت«تهران ویرایش لنگ جان»آفرینشنظریه یمعماری«علیرضاعینی فر تهران دانشگاهتهران لنگ جان»طراحیشهری«حسینبحرینی تهران دانشگاهتهران لینچ کوین»سیمایشهر«ترجمه یمنوچهرمزینی تهران دانشگاهتهران مطلبی قاسم»روانشناسیمحیطیدانشینودرخدمتمعماریوطراحیشهری«فصلنامه یهنرهایزیبا شماره ی 10 تهران دانشگاهتهران صص مطلبی قاسم»رویکردیانسانیبه شکل دهیفضایشهری«فصلنامه یهنرهایزیبا شماره ی 27 تهران دانشگاه تهران صص نقی زاده محمد»مفهوم و هویت محلهدرفرهنگ ایرانی«اندیش نامه ی 1 تهران مرکز مطالعاتیوتحقیقاتیشهرسازیومعماری صص نوربرگشولتز کریستیان»مفهومسکونت: به سویمعماریتمثیلی«ترجمه یمحمود امیر یاراحمدی تهران آگه نوربرگشولتز کریستیان»روحمکانبهسویپدیدارشناسیمعماری«محمدرضا شیرازی تهران رخ داد نو نیومن اسکار»خلق فضاهای قابل دفاع«فائزه رواقی و کاوه صابر تهران طحان Auer, G. (2004). Stadt, Licht Und Kunst = City, Light and Art. Journal of European Landscape, 46: Carr, S. (1992). Public Space. Cambridge: Cambridge University Press. 21- Cybriwsky, R.(1999). Changing Patterns of Urban Public Space: Observations and Assessments from the Tokyo and New York Metropolitan Areas. Journal of Cities, 16: Dougherty, LynD.(2006) Identity and Use in Urban public space Master s Thesis, Virginia Tech. 23-Gehl, J. (1987). Life between Buildings: Using Public Space. NewYork: Van Nostrand Reinhold. 24- Hood,W, and Levy, L. (1997). Urban Diaries (Landmarks 02). Washington, D.C.: Spacemaker Press. 25- Hough, M. (1990). Out of Place: Restoring Identity to the Regional Landscape. New Haven: Yale University Press. 26-Lofland, Lyn H. (1989) The Morality of Urban Life: The Emergence and Continuation of a Debate. Journal of Places 6: Loukaitou-Sideris, A. (1995) Urban Form and Social Context: Cultural Differentiation in Uses of Urban Parks. Journal of Planning Education and Research 14: Marcus, Clare C and Carolyn, F. (1990). People Places: Design Guidelines for Urban Open Space. New York, N.Y.:Van Nostrand Reinhold. )دسترسی در )1389/11/21 < 29- Project for Public Spaces. 30- Wall,A. (1999) Programming the Urban Surface. In Corner, James. Recovering Landscape: Essays in Contemporary Landscape Architecture. New York: Princeton Architectural Press, 8: < )دسترسی در 1389/11/21( 31- Whyte, W, H. (1980)."The Social Life of Small Urban Spaces". Washington, D.C.: Conservation Foundation.

137 پایدار شهر فراوان سبز فضاهاي دوخ صحیح عملکرد کنار در کاربری ها این تمام باید پایدار شهری داشتن برای هستند. متنوع کاربری های از به هم تنیده ای مجموعه ی شهرها لمع به درستی شهری کاربری های از یکی چنانچه باشند. داشته شهر فضای کلیت با و کاربری ها دیگر با منطقی و منسجم ارتباطی مستقل به صورت هک کاربری هاست این باارزش ترین از یکی شهری سبز فضای می شود. شهر در ناپایداری هایی بروز سبب و می کند وارد خلل شهر کلی نظام در نکند مناسب سبز فضای سرانه ی داشتن پایدار شهر اصلی شاخصه های از یکی گفت می توان دارد. امروزی شهرهای ناپایداری یا پایداری در فراوانی تأثیر شده اند. بیان زیر جدول در خالصه به طور که نمود بررسی می توان جنبه چند از را پایدار شهر در سبز فضای تأثیر است. كارايي پایدار شهر در سبز فضاي پایدار شهر محيطي ۱- اقتصادي ۲- رواني و روحي و اجتماعي ۳- زندگی کیفیت ارتقای آب وهوا تصفيه ی شهري زيباسازي باد آثار كاهش اقليم ميكرو پايداري صوتي آلودگي كاهش شهری گرمای جزایر اثر کاهش فرسايش از جلوگيري ساختمان ها مصرفي انرژي كاهش غبار و گرد و هوا آلودگي رفع به مربوط هزينه هاي كاهش سيالبي جريان هدايت سيستم هاي ساخت كاهش هزينه ی اجتماعي وابستگي هاي تقويت شهروندان مشاركت پذيري ميزان باالبردن استرس و فشار كاهش تأثیرات زیست محیطی و اقتصادی تأثیرات اجتماعی تأثیرات شهری تفرج گاه های پایدار شهر و شهری تفرج گاه های Sustainable City, Abundant Green Spaces Cities are a set of diversified applications entwined with each other. In order to enjoy a sustainable city, all these applications should, beside their independently correct performance, have consistent & logical relations with other applications and the totality and wholeness of urban space. If any of these applications does not properly function, all the urban system will be disturbed, followed by instabilities. Urban green spaces are one of these most precious applications much influencing modern cities' stability/ instability. The enjoyment of appropriate per capita green space can be said to be a major feature of sustainable city. Urban promenades Environmental effects, economic effects & social effects Urban Promenades and Sustainable City Life quality promotion Sustainable city

138 فضای سبز پایدار شهری Urban Sustainable Green Space در حال حاضر شواهد حاکی از آن است که جهان را یک بحران زیست محیطی تهدید می کند. تغییر آب وهوا ازدست رفتن تنوع زیستی و تخریب الیه ی ازن همه ناشی از فعالیت های صنعتی ما در دو قرن اخیر است. کوشش های جهانی بر روی ایجاد محیط طبیعی و حفظ محیط زیست در اکوسیستم های بزرگ متمرکز شده است. شهرها نیز یکی از این اکوسیستم های بزرگ هستند و باید به سمت ایجاد توسعه ی پایدار شهری سوق داده شوند. پایداری شهرها اساسا بر اجزای ساخته شده ی محیط شهری استوار است که توجه بیش تر به اجزای طبیعی و فضاهای سبز شهری را می طلبد.

139 پایدار شهر می شود گرفته پایدار توسعه ی مفهوم از آنچه براساس پایداری الزمه ی خصوصیات از بسیاری باید پایدار شهر متعدد تعاریف تمامی مرکز در زندگی کیفیت باشد. دارا را سرانه«سبز فضای»میزان از مثال دارد قرار پایدار شهر به عنوان اغلب تفریحی«مناطق و عمومی»پارک های و و مطبوعیت و شهرها کردن زیست قابل در مهمی عوامل بیش تر توسعه ی می شود. یاد شهروندان برای جذابیت بخشی زندگی و غیرزنده اجزای بهبود طریق از تنها پایدار شهرهای که نیز شهری زندگی اجتماعی جوانب به بلکه نیست شهری آن ها زندگی محیط کیفیت از مردم ادراک و تجارب رضایت به پارک ها مثل شهری طبیعت می شود. مربوط نیز دارد ارتباط زندگی کیفیت الزمه ی اجتماعی خدمات فراهم کننده ی به عنوان می باشد. پایدار توسعه ی کلیدی جزء و بوده بشر شهری پایدار توسعه ی با آن ارتباط و سبز فضای در استراتژیکی اهمیت از شهری سبز فضاهای و پارک ها طبیعی مکان های وجود برخوردارند. شهری جامعه ی کیفیت اجزای و سبز( کمربندهای و شهری جنگل های پارک ها )مثل خدمات عالوه بر شهری زمینه ی در آب( و درختان )مثل طبیعی بهداشتی و زیباشناختی فیزیولوژیکی زیست محیطی مهم نمودن قابل زیست در که هست نیز اجتماعی مزایای دارای و درختان وجود به خصوص می کند ایفا مهمی نقش شهرها بین تعادل و یکپارچه سازی به عمومی فضاهای در گیاهان بهبود را اجتماعی روابط توسعه ی و شده منجر جامعه افراد هم را اقتصادی مزایای می تواند پارک و سبز منظر می بخشد. هوا پاالیش سازد. فراهم شهروندان هم و شهرداری برای کاهش هزینه های کم شدن منجربه مثال برای درختان توسط شهری پارک های این عالوه بر می شود. آن میزان و آلودگی درنتیجه و گردشگری افزایش شهر جذابیت افزایش باعث می شود. درآمد سبز فضای که احساساتی می دهد نشان یافته ها بر مستقیمی تأثیر می کند ایجاد مردم ذهن در پارک خصوصا تمامی که است داشته روزمر گی انقطاع و راحتی روانی تعادل کلیدی اجزای از که مردم زندگی کیفیت در شدت به آثار این و غیرملموس خدمات این دارند. نقش است پایدار توسعه ی می تواند آن نبود که دارد مردم برای واضحی منافع غیرمادی به عنوان باشد داشته اقتصادی اجتماعی جدی عواقب روانی و شفابخش منافع کردن فراهم در موفقیت عدم مثال و درمانی هزینه های می تواند شهرها در طبیعت به دسترسی نشان مطالعات ایجاد کند. درازمدت در قابل توجهی بهداشتی می کنند زندگی سبزتری نواحی در که شهروندانی می دهد از کم تری وخشونت بار تهاجمی رفتارهای و ترس احساس می دهند. نشان خود برنامه ریزی مدیریت در شد گفته آنچه به توجه با و منظر توسعه ی و ایجاد به دنبال باید شهری طراحی و فواید و منافع تمامی حفظ ضمن که بود پایدار سبز فضای است( انتظار مورد سبز فضای از )که شهری جامعه ی در و زیستی تنوع مقاومت سازگاری پایداری هزینه کاهش باشد. داشته به دنبال نیز را کاربردی قابلیت فضای توسعه ی جهت در اکولوژیک سبز فضای ایجاد پایدار سبز گسترش به باتوجه سبز فضای گسترش و توسعه سمت و سویی به باید و است افزایش به رو شهرها روزافزون داشته به دنبال را هزینه کاهش و پایداری که شود داده سوق باید: پایدار سبز فضای و منظر باشد. باشد آن ها خدمت در و کرده محافظت را انسانی جوامع 1- دهد. تغییر و کرده تخریب را جوامع این آن که به جای اهداف حمایت کننده ی که کند استفاده فناوری هایی از 2- باشد. پایدار توسعه ی و طراحی به خصوص شهری مناطق از بسیاری این که به توجه با یک ایجاد دارند قرار جهان خشک کمربند روی بر ما کشور در منطقه اکولوژیک ویژگی های بر منطبق باید پایدار سبز فضای می شود. نامیده اکولوژیک سبز فضای همان درواقع که باشد محدودیت هایی با شهری محیط در سبز فضای احداث روبه روست: ساخت وسازهای رشد فضای )شامل فیزیکی محدودیت های - محیطی( آالینده های و پیرامونی و نگهداری کاشت )هزینه های اقتصادی محدودیت های - بهره برداری( منطقه ساکنان )ارزش های اجتماعی محدودیت های - و...( ایمنی زیباشناسی تمامی که باشد به گونه ای باید اکولوژیک سبز فضای شده لحاظ آن احداث و طراحی در محدودیت ها و عوامل نیاز و کند تبعیت کامال زیستی و اقلیمی شرایط از باشد:

140 آب نبود چراکه باشد نداشته مداوم آبیاری و نگهداری به سبز فضای ایجاد و توسعه در پارامتر محدودکننده ترین هر سازگار و بومی گونه های شناخت راستا این در است. و اکولوژیکی اصول رعایت در چراکه بوده الزم منطقه می تواند سبز فضای طراحی در بومی گیاهان از استفاده باشد. داشته به دنبال را زیر اهداف نگهداری و تیمار هزینه های کاهش - به که می شوند انتخاب گونه هایی سازگاری اصل رعایت با - دارند. نیاز آب میزان کم ترین خود نقش آینده در که می شود ایجاد پایداری سبز فضای - می دهد. ادامه را پایدار سبز فضای ایجاد جهت راهکارهایی منطقه. اقلیم و خاک اکولوژیک شرایط مطالعه ی 1- زیاد و مداوم آبیاری که گونه هایی کاشت از جلوگیری 2- دارند. نیاز هستند نقش هایی و فواید جمله از زیبایی شناسی و اقتصادی و خالصه به طور که می کنند ایفا شهرها در سبز فضای که شد. خواهد پرداخته مهم عملکرد دو به اجمالی زیست محیطی عملکرد کاهش و اکولوژیکی شرایط بهبود به عمدتا عملکرد این تفگ می توان به طوری که می کند کمک بارآلودگی میزان مؤثری به شکل که است راه هایی از یکی سبز فضای ایجاد سالم تری محیط و کرده کنترل را محیط زیست آلودگی های شهرهای در عمده مسأله ی می کند. فراهم انسان برای نقش می توانند گیاهان هواست. پایین کیفیت امروزی گیاهان توسط آن جذب کنند. بازی را هوا تصفیه کننده ی شهری مناطق در هوا آالینده ی ذرات اصلی ترین از یکی که همچنین درختان است. مهم بسیار آلودگی کاهش در است اثر جو در موجود غبار غلظت روی بر شدیدا می توانند عالوه بر را الزم بصری دید ذرات این جذب با و بگذارند انداختن دام به طریق از درختان کنند. فراهم هوا پاک سازی را آلودگی برگ ها و شاخه ها پ رزها طریق از معلق ذرات تا دارای درخت بدون خیابان )یک می دهند کاهش یک در درحالی که هواست لیتر هر در معلق ذره ی به هوا لیتر هر در معلق ذرات تعداد درختی پوشش با خیابان جهت و سرعت تغییر می کند(. پیدا کاهش ذره 3000 تا 1000 غیرمستقیم به طور که است گیاهی پوشش فواید دیگر از باد به هوا انتقال کاهش به واسطه ی انرژی مصرف کاهش در است. مؤثر ساختمان ها داخل موجود. شرایط با سازگار و بومی گونه های انتخاب 3- شرایط به نسبت امکان حد تا که سازه هایی ایجاد و کاربرد 4- باشد. اطراف سازه های با همگام و مقاوم موجود رفع جهت رواناب و باران آب استحصال روش از استفاده 5- آبیاری. به نیاز عدم و کم آبی محیط. با سازگار حال عین در و زیبا گونه هایی از استفاده 6- شهری سبز فضای عملکردهای به واسطه ی شهرها بافت از جزئی به عنوان سبز فضای شهری خدمات از بخشی به عنوان متعدد عملکردهای روانی اجتماعی زیست محیطی عملکرد است. یافته ضرورت

141 شامل سبز فضای زیست محیطی فواید کلی طور به است: زیر موارد شهر در بیوکیماتیک شرایط بهبود - و شهری محیط زیست در آب چرخه ی بر مثبت تأثیر - زیرزمینی آب های کیفیت افزایش هوا آلودگی کاهش - میزان کاهش گرما جزایر با )مقابله نسبی رطوبت افزایش - سرب( صوتی آلودگی کاهش - درجه حرارت کاهش و محیط دمای تعدیل - جهت تغییر و باد سرعت از جلوگیری - سبز فضای زیباشناختی عملکرد حس ارضای در بشری مصنوعات بیش تر درحالی که شایسته ترین طبیعت ناتوانند بصری ارتباط و زیباشناسی بیدار انسان در را زیبایی شناسی حس که است پدیده ای را انسان طبیعت از هنرمندانه تصویری چراکه می کند اصل همواره دلیل همین به می رساند. معنوی رضایت به است. مطرح سبز فضای در زیباشناسی اصول و زیباسازی ابعاد رنگ شکل نظر از ذاتی زیبایی از صرف نظر گیاهان تلفیق و دارند زیادی تنوع بذر و میوه گلدهی زمان اندازه و کیفی بهبود در گیاهان که می شود باعث گیاهی مجموعه های امروزه باشند. داشته به سزایی نقش شهری فضاهای مناظر و مصنوعی به صورت شهرها در موجود فضاهای غالب خیابان های که می باشند سخت سطوح با همراه انسان ساخت شهرها سیمای شدید ترافیک های ایجاد و کم عرض و باریک برده پیش زشتی سمت به کافی سبز فضای نبود به علت را وفور و آن فضای طراحی نوع به شهر یک زیبایی است. باغ های توسعه ی و افزایش با می باشد. وابسته آن در درختان مناطق همسایگی در درختان کاشت و پارک ها احداث شهری می توان خیابان ها حاشیه ی در و تجاری اداری مسکونی برد. باال را شهر یک زیباشناختی ارزش

142 استفاده از گیاه در منظرسازی شهری گام مؤثری در جهت رفع معایب و نواقص زیر در شهرهاست: پوشاندن نماهای یکنواخت در شهرها به ویژه آن جا که خط آسمان به واسطه ی ارتفاع ناهمگون ساختمان ها دچار اغتشاش می شود همیشه بدنه ها و گوشه های کناری ساختمان های بلند به صورت منظره ای زشت و یکنواخت نمود می یابند. استفاده از گیاهان رونده و چسبنده مانند م وی چسب و اقسام دیگر در رفع این معضل مفید است. تعدیل ارتفاع ساختمان ها در جایی که ساختاری مرتفع در یک فضای باز و یا در کنار ساختمان های کم ارتفاع شکل می گیرد استفاده از درختان بلندقامت و با تاج گسترده باعث تعدیل ارتفاع ساختمان و متناسب سازی آن با بناها و فضاهای اطراف می شود. پوشاندن مناظر زشت و عیوب معماری استفاده از گیاهان برای پوشاندن مناظری که دارای چشم اندازی زشت و ناهمگون هستند باعث بهبود کیفیت منظر می شود مثال کاشت یک پیچ اناری یا پیچ امین الدوله در کنار تیر برق و یا استفاده از یک توده ی گیاهی بوته ای درختچه ای در جلوی کنج تیز ساختمان. تعدیل بافت خشن مصالح ساختمانی عملکرد اجتماعی و اقتصادی فضای سبز استقرار درختان در شهرها باعث برآورده ساختن بخشی از نیازهای اجتماعی فرهنگی و روان شناختی شهروندان می شود. درختان نقش اجتماعی مهمی را در کاهش تنش ها و نیز بهبود سالمت افراد بازی می کنند. ثابت شده است که فضای سبز شهری باعث بروز آثار مثبت رفتاری زیر می شود. 1- ماندن افراد در وضعیت فیزیکی روحی مناسب. 2- اجتماعی شدن افراد در نتیجه ی برقراری رابطه ی دوستی و نیز احساس و درک بهتر از موقعیت و شرایط اجتماعی. 3- کسب و شناخت برخی از شاخص های اجتماعی برای افزایش و باال بردن ارزش های فردی. 4- افزایش احساس خویشاوندی و یا وحدت منافع و مسؤولیت هایاجتماعی. چنانچه اصول زیباشناختی و طراحی منظر در طراحی لحاظ شده باشد تأثیر فضای سبز در تأمین آرامش آسایش امنیت روحی ایجاد انگیزه و الهامات فکری و هنری چندین برابر افزایش می یابد. طراحی فضاهای شفابخش در محوطه ی بیمارستان ها و احداث باغ های شفابخش خود گواه بر این عملکرد قوی گیاهان است. فضای سبز و گیاهان ضمن تأثیرات اجتماعی به لحاظ اقتصادی نیز در زندگی شهروندان مؤثر هستند. استفاده از گیاه و ایجاد فضای سبز باعث بهینه سازی مصرف انرژی ساختمان ها شده که این تأثیر از 3 طریق حاصل می شود: 1- کاهش تابش آفتاب و ایجاد سایه. 2- تغییر جهت و کاهش سرعت باد. 3- تعدیل دمای محیط از طریق تبخیر و تعرق. 4- تولید غذا و استفاده از چوب را نیز می توان به جنبه های اقتصادی گیاهان در فضاهای شهری اضافه کرد. گیاهان به واسطه ی خصوصیاتی که دارند همچنین می توانند به عنوان یک عنصر معماری و یک سازه در بخش های مختلف کاربرد داشته باشند. کنترل ترافیک کنترل انعکاس نورهای مزاحم دفع آلودگی های صوتی کنترل سیل و طوفان از این جمله اند. پی نوشت 1- برگرفته از پایگاه اینترنتی:

143 نقش پارک های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری 3 دکتر رسول قربانی 2 راضیه تیموری The Role of Urban Parks in the Improvement of Urban Life Quality چکیده کوشش های جهانی برای حفظ محیط طبیعی عمدتا به زیست بوم ها یا اکوسیستم های نسبتا بکر و دارای تنوع زیستی و حفاظت گونه های جانوری و گیاهی منحصربه فرد توجه داشته است لیکن نزدیکی طبیعت به محل کار و زندگی انسان ها فضاهای سبز کوچک داخل شهرها و نیز فواید آن ها برای مردم در این میان کم تر مورد توجه قرار گرفته اند. فضاهای سبز از یک سو موجب بهبود وضعیت زیست محیطی شهرها می شود و از سوی دیگر شرایط مناسبی را برای گذران اوقات فراغت شهروندان فراهم می سازد. هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیرات روانی اجتماعی پارک های شهری در بهبود کیفیت زندگی شهروندان است.

144 مقدمه رشد صنعت و افزایش جمعیت در شهرها به ساخت وسازهای سوداگرانی منجر شده است که در ساختمان ها به موضوعات بهداشتی تأمین نور کافی و هوای سالم و فضاهای گذران اوقات فراغت توجه کافی نمی کنند. از سوی دیگر ضرورت ایجاد کاربری های جدید شهری برای پاسخ گویی به نیازهای روزافزون شهرنشینان به تدریج باعث کاهش سهم فضای سبز و باغ های شهری شده که پیامد آن محدودشدن دسترسی انسان شهرنشین به طبیعت است. اما بنابر دالیلی از اوایل قرن بیستم بدین سو انسان شهرنشین توجهی دوباره به طبیعت و فضای سبز نشان داد که نمود عینی آن ایجاد باغ های کاربردی به جای باغ های تفریحی است که به نیازهای جدید شهروندان پاسخ می دهد )پیرموره 1373 ص 72(. ساکنان شهرهای امروزی تنها به غذا نیازمند نیستند که با برطرف کردن آن مسأله به نوعی پایان یافته تلقی شود بلکه مسکن خوب فضای زندگی مناسب محیط آرام و تنفس هوای پاکیزه نیز در زمره ی نیازهای اصلی و عمده به شمار می آیند )شکویی 1358 ص 65(. البته رشد سریع شهرها را می توان از بزرگ ترین تهدیدکننده های محیط زیست برشمرد که تأثیرات آن با ساکنان شهرها یعنی انسان ها منتقل خواهد شد و تأثیری بس فرساینده بر روح و جسم انسان شهری باقی خواهد گذاشت )بهرام سلطانی 1371 ص 41 (. با توجه به نکات و موضوعات پیش گفته در دهه ی اخیر به موازات پارادایم های توسعه ی پایدار و توسعه ی انسانی ایده ی ارتقای کیفیت زندگی شهری مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات نشان داده است که افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی موجب تبدیل فضاهای سبز شهری به سطوح بتنی خشن و نفوذناپذیر می شود و این روند به ویژه در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم نمودی جدی تر دارد.)Shi, 2002, p18( پارک های شهری دارای نقش اجتماعی اقتصادی و اکولوژیکی هستند با مزایایی چون درمان بیماری های روحی محیطی مطلوب برای پرورش کودکان یکپارچگی اجتماعی حفظ آسایش و نظایر آن ها که در عین حال شاخصی برای ارتقای کیفیت فضای زندگی و توسعهی جامعه محسوب می شوند p149(.)balram, 2005, با توجه به مطالب پیش گفته در این مقاله سعی شده است تا میزان تأثیرگذاری پارک های شهری در کیفیت زندگی شهروندان در سطح شهر تبریز با استفاده از روش Seeking- Escaping مورد بررسی قرار گیرد. مبانی نظری تحقیق به منظور تهیه ی چارچوب نظری مناسب برای بررسی موضوع مورد مطالعه و نیل به هدف تحقیق الزم دیده شد مفاهیم اصلی مورد استفاده روابط بین آن ها و همچنین روش به کار رفته به ترتیبی که در پی می آیند در این تحقیق به اختصار مورد بحث قرار گیرند: پارک های شهری فضاهای سبز عمومی فضاهای سبزی هستند که بازدهی اجتماعی دارند و عموم مردم از آن ها در گذران اوقات فراغت تفریح و مصاحبت با دوستان و گردهمایی های اجتماعی و فرهنگی و نظایر آن ها استفاده می کنند. فضاهای یادشده اساسا برای این منظور طراحی یا تجهیز شده اند )سعیدنیا 1379 ص 32 (. پارک های شهری بخشی از فضاهای سبز عمومی اند که عالوه بر دارابودن جنبه های تفریحی فرهنگی و زیست محیطی جنبه ی خدمات دهی به مناطق مختلف شهر را نیز دارند )دفتر امور فنی و تدوین معیارها 1380 ص 29 (. اصوال طبیعت و ماهیت این فضاها به گونه ای است که تمام طبقات مردم می توانند از آن ها استفاده کنند. در پارک های عمومی سعی می شود که تمام وسایل سرگرمی و رفاهی تقریبا برای هرگونه سلیقه و فکر و سن وجود داشته باشد )حکمتی 1369 ص 324 (. شکل 1 : تفرج گاه های شهری و شهر پایدار (p136 )Chiesura,,2004

145 که تأثیری جهت به یک سو از شهری پارک های استقرار از و دارند پایدار توسعه ی به نیل و شهری زندگی کیفیت بر سود و سرمایه بازگشت بدون مالی بار جهت به دیگر سوی گسترده بررسی ارزش می نهند جای به شهرداری ها برای که.)Manlun, 2003, p31( دارند را زندگی کیفیت کیفیت بهبود شهری مدیریت و توسعه هدف باالترین زندگی کیفیت آن که حال است شهروندان خوشبختی و زندگی به دربرمی گیرد. را مختلفی جنبه های و است بعدی چند مفهومی از است. غیرمادی و مادی مسائل شامل زندگی کیفیت کلی طور استانداردهای چون مقوله هایی تنها نه زندگی کیفیت مادی بعد قیمت ها اشتغال اقتصادی تولید زیربنایی امکانات زندگی سالمتی چون مواردی بلکه دربرمی گیرد را این ها مانند و قانون در نیز این ها مانند و هنر و فرهنگ فراغت اوقات سرگرمی زندگی کیفیت غیرمادی مفاهیم بعد در می گنجد. مقوله همین بازخوردهای و افراد شخصی دریافت های و تجارب شامل Dajian & peter, ),2006 است واقعی شان زندگی در آن ها کیفیت زمینه ی در نظریه ها بیش تر که این روست از p15(. احساس دارند: نظر اشتراک زیر ویژگی های مورد در زندگی فرصت های و اجتماعی روابط از مثبت حس خوشبختی عمومی است چندبعدی مقوله ی زندگی کیفیت فردی. توانایی های بروز سنجش یا اندازه گیری و )Remage & Davies, 2003, p483( ولی می طلبد را گسترده مطالعه ای زندگی کیفیت صحیح ابعاد سالمتی چون متغیرهایی به اشاره زندگی کیفیت مجموع در امنیت جمعی زندگی خانوادگی زندگی امنیت و سیاسی ثبات.)Byock & Merrima,1998 )p231 دارد این ها نظایر و شغلی از رضایت و خوشبختی احساس زندگی کیفیت که آن جا از روان بهداشت و عمومی سالمت شاخص های به عنوان زندگی کیفیت پژوهش این در ص 416 ( 1386 )زکی می روند شمار به و شده بررسی شهری پارک های با آن رابطه ی و مردم زندگی جمعی زندگی و خانوادگی زندگی سالمتی فاکتورهای لحاظ از جهت در شهری پارک های تأثیرات و گرفته قرار تحلیل مورد است. شده سنجیده متغیرها این بهبود زندگی کیفیت و سبز فضای در باید را شهری پارک های و سبز فضای بی تردید انسانی و طبیعی حیات پایداری عوامل اساسی ترین زمره ی 1381 )اسماعیلی آورد شمار به امروز شهرنشینی در )may,,1996 p )34 شهری زندگی کیفیت ایده ی ابعاد شکل 2 : در شوند برنامه ریزی صحیحی صورت به اگر که ص 11 ( خواهند مطلوبی تأثیرات انسان روح و جسم سالم سازی یکی به عنوان شهری پارک های ص 32 ( )شیری داشت در زیادی نقش شهر خدماتی عمومی فضاهای مهم ترین از زیست محیطی و اقتصادی فرهنگی اجتماعی شرایط ارتقای متراکم و رشد موازات به فضاها این دارند. شهری نواحی قرار موردتوجه مختلف جوامع در شهری نواحی شدن توزیع و مکان یابی برای گوناگونی راهبردهای و گرفته اند شده به کارگرفته و ابداع شهری محیط های در آن ها مناسب ص 54 ( )قربانی است آرامش به می تواند سبز فضای که پی برده اند دانشمندان از گذشته کند. کمک مردم خشونت کاهش و جوان سازی می تواند شهری طبیعت فیزیولوژیکی و اجتماعی مزایای چه و شهری مدیران برای چه نیز را اقتصادی مزایای که هوا پاالیش مثال به عنوان سازد. فراهم شهروندان برای

146 Planning. - Byock, I.R., Merriman, M.Ps., 1998, Measurming Quality of Life for Patients with Terminal Illness: The Missoula-Vitas Quality of Life Index, Palliative Medicine, Chiesura Anna, 2004, The Role of Urban Parks for The Sustainable Sity, Landscape and Urban Planning. - Dajian & Peter, 2006, 2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development Chinese Journal of Population, Resources and Environment, Vol. 4, No.1. - Esmaeli A., 2002, Green space (Urban Parks) Analysis on the Base of Urban Planning, The Case: 1 & 8 District of Tabriz, Supervisor: Dr. Ali Asghari, M.A. Thesis in Urban & Regional Planning Department of Urban & Regional Planning School of Art Tarbiat Modarres University. - Germann, Chirstina Chiari, Klaus Seeland, 2004, Are Urban Green Space Optimally Distributed to Act as Place for Social Integration? Forest Policy and Economics. - Gorbani, R., 2007, Spatial Distribution of Urban Parks in Tabriz, University of Tabriz. Tabriz. - Hekmati, J., 1990, Parks and Gardens Design, Pressed by Siyah Tiri, Tehran. - Manlun, Yang, 2003, Suitability Analysis of Urban Green Space System Based on GIS, ITC. - May, A., 1996, Information Technology in Urban Planning, Routledge, London. - Peier Moureh, J., 1994, Urban Spaces-Design and Management, Translated by Rezaei. H & Interior Ministry. - Ramage, J.K. and Davies, A.H., 2003, Measurement of Quality of life in Carcinoid/ Neuroendocrine Tumours NEUROENDOCRINE TUMOURS, Endocrine-Related Cancer Shakooei, H., 1979, Urban Environment, Pressed by University of Tabriz, Tabriz. - Shi, Long, 2002, Suitability Analysis and Decision Making Using GIS, Spatial Modeling. - Shiri, A., 2006, Optimum Model for Urban Green Space Site Selection Using GIS, The Case: City of Zanjan, Supervisor: Dr. Abolfazl Meshkini, M.A. Thesis of Geography and Urban Planning, University of Zanjan. - Staticitcal Center of Iran, 1978, Results of Population and Housing Censuses Data of Tabriz County, Statiictical Center of Iran, Tehran. - Tabriz Municipality, 2008, Parks and Green Space Organization of Tabriz, Statistical Data of Tabriz Green Space, Not Published. - Technical Criteria Bureau, 2001, Regulation and Standards of Urban Green Space Planning, Planning and Management Organization, Tehran. - William C. Norman, & Mandy Noelle Carlson, 2000, An Investigation of the Seeking Escaping Theory as a Segmentation Tool in Tourism Marketing, Journal of Travel Research, Vol. 38, No Zaki, M., 2007, Life Quality and Its Relation with Amour Proper for Girls and Boys Students of Esfahan University, Psychiatry and Clinical Psychology Journal of Iran, Vol. 13, No. 4. درختان انجام می دهند می تواند منجر به کم شدن هزینه های کاهش آلودگی و میزان آن گردد. به عالوه ارزش های زیبایی شناختی تاریخی و تفرجی پارک های شهری باعث افزایش جذابیت شهر ارزش گردشگری و در نتیجه درآمد می شود p129(.)cheisura, 2004, انسان در هر شرایطی روزانه به چند ساعت سکوت و آرامش نیاز دارد. این نیاز در فشردگی جمعیت در محل مسکونی و زندگی آپارتمان نشینی بیش تر احساس می شود و به این ترتیب از این دیدگاه نیز فضاهای سبز شهری که انسان در آن ها بتواند دست کم روزانه ساعتی را در آرامش و دور از هیاهو بگذارند به صورت ضرورت واقعی در زندگی شهرنشینان خودنمایی می کند. پی نوشت 1- برگرفتهازپایگاهاینترنتی: 2 -دانشیارگروهجغرافیاوبرنامه ریزیشهریدانشگاهتبریز. 3 -دانشجویدکتریجغرافیاوبرنامه ریزیشهریدانشگاهتبریز. منابع - Amirtahamseb, Saharnaz, 2008, The Typology of Inbound Tourists Visiting Iran, Master Thesis, Continuation Courses, Lulea University of Technology. - Bahram Soltani, K., 1992, Discussions & Approaches in Urban Planning (Environment), Pressed by Architectural and Urban Planning Studies Center of Iran, Tehran. - Balram Shivanand, Dragicevic Suzana, 2005, Attitudes Toward Urban Green Space: Integrating Guestionnaire Survey and Collaborative GIS Techniques to Improve Attitude Measurements, Landscape and Urban

147 پایدار شهر تاریخی ارزش با بافت های و بناها حفظ و معماری می گیرد. شکل خاص جغرافیایی مکان در قوم یک هنر و سنت ها رسوم و آداب فرهنگی شاخصه های توسط سرزمین یک هویت آینده نسل های به مفاهیم این انتقال برای ابزاری و می کند حفظ خود درون در را سرزمین یک هویتی و فرهنگی تاریخی ارزش های شهرسازی باید است. شده شهرها پایدار و ارزشمند بافت های ناپایداری و تخریب باعث موزه ای حفاظت یا و شتابزده توسعه ی اخیر سال های در است. سرمایه های نابودی از و کرده شناسایی پایدار درون شهری توسعه ی و پایدار حفاظت سرمایه گذاری متناسب پتانسیل های به عنوان را مناطق این نظام پایداری به که هستند درون شهری پایدار مداخله های شهری باززنده سازی و مرمت حفاظت واقع در کرد. جلوگیری آن ها در موجود بپردازند. خود بازتولید به ابعاد همه ی در موجود واکنش های و کنش به توجه با می سازند قادر را شهری نظام و کرده کمک شهری لاح نیازهای با و می برد بهره خود اجزای و مناطق همه ی در توسعه ای استعدادهای از ایده آل شهر گفت می توان پایداری تعریف براساس شهری پایدار باززنده سازی و حفاظت گیرد. انجام هماهنگ و متعادل طور به مناطق همه ی در باید شهری توسعه ی است. سازگار آینده و دشر غالب جریان دچار رود پیش پایدار حفاظت به توجه بدون پایدار توسعه ی اگر است. شهری پایدار توسعه ی به رسیدن برای پیش زمینه ای نقاط است داده دست از را خود ارزشمند کیفیات از بسیاری و شده تهی داخل از شهر حالی که در و می شود شهر خودی به خود و ناموزون یخیرات بافت های در پایدار درون شهری توسعه ی از نمونه ای می توان را پایدار حفاظت بنابراین می یابند. توسعه بیش تر و بیش تر آن پیرامونی دانست. باارزش Sustainable City, Conservation of Valuable Historical Buildings and Urban Textures The identity of a territory is shaped through cultural indices, customs, rituals, traditions and arts of a nation in a specific geographical locality. Architecture and town planning maintain the historical, cultural and identity values of a territory and serve as an instrument to transfer these concepts to future generations. In recent years, accelerating development and / or museum conservation has brought about destruction and instability to cities sustainable & valuable textures. These regions should be identified as potentials suitable for sustainable intra-city development and sustainable conservation investment, and the assets existing in them should be revived. Conservation is in effect the urban restoration and revitalization of intra-city sustainable interventions which support the sustainability of the urban system and enable it to deal with its reproduction in relation to the actions and reactions in all dimensions. Based on the definition of sustainability, it can be claimed that an ideal city benefits from developmental merits in all its regions and components and is compatible with present & future needs. urban development should be effected in all regions in a harmoniously balanced manner. Urban conservation and sustainable revitalization are the background for accomplishing urban sustainable development. If sustainable development proceeds with no care about sustainable conservation, it will be subject to the city spontaneous and imbalanced growth prevalent process while city itself arrives at absurdity from inside and loses many of its precious qualities, with its suburbs more and further developed. Sustainable conservation can thus be reckoned an exemplar of inter-city sustainable development in historically precious textures.

148 حفاظت شهري پايدار راهی به سوی توسع هی شهري پايدار 1 مهندس سکينه تاج الديني The Conservation of a City, a way to a Sustainable Urban Development چکيده حفاظت پايدار و توسع هی پایدار مفاهيمي هستند که در کنار يکديگر و به صورت مکمل هم عمل مي کنند اخيرا در پژوهش ها به اين نتيجه رسيده اند که حفاظت پايدار پي شزمينه اي براي رسيدن به توسع هی پایدار مي باشد. اما متأسفانه در بسياري از طرح هاي توسع هی شهري امروزي پيوستگي با اصول پايداري شهري گذشته رعايت نم يشود و توسع هی پایدار فقط براي طرح هاي شهري امروز و آينده در نظر گرفته م يشود. در نظام برنامه ريزي شهري در ايران چه در طرح هاي حفاظت منطقه اي پايدار و چه در طرح هاي حفاظت شهري پايدار ابعاد کيفي محيط شهري ک متر مورد توجه قرار گرفته شده است. با توجه به اين مسأله نفوذ مباحث کيفي در طرح هاي حفاظت شهري پايدار الزم و ضروري است. تأثير اين مباحث کيفي از سطح کالن تا خرد پررنگ تر مي شود اين توجه در سطح منطقه اي بي شتر خواهد بود و با ورود به سطح بافت هاي تاريخي باارزش شهري نسبت باالتري را به خود اختصاص داده است.

149 ذاتي پيوستگي جهت به شهرها باارزش و تاريخي هاي بافت ابعاد و پايدارند مداوم و طوالني تجارب پي در يابي تحقق و همچنين و است شده لحاظ ها آن طراحي در پايداري گوناگون است الزم يباشند. م اقتصاد و اجتماع اقليم محيط با همخوان شود پايداراعمال حفاظت سياست باارزشي هاي بافت چنين براي کيفيات حفظ پايدار شهري هاي ارزش اصول حفظ با بتوانند تا اجتماعي تاريخي فرهنگي محيطي زيست کالبدي ارزشمند کمک شهري هی توسع به ها کيفيت اين ارتقای و شهري هويت ارتقای آورند. پديد محيط در تري مناسب کيفيت و کنند شاياني هاي فعاليت مناطقی چنين در پايدار شهري باارزش تهاي کيفي باعث نتيجه در و داده رونق را فرهنگي و اجتماعي اقتصادي که فضاهايی شوند مي شهري تاريخي فضاهاي به مردم جذب هاي بافت جزء و داده دست از را خود بومي ساکنان عموما اند. شده شهري ناپايدار و مهاجرپذير تاريخي هاي بافت ناپايداري در مؤثر عوامل مقاله اين در شهري حفاظت هکارگيری ب با و شده بررسي باارزش شهري پايدار نشهري درو هی توسع جهت در راهکارهايي پايدار شود. مي ارائه پايدار شهري هی توسع پايدار شهري حفاظت واژه: کليد هاي کيفيت تاريخي هاي بافت پايدار نشهري درو هی توسع شهری. باارزش مقدمه آداب فرهنگي هاي ه شاخص طریق از سرزمين يک هويت خاص جغرافيايي مکان در قوم يک هنر و ها سنت رسوم و تاريخي هاي ارزش شهرسازي و معماري گيرد. مي شکل کنند مي حفظ خود درون در را سرزمين يک هويتي و فرهنگي هستند. آينده هاي نسل به مفاهيم اين انتقال براي ابزاري و هاي ارزش واجد نيز ايران شهرهاي در باارزش هاي بافت مشکالت داراي امروزه که هستند شهرسازي و معماري غني اخير هاي سال در اند. شده شهري هی توسع نتيجه در گسترده ايران شهرهاي در اي موزه حفاظت يا و شتابزده هی توسع شهرها پايدار و ارزشمند هاي بافت ناپايداري و تخريب باعث يبر مبتن رويکرد نوعي عمل در توسعه نوع اين است. شده فرهنگي و انساني هاي جنبه ديگر که است اقتصادي سود به نيز اي موزه حفاظت سپارد. مي فراموشي به را شهرها ساير و پرداخته اي موزه شيوهی به باارزش بناهاي تک حفظ ص 59 ( )حناچي گيرد نمي نظر در را ها جنبه هاي ارزش عالوهبر شهرها تاريخي هاي بافت که نجا آ از فرهنگي اقتصادي اجتماعي هاي ارزش ديگر داراي یادشده هعنوان ب را مناطق اين باید باشند مي تمحيطي زيس و هی توسع و پايدار حفاظت گذاري سرمايه متناسب هاي پتانسيل هاي سرمايه نابودي از و کرده شناسايي پايدار نشهري درو کرد. جلوگيري ها آن در موجود فرهنگي و اقتصادي اجتماعي هستند نشهري درو پايدار هاي مداخله شهري مرمت و حفاظت قادر را شهري نظام و کرده کمک شهري نظام پايداري به که ابعاد هی هم در موجود هاي واکنش و کنش به باتوجه سازند مي ص 13 ( ديگران و )حناچي بپردازند خود بازتوليد به آل ايده شهر گفت توان مي پايداري تعريف براساس خود اجزاي و مناطق هی هم در اي توسعه استعدادهاي از باشد. می سازگار آينده و حال نيازهاي با و برد مي بهره متعادل طور به مناطق هی هم در بايد شهري تراکم هی توسع پايدار حفاظت ص 8 ( )اسالمي گيرد انجام هماهنگ و شهري پایدار هی توسع به رسيدن براي هاي شزمين پي شهري به توجه بدون پایدار هی توسع که صورتي در و باشد مي ناموزون رشد غالب جريان دچار رود پيش پايدار حفاظت داخل از شهر يکه حال در و شود مي شهر خودي به خود و داده دست از را خود ارزشمند کيفيات از بسياري و شده تهي يابند. مي توسعه شتر بي و شتر بي آن پيراموني نقاط است درون هی توسع از اي نمونه توان مي را پايدار حفاظت بنابراين دانست. باارزش تاريخي هاي بافت در پايدار شهري به تا است الزم پایدار هی توسع به دستيابي منظور به و شود توجه شهر ی لدهنده تشکي اجزای و ابعاد هی هم رشديافته هم کنار در و هماهنگ طور به ابعاد اين هی هم و نقادانه مرمت در»امروزه دهند. شکل را پايدار شهر و حفظ گيرند: مي قرار هم مقابل در عمده اصل دو تصويري و پایدار هی توسع تعاريف قبر منطب تاريخي الحاقات هی کلي قديمي بناي حيات تداوم راستاي در جديد هی مداخل شروع ص 5 (. )مرادي 1383 بشر«امروزي نيازهاي تأمين براي هی زيرمجموع شهري پايدار حفاظت هشده گفت تعاريف طبق و اصول داراي و يباشد م پايدار نشهري درو هی توسع است. شده پرداخته ها آن به که است خود خاص هاي ويژگي تحقيق روش ريزي برنامه هی مقول در پايدار شهري حفاظت رويکرد نطور آ ايران شهرهاي در و دارد کمي بسيار هی سابق شهري

150 که بايد شناخته نشده و مالک عمل قرار نگرفته است. تشريح ساختار فکري و محتوايي آن مي تواند گامي مؤثر در جهت پايداري در شهرهاي تاريخي ايران بردارد. در اين مقاله ابتدا از روش تطبيق منابع به شناخت رو شهاي توسع هی شهري پرداخته و سپس با استفاده از روش استدالل منطقي اصول و ضوابط حفاظت شهري پايدار را مورد شناخت قرار م يدهد. ديرزماني است که مبحث توسع هی شهري پايدار از موضوعات مهم و روز ساير نقاط جهان مي باشد تاکنون تحقيقات زيادي در زمينه هاي پايداري معماري پايدار و توسع هی پایدار شده است و به نتايج قابل توجهي دست يافته اند اما حفاظت شهري پايدار موضوعي جديد مي باشد و هنوز جاي بسي تحقيق و نظريه پردازي دارد. هما نطور که در بسياري از تحقيقات اشاره شده است توسع هی شهري بدون توجه به بافت هاي باارزش و تاريخي شهر و بدون نظارت و مديريت بر آن ها باعث تخريب هر چه بي شتر هسته هاي شکل دهنده ی شهرهاي تاريخي شده و با ازبي نرفتن تدريجي معماري و شهرسازي اصيل ايراني ساير کيفيت هاي باارزش شهري نيز از بين خواهند رفت و شهرهاي بي هويت شکل می گيرند. در آخرين تحقيقات حفاظت شهري رويکردهاي حفاظت مبتني بر توسعه و توسع هی مبتني بر حفاظت پيشنهاد شده است. طبق يافته هاي تحقيق همه طرح هاي معماري و شهرسازي بايد از مسير حفاظت شهري پايدار و توسع هی درو نشهري پايدار به توسع هی شهري پايدار دست يابند توجه به هسته هاي اولي هی شکل گيري شهرها که سرماي ههاي فرهنگي معماري اجتماعي و اقتصادي را در خود دارند خود ضمانتي اجرايي جهت تحقق سياست توسع هی شهري پايدار خواهد بود )نمودار شماره 1 (. اين تحقيق پس از فصل هاي مقدمه و روش تحقيق ابتدا به تعريف توسع هی پایدار و توسع هی درون شهري پايدار پرداخته سپس حفاظت شهري پايدار تعريف شده و مزايا و راهکارهاي آن مطرح شده است. نمودار 1: دیاگرام شهر پایدار )منبع: نگارنده( بخش پنجم به بيان عوامل ناپايدار کننده در شهرها پرداخته پس از آن در بخش ششم به نتيجه گيري پرداخته است. توسع هی پايدار»راي جترين تعريف از توسع هی پایدار توسط کميسيون بران تلند 1991 م ارائه شده است که توسع هی پایدار را چنين تعريف مي کند: توسعه اي که نيازهاي نسل امروز را بدون محدودکردن امکانات نسل هاي آينده براي رفع نيازهايشان پاسخ گو باشد. در کنفرانس برلين 2000 م تعريف زير براي توسع هی شهري پايدار ارائه شده است: ارتقای کيفيت زندگي در يک شهر از لحاظ مؤلفه هاي اکولوژيکي فرهنگي سياسي نهادي اجتماعي و اقتصادي بدون ايجاد تنگنا براي نسل هاي آينده تنگناي ناشي از کاهش سرماي هی طبيعي و بدهي محلي بيش از حد«)حميده 1386 ص 13 (. توسع هی شهري مستلزم داشتن ساختاري است که هم هی اجزا در تناسب و هماهنگي با اجزای ديگر باشند اگر غير از اين باشد ممکن است به زوال يک ايدئولوژي قوم ملت و کشور منجر شود )پاپلي يزدي 1382 صص 1 و 2 (. شهرهاي پايدار از لحاظ اقتصادي خودکفا و کارآمد و از لحاظ اجتماعي عدال تمحور بوده و به حفاظت زيس تمحيطي از تمام گونه هاي طبيعي کمک مي کنند.)Gauld,2006( اما مسأل هی با اهميت قابل ذکر اين است که هر کشور يا هر شهري براي دستيابي به اهداف ملي خود نياز به تدوين راهبردهاي محلي و منطقه اي توسع هی شهري پايدار دارد تا پاس خگوي شرايط زيست محيطي سيستم هاي اجتماعي اقتصادي و سازمان مديريت شهري باشد )عزيزي 1380 ص 25 (. بنابراين مي توان گفت که کارآترين مباحث و راه حل هاي توسع هی شهري پايدار نيازمند توجه به ويژگي هاي منحصر ب هفرد بومي و مختص بدان مکان خاص مي باشند. توسع هی درو نشهري پايدار توسع هی درون زاي شهري متشکل از سه رويکرد مي باشد که عبارتند از: توسع هی درون زاي شهري توسع هی متصل يا پيوسته و توسع هی منفصل يا ناپيوسته. در اين ميان سياست توسع هی درو نزا واجد مزيت هاي متعددي نسبت به ديگر رويکردها مي باشد و بي شتر از ديگر روش ها توانايي پاسخ دهي به نيازها را دارد )آييني 1388 ص 47 (.»توسع هی درو نشهري به معناي رهاکردن عرص ههاي بيروني شهر نيست بلکه در پي به انتظام کشيدن آ نها نيز مي باشد.

151 انتظامي که توزيع متعادل و موزون تأسيسات و تجهيزات شهري را هم در درون و هم در برون پ يمي گيرد. تعادل و توازني که سازگاري درون و برون قديم و جديد و امروز و فردا را سبب خواهد شد«)حبيبي 1383 ص 215 (. توسع هی درون زاي شهري با ب هکارگيري توان ها و فرصت هاي موجود در سطح شهر براي رسيدن به شهري پايدار تالش کرده و تمامي ساختارهاي اجتماعي کالبدي اقتصادي و فرهنگي را براي رسيدن به تعادل کيفي و کمي پايدار ارتقا مي دهد. در چنين توسعه اي بي شترين توجه معطوف به استفادهی مؤثرتر از عنصرهاي کيفي شهر است که واجد توان بالقوهی توسع هی مجدد بوده و در قلمرو بافت موجود شهر واقع شده است )آييني 1388 ص 48 (. حفاظت شهري پايدار بدون نظارت دائمي هم هی سيستم هاي طبيعي و مصنوع به آرامي فرسودگي پيدا مي کنند و ب هتدريج هويت شهرها از بين مي رود. حفاظت پايدار با نظارت دائمي از سرمايه هاي نسل ها در محي طزيست شهري همراه است. ميراث فرهنگي يک شهر سرماي هی نسل هاي آن شهر است و نقش اساسي در سياست پايداري شهر دارد که هدف آن پاسخ به نيازهاي اجتماعي فرهنگي اقتصادي و کالبدي مي باشد.)Gunay,2008( ميراث فرهنگي پلي بين مردم و منابع اقتصادي براي توسع هی پایدار است و براي اي نکه نسل هاي آينده بتوانند از ميراث فرهنگي سود ببرند بايد به طرز مناسبي حفاظت شوند.)Bordignon,2009( از ديد منشور واشنگتن تحولي عظيم در نزديک شدن منشورهاي حفاظتي با مفاهيم توسع هی پایدار شکل م يگيرد و استمرار زندگي را با در نظر گرفتن نيازهاي زندگي معاصر مورد توجه قرار مي دهد. حفاظت شهرها و ديگر محوطه هاي شهري تاريخي با مراتب کاملي از سياست هاي توسع هی اقتصادي اجتماعي و برنام هريزي و طراحي شهري و منطقه اي يعني طرح هاي آمايش جامع و تفصيلي ارتباط تنگاتنگ دارد. اين تأکيد بيا نگر تبديل حفاظت از مقوله اي صرفا فيزيکي و فني به موضوعي با ماهيت طراحي و برنام هريزي و با تخصص هاي چند رشت هاي است )مرادي 1386 ص 4 (. در منشور بورا بر حفاظت از مکان هاي باارزش فرهنگي براي نسل هاي حال و آينده تأکيد شده است و از رهيافتي هوشيارانه و محتاطانه در تغيير دفاع مي کند. منشور بورا شکل کاملي را از ه مسويي با آنچه که در توسع هی پایدار شهري مورد تأکيد قرار مي گيرد نشان مي دهد )مرادي 1386 ص 7 (. حفاظت پايدار شهري با الگوبرداري و استفاده از اصول پايدار شهرسازي سنتي و با الهام از روابط اجتماعي فرهنگي و اقتصادي در هر منطقه شکل مي گيرد. رويکرد حفاظت شهري پايدار با حفظ کيفيت هاي باارزش مصنوع و غيرمصنوع و حفظ ارزش ها و ارتقای آن ها به توسع هی شهري پايدار کمک مؤثري خواهد کرد و کيفيت مناسب تري در محيط پديد مي آورد. ارتقای کيفيت هاي باارزش شهري پايدار فعاليت هاي اقتصادي اجتماعي و فرهنگي را رونق داده و در نتيجه باعث جذب مردم به فضاهاي شهري با هويت و احساس تعلق اجتماعي مي شوند. اين رويکرد فقط به معنای حفاظت شهر ( بافت هاي باارزش شهري( در شکل اولي هی خود نیست بلکه منظور حفظ اثر به صورتی است که بتواند به نيازهاي امروزين پاسخ دهد و يا با تغييراتي در شکل اوليه به حيات خود ادامه دهد و اگر در جايي بنايي تخريب شده باشد آن را با استفاده از الگوهاي شهري پا برجا کرده تا پايداري محيط را از بين نبرد )نمودار شمارهی 2(. مزايا راهکارها و خط مشي هاي حفاظت پايدار از جمله مه مترين مزاياي حفاظت شهري پايدار شناخت هويت شهري و شناسايي بافت هاي باارزش شهرهاي تاريخي حفاظت از سرماي هی نسل ها در شهر نظارت دائمي بر بافت هاي باارزش شهر تأمين نيازهاي انسان هاي امروزي در باف تهاي قديمي شهرها و باالبردن روح تعلق شهروندي تأمين امنيت در اين باف تها و ارائ هی هم هی امکانات شهري زندهکردن بافت هاي باارزش شهري که اکنون وضعيت مناسبي ندارند و برگرداندن شهروندان اصيل به منطقه ب هوجود آوردن محي طزيست پايدار اجتماع و اقتصاد پايدار و کالبد پايدار از بين بردن عدم تعادل در بافت هاي یادشده بهبود منظر بافت هاي شهري و محله هاي تاريخي و رشد هماهنگ کالبد شهر با از بين بردن گسستگي بافت ها کسب درآمد براي دولت و مردم از طريق احيای بازارهاي محله اي و مراکز محله ها جذب گردشگران داخلي و خارجي با ارائ هی محل هی پايدار کمک به طرح هاي شهرسازي و طر حهاي توسع هی شهري پايدار از جمله مه مترین مزایای حفاظت شهری پایدار است.

152 نمودار 2 : نمودار توسع هی شهری پایدار )نگارنده( راهکارهاي حفاظت شهري پايدار -شناسايي محالت و بافت هاي باارزش شهري براي حفاظت پايدار -در نظرگرفتن مباني و راهکارهاي دستيابي به حفاظت شهري پايدار در طرح هاي کالن منطقه اي و طرح هاي جامع شهري -ايجاد انگيزهی زندگي براي ساکنان اصلي منطقه با درنظرگيري مشوق هايي براي اين افراد -ايجاد انگيزه براي سرماي هگذاران بخش هاي خصوصي و دولتي -باالبردن مشارکت هاي مردمي در طرح هاي حفاظت شهري -بهبود ارائ هی خدمات و امکانات شهري -بهبود کيفيت زيرساخت هاي شهري در منطقه -ايجاد نظام اقتصادي پايدار و عادالنه با تأکيد بر اقتصاد منطقه اي و حساسيت بو مشناختي -بهره مندي از سرمايه هاي پايدار اجتماعي اقتصادي و فرهنگي در ارتباط با هم -بهره مندي از انرژي هاي تجديدپذير با الهام از الگوهاي معماري بومي پايدار -طراحي الگوي مناسب معابر بافت تاريخي -امکا نسنجي حضور وسايل حم ل ونقل شهري در بافت هاي تاريخي -طراحي الگوي مناسب مبلمان شهري با ويژگي ها و خصوصيات بافت تاريخي خ طمشي هاي حفاظت پايدار -توجه به اهداف فرهنگي اجتماعي اقتصادي و زيس تمحيطي -توجه به ميراث فرهنگي شهر در طر حهاي شهري -با تشريح منافع و درآمدهاي حفاظت پايدار جلب مشارکت ساکنان در طراحي و جلب مشارکت بخش هاي خصوصي در سرمايه گذاري طرح -درک نيازمندي ها و تقاضاهاي ساکنان و لحاظ کردن در طراحي -ارائ هی اطالعات جامع طرح حفاظت پايدار منطقه به ساکنان )ساکنان اصيل( محله هاي بافت هاي تاريخي ب همنظور جلب مشارکت معنوي ساکنان -شناسايي منابع درآمد پايدار در منطقه و استفاده از آن ها براي توليد سرمايه سود پايدار و حيات اقتصادي بافت -ارائ هی بهترين خدمات و تسهيالت شهري به منظور تشويق مردم به زندگي در اين مناطق -اجراي طرح هاي حفاظت شهري پايدار به منظور جلوگيري از اجراي طر حهاي توسع هی شهري ناموزون -استفاده از دانش بومي منطقه اي در طرح هاي حفاظت شهري -ايجاد نظارت دائمي بر اجراي طر حهاي حفاظت شهري توسط مردم و مسؤوالن -احيای سيستم هاي شهري پايدار )مانند قنا تها( -احيای سيستم هاي مديريت اقتصاد شهري پايدار )مانند وقف( -توجه به سنت و تقويت ارزش هاي بومي -افزايش درآمد شهري از طريق جذب گردشگر و ايجاد فضاهاي جذاب و درآمدزا -توجه به دسترسي هاي پياده در بافت هاي تاريخي باارزش و حم ل ونقل عمومي درو نشهري -توجه به امنيت محيط عوامل ناپايدارکنند هی شهرها -دوگانگي و تغيير هويت اجتماعي مردم ساکن در محدوده به علت مهاجرت ساکنان اصلي به مناطق شهري مدرن و مهاجرت غيربوميان به اين بافت ها که موجب بروز مشکالتي در ابعاد گوناگون شهري )ب هخصوص پايين بودن روح تعلق شهروندي( شده است. -کمبود امکانات فرهنگي اجتماعي و خدماتي باعث شده تا

153 سطح کيفي زندگي در اين مناطق کاهش يابد. -پايي نبودن سطح درآمد ساکنان و ضعف مالي باعث مي شود تا اشتغال و رفع مايحتاج اقتصادي در صدر امور باشد و پرداختن به مسائل فرهنگي و اجتماعي در مراتب بعدي قرار داشته باشد. -رشد کالبدي ناهماهنگ شهر. -گسيختگي بافت محله ها و بي اهميت بودن اين مسأله براي ساکنان فعلي آن. -کاهش امنيت در اين محدوده هاي شهري به علت ناهنجاري هاياجتماعي. -مخروبه و متروکه شدن تعدادي از ابنيه با کاربري هاي متعدد در بافت هاي تاريخي شهري. -عدم توجه مسؤوالن و سرماي هگذاران به اين محدوده ها در طر حهاي شهري. -فقدان نظارت کافي به روند زندگي در اين محدوده ها. -نبود اقتصاد پويا در منطقه. -نبود تحرک اجتماعي و پويايی در زندگي مردم اين مناطق - وجود فرسودگي کالبدي در محدوده هايي از مناطق تاريخي باارزش. -ناکارآيي تأسيسات و زيرساخت هاي شهري در مناطق تاريخي. -افزايش مصرف انرژي هاي تجديدپذير. -تغييرات و رشد سريع در کالبد بافت تعريض خيابان ها و از بين بردن منظر شهري اصيل. -احداث ساختمان هاي جديد ناهمگون با بافت منطقه. نتيج هگيري در بررسي هاي انجا مشده مشخص شد حفاظت شهري پايدار رابطه اي متقابل و دوطرفه با توسع هی درو نشهري پايدار دارد که از طريق آن به توسع هی شهري پايدار منجر مي شود. توسع هی درو نزاي شهري در بافت موجود شهر و با مشارکت ساکنان و شهروندان صورت مي گيرد و نه تنها مباحث شهري و کالبدي را در بردارد بلکه واجد ابعاد اجتماعي فرهنگي اقتصادي و زيس تمحيطي نيز مي باشد. بنابراين حفاظت پايدار با همه ی اين جوانب درگير است و براي حفظ و ارتقای کيفيت هاي باارزش شهري و سرمايه هاي موجود قدم برمي دارد. از آن جا که بخش عمده اي از شهرهاي ايران داراي بافت هاي باارزش تاريخي مي باشند که امروزه دچار ناکارآمدي شده اند و اين محدوده ها سرمايه هاي فرهنگي اجتماعي اقتصادي و کالبدي يک شهر را در خود جاي داده اند از سوي ديگر در توسعه هاي ناموزون و شتابزده ی شهري توجهي به بافت هاي تاريخي باارزش نمي شود و فرصت توسعه به محدوده ی نوساز اطراف شهرها داده مي شود. در نتيجه مقوله ی حفاظت شهري پايدار بسي حائز اهميت است و بهمنظور حفظ هويت هاي اصيل شهري الگوبرداري و استفاده از آن ها در طرح هاي جامع شهري کمک شاياني مي کند. پ ینوشت 1- کارشناس ارشدمرمتبناهاوبافتهایتاریخیدانشگاهعلموصنعتايران مدرسدانشگاه پیامنورکرمان. مراجع ]1[ پاپلييزدي محمدحسينوحسین رجبيسناجردي»نظريه هايشهروپيرامون«چاپاول تهران انتشاراتسمت ]2[ حبيبي محسن»از شار تا شهر«چاپ پنجم تهران دانشگاه تهران ]3[ حناچي پيروز محمدحسینخادم زاده حمیدرضاشايان حامدکامل نياومحمدجواد مهدوي نژاد»بررسي تطبيقي تجارب مرمت شهري در ايران و جهان«چاپ اول تهران نشر سبحان نور ]4[ محمدمرادي اصغر»مرمت و احيا ی مدرسه یقدسيه ی اصفهان«چاپ اول تهران سازمان عمران و بهسازي شهري ] 5 [آييني محمدوزهرااردستاني»هرمبازآفرينيومشارکتمردم معيارارزيابيبرنامه هاي توسعه ی درون زاي شهري«هويت شهر شماره ی 5 صص علوم و تحقيقات ]6[ اسالمي غالمرضا و هوتن ايرواني»تراکم ساختماني و توسعه ی درون زا«هويت شهر شماره ی 3 صص 3-12 علوم و تحقيقات ]7[ حناچي پيروز داراب ديبا و محمدجواد مهدوي نژاد»حفاظت و توسعه در ايران«هنرهاي زيبا شماره ی 32 صص دانشگاه تهران ]8[ حميده سارا نوید پورمحمدرضا»پايداري در شهرها از ديروز تا امروز«هفت شهر شماره ی صص 5-21 شرکت عمران و بهسازي ] 9 [عزيزي محمدمهدي»توسعه یشهريپايدار«صفه شماره ی 33 دانشگاه شهيدبهشتي ] 10 [محمدمرادي اصغر مهدیاخترکاوان»بررسيسيرتحولمفاهيمجهانيمنشورهاي حفاظتيآثارتاريخيدرسازگاريبامفهومتوسعه یپايدار«کنفرانسصنعتدانشجو توسعه یپايدار تهران [11]Bordignon,Marta,Corsi,Lisa,Gasperis,Diego,Liu,Beibei,Lukasiewic z,karolina,miccoli,lorenzo,qian,zhonghui, Sustainable Conservation of Cultural Heritage: A global responsibility,sichuan Towers Case study springer,pg386,2009. [12] Gould,Kira, future forms and design for sustainable city, Architectural Record, Vol.194, pg49,2006. [13] Gunay,Zeynep, Neoliberal Urbanism and Sustainability of Cultural Heritage,44th ISOCARP Congress,2008.

154 پایدار شهر مردمی های مشارکت به این ترتیب گرداند. می فراهم را ابعاد تمامی در توسعه موجبات که است عمومی برنامه های در مردم سوی از داوطلبانه همکاری معنای به مشارکت هک افرادی نشود. زایل شخصی از حقی که به طوری نماید دنبال را محلی ساکنان منافع و مصالح اول درجه ی در شهرها توسعه ی که است ضروری زا بیش افراد این برخوردارند. آن به مربوط امور و منطقه زمینه ی در دانش بیش ترین از کنند می زندگی شهری طرح های برنامه ریزی محدوده ی در و برنامه ریزان مدیران نادرست تصمیم گیری های از ناشی خطرات معرض در دیگران از بیش این ترتیب به و داشته قرار تصمیمات تأثیر تحت سایرین باشند. داشته نقش شهر با مرتبط تصمیم سازی های و تصمیم گیری ها در باید بنابراین دارند. قرار شهری طراحان و کم تر زمان در و کرد اجتناب شده آزموده مسیرهای پیمودن از می توان برنامه ریزی ها و تصمیمات در محلی افراد شرکت دادن درصورت کی کاربران در مکان به تعلق حس آن تبع به و ارزشمندی حس ایجاد مشارکت این نتایج دیگر از شد. نائل مطلوب نتیجه ی به کم تر هزینه ی با و می دهد سوق بیش تر پایداری سمت به را شهری محله های امر این درپی دارد. را آن ها توسط مکان حفظ خود خودی به که است شهری محیط می آفرینند. را پایدار شهر به نام کلیتی پایدار اجزای این Sustainable City, Public Participation Participation means voluntary cooperation by the people in public plans which provide multidimensional development. Cities development should thus primarily observe the local residents' interests so that no one's rights are spoiled. Those who live near urban projects planning enjoy the most knowledge on the region and issues relevant to it and are most of all insfluenced by the decisions effects. They are thus more than others at the risk of improper decisions made by urban managers, planners & designers. They should thus play their role in decision makings relevant to their city. Through participation by the local people in decisions and plans, covering of tested courses can be avoided, and optimal results can be obtained in a shorter time and lower costs. The establishment of the sense of preciousness, and accordingly, the sense of belonging to a locality in an urban environment users, is another result of this participation, being spontaneously followed by their conservation of the locality or region. This will lead urban districts towards more sustainability, and these sustainable components will create a totality called sustainable city.

155 اهمیت مشارکت های مردمی در تحقق شهر پایدار 2 دكتر محمدتقي پيربابایي 1 مهندس امير واعظ شهانقي The Importance of Public Participation in Achieving a Sustainable City چكيده اسكان بشر نقش تمدن ساز در فرآيند تاريخي توسعه ی جوامع داشته است در اين فرآيند شهرها كانون ايفاي اين نقش بوده اند. چشم انداز توسعه ی جهاني نشان مي دهد كه اين نقش همچنان تداوم دارد و اين مهم در گروی برپاكردن و نگاه داشتن شهرهايي است که بتوانند مولد پايداري با محيطي قابليت زا مناسب زيست و حفظ كننده ی محيط زيست باشند. عدم اتخاذ سياست ها و تدابير مناسب و كارآمد در عرصه ی برنامه ريزي شهري و طرح هاي شهري نه تنها امكان توسعه ی پايدار و تحقق فرصت هاي بالقوه را در فرآيند توسعه ی شهري كشورهاي در حال توسعه به مخاطره افكنده بلكه به تدريج منجر به معضالت اجتماعي فرهنگي و بصري شده و بنيان هاي شهروندي را با چالش هاي جدي مواجه ساخته است.

156 ناموفق تجربه هاي از گذر با و موضوع اين حادترشدن با صورت تغييرات انطباق عدم از ناشي موارد بیش تر در كه تحت جديدي رويكرد بوده ساكنان واقعي نيازهاي با گرفته ارتقاي و بهبود هدف با شهروندان مشاركتي رويكرد عنوان تغييرات در مردم مشاركت ميزان باالبردن و كالبدي و محيطي و جهاني موفق تجربه هاي كه شد مطرح شهر فضايي سازمان راهبرد اين به كارگيري ضرورت داخلي نمونه ی چند حدي تا نشان كشور كالن شهرهاي تصمیم گیری های بیش تر در را اداري لحاظ از توسعه يافته كشورهای از بسياري در مي دهد. و آمده وجود به محلي و ملي سطح در تحوالتي و تغييرات و شهري خدمات كردن فراهم براي مهم تري مسؤوليت هاي مقاله اين در است. گرفته شكل زندگي گوناگون كيفيات افزايش شهروندان واقعي مشاركت مباني بررسي با است شده سعي معضالت سامان دهي طرح هاي از حمايت و تقاضا افزايش به همچنین شود. تأكيد مشاركتي رويكرد با شهري طرح هاي و و كالبدي سامان دهي در مردمي مشاركت هاي گوناگون ابعاد شدن برانگيخته عوامل مي شود تالش گردد. بررسی فرهنگي نتايج و معرفي ساكنان اختياري و اجتماعي مشاركت هاي شود. استخراج بررسي ها و مطالعات اين از كاربردي رضايت مندي مشاركت مشاركتي شهرسازي واژه ها: کلید خودانگيختگي. تعاملي مشاركت دهي سامان انگيزش مقدمه براي چاره انديشي شهرنشینی فراگیر رشد به توجه با اجتناب ناپذير سكني گزيني از نوع اين بازدارنده ی اثرات كاهش چاره جويي اصلي تأكيد 1970 سال هاي حدود تا است. باال از رويكردهاي مبتني بر و سخت افزارانه روش های بر روند این منتهی بود. كالبدي و اقتصادي متمركز پايين به نبود شهرنشيني به طوركلي و شهرسازي مسائل پاسخ گوی و نوين شهري مديريت شيوه هاي سر بر اجماع اكنون و واقعي مشاركت طريق از مردمي ظرفيت هاي از بهره گيري رد را شهري ناپايداري هاي چاره ی شیوه ها این آن هاست. جست وجو شهري منابع مديريت شيوه ی كيفيت ارتقای عوامل بين در جهان علمي منابع كه طوري به مي كنند. سهم معنوي چه و مادي چه شكلي هر در توليد اصلي انساني نيروي توانايي هاي از مناسب بهره گيري و مديريت سخت افزارانه و مادي سرمايه هاي از بيش تر توسعه در را مديريت رويكرد تغيير از شهري پايداري»راه مي دانند. پارامترهاي داراي خوب شهري حكمراني مي گذرد«شهري مشاركت طلبي شفافيت كارآمدي چون متنوعي و مختلف بين هماهنگي دانايي محوري انصاف همگاني اظهارنظر حق با امروزه 1383(. خيرخواهان و )ميدري است و... سازماني كه شهرسازي طرح هاي اجراي فراوان هزينه هاي به توجه مالي منابع محدوديت به علت دولتي منابع طريق از آن تأمين باالي ظرفيت هاي از بهره گيري شده غيرممكن انساني و توسط طرح ها مطمئن و سريع پيش برد در مردمي مشاركت است. گرفته قرار توجه مورد دمكراتيك تر دولت هاي مسأله بيان نحوه ی و حاكم اصول مشاركت نظري جنبه هاي امروزه ام جامعه ی مسائل عمده ترين از يكي به آن از بهره برداري اصول از يكي شهروندان واقعي مشاركت است. شده مبدل تعيين كننده عامل و مي باشد معاصر شهرسازي اتكايي و مهم اصل در ما كه زماني تا مي آيد. به شمار طرح يك موفقيت در داشته متناقض ديدگاه هاي آن نظري مباني و مشاركت كرد دعوت مشاركت براي را افراد مي توان چگونه باشيم در وقتي كه تا بنابراين پرداخت مشاركتي برنامه هاي به يا نزديكي و نظر اشتراك مشاركت موضوع نظري جنبه هاي مناسبي راه هاي نمي توانيم عمل در نيايد وجود به ديدگاه اين در نظري مباني برگزينيم. را شهري مسائل حل براي به توجه است. ويژه اي اهميت و خصوصيات داراي مقاله امور در مردم مشاركت فعال ساختن چگونگي مباني اين محيط هاي سامان دهي براي فرهنگي و اقتصادي اجتماعي را فرهنگي و جمعيتي ساختار به توجه با شهري زندگي جلب راه هاي از پاره اي درحقيقت و مي دهد قرار ما فراروي است. نهفته نظري جنبه هاي همين در واقعي مشاركت مشاركت نظري مباني مشاركت ها ديني و فطري منشأ و امور در مشاركت ديگر انديشمندان از بسياري دانسته اند. آدمي فطرت هاي جزء را ياري کردن و همدردي در را ديگري انسان انسان هرگاه كه است معتقد اسپينوزا بي اختيار كند مشاهده عاطفه اي ابراز يا كاري انجام حين )فرهادي مي شود. عاطفه آن ابراز يا كار آن از تقليد خواهان دانسته اجتماعي زندگي بنياد را همدردي هيوم ص 57 ( منبع( )همان است.

157 حس نيرومند عامل دو اسميت آدام و كنت اگوست بازشناخته بشر فطرت در را دوستي نوع حس و خودخواهي همكاري تمرين محل كه خانواده پيدايش عامل را دومي که است بشري كوچك اجتماع يك خانواده مي دانند. است تشکیل خانواده تشكيل به فرد نوع دوستي حس نتيجه ی در كوچك اجتماع اين در خوبی همياري و همكاري می شود. مي گيرد. صورت انساني و مفهوم درباره ی پژوهشي در )1369( نوگوراني دري رد مشاركت ها نظريه هاي بررسي ضمن مشاركت ها روش آن خالصه ی كه است پرداخته نيز اسالمي مشاركت به غرب مي باشد: چنين به جامعه يك سرنوشت و وضعيت قرآن آيات طبق )رعد/ 11 (. دارد بستگي آن ها عملكرد و آن مردم وضعيت مردم تحول بدون دولت يك تغيير و تحول با بنابراين با جز نيز امر اين و نمي شود حاصل امور در مطلوب بهبودي فرض به حتي مشاركت نيست. امكان پذير همگاني مشاركت است. متعالي هدف هاي جزء جامعه رفاه وجود صدقه )شامل انفاق قبيل از اموري كريم قرآن قلمرو در بارز مصاديق از نهي ازمنكر و امربه معروف جهاد و...( نظر به چنین قرآن آیات از و مي آيند شمار به مشاركت که: می رسد مردم كه است اين آسماني كتاب و پيامبران ارسال از هدف 1-25(. )حديد/ به پاخيزند عدل اقامه ی براي و دارند پا به قسط خودجوشي قرآن نزول و پیامبر رسالت از هدف آیه این در است. داد و قسط کردن برپا جهت در آنان مشاركت و مردم شده نكوهش و مذمت مردم مشاركت ندادن نيز دليل همين به امور در تعاون بر قرآن كريم در همچنين )نساء/ 53 (. است است. شده تأكيد جهت اين در متقابل سفارش هاي و صواب )مائده/ 2 ( نهادي امري اسالمي جامعه ی امور اداره ی در مشاوره 2- )شوری/ 38 ( است. اسالمي نظام ساختار جزء و است خود بقاي پايه هاي از را مردم مشاركت اسالمي نظام 3- به حساب خود پشتوانه هاي بزرگ ترين از يكي را آن و مي داند كنار در مؤمنان ياري اعتباري به قرآني آيات در مي آورد. و )انفاق/ 62 ( است. گفته قرار تعالي و تبارك خداوند ياري است. خداوند ياري اسباب فقط مؤمنان ياري در اموال تمركز و انحصار نفي بر اصل اسالمي نظام در 4- بر بسيار و )حشر/ 7 ( است. خاص گروهي يا فرد يك دست )فصلت/ 10 ( است. شده تأكيد فرصت ها تساوي لزوم كه حدي تا نیز رهبري به تام وابستگي جامعه اداره ی در ناديده مردم هويت و كند او در منحصر و فرد به قائم را نظام با جز بنابراين )آل عمران/ 144 (. است شده مذمت شود گرفته نمي يابد. تحقق اصولي چنين مردم همگاني مشاركت است. وظيفه افراد براي شرايط برخي در مشاركت 5- الذاريات/ 19 ( )توبه/ 93 اين در اجباري يابد مصداق مشاركت عنوان بخواهيم اگر نيست. آنان براي راه مثل دارد. وجود اخالقي آداب مشاركت براي اسالم در 6- مشاركت. نيت صحنه ی از نبايد هيچ وجه به اسالمي نظام در زنان 7- جامعه ی رهبر با زنان بيعت شوند. گذاشته كنار فعاليت ها )ممتحنه/ 12 ( باشد. موضوع اين مؤيد مي تواند اسالمي تأكيد كار تقسيم و نظم بر نيز داوطلبانه فعاليت هاي براي 8- )توبه/ 122 ( است. شده مشاركت كنندگان امكانات و توانایي ها شايستگي اهليت 9- شود. گرفته درنظر كامال مشاركت جريان در بايد نيز )نساء/ 58 ( عمومي كنترل و نظارت اعمال لزوم كلي قاعده ی طبق 10- ثروت هاي به كه اموري در به خصوص اسالمي دولت توسط مي شود مربوط و...( هبه بهره )غنيمت انفال همچون عمومي جامعه مديريت نقش و باشد قانونمند و منضبط بايد مشاركت ص 191 ( )بشر و )انفال/ 1 ( شود. گرفته درنظر كامال آن در مشاركت جامعه شناختي مباني تشكيل مشاركت ها را جامعه شناسي پيكره ی اعتباري به رب جامعه شناسي بحث هاي اكثر اين كه به توجه با مي دهد. ديرباز از است استوار آن ها روابط و گروه ها مطالعه ی اجتماعي روابط صورت هاي اساسي ترين از يكي مشاركت ها آن طريق از كه است فرآيندي اجتماعي مشاركت است. بوده مورد عملكرد تا مي پيوندند هم به گروه ها يا جماعت اجتماع اجتماعي مشاركت درآورند. اجرا به را نياز مورد يا انتظار مي گيرد شكل انسان ها شخصيت آن طريق از كه است فرآيندي طريقه ی مشاركت مي شوند. آماده گروهي زندگي براي و و اجتماعي جوانب كه است زيستي روش نوعي است زندگي ص 36 ( 1369 نوگوراني )دري دارد. روان شناختي و فرهنگي مشاركت كه است معتقد فرانسوي جامعه شناس فرنچ طرح ها ايجاد در بيش تر يا گروه دو آن طي كه است جرياني

158 متقابل تأثير يكديگر بر معيني تصميم هاي و خط مشي ها روي كه مي شود محدود تصميم هايي به فقط اثر اين و دارند آتي تأثيرهاي مي دهند ارائه آنان آنچه و تصميم گيرندگان شخص يك مشاركت ميزان صورت اين در داشت. خواهد پذيرفته طرح هاي و تصميم ها در وي كه است تأثيری معادل كه است تأثيري معادل ديگر سخن به است. داشته شده منبع( )همان شده اند. پذيرا تصميم اخذ جريان در ديگران از بحث در اجتماعي علوم فرهنگ در )1370( بيرو آلن به معناي مشاركت است: داده توضيح چنين آن را مشاركت گروهي در يا بردن سود آن از و يافتن چيزي در سهمي بيرو است. داشتن همكاري آن با بنابراين و جستن شركت توجه با گروه چند يا يك در مشاركت كه است آورده همچنين تعريف قابل گروه با فرد تماس هاي فراواني و شدت شكل به مي تواند شخص و است وسيع مشاركت عرصه هاي است. گذران اقتصادي بخش هاي چون گوناگونی بخش هاي در و مدني سياسي مسؤوليت هاي تقبل فرهنگ فراغت اوقات مشاركت ميزان شکل این به بپردازد. فعاليت به اين ها جزء مي دارد. مشخص را قدرت از صورتي اغلب مشاركت كه است اين مي شود نتيجه تبيين ها اين از آنچه مفهوم مختلف بخش هاي در و گوناگون عوامل به توجه با در افراد مشاركت ميزان و ماهيت شكل و مي يابد ويژه اي زا سهم بري ميزان همچنین نيست. يكسان عرصه ها همه ی مشاركت به را شخص آنچه به نسبت تعهد و عمل و مشاركت ها كند. مشخص را مشاركت ها انواع مي تواند است واداشته و اصول بنيادها به توجه با جامعه شناسي ديدگاه هاي تفسيرهاي آن از و پرداخته اند مشاركت موضوع به نظريه ها مفهوم دريافت براي بنابراين داده اند. دست به متفاوتي پرداخت. آنان انديشه هاي بنياد به بايد نخست مشاركت ها اشاره نيز مشاركت ها انواع به متفاوت تفسيرهاي افزون بر نظريه پردازان ديدگاه با ربط در اين ها از هركدام كه داشته اند تركيب هاي از به گوشه اي فقط اين جا در و مي كند پيدا مفهوم )1370 )ساروخاني مي شود. اشاره فهرست وار مشاركت مشاركت 3- تام مشاركت 2- اجتماعي مشاركت 1-6- متواتر مشاركت 5- داوطلبانه مشاركت 4- غيرعمدي 9- جمعي مشاركت 8- عمدي مشاركت 7- كامل مشاركت 11 -مشاركت مشروط مشاركت 10- سازمان يافته مشاركت. و... سياسي فكري ديدگاه هاي به توجه با اصطالحات اين مفهوم آنچه اما مي شود. تفسير و تعبير مشاركت مورد در مختلف و تفكرها در ريشه مشاركت مفهوم كه است اين است مهم نخست آن مفهوم به پي بردن براي و دارد گوناگون ديدگاه هاي شود بررسي ديدگاه يك تشكيل دهنده ی مؤلفه هاي مفهوم بايد شود. پرداخته مشاركت مفهوم و معني به سپس و مشاركت روانشناسي مباني هچ آن انواع همه ی در مشاركت روانشناختي جنبه ی مشاركت ها از بعدي است. مستتر غيرمستقيم چه و مستقيم دارد. ارتباط مشاركت كننده انسان هاي رواني جنبه هاي به در اگر )به ويژه بداند سهیم را خود كاري در كه انساني مي كند. حاصل تكامل و كرده رشد كند( شركت تصميم گيري ها خواهد مثبت پنداري مي كند پيدا خود از شخص كه پنداري وي مشاركتي و اجتماعي رفتار تقويت كننده ی نتيجه در و بود احساس ديگران همكار و همراه را خود انسان وقتي مي شود. اشتراكي وجوه جمعي و فردي عالقه هاي ميان و مي كند مي آورد بار مسؤول را شخص مشترك احساس اين مي يابد در كسي كه می گوییم که است باور اين بر 1970(. )ديويس نمي كند. ايجاد آن در سوراخي هرگز شماست همراه قايق يك ص 107 ( نوگوراني از نقل )به آن ها واژه ی به جاي سازمانی يا گروه در شخصي وقتي مي داند گروه در مسؤول و درگير را خود ببرد كار به را ما لفظ و تعهد احساس مي گذرد گروه در كه مسائلي به نسبت و خودبيگانگي از را شخص كارها در مشاركت مي كند. مسؤوليت احتمال به وي به خودآگاهي دادن ضمن و مي آورد بيرون صورت اين در مي آورد. بار دگريار و دگردوست را وي زياد مي شود. زندگي وضعيت سازنده ترين و ارزشمندترين کار آن

159 تأييد به انسان نياز و مشاركت نظر از ديگران دادن شركت اين كه به عنايت با مزلو است آنان شمردن مؤثر و احترام نوعي روانشناختي است كرده استدالل و پرداخته موضوع اين به نيازها بحث در نفس عز ت به رواني بيماران جز به جامعه افراد همه ی كه نياز اين اگر بنابراين دارند. نياز يا تمايل ديگران احترام يا ارزشمند نفس به اعتماد چون احساس هايي شود برآورده در بودن مؤثر و مفيد و كفايت لياقت قدرت احساس بودن ممكن نيازها اين به بي اعتنايي اما مي آيد. وجود به شخص سبب را درماندگي و ضعف حقارت چون احساس هايي است ص 82 ( 1372 )مازلو شود. شهرسازي در آن تاريخچه ی و مشاركت ريشه هاي و نيست تازه اي مفهوم و مقوله مشاركت جست وجو باستان يونان شهرهاي دولت در مي توان آن را و سياسي امور در شهروندان مشاركت حاضر حال در كرد. توسعه يافته كشورهاي تمام در قبول مورد اصلي اجتماعي بانك نظر از است. توسعه حال در كشورهاي از بسیاري و بهره وران آن طريق از كه است فرآيندي مشاركت جهاني و تصميمات و توسعه برنامه هاي روند بر را خود كنترل مي كنند. تقسيم هم با است برنامه با مرتبط كه منابعي و شهر به مربوط امور در شهروندان مشاركت 1960 دهه ی اوايل و 1950 دهه ی اواخر در ابتدا شهرسازي در دهه ی 1960 دوم نيمه ی در سپس و گرفت شكل آمريكا در ديگر دموكراتيك كشورهاي آن از پس و شد مطرح انگلستان كردند. استقبال آن از مشاركتی شهرسازي نظريه هاي متعددي نظريه هاي بعد به 1960 دهه ی دوم نيمه ی از شده مطرح مشاركتي شهرسازي و برنامه ريزي زمينه ی در از: عبارت اند آن ها مهم ترين جمله از كه است مشاركت وي ارنشتاين) 1969 (: مشاركت نردبان نظريه ی 1- معتقد و گرفت كار به شهروندي قدرت تعبير با را شهروندي از محروميت 1- سطح سه به مشاركت به طوركلي كه است در شهروندان قدرت 3- و جزئي مشاركت 2- مشاركت 1377( زن هويي )اوست مي شود. تقسيم پله هشت قالب پاسخ مبناي بر ميجلي ميجلي) 1986 (: جيمز نظريه ی 2- مي كند: تقسيم شيوه چهار به آن را مشاركت به دولت ها مشاركت ج( هدايت شده مشاركت ب( مشاركتي ضد الف( 1383( غفاري و )ازكيا واقعي. مشاركت د( فزآينده نظريه اين در )1998( ديويدسون: اسكات نظريه ی 3- از شهروندان و دولت بين مستمر تعاملي در تصميم گيري گردونه اين در مي گيرد. صورت مشاركت گردونه ی طريق و تقدم كه مي شود مطرح مشاركت براي چهارگانه اي سطوح سطوح اين ندارد وجود سطوح ميان خاصي ترتيب و ر تأخ -4 مشاركت 3-2 -مشاوره اطالع رساني 1- از: عبارت اند 47( 1380 ثاني )شريفيان توانمندسازي انواع نظريه اين در )2002(: دريسكل ديويد نظريه ی 4- تقسيم نامشاركت و مشاركت كلي حوزه ی دو به مشاركت واگذاري ميزان مشاركت انواع تقسيم بندي معيار و مي شود با همكاري و تعامل ميزان و تصميم گيري قدرت و اختيار 1387( توكلي و رضواني )سعيدي است. جامعه فرهنگي فضاي در نظريه اين )2004(: ميانجي گری نظريه ی 5- تفاوت شده فراواني تأكيد آن به آنچه و شده مطرح بريتانيا و مشاركتي برنامه ريزي و عمومي مشاركت ميان قائل شدن اساسي اصول مبتني بر مشاركتي برنامه ريزي سوي به حركت 1384( هادي و رضواني )سعيدي است. ميانجي گري مشاركتي شهرسازي مزاياي و فرصت ها به مشاركتي شهرسازي مزاياي و فرصت ها عمده ترين است: زير قرار فعاليت هاي در مردم مشاركت قدرت: در مردم سهيم شدن الف( شهري طرح هاي و برنامه ها تهيه ی جمله آن از و اجتماعي جامعه مديريت و سياسي قدرت در مردم شدن سهيم سبب مي شود. از مردم جامعه: عمومي آگاهي هاي سطح افزايش ب( مي گردند. آگاه خويش حقوق به نسبت مشاركت طريق

160 عنوان به نه و كرد خواهند عمل فعال عامالن به عنوان آنان منفعل. پاسخ گويان مشاركت جامعه: به تعلق و اجتماعي مسؤوليت حس ايجاد ج( حس و جمعي مسؤوليت اصيل و واقعي حس عمومي خود نوبه ی به امر اين مي كند. خلق را جامعه به وابستگي اجراي و مشاركت در مردم فعاالنه ی شدن درگير سبب مي شود. طرح ها مردم مشاركت شهري: برنامه هاي و طرح ها كيفيت بهبود د( كيفيت بهبود سبب زير راه هاي از شهرسازي فعاليت هاي در مي شود: شهري برنامه هاي و طرح ها منطقي تر و درست تر تصميمات اتخاذ - طرح هاي و برنامه ها براي صحيح تر هدف هاي تدوين - مردم نيازهاي بهتر شناخت به توجه با شهري مورد محل و شهر به نسبت برنامه ريزان شناخت افزايش - برنامه ريزي شهري برنامه هاي و طرح ها و مردم بين پيوند برقراري - برنامه ها و طرح ها اجراي موردنياز انساني نيروي ازدياد - برنامه ها و طرح ها اجراي زمان و هزينه كاهش - برنامه ها و طرح ها اجراي كيفيت ارتقاي - برنامه ها و طرح ها موردنياز مالي منابع گسترش - مردم: وسيله ی به شهري برنامه هاي و طرح ها پذيرش ه( باشند داشته مشاركت طرح يك تهيه ی در مردم كه هنگامي سليقه هاي و عاليق خواسته ها نيازها با بيش تر طرح طبعا به طرح ها پذيرش سبب امر همين و يافته مطابقت آنان مي شود. آنان وسيله ی شهرسازي مثبت آثار از يكي برنامه ريزي: تمركز عدم و( است. برنامه ريزي امر در تمركززدايي مشاركتي فرآيند در شهروندان مشاركت شهرسازان: بازآزموزي ز( شهروندان هم آن در كه است دوسويه جرياني شهرسازي و آموزشي فرآيند در تصميم گيرندگان و برنامه ريزان هم و مي شوند. وارد يادگيري يكي عمومي مشاركت جوامع: بهتر مديريت به دستيابي ح( آن گونه براي پيش نيازي و خوب مديريت عمده ی عناصر از مردم اولويت هاي و مسائل نيازها به كه است توسعه اي 1381( )احمدي مي دهد. پاسخ مردمي مشاركت مختلف سطوح داشته مي تواند متفاوتي درجات و سطوح مشاركت تا گرفته سطحي نظرسنجي هاي و اطالعات تبادل از باشد دخالت و غيردولتي نهادهاي و مردم توسط قدرت كسب سطوح و درجات اين اجرا. و تصميم گيري مراحل كليه ی در نظريه هاي كه است تاريخي سير از ناشي يك سو از مختلف ساختارهاي به وابسته ديگر سوي از و پيموده اند مشاركت است. مردم و حاكمان بينش و فرهنگ نوع و حكومتي تحت انگلستان روونتری بنیاد توسط که تحقیقی در طیف یک شده انجام فعال«مشاركت به»رهنمودهايي عنوان است: شده معرفی مشارکت از مرحله ای 5 تهيه طرحي چه كه مي شود گفته مردم به صرفا اطالعات: است. شده مي شود پيشنهاد مردم به گزينه چند نظرخواهي: مشاوره ی پذيرفته جديدي ايده ی هيچ ولي مي شود شنيده آن ها نظرات نيست. و گزينه ها از حمايت و تشويق يكديگر: با تصميم گيري تصميم گيري براي فرصت هايي فراهم آوردن و جديد ايده هاي می شود. انجام جمعي چيزي چه اين كه مورد در متفاوت منافع با افراد جمعي: اقدام آن انجام منظور به را همكاري و می گيرند تصميم است خوب مي دهند. شكل محلي گروه هاي وسيله ی به جامعه: مستقل منافع از حمايت به منظور را حمايت ها ديگر يا ابزار سرمايه كه سازمان هايي يا كلي دستورالعمل هاي راهنما خطوط تحت وظايفشان اجراي 18-19( صص 1378 بكايي )سيد كرده اند. فراهم رد )1996( وال كورن و )1994( پريتي ديدگاه هاي جمع بندي مشاركت از سطح هفت مشاركت سطوح از آن ها تقسيم بندي مي شود. ارائه جدول 1 شرح به كه مي دهد دست به را مشاركت موانع بر تأكيد و مردمي مشاركت ضرورت و اهميت رغم به بين المللي مجامع و كشورها كليه ی در آن قابل توجه نقش نهادينه جامعه نهادي ساخت نبودن آماده پيچيدگي دليل به آن نظاير و سنتي نظام هاي خودياري و همكاري نشدن كه است مواجه چندي مشكالت و موانع با مردم مشاركت طريق از كه مي شود پروژه هايي موفقيت يا آن تحقق مانع عمال از: عبارت اند موانع اين از برخي درمي آيند. اجرا به مشاركت در مي توانند شهرونداني شهروندي: آموزش فقدان 1- دقيقا كه كنند مسؤوليت قبول و شده وارد عمومي حوزه ی كه گفت بايد متأسفانه باشند. آشنا خود وظايف و حقوق با چرا كه مي شوند يافت كم تر شهرونداني چنين ما جامعه ی در

161 ص 55 ( ج 1 همکاران و )حناچی مردم مشاركت سطوح هفت گانه ی طبقه بندي جدول 1 : خودانگيختگي )self mobilization( تعاملي مشاركت )Interactive participation( عملكردي مشاركت )functional Participation( مادي انگيزه هاي خاطر به مشاركت )Participation for material Incentives( كردن مشورت و اطالعات دهي )consultation and Information-Giving( انفعالي مشاركت )Passive Participation( صوري فريب )Manipulation and Decoration( و بوده سنتي شكل به ما جامعه ی در اجتماعي شدن مراحل حوزه ی در وظايفشان و حقوق و مقررات قوانين با افراد و نصايح بيش تر ما آموزشي نظام و نيستند آشنا عمومي مي دهد. دانش آموز به را اخالقي توصيه هاي از يكي شهرها: جمعيتي و فرهنگي ناهمگون تركيب 2- نقش و مهاجرت ما كشور اجتماعي مسائل دغدغه برانگيزترين است. بوده شهرها جمعيتي و فرهنگي ناهمگون تركيب در آن خاتم اعظم جوان: نسل با شهري مديريت ارتباط عدم 3- را شهرها توسعه ی از مختلفي دوره هاي»ما است: معتقد بوده متغير آن ها در مهاجرت سهم كه گذاشته ايم سر پشت حدود كه بازمي گردد چهل دهه ی به دوره ها اين اوج است. شده متحول كامال اكنون مسأله اين است. بوده درصد 60 شهري جمعيت افزايش در مهاجرت سهم حاضر حال در و جمعيت طبيعي رشد به مربوط سوم دو و است سوم يك تنها است. شهري با ما كه است اين معناي به جمعيت رشد باالي سهم ليكن مي گيرند تماس ديگر نهادهاي با فني كمك هاي و منابع جهت بوده پروژه مبتكر خود مردم نهادهاي و دولت حمايت صورت در مي كنند. حفظ خود دست در همچنان را پروژه منابع كنترل برسند. كامل اجراي به مي توانند پروژه هايي چنين غيردولتي به عنوان مشاركت مي كند. فعاليت محلي مردم با ارتباط در كه است خارجي نهاد يك پروژه مبتكر تحليل در مردم نيست. پروژه اهداف به رسيدن جهت وسيله اي تنها و نشده تلقي شهروندي حق يك مردم لذا مي كنند. مشاركت مديريتي و اجرايي نهادهاي تشكيل و اجرايي برنامه هاي تدوين مسائل دارند. منابع از استفاده نحوه ی بر زيادي تأثير زا هزينه ها كاهش به خصوص پروژه تحقق جهت وسيله اي به عنوان خارجي نهاد سوي از مشاركت تصميمات اين كه از بعد مردم مثال براي مي شود. تلقي رايگان مديريت و كار نيروي ارائه ی طريق شده تعيين اهداف تحقق جهت شد مشخص پروژه اهداف و شده گرفته خارجي نهاد سوي از مهم خارجي نهاد موردنياز اهداف جذب در مردم مشاركتي شيوه ی چنين در نهايت در مي كنند. مشاركت مي كشند. دست خود اهداف از دريافت غذا يا پول كار عرضه ی مقابل در )مثال مي كنند مشاركت مادي انگيزه هاي با تنها مردم و زمين ساختمان ايجاد و كار نيروي عرضه ی شرط به خودياري پروژه هاي در مثال يا می کنند كنند.( دريافت خدمات اطالعات جمع آوري ميزان ليكن مي شود. گرفته اولويت هايشان و نيازها تعيين منظور به مردم نظرات نيعم موردنظر راه حل هاي و مسأله تشخيص طريق از خارجي نهاد به وسيله ی تحليل ها كنترل و به نسبت تعهدي هيچ پروژه مجريان عالوه به نشده داده مردم به تصميم گيري قدرت هيچ مي شود. ندارند. مردم طرف از شده مطرح اولويت هاي تحقق اي شده خواسته آن ها نظرات اين كه بدون شد خواهد انجام چيزي چه كه مي شود گفته مردم به باشند. داشته امور تغيير در قدرتي گماشته رسمي هيأت هاي در نمايندگاني مثال عنوان به مي پذيرد. انجام كه است مشاركت به تظاهر باشند. داشته تصمیم گیری و رأی حق افراد اين اين كه بدون مي شوند و انتقال نيازمند كه جواني نسل هستيم مواجه جديدي نسل كشور شهري جوامع مهم ويژگي اين و است فرهنگ دريافت نسل با بيش تري ارتباط كنند سعي بايد شهرداري ها و ماست بدانيم كه است اهميت با موضوعي اين كنند. برقرار جوان جواني نسل بلكه نيست پيش سال چهل مهاجر نسل ما مشكل زيستن الزم آموزه هاي اما آمده دنيا به شهرها در كه است است. نياموخته را شهرها در حرفه اي بي ثباتي اجتماعي: و مكاني حرفه اي بي ثباتي هاي 4- ديده از كه نيست چيزي محالت سطح در شغلي تغييرات و عوض را خود حرفه ی مدام مغازه دارها بماند. پوشيده و لوازم التحرير فروشندگي به ميوه فروشي از و مي كنند دهند. مي شغل تغيير پوشاك فروشندگي به مدتي از بعد بحران و ركود حالت»در گويد: مي باره اين در خاتم اعظم در االن مي خورد. چشم به شغلي جابه جايي مدام اقتصادي غيررسمي كار نيروي كار نيروي درصد 40 تا شهرها سطح نظام تحت و بزرگ واحدهاي در كه كاري نيروي يعني است

162 گذشته دهه ی دو طي ندارند. حضور بيمه و اجتماعي تأمين كارگران دولت كارمندان شامل رسمي كار نيروي از بخشي غيررسمي فعاليت هاي وارد عمده خدماتي مراكز و صنايع كار نيروي شده اند. و... مسافركشي تجاري كارهاي مثل دائم و دارد بااليي بي ثباتي كه است كاري نيروي غيررسمي اجتماعي ساختار جابه جايي درواقع اين و مي شود جابه جا شهري جوامع در اجتماعي بي ثباتي ديگر وجه )همان(. است«نتيجه ی بي ثباتي اين مي شود. مربوط سكونتي بي ثباتي به ما شهرهاست. سطح در جمعيت زياد جابه جايي و تغييرمكان شوراي مدني: نهادهاي مؤثر فعاليت يا شكل گيري عدم 5- نهاد يك تا شده سياسي نهاد يك بيش تر بزرگ شهرهاي واسطه با دموكراسي آن ها از ناشي دموكراسي و اجتماعي محالت برخي مثال به عنوان مستقيم. دموكراسي نه است دارند جمعيت نفر هزار 100 از بيش حاضر حال در تهران ولي گذشته دوران شهرهاي بزرگ ترين اندازه ی به يعني تقاضاي نمي توانند و ندارند خود اداره ی براي تشكيالتي هيچ اطهاري: كمال اعتقاد به سازند. برآورده و كنند اعالم را خود هستند اجتماعي نهادهاي شوراها مانند نيز»شهرداري ها از شهرداري ها شده اند. خارج مردم نظارت از اكنون ولي رد و رسيده اند كنوني فن ساالري به گذشته ديوان ساالري خدمت در نهادي نه هستند نخبگان مقر وضعيت بهترين )همان( آنان!«نظرات و مردم و مدني نهادهاي كه اين جاست مشكل زمينه اين در نظرات طريق اين از تا نشده اند ايجاد مردمي تشكل هاي مدني نهادهاي كنند. منتقل فوق اجتماعي نهادهاي به را مردم مجامع هستند. اجتماعي نهادهاي و مردم ميان واسطه ی دفاع انجمن هاي كارفرمايي و كارگري اتحاديه هاي صنفي نهادها همين جمله از محيط زيست و زنان كودكان حقوق از اجتماعي آشفتگي هاي و شهرنشيني سريع تحوالت هستند. مدني نهادهاي گسترده ی شكل گيري از مانع آن از ناشي 11( ص 1380 )معصوم است. شده مردم مشاركت در محلي سازمان هاي و نهادها نقش كشور در نوين به صورت شهرداري ها ايجاد با شهروندان عهده ی بر كه شهري امور كليه ی انجام مسؤوليت آن اجرايي بازوي به نهايت در و مركزي دولت به كامال بود بنابراين مي شود. واگذار شهرداري ها يعني شهري امور در به محلي امور در مردمي مشاركت عمال شهرداري ها ايجاد با مي شود. كشيده انفعال ابعاد در مردمي مشاركت و حضور اسالمي انقالب از بعد نقش بر اسالمي جمهوري اساسي قانون تأكيد به رغم مختلف فوق العاده ی وضعيت داليل به مردمي مشاركت و شوراها پراكنده به صورت شوراها قانون اجرادرنيامدن به و جنگ ساخت وساز پروژه هاي در مشاركت شكل به مقطعي و در شهري امور در مردمي مشاركت تجربيات لذا است بوده است. نشده نهادينه و قانوني مدون ما کشور به عنوان شهرها اسالمي شوراي 1378 سال اوايل از پارلمان به صورت كه غيردولتي حدودي تا و مردمي نهادي كرده اند. كار به آغاز كشور سراسر در مي كنند عمل محلي داراي ديگر عبارت به يا اساسي نقش داراي مردمي نهاد اين اين نقش كه آنچه و است شهر امور اداره ی در اول نقش قرار ويژه اي جايگاه در مردم نمايندگان به عنوان را شورا پيشبرد در آنان مشاركت جلب و مردم با ارتباط مي دهد نهادها اين تشكيل از اساسي هدف و منظور است. شهر امور داراي و مي شوند انتخاب مردم آراي با مستقيم به طور كه مستقيم مشاركت تحقق هستند مستقل حقوقي شخصيت ميان در قدرت منابع توزيع و اجتماعي امور اداره ی در مردم جنبه ی مشاركت شوراها اين انتخاب با بنابراين است مردم نظام با مرتبط امور ساير به و مي يابد منطقه اي و محلي مي يابد. اتصال اجتماعي زندگي وظايف عمده ی مي توان كلي تقسيم بندي يك در بنابراين نظارتي مشورتي امور در را محلي نهادهاي اين نقش و و مقررات قوانين لغو يا تصويب و اجرايي برنامه ريزي كرد. تقسيم بندي آیین نامه ها مشاركتي شهرسازي تكنيك هاي و فنون وابسته روش هايي و فنون به مشاركت انجام چگونگي اين مي گيرد. قرار بهره برداري و استفاده مورد عمال كه است ساختار مردم مشاركت نحوه ی و ميزان به توجه با فنون مشاركت فنون اساس اين بر دارد. متنوعي بسيار انواع و مي شود: تقسيم عمده گروه 3 به مردمي روش ها اين مشورت: و اطالعات دهي سنتي روش هاي 1- اين دارند. شده اتخاذ تصميمات بر كمي تأثير معموال برقراري و اطالعات جمع آوري بر تكيه با بيش تر روش ها مي گيرد. صورت عمومي روابط تأثير كه روش هايي تصميم گيري: بر مؤثر روش هاي 2- فعاليت هايي مانند باشند داشته تصميم گيري فرآيند بر زيادي برنامه ريزي. يا طراحي زمينه ی در

163 نظر در با مردم روش ها اين در خودياري: روش هاي 3- فعاليت به اقدام خودجوش صورت به خود منافع داشتن مي كنند. كه است نحوي به مردم قدرتمند كردن روش اين هدف 1378( )همان گيرند. دست به را امور رشته ی خود سامان دهي طرح هاي در مردم مشاركت جلب ضرورت رد شهري فرسوده ی بافت هاي و غيررسمي اسكان هاي كالن شهرها فضاهايي خلق شهرسازي در مشاركت مفهوم کاربرد است. محلي ساكنان براي پايدارتر و مطلوب تر هرچند يكي جهاني دستورالعمل هاي و امروزي نظريات در مشاركت حداكثر به نيل براي راهبردها مقبول ترين و اصلي ترين از است. پايداري و مطلوبيت از بيش روز هر امروز جهان در برنامه ريزي نظريه هاي اين مي كنند تأكيد طرح ها شدن انساني و مشاركتي به گذشته شهرسازي كاستي هاي و اشكاالت كه است علت آن به امر لزوم به و مي شود مشخص بيش تر روزبه روز آمرانه شهري توسعه ی طرح هاي در مشاركتي روش هاي به كارگيري مي گذارد. صحه آن از منتج آمده به وجود فرصت هاي نيز و سامان دهي در متفاوت جهاني تجربه هاي از گذر با اين اغلب تحقق پذيري عدم و غيررسمي سکونت گاه هاي گرفته صورت تغييرات انطباق عدم از ناشي كه طرح ها در مردم نقش تدريج به بوده ساكنان واقعي نيازهاي با تقريبا امروزه و شد آشكار بافت ها اين نوسازي و بهسازي قطعا غيررسمي اسكان هاي به مربوط پروژه هاي تمامي در ساكنان مشاركت از كه مي شود تالش مختلفي روش هاي به شهرسازي نظريه هاي از متأثر رويكرد اين شود. گرفته بهره هدف و بوده ميالدي بيستم قرن آخرين دهه هاي مشاركتي سازمان تغييرات در مردم مشاركت ميزان باالبردن آن است. شهر فضايي در شهري مديريت و جامعه كنوني شرايط به توجه با لذا طرح هاي در مردم مشاركت به توجه ضرورت كه آنچه ايران است: شرح اين به مي نماياند بيش تر را شهرسازي طرح ها به بخشيدن مشروعيت در مردم نقش يافتن اهميت 1- جهاني مصوبات و بيانيه ها در مردم مشاركت بر تأكيد 2- مرتبط از تنها محلي ساكنان روز به و ضروري نيازهاي رفع 3- طرح ها. در مردم مشاركت طريق نتيجه گيري به راهکارهایی شده مطرح مباحث مجموعه به توجه با می شود: ارائه زیر شرح شهرداري مجموعه ی داخل در راهبري( )ستاد نهاد ايجاد 1- بيش تر جلب جهت در آن به وابسته نوسازي سازمان يا در طرح تسهيل گري و هدايتي نقش ايفاي و مردمي مشاركت فرسوده. محالت سطح خودانگيخته و خودجوش محلي تشكل هاي از بهره گيري 2- صندوق هاي و مذهبي هيأت هاي شكل به بيش تر كه است. و... قرض الحسنه تعامالت تقويت منظور به عمومي فضاهاي تقويت و ايجاد 3- محلي و مدني هويت و اجتماعي فعاليت تسهيل و محلي انجمن هاي و شوراها از حمايت 4- آن ها محلي نهادهاي تشكيل براي مناسب بستري كردن فراهم 5- جديد به عنوان بهره وران و ساکنان مشارکت جلب کردن قلمداد 6- شهرسازي. طرح هاي و برنامه ها اصلي هدف بررسي )تهيه طرح ها مراحل كليه ی در اطالعات جريان 7- آن طي و باشد فعال و دوسويه بايد اجرا( و تصويب و كرده تقسيم هم با را خود اطالعات ساكنان و برنامه ريزان كنند. تكميل را خود دانسته هاي طرح ها كيفيت ارتقاي براي وسيله اي به عنوان هم مشاركت 8- تلقي است ارزشمند في نفسه خود كه مقوله اي به عنوان هم و شود.

164 بايد برنامه ها و طرح ها اجراي و تهيه طول تمام در 9- تعريف شهروندان نقطه نظرات و آرا كسب براي مكانيزم هايي شود. بايد طرح اجراي و تهيه بر شهروندان نظارت نحوه ی 10- شود. تعيين و مشخص بررسي مكانيزم و طرح به اعتراض امكان چگونگي 11- شهرسازي برنامه هاي و طرح ها در آن ها اعمال و اعتراضات گيرد. قرار مدنظر بايد ساكنان موافقت با بايد برنامه تهيه ی اصلي چارچوب هاي 12- برنامه ريزي كار آن ها براساس سپس و شود تهيه محلي شود. آغاز خواسته هاي و منافع برنامه ريزي مراحل تمامي در 13- شود. قلمداد اصل و مهم بايد مردم قادر تنهايي به طرفين كه اعتراضاتي بروز درصورت 14- توسط ميانجي گري مكانيزم از بايد نباشند آن كردن حل به دانشگاه اساتيد از )اعم طرف ها وثوق مورد بي طرف افراد در كه محلي( معتمدان و ريش سفيدان شهر شوراي اعضاي شود. گرفته كمك ندارند طرح در منافعي حال عين باور مي توان را رويكرد يا نتيجه اين گذشت آنچه از ويژگي هاي هركدام كه دارد گوناگون ابعاد مشاركت كه داشت آن از مشاركت عملي شدن نحوه ی كال اما دارند. را خود در مردمي ظرفيت هاي از استفاده و عمومي مشاركت جمله و گوناگون عواملي به غيررسمي سكونت گاه هاي سامان دهي به خود كه نظري مباني اين از آميزه اي دارد. بستگي متفاوتي رويكرد مي كند عمل درهم تنيده و پيچيده نظام يك صورت ارتباط مي كند. تعيين مشاركت موضوع به نسبت را نظام يك اقتصادي امور كليه ی در مردم مشاركت در را مباني اين قرار دقيق بررسي مورد بايد فرهنگي و سياسي اجتماعي آن ها واكنش و كنش نحوه ی و مؤثر عوامل مجموعه ی داد. بنابراين مي دهد. تشكيل را مشاركت فرهنگ يكديگر به نسبت به دارد ضرورت مشاركت فرهنگ بالنده ساختن منظور به هركدام تأثير و آن متفاوت مباني مشاركت گوناگون ابعاد اين كه پيداست ناگفته داشت. خاص توجه يكديگر بر آن ها از توجه عدم و دارد جامعه هر فرهنگ و تاريخ در ريشه مباني اب هم نوا مؤثر و مفيد ظاهر به اقدام هاي و ريشه ها اين به بود. نخواهد مشاركت فرهنگ توسعه ی و رشد به كارگيري با مي توان نيز غيرقانوني سكونت گاه هاي در روش هایي با مردمي مشاركت روحيه ی برانگيختن اصول )جهت كم بهره وام زمين مالكيت حق امتياز دادن مانند زيرساختي منابع فراهم ساختن معابر( و ابنيه كيفيت ارتقای و ايجاد )با خانوارهای درآمدي سطح ارتقای و اوليه فعال( نيروهاي پايدار اشتغال راستاي در الزم آموزش هاي اجتماعي و كالبدي ارتقای براي را بستر سكونت گاه ها اين و ساكنان فعال مشاركت اين سايه ی در ساخت. فراهم پايداربودن و آن گسترش عدم از مشاركت اين متعهدانه بودن داشت. اطمينان سامان دهي ها اين گونه پی نوشت هنر دانشگاه آموزشی معاون و تبریز اسالمی هنر دانشگاه شهری طراحی گروه دانشیار 1- تبریز. اسالمی و تبریز اسالمی هنر دانشگاه شهری طراحی کارشناسی ارشد دانشجوی معماری کارشناس 2- سپاه. کل ستاد مهندسی معاونت عالی کارشناس منابع.1384 كتاب نشر بنگاه گنابادي پروين ترجمه ی ابن خلدونمقدمه ی عبدالرحمن ابن خلدون كيهان انتشارات ساروخاني باقر ترجمه ی اجتماعي«علوم»فرهنگ آلن بيرو آن«پيامدهاي و عوامل ايران در»حاشيه نشيني هبيتات شهري«توسعه ی و مسكن اجتماعي شاخص هاي»گزارش ونكوور بشر«اسكان كميسيون كنفراس اولين»گزارش اجتماعي«انزواي و ادغام فرصت هاي تغيير»حاشيه نشيني: اعظم خاتم )ع( صادق امام دانشگاه مشاركتمفهوم حسين نوگورائي دري مشاركت فرهنگ فصلنامه ی مشاركت«موانع و»پيش نياز حسين سپهري تابستان شماره ی 2 شهري مديريت فصلنامه ی اقبال انتشارات مردم«مشاركت هاي به حصول»راه هاي پويا قاسمي - مشهد فردوسي دانشگاه فقيرنشين«محله هاي بهسازي و غيررسمي»اسكان محمد قاسمي وزارت انتشارات غيررسمي«اسكان هاي حل مسأله ی و يكپارچه»مديريت مجيد غمامي مسكن شيراز دانشگاه انتشارات»حاشيه نشيني«سعيد زاهداني زاهد شهري برنامه ريزي و پردازش انتشارات كالن شهر«يك ظهور»تهران علي مدني پور - حل مسأله ی و يكپارچه»مديريت ايران معماري و شهرسازي تحقيقات و مطالعات مركز غيررسمي«اسكان.1388 شماره ی 10 تهران مهندسي نظام پيام مجله ی - رضوي قدس استان انتشارات رضواني احمد ترجمه ی شخصيت«و»انگيزش ابراهم مزلو ج 3.24 و شماره هاي شهر هفت -

165 شهر پایدار ارتباطات الکترونیکی عنوان شهر الکترونیکی برای اولین بار در سال 1994 در کنفرانسی به نام شهر دیجیتال مطرح شد. الگوی این شهر در سال 1996 در برخی از شهرهای اروپایی همچون هلسینکی و آمستردام به اجرا درآمد. شهر الکترونیکی که در دهه های اخیر همگام با گسترش فناوری های اطالعاتی وارد عرصه های اجتماعی و اقتصادی در کشورهای مختلف شده عبارت است از فضایی مجازی که در آن امکان ارائه ی دسترسی الکترونیکی به کلیه ی شهروندان سازمان ها و مؤسسات اعم از حقیقی و حقوقی داده می شود تا برای رفع تمامی نیازهای مربوط به فعالیت های اجتماعی اقتصادی و ارتباطی خود به صورت شبانه روزی و در طول ایام هفته به شیوه ای سریع با ثبات قابل اطمینان امن و محرمانه اقدام کنند. اهداف یک شهر الکترونیکی عبارت است از: - ایجاد یک شهر نمونه برای زندگی کار و تفریح - ایجاد محیط اقتصادی پویا با قابلیت رقابت - کاهش سفرهای درون شهری با توسعه ی کاربردهای فناوری اطالعات - ارائه ی کلیه ی خدمات مورد نیاز شهروندان به صورت پویا و مستمر در عین حضور مجازی شهر الکترونیک می تواند از طریق کم کردن حجم ترددهای کاری و در نتیجه تأثیر مستقیم بر کاهش تبعات ناشی از حمل ونقل تسهیل دسترسی به مراکز مختلف فعالیت های اجتماعی و اقتصادی افزایش همبستگی های اجتماعی کم کردن هزینه ها و باال بردن بهره وری پایداری شهری را ممکن سازد. Sustainable City, Electronic Communications The title of electronic city was first coined in 1994 at a conference named Digital City. The model of this city was implemented in 1996 in some European cities such as Helsinki and Amsterdam. Electronic city, which entered social and economic domains in different countries in recent decades along with the development of information technologies, is a virtual space in which it is possible to provide electronic access to all citizens, organizations and institutes both legal & natural for appropriate actions as to fulfill all requirements relevant to their social, economic and communication activities on a 24hour basis during the week in a quick, stable, reliable, secure and confidential manner. Objectives of an electronic city: - Establishment of an exemplary city for life, work and recreation. - Establishment of a dynamic, economic environment with compatibility. - Reduction of intra city trips with the development of it applications. - Presentation of all the services required by citizens in a continuously dynamic mode and virtual presence. Through reducing the volume of professional traffics and, as a result, directly influencing the decrease of outcomes due to transportation, simplifying access to different centers of social economic activities, increasing social correlations, decreasing costs and enhancing utility, an electronic city can possiblize urban sustainability.

166 نقش و ضرورت استقرار 1 شهر الکترونیک در توسعه ی پایدار 3 مهندس امیر قادری 2 دکتر مجتبی امیری The Role and Importance of an Electronic City in a Sustainable Development چکیده عواملی نظیر افزایش فقر افزایش جمعیت و افزایش شهرنشینی امروز مشکالت عدیده ای را برای شهروندان و مدیران شهری در اداره و مدیریت شهرها به وجود آورده اند. برای حل این مشکالت و افزایش رفاه شهروندان نظریات مختلفی در مورد توسعه ارائه شده است. با توجه به تالش های نظری در باب توسعه و تعیین جنبه های اساسی آن هم اکنون توسعه ی پایدار به عنوان مفهومی که مورد قبول بیش تر نهادهای بین المللی و محققان است به وجود آمده است. از طرفی شهر الکترونیک نیز یکی از مفاهیم نوظهور است که با پیشرفت فناوری اطالعات و ارتباطات متولدشده و قابلیت حل بسیاری از مشکالت بغرنج و پیچیده ی زندگی امروزی به ویژه در کالن شهرها را دارد. در این مقاله نقش و ضرورت استقرار شهر الکترونیک در توسعه ی پایدار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در انتها به نقش و ضرورت حرکت به سمت استقرار شهر الکترونیک برای دستیابی به توسعه ی پایدار پرداخته خواهد شد. در مواردی شهر الکترونیک تنها راه شناخته شده برای رسیدن به برخی مؤلفه های توسعه ی پایدار است. کلیدواژه ها: توسعه ی پایدار شهر الکترونیک مدیریت واحدی شهری.

167 پایدار توسعه ی از متشکل مستقل گروهی ملل سازمان 1984 سال در و توسعه یافته کشورهای از اعم عضو کشورهای از نفر 22 زیست محیطی خط مشی تا آورد گردهم را توسعه حال در 1987 سال در سازند. روشن را بین المللی جامعه ی درازمدت هک 4 )WCED( توسعه و محیط زیست بین المللی کمیسیون مساعی خواستار است مشهور نیز لندبرانت کمیسیون به راستای در و سطوح کلیه ی در جدید رفتاری رویه های و عمومی متقابل حمایتی اقدامات و جهانی همکاری مفاهیم شد. همه منافع در اقتصادی توسعه ی مراحل و سطوح کلیه ی در کشورها بین وجود با شد. منتشر ما«مشترک»آینده ی عنوان با گزارشی محیط زیست نسبی زوال درخصوص یادشده کمیسیون گزارش صورتی که در که کردند خوشبینی اظهار شرکت کننده اعضای سعادتمندانه تر آینده ی آید پدید جهانی همکاری و تعهد الیوت )ا. شد خواهد ایجاد همگان برای مطمئن تری و عادالنه تر نموده تعریف چنین را پایدار توسعه ی فوق کمیسیون 1382(. کردن خدشه دار بدون را فعلی نیازهای که»توسعه ای است: برآورده خود نیازهای ساختن برآورده برای آینده نسل توانایی به پایدار توسعه ی دیگر عبارت به 1382(. باالن )احمد سازد«نیاز تأمین قابلیت های به صدمه بدون فعلی نیازهای تأمین معنی اقتصادی نیازهای تنها»نیازها«از منظور است. آینده نسل های انسان معنونی و مادی نیازهای تمامی بلکه نیست معیشتی و و اقتصادی جنبه ی به فقط پایدار توسعه ی بنابراین است. مدنظر اعم بشری زندگی وجوه تمام بر بلکه ندارد توجه زندگی مالی توسعه ی می کند. تأکید محیط زیست و اجتماعی اقتصادی از خالص سود بیشینه کردن به دنبال که است رویکردی پایدار کیفیت حفظ و نگهداری گرفتن نظر در با اقتصادی توسعه ی.)Pearce And Kery, )1990 است زمان طول در طبیعی منابع و اقتصادی جنبه های دربرگیرنده ی انسان رفاه که همان گونه محیط زیست به تنها نیز پایدار توسعه ی مفهوم است اجتماعی دارد. نظر در نیز را اجتماعی و اقتصادی رفاه بلکه ندارد اشاره.)Chen lo and Marcotullio, 2001( توسعه و محیط زیست بین المللی کمیسیون گرچه را پایدار توسعه ی واژه ی که نبود گروهی اولین )WCED( قابل تعریف و مفهوم راهگشاترین آن ها شاید اما برد به کار مورد تعریف این نمودند. ارائه را گسترده سطح در استفاده قاطبه ی در و است گرفته قرار سازمان ها و مجامع اکثر قبول از نیز دیگری تعاریف می شود. استفاده آن از تحقیقات به می توان میان آن از که است گرفته صورت پایدار توسعه ی توسعه ای پایدار»توسعه ی کرد: اشاره آگن روبرت تعریف بهبود و انسانی احتیاجات برطرف کردن هدف با که است )آگن می گیرد«صورت دائمی به صورت زندگی کیفی شرایط می کند: توصیف را پایدار توسعه ی این گونه نیز تومر 1980(. رشد قابل قبول نرخ حفظ نظیر آرمان هایی پایدار»توسعه ی به آن که بدون را واقعی سرانه ی درآمد افزایش و اقتصادی آسیب محیط زیست در نهفته ارزش های یا ملی اندوخته های 1988( )تومر دربرمی گیرد.«آید وارد زیان و جامعه ی از جی کومر پایدار توسعه ی مفهوم به توجه با می کند: تعریف این گونه را آن و می آورد به میان سخن پایدار ارتباط در خود مستمر محدودیت های با که است»جامعه ای نیست فاقد رشد جامعه ای چنین کند. زندگی محیط زیست با دنبال به و نموده شناسایی را رشد محدودیت های بلکه پایدار توسعه ی مؤلفه های شکل 1 : )جی کومر است«رشد به حصول برای جایگزین راه های توسعه ی تعریف به توجه با جامعه در رشد از منظور 1979(. مالحظات در نظر گرفتن با اجتماعی و اقتصادی رشد پایدار است. زیست محیطی پایدار توسعه ی کلیدی عناصر کارایی از: اند عبارت پایدار توسعه ی کلیدی عناصر خدمات و کاال )شامل توسعه منابع از استفاده در اقتصادی منافع توزیع در اجتماعی عدالت طبیعی( منابع از برگرفته شده کم درآمد( گروه های بر ویژه )با توجه توسعه هزینه های و تهدید را آینده توسعه ی که طبیعی خطرات از جلوگیری و.)Chen lo and Marcotullio, 2001( کرد خواهد متوقف یا

168 نآ شاخص های و پایدار توسعه ی اصلی مؤلفه های جدول 1 : شاخص ها اصلی مؤلفه های پایدار توسعه ی اقتصاد اجتماع محیط زیست توسعه منابع از استفاده در اقتصادی کارایی رقابتی فضای در فعالیت و مالی جهانی جریان های شبکه ی در فعال حضور اشتغال منابع زندگی کیفیت ارتقای توسعه هزینه های و منافع توزیع در عدالت زندگی کیفیت فقر کاهش آموزش اجتماعی معضالت کاهش در آن ها مشارکت و شهروندان توانمندسازی تصمیم گیری بهداشت حفظ و سالمتی همه برای سکونت محل مختلف افراد برای برابر فرصت های محیط زیست تخریب از جلوگیری هوا آلودگی از جلوگیری آب آلودگی از جلوگیری خاک کیفیت حفظ نظر از بتواند شهر یک این که برای امروز اقتصاد دنیای در جهانی رقابتی فضای در باید باشد داشته کارایی اقتصادی شبکه های در باید شهر که است معنی این به این نماید. فعالیت داشته فعال حضور جهانی انسانی منابع و مالی جریانات شهر فعالیت میزان.)Chen lo and Marcotullio, 2001( باشد جهانی دهکده ی به را شهر پیوند جهانی جریانات شبکه ی در محیط زیست کیفیت کاهش 1385(. فال )وست می دهند نشان اقتصادی کارایی برای نه تنها اجتماعی زندگی مشخصات و داشت خواهد منفی اثر نیز شهروندان زندگی کیفیت بر بلکه.)Chen lo and Marcotullio, 2001( پایدار توسعه ی برای ضروری شرایط و محوری مسائل )WCED( محیط زیست و توسعه جهانی کمیسیون توسط که و جمعیت از اند عبارت است گرفته قرار شناسایی مورد شهری. چالش های صنعت انرژی غذایی امنیت توسعه مبتنی بر سیاست پی گیری برای یادشده کمیسیون است دانسته ضروری را زیر موارد رعایت پایدار توسعه ی :)WCED, 1987( شهروندان مؤثر مشارکت که سیاسی سیستم یک وجود 1- نماید. تضمین تصمیم گیری فرآیند در را را بوم شناسی مبانی حفظ تعهد که تولیدی سیستم یک 2- شمارد. محترم توسعه برای و تجارت برای را پایدار الگوهای که فناوری سیستم یک 3- کند. برنامه ریزی مالیه و تجارت برای را پایدار الگوهای که بین المللی سیستم یک 4- کند. برنامه ریزی مالیه تصحیح به قادر و بوده منعطف که اداری سیستم یک 5- باشد. خود 3 1 موارد عملیاتی سازی برای این که قابل توجه نکته ی و کلیدی نقش الکترونیک شهر کاربردهای و مفاهیم 5 و 4 توسعه ی و شهرنشینی نرخ افزایش به توجه با دارند. عمده ای در نمی توان الکترونیک شهر استقرار بدون کالن شهرها برداشت. گام سیاست ها این عملیاتی سازی می شود: زیر موارد شامل پایدار توسعه ی عناصر خود حال به آن ها زیرا واقعی فقرای به امداد رسانی 1- بدون زندگی کیفیت بهبود برای راهی هیچ و شده واگذاشته ندارند. دولت و مدیریت شهری کمک است. نیاز مورد توسعه به حصول برای انسان ابتکارات 2- به شمار توسعه روند در منابع جزء بشر نوع دیگر به عبارت 1987( )تولبا می رود. تخریب به و دهد تنزل را محیط کیفیت نباید توسعه 3- از نباید پایدار توسعه ی همچنین شود. منجر محیط زیست بکاهد. درازمدت در جامعه تولیدی قدرت صنعت برخورداریاز جامعه آحاد تندرستی و سالمتی حفظ 4- آب از برخورداری موادغذایی در خوداتکایی مناسب فناوری و همه. برای سکونت محل و سالم و تمیز آشامیدنی شده گنجانده یک جدول در یادشده موارد خالصه ی و پایدار توسعه ی برای کلیدی عناصر جدول 1 در است. است. شده ارائه آن ها شاخص های الکترونیک شهر دسترسی آن در که است شهری الکترونیک شهر مختلف اطالعات و ادارات کلیه ی به شهروندان الکترونیکی اب شیوه ای به هفته هفت روز شبانه روزی به صورت مورد نیاز 1382(. )جاللی پذیرد انجام محرمانه و امن اطمینان قابل ثبات خدمات تمام الکترونیکی شهر در گفت می توان دیگر به عبارت می شود. تأمین کامپیوتری شبکه های طریق از ساکنان موردنیاز است نسبی مفهوم یک الکترونیک شهر تعریف این به توجه با به صورت خدمات از بیش تری تعداد هرچه که معنی این به شدهاست. محقق بیش تر شهرالکترونیک شوند کامپیوتریارائه

169 برای شهری مدیران که است بستری درواقع الکترونیک شهر شهری خدمات از استفاده برای شهروندان و خدمات ارائه ی حرکت به نیازی دیگر ترتیب این به می شوند. بهره مند آن از نهادهای و دولت خدمات به دسترسی برای شهروندان فیزیکی مفهوم الکترونیک شهر مفهوم به توجه با نیست. خصوصی الکترونیک شهروند می شود. متولد نیز الکترونیک شهروند از بتواند و داشته آشنایی اطالعات فناوری با که است فردی 1382( )جاللی کند. استفاده الکترونیک شهر الکترونیکی خدمات ادارات جایگزین دیجیتالی ادارات الکترونیک شهر در همچون دستگاه هایی و سازمان ها و می شوند فیزیکی بیش تر و... منطقه ای آب سازمان عمومی حمل ونقل شهرداری که امکاناتی از استفاده با یا و مجازی به صورت را خود خدمات خود مشتریان و مشترکان به می دهد قرار آنان اختیار در ICT شهروندان این که عالوه بر الکترونیک شهر در می دهند. ارائه الکترونیک سازمان های و وزارتخانه ها در و مجازی شهر در همچون را خود جاری خدمات قادرند می کنند حرکت به باید البته دهند. انجام شبکه طریق از روزمره خریدی های که است واقعی شهر یک الکترونیک شهر که کرد توجه نکته این در که است و... مختلف سازمان های و اداره ها شهروند دارای بخش تأمین و اجتماعی تعامل های برخی و ارتباطات فقط آن می گیرد. صورت اینترنت طریق از روزمره نیازهای از عمده ای سمت به گذشته سال بیست طی جهانی رویکرد پیشرفته تر جامعه ای امروزه و بوده جوامع اطالعاتی شدن در بیش تری قابلیت و سرعت اطالعاتی لحاظ به که است تکنولوژی های به توجه با باشد. داشته اطالعات تبادل و تولید نیازمند دارند دنبال به را اجتماعی زندگی پیچیدگی که جدید فناوری به توجه بدون و هستیم زندگی مختلف امور تسهیل نیست. اجرا و پیگیری عمل قابل زندگی امور از بسیاری افراد به را امکان این اطالعات تکنولوژی حاضر حال در ایجاد یابند. دست خود اهداف به سریع تر تا می کند کمک و داده نیز IT تکنولوژی مرحله ی در قدم گذاشتن و الکترونیک شهر ایجاد جهت در عاملی شهر این است. انکارناپذیر فرصت یک و کارکردها تمام که به گونه ای است شیشه ای سازمان های باشد. مشاهده قابل شفاف به طور سازمان هدف های الکترونیک شهر مدل که است شده تشکیل مختلفی اجزای از الکترونیک شهر باید آن پیاده سازی و استقرار به منظور برنامه ریزی برای رد داشت. توجه شهرالکترونیک تشکیل دهنده ی عناصر به تمامی برای شد. خواهد مواجه مشکل با آن استقرار صورت این غیر تالش های باشد برگرفته در را مختلف جنبه های که مدلی ارائه ی که است شده ارائه متعددی مدل های و گرفته صورت فراوانی برای این جا در هستند. مشابه قالب و چارچوب دارای غالبا الکترونیک شهر همایش در که مدل یک به تنها اختصار رعایت )جاللی می شود اشاره است شده ارائه 2002 سال در تایپه گرفته نظر در مؤلفه چهار الکترونیک شهر برای مدل این 1382(. است مواردی شامل نیز مؤلفه ها این از یک هر 2(. )شکل است طراحی در و است ضروری الکترونیک شهر استقرار برای که در داشت. توجه آن ها به باید الکترونیک شهر عملیاتی سازی و شده اند. معرفی آن ها اجزای و مؤلفه ها از هریک ادامه الکترونیک زندگی که می شود اجتماع در مردم روزمره ی زندگی شامل است. همه برای و سطوح کلیه ی در آموزش برگیرنده ی در همچون فراغت اوقات پرکردن و تفریحات انواع همچنین شده شامل را مجازی تفریحی فضاهای و موزه ها از بازدید و نقل و قبوض پرداخت قبیل از مالی تراکنش های انواع به و دارد. اشاره الکترونیک به صورت بانکی وجوه انتقاالت الکترونیک سازمان و اطالعات فناوری کاربردهای کلیه ی دربرگیرنده ی هرگونه سازمان هاست. و تجاری امور در 5 )ICT( ارتباطات امور تسهیل برای ارتباطات و اطالعات فناوری از استفاده مؤلفه این در تجارت در سود و بهره وری افزایش و تجاری برنامه ریزی سیستم های از می توان مثال به عنوان می شود. دیده اداره ی در اساسی بسیار نقش که 6 )EPR( سازمان منابع روابط مدیریت سیستم یا و می کنند ایفا بزرگ سازمان های و مشتریان نیازهای مدیریت آن بدون که 7 )CRM( مشتریان یکدیگر با آن ها ارتباط و الکترونیک شهر مدل اجزای شکل 2 :

170 خواهد غیرممکن یا مشکل بسیار کاری آن ساختن برآورده قرار توجه مورد اخیرا که مجازی سازمان های برد. نام بود خود حیات به دور راه از کار مفهوم از استفاده با و گرفته اند می گیرند. جای دسته این در نیز می دهند ادامه الکترونیک دولت و اطالعات فناوری از استفاده بر مشتمل مؤلفه این ارتباط دسته ی چهار که است دولتی فعالیت های در ارتباطات دولت و دولت خصوصی بخش و دولت مردم با دولت با دولت و یکدیگر( با دولتی مختلف سازمان های و )نهادها دربرمی گیرد. را دولت کارکنان الکترونیک زیرساخت خدمات و سیستم ها تجهیزات از است عبارت زیرساخت مورد مستقیما که الکترونیک شهر برای موردنیاز پایه ی شهر عملیاتی سازی بستر به عنوان اما نمی گیرند قرار استفاده موفقیت به نمی توان آن ها بدون و هستند ضروری الکترونیک و قوانین و حقوقی جنبه های شامل زیرساخت یافت. دست متخصص انسانی نیروی مختلف سطوح در نیاز مورد مقررات و مناسب اجتماعی شرایط و فرهنگ مرتبط رشته های در می باشد. افزاری نرم برنامه ریزی و سخت افزاری تجهیزات با آن ها ارتباط و الکترونیک شهر دستاوردهای پایدار توسعه ی پژوهشگران توسط الکترونیک شهر برای بسیاری مزایای الکترونیک شهر نقش بررسی برای است. شده عنوان مختلف الکترونیک شهر دستاوردهای مختلف جنبه های مقاله این در به توجه با است. شده بررسی پایدار توسعه ی بر آن اثر و گرفت قرار بررسی مورد قبال که پایدار توسعه ی مفهوم استقرار با تنها پایدار توسعه ی از ابعادی که می شود مشاهده اتالف شده ی زمان کاهش می شود. محقق الکترونیک شهر عادالنه تر توزیع خدمات بهتر عرضه ی ترافیک در شهروندان بهبود و اشتغال افزایش محیط زیست آلودگی کاهش امکانات الکترونیکی شهر اجتماعی ویژگی از شهری پایدار مدیریت ایجاد و سواد افزایش دیجیتالی کتابخانه ی ایجاد است. فرهنگ ارتقای و رفاه افزایش به که است جهان نگری نوعی مثابه به شهر به دیگر الکترونیکی شهر واقع در می کند. کمک آلودگی و پرترافیک خیابان های بلند ساختمان های که کالبدی که است شهری بلکه نیست می گیرد بر در را زیست محیطی بیش تری اهمیت مسؤوالن و شهروندان میان تعامل آن در اجتماعی محیط که است دوسویه تعامالت این و می یابد می کند. ایجاد شهروندان برای را مطلوبی مدیریتی مزایای معضالتی از یکی شهری: واحد مدیریت برای بسترسازی الف( شهری واحد مدیریت نبود هستند درگیر آن با کالن شهرها که تصمیم گیری مختلف مراکز است. تصمیم گیری مراکز تعدد و موارد بعضی در یکدیگر اطالعات به دسترسی عدم به دلیل می کنند. خنثی را هم اثر عمل در که می گیرند تصمیماتی اطالعات می توان به راحتی اطالعات فناوری از استفاده با گذاشت اشتراک به زمان کم ترین در را مختلف سازمان های بهبود به امر این کرد. تسهیل را متعدد بخش های ارتباط و می شود. منجر تصمیم گیری از استفاده با شهر: مدیریت در شهروندان مشارکت افزایش ب( یکی به عنوان اطالعات الکترونیک شهر در و اطالعات فناوری دسترس در می تواند مناسب زمان در و به راحتی قدرت منابع از پررنگ کردن و مردم آگاهی افزایش امر این گیرد. قرار همگان داشت. خواهد پی در تصمیم گیری در را آن ها نقش الکترونیک شهر در دولتمردان: و مردم ارتباطات افزایش ج( شهروندان و می گیرد انجام به راحتی حکمرانان و مردم ارتباط دولتمردان به را خود مشکالت می توانند کوتاهی زمان در دهند. انعکاس رایانه از استفاده به دلیل شفافیت: افزایش و اداری فساد کاهش د( در انسانی نیروی نقش امور انجام در رایانه ای نرم افزارهای و می شود. کم تر شخصی عالیق اعمال امکان و فرآیندها زیست محیطی مزایای خدمات از استفاده طبیعی: منابع و هوا آلودگی کاهش الف( به نیاز ساعته 24 و هفته روز 7 در مجازی صورت به ار خدمات ارائه ی مکان های و بانک ها ادارات در حضور منجر امر همین می دهد. کاهش قابل مالحظه ای به صورت مشاغل ضمن در می شود. هوا آلودگی و ترافیک کاهش به باعث کارخانجات برخالف اطالعات فناوری به مربوط حفظ که داشت توجه باید نمی شوند. محیط زیست در آلودگی است. پایدار توسعه ی اصلی مؤلفه های از یکی محیط زیست قبل بند در یادشده موارد به توجه با ترافیک: کاهش ب( ترافیک توجه قابل کاهش به منجر الکترونیک شهر استقرار نتایج عالوه بر موضوع این شد. خواهد شهر سطح در شهروندان روانی و روحی آرامش افزایش زیست محیطی

171 شهر دستاوردهای ارتباط داشت. خواهد به همراه نیز را است. واضح بسیار پایدار توسعه ی با بخش این در الکترونیک انرژی و وقت در صرفه جویی ج( فرهنگی مزایای عمومی آگاهی افزایش الف( فناوری از استفاده با جهانی: عرصه ی در نقش ایفای ب( )گیدنز شده اند فشرده مکان و زمان ارتباطات و اطالعات انسان برای قبال مکان و زمان که محدودیت هایی 1379(. انسان ها رفته بین از حدودی تا هم اکنون می کردند ایجاد برقرار ارتباط یکدیگر با دور بسیار فاصله های از به راحتی دنیا مختلف نقاط اطالعات از می توانند علت همین به می کنند. امروزه باشند. تأثیرگذار دیگر نقطه ای از آن جا در و شده آگاه است. شده جهانی انسان برای نقش ایفای عرصه ی همچون الکترونیک شهر در شهر: به هویت بخشی تسهیل ج( امر این کرد. تقویت را شهروندان هویت می توان واقعی دنیای فناوری امکانات از بهره گیری با مجازی فضای در می تواند شود. محقق ارتباطات و اطالعات گردشگری رشد د( خدماتی مزایای باال سرعت و کیفیت با خدمات آوردن فراهم الف( ارائه مجازی دنیای در که خدماتی خدمات: عادالنه ی توزیع ب( و داشت نخواهند کالن شهر جنوب و شمال در فرقی می شوند می برند. بهره آن از مساوی به صورت شهروندان همه ی دانشگاه های مادام العمر: آموزشی محیط آوردن فراهم ج( مطالب ارائه ی قابلیت دیجیتالی کتابخانه های و مجازی دارند. ساعته 24 و روزه 7 آموزشی شهری خدمات به ساعته 24 دسترسی د( اقتصادی مزایای سیستم ایجاد طریق از درآمد ثابت منبع یک ایجاد الف( کارت های و اعتباری کارت های به کارگیری با پول: گردش خواهد ایجاد شهری مدیریت برای مالی منبع یک الکترونیکی تجمیع از شد. خواهد استفاده شهر اداره ی برای آن از که شد می شود. ایجاد ثابت منبع یک مردم اندک پول های بهره وری افزایش ب( اشتغال ایجاد ج( به می توان هزینه کاهش موارد از هزینه ها: د(کاهش در سرمایه گذاری افزایش شهری تردد هزینه های کاهش مصرف در صرفه جویی جهانی ارتباطات گسترش نتیجه ی به دلیل اقتصادی امور انجام تسهیل محدود سوخت های کرد. اشاره خدمات ارائه ی بودن 24 ساعته الکترونیک شهر چالش های توسعه ی به دستیابی در الکترونیک شهر این که به با توجه شهر استقرار چالش های باید می کند ایفا عمده ای نقش پایدار به عنوان آن ها به و گیرند قرار شناسایی مورد نیز الکترونیک موانع مناسب شناخت نگریست. توسعه مسیر چالش های اگر و بوده مشکالت رفع برای برنامه ریزی راه در گام اولین دستیابی به می توان بعدی مراحل در پذیرد انجام به درستی مشکالت منظور این به بود. امیدوار الکترونیک شهر به شده اند. طبقه بندی دسته چند در شناخته شده استقرار و ایجاد شد اشاره که همان گونه سرمایه گذاری: 1- دارد. به روز و مناسب زیرساخت به نیاز الکترونیک شهر پیشرفت های به توجه با نیاز مورد تجهیزات و نرم افزار تهیه ی بخش و دولت سرمایه گذاری به احتیاج زمینه این در سریع باتوجه شهروندان آموزش همین طور دارد. خصوصی امری ارتباطات و اطالعات فناوری در سریع تغییرات به به نسبت زمینه این در سرمایه بازگشت البته است. هزینه بر است. سریع تر دیگر صنایع در سرمایه گذاری پایدار توسعه ی مؤلفه های با الکترونیک شهر دستاوردهای ارتباط جدول 2 : اصلی مؤلفه های الکترونیک شهر دستاوردهای پایدار توسعه ی سیستم ایجاد طریق از درآمد منبع یک ایجاد پول گردش بهره وری افزایش اشتغال ایجاد اقتصاد هزینه ها کاهش انرژی و وقت در صرفه جویی شفافیت افزایش و اداری فساد کاهش باال سرعت و کیفیت با خدمات آوردن فراهم خدمات عادالنه ی توزیع مادام العمر آموزشی محیط فراهم آوردن شهری خدمات به ساعته 24 دسترسی اجتماع شهر به هویت بخشی تسهیل شفافیت افزایش و اداری فساد کاهش شهری مدیریت در شهروندان مشارکت افزایش شهری واحد مدیریت برای بسترسازی ترافیک کاهش محیط زیست طبیعی منابع و هوا آلودگی کاهش

172 دسترسی به اینترنت و شکاف دیجیتالی: در جامعه ی ایران اینترنت هنوز فراگیر نشده و بنابر آمار تعداد کاربران اینترنت 10 میلیون نفر هستند )پایگاه اطالع رسانی تخصصی فناوری اطالعات به نقل از شرکت فناوری اطالعات( البته مرکز جهانی آمار اینترنت تعداد کاربران اینترنت ایران را 7/5 میلیون نفر اعالم کرده است. درهرحال ضریب نفوذ اینترنت گرچه از رشد خوبی برخوردار بوده و در خاورمیانه رتبه ی اول را دارد )پایگاه اطالع رسانی تخصصی فناوری اطالعات( اما برای استقرار شهر الکترونیک کافی نیست. باید با برنامه ریزی مناسب و سیاست گذاری در این زمینه شکاف دیجیتالی موجود کاهش یابد. 3- آموزش: فناوری اطالعات و ارتباطات بسیار سریع پیشرفت و تغییر می کند. ورود نرم افزار و تجهیزات رایانه ای جدید تجهیزات گذشته را از رده خارج می سازد. بنابراین برای استفاده از روش های نوین باید آموزش به صورت امری همیشگی نگریسته شود که شامل آموزش شهروندان کارکنان و کارشناسان رشته های مختلف فناوری اطالعات و مدیران می شود. 4- مسائل فرهنگی و اجتماعی: شهر الکترونیک فرهنگ خاص خود را طلب می کند و در مواردی فرهنگ جامعه ی غربی )که محل تولد آن فناوری است( را در جامعه ی تزریق می کند لذا برای موفقیت در استقرار شهر الکترونیک از یک سو و حفظ فرهنگ ایرانی اسالمی باید مسائل بومی فرهنگی کشور عزیزمان ایران در نظر گرفته شده و برای آن برنامه ریزی کرد. 5- عدم وجود مدیریت واحد: همان گونه که عدم وجود مدیریت واحد شهری مشکالت فراوانی در شهر و کالن شهر ایجاد می کند در استقرار شهر الکترونیک نیز نبود مدیریت واحد و تعدد مراجع تصمیم سازی و تصمیم گیری پیشرفت کار را با مشکل مواجه می سازد. نتیجه گیری مفهوم توسعه ی پایدار حداقل از جنبه های نظری چارچوب مناسبی را برای جمع بندی مؤلفه های مختلف توسعه ایجاد کرده است. همان گونه که در این مقاله آورده شد شهر الکترونیک نیز نقش غیر قابل انکار و مهمی در توسعه ی پایدار دارد. این امر لزوم توجه بیش تر برنامه ریزان و کارشناسان به استقرار شهر الکترونیک را نشان می دهد. متأسفانه تجربیات محدود در کشور نشان می دهد عزم و اراده ی الزم بین مسؤوالن برای ایجاد شهر الکترونیک وجود ندارد. در چنین شرایطی بهتر آن است که ابتدا در جهت ایجاد شهرهای الکترونیک کوچک گام برداشت تا با دیدن اثرات توجه مردم و مدیران )اعم از مدیران شهری و دولتی( به این موضوع جلب شود و نتایج آن را به صورت ملموس درک کنند. مطرح ساختن لزوم ایجاد شهرهای الکترونیک و فرهنگ سازی برای آن نیز می تواند راه را هموارتر سازد. کاهش تصدیگری دولت و افزایش نقش بخش خصوصی برگزاری کالس های توجیهی مفهوم و کاربرد ICT برای مدیران آموزش به صورت رایگان برای شهروندان فرهنگ سازی از طریق رسانه ها سازمان ها و... نیز باید مورد توجه قرار گیرند. پی نوشت 1- Sustainable Development 2- مهندسیصنایع دانشجویکارشناسی ارشدمدیریت شهری 3- استادیاردانشکده یمدیریتدانشگاهتهران 4- World Commission on Envirnment and Development 5- Information and Communication Technology (ICT) 6- Enterprise Resource Planning (ERP) 7- Customer Relationship Management (CRM) منابعومآخذ 1- آگن روبرت»چگونه جهان را حفظ کنیم «لندن گوگن الیوت جنیفر»بررسیمفاهیمتوسعه یپایدار«ترجمه یاحمدباالن ماهنامه یجهاد شماره ی صص 55 تا تولبا مصطفی»توسعه یپایدار :محدودیت هاوفرصت ها«لندن بوترورت تومر ر.ک»مدیریت محیطی پایدار«لندن بل هاون جاللی علی اکبر»شهرالکترونیک«انتشاراتدانشگاهعلموصنعت سازمانفرهنگیهنریشهرداریتهران»ویژه نامه یمرکزفناوریاطالعات«آبان ماه کمیسیونبین المللیمحیط زیستوتوسعه»آینده یمشترکما«آکسفورد انتشارات دانشگاهآکسفورد کومر جی»به دنبالجامعه یپایدار«آکسفورد پرگامون گیدنز آنتونی»جهانرهاشده«ترجمه یعلی اصغرسعیدی یوسفحاجی عبدالوهاب تهران انتشارات علم و ادب وست فال ماتیووویکتوریادویال»شاخص هایشهریبرایمدیریتشهرها«ترجمه ی همت مرادقلندری امیرقادری امیرحسینممتازی دانشگاهعلموصنعتایران تهران Fu- Chenlo, Peter j.marcotullio,2001, Globalization and the Sustainabilitu of Cities in the Asia Pacific Region, United Nation University Press, Tokyo 12- Pearce, David W.and R.Kerry. 1990, Economiccs of Natural Resources and Envirnoment. Baltimore: Johns Hopkins University Press

173 پایدار شهر شهری مختلط کاربری های جدلی و شهودی عقلی فرآیندی باید اقلیدسی و تخصصی تحمیلی بسته فرآیندی به جای مکان ساخت است. مکان از جمعی تجربه ی یک شهر راهکارهای از یکی است. ادامه دار و تعاملی مشارکتی باز فرآیند یک نیازمند ویژگی این کند. برقرار ارتباط روزمره زندگی واقعیت با تا باشد ظفح را خود اصالت آن که برای محیط هایی چنین در حاصل تنوع است. شهری بافت های در شهری مختلط کاربری های ایجاد موقعیتی چنین خلق هب که آید وجود به بافتی می گردد موجب مختلط کاربری های یابد. بروز فرصت خاص شرایط تحت و تجربه ای هرنوع دهند اجازه باید نمایند عملکردها جدایی ویژگی به واکنشی درواقع موضوع این نشود. تبدیل هستند فعال محدودی زمان در هرکدام که عملکردی نواحی از مجموعه ای هب سکونت محل نزدیکی است توجه مورد راستا این در آنچه است. تک عملکردی حوزه های شکل گیری از جلوگیری و مدرن شهرسازی در محله ای مراکز تقویت با کار این است. دیگر سوی از شهری محیط های یکنواختی از پرهیز و تنوع ایجاد و سو یک از کار و خرید محل های می شود. دنبال شهری بافت های در فعالیت تمرکز و شهری ساختمان های مختلط کاربری های می شود. زیست محیطی آلودگی های تقلیل نهایتا و فسیلی انرژی مصرف کاهش نتیجه در شخصی خودروی از استفاده کاهش باعث مختلط کاربری های هک است متنوعی عملکردهای خاطر به این و ندارد وجود می شود احساس مدرن شهری طرح های در که تهی بودنی مختلط کاربری های با مکان های در کند. کمک شهرها پایداری به نسبی طور به می تواند مختلط کاربری های با باال تراکم از ترکیبی که داده نشان تجربه می نمایند. ایجاد ساختمان ها Sustainable City, Urban Mixed Land Uses City is a collective experience of space. Instead of being a closed, imposed, specialized and Euclidian process, the construction of space should be a rational, intuitive and controversial process so that it may establish relations with the daily life reality, and this feature requires an open, joint, interactive and continuous process. One of the methods of creating such a situation is the establishment of urban applications in urban textures. In order for the resulting diversity to maintain its own genuineness in such environments, any experience should be allowed to show off under any specific conditions. Combined applications (mixed land uses) will bring about a texture not to be converted into a complex of performance regions each of which is active at specific intervals. This issue is in fact a reaction to the feature of functions separation in modern cities and prevention of the formation of single function areas. What receives attention in this relation is the vicinity of residential places to shopping & working areas on the one hand, and generation of diversity and avoidance of urban environments uniformity on the other hand. This objective will be actualized through strengthening district centers, urban buildings combined applications and activity centralization in urban textures. Combined applications cause the reduction of personal vehicle use and, as a result, decrease of fossil energy consumption, and finally, reduction of environmental pollutions. Areas with mixed applications do not suffer from the absurdity or emptiness which is felt in the modern urban design. This advantage is due to diversified performances which buildings generate. Experience has shown that a combination of high density with combined applications can relatively support cities sustainability.

174 ارزیابی رویکردهای نوین توسعه ی شهری در بهره وری انرژی مصرفی شهرها 1 مهندس ریحانه اصغری Evaluation of New Urban Development Strategies for Efficient Use of Energies in the Cities چکيده با روند رو به افزایش جمعیت شهری پیش بینی می شود در هزاره ی اخیر تقریبا نیمی از جمعیت جهان در شهرها ساکن باشند یعنی در مکان هایی که بیش ترین مصرف منابع و بیش ترین تولید آلودگی ها را دارند. الگوی نادرست فعالیت های انسان شهرنشین در کنار توسعه ی نادرست شهرها باعث برهم خوردن نظم محیط زیست شده و بشریت را با مشکالت عدیده ای همچون کمبود انرژی روبه رو ساخته است. از این رو در مقاله ی حاضر با توجه به نقش شهر و نواحی شهری به طور مستقیم و شهرسازی و ساخت فیزیکی شهر به طور غیرمستقیم در مصرف منابع انرژی و با هدف کاهش مصرف و افزایش کارایی انرژی در شهر تئوری های نوین توسعه ی شهری با رویکرد پایداری همچون توسعه ی شهری فشرده و درون گرا compact( )city در مقابل شهرسازی گسترده sprawl( )urban و توسعه ی حمل ونقل محور )TOD( 2 مورد بررسی قرار می گیرند.

175 بهره وری و کارایی میزان جنبه ی از تئوری ها این مؤثر عوامل مهم ترین به توجه با شهر در مصرفی انرژی شهری بافت تراکم میزان یعنی آن ها اصول شکل گیری در حمل ونقل سيستم و كاربري ها پراكنش و توزيع نحوه ی می شوند. ارزیابی شهری بر مبتنی و تحلیلی توصیفی مقاله این تحقیق روش جمع بندی و مقایسه با انتها در و است کتابخانه ای مطالعات توسعه ی الگوی دو که می گردد آشکار شده بررسی موارد به توجه با محور حمل ونقل توسعه ی و فشرده شهری زمین های از مختلط استفاده ی شهری بافت متراکم سازی استفاده کاهش و دوچرخه و پیاده دسترسی بر تأکید شهری به نسبت همگانی حمل ونقل از استفاده تأکیدبر و اتومبیل از یادشده اهداف راستای در گسترده شهری توسعه ی الگوی هستند. بیش تری کارایی دارای محور حمل ونقل توسعه ی انرژی بهره وری واژه ها: كليد شهری توسعه ی پایدار شهری توسعه ی شهری توسعه ی فشرده. مقدمه اوايل و نوزدهم قرن اواخر در شهرها سريع گسترش شهرها انرژي از بي رويه استفاده ي آن تبع به و بيستم قرن كه است ساخته مواجه انرژي بحران به نام مسأله اي با را آينده در تجديدناپذير انرژي منابع فقدان آن اصلي خطر به مجبور را ملت ها و مناطق شهرها روندي چنين مي باشد. اين نمود. خواهد آينده در دیگری انرژي منابع جست وجوي تبعاتي فسيلي انرژي منابع كاهش عالوه بر كه ا ست درحالي گرم شدن چون دارند دنبال به انرژي ها اين گونه مصرف كه و... هوا و آب در تغييرات اوزون اليه ی تخريب زمين كره ی نمود. خواهد انرژي از بهينه استفاده ی به مجبور را شهرها به عنوان انرژي كارايي و انرژي بهينه ی مصرف بنابراين محور سه بر متكی که پايدار شهری توسعه ی اصلي اصول اجتماع و اقتصاد محيط زيست بين مطلوب رابطه ی اساسي توسعه ی الگوي شناخت این رو از مي باشد. مطرح است در انرژی بهره وری و کارایی به میزان نگاهی با شهر كالبدي توسعه ی راستاي در آن هدايت منظور به همچنین و شهر نوین مباحث جمله از است. اساسي امري شهري پايدار شهری توسعه ی پایدار توسعه ی رویکرد با شهري توسعه ی شهرسازی مقابل در )compact city( درون گرا و فشرده توسعه ی و )urban sprawl( شهری پراکنده ی یا گسترده سه این معرفی با ادامه در می باشد. )TOD( محور حمل ونقل آن ها در شهر مصرفی انرژی کارایی میزان بررسی به الگو آن ها اصول شکل گیری در مؤثر عوامل مهم ترین به توجه با پراكنش و توزيع نحوه ی شهری بافت تراکم میزان یعنی می شود. پرداخته شهر در حمل ونقل سيستم و كاربري ها مقابل در درون گرا و فشرده شهری توسعه ی الگوی افقی یا گسترده توسعه ی کنفرانس در شهری پایدار توسعه ی ایده ی مطرح شدن با دیدگاه های 1996 سال در»اسکان 2 «محیط زیست جهانی یافت بیش تری انسجام مدرن شهر بهبود و تحول به مربوط انجامید. شهری برنامه ریزی در جدید ایده های ظهور به و خود به را زیادی توجهات و حمایت ها که آن ها میان در تراکم افزایش بر که است فشردهشهر ایده ی کرد جلب و تأکید شهری فضای سامان دهی در آن از استفاده و شهری پایداری زمینه ی شهر کالبدی عناصر در تحول با دارد سعی فشرده شهر تئوری های بیش تر سازد. فراهم را آن بیش تر ادعا داشته اند. زندگی کیفیت و شهری فرم ارتباط بر تأکید شهری نواحی ایجاد باعث شهری متراکم سازی است شده زا حمایت باعث این عالوه بر و می شود سرزنده تر و امن تر شهری اجتماعی تعامالت و محلی سرویس های و مشاغل از عمدتا ديگري نظريه ی نظريه این مقابل در می شود] 1 [. بر که شد طرح آمریکایی و استرالیایی تئورسین های طرف جمله از دارد. تأکید گسترده توسعه ی و كم تراكم اعمال ایده ی از دفاع برای و فشرده شهر ایده ی با که مخالفت هایی نواحی از مردم عامه ی استقبال دارد وجود گسترده شهر اثرات پراکنش و بسط و شهری حومه ی کم تراکم و گسترده و محیط در آن ها جذب نتیجه در و بازتر محیطی در ترافیکی است. باالتر زندگی کیفیت و کم تر آلودگی فشرده شهری توسعه ی زيادي تالش هاي فشرده شهر از دقيق تعريف براي كه كرده تعريف شهري را آن برتون است. گرفته صورت حمل ونقل سيستم و تركيبي كاربري ها باال تراكم دارای را دوچرخه سواري و پياده روي و است خوبي عمومي و فرم بايد الكين تعريف طبق فشرده شهر ]2[. مي كند تشويق و دوچرخه سواري پياده روي براي كه باشد داشته مقياسي تعامالت تشويق باعث كه تراكمي با همراه عمومي حمل ونقل

176 فرم در ديگر تعريف به ]3[. باشد مناسب مي شود اجتماعي زمين هاي و موجود شهري مراكز رشد بر تأكيد فشرده شهر در پخش شدن و گسترش از اجتناب حال عين در و بازيافتي 50 كه كرده پيشنهاد انگلستان دولت مثال ]4[. حاشيه هاست مكان هاي در بايد شهرهايش آينده ی توسعه ی درصد 60 تا بگيرد. صورت موجود روند به واکنشی تاریخی نظر از فشرده شهر ایده ی توسعه یافته کشورهای در شهری کم تراکم و پراکنده توسعه ی و سکونت مکان های پایین تراکم نظیر ویژگی هایی با که است از استفاده بر تأکید شهری فضای عملکردی تفکیک اشتغال متروپلی محدوده های بر فشار و شهری حمل ونقل در اتومبیل ]5[. می کند همراهی اجتماعی جدایی گزینی و رشد جهت کردن برطرف صدد در عمده طور به تفکر این به این ترتیب زیر منافع مدعی آن طراحان نظر این از و است فوق مسائل هستند: شهری تراکم های سامان دهی در فشرده شهر برای فیزیکی گسترش های کاهش موجب توسعه متراکم سازی 1- می شود. دیگر منابع و زمین کم تر مصرف نتیجه در و از باالیی تعداد سکونت امکان مسکونی باالی تراکم های 2- افزایش موجب ساخته فراهم را محدود منطقه ای در جمعیت می گردد. اجتماعی برخوردهای خروج و سوخت مصرف متراکم سازی فرآیند در 3- مصرف لحاظ از شهری فضای شده کم تر مضر گازهای می شود. کارآمدتر انرژی سرویس های می توانند باالتر تراکم های در دولت ها 4- حداقل به را منابع اتالف داده ارائه بیش تر کارایی با اساسی برسانند] 6 [. گرفته کار به فرآیندی فشرده شهر اهداف به نیل جهت می شود گفته افزون سازی متراکم سازی/ آن به که می شود ساخت وساز جهت استراتژی هایی مجموعه از است عبارت و دو شامل فرآیند این منطقه. یک از متراکم بسیار استفاده ی یا است: زیر بخش متراکم سازیمناطقساخته شدهمشتمل بر: نیافته اند. توسعه قبال که شهری زمین های توسعه ی - سایت هاییکهقبال یا موجود تجدیدتوسعه یساختمان های - توسعهیافته اند. از استفاده افزایش که اقداماتی تفکیک ها: و حفاظت ها - می شود. سبب را ساختمان ها ساخته مناطق تراکم افزایش دادن: توسعه و کردن اضافه - موجود. فضاهای از استفاده افزایش یا شده بر: مشتمل فعالیت ها کردن متراکم و افزون سازی شهری فضای و زمین از کارآمد و منطقی تراکم - شهری زمین های از مختلط استفاده ی - از استفاده کاهش و دوچرخه و پیاده دسترسی بر تأکید - اتومبیل ]6[. فعال و زنده عمومی فضاهای - توسعه یشهریگسترده اصطالح قالب در اخير نيم قرن در شهري شكل این است شده وارد شهري پژوهش هاي ادبيات در»اسپرال«در شهري سمينارهاي اكثر محوري موضوع امروزه و پراكندگي يا اسپرال است] 7 [. توسعه يافته كشورهاي نواحي پراكنده ی و سريع رشد معناي به است اصطالحي نواحي تا موارد برخي در كه كوچك شهرهاي حتي و متروپل

177 افقي رشد است. شده كشيده شهر و ده مرز و روستايي نواحي فضايي گسترش و بوده حومه نشيني با مترادف شهر مي كند. بيان شهر حاشيه هاي در را شهري كشورهاي در ابتدا اخير دهه ی چند در كه الگو اين و شخصي اتومبيل از زياد استفاده ی علت به توسعه يافته كانادا و امريكا استراليا كشورهاي در به ويژه حومه نشيني شهري هسته هاي از بسياري در اكنون هم آمد وجود به اين وجودآمدن به با مي شود. ديده توسعه حال در كشورهاي بيان پديده اين از مختلفي تعاريف جهان مختلف مناطق در پديده نوزي هستند. اشتراك وجه داراي آن ها همه ی كه است شده ارائه واحدي تعريف و خالصه را افقي گسترش تعاريف كليه ی ناهماهنگ كنترل بدون برنامه ريزي بدون توسعه ی است: کرده از و نمي كند فراهم كاربري از تركيبي نقش يك كه تك كاربري و و ندارد شهر اطراف كاربري هاي با رابطه اي هيچ عملكردي نظر و جسته متفرق نواري يا خطي كم تراكم توسعه ی يك به عنوان ]8[. مي رسد نظر به افتاده جدا توسعه ی و گريخته از: عبارت اند شهر افقي گسترش اصلي ويژگي چهار تجاري نواري توسعه ی متفرق و گريخته و جسته توسعه ی جمعيت تراكم كلي طور به تك كاربري. توسعه ی و پايين تراكم هك مي شود كم شناخته تراكم به عنوان هكتار در نفر 25 از كم تر مشاهده نيوزيلند و استراليا شمالي امريكاي شهرهاي در اغلب تراكم كه نيز اروپا شهرهاي از بسياري همچنين مي گردد. كم تر تراكم با آسيايي شهرهاي و دارند هكتار در نفر 50 حدود ]3[. كرده اند قلمداد گسترده شهرهاي را نفر 100 از محور عمومي حمل ونقل توسعه ی مؤثر عوامل مهم ترین از یکی شهري توسعه ی مباحث در عالوه بر حمل ونقل شبکه هاي است. دسترسی توسعه بر واسطه ی به هستند مؤثر مسافر و کاال جا به جایی در این که می شوند. نیز شهري توسعه ی به منجر دسترسی ایجاد نرخ و زمين كاربري الگوهاي بر بسياري اثرات شبكه این اثر شهر فرم بر آن كه بر عالوه و دارد شهري توسعه ي وسيله ي نوع انتخاب بر نيز زمين كاربري الگوهاي مي گذارد بنابراین است. اثرگذار نیز شهري سفرهاي براي حمل ونقل حمل ونقل و شهر توسعه مباحث در و امروز شهرسازي در ارتباط و بگيرند صورت يكديگر از مستقل نمي توانند شهر كيفي معيارهاي با و يكديگر با انكارناپذيري و تنگاتنگ دارند. شهر اقتصاد نيز و سياست گذاري ها عناصر پتانسيل هاي از بهره گيري با شهرها توسعه ي است بوده توجه مورد تاريخ طول در همواره شهري ترابري گوناگوني روش هاي و اهداف با مختلف زماني دوره هاي در و هزاره ی آستانه ی در آنچه زمينه اين در است. پذيرفته صورت توسعه از این گونه نمونه هاي بهترین از یکی به عنوان و سوم توسعه ی مي گردد تأكيد آن بر عمومی حمل ونقل محوریت با مناسب ترين به عنوان كه مي باشد یاTOD عمومي مدار حمل ونقل تركيب با متراكم توسعه اي است. شده شناخته توسعه نوع مسيرهاي و ايستگاه ها مجاورت در كاربري ها از مناسبي كيفيت با سرزنده محالتي خلق به منجر كه عمومي حمل ونقل محيطي در فعاليت و زندگي فرصت مي گردد. زندگي از بااليي جابه جايي متعدد گزينه هاي داراي و متنوع كاربري هاي با متراكم اتومبيل با سفر كاهش و رانندگي به كم تر زمان اختصاص باعث نقطه ی عمومي مدار حمل ونقل توسعه ي شد. خواهد شخصي پتانسيل از اما نمي باشد امروزي شهرهاي مشكالت پاياني كنوني وضعيت به بهبودبخشي اقدامات آغاز براي مناسبي تجربه ی از نسل يك حدود گذشت با است. برخوردار شهرها همچنان پيشرفته كشورهاي ساير در TOD پروژه هاي احداث شهري توسعه هاي طراحي و برنامه ريزي در بسياري مشكالت شناخت عدم از عمدتا مشكالت اين دارد. وجود رويكرد اين با راه سر بر موانع و چالش ها توسعه از نوع اين ماهيت صحيح مي گردد. ناشي آن ها بر غلبه براي نياز مورد ابزارهاي و آن از يكي كه مي دهد نشان كشورها ساير در توسعه اين تجربيات از ناشی TOD پروژه هاي اجراي موفقيت در عمده چالش هاي بدون و سنتي رويكرد با طراحي و برنامه ريزي مقررات وجود مي باشد. توسعه از شكل اين ماهيت به توجهي هيچ آن ها به TOD پروژه هاي موفقيت كه كلي اصل چهار مورد بايد همسايگي واحدهاي برنامه ريزي در و دارد بستگي از: عبارت اند گيرند قرار توجه پياده روي امكان با فعال خيابان هاي - ساختماني تراكم و شدت - عمومي حمل ونقل دقيق يكپارچه سازي - ]9[ كاربري ها از مناسبي تركيب - پياده روي قابليت با فعال خيابان هاي سنجش براي معيار يك پياده مداري آن كه به توجه با خيابان هاي ايجاد است پياده عابر ديدگاه از محيط كيفيت طرح هاي موفقيت اصلي عوامل از پياده روي قابليت با فعال

178 مي رود. شمار به همگاني حمل ونقل مبتني بر توسعه ي پياده فعاليت و توجه كه فعاليت هايي و كاربري ها استقرار مناسب اندازه ي ايمن و راحت پياده روهاي مي كند جذب را و مكان پاركينگ تأمين ميزان و مكان يابي چگونگي و بلوك ها خيابان هاي ايجاد در بازشوها و ورودي ها ساختمان ها جهت ]9[. مؤثرند پياده مدار فعال ساختماني تراكم و شدت از حمايت در كليدي فاكتور يك فعاليتي تمركز و رستوران ها نظير فعالي كاربري هاي و عمومي حمل ونقل خيابان ها در سرزندگي باعث كه است خرده فروشي مراكز به را دسترسي بهترين كه مكان هايي در بايد تراكم مي شود. و كاربري ها و شود ايجاد دارند عمومي حمل ونقل سيستم حمل ونقل ايستگاه به حتي االمكان متراكم تر ساختمان هاي باشند. نزديك تر عمومي از حمايت در فعاليتي تمركز و تراكم كه وجودي با شمار به TOD پروژه هاي الزامات از عمومي حمل ونقل اين و ندارد وجود آن براي استانداردي تراكم ولي مي رود متجاوز يا و با برابر فوق رويكرد با توسعه در تراكم كه نكته وجود مجاور توسعه هاي كل در كه است تراكمي باالترين از طراحي به خوبي كه تراكمي است. ثابت پروژه ها تمام در دارد امالك ارزش و محله در تنها نه باشد شده برنامه ريزي و و ايمني كيفيت افزايش به بلكه داشت نخواهد منفي تأثير در داشت توجه بايد البته ]10[. مي كند كمك نيز محله در امنيت و پاركينگ باز محوطه هاي خالي قطعات توسعه از نوع اين درون زا توسعه هاي براي فرصت هايي كم تراكم كاربري هاي مي دهند. ارائه آينده در عمومي حمل ونقل دقيق يكپارچه سازي حمل ونقل سيستم به ورودي به عنوان بايد TOD نواحي برنامه ريزي و طراحي نحوه ي كه شوند.اينامر نگريسته عمومي عمومي حمل ونقل سيستم از استفاده به را افراد مي تواند آن ها حمل ونقل يكپارچه سازي اهميت دارد باز آن از يا كند تشويق نشان TOD پروژه هاي موفقيت در مهم فاكتور يك به عنوان را مسيرهاي شامل دسترسي و حركت سيستم عناصر مي دهد. فضاهاي جاده ها دوچرخه مسيرهاي پياده فرعي و اصلي واحد هر در اتوبوس و ترانزيت ايستگاه هاي همگاني آزاد عابران براي تا گيرند قرار يكپارچه حالت در بايد همسايگي ]10[. كنند ايجاد جذابيت و راحتي پياده كاربري ها از مناسبي تركيب در اساسي مؤلفه هاي از مختلط كاربري با توسعه توسعه هاي و پياده مدار و عمومي مدار حمل ونقل توسعه هاي مي شود پياده ها جذب باعث امر اين است. شهري مراكز سنتي منجر مي كند نزديك يكديگر به را مقصد و مبدأ كه آن جا از و نياز نگران اين كه بدون افراد مي گردد. سفرها شدن دروني به از راحتي به باشند روزمره شان فعاليت هاي براي اتومبيل به مقاصدشان سمت به يا و كرده استفاده عمومي حمل ونقل مي كنند] 10 [. پياده روي خريد مراكز شامل تركيبي كاربري هاي از استفاده ايستگاه هاي نزديكي در سكونت و فراغت اوقات گذران كار اهداف براي مقاصدي به را ايستگاه ها اين عمومي حمل ونقل كاربري ها اختالط مي سازد. تبديل توقف يك با سفر مختلف چندگانه اهداف با سفرهاي كارايي ارتقای باعث آن كه ضمن در عمومي حمل ونقل با سفر تقاضاي ايجاد موجب مي شود اقتصاد در تحرك باعث مي تواند و مي گردد نيز غيراوج ساعات كه نكته اين به مجدد تأكيد ]11[. گردد تجاري مناطق در محلي لزوما خود انفرادي مشخصات به توجه با TOD پروژه هاي است. ضروري ندارند كاربري ها از مشابهي تركيب شهر در انرژي بهره وری مؤلفه های و مفهوم و بهينه مصرف درواقع انرژي بهره وری از منظور انرژي تقاضاي رشد كاهش هدف با که بوده انرژي كارآمد آن دنبال به و فسيلي سوخت هاي مصرف قابل توجه تقليل ديگر تعبيري به است. همراه سالم انرژي عرضه ي افزايش با انرژي خدمات از يكساني سطوح تأمين انرژي بازدهي در ابتدا در مفهوم اين است. انرژي كم تر مقادير به كارگيري و ماشين آالت و الكتريكي صنايع جمله از گوناگون صنايع سپس و گرفت قرار توجه مورد حمل ونقل سيستم هاي در با اما يافت. گسترش شهرسازي حوزه ي به آن دامنه ي منابع از فزاينده استفاده ی گوناگون مخاطرات گرفتن شدت تأثير تحت و بلندمدت بازه اي در آن ها كنترل به نياز و انرژي مناطق در آن ها بالفصل محدوده هاي و شهرها گرفتن قرار مبتني بر سياست هاي اعمال به بيش تري توجه پيرامونشان از است. شده شهري برنامه ريزي فرآيند در انرژي بازدهي موضوع به شهرسازي در انرژي بهره وری رويكرد اين رو براي و مي پردازد شهر در انرژي مصرف رساندن به حداقل

179 كنترل و سكونت گاه ها برنامه ريزي از مقصود اين به دستيابي بهره ساختمان ها و بناها چيدمان و ساخت وساز نحوه ي شهر از مختلفي سطوح در انرژي بهره وری مبحث مي گيرد. بازدهي ضرورت و مصرف بررسي در است. پيگيري قابل توسعه الگوهاي عمده ي مبحث چهار به خرد سطح در انرژي مصرف چگونگي و حمل ونقل سيستم اراضي كاربري توزيع مي شود. پرداخته شهرها در انرژي توسعه الگوهاي توسعه ي فرم هاي انواع توسعه الگوهاي از منظور اساسي اصلي كه مي باشد شهر مختلف بخش هاي فيزيكي محدوده هاي در باال تراكم با توسعه تئوري اين در عمده و است. شهري هسته هاي داخل يا مجاور نزديك اراضي كاربري توزيع عامل به عنوان كاربري ها پراكنش و توزيع چگونگي اصلي مؤلفه هاي ديگر از شهري درون سفرهاي ايجاد اصلي هدف با زمين كاربري برنامه ريزي مي باشد. انرژي كارايي فعاليت ها و كاربري ها اختالط و درون شهري سفرهاي كاهش اوقات گذران خريد كار از اعم سكونتي نيازهاي با متناسب از پياده مدار محالت ايجاد و... آموزش درمان فراغت در و ترافيك كاهش اتومبيل از استفاده كاهش اصلي عوامل است. آن از ناشي آلودگي هاي و انرژي مصرف كاهش نتيجه نقل حمل و سيستم توجه با است. همگاني حمل ونقل سيستم ديگر مؤلفه ي مصرف كنندگان مهم ترين از يكي حمل ونقل سيستم اين كه به همگاني حمل ونقل از استفاده مي رود شمار به شهر در انرژي دارد. انرژي مصرف كاهش بر بسياری تأثير انرژي مصرف چگونگي از ديگر يكي نيز انرژي مصرف چگونگي نهايت در انرژي بحران مي رود. به شمار انرژي كارايي مؤلفه هاي استفاده ي ضرورت كه است شده موجب اخير دهه هاي در آشكار انرژي پتانسيل هاي و منابع از كاراتر و بهتر عاقالنه تر انرژي منابع به كارگيري شامل منابع صحيح مديريت شود. دسترس در انرژي پتانسيل هاي از استفاده تجديدشونده طراحي و برنامه ريزي پسماند جريان از بهتر استفاده ی انرژي ذخيره ي و مصنوع محيط اقليم با متناسب و هوشمندانه ]12[. باشد رويكرد اين اساسي اصول از ساختمان ها در مصرفی انرژی بهره وری در توسعه الگوهای ارزیابی شهر توسعه ی الگوی با مقایسه در فشرده توسعه ی الگوی یعنی خود ویژگی شاخص ترین به توجه با گسترده مؤلفه های کهاز شده ساخته مناطق وافزون سازی متراکم سازی بر تأکید با می گردد محسوب شهر در انرژی بهره وری اصلی و منطقی تراکم ازطریق فعالیت ها کردن متراکم و افزون سازی زمین های از مختلط استفاده ی شهری فضای و زمین کارآمد استفاده کاهش و دوچرخه و پیاده دسترسی بر تأکید شهری ترافيك كاهش فعال و زنده عمومی فضاهای ایجاد و اتومبیل از آن از ناشي آلودگي هاي و انرژي مصرف كاهش نتيجه در و مهم ترين از فشرده شهر الگوي اساس اين بر دارد. پی در را مي باشد. شهر توسعه ي جهت انرژی بهره وری پيشنهادات مزاياي بر اجتماعي منفعت هاي عالوه بر تئوري اين حاميان و ورزيده بسياري تأكيد آن انرژي با مرتبط و زيست محيطي و مسكن در انرژي مصرف كاهش آن را ويژگي هاي مهم ترين مجاورت و همگاني حمل ونقل سيستم كارايي روزانه سفرهاي مي كنند. عنوان خصوصي و عمومي خدمات كار مراكز انواع با رد نیز TOD یا عمومي مدار حمل ونقل توسعه ی الگوی اصول از بهره مندي ضمن توسعه مختلف الگوهاي میان گامی می تواند شهري برنامه ریزي در نوین رویکردهاي بردارد. شهري پایدار توسعه ی اصول به دستیابی در مؤثر بر است حمل ونقل خطوط که رویکرد این اصلی بدنه ی معناي به این دارد. زیادي تأثیر خدمات و جمعیت جابه جایی آلودگي كاهش فسيلي سوخت هاي مصرف در صرفه جويي و حمل ونقل هزينه هاي آمدن پايين و ترافيك كاهش هوا است. شهر در انرژی مصرف

180 در آن ها برتری آشکاربودن وجود با الگوها این شرط و بی قید مناطق تمامی برای اصلی رکن یک عنوان به انرژی بهره وری قابل قبول محیطی مسائل به توجه بدون جهان در شهری بر را هدفشان بايد پايدار شهر برنامه ريزان بلکه بود. نخواهد خروجي و مصالح و انرژي كم تر ورودي با شهرهايي ايجاد موازات به آن در و كنند متمركز آلودگي و ضايعات كم تر انساني و اجتماعي مسائل به زيست محيطي مسائل به توجه شود. توجه نيز سالم زندگي و مناسب مسكن نظير پی نوشت آموزشکده یفنیوحرفه ایسما دانشگاهآزاداسالمی واحدتهران. عضوهیأت علمی 1-2-Transit Oriented Development مراجع شهر و فشرده شهر شهری: پارادایم هایجدیدتوسعه ی و پایدار»توسعه ی م مثنوی 1- گسترده«مجله یمحیط شناسی سال 29 شماره ی 31 تابستان Burton E., The Compact City: Just or just compact? A preliminary analysis Urban Studies, 37(11): Elkin, T., McLaren, D. And Hillman, M., Reviving the City: towards sustainable urban development, Friends of the Earth, London,1991. و آموزشي پژوهشي ماهنامه ی شهرداري ها مجله ی فردا«شهر فشرده»شهر س حسينيون 4- اطالع رساني برنامه ريزيومديريتشهري سالششم شماره ی Johnson, M. P., Environmental impacts of urban sprawl: A survey of the literature and propose research agenda, Planning and design, Vol. 33, No. 4, شهری«فضای متراکم سازی پارادایم راهبردهای و»ابعاد قربانی ر. و ر. م. پورمحمدی 6- مجله یمدرسعلومانسانی دوره ی 7 شماره ی 2 تابستان مطالعه یموردی وظرفيت هايموجودزمين افقيشهرها»گسترش وح.سرايي تقوايي م. 7- شهريزد«فصلنامه یتحقيقاتجغرافيايي شماره ی Nozzi, D. Road to ruin: an introduction to sprawl and how to cure it, Praeger,Westport Connecticut., Belzer,Gerald., TRANSIT-ORIENTED DEVELOPMENT: MOVING FROM RHETORIC TO REALITY, the booking institution on urban and metropolitan policy, American Association of State Highway and Transportation Officials (AASHTO)., The Role of State DOTs in Support of Transit Oriented Development (TOD), Cambridge Systematics, Inc, April مقاالتارائه شدهبراي حمل ونقلعمومي«مجموعه»توسعهبامحوريت 11 -هدايتي ج تهران مترو با تهران همايش توسعه يحمل ونقلعمومي محوربر»تأثير ا.سوري و مشايخي خدابخش پ. س. 12. كاراييانرژيدرسطحواحدهمسايگي«نخستينهمايشتوسعه یشهريپايدار تهران آن ها به TOD پروژه هاي موفقيت كه كلي اصل چهار شدت پياده روي امكان با فعال خيابان هاي یعنی دارد بستگي عمومی حمل ونقل دقيق يكپارچه سازي ساختماني تراكم و و ايستگاه ها مجاورت در كاربري ها از مناسبي تركيب و سرزنده محالتي خلق به منجر عمومي حمل ونقل مسيرهاي فعاليت و زندگي فرصت مي گردد. زندگي از بااليي كيفيت با گزينه هاي داراي و متنوع كاربري هاي با متراكم محيطي در و رانندگي به كم تر زمان اختصاص باعث جابه جايي متعدد انرژی بهره وری نهایت در و شخصي اتومبيل با سفر كاهش شد. خواهد شهر در نتيجهگيري شهرها گسترش و شهرنشینی صعودی روند به توجه با جهان در انرژی مصرف کل سوم دو از بیش متقاضی که مقوله ی در شهری برنامه ریزان و سیاستمداران نقش هستند می باشد متفاوتی ابعاد دارای که شهر و انرژی بحران بر باعث شهرها نادرست توسعه ی چراکه است. انکارناپذیر مشکالت با را بشریت و شده محیط زیست نظم خوردن هم ساخت. خواهد روبه رو انرژی کمبود همچون عدیده ای الگوی سه روی بر مقاله این در صورت گرفته ارزیابی در الگوی دو که میشود آشکار شهری توسعه ی نوین مطرح توجه با حمل ونقل محور توسعه ی و فشرده شهری توسعه ی زمین های از مختلط استفاده ی شهری بافت متراکم سازی به استفاده کاهش و دوچرخه و پیاده دسترسی بر تأکید شهری به نسبت همگانی حمل ونقل از استفاده بر تأکید و اتومبیل از یادشده اهداف راستای در گسترده شهری توسعه ی الگوی پذیرش است ذکر به الزم اما هستند. بیش تری کارایی دارای

181 فصل سوم شهر پایدار:»فرایبورگ«نمونه ای موفق در حرکت به سوی پایداری در این فصل شهر فرایبورگ واقع در جنوب کشور آلمان خواهرخوانده ی شهر اصفهان به عنوان شهر نمونه ای که موفق گردیده در راستای دستیابی به پایداری شهری گام های مهم و مؤثری بردارد معرفی شده و اهم سیاست ها و فعالیت های زیست محیطی این شهر تشریح شده است. این فصل از چند مقاله تشکیل شده که هریک از آن ها ابعادی از موفقیت های شهر فرایبورگ را برای دستیابی به توسعه ی پایدار توضیح داده است. Part 3 Sustainable City: "Freiburg", A Successful Model Towards Sustainability In this part, Freiburg City located in southern part of Germany, the step sister of Esfahan City, has been succeeded as an exemplary city in taking effective and important steps to access urban sustainability. It has thus been introduced here with its most important policies and environmental activities described below. This part consists of some papers each of which has expressed dimensions of Freiburg City's accomplishments to achieve sustainable development.

182 فرایبورگ گام به گام به سوی پایداری 1 دکتر عباس صنیع زاده Freiburg; Step by Step Towards Sustainability اشاره شهر فرایبورگ واقع در ایالت بادن وورتمبرگ کشور آلمان و یکی از خواهرخوانده های شهر اصفهان طی چند دهه ی اخیر موفق گردیده با تدوین برنامه های مبتکرانه و اجرای آن ها گام های بلند و موفقیت آمیزی به منظور کاهش آلودگی های زیست محیطی در راستای دستیابی به شهری پایدار بردارد. به دلیل همین موفقیت ها این شهر اکنون شهرتی جهانی یافته و به مرور به مرکز توریسم زیست محیطی کشور آلمان تبدیل شده است. هرساله ده ها هزار گردشگر از سراسر جهان برای آشنایی با برنامه ها و اقدامات زیست محیطی به این شهر زیبا و دوست داشتنی مسافرت می کنند. مقاله ی حاضر که حاصل بازدید نویسنده از شهر فرایبورگ و انجام مصاحبه های گوناگون با مسؤوالن اجرایی شهر است مروری کوتاه بر اهم دستاوردهای زیست محیطی این شهر در ابعاد مختلف دارد تا بتواند خوانندگان ارجمند را با موفقیت های این شهر آشنا نماید.

183 فرایبورگ شهر عمومی منظر از اندازی چشم تصویر 1 : Freiburg General View مقدمه و محیط زیست به بی توجهی از ناشی بحران های متعاقب اواسط و اوایل در فسیلی انرژی های از اسراف آمیز استفاده ی CO 2 خطرناک گاز حد از بیش انتشار موجب که بیستم قرن شهرها خصوص به و زیستی کانون های در هوا آلودگی و بحث گردید زمین کره ی سطح در گرما میزان افزایش و علمی مجامع در آسیب ها این فوری رفع ضرورت به مربوط دغدغه ای چنین گردید. مطرح جدی صورت به تخصصی و ایده ی به را کارشناسان مرور به اخیر سال سی چهل طی»شهر یا و پایدارشهر یا سبزشهر به دستیابی ضرورت فسیلی انرژی های از استفاده آن در که شهری رسانید. سالم«تجدیدپذیر انرژی های به کارگیری مقابل در و یافته کاهش دی اکسیدکربن گاز انتشار مرور به تا گیرد قرار اولویت در بهعبارت و برسد صفر به نهایتا و میزان کم ترین به )CO 2 ( سالمت و زندگی برای مناسب تری مکان شهر دیگر امروز شهروندان هم دهد اجازه که شهری باشد. شهروندان خدادادی و طبیعی مواهب از بتوانند آن فردای ساکنان هم و طبیعی ساختارهای و شاکله ها به آن که بدون باشند بهره مند برسانند. آسیب آن زیست محیطی و کشور وورتمبرگ بادن ایالت در واقع فرایبورگ شهر تحقق سوی به حرکت در که است شهرهایی جمله از آلمان زمینه این در و برداشته را مهمی محلی گام های پایدار شهر Introduction Freiburg city, located in the state of Baden- Wurttemburg, Germany and a Step-sister of Esfahan City, has succeeded in recent decades in taking long, successful steps to decrease environmental pollutions and to accomplish sustainable city through compiling and implementing innovative plans. Due to such successes, this city has now achieved a global credibility and gradually changed into an environmental touristic center in Germany. Thousands of tourists annually travel to this beautifully pleasant city from all over the world to get acquainted with environmental plans and provisions. The present study, which is the result of the author's visiting Freiburg City and making different interviews with the city executive authorities, provides a short overview on the most important environmental achievements of the city in different aspects so that it can acquaint readers with the accomplishments of this city.

184 سالمون دیتر دکتر فرایبورگ شهردار است. زمان طول در موجود مطلوب امکانات و منابع کاهش کمیسیون که است تعریفی پایدار توسعه ی تعریف متداول ترین»توسعه ای عنوان تحت توسعه و محیط زیست گسترش جهانی منابع انداختن مخاطره به بدون را حاضر نسل احتیاجات که است. نموده ارائه سازد«برآورده آینده نسل توسعه ی و رشد نظر از که است شهری نیز پایدار شهر را شهروندان نیازهای بتواند اشتغال و درآمدزایی اقتصادی بهداشتی وضعیت به زیست محیطی لحاظ از و سازد برآورده نظر از مشکالتی و مسائل و نموده توجه شهروندان سالمت و جهت فضاهایی و تفریحی و سبز فضاهای و آب هوا آلودگی شهر دیگر سوی از باشد. نداشته غیره و فراغت اوقات گذران و شهر فیزیکی و کالبدی جنبه های به که است شهری پایدار مسکن بخش در ویژه به شهر آینده ی بهینه ی توسعه ی نیز منسجم و هماهنگ شهری کاربری های نظر از داشته توجه مشکالت تمامی حل در را شهروندان مشارکت و نماید عمل باشد. دارا شهری Dr. Dieter Salomon, Lord Mayer of Freiburg و ها ساختمان معاون هاگ مارتین دکتر فرایبورگ شهرداری شهرسازی Prof. Dr. Martin Haag, Deputy Mayor for Buildings and Urban Planning, City of Freiburg بین الملل روابط مسؤول ب رگر گونتر آقای فرایبورگ شهرداری سال در شهر این که به گونه ای است کرده عمل موفق بسیار است. شده برگزیده اروپا پاکشهر عنوان به میالدی 2011 تشریح به فرایبورگ شهر کوتاه معرفی ضمن مقاله این پایداری سوی به حرکت در شهر این عملی گام های مهم ترین است. پرداخته پایدار شهر و پایدار توسعه ی پایداری پایدار شهر خصوص به و پایدار توسعه ی پایداری برای ذی ربط مختلف مراجع توسط گوناگونی و متعدد تعاریف مقاله ی این حوصله ی از خارج آن ها ذکر که شده ارائه بین المللی تداوم معنی به پایداری گفت می توان اختصار به می باشد. کوتاه سیاسی اجتماعی زیست محیطی عوامل میان تعادل ایجاد و عدم پایداری از هدف است. زندگی در مطرح اقتصادی و شهر چندین با فرایبورگ شهر پیوند جهان مختلف نقاط در اصفهان و دارد خواهرخواندگی شهر این خواهرخوانده ی تنها است اسالم جهان در فرایبورگ شهر با آشنایی کشور وورتمبرگ بادن ایالت جنوب غربی در فرایبورگ جنگل به معروف جنگلی جنوب غربی حاشیه ی در و آلمان مجاورت از راین مشهور رودخانه ی است. شده واقع سیاه سوئیس و فرانسه کشورهای با فرایبورگ می گذرد. شهر این و متر 270 آزاد آب های سطح از شهر این ارتفاع است. هم مرز کوه بلندترین متر 1284 با )Schauinsland( شاونیزلند قله ی کیلومترمربع 153 فرایبورگ منطقه ی است. شهر نزدیکی در است. جنگل از پوشیده آن کیلومتر 64 که دارد وسعت آن ها درصد 43 که دارد سکنه نفر از بیش فرایبورگ هستند. پروتستان درصد 24 و کاتولیک شیمیایی مواد و نساجی متعدد کارخانه های اگرچه Mr. Guenter Burger, Director of Protocol and International Relations, Freiburg Municipality

185 اروپا ی قاره قلب در و آلمان کشور در فرایبورگ شهر موقعیت تصویر 2 : رونق آن در نیز الوار تجارت و هستند فعال شهر این در فعالیت های مرهون عمده طور به شهر این شهرت ولی دارد قرن در شهر این شکوه با جامع کلیسای است. آن فرهنگی سطح از متر 86 بر بالغ ارتفاعی با و شده احداث میالدی 12 شهر مرکز در تاریخی بنای شاخص ترین به عنوان زمین نقاط از توریست میلیون ها سال هر در دارد. بروز و تجلی به همین و می کنند بازدید شهر این از جهان و آلمان مختلف می نامند. آلمان توریسم مرکز را شهر این دلیل سال های بین فرایبورگ موزه های بزرگ ترین در شهر معاصر هنرهای موزه ی شده اند. ساخته میالدی از مجموعه ای نمایش محل که گردید افتتاح 1985 سال شهرداری به موزه این است. میالدی بیستم قرن هنرهای و امکانات از برخورداری به خاطر فرایبورگ دارد. تعلق بیمارستان های است. مشهور نیز پزشکی و طبی تسهیالت بخش های شامل که )loretto( لورتو بیمارستان ازجمله زیادی منطقه ی و شهر به پزشکی خدمات است خصوصی و دولتی پزشک 500 از متجاوز درحال حاضر می دهند. ارائه فرایبورگ هستند. فعالیت مشغول شهر این در دندان پزشک 170 و تأسیس میالدی 1457 سال در شهر این دانشگاه ترین مهم دارد. دانشکده 15 حاضر حال در و شده و خوب هوای و آب از برخورداری دلیل به فرایبورگ 132 از متجاوز هست. هم ورزشی شهر یک ورزشی امکانات دارند. فعالیت شهر این در ورزشی باشگاه جهان مختلف شهرهای با خواهرخواندگی نزدیک تر روابط برقراری دوم جهانی جنگ پایان از پس تحکیم و تثبیت برای راهی به عنوان مختلف شهرهای میان آن ی حومه و فرایبورگ شهر ی نقشه تصویر 3 : ترین مهم عنوان به قدمت سال هشتصد با شهر بزرگ جامع کلیسای تصویر 4 : کند می خودنمایی شهر عمومی منظر در فرایبورگ شهر ی نشانه تمهیدات با رابطه در کلی سیاست های اگرچه آلمان فدرال دولت توسط زیست محیطی موفقیت های کسب در ولی می شود اتخاذ و محلی سیاست گذاری های فرایبورگ شهر بسیار نقش مردمی مشارکت های خصوص به آرمان های و اهداف تحقق در تعیین کننده تری داشته اند زیست محیطی قرار جدی توجه مورد اروپا سراسر در صلح و دوستی میان خواهرخواندگی رابطه ی برقراری میان این در گرفت. که چرا شد برخوردار بیش تری اهمیت از مختلف شهرهای هم با می توانستند مختلف شهرهای شهروندان طریق این از

186 در ارتباط مستقیم بوده و به درک متقابلی از یکدیگر برسند. شهر فرایبورگ با شهرهای بزانسون در فرانسه اینسبروک در اتریش پاد در ایتالیا گیلدفورد در انگلستان مدیسون در ایاالت متحده ی آمریکا لویولمبرگ در اوکراین ماتسومایا در ژاپن و باالخره اصفهان در ایران خواهرخوانده می باشد. در واقع اصفهان اولین خواهرخوانده ی فرایبورگ در جهان اسالم است. تصویر 5 : کارخانه ی»سوالر فبریک«در شهر فرایبورگ یکی از مهم ترین کارخانه های تولید پنل های خورشیدی است که محصوالت خود را به خارج از آلمان نیز صادر می کند خانم کارین اشنایدر مسؤول روابط عمومی مؤسسه ی انرژی خورشیدی فرانهوفر از سمت راست: دکتر محمد صلواتی دکتر عباس صنیعزاده خانم کارین اشنایدر Ms. Karin Schneider, Head of Public Relations, Institue of Solar Energy (ISE)- Fraunhofer فرایبورگ در سال های اخیر روابط اقتصادی و فرهنگی خود را با خواهرخوانده های خود به طور چشمگیری گسترش داده است. به عنوان مثال فرایبورگ در راستای همکاری های اقتصادی با خواهرخوانده ی ایرانی خود یعنی اصفهان انجام دو پروژه را در این شهر برعهده گرفته است. براساس توافق مسؤوالن دو شهر قرار است فرایبورگ در نوسازی و تجهیز سیستم های حمل و نقل عمومی شهر اصفهان و همچنین اجرای پروژه هایی در خصوص استفاده از انرژی خورشیدی به شهر اصفهان کمک نماید. در ساختمان شهرداری و سایر اماکن عمومی شهر فرایبورگ نمادهایی از خواهرخوانده های این شهر وجود دارد که وظیفه ی آن ها اطالع رسانی درباره ی هرکدام از خواهرخوانده های فرایبورگ به شهروندان است. از دیگر فعالیت های این مرکز برگزاری تورهای مسافرتی به شهرهای خواهرخوانده اعطای بورس های تحصیلی و فراهم آوردن امکانات اقامتی برای میهمانانی است که از شهرهای خواهرخوانده می آیند. از دیگر فعالیت هایی که در چارچوب رابطه ی خواهرخواندگی میان فرایبورگ و سایر شهرهای جهان انجام می گیرد می توان به مبادالت فرهنگی اشاره نمود. گروه های تئاتر موسیقی و هنری برنامه های متقابلی در شهرهای خواهرخوانده اجرا می نمایند و به نوعی به مبادله ی فرهنگی می پردازند. آغاز نهضت پایداری در فرایبورگ حدود 35 سال پیش قرار بود دولت آلمان در نزدیکی شهر فرایبورگ یک نیروگاه هسته ای بسازد که این موضوع مورد اعتراض قرار گرفت و مردم شهر موفق شدند با برگزاری اعتراضات گسترده و مسالمت آمیز مانع از احداث نیروگاه هسته ای در مجاورت شهرشان بشوند. از آن پس همه ی مردم مسؤوالن متخصصان کارشناسان نهادها سازمان ها دانشگاه ها مؤسسات پژوهشی و... به تکاپو افتادند تا بتوانند انرژی مورد نیاز شهر را از منابع تجدیدپذیر همچون خورشید نیروی باد حرارت زمین زیست توده و... تأمین نمایند. در این راستا سیاست های کلی شهر بر سه محور اساسی قرار گرفت: کاهش مصرف انرژی استفاده ی بهینه از انرژی و نهایتا و از همه مهم تر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر. برای دستیابی به اهداف فوق مجموعه برنامه ها و اقداماتی به صورت ترکیبی در دستورکار مردم و مسؤوالن اجرایی

187 حمل ونقل توسعه ی به می توان جمله آن از که گرفت قرار شهر عاری پیاده عابر و دوچرخه مسیرهای گسترش عمومی مدیریت شخصی خودروهای تردد از شهر مرکز ساختن خورشیدی های انرژی از گسترده ی استفاده پسماند جامع شهر نمود. اشاره و... شهر جذاب و زیبا اکولوژی از محافظت موفقیت های به زمینه ها این در اخیر دهه ی چند در فرایبورگ مورد اهداف به زیادی تاحدود توانسته و رسیده چشمگیری ضمن شهر این تا شده موجب موفقیت ها همین یابد. دست نظر زا حفاظت زمینه ی در بین المللی و ملی جایزه ی ده ها دریافت آلمان کشور گردشگری مهم کانون های از یکی به محیط زیست خارجی و داخلی گردشگر هزار ده ها سالیانه ی و شود تبدیل آن زیست محیطی دستاوردهای با و نمایند بازدید شهر این از است آلمان شهرهای معدود از یکی فرایبورگ شوند. آشنا 5 تا شهر این در را کربن گاز انتشار توانسته موفقیت با که نشان آمارها و دهد کاهش 2003 تا 1992 سال های بین درصد است. رسیده درصد 8 تا 7 به 2011 سال در رقم این که می دهد از 2010 سال در را اروپا«شهر»بهترین عنوان فرایبورگ توسعه ی و طراحی ایده های خاطر به لندن شهرسازی آکادمی شهر سال همین در همچنین نمود. دریافت خوب شهری هوایی و آب شرایط از حفاظت در موفقیت دلیل به فرایبورگ داد. اختصاص خود به را آلمان«اقلیم از حفاظت»پایتخت عنوان از حفاظت راستای در فرایبورگ شهر تحسین برانگیز اقدامات کنفرانس ها برگزاری برای کانونی به را شهر این محیط زیست ساله هر و نموده تبدیل زیست محیطی بین المللی همایش های و تجدیدپذیر»انرژی های عنوان با کنفرانس هایی اکتبر ماه در می شود. برگزار شهر این در محلی«سطح از کربن گاز حذف و هوا آلودگی رفع نهضت مسؤوالن و می شود دنبال جدیت و قوت با فرایبورگ شهر کربن گاز تولید میالدی 2030 سال تا هستند امیدوار شهر تا میالدی 2050 سال تا و درصد 40 میزان تا را شهر در برسانند. صفر به آن را نهایتا و دهند کاهش درصد 90 میزان تاکنون که تالش هایی به توجه با هستند معتقد شهر مسؤوالن 13 تا نفر هر برای CO 2 گاز انتشار سرانه ی گرفته صورت برق 60 درصد قبال که شرایطی در است. داشته کاهش درصد در شده می تأمین ای هسته های نیروگاه از شهر موردنیاز است. یافته کاهش 10 درصد از تر کم به میزان این حاضر حال نیست صنعتی مکان یک فرایبورگ چه اگر آن که جالب کی عنوان به آن زیست محیطی فعالیت های و ابتکارات ولی زیست محیطی گرایش های است. نموده عمل اقتصادی عامل در ویژه به زیادی مشاغل پیدایش در مهمی نقش شهر این حال در است. داشته خدمات ارائه ی و تحقیقاتی حوزه های هستند فعال و شده تأسیس شهر این در شرکت هایی حاضر از خارج به بلکه ملی مقیاس در تنها نه را خود خدمات که و دانشگاه ها با فرایبورگ می نمایند. ارائه نیز آلمان کشور کشور در کارآفرین عرصه ای به خود تحقیقاتی مؤسسات است. شده تبدیل آلمان شهر خواهرخوانده های از یکی فرایبورگ شهر که آن جا از شهر این دستاوردهای و تجربیات با آشنایی است اصفهان توجه مورد الگو عنوان به می تواند پایدار شهر به دستیابی در درواقع گیرد. قرار اصفهان شهر اجرایی مسؤوالن و مردم گفتمان محصول همواره شهری پایدار توسعه ی گفت می توان می باشد. شهرها دیگر ازجمله منابع سایر با تجربیات مبادله ی و و موقعیت در آشکار تفاوت های وجود شود گفته است ممکن جدی مانعی شهر دو این اقلیمی و جغرافیایی بسترهای کیفیت اصفهان زیرا است درستی نکته ی البته که است مقایسه برای مسیری سختی به 1970 سال در که حالی در می شد دیده فرایبورگ شهر در دوچرخه برای مخصوص شبکه کیلومتر 240 به نزدیک امروز است موجود شهر در دوچرخه عبور سلول های با فرایبورگ شهر بزرگ استادیوم سقف های کامل پوشش تصویر 6 : ورزشگاه این نیاز مورد انرژی تأمین جهت خورشیدی

188 دکتر گرهارد استن رییس مرکز پژوهشی انرژی های تجدیدپذیر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر مهم ترین و شاخص ترین اقدام مسؤوالن و مردم شهر فرایبورگ در تحقق پایداری در شهر تالش در راستای استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و به خصوص انرژی خورشیدی بوده است. برای تأمین این هدف مجموعه ای از فعالیت ها صورت گرفته و یا در دست انجام می باشد. اول و مهم تر از همه فرهنگ سازی در این زمینه بوده است. مسؤوالن شهر Prof. Dr. Gerhard Oesten, Director, Center of Renewable Energies (ZEE) در حاشیه ی کویر و در یک اقلیم نیمه خشک و شهر فرایبورگ در مرکز اروپا و در یک منطقه ی کامال مرطوب و پ رباران قرار دارد ولی باید توجه داشت که هر شهر می تواند با شناخت امکانات و پتانسیل های خود راهکارهای مناسب برای دستیابی به پایداری را شناسایی و پی گیری نماید. استفاده از تجربیات شهرهای موفق می تواند در شناسایی راه حل های ممکن کامال مؤثر باشد. خوشبختانه در طول بیش از یک دهه ای که از پیوند خواهرخواندگی بین دو شهر اصفهان و فرایبورگ گذشته ارتباطات و مراودات اجتماعی فرهنگی و تخصصی نسبتا زیاد و متنوعی بین دو شهر صورت گرفته است و باب همکاری در بسیاری از زمینه ها مفتوح شده که امید است نتایج آن برای شهر اصفهان پ ربار و ثمربخش باشد. در ادامه اطالعاتی درخصوص گام های عملی شهر فرایبورگ در دستیابی به شهر پایدار در بخش ها و حوزه های مختلف ارائه می شود تا خوانندگان ارجمند بیش تر و بهتر با دستاوردهای این شهر آشنا شوند. گام های عملی در دستیابی به پایداری برای دستیابی به پایداری شهر فرایبورگ گام های عملی مهمی را در زمینه ها و ابعاد مختلف برداشته تا به مرور به اهداف موردنظر برسد. آنچه که در ادامه خواهد آمد توضیح کوتاهی در رابطه با هر یک از اقدامات مهم شهر می باشد: پروفسور رولف بوشمن مهندس معمار ساختمان مرکز اطالعاتی انرژی خورشیدی Prof.Rolf Buschmann, Architecture, of Solar Building Info Center فضاهای عمومی در شهر فرایبورگ به مثابه ی حیاط های عمومی و جمعی مورد استفاده ی شهروندان قرار داشته و موجب پویایی و سرزندگی در شهر شده است با برگزاری سمینارها همایش ها میزگردها و... افکار عمومی شهر را به این موضوع مهم جلب نموده و موفق شدند تا عالقه و اشتیاق الزم را در مردم شهر در رابطه با تولید و استفاده از انرژی خورشیدی ایجاد نمایند. در همین راستا بسیاری از مالکان خانه ها در شهر فرایبورگ با مراجعه به دستگاه های ذی ربط و استفاده از امکانات و تسهیالتی که در اختیارشان قرار می گیرد بام خانه های خود را به سلول های خورشیدی مجهز ساخته اند. اگرچه هزینه های اولیه برای خرید و نصب سلول های خورشیدی نسبتا باالست ولی به مرور )چیزی در حدود پنج سال( این هزینه ها مستهلک شده و پس از آن مالکان خانه ها نه تنها هزینه ای بابت انرژی نمی پردازند بلکه از محل تولید و فروش انرژی درآمدی نیز کسب می کنند. مؤسسه ی»بادنوا«2 که خرید و فروش انرژی را در شهر مدیریت می کند میزان انرژی تولید شده در خانه ها را گران تر می خرد و بابت مصرف انرژی مصرف شده هزینه ی کم تری دریافت می کند. استفاده از انرژی خورشیدی سمبل سیاست های شهری فرایبورگ در راستای حفاظت از شرایط آب و هوایی این شهر شده است.»قانون منابع انرژی های تجدیدپذیر«3 آلمان همراه با تعرفه های جدید مصرف انرژی باعث توسعه و پیشرفت در تولید تجهیزات خورشیدی و همچنین تحقق طرح های اجرایی متنوعی در فرایبورگ گردیده اند. در سال های اخیر میزان برق خورشیدی تولید شده در شهر تقریبا چهار برابر شده و

189 امروزه به بیش از 10 میلیون کیلووات ساعت در سال رسیده است. در همین راستا استانداردهای مربوط به احداث خانه هایی با کم ترین سطح مصرف انرژی 4 تدوین شده و این استانداردها برای ساختمان های آموزشی اداری و غیره نیز اعمال می شود. در مورد خانه های قدیمی و خصوصی به مالکان پیشنهادات حمایتی ارائه می شود تا اصالحات الزم را در راستای کاهش مصرف انرژی به عمل آورند. یک ساختمان قدیمی که در دهه ی 1960 میالدی ساخته شده است به حدود سیصد کیلووات ساعت برق در مترمربع برای هر سال نیاز دارد. عایق بندی CO 2 را مؤثر می تواند مصرف انرژی و در نتیجه انتشار گاز در یک ساختمان قدیمی تا نصف و یا حتی بیش تر کاهش دهد. اعمال این گونه اصالحات در ساختمان های قدیمی هم موجب افزایش قیمت ساختمان ها و هم باعث صرفه جویی در مصرف انرژی آن ها می شود. در مورد ساختمان های جدید همچنان که گفته شد مالکان و سرمایه گذاران مجبور به رعایت استانداردهایی که 30 درصد مصرف انرژی آن ها کم تر از استانداردهای ملی است می شوند. مسؤوالن شهر فرایبورگ در نظر دارند تا سال 2013 تمامی ساختمان های مسکونی جدید به استاندارد خانه هایی با کم ترین مصرف انرژی که میزان آن کم تر از یک چهارم مصرف انرژی تصویر 7 : عایق بندی ساختمان ها در شهر از روش های مؤثر در رابطه با کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از هدر رفتن انرژی می باشد تصویر 8 : خطوط مختلف تراموا تقریبا امکان دسترسی به همه ی جهات اصلی شهر را فراهم می کند. این شبکه در ترکیب با خطوط اتوبوسرانی شهر مجموعه ی حمل ونقل عمومی و کارآمد شهر را کامل نموده است

190 اولین تصویر 9 : ساختمانبلندمرتبه واقع آلمان کشور در فرایبورگ شهر در جویی صرفه برای که انرژی مصرف در آن در اصالحاتی و پذیرفت صورت که گردید موجب تا آن در انرژی مصرف یابد کاهش 78 درصد مجتمع یک تصویر 10 : جدید ی بلندمرتبه شهر در مسکونی از نمایی با فرایبورگ خورشیدی. های پانل در ها رنگ تنوع خورشیدی های پانل زیبایی ایجاد موجب نمای در بصری ها ساختمان خارجی شود می تا هستند امیدوار فرایبورگ شهر مسؤوالن شهر در کربن گاز تولید میالدی 2030 سال میالدی 2050 سال تا و درصد 40 میزان تا را آن نهایتا و دهند کاهش درصد 90 میزان تا برسانند صفر به را فعلی استانداردهای مطابق کم مصرف ساختمان های دیگر این از فرایبورگ اعتباری مؤسسات و بانک ها برسد. است می کنند. حمایت ویژه وام های اعطای با سرمایه گذاری ها فرایبورگ شهر در پژوهشی مؤسسه ی و دانشگاه چند در را خورشیدی انرژی از استفاده زمینه ی در آموزش جذب با و داده قرار خود پژوهشی و آموزشی برنامه های دانشجویان تعلیم به آلمان کشور خارج و داخل از دانشجو رشته ی هم اکنون می پردازند. متخصصان تربیت و از یکی در دکترا و فوق لیسانس مقاطع در 5 انرژیمدیریت موازات به می گردد. ارائه شهر این مهم و معتبر دانشگاه های فعال شهر در نیز پژوهشی فعالیت های آموزشی برنامه های یعنی خورشیدی انرژی پژوهشی مرکز بزرگ ترین است. قرار فرایبورگ شهر در 6 فرانهوفر پژوهشی مؤسسه ی به بلکه آلمان کشور در تنها نه آن فعالیت های دامنه ی و دارد مرکز همچنین است. یافته توسعه نیز جهان کشورهای سایر جست وجو حال در فرایبورگ شهر در 7 خورشیدی اطالعات استفاده ی برای مناسب راهکارهای به دستیابی برای یافتن همچنین و تجدیدپذیر انرژی های از بهینه و حداکثر کم ترین از استفاده با ساختمان هایی احداث برای راه حل هایی شرکت 45 مرکز این در می باشد. 8 انرژی مصرف میزان پژوهشی فعالیت های مشغول سقف یک زیر در تخصصی امور در مشاوره و طراحی با رابطه در را خدماتی و هستند بازاریابی انسانی نیروی تربیت و آموزش ساختمان سازی مالی منابع تأمین توسعه و تحقیق کنفرانس برگزاری خورشیدی سلول های تولید کارخانه ی می دهند. ارائه و... مهم ترین از یکی به عنوان 9 سوالرفبریک فرایبورگ هنرستان های می باشد. فعال اروپا در نوع این از کارخانه ها سلول های نصب با رابطه در نیاز مورد تکنسین های فنی به و می دهند پرورش را آن ها تعمیر چگونگی و خورشیدی شهر در انرژی پارک چند می پردازند. هنرجویان کارآموزی هم و دارد کاربرد آموزشی موارد برای هم که شده ایجاد و تجدیدپذیر انرژی های انواع با می توانند شهر از گردشگران شوند. آشنا نزدیک از آن ها کاربرد می توان کلی طور به گردید اشاره مقدمه در همان گونه که انرژی مصرف با رابطه در فرایبورگ شهر مسؤوالن گفت از استفاده کاهش می کنند: تعقیب را زیر اساسی هدف سه انرژی های از استفاده و انرژی از بهینه استفاده ی انرژی تجدیدپذیر.

191 عمومی حمل ونقل گسترش در و شخصی نقلیه ی وسایل با ترددها کاهش راستای در آالینده های از یکی عنوان به بنزین مصرف میزان کاهش نتیجه ی توسعه یافته فرایبورگ شهر سطح در عمومی حمل ونقل هوا رهش دیگر نقطه ی به نقطه هر از جابه جایی برای که به گونه ای شبکه ی دارد. وجود عمومی حمل ونقل وسایل از استفاده امکان پوشش را شهر مرکزی مناطق کامل صورت به تراموا مجهز مورد اتوبوسرانی خطوط شهر حاشیه ی نواحی در و می دهد است نحوی به حمل ونقل شبکه ی طراحی می باشند. استفاده و بوده نزدیک یکدیگر به اتوبوس و تراموا ایستگاه های که یا و اتوبوس در شدن سوار و تراموا از خروج زمانی فاصله ی نشود. تلف مسافران از وقتی تا است شده تنظیم کامال بالعکس عبور شهر قدیمی بافت و مرکز از شهر تراموای خطوط از یکی امکان شهر تاریخی مرکز در که است شرایطی در این می کند. دو حدود از منطقه این و ندارد وجود سواری خودروهای تردد مخصوص صرفا و بسته شده خودروها برروی قبل دهه ای می باشد. دوچرخه سوار و پیاده ترددهای آحاد برای شهر عمومی حمل ونقل سیستم از استفاده بوده آسان بسیار الکترونیکی کارت از استفاده با شهر مردم گرفته نظر در معلوالن استفاده ی برای نیز الزم تمهیدات و که مسافرانی تعداد تقریبا بیست سال از کم تر در است. شده دلیل به می کنند استفاده شهر عمومی حمل ونقل سیستم از است. شده دوبرابر مدرن نقلیه ی وسایل و کم نسبتا هزینه ی وسایل از استفاده درصد 1999 تا 1982 سال های بین در طی و افزایش درصد 18 به درصد 11 از عمومی حمل ونقل تا می گذرد شهر قدیم بافت از آهستگی به تراموا خط یک فقط تصویر 11 : نماید تسهیل شهر نقاط سایر از را محوطه این به دسترسی برای فرایبورگ شهر پایداری به دستیابی عمده هدف سه ایده آل کاهش می کند: تعقیب را استفاده ی انرژی مصرف از و انرژی از بهینه از استفاده مهم تر همه تجدیدپذیر انرژی های ابتکار می گذرد شهر از که رودخانه ای مسیر در آبی کوچک نیروگاه های تصویر 12 : است پاک انرژی تولید برای دیگری فرایبورگ شهر در عمومی نقل و حمل ی وسیله ترین مهم تراموا تصویر 13 :

192 به درصد 38 از شخصی اتومبیل با سفرها حجم دوره همین در شخصی اتومبیل سرانه ی است. یافته کاهش درصد 32 فوق العاده آلمان شهرهای سایر با مقایسه در فرایبورگ شهر نقلیه ی وسیله ی 423 فقط نفر 1000 هر ازای به و است پایین جایزه ی 1995 سال در فرایبورگ دارد. وجود شخصی کرد. دریافت را اروپا در محلی عمومی نقل و حمل برترین فرایبورگ شهر در خورشیدی تأسیسات نصب افزایش چگونگی نمودار تصویر 14 : میالدی 2007 تا 1989 های سال بین دوچرخه عبور مسیرهای گسترش تقویت فرایبورگ جالب شهر و مهم سیاست های از یکی منظور همین به است. شهر در دوچرخه سواری فرهنگ تمامی در تقریبا دوچرخه عبور مخصوص مسیرهای دوچرخه سواران تا است شده پیش بینی شهر گذرهای دستاوردهای و تجربیات با آشنایی فرایبورگ شهر زیست محیطی مردم توجه مورد می تواند اجرایی مسؤوالن و متخصصان سوی به حرکت برای اصفهان شهر گیرد قرار پایداری ایمن و آسوده عبور جهت سواره خودروهای تردد از عاری محوطه ی تصویر 15 : گردش و خرید برای شهر مرکز در پیاده عابران شهر در پسماندها مدیریت با رابطه در تعقیب اساسی هدف سه فرایبورگ بازیافت زباله تولید میزان کاهش می شود: غیرقابل پسماندهای امحای و پسماند بازیافت ه اراد و خواست گفت می توان واقع به تحقق در مردم جدی مشارکت و نقش شهر زیست محیطی دستاوردهای است داشته ای تعیین کننده و اساسی باشند. برخوردار الزم امنیت و ایمنی از خود حرکت در با دوچرخه از استفاده به شهروندان تشویق و ترغیب دوچرخه سهم این که اول است. پذیرفته صورت هدف دو شهری ترددهای در آلودگی بدون وسیله ی یک عنوان به تحرک به بتواند دوچرخه سواری این که دوم و یابد افزایش طی نماید. کمک آن ها سالمتی حفظ و شهروندان بیش تر عبور کل حجم از دوچرخه سهم 1999 تا 1982 سال های رسیده درصد 27 به درصد 15 از درون شهری مرور و برای مسیری سختی به 1970 سال در که حالی در است. 420 به نزدیک امروز می شد دیده شهر در دوچرخه ایجاد شهر در دوچرخه عبور مخصوص شبکه ی کیلومتر توقف گاه 9000 حدود حاضر حال در همچنین است. شده به توجه با می باشد. موجود آن حومه ی و شهر در دوچرخه

193 مدیریت پسماند برای جلوگیری از آلودگی شهر مدیریت جامعی بر دفع مواد زائد و زباله های تولید شده در سطح شهر اعمال می شود و مدیریت اجرایی شهر به خوبی توانسته پسماند را جمع آوری بازیافت و یا امحا نماید. در رابطه با مدیریت پسماند شهر سه هدف اساسی تعقیب می شود: کاهش میزان تولید زباله بازیافت پسماند و امحای پسماندهای غیرقابل بازیافت. برای تولید زباله محدودیت وجود دارد. هر خانوار ساکن در شهر با توجه به تعداد اعضای خانوار مجاز به تولید حجم مشخصی از زباله می باشد و اگر زباله ی بیش تری تولید کند مشمول جریمه می گردد. سطل های زباله اگرچه به ظاهر همه یک شکل و یک اندازه می باشند ولی داخل آن ها تقسیم بندی شده است. مثال خانوارهای دونفره صرفا مجاز به تولید زباله در حد یک سوم ظرفیت سطل زباله می باشند. هر خانوار ساکن در شهر دارای سطل زباله ی مخصوص به خود می باشد و هر ساله برچسب جدید از طرف ارگان ذی ربط برروی در سطل زباله ها برای اعمال کنترل های تصویر 16: محورهای زیبای پیاده هم به عنوان دسترسی و هم به عنوان فضای عمومی مورد استفاده هستند این که فرایبورگ ماهیتا یک شهر دانشگاهی است استفاده از دوچرخه در شهر به خصوص توسط دانشجویان به تقویت فرهنگ دوچرخه سواری در شهر کمک نموده است. پیاده راه ها و پیاده محوری فراهم نمودن زمینه های الزم برای ترغیب شهروندان به پیاده روی از دیگر سیاست های شهر فرایبورگ در دستیابی به پایداری بوده است. پیاده روهای شهر عموما بسیار عریض و تمیز و در عین حال ایمن می باشند. حدود دو دهه ی قبل بخش مرکزی شهر که دارای بافت و ابنیه های قدیمی است به صورت کامل برروی ترددهای سواره بسته شد و در حال حاضر این فضا صرفا برای عابران پیاده دوچرخه سوارها و یکی از خطوط تراموا مورد استفاده می باشد. تجمع فروشگاه ها رستوران ها مراکز فرهنگی آموزشی و بعضا اداری در این بخش از شهر آن را تبدیل به یک فضای عمومی دلپذیر نموده که تقریبا در همه ی اوقات شبانه روز فعال بوده و مورد استفاده ی شهروندان قرار می گیرد. تصاویر 17 و 18: جداسازی محورهای پیاده و دوچرخه از خیابان های سواره رو برای حفظ حداکثر ایمنی تردد

194 الزم نصب می شود. تقریبا تمامی مراحل جمع آوری انتقال بازیافت و یا امحای زباله به طریق مکانیکی و با استفاده از ماشین آالت مربوطه انجام می شود. زباله از مبدأ جداسازی شده و خانوارها ملزم هستند زباله های خود را پس از جداسازی برای حمل تحویل دهند. در حاشیه ی شهر مرکز خاصی در نظر گرفته شده تا شهروندان بتوانند لوازم خانگی مستعمل خود را که مورد نیازشان نمی باشد به آن مرکز تحویل دهند. آن بخش از زباله ها که قابل بازیافت باشد جداسازی و بازیافت می شود و بخش های غیرقابل بازیافت به طریق صحیحی که آلودگی زیست محیطی ایجاد نکند امحا می گردد. عدم تحویل زباله های الکترونیکی مثل کامپیوترهای مستعمل و غیره به مراکز ذی ربط و رهاسازی آن ها در بین زباله های معمولی دارای عوارض و تبعات قانونی می باشد. مسؤوالن شهر فرایبورگ مشوق های خوبی برای شهروندانی که از پوشک های منسوج استفاده کنند و همچنین پسماند سبزشان را به شکل کود درآورند در نظر گرفته اند. حفظ ساختار اکولوژیک شهر شهر فرایبورگ دارای عناصر طبیعی زیبایی در داخل و حریم بالفصل خود می باشد. جنگل زیبایی مشهور به جنگل سیاه برروی تپه ای کامال مشرف به شهر قرار داشته و چشم انداز بی نظیری را به منظر عمومی شهر اعطا نموده است. این جنگل مورد مراقبت ویژه قرار داشته و مسؤوالن اجرایی شهر با احداث پیاده راه های متعدد مناسب در آن امکان استفاده از فضای دلپذیر آن را برای شهروندان و بازدیدکنندگان از شهر فراهم ساخته اند. رودخانه ای که از شهر عبور می کند کامال محافظت می شود و سعی شده که فضاهای سبز طبیعی پیرامون آن به صورت بکر و دست نخورده باقی بماند. ضوابط خاصی برای استفاده از اراضی پیرامون رودخانه تدوین و اجرا گردیده تا ضمن آن که شهروندان بتوانند از مواهب آن استفاده کنند به اکولوژی طبیعی آن نیز آسیبی وارد نسازند. در مسیر رودخانه نیروگاه های کوچک آبی با توربین های ساده آن هم فقط در بخشی از عرض رودخانه که مانع جریان آب نشود ایجاد شده تا از شدت جریان آب نیز برای تولید انرژی الکتریکی استفاده شود. همچنین بیشه زارهای واقع در حومه ی شهر که به لحاظ وسعت بسیار قابل توجه هستند مورد مراقبت ویژه قرار داشته و تمهیدات الزم برای حفظ آن ها اندیشیده شده است. تصویر 19 : جمع آوری زباله در سطح شهر به صورت تمام مکانیکی انجام می شود فرایبورگ در سال 2011 میالدی به علت دستیابی به شاخص های شهر ممتاز در بهبود شرایط زیست محیطی به عنوان»شهر پاک«اروپا برگزیده شد تصویر 20 : تبادل نظر مسؤوالن اجرایی شهر با شهروندان در رابطه با کلیات طرح جامعی که قرار است در افق 2020 برای شهر فرایبورگ تهیه شود هر شهر می تواند با شناخت امکانات و پتانسیل های محلی راهکارهای مناسب برای دستیابی به پایداری را شناسایی و پی گیری نماید

195 مشارکت جدی شهروندان در اداره ی امور شهر در شهر فرایبورگ شهروندان نقشی اساسی در آنچه تاکنون به دست آمده ایفا نموده اند. شورای شهر فرایبورگ در تدوین سیاست های کلی شهر از نظرات و دیدگاه های شهروندان به خوبی استفاده می نماید و در مقابل نیز شهروندان چون خود را در اتخاذ سیاست های کالن شهر شریک می دانند با جدیت با مسؤوالن همکاری نموده و زمینه ی اجرای اهداف را مهیا می سازند. مشارکت های مردمی در همه ی گام هایی که این شهر تاکنون در راستای دستیابی به پایداری برداشته به وضوح مشهود می باشد. کاهش مصرف انرژی کاهش تولید زباله همکاری در حفظ ساختار اکولوژیک شهر عدم استفاده از خودروهای شخصی و... به عنوان یک فرهنگ عمومی در شهر تجلی یافته و باعث پیشبرد اهداف شهر شده اند. به واقع می توان گفت خواست و اراده و مشارکت مردم در تحقق آنچه تصویر 21 : چشم اندازی دیگر از فراز شهر فرایبورگ که تاکنون در رابطه با حفاظت محیط زیست شهر حاصل شده نقش اساسی و تعیین کننده ای داشته است. در بسیاری از امور شهروندان در ارائه ی پیشنهادات به مسؤوالن شهر پیش قدم بوده و ایده ها و ابتکارات بسیاری از طرف مردم ارائه شده است. فضاهای عمومی در شهر ایجاد فضاهای عمومی در سطح شهر در راستای فراهم نمودن زمینه ی تعامالت اجتماعی از سیاست های کلی مسؤوالن اجرایی شهر فرایبورگ بوده و آن ها موفق شده اند با ایجاد فضاهای عمومی سرزنده و شاداب همبستگی های اجتماعی در شهر را افزایش دهند. در حال حاضر مهم ترین فضای عمومی شهر بخش مرکزی و یا همان هسته ی اولیه ی شهر است که تردد خودرو در آن از یکی دو دهه ی قبل ممنوع و متوقف شده و کل این محوطه صرفا برای تردد عابر پیاده

196 اقدام شاخص ترین و مهم ترین فرایبورگ شهر مردم و مسؤوالن در پایداری به بخشیدن تحقق در از استفاده راستای در تالش شهر به خصوص و تجدیدپذیر انرژی های است بوده خورشیدی انرژی محورها این پویایی موجب پیاده محورهای در مختلف کاربری های تصویر 22 : هستند روز شبانه اوقات اکثر در غذا صرف مطالعه نشستن برای مکان هایی شهر عمومی فضاهای تصویر 23 : است اجتماعی تعامالت و فراغت اوقات گذران است. شده نظرگرفته در تراموا خط یک فقط و دوچرخه سوار آموزشی مؤسسات ادارات رستوران ها فروشگاه ها وجود و افزوده آن جذابیت های بر محوطه این در و... خدماتی و در تقریبا شهر بزرگ عمومی فضای این تا شده موجب محورهای حاشیه ی در باشد. فعال و زنده شبانه روز طول غذا صرف برای فراوان صندلی های و میزها محوطه این از شهروندان و می باشد موجود غیره و مطالعه مالقات ها استفاده شهر عمومی حیاط مثابه ی به آن امکانات و فضا این شهر در سرزندگی و پویایی موجب موضوع همین می کنند. است. گردیده محلی و بومی مصالح از استفاده با زیبا کف سازی های ادارات فروشگاه ها سردر بر هماهنگ تابلوهای از استفاده شده گل کاری و سبز محوطه های ایجاد در دقت همچنین و... برای را دوست داشتنی کامال مکانی یکدیگر با ترکیب در تردد برای است. نموده فراهم و... غذا صرف گردش خرید نظر در خاصی مسیرهای شهر از منطقه این ساکنان سواره آسایش و امنیت با و آسیب بدون بتوانند آن ها تا شده گرفته بپردازند. خود نیازهای رفع به سبز ساختمان های برای فرایبورگ شهر که گام هایی مهم ترین از یکی ساختمان های ایجاد به کمک برداشته پایداری به دستیابی انرژی مصرف که ساختمان هایی می باشد. شهر در سبز شهر برای را آلودگی کم ترین و رسیده حداقل به آن ها در هک کمک هایی از استفاده با خانه ها مالکان می کنند. ایجاد به مربوط تجهیزات می کنند ارائه شهر اجرایی مسؤوالن خورشیدی سلول های همان )یا خورشیدی انرژی جذب و می کنند نصب خود خانه های بام در را( 10 فتوولتائیک ها اخیر سال های در می فروشند. شهر به را تولیدشده انرژی شده اند اجرا و طراحی شکلی به ویالیی مسکونی مجتمع چند این از یکی هستند. زیست محیطی آلودگی فاقد کلی به که توسط است مشهور 11 خورشیدی دهکده ی به که مجتمع ها خاطر به که گردیده اجرا و طراحی 12 رولف دیش آرشیتکت دوستداران توجه مورد بسیار منحصربه فردش ویژگی های این از گردشگر هزار ده ها هرساله و بوده محیط زیست کلیه ی دهکده این در می کنند. بازدید خورشیدی دهکده ی دهکده این است. شده اجرا و طراحی زیست محیطی تمهیدات هیچ گونه و بوده خودکفا کامال نیاز مورد انرژی تأمین در

197 هب رولف دیش آقای نمی کند. ایجاد زیست محیطی آلودگی مجتمع این اجرای و طراحی در که جالبی ابتکارات خاطر جایزه ی چندین دریافت به موفق تاکنون داشته زیستی آقای ابتکارات دیگر از است. شده بین المللی و ملی معتبر این است. 13 هیلوتروپ«گردان»برج اجرای و طراحی دیش نور سمت به چرخش با روز از موقع هر در است قادر برج همچنین نماید. جذب را خورشید انرژی حداکثر خورشید شهر در موجود ی بلندمرتبه آپارتمانی مجتمع دو یکی در کاهش آن ها در انرژی مصرف تا گرفته صورت اصالحاتی گرفته صورت اصالحات مجتمع ها این از مورد یک در یابد. در انرژی مصرف در درصد هشتاد از بیش تا شده موجب نظر در و دارد ادامه کماکان روند این شود. صرفه جویی آن این به شهر ساختمان های و بناها تمامی مرور به می باشد انرژی تمامی فرایبورگ شهر در هتل دو بپیوندند. نهضت تأمین پایدار انرژی های از استفاده با را خود نیاز مورد اب می باشند. بی نظیر خود نوع در گفت می توان که می کنند جدید خانه های احداث رسیده تصویب به که قوانینی به توجه می باشد. اجباری شهر در انرژی مصرف سطح کم ترین با خانه هایی یا و انرژی مصرف میزان کم ترین با خانه ها احداث از ناشی انتشارات تا ساخته قادر را شهر مازاد انرژی با اثرات و دهد کاهش چشم گیری طرز به را فسیلی سوخت های صورت به که اقدامی کند. کم را خود محیط زیستی زیان بار در حرارتی عایق بندی بهبود بوده تأثیرگذار بسیار همزمان مالی کمک های با که می باشد فرایبورگ قدیمی ساختمان های بخش در را وسیعی خصوصی سرمایه گذاری های دولت جدید پنجره های نصب و تولید طریق از انرژی کارآیی بهبود تمهیدات این است. کرده ایجاد مدرن حرارتی سیستم های و همزمان و خدمات سایر و برق آب هزینه های کاهش در از بسیاری است. بوده مؤثر کامال امالک ارزش افزایش یک همواره می شود اجرا و تصویب فرایبورگ در که قوانینی از بسیاری و هستند آلمان کشور ملی قوانین از جلوتر پله توجه مورد ملی قوانین عنوان به کوتاهی فاصله ی در آن ها می شوند. ابالغ و تصویب و می گیرند قرار آلمان فدرال دولت فرسوده بافت های و بناها بازسازی یا اولیه هسته ی شهر تاریخی هویت حفظ راستای در تا گرفته قرار بازسازی مورد به گونه ای شهر مرکزی بخش و بازسازی نماید. حفظ را خود هویتی ساختار و شاکله بتواند اجرا و طراحی رولف دیش آرشیتکت توسط که خورشیدی دهکده ی تصویر 24 : خودکفا کامال تنها نه تجدیدپذیر منابع از موردنیاز انرژی تأمین لحاظ از گردیده مورد هرساله همسایگی واحد این باشد. می نیز نیاز بر مازاد انرژی دارای بلکه بوده می گیرد قرار خارجی و داخلی گردشگر هزاران بازدید شهر اجرایی مسؤوالن تالش های عمومی فرهنگ ارتقای در فرایبورگ فعالیت های در مردم مشارکت جلب و است بوده مؤثر بسیار زیست محیطی برق میزان اخیر سال های در شهر در شده تولید خورشیدی و شده برابر چهار تقریبا فرایبورگ کیلووات میلیون 10 از بیش به امروزه است رسیده سال در ساعت معمار مهندس دیش رولف آقای اولین مجری و طراح خورشیدی )یا خورشیدی مسکونی مجتمع شهر در خورشیدی( دهکده ی فرایبورگ Mr.Rolf Disch, Solar Architecture, Designer of the first Green Housing Complex in Freiburg

198 تصویر 25 : سازه گردان هیلوتروپ برجی که قادر است در هر ساعت از روز با چرخش به سمت خورشید بیش ترین بهره را از نور خورشید بگیرد و انرژی حرارتی را به انرژی الکتریکی تبدیل نماید. این برج گردان نیز توسط معمار رولف دیش طراحی و اجرا شده است تصویر 26 : تصویری دیگر از دهکده ی خورشیدی در شهر فرایبورگ یا تجدید بنا در این محوطه تابع ضوابط نسبتا سخت گیرانه ای می باشد و مالکان حتی برای هرگونه تعمیر جزئی نیز باید هماهنگی الزم را با شهرداری به عمل آورده و مجوز الزم را قبل از اجرا اخذ نمایند. خانه های قدیمی در این محوطه شماره گذاری شده و مشخصات و سوابق تاریخی این گونه خانه ها برروی تابلویی در ورودی این خانه ها درج شده است. حوادث و اتفاقات مهمی که در هر مکان از این محوطه در طول تاریخ روی داده با عالئم خاص مشخص گردیده و سعی شده تا این خاطره ها در شهر باقی بماند. فضاهای داخلی بناها و ساختمان ها در این محوطه اگرچه بسیار زیبا و مدرن هستند ولی بدنه های خارجی آن ها کامال با بناهای مجاور هماهنگ بوده و در مجموع انسجام کلی آن ها محفوظ مانده است. کلیسای جامع شهر فرایبورگ به عنوان بلندترین و شاخص ترین بنای کل شهر این محوطه کامال خودنمایی می کند. محوطه های اطراف این کلیسا به عنوان فضاهای عمومی مورد استفاده ی شهروندان می باشد. در اطراف این کلیسا بازار روز شهر قرار دارد که محل عرضه ی تولیدات و محصوالت محلی شهر می باشد. تولیدات و محصوالت محلی شهروندان فرایبورگ عالقه مند هستند بیش تر نیازها به خصوص نیازهای خوراکی خود را حتی االمکان از طریق محصوالت بومی و محلی تأمین نمایند. بازار روز مربوط به محصوالت محلی )از قبیل میوه جات سبزیجات انواع گل ها و گیاهان تزئینی صنایع دستی و...( در بازار روز شهر در در بین سال های 1982 تا 1999 میالدی درصد استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی در شهر فرایبورگ به دو برابر افزایش یافته و طی همین دوره حجم سفرها با اتومبیل شخصی از 38 درصد به 32 درصد کاهش یافته است تصویر 27 : محوطه ی مرکزی شهر که از حدود سه دهه ی قبل عبور خودرو در آن ممنوع گردیده و در حال حاضر به عنوان حیاط عمومی شهر مورد استفاده ی شهروندان قرار می گیرد

199 و خرید با شهر مردم و دارد قرار شهروندان تماشای معرض کمک شهر در تولید اقتصاد به هم محصوالت این از استفاده بهره مند تازه خوراکی های مصرف مواهب از هم و می کنند یک به تبدیل مرور به محلی محصوالت از استفاده می شوند. موجب نیز موضوع همین و شده شهر در عمومی فرهنگ است. شده باکیفیت تر و بیش تر تولید به کشاورزان تشویق جمع بندی راهکارهای اهم و اصول به می توان کلی جمع بندی یک در شرح به پایداری سوی به حرکت راستای در فرایبورگ شهر اشاره آن ها به ذیال که مواردی از یک هر نمود. اشاره زیر مسؤوالن برای پیشنهاد یک عنوان به می تواند می گردد پایداری مسیر در گام برداشتن جهت اصفهان شهر اجرایی محلی قابلیت های به عنایت است بدیهی گیرد. قرار توجه مورد شهر اگرچه گردد. لحاظ پیشنهادات این اعمال در باید نیز می باشد مواجه خود خاص اقلیمی محدودیت های با اصفهان اگر که است دیگری محلی های پتانسیل دارای مقابل در ولی به دستیابی می توانند گیرند قرار استفاده مورد درستی به نمایند. تسریع را شهری پایداری عنایت در را پایداری به دستیابی راه حل فرایبورگ شهر 1- می نماید. جست وجو محلی محدودیت های و توان ها به ابالغ و تصویب فدرال دولت توسط کلی سیاست های اگرچه مؤثرتر نیز بسیار که محلی خط مشی های ولی می گردد تدوین شهر اجرایی مسؤوالن و شهر شورای توسط هستند می شود. پی گیری و این موفقیت شاه کلید مردمی مشارکت های از استفاده 2- مؤثر حضور بدون است. پایداری اهداف به دستیابی در شهر بودند. دست نیافتنی توفیقات این شهر مردم قرار مدنظر اصلی هدف چهار شهر پایدار توسعه ی در 3- هوا آلودگی کنترل کارآمد عمومی نقل و حمل است: داشته ضایعات. جامع مدیریت و انرژی مصرف در صرفه جویی اصلی اهداف از اینترنت پ رقدرت زیرساخت های ایجاد 4- است. بوده توسعه اهداف سایر به کمک برای شهر چهار روی شهر کارآمد نقل و حمل سیستم طراحی در 5- پاکیزگی ایمنی سرعت است: شده متمرکز اساسی نکته ی ویژگی ها این براساس حمل ونقل سیستم طراحی ارزانی. و می دهد. کاهش را آلودگی و ذخیره را انرژی از زیادی میزان محیط زیست حفظ با رابطه در شهر اصلی راهکار سه 6- با شهر مرکز قدیم بافت در ساختمانی انفعال و فعل هرگونه تصویر 28 : می پذیرد صورت )شهرداری( شهر اجرایی مدیریت کامل نظارت با و دقت و انسجام ساختار به خدشه ای کم ترین ساختمان ها نوسازی یا و بازسازی تا نماید حفظ آن را هویت و نسازد وارد بافت این هماهنگی و مرکزی محوطه ی از بخشی در مهم واقعه ی یک از تصویری تصویر 29 : تاریخی خاطره های حفظ برای شهر قدیمی کامل پایداری به دستیابی برای بلندمدت برنامه ی شهر اجرایی مسؤوالن گام های با و نموده تنظیم را دقیقی و به مرحله به مرحله منظم و مستمر می شوند نزدیک نهایی اهداف تحقق

200 برای ولی کند می مدیریت شهر این شهرداری عمدتا را ها سازمان نهادها ی همه پایداری مهم هدف به دستیابی و آموزشی مراکز عمومی و خصوصی دولتی مؤسسات تر مهم همه از و کارخانجات و صنایع صاحبان پژوهشی و همراهی بزرگ نهضت این در شهرداری با شهروندان کنند. می همکاری پی نوشت»دانش نما«. دکتریشهرسازی سردبیرماهنامه 1-2- Badenova 3- Renewable Energy Sources Act 4- Passive House 5- Energy Managment 6- Fraunhofer (ISE) 7- Solar Info Center 8- Passive Energy 9- Solar-Fabrik AG اشعه یخورشیدبهجریانمستقیمبرق روشتولیدبرقباتبدیل )photovoltaic( فتوولتائیک 10- نیمه هادی هاست.درحالحاضرموادمورداستفادهبرایتولیدفتوولتائیک هاعبارتاز بااستفادهاز سیلیکونتککریستالی سیلیکونچندبلوریوسیلیکونغیرمتبلوراست. 11- Solar Settlement 12-Rolf Disch 13- Heliotrope Tower منابعومآخذ اینمقاله یگزارش گونه عمدتا بااستفادهازیادداشت هاینویسندهدربازدیدازشهرفرایبورگوبه -»مردم نهاد«شهرفرایبورگ تهیهشده خصوصانجاممصاحبه هایمختلفبامسؤوالناجراییومؤسسه های است.عالوهبرآنبرایتکمیلاطالعات ازمنابعومآخذزیرنیزاستفادهگردیدهاست. 1- Freiburg Official Guide, Guidelines for Sustainability Management, European Commission Directorate-General for Energy and Transport, Green City Freiburg, Approaches to Sustainability, City of Freiburg im Breisgav, Sustainability Office, Local Renewable Freiburg 2011, Green Buildings and Renewable Energy: The Way Forward in Urban Development, City of Freiburg im Breisgav, Sustainability Office, Solar Region Freiburg, سیستم هایانرژیتجدیدپذیر»کارگاهاصفهانفرایبورگپیرامون امیدی محمدجوادواحمدرضاتابش 6- وبهره وریانرژی«1390.»فعالیت هایاصفهانفرایبورگحولصرفه جوییدرمصرفانرژی 7 -تابش احمدرضاومحمدجوادامیدی وسیستم هایانرژیتجدیدپذیر« رنجبر محسن»گزارشبازدیدازشهرفرایبورگ«حوزه یمعاونتخدماتشهریشهرداریاصفهان 1390.»دانش نماخواهرخواندگیشهرهایاصفهانوفرایبورگودستاوردهایآن«ماهنامه ی 9 -صلواتی محمد شماره ی »دانش نمابدونکربن««ماهنامه ی»سال شمارشهرفرایبورگدرمسیردستیابیبهشهر 10 -صلواتی محمد شماره ی اطراف محوطه های در محلی تولیدی و محصوالت عرضه ی تصویر 30 : محلی روز بازار مثابه ی به فرایبورگ شهر جامع کلیسای ساختمان ها بازسازی با انرژی مصرف در صرفه جویی از استفاده و جایگزین تجدیدپذیر انرژی منابع از استفاده انرژی مصرف در صرفه جویی برای کارآمد تکنولوژی های می باشد. ساختمان مدیریت سیستم های مانند شهر اساسی راهکارهای ضایعات مدیریت بخش در 7- ضایعات بردن بین از و بازیافت ضایعات کاهش از: عبارت اند بازیافت. غیرقابل مخصوص محورهای بیش تر هرچه گسترش و توسعه 8- و مهم اولویت های از شهر در دوچرخه سوار و پیاده عابر پایداری تحقق راستای در شهر اجرایی مسؤوالن مستمر دارد. ادامه نیز کماکان و است بوده شهر اجرایی مسؤوالن کامل پایداری به دستیابی برای 9- مستمر گام های با و نموده تنظیم را دقیقی و بلندمدت برنامه ی می شوند. نزدیک نهایی اهداف تحقق به مرحله مرحله به منظم و تمهیدات با رابطه در کلی سیاست های چه اگر 10- ولی می شود اتخاذ آلمان فدرال دولت توسط زیست محیطی سیاست گذاری های فرایبورگ شهر موفقیت های کسب در بسیار نقش مردمی مشارکت های به خصوص و محلی زیست محیطی آرمان های و اهداف تحقق در تعیین کننده تری داشته اند. اهمیت از فرایبورگ شهر در محیطی زیست های آموزش 11- مدارس از ها آموزش گونه این و بوده برخوردار خاصی با آموزان دانش مقطع همان از و آغاز شهر در ابتدایی شوند. می آشنا زیست محیط حفظ های ضرورت و ها ارزش فرایبورگ شهر در محیطی زیست های برنامه اگرچه 12-

201 منطقه ی خورشیدی فرایبورگ 1 مترجم: مهندس مریم میرمحمدصادقی Solar-Region Freiburg اشاره شاخص ترینفعالیتشهرفرایبورگدرراستایدستیابی به پایداری استفاده از انرژی خورشیدی است. می توان گفتدرشهرفرایبورگ همه ینهادهایمدیریتی سیاست گذاری اجرایی آموزشی اقتصادی فرهنگیو... فعال شده اندتابتوانندبیش ترینبهره برداری را از انرژی خورشیدی ببرند و از میزان تولید گاز کربن در شهر خود بکاهند. آنچه در ادامه خواهد آمد ترجمهی گزارشی است که توضیحات کوتاهی را در همین زمینه ارائه میدهد. در ابتدای گزارش آقای دکتر سالمون شهردار فرایبورگ و خانمکردااستاچلیک معاونشهردار مقدمه هایکوتاهی را بیان داشته اند. Introduction The most prominent activity of Freiburg City in relation to access to Sustainability is the use of solar energy. It can be said that, in Freiburg City, all the managerial, policy making, executive, educational, economic, cultural, institutions have been mobilized to make the most use of solar energy and reduce CO2 emissions in their city. Some short remarks will follow in this regard. At the beginning, Dr. Solomon, Freiburg Mayor and Ms. Creda Stachlik, deputy Mayor, have stated a short introduction.

202 چارچوب و برنامه» 2 فرایبورگ خورشیدی»منطقه ی از پس است. پایدار منطقه ای توسعه ی برای عملکرد دقیق منابع محتاطانه ی کاربرد هسته ای انرژی از استفاده توقف سیاست اصلی اهداف اقلیمی شرایط حفظ و انرژی ارزشمند خورشیدی نیروی کاربرد می باشند. فرایبورگ شهر انرژی نابی ایده های و نمونه ها فرایبورگ شهر روزمره ی امور در است. گذاشته به جای جهانیان توجه برای را مهارتی کارهای و کسب شرکت ها از فراوانی تعداد و کارشناسان تحقیقاتی مراکز انجمن ها و سازمان ها انرژی توسعه ی وقف را خودشان عالقه مند شهروندان فرایبورگ شهر پ رقدرت حمایت با کرده اند. خورشیدی پایدار توسعه ی مسیر در خورشیدی انرژی جدید کاربردهای می شوند. جست وجو متداوما منطقه سیاست شامل محلی عوامل از» 3 فرایبورگ»مخلوط و مهارت و اقلیم و طبیعت شهروندان تعهد و شهرداری یک داشتن با فرایبورگ تحت عنوان متفاوت مشخصه ی در باتجربه و پیشرو مرکزی خود به خورشیدی انرژی استفاده ی فرایبورگ برای مشخصه این می بالد. و» 5 آلمان خورشیدی»جایزه ی»بوندسلیگای مسابقه ی برتر مقام است. داشته همراه به را» 6 خورشیدی است: عامل دو مرهون شهرداری انرژی سیاست موفقیت اطالع رسانی و مختلف بخش های در پروژه این همکار شرکای سیاست های از پشتیبانی هدف با جامعه سطح در گسترده متمرکز فعالیت های همچنین انرژی. بخش در کالن شهر غیردولتی مؤسسات تالش های تحقیقی اقتصادی سیاسی اشتغال و کار در فعال تجاری شرکت های تعداد چشم گیر افزایش زندگی کردن نه تنها که می کند ثابت خورشیدی صنعت زمینه ی می شود. ممکن نیز خورشید از بلکه دارد امکان خورشید با خاص کیفیت با بافتی نوآوری پروژه های است. آورده وجود به بخش ها خورشیدیدربسیاریاز شواهدیبرایاستفاده یخالقانه ی نیرودرشهرفرایبورگومناطقش استدالل های شواهد این می باشند. انرژی به تغییر برای قانع کننده ای دربخشصنعتهستند. پایدار خورشیدی»منطقه ی از بازدید به را شما متعاقبا خط تا امیدواریم می کنیم. دعوت ما پروژه های و فرایبورگ«در شما مشوق طبیعت گرا انرژی کاربرد در فرایبورگ مشی ساختن در آینده باشد. راه این در جدیدی قدم های برداشتن است. 4 سالمون دیتر دکتر فرایبورگ شهر کل شهردار همه و همه شهروندان تک تک همکاری های و 7 )مردم نهاد( کردند. فراهم را بزرگ قدم های برداشتن برای الزم نیروی نظر از چه خورشیدی انرژی رشد از فرایبورگ شهر مبحث در آن سهم کیفیت نظر از چه و آن توسعه ی کمیت خورشیدی منطقه ی»اجتماع می کند. حمایت پایداری و آموزش زمینه های در مربوط پروژه های «8 فرایبورگ هماهنگ و حمایت را توریست صنعت و اقتصاد پرورش واسطی هم اطالعات از مرکزی به عنوان اجتماع این می کند. تماس ها برای محلی هم و است وابسته مراکز ارتباطات برای سؤاالت. و درخواست ها 9 استاچلیک گردا و آموزش مدارس محیط زیست مسائل در شهردار معاون تجهیزات مدیریت اقتصادی موفقیت و مشاغل طرف یک از خورشیدی انرژی شرایط و محیط زیست دیگر طرف از و می کند تضمین را پایداری اصل انرژی این بنابراین می کند. حفظ را آب و هوایی می سازد. محقق کامال را

203 به عنوان که 10 فبریک سوالر خاص سهامی کارخانه ی موفق ترین به شد تأسیس فرایبورگ در کوچک شرکت یک شده تبدیل آلمان بازار در فتوولتائیک تابلوهای تولیدکننده ی هیچ گونه بدون»تولید ایده ی با منتخب ساختمان این است. است خورشیدی اقتصاد بدنه ی تمامی نماینده ی «11 ضایعات تأمین تا برنامه ریزی از است: توسعه یافته منطقه این در که حول تجاری زمینه های از بسیاری و تعمیر و نصب تا بودجه گرفته اند. شکل خورشیدی نیروی خورشیدی اطالعات مرکز یک در خورشیدی اقتصاد پارک یک مرکز این است شده واقع توجه مورد بیش تر مصرف با خورشیدی ساختمان یک به که است تکنولوژی مشاور شرکت های شامل و دارد اختصاص انرژی بهینه ی است. اطالعات توجیه و آزمایش فضاهای آموزش مرکز را خورشیدی انرژی مبتکر مؤسسات فوق موارد از به غیر می گنجانند. محیط زیستی شان ایده های در شهروندان مشارکت سیاست گذاری و اقتصادی گرایشات از باالتر و بیش تر موتور که است شهروندان ی داوطلبانه مشارکت شهرداری می باشد. خورشیدی انرژی توسعه ی حرکت»نیروگاه برای الزم بودجه ی شهروندان مشارکت شبکه ی شامل نیروگاه این کرد. فراهم را» 12 رگیو خورشیدی مکان های در شده نصب فتوولتائیک تجهیزات از وسیعی قسمت پشت بام در که خورشیدی نیروگاه می باشد. متفاوت دارد قرار 13 فرایبورگ سی اس. فوتبال ورزشگاه تماشاچیان این حال حاضر در می کند. جلب خود به را ویژه ای توجه با و متفاوت بودجه های با فتوولتائیک واحد چهار نیروگاه دارد. اختیار در سهام داران به عنوان شهروندان مشارکت خورشیدی برق نیروگاه های در خانه ها مالکان از بسیاری نیروی شرکت به وسیله ی آن ها می کنند. سرمایه گذاری مالی هزینه ی تأمین طرح می شوند. حمایت 14 بادنوا منطقه ای می باشد. مالی حامیان و مشتریان مشارکت براساس آن ها به گذاشتن ارزش از خورشیدی گرمایش کلکتورهای همچنین کرده اند. پیشرفت بودن اقتصادی صرفه ی به تا محیط زیست فرایبورگ مدارس و ورزشی انجمن های مذهبی جوامع خورشیدی انرژی به ویژه تعهد و وظیفه احساس نمایش با کرده اند. آغاز را پروژه ها از زیادی تعداد توریست صنعت آپر منطقه ی و 15 کیسرزتال تپه های سیاه جنگل عامل ارزشمندترین دست نخورده و بکر محیط یک 16 راین است. زندگی کیفیت از بخشی و توریست صنعت در ارزیابی منطقی و مکفی دلیل به تنهایی خود توریست صنعت بنابراین سراسر از فرایبورگ است. خورشیدی انرژی کشف برای و متخصصان می کند. جذب خورشیدیتوریست دنیا رد را خورشیدی آینده ی چشم انداز عالقه مند بازدیدکنندگان می کنند. پیدا واقعی نمونه های توسط مسیر این فرایبورگ خورشیدی منطقه ی در ایده های با 18 هرزشن و 17 ویکتوریا چهارستاره ی هتل های در 19 هف رپنکر شهر از خارج رستوران یا بلندپروازانه شان کارخانه ی عمومی روابط مسؤول ا کر خانم خورشیدی انرژی جذب صفحات تولیدکننده ی )فتوولتائیک( Ms. Ocker,, Head of Public Relations, Solor-fabrik عمومی روابط مسؤول توماس سیمونه خانم خورشیدی انرژی اطالعاتی مرکز Ms.Simone Thomas, Head of Public Relations, Solar Info Center فرایبورگ شهر عمومی انداز چشم 1: تصویر

204 سایتز شوله مدیر "کالج آینده" وابسته به اتحادیه یا سندیکای کارهای فنی و حرفه ای شونزلند 20 با سیستم تأمین انرژی خودکفا 21 که به وسیله ی مؤسسه ی فرانهوفر 22 توسعه داده شد و از طریق کمک های مالی بخش ابداعات بادنوا 23 تأمین مالی شد تجربه شده است. 25 رستوران ساحلی رودخانه ی دریزم 24 و رستوران بیسترو در سوالر فبریک از بازدیدکنندگان استقبال می کنند. 27 جاذب های خورشیدی 26 دمای آب استخر شنای استرندبد را در حد متعادل حفظ می کنند. دو برج خورشیدی ایستگاه مرکزی قطار ورودی به شهر خورشیدی فرایبورگ را شاخص می نمایند. آنچه در اولین برخورد با آن ها در نظر گرفته شد طرح های کوچک ویژه ای بود که در اطراف فرایبورگ توسعه داده شد به عنوان مثال طرح ایستگاه دوچرخه»موبیل 28» انرژی پاک و جابه جایی را با هم ترکیب می کند. ساختمان ها و خانه های خورشیدی ساخت وسازهای خورشیدی برای آینده به چیزی بیش از پنل های خورشیدی برروی پشت بام ها اشاره دارند هم استفاده ی فعال 29 و هم غیرفعال 30 از انرژی خورشیدی در مجموعه ای از ایده ها که از نظر معماری در جست وجو و حفظ زندگی با کیفیت باال می باشند ترکیب می شوند. پروژه های تجربی مانند خانه ی خورشیدی خودکفا 31 ساخته شده توسط مؤسسه ی فرانهوفر در سال 33 ۱۹۹۲ یا سازه ی گردان 32 خانه ی خورشیدی هلیوتروپ Mr. Seitz Schule, Business Manager, ''Zukunftswerkstatt'' (future academy) at the Chamber of Handicraft دیرد رف مدیر هنرستان ریچارد فرن باخ Mr. Dierdorf, Headmaster, Richard Fehrenbach School تصویر 2: نمای بیرونی کارخانه ی سوالر فبریک در شهر فرایبورگ به عنوان یکی از مهم ترین کارخانه های تولید پانل های خورشیدی در کشور آلمان تصویر 3: مرکز اطالعات خورشیدی در شهر فرایبورگ

205 از رولف دیش 34 نمونه هایی از خانه های خورشیدی در فرایبورگ است. نوآوری ها و ابتکاراتی هم در ساخت های جدید و همچنین در بازسازی ساختمان های قدیمی مانند آپارتمان های فمیلینهایم واقع در خیابان ویلمرزدورفر 35 به کار گرفته شده است. خانه های مسکونی خورشیدی در بسیاری از جهات نشانگر پیشرفت های زیست محیطی هستند: حفظ انرژی ترافیک آب و طبیعت همگی در برنامه ریزی و طرح آن ها دخالت دارند.»خانه هایی با انرژی مازاد بر مصرف«36 واقع در منطقه ی مسکونی خورشیدی اشلیربرگ 37 بیش از مصرف خود انرژی تولید می کنند. در پی این تجارب محله های جدید وبن 38 و ریسلفلد 39 براساس استاندارد مصرف کم انرژی ساخته شدند. تحقیق و توسعه مؤسسه ی»فرانهوفر«در فرایبورگ مختص سیستم انرژی خورشیدی )آی.اس.ای( بزرگ ترین مرکز تحقیق انرژی خورشیدی اروپاست. مؤسسه ی فرانهوفر سیستم ها اجزا مصالح و مراحل را برای حوزه های اقتصادی توسعه می دهد: ساختمان ها و تکنولوژی بخش های خدماتی ساختمان سلول های خورشیدی تجهیزات تأمین نیروی مستقل از شبکه ی مرکزی تولید نیروی تجدیدپذیر متصل به شبکه ی اصلی و تکنولوژی هیدروژن. قابلیت اجرا و اقتصادی بودن دو فاکتور هدایت کننده در ارائه ی راه حل های مبتکرانه ی»تنظیم شده در فرایبورگ«می باشند. سیستم های تهویه ی مطبوع که توسط مؤسسه ی فرانهوفر برای آزمایشگاهی در بیمارستان یک دانشگاه و یا برای مرکز تجارت و صنعت ایجاد شدند کامال بر پایه ی نیروی گرمایش خورشیدی کار می کنند. ساختمان خود مؤسسه نیز مثال خوبی از معماری با مصرف بهینه ی انرژی است. در همسایگی فرانهوفر سوبیک 40 یک مرکز اطالعات و ابداعات ساخت وساز خورشیدی قرار دارد که در آن تکنولوژی فتوولتائیک تجهیزات آزمایش و توسعه را برای صنعت خورشیدی فراهم می کند. اطالعات کارشناسی مؤسسه ی فرانهوفر در بسیاری از پروژه ها و شرکت ها رخنه می کند و ویژگی مهمی از منطقه ی خورشیدی فرایبورگ را به عنوان یک منطقه ی تجاری شکل می دهد. بازاریابی و تأمین هزینه ها شرکت تأمین نیروی منطقه ای»بادنوا«یک برنامه برای کمک های مالی به مشتریانی که خواستار نصب پنل های فتوولتائیک هستند در دست اجرا دارد. این طرح از فروش برق تحت نام تجاری رجیوستروم 41 تأمین هزینه می شود. هزینه ی اضافی اندک رجیوستروم )در مقایسه با تعرفه ی استاندارد( در نیروگاه های بعدی رجیوستروم سرمایه گذاری تصویر 4: مرکز اطالعات خورشیدی در شهر فرایبورگ محل تجمع 45 شرکت مختلفی است که خدمات متنوعی را در رابطه با فعالیت های خورشیدی ارائه می دهند

206 اقلیم و آب» 44 را آغاز کرد تا از پروژه هایی که بیش ترین منفعت برای محیط زیست افزایش ذخیره ی مالی و سود اقتصادی در طرح های عملی را هم زمان فراهم می کنند حمایت کند. سایر راه های تأمین هزینه نیز برای اولین بار در فرایبورگ گسترش یافت و از آن پس با موفقیت اجرا و تکرار شد: نمونه های مشارکتی انجام طرح ها و همین طور ایده هایی برای کمک هزینه ها یا حول اصول سهام داری. تصویر 5: نمای بیرونی ساختمان مؤسسه ی سیستم های انرژی خورشیدی فرانهوفر واقع در شهر فرایبورگ آموزش و تعلیم برای موفقیت انرژی خورشیدی در منطقه آموزش متناسب در کسب و کارهای مهارتی الزامی است. مشاغلی که به ساخت و نصب تجهیزات مرتبط هستند نقش بسیار مهمی به عنوان حد واسط ابداعات تکنولوژیکی استفاده کنندگان و مشتریان دارند. برنامه ریزی و طراحی ساخت تعمیر و نگهداری تخصصی و کارشناسانه نیاز به مهارت های تصویر 6: واحد همسایگی خورشیدی که توسط معمار رولف دیش طراحی و اجرا شده است 42 می شود در مواردی مانند فتوولتائیک ها زیست توده یا مصالح تولید انرژی که از ارگانیسم های زنده تشکیل می شوند و نیروگاه کوچک آبی. 43 این جریان رقابت اقتصادی در صنعت کاربرد انرژی خورشیدی را بهبود بخشیده و یک افزایش مداوم در نرخ تولید برق پاک و دوست دار محیط زیست را به همراه آورده است. ده درصد از مشتریان بادنوا به صورت داوطلبانه برق تأمین شده از منابع محلی و تجدیدپذیر را انتخاب کرده اند. همچنین بادنوا کمک های مالی برای کلکتورهای گرمایشی ارائه می کند. در سال ۲۰۰۱ بادنوا طرح»کمک های مالی برای حفاظت از تصویر 7: اجرای پانل های خورشیدی بر بام یک ساختمان در شهر فرایبورگ

207 پی نوشت انگلستان AA دانشگاه از شهرسازی و معماری ارشد کارشناس 1-2- SolarRegion Freiburg 3- Freiburg Mix 4- Dieter Salomon 5- German Solar Prize 6- Solar Bundesliga 7- NGO 8- Forum SolarRegion Freiburg 9-Gerda Stuchlik 10- Solar-Fabrik AG 11- Zero Emissions 12- Regio Solar Power Plant 13- SC Freiburg Soccer Stadium 14- Badenova 15- Kaiserstuhl 16-Upper Rhine 17-Victoria 18- Hirschen 19- Rappenecker Hof 20- Schauinland 21- Off-grid power supply 22- Fraunhofer ISE 23- Badenova 24- Dreisam 25- Bistro 26- Solar absorber 27- Standbad 28- Mobilé 29- Active 30- Passive 31- Self-Sufficient 32- Rotating Structure 33- Heliotrop 34- Rolf Disch 35- Familienheim apartments Wilmersdorfer Straβe 36- Plusenergiehäuser 37- Schlierberg 38- Vauban 39- Rieselfeld 40- Fraunhofer SOBIC 41- Regiostrom 42- Biomass 43- Hydropower 44- Innovation Funds for Climate and Water protection 45- Richard Fehrenbach 46- Offenburg 47- EnEd 48- ISES 49- ICLEI کاربرد پذیرفتن برای باز ذهن یک و کارگران متناسب تکنیکی دارند. تجدیدپذیر انرژی های که آموزشی مؤسسات از شبکه ای داشتن به فرایبورگ رد صرفه جویی ایده ی با ساخت وسازهایی به مربوط مسائل را تجدیدپذیر انرژی های و انرژی بهینه ی تأمین انرژی مصرف 45 فرنباخ ریچارد کارآموزی کالج دارد. شهرت می دهند پوشش تجارت آکادمی کارآموزان برای آن پیشرفته ی تجهیزات و مهندسان برای 46 آفنبرگ دانشگاه آموزش ادامه ی برای آموزش مرکز دانشمندان برای فرایبورگ خورشیدی دانشگاه و انرژی بحث راهکارهای برای 47 ای.ان.ای.دی بین المللی در فرایبورگ آموزشی مراکز جمله از دیگر آموزشی مراکز تحقیقات نتایج از استفاده با فرایبورگ هستند. خصوص این و ) 49 آی.سی.ال.ای.آی 48 )آی.اس.ای.اس بین المللی انجمن های شرکای برای اهدافش با منطبق آموزشی برنامه های شرکت ها می کند. برگزار جهان سراسر در خود آلمان کشور در انرژی تأمین نظر از خودکفا ساختمان اولین 8: تصویر است. شده احداث فرایبورگ شهر در که مباحث به خورشید انرژی موضوع که است زیادی مدت در مهمی پروژه های است. یافته راه فرایبورگ در آموزشی یک دارند. وجود تکنیکی آموزش های به جز مدارس سطح مستقال را خود خورشیدی پروژه های فرایبورگ مدارس سوم متعهد معلمان توسط پروژه ها این قدم نخستین می کنند اداره می شود. برداشته آن ها اولیای و دانش آموزان عالقه مند و شوق به را جوانان و کودکان مشارکتی آموزشی برنامه های می آورد.

208 فرایبورگ شهر سال شمار کربنبدون شهر به دستیابی مسیر در Freiburg Calendar to Accomplish a Zero-Carbon City 1 صلواتی محمد دکتر اشاره شناخته کربن بدون شهری آلمان فرایبورگ شهر طی فعلی موقعیت به رسیدن برای شهر این می شود. هب گام به گام و کرده طی را مراحلی اخیر دهه ی چند از اطالع است. شده نزدیک خود نظر مورد اهداف ه تجرب یک به عنوان می تواند مراحل این سال شمار قرار شهرها دیگر اجرایی دست اندرکاران اختیار در محمد دکتر توسط شهر این سال شمار ترجمه ی گیرد. ایشان از تشکر ضمن که است شده انجام صلواتی ماهنامه ارجمند خوانندگان نظر از آن متن ادامه در می گذرد.

209 مقدمه به کارگیری و رشد ی نحوه که اطالعاتی مقاله این در انرژی مصرف در صرفه جویی همچنین و نوین انرژی های را تاکنون 1972 سال یعنی شروع بدو از فرایبورگ شهر در می گردد. ارائه و شده جمع آوری می دهد نشان فهرست وار که جوایزی و تقدیرها تشويق ها عناوین آن عالوه بر کاهش در موفقیت با رابطه در فرایبورگی شهروندان و شهر رد و جمع آوری آورده اند به دست زیست محیطی آلودگی گزارش این که است امید است. شده گنجانده گزارش انتهای دست اندر شاید شود. واقع مثمرثمر و گرفته قرار موردتوجه می باشد فرایبورگ خواهر خوانده ی که اصفهان شهر کاران اصفهان هوای پاک سازی در و دهند ادامه را راه این هم توریست مدیریت»سازمان کمک با اطالعات این نمایند. تالش Freiburg Wirtschaft Touristik( فرایبورگ«نمایشگاه های و است. شده جمع آوری )und Messe FWTM 1972 سال هسته ای نیروگاه احداث از ممانعت Wyhl( راین رود کنار در ویل شهر در 1970 سال های در اعتراض سر از منطقه کل شهروندان تمامي )am Rhein هسته ای فناوری احتمالی آسیب های از ترس به علت و نیروگاه یک ساخت مانع محیط زیست و انسان ها به سالمتی شدند. منطقه اين در هسته ای 1986 سال هسته ای انرژی از خروج داد رخ (Chernobyl) چرنوبیل فاجعه ی در سالي كه به وابستگی از را شهر که می کند تصویب شهر شورای شهرداري بعد سال های در بنابراین برهاند. هسته ای انرژي را فوق مصوبه ی اجرای تکنولوژیک زمینه های فرایبورگ توليد مستلزم هسته ای انرژی گذاشتن کنار می آورد. فراهم ه پاي سه بر جديد انرژي كه معنا اين به است جایگزین انرژی و انرژی صحيح به كارگيري انرژي بهينه سازي شود: استوار توسعه ی ضامن تلقي اين تجدید پذیر. انرژی منابع از استفاده انجام اقدامات و اهداف رو این از است شهری پایدار سیاست های به بلکه کارآمد انرژی توليد به تنها نه گرفته نمود بارزترين است. شده منجر نيز شهرداری زیست محیطی است. هسته ای انرژي سهم درصدي 15 كاهش آن 1992 سال ریودوژانیرو اجالس در کشور 178 (Rio de Janeiro) ریودوژانیرو در متحد ملل سازمان توسعه ی و محیط زیست کنفرانس )Club of Rome( رم باشگاه تشکیل بین المللی شخصیت های از است انجمنی رم باشگاه را خود كه سیاست و صنعت فرهنگ علم جهان از منتخب می کند. معرفي زیست پذیر و پايدار آينده اي براي فكري اتاق (The limits of growth) رشد محدودیت های گزارش تهیه ی 1972 سال در که است گزارشی رشد محدودیت های مطرح فرضیه ای گزارش این در شد تهیه رم باشگاه توسط رشد حد به ديگر سال صد تا زمین آن براساس که می شود و صنعتي شدن جمعيت چون موضوعاتي در خود مطلق رسيد. خواهد زیست محیطی آلودگی های 1973 سال خورشیدی سیستم اولین درنتیجه و می يابد واقعیت خورشیدی سیستم اولین مي شود. تصويب و تنظيم فرایبورگ در جدیدي استانداردهای فرایبورگ شهر در هلیتروپ گردان ی سازه 1: تصویر

210 زیست محیطی موضوعات اجالس اين محور كردند. شركت تنوع آب و هوا کنوانسیون هاي بود. توسعه برنامه هاي و 21 کار دستور ریو اعالمیه ی جنگل اصول بیانیه ی زیستی بنيادهاي )CSD( ملل سازمان پایدار توسعه ی کمیسیون و و وضع جهانی جدید همکاری های شکل گیری براي را الزم نمودند. پيش بيني آفتابگردان گل از الهام با خانه ای ساخت آفتابگردان گل از الهام با )Rolf Disch( ديش رولف معمار آن سوي به خورشيد حركت با كه كرد طراحي خانه اي خود طرح بيان درصدد فرایبورگ سال این در مي چرخد. ارائه ی و شهری زیست محیطی سیاست های پیشبرد براي گرمايشي انرژي مصرف میزان كم كردن برای راهکارهایی بود. 65 kwh/m 2 a سقف تا ساختمان ها 1993 سال سبز مسکونی مجمتمع اولین طراحی بادن ایالت در شهری منطقه ی پروژه ی بزرگ ترین براي آپارتمان 4200 با (Baden-Württemberg) وورتمبرگ 70 وسعت به محدوده ای در تا شد طراحي نفر 11,000 حدود به باتوجه طرح این ساختمان های تمام شود. ساخته هکتار ساخته مصرف انرژی میزان کم ترین با ساخت و ساز اصول فوتوولتائیک خورشیدی حرارتی انرژي بنابراین شده اند کنار در بوده تجدیدپذیر انرژی یک که (Photovoltaic) پيشنهاد و طرح آينده انرژي مفهوم مثابه به زميني انرژی هاي توافق به عنوان کم مصرف( )انرژی NEH استاندارد مي شوند. و عمومي ساختمان هاي در و مي شود اعالم زيست محيطي توجه مورد کودکستان و ابتدایی مدارس ساخت در همچنين مي گيرد. قرار 1996 سال کربن درصد 25 کاهش به تصمیم شورای 1992 سال در CO 2 تولید میزان به توجه با تا کربن درصدي 25 مقدار کاهش طرح براي فرایبورگ شهر اولین بار برای قطعنامه این طي داد ارائه راه حلي 2010 سال و برنامه حدود مي شود. معرفی آب وهوا از حفاظت مفهوم است: قرار اين از طرح اين توسعه ی محیط زیست با سازگار ترافيك مديريت طرح - انرژی تأمين مفهوم به روزرسانی - عمومی مشارکت از استفاده - محدوده ی در زیست محیطی طرح اين ابعاد از دیگر یکی مورد اين در شد. اجرا فرانسه نظامي نیروهای پیشین پادگان کم ترین با استاندارد براساس باید مسکونی ساختمان های می شدند. ساخته )65kWh/m 2 )a انرژی مصرف میزان براساس منفعل و حساس خانه هاي از بسیاری عالوه بر این مثبت انرژی با ساختمان هایي حتی و خورشيدي سيستم شد قرار سال همین در شدند. ساخته داوطلبانه به طور خانوار نفر 5,000 از بیش بعد سال های در Vauban منطقه ی دهد سکنی خانوادگی و آرام منطقه ی یک ساکنان به عنوان را مدرن ساخت و ساز برای مدل منطقه ی یک به به عنوان را آن و کند. عرضه زندگی باالي کیفیت با و کارآمد باانرژی 1997 سال کیوتو پروتکل صرفا تاکنون (Kyoto Protocol) کیوتو معروف پروتکل قوانین توسط كه بوده آب و هوا از حفاظت براي الزام آور ابزاري برای مجموعه اين است. شده شناخته رسمیت به بین المللی مقادير درخصوص را ملي و جهانی ارزش هاي و آمار اولین بار کرد. عرضه صنعتی کشورهای در گلخانه اي گازهاي انتشار 1999 سال انرژی آژانس تأسیس (Regio Freiburg GmbH) انرژي آژانس تأسیس با مشاوره ی سرویس یک سرمایه گذاری در شریک یک به عنوان از استفاده و انرژی بهينه سازي درخصوص كامل و خوب خدمات زيرمجموعه ی شد. راه اندازي تجدیدپذیر انرژی های بود: قرار اين از آن ی مشاوره ساختمانی شرکت های - متوسط شرکت های - وابسته ادارات و شهرداری ها - محلی مالکان انجمن هاي و قديمي خانه هاي مالكان - بنیادها و کلیساها چون غیرانتفاعي مؤسسات سال خورشیدی تکنولوژی های تجارت و ارائه نمایشگاه فرایبورگ شهر حضور با و هانوفر در نمایشگاهي در (Neue جدیدنمایشگاه شد. ایجاد SolarRegion شبکه ی

211 خورشیدی تکنولوژی تجارت و ارائه موضوع با Messe) شد. افتتاح فرایبورگ در اولین بار برای )InterSolar( انرژی تولید جهت نمایشگاه اين بزرگ سقف به کار گیری به توجه در شهر اين آينده ی چشم انداز گوياي خورشیدی است. جایگزین انرژی تجدیدپذیر منابع از برق تولید تجدیدشونده انرژی هاي پژوهشی مؤسسه ی فعاليت تولید برای فناوری هايي بيش تر توسعه ی و گسترش )EEG( خدمت در امر اين کرد. تقويت را تجدید پذیر منابع از برق EEG هدف گرفت. قرار محیط زیست از حفاظت و آب و هوا در سال این در است. فسیلی سوخت های به وابستگی کاهش آلمان EEG اروپا اتحادیه ی عضو کشورهای دیگر با مقایسه توسعه ی برای کارآمد ابزار یک مثابه به خود كارآمد نقش مي كند. اثبات را تجدیدپذیر انرژی های 2002 سال انرژی مصرف بهینه سازی و حرارتی عایق کاری به معنای )EnEV( انرژی بهينه سازي 2002 سال در عایق انرژی در صرفه جویی موضوع به سامان بخشيدن ساختمان ها صنعتی تجهیزات در انرژي بهينه سازي و حرارتی ساختمان سازي قانون از بخشی تعریف این شد. تعریف و مسکونی ساختمان های دربرگيرنده ی كه گرفت قرار آلمان صراحت به EnEV در بود. خاص گیاهان از حمایت و اداری كه ذكرشده سازندگان برای ساخت و ساز استانداردهای یا و ساختمان ها در کارآمد عامل انرژی تولید آن هدف آن هاست. ساختمانی پروژه های کارآمد«انرژی با»نوسازی شعار با فرایبورگ شهر ساختمان های در انرژی صرفه جویی برنامه ی از پشتیبانی بيش ترين نشان دهنده ی خود اين كه گرفت برعهده را قدیمی از است. بالقوه به نحو گرمايشي انرژي بهينه سازي ميزان سقف ها خارجی دیوارهای حرارتی کاری عایق 2002 سال زا بیش عایق دار پنجره های نصب همچنین و زیرزمین ها و شد. آغاز ساختمان سال شهرداری زیست محیطی کمک های زیست محیطیکمک های ارائه ی درصدد شهرداری و قدیمی گرمایشی سیستم نوسازی به ناظر کمک اين برآمد. کلی هزینه ی کم ترین با جدید گرمایشی سیستم های ساخت کم کردن برای یورو می توان 50 حاضر حال در بود. سالیانه تغییرات به توجه با بنابراین كرد. لحاظ را CO 2 تن هر بودن صرفه به مقرون و طرح تحقق امکان زیست محیطی می کند. پیدا مضاعف اهمیت آن 2005 سال شهری آب وهوای از حفاظت جدید استاندارد تصویب هواي و آب از حفاظت جدید استاندارد شهر شورای انتشار کاهش مصوبه اين هدف می کند. تصویب را شهر آن تولید میزان به توجه با 2030 سال تا درصد 40 تا CO 2 کاهش جمعیت رشد به رغم امروز به تا است سال در امكان پذير 14 درصد تا کلی طور به گلخانه ای گازهای تولید نيز گلخانه ای گازهای تولید سرانه ی راستا اين در است. شده است. یافته کاهش درصد 20 تا فرایبورگ شهر عمومی انداز چشم از فرازی 2: تصویر

212 سال 2007 مدرسه ی ابتدايي Feyel در ا بن ت )Ebnet( فرایبورگ در سال 2007 ساختمان جدید و بزرگ مدرسه ی ابتدايي Feyelساخته شد این ساختمان از عایق حرارتی باالیی برخوردار است. مدرسه داراي سیستم تهویه ی کارآمد با سیستم بازیافت حرارت 80 درصد است و از طرف مؤسسه ی»خانه ی هوشمند«دارم اشتات (Darmstadt) گواهي قبولی كسب كرده است. دستورالعمل استفاده ی بهینه از انرژی در ساختمان ها شهر فرایبورگ دستورالعمل استفاده ی بهينه از انرژی برای ساختمان های شهرداری را تصویب کرد. همچنين براي ساختمان های جدید ساخت و ساز خانه های حساس و هوشمند با 15 kwh/m 2 a مصرف انرژی گرمایشی نيز پيش بيني می شود و مصوب شده است که از اين پس خانه ها با توجه به عناصر حساس و هوشمند نوسازی شوند. به عنوان مثال دستورالعمل انرژی با توجه به معیارهای بهره وری برای بهره برداری از سیستم های عرضه ی فنی مانند تهویه پيشنهاد مي شود. به این ترتیب صرفا با انجام عملیات بهینه مي توان درصد انرژی را مديريت و حفظ كرد. سال 2008 استفاده از سقف استادیوم برای تولید انرژی در سال 2008 به کارگیری سقف بزرگ جایگاه تماشاگران استادیوم فوتبال فرایبورگ جهت تولید انرژی خورشیدی گوياي چشم انداز آينده ی اين شهر در توجه به انرژی جایگزین بود. سال 2009 هتل سازگار با محیط زیست و... The Best Western Hotel Victoria به عنوان هتل سازگار با محیط زیست معرفي شد. این هتل با انرژی کارآمد با صد در صد انرژی خورشیدي بهره مندي از سوخت چوب منبع زمین گرمایی و انرژی باد برنده ی چندین جایزه شد. در این سال همچنین طرح آتي براي باالبردن استاندارد انرژی برای ساختمان های جدید نيز مصوب شد. عالوه براين به نحو كامل تر و دقيق تری فرایبورگ استانداردهای بهره وری انرژی ساختمان 40 و 60 را به عنوان گزينه ی مطلوب مصرف كم انرژي جايگزين استاندارد ساختمان )NEH( 2005 کرد. در مرحله ی دوم این ساخت و ساز کارآمد در فرایبورگ در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شد و تصميم گرفته شد خانه هاي حساس و هوشمند استاندارد تا سال 2011 ساخته شوند. بالفاصله شهر فرایبورگ به عنوان يك مدل مؤثر و الگو در ساختن ساختمان های عمومی حساس و هوشمند استاندارد معرفي شد. همچنين منطقه ی Vauban براي اقامت 5000 نفر تعیین شد. منطقه ی Rieselfeld نيز براي ساخت بیش از 5200 واحد مسکونی بر اساس الگوي شهر فرایبورگ در ساختن ساختمان هاي استاندارد کم انرژی )NEH( انتخاب شد و اين طرح واقعيت يافت. حدود 300 واحد مسکونی از اين مجموعه تصویر 3: دهکده ی خورشیدی در شهر فرایبورگ که کامال با رعایت معیارهای زیست محیطی طراحی و اجرا شده است

213 شد. ساخته هوشمند و حساس خانه ی استاندارد براساس بین المللی چارچوب به عنوان کیوتو پروتکل که آن جا از به منظور آب و هوا نشست می یافت پایان 2012 سال در حاکم پي گيري و برگزار کپنهاگ در طرح اين الزم االجراي تصویب چون اهدافي حال این با گرفت. قرار كار دستور در پيمان اين درصد صنعتی کشورهای در کربن انتشار کاهش قانونی نظر از نيز 2050 سال تا 50 درصد و 2020 سال تا گرفت. قرار توافق مورد الزام آور توافق یک از بخشی به عنوان 2010 سال آپارتمانی مجتمع اولین بازسازی ساختمان های آلمان در اولین بار برای 2010 سال در خانه هاي به عنوان 1968 سال در ساخته شده طبقه ی 16 بلند بخشی به عنوان همچنين شدند. بازسازی هوشمند و فعال خانه هاي براساس آپارتمان 139 آزمایشی پروژه ی یک از شدند. ساخته و طراحي استاندارد هوشمند و حساس تعبيه نيز آتش نشاني مدل هاياستاندارد ایستگاه هاي دراين ساخت و سازهاي 2013 سال تا شد مقرر برنامه اين طبق شد. برسد. اتمام به و شده تکمیل بهسازي ها و نوسازی ها جديد بزرگ چوبي سازه ی اولين فرایبورگ Rieselfeld منطقه ی در فر ی شرکت معماران توسط آلمان چندطبقه ی و چندمنظوره خام و تجدیدپذیر مواد از سازه اين در شد. ساخته )Frey( است سبزساختمان های برای مهم معیاري كه چوب مانند حاوي خانه ی یک به عنوان ساختمان این است. شده استفاده مجهز فوتوولتائیک سیستم های با و شده ساخته مثبت انرژی كند. مي توليد انرژي ساختمان نياز از بيش بنابراين شده 2011 سال شهر به رسیدن در اساسی اقدامات بنیان گذار فرایبورگ کربن بدون حوزه ی استانداردهای و پروازانه بلند اهداف با اقدامات بنيان گذار به عنوان فرایبورگ شهر ساخت و ساز کربن بدون مطلوب شهر به رسیدن برای مهم و اساسي هک بود ساخت وسازی کارآمد ساخت و ساز شد. شناخته برای نوین فناوری هاي و تجدیدپذیر انرژی منابع از آن در و تصمیمات این بر عالوه می شد. استفاده برق و گرما تأمین و تجار شهروندان سیاستمداران توسط ديگر الزم اقدامات گردید. اتخاذ دانشمندان بوگینگر خیابان در هوشمند و فعال چندطبقه ساختمانی ۵۰ شماره ی ساختمان اولین بوگینگر خیابان ۵۰ شماره ی ساختمان به جامع نوسازی یک از پس که دنیاست تمام در چندطبقه شروع است. رسیده منفعل خانه ی یک استاندارد خصوصیات سال اوایل در پروژه این بود ۲۰۰۹ سال اواسط در نوسازی کار 78 درصد بر بالغ انرژی در صرفه جویی رسید. پایان به ۲۰۱۱ واحدهای تعداد بازسازی پروژه ی با همزمان به طور است. بوده است. یافته افزایش دستگاه ۱۳۵ به ۹۰ دستگاه از مسکونی محل برروی فرایبورگ خورشیدی نیروگاه بزرگ ترین آیشل تپه ی در زباله ها دفن برق آینده در فرایبورگ خورشیدی نیروگاه بزرگ ترین خانوار ۱۰۰۰ برای آیشل تپه ی زباله ی دفن سابق محل از را دفن قدیمی محل های مثل استفاده شده سطوح می دهد. انتقال خورشیدی انرژی تبدیل دستگاه های نصب برای زباله ها سهم افزایش هدف به رسیدن برای و بودند مناسب فوق العاده ده به سال آن در درصد سه از کشور در خورشیدی انرژی می شدند. محسوب خوبی بسیار ۲۰۲۰ کمک سال در درصد را فرایبورگ شهر تأسیسات خورشیدی برق تولید سیستم مواد مدیریت به متعلق آن از ۵۱ درصد که ASF شرکت Badenova به متعلق آن از ۴۹ درصد و )ASF( فرایبورگ زائد می کند. تأمین اداری و مالی نظر از می باشد شهر سبز نقشه ی تهیه ی گردشگران برای فرایبورگ شهر سبز نقشه ی شد. تهیه فرایبورگ شهر مردم همچنین و بازدیدکنندگان فرایبورگ شهر سبز خوشه ی گروه مدیریت ا سوالد فیلیپ چگونه که می دهد نشان سبز»نقشه ی می گوید: FWTM در راه شهر نقشه ی می شود.«بدل سبز شهر به فرایبورگ شهر منطقه کل در ۱۰ هدف و شهر مناطق در هدف ۲۲ سمت به را می دهد. نشان کربن بدون شهری به فرایبورگ دستیابی امکان آب و هوای با شهر یک به ۲۰۵۰ سال تا می تواند»فرایبورگ مؤسسه ی یک تحقیقات نتیجه ی در این شود.«تبدیل خنثی هوف ر فران و فرایبورگ منطقه ای انرژی مشارکت با اقتصادی این به رسیدن برای است. شده حاصل )Frauenhofer ISE( انرژی انبوه مصرف فرایبورگ شهر در باید پروازانه بلند هدف

214 حمل و نقل بخش در به خصوص انرژی تأمین و می یافت کاهش می شد. پذیر امکان تجدیدپذیر انرژی های طریق از کامل طور به 2012 سال فرایبورگ منفعل ساختمان دومین ساختمانی در شهرداری شهرسازی و مسکن شرکت است. کرده سرمایه گذاری یورو 11 میلیون 6/ ۱۶ طبقه با ۵۰«شماره ی بوگینگر خیابان»ساختمان با مقایسه در هرچند ولی هستند خانوادگی و بزرگ تر مجتمع این خانه های بیش تر بازسازی ساختمان دومین ۹ شماره ی گرون بینزن ساختمان در ۱۹۶۰ و دهه ی در منفعل استاندارد ساختمان از پس شده نمونه ها ی جزء بوگینگر خیابان ۵۰ شماره ی ساختمان کنار می باشد. فرایبورگ سبز شهر بیش تر نمایش برای ممتاز و سه گانه لعاب حرارتی عایق حداکثر با منفعل خانه ی انرژی بهره وری از ترکیبی حرارت بازیابی با تهویه کنترل را ساکنان برای زندگی آسایش باال استاندارد با و باال ساختمان انرژی کل مصرف نوسازی این می آورد. به وجود گرم کردن برای داغ آب می دهد. کاهش ۸۰ درصد حدود تا را تساوی سیستم از برق و حرارت ساختمان در دوش گرفتن و برای می شود. دریافت ترکیبی گاز با مجاورت در گرمایش مربوط کردن با مثال به عنوان رود هدر کمی انرژی این که می شوند. قطع سرما پل های نشیمن اتاق به بالکن ها آلمان (BIO) طبیعی گاز عملی نیروگاه بزرگ ترین در طبیعی گاز نیروگاه بزرگ ترین ۲۰۱۲ ژوئن ۲۴ از است. گرفته قرار بهره برداری مورد وورتمبرگ بادن ایالت واقع شباخ ا در برایزگاو صنعتی پارک در جدید برق نیروگاه کیلووات ساعت ۵۰ میلیون که می رود انتظار و است شده منطقه در پروژه این مدیر کند. تولید طبیعی متان گاز می باشد Badenova یعنی منطقه برق تولید کننده ی شرکت این است. ساخته و کرده طراحی را سیستم این خودش که فرآیند به جهت و Offenburg دانشگاه همکاری با پروژه تولید برای منطقه فاسد انگورهای و سیب دریافت به طراحی این پایداری به منظور می کند. اقدام بیوگاز کارخانه ی سوخت سرزمین»آلمان ی جایزه ابتکار این از قدردانی و استراتژی است. شده اهدا Badenova به فدرال دولت طرف از ایده ها«فرایبورگ«منطقه ی در انرژی»تعادل تحقیق و مطالعه ثابت فرایبورگ منطقه ی درانرژی جدید مطالعه ی یک همراه فرایبورگ شهر انرژی درصد در صد که می کند جنگل و Emmendingen خود هم جوار شهرستان های با انرژی های از می تواند )Hochschwarzwald( برایزگاو سیاه کاهش هدف این به نیل برای البته شود. تأمین تجدید پذیر ۱۵ حدود سرمایه گذاری و نصف به انرژی مصرف میزان دارد. ضرورت یورو میلیارد جوایز و تقدیرها تشويق ها زمینه ی در نوآوري هايي تناوب به سال هر تقریبا آمده به دست خورشیدی مهندسی و محیط زیست از حفاظت حمل و نقل جایزه ی همچون زيادي افتخارات و جوايز و است فدرال جایزه ی آلمان خورشیدی جایزه ی اروپا عمومی است. آورده به همراه را شهری توسعه ی در پایداری برای توسط رقابت هایی چنین پایدارجامعه ی یک تحقق برای (Deutsche Umwelthilfe) آلمان محیط زیست به کمک انجمن می شود. سازمان دهی فرایبورگ زیر موارد راه اندازی و طراحی ها به خاطر 1992: و جوایز و شد انتخاب آلمان محیط زیست پایتخت به عنوان کسب آلمان محیط زیست پاسداشت امر در را زيادي نشان هاي مانند آن پیشگام دستاوردهای برای الزم سرمایه ی کرد: دود مه برای اولیه هشداردهنده ی سیستم راه اندازی و نصب عوض كردن و آفت کش ها از خروج ممنوعیت ازن آلودگی و سیاست های و آن انتقال و بسته بندی به مربوط اقدامات مي كند. اعطا آدمي به را خوشايندي و خوب تصوير حمل و نقل شرکت های یا مؤسسات از یکی 1998: آورد. دست به را آلمان خورشیدی انرژی جایزه ی فرایبورگ کارخانه ی مؤسس.G) Salvamoser) سالواموز ر گ. 1998: آلمان محیط زیست افتخار لوح خورشیدی سلول های تولید کرد. کسب را فیزیکدان (Prof..F داشن ر( Daschner ف. ا پرفسور 2000: کرد. کسب را آلمان محیط زیست افتخار لوح محیط زیست دیشRolf ) ر لف خورشیدی خانه های معمار مهندس 2002: مؤسس (Adolf Goetzberger) گ تزب رگ ر آدولف و Disch) انرژی جایزه (Frauen Hofer ISE) هوفر فران انستیتوی کردند. کسب را اروپا خورشیدی (Rolf دیش( Disch ر لف فرایبورگی معمار مهندس 2003: کرد. خود آن از را خورشیدی انرژی جهانی افتخار لوح دیشRolf ) ر لف خورشیدی خانه های معمار مهندس 2004:

215 تصویر 4: چشم اندازی زیبا از فراز شهر فرایبورگ Disch) و آدولف گ تزب رگ ر Goetzberger) (Adolf مؤسس انستیتوی فران هوفر ISE) (Frauen Hofer جایزه انرژی خورشیدی اروپا را کسب کردند. 2004: یکی از مؤسسات یا شرکت های فرایبورگ جایزه ی انرژی خورشیدی آلمان را به دست آورد. 2005: پرفسور ج ی. لوتر Luther) (Prof..J مدیر سابق انستیتوی فران هوفر ISE) (Frauen Hofer لوح افتخار محیط زیست آلمان را به دست آورد. 2006: شهر فرایبورگ مهندس معمار خانه های خورشیدی ر لف دیش Disch) (Rolf و آدولف گ تزب رگ ر (Adolf (Frauen Hofer مؤسس انستیتوی فران هوفر Goetzberger) ISE) جایزه انرژی خورشدی اروپا را کسب کردند. 2009: فرایبورگ لوح افتخار ستاره ی محیط زیست آلمان را از آن خود کرد. :2010 دکتر راین ر گریسهام ر Grießhammer) (Dr. Rainer مدیر مؤسسه ی محیط زیست لوح افتخار محیط زیست آلمان را کسب کرد. 2010: فرهنگستان شهرسازی بریتانیا )Urbanism( جایزه ی معتبر برنامه ریزی و طراحی شهر نمونه در امر شهرسازی را به فرايبورگ اعطا كرد. 2010: فرایبورگ به عنوان»شهر نمونه ی محیط زیست«سال اروپا نائل شد. 2010: فرایبورگ به عنوان پایتخت فدرال محیط زیست آلمان انتخاب شد. فرایبورگ این عنوان را در رقابت با 72 شهر دیگر و به دلیل استراتژی کاهش گاز دی اکسید کربن به دست آورد. 2012: به منظور پایداری استراتژی بزرگ ترین گاز طبیعی در ایالت بادن وورتمبرگ جایزه ی»آلمان سرزمین ایده ها«از طرف دولت فدرال به Badenova اهدا شد. 2012: Bett Dr. Andreas از مؤسسه ی فرانهوفر سیستم های انرژی خورشیدی ISE فرایبورگ و آقای Hansjörg (Soitec Solar GmbH, Freiburg) از شرکت Lerchenmüller جایزه ی محیط زیست آلمان 2012 را کسب کردند. 2012: جایزه ی پایداری آلمان در رده ی کالن شهرهای پایدار به فرایبورگ اهدا شد. 2012: جایزه ی نوسازی محله مبتنی بر ایجاد آب و هوای خنثی در جامعه به فرایبورگ اهدا شد.

216 خواهرخواندگي شهرهاي اصفهان و فرايبورگ و دستاوردهاي آن The Sisterhood of the Cities of Freiburg and Esfahan and its Achievements 1 دکتر محمد صلواتی حدود 12 سال از رابطه ی خواهرخواندگی بین شهرهای اصفهان و فرایبورگ میگذرد. زمستان 13 سال پیش حدود ایام نیمه ی شعبان جهت امر خيري به ایران آمده بودم. خاطرم هست که در يكي از استخرهاي مجموعه ی شهرداری شهردار وقت اصفهان را مالقات کردم. در خالل صحبت ها پس از توضیح موقعیت شهر فرایبورگ آلمان پرسیدم: آیا نمیخواهید با این شهر رفیق شوید كه این حرف مورد استقبال واقع شد. صبح روز بعد آقای جوادی شهردار وقت در حضور بعضی از اعضای شورای اسالمی شهر اعالم کرد که از شهردار فرایبورگ برای سفر به اصفهان دعوت به عمل خواهد آورد. به این ترتيب دعوت نامه ی تنظیم شده را به فرایبورگ بردم که از طرف شهردار و شوراي شهر فرايبورگ پذيرفته شد.

217 سرانجام در خرداد 1379 گروهی از فرایبورگ به اصفهان آمدند و در جلسه ای در استانداری اصفهان و در حضور استاندار تفاهم نامهای به امضای شهرداران رسید. در مهرماه همان سال هیأتی از اصفهان به فرایبورگ آمد و قرارداد خواهرخواندگی در تاریخ 6 آبان سال 1379 به امضا رسید. جالب توجه آن که در فرایبورگ معروف است که اولین پایههای این خواهرخواندگی در استخر بنا شده است. در طی دوازده سال گذشته اقدامات متعددي صورت گرفتهكه به صورت خالصه ميتوان به فعاليتهاي فرهنگي و هنري سخنرانيهاي متعدد و حدود 22 سفر از فرایبورگ به اصفهان اشاره كرد. )سالي دوبار شهروندان فرايبورگي به اصفهان سفر كردهاند كه در هر سال بين 15 تا 40 نفر بوده اند( و تا كنون طي حدود 8 سفر شهروندان اصفهاني به فرايبورگ اعزام شدهاند. همچنين از ديگر اقداماتي كه ميتوان به آن اشاره كرد امضاي قراردادهایی بين دانشگاه اصفهان با دانشگاه فرايبورگ بود. دو سال بعد از قرارداد همکاری بین دانشگاه صنعتي با دانشگاه فرایبورگ قراردادهایی نيز با دانشگاه علوم پزشكي و دانشگاه هنر امضا شد و دانشجويان زيادي اعم از بورس های تحصیلی 9 ماهه یا دورههای کوتاه آموزش زبان بین اين دو شهر رد و بدل شدند و این امر همچنان ادامه دارد. آنچه سبب شد این دو شهر با یکدیگر خواهرخوانده شوند تشابهات تاریخی و فرهنگی بود. جمعيت فرايبورگ تقريبا حدود 220 هزار نفر است و قابل مقايسه با اصفهان نيست ولي اگر به تعداد دانشگاه ها و مراکز فرهنگی این شهر مانند سالن های تئاتر سالنهای ورزشی و استادیوم ها مراکز اجتماع تعداد دانشجویان و شاخصهاي فرهنگي آن نگاه كنيم همسطح و يا شايد هم بيش تر از اصفهان باشد. اين شهر دانشگاهی داراي یک دانشگاه بسيار قديمي است كه در سال 2006 پانصد و پنجاهمين سال تأسیسش را جشن گرفتند از نمايندگاني از شهر و دانشگاه اصفهان هم برای شرکت در اين جشن دعوت به عمل آمد و آن ها در این جشن شركت نمودند. شهر فرايبورگ مجموعا با 9 شهر دنيا قرارداد خواهرخواندگي بسته است به غير از اصفهان شهرهاي بزانسون در فرانسه )نخستين خواهرخوانده اين شهر( اينسبروك در اتريش پادوا در ايتاليا گيلدفورد در انگلستان گرانادا در اسپانيا مديسون در اياالت متحده ی آمريكا لويولمبرگ در اوكراين )البته در آن زمان اوكراين بخشي دکتر محمد صلواتی معمار پیوند خواهرخواندگی شهرهای اصفهان و فرایبورگ Dr.Mohammad Salavati, the architecture of Esfahan- Freiburg Sisterhood از اتحاد جماهير شوروي سابق بود( و ماتسوياما در ژاپن ميباشند. اصفهان اولين خواهرخوانده ی فرايبورگ در جهان اسالم و تنها خواهرخوانده ی مسلمان در آلمان است. هدف اصلي مقامات فرايبورگي از برقراري رابطه ی خواهرخواندگي با اصفهان همکاری تبادل تجربیات و تبادل متخصصان براي پيشرفت در علوم و تكنيك بوده است. در حال حاضر نيز فعالترين شهر در حوزه ی خواهرخوانده ها اصفهان است كه در فرایبورگ هم همين موضوع معروف است. مثال در جلسهاي که در شوراي شهر فرایبورگ برای شرح فعالیتهای خواهرخواندگی ترتیب داده شده بود تمام اعضاي شورا و اعضاي فراكسيونها از كارهاي انجام شده تعريف ميكردند كه ميتوان اين فعاليتها را در سايت com و یا مشاهده كرد. اکنون با گذشت بیش از دوازده سال فعالیت جدی در این زمینه می توان گفت در قسمت فرهنگي و تبادالت فرهنگي تقريبا موفق بودهايم كنفرانسهاي متعدد و تبادل دانشجویان و اساتید از جمله اين برنامهها بوده است. يكي از مهم ترين پروژههاي دانشگاهي پروژه ی پزشكي روانتني بين دانشگاه علوم پزشكي اصفهان و دانشگاه فرايبورگ است كه DAAD آلمان براي مدت 3 سال مخارج آن را متقبل شده و هر سال 30 نفر از ايران به آلمان و يا برعکس سفر كرده و كالس هاي علمي تخصصي برگزار ميكنند. در این پروژه پیش بینی شده است که اساتید بتوانند جهت فرصت مطالعاتی به مدت شش هفته به دانشگاه متقابل سفر نمایند. اما در عین حال در طي اين دوازده سال در خصوص تبادل انرژي و تكنيك هنوز كار زيادي انجام نشده است. البته اخيرا اين گونه تعامالت تا حدودي بهتر شده است. به عنوان

218 تصویر 1: جنگل معروف به»جنگل سیاه«در پس زمینه ی شهر فرایبورگ آلمان

219 برگزار فرايبورگ در نوين انرژيهاي پيرامون همايشي مثال اصفهان دانشگاه اصفهان شهرداري از نمايندگاني كه شد از تيم يك سپس و كردند شركت آن در صنعتي دانشگاه و آمدند اصفهان به خورشيدي انرژي درخصوص فرايبورگ صنعتي دانشگاه اصفهان دانشگاه در متفاوتي بحثهاي و سال همچنين دادند. ارائه شهرداري مختلف معاونتهاي و مراكز و خانهها كه فرايبورگي معروف آرشيتكت يك گذشته دانشگاه در و آمد اصفهان به ميكند طراحي را انرژيزا شهردار سقائياننژاد دكتر خود خوشبختانه نمود. سخنراني بهتر بر همواره و دارند ويژهاي عالقه ی موضوع اين به هم ميكنند. تأكيد شهر دو اين ارتباط كيفي و كمي شدن كرديم خواهش ما شهری فعالیتهای و ارتباطات باب در متخصصان با و بيايند فرايبورگ به اصفهان متخصصان كه انجام برنامههايي حدودي تا تاكنون كنند. مذاكره فرايبورگي به عنوان ميرود. آن كيفي و كمي افزايش انتظار كه است شده اصفهان آتشنشاني از هیأتي پيش سال چند حدود مثال ديد آموزش هفت روزه دوره ی يك و رفت فرايبورگ به و ترافيك مورد در حتي شد. آشنا نوين آموزشهاي با و متخصصان با ما متخصصان كه است اين بر قرار مترو در كنند. استفاده تجربياتشان از و كرده همكاري آن جا دارد را اصفهان با همكاري هرگونه آمادگي فرايبورگ واقع که این ضمن است. بيش تر نظر تبادل براي برنامهها اين و مديريت نميتوان كردم اشاره هم اين از پيش همان طورکه در چون كرد. مقايسه اصفهان شهر با را فرايبورگ شهر 8 مدت به و مردم توسط مستقيم به صورت شهردار آن جا قانون طبق شهردار شخص همچنین و ميشود انتخاب سال مدت به شهر شوراي )اعضاي شهر شوراي رييس عنوان به بودجه ی تمام واقع در ميباشد. ميشوند( انتخاب سال 4 چيز همه مورد در شهرداري و است شهردار اختيار در شهر انتظامي( )پليس پليسهايي سري يك البته ميگيرد. تصميم و راهنمايي )پليس پليسهايي سري يك و ايالت مخصوص مدارس ساختمان حتي است. شهر مخصوص رانندگي( برنامهها هستند. ايالت كارمندان معلمان و شهر اختيار در شهري كارهاي براي شهر( )شورای شهر خود و جداشده است. تصميمگيرنده سال دو برای و مردم کمک با فرایبورگ شهر بودجه ی نیست. محرمانه ای آیتم هیچ گونه دارای و می شود تهیه و (CD) سی دی و جزوه به صورت تصویب از پس بودجه

220 عالقه مندان اختیار در مصارف( و )درآمدها جزییات تمام با می گیرد. قرار مدت به مردم توسط مستقیما که شهردار فرایبورگ در نفر یک و اجرایی مسؤول عنوان به می شود انتخاب سال 8 پاسخ گوست. شهر شوراي به شهر شورای عضو پنجاه از رأي اكثريت چيزي هر بايد ساله( 4 )انتخاب شهر شوراي در بلكه نيست تصميمگيرنده تنهايي به رييس باشد. داشته را قابل باشد داشته اكثريت شهر شوراي در كه برنامهاي هر نيست. اجرا قابل باشد نداشته رأي اكثريت اگر و اجراست است اندازه اي آن در تنها مردم منتخب به عنوان شهردار قدرت آن شهر نماينده ی به عنوان و باشد شهر شوراي رييس كه شهر نماينده ی به عنوان سمبليك عنوان )يك معروف گردنبند بسیاری كند. حمل را شهرداري گردنبند نام به فرايبورگ( جهت دو در شهر شوراي با شهردار فكري جريان وقتها بايد باشد داشته پيشنهادي هر شهردار می گیرد. قرار مخالف پيشنهاد آن نياورد رأي اگر بياورد. را رأي حداكثر شورا در شهردار زماني مثال نیست. اجرايي عمال و ميشود رد هم به خاطر را شهرداري تملك تحت خانههاي ميخواست در نتوانست پيشنهاد اين كه بفروشد شهرداري بدهيهاي هستند خانههايي شهرداري )خانههاي بياورد. رأي شورا ميگيرد(. قرار مستمند طبقه ی اختيار در كم اجارههاي با كه و شد گذاشته عمومي رفراندوم به موضوع اين سرانجام يعني فرایبورگ شهری حوزه ی مردم )تمامي رفراندوم آن جا شهرداري به و هستند مقيم شهر اين در كه كساني شهردار به ) 2 ميكنند زندگي شهر آن در كه دادهاند اطالع دادند. منفي پاسخ به ميتوان فرايبورگ اصلي شاخصهاي از بينالمللي متعدد كنفرانسهاي دانشگاهي فرهنگي فعاليتهاي تابستان فصل در متعدد فستيوالهاي و نمايشگاهها وجود را توريست بيش ترين كه است شهري فرايبورگ كرد. اشاره نهرها آن فرد منحصربه شاخص مهم ترين و دارد آلمان در آن ها است. قديم( اصفهان )مثل شهر در روان جويهاي و كارمند پست يك حتي كردهاند مدرن و تميز را آب جويهاي تميزكننده ی عنوان به نيست آلمان كجاي هيچ در كه دولت است. استخدامي پست يك كه دادهاند قرار كار اين براي جوي معروف بودن فرایبورگ اهمیت حائز شاخصه های دیگر از به عنوان نيز سال ها شهر این است سبز شهر به عنوان آن هر فرایبورگ ضمن در شد. معرفي اروپا محيطزيست پايتخت و محیط زیست درباره ی کنفرانس چندین برگزارکننده ی سال می باشد. تجدیدپذیر انرژی های جهان تاریخی شهرهای ترین مهم از یکی ای فیروزه گنبدهای شهر اصفهان 2: تصویر

221 ميكند مشاهده باشد داشته فرايبورگ به سفري کسی اگر سقف روي خورشيدي مدولهاي داراي زيادي خانههاي توليدي مازاد انرژي بگيرند انرژي اين كه به جاي و هستند نزديك قراربود پيش سال 35 حدود مي فروشند. دولت به را و كردند اعتراض مردم كه بسازند اتمي راكتور يك فرايبورگ انجام كار اين وقتي بشوند. كار اين انجام مانع كه شدند موفق آرشيتكتها افتادند جايگزين فكر به خودشان مردم نشد زمین گرمایی انرژي و خورشيد باد انرژي با خانههايي حرارت و زيرزميني آبهاي از استفاده با و كردند طراحي به شروع زباله يا و غيرفسيلي انرژيهاي و باد نيروي زمين رسيدند نتيجه اين به زیرا نمودند انرژي مصرف كردن كم انرژي مصرف درصد 60 بايد است كم انرژي توليد چون كه پيدا شهرت سبزشهر به عنوان بتوانند تا دهند كاهش را توليد كه صورت به این بودند. موفق هم كار اين در و كنند سبز شهر به آلمان در جهت اين از و آوردند پايين را CO 2 شدند. معروف قبل سالهاي همان دولت خورشيدي انرژي مورد در انرژي دولت به كس هر كه كرد برنامهريزي گونهاي به مردم به خود كه آنچه از گرانتر را انرژي آن دولت بفروشد لمع گونهاي به درواقع ميكند. خريداري آن ها از ميفروشد سرمايهگذاري زمينه اين در كس هر سال 10 اين در كه نمود اين ها و است شده داده برگشت او به سرمايهاش است كرده در مردم می شود باعث كه است عمومي طرحهاي جمله از فرايبورگ در شما كه است وقت آن كنند. كمك زمینه این خورشيدي مدولهاي خانهها سقف روي كه ميكنيد مشاهده ميكنند توليد انرژي و گذاشته اند گرم آب براي گرمايي و شهر به را آن هم و مي كنند مصرف خود هم كه انرژي هر مثال ميكنند. درآمدزايي نوعي واقع در و ميفروشند ميفروشد سنت 17 حدود دولت كه را مصرفي برق كيلووات که محاسباتی با ميكند. خريداري مردم از سنت 30 از بيش می شود گذارده پروژه این جهت که سرمایه ای شده انجام می شود. داده برگشت کامال سال پنج از پس مسأله اين پيش سال دوازده همان هم اصفهان مورد در نداشتند. را آن پذيرش آمادگي هنوز مردم ولي شد مطرح خيلي حاضر حال در اما بود ارزان بسيار گاز و برق چون طرح اين انجام براي خودشان مؤسسات و گروهها افراد از به تصميم اصفهان دانشگاه مثال رسيدهاند. نتيجه اين به دانشگاه است. گرفته عنوان اين تحت دانشكدهاي ساخت انرژيهاي با نمونه كارگاه يك ساخت به مبادرت هم صنعتي اين به حاضر حال در هم شهرداري و نموده تجديدپذير سيستم با را خود جديد پروژههاي كه است رسيده نتيجه پذير تجديد و پاك انرژيهاي حداكثر از استفاده با و جديد شهرداری كند. اجرايي فرايبورگ متخصصان از كمك با و متخصصان کمک با انرژی پارك یک دارد تصمیم همچنین بسازد. فرایبورگی فرهنگ بحثهاي در که داشت دور نظر از نمی توان رسيدهاند نتيجه اين به خودشان فرايبورگ مردم شهروندي ورود مثال كنند. كمك بايد هوا تميزي و شهر تميزي براي كه براي كس هيچ اما كردهاند ممنوع شهر مركز به را اتومبيلها شهر مركز ساكنان البته ندارد. مشكلي شهر مركز به رسيدن وارد فرعي خيابانهاي از و ندارند ماشين آوردن براي مشكلي خود ماشين اصال روزمره شان امور براي عالوه به ميشوند. شهرداري اين كه ضمن نمي آورند بيرون خانه از را كرده كمك معضل اين حل به متعدد پاركينگهاي ساخت با ره كه است به گونهاي آن ها حمل ونقل سيستم همچنين است. كند. رفت وآمد شهر نقاط تمام به ميتواند لحظه هر در كسي ترامواست. و اتوبوس شامل فرايبورگ در حمل ونقل سيستم پايان از بعد كه هستند تاكسيهايي صبح تا هم آخرشبها مبالغ و هزينه با را مسافران اتوبوس ايستگاه و مسير آخرين هيچ كس كه كردند عمل به گونهاي يعني ميكنند. جابهجا كم تقریبا که است حالی در این باشد. نداشته ماشين به احتياج شهر به آمدن براي ولي دارند شخصی ماشین مردم همه ی مسافرت هاي براي تنها و ميكنند استفاده عمومي وسايل از به ميآورند. بيرون خانه از را خود ماشين برون شهري زيادي یارانه ی ترافيك براي شهرداري شهر این در عالوه ماهانه به صورت مردم براي محيطزيست بليطهاي و ميدهد ماهانه ی خريد با اين كه يعني ميكند. چاپ عنوان همين به اين با ميكند. استفاده آن از محيطزيست به كمك و بليط اين است. شده سبز و محيطزيست شهر فرايبورگ طرحها يا پياده به صورت يا فرايبورگ مردم بيش تر تقريبا سفر های عمومی حمل ونقل وسایل با یا و دوچرخه با فرايبورگ خيابانهاي تمام در می دهند. انجام را درون شهری شهرداری گرفتهاند. نظر در ويژه ای مسير دوچرخه عبور براي ساكنان استراحت و آرامش امنيت تأمین هدف با هم فرایبورگ مجاز سرعت روز طول در كه شهر اصلي خيابانهاي تمام در صبح 6 تا شب 10 ساعت از است ساعت در 50 كيلومتر

222 داد. تغيير ساعت در كيلومتر 30 به سرعت حداكثر كه است شهرهايي جمله از فرايبورگ که گفت باید همچنین پايين آوردن و عمومي نقليه ی وسايل تكميل و تجهيز با توانسته شهر مركز از نقليه وسایل شد و آمد بردن بيرون و سرعت كارها همه ی درواقع نمايد. كنترل احسن نحو به را ترافيك حجم پاك هواي سالم زندگي است محيطزيست شرايط بهبود جهت خيلي آن ها براي شهروندان آرامش و كافي سبز فضاي شهر موقعي همان از شهروندان است. اول اولويت نوعی به و مهم حرکت برای نشود آلوده شهرشان فضاي گرفتند تصميم كه براي سبزها حزب زمان همان از شدند. تشویق زمینه این در را طرفدار بيش ترين و آمدند وجود به محيطزيست از حمايت است آلمان بزرگ شهر تنها فرایبورگ کردند. پیدا فرايبورگ در مردم كه بود صورت به این سبزهاست. حزب از آن شهردار كه را ايالت رياست اكنون هم و شدند معروف نوعي به و تشويق گرفتهاند. عهده بر سبزها حزب هم حفظ را قديمی بافت ظاهر که ميكنند سعي فرايبورگ در در اصفهان براي این كه كنند تقويت را آن درون و پايه و می شود. انجام ملي و فرهنگي ميراث از حراست و حفظ جهت قدیمی خانه های ديوار روي بر فرایبورگ شهری مدیریت مثال است نوشته را تعمیرشان و مرمت سال و آن ها قدمت سال است پیش سال 800 به مربوط که خانه ای دیوار روی می شود. نوشته هم آن تعمیر و مرمت تاريخ و ساخت بين ارتباط ميتوان بیش تر مسافرتهای انجام با حاضر حال در داد. ارتقا را فرایبورگ و اصفهان شهروندان دانشمندان و فرهيختگان كارشناسان مسافرتهای کنار در فرايبورگي شهروند 40 تا 20 بين مرتبه هر در و بار دو سالي شهروندان پيش سال چهار از برعكس و ميآيند اصفهان به شهروندان براي حتی ميكنند. سفر فرايبورگ به هم اصفهاني است كرده فراهم را تسهيالتي خواهرخواندگي عادي ميشود. انجام شهرداري طرف از كارها سري يك و اعالم و شهرداري به مراجعه با ميتواند شهروندی هر دعوت نامهاي فرايبورگ به سفر مبني بر خود درخواست خودش خرج به فرد تا کند دریافت فرايبورگ شهرداري از بازديدهاي براي همچنين كند. سفر بازديد براي آن جا به گروه يك پيش مدتی چنان كه اجراست قابل امر اين گروهي چقدر و آمدند اصفهان به بازديد براي فرايبورگ از مسيحي چيزي كردهاند ديدن اصفهان از كه آن هايي بود. تأثيرگذار تاريخشان و فرهنگ اصفهانيها و اصفهان خوبيهاي جز نگفتهاند. آن ها ميهمان نوازي مخصوصا و پيشرفتشان جلساتي ميشود ثبت روزنامهها در نقطه نظرات اين بیش تر دانشگاهها در عكسها نشان دادن و گزارش ارائه ی براي را ارائه سفر گزارش و ميكنند مشخص محلي سالنهاي و مختلف موضوعات براي كه جلساتي در حتي و ميدهند اين از واضح طور به فرايبورگي شهروندان ميشود گذاشته ميكنند. دفاع خواهرخواندگي بيش تر خواهرخواندگي اين این که برای همه این با تنهايي به نميتواند خودش که شهرداري شود واقع مفيد اختيار در با بايد لذا باشد داشته مسافرتي فعاليتهاي فعال افراد و شركتها براي بيش تر تسهيالت قراردادن هب تا چنان كه بايد يا و كند فراهم را بيش تر ارتباطات زمينه ی و آمدهاند اصفهان به فرايبورگ از دانشجويي تيم چند حال كتابخانههاي در جزوه و مفصل صورت به آن ها گزارشات پاياننامه ی و تز عنوان به حتي و شده ثبت دانشگاه نيز اصفهان شهر در است گرفته قرار قبول مورد تحصيلي شود. انجام مورد این در برنامهريزي هایی همت و پروردگار عنایت نظر با امیدوارم پایان در دو این برنامه های شهروندان همه همکاری و مسؤوالن شده فعال تر روز هر فرایبورگ( و )اصفهان خواهرخوانده تا برداشته راستا این در بلندتری و بیش تر گامهاي بتوان و گيرند. بهره آن نتايج از همگان پی نوشت شهر همین در را نوجوانی و کودکی شد متولد اصفهان شهر در صلواتی محمد دکتر 1- ادامه ی برای آن گاه نمود. اخذ تهران دانشگاه از را رياضي ليسانس مدرك سپس و گذراند استکهعمر سال از 40 بیش اکنون و بربست سفر بار دکتری( و )اخذفوق لیسانس تحصیل است. گذاشته پشت سر آلمان و انگلیس آمریکا جمله از مختلف کشورهای در را خود خود ایرانی هویت از را او هیچ کدام کارلسروهه دانشگاه استادی سال و 30 تحصیل و ازدواج بسیار سالهای اقامت و آشنایی و یک سو از اصفهان زادگاهش به دلسپردگی نکرده اند. دور رابطه ی واسطه ی که داشت آن بر را او سرانجام دیگر سوی از آلمان فرایبورگ شهر در به فراوانی علمی و فرهنگی برکات امروز به تا رابطه این شود. شهر دو این خواهرخواندگی دو این بین ارتباطات که می کند تالش گذشته از فعال تر روزها این ایشان و است داشته همراه صاحبان و ورزشی وباشگاههای تادانشگاه ها حقوق دانان گرفته شهروندان و ازشهرداری شهر صنایع همچنانمسیرپیشرفترابپیماید.اوبسیارامیدواراستکهدرصورتمدیریتدقیقو همه یطرح هایپیش بینیشده دستیافت. حسابشده بتوانبه به را خود بايد ميرود ديگري شهر به تحصيل براي فرايبورگ از دانشجويي اگر مثال 2- شهروند هر وظايف جزء امر اين واقع در كند. معرفي جديد شهروند عنوان به آن جا شهرداري محسوبميشود.

223 فصل چهارم شهر پایدار: اصفهان و پایداری شهری به دلیل استقرار صنایع بزرگ ملی در اطراف کالن شهر اصفهان این شهر در چند دهه ی اخیر با مشکالت زیست محیطی مواجه گردیده است. در راستای رفع این معضل و دستیابی به پایداری شهری اخیرا برنامه هایی توسط مسؤوالن اجرایی شهر تدوین و بعضا عملیاتی شده است. این فصل از یک مصاحبه و چند مقاله تشکیل شده تا ضمن آن که خواننده با مسائل و معضالت زیست محیطی شهر اصفهان آشنا شود از چگونگی برنامه ها و فعالیت های مسؤوالن اجرایی شهر در جهت دستیابی به پایداری شهری نیز مطلع گردد. Part 4 Sustainable City:Esfahan and Urban Sustainability Due to the establishment of national large industries around the Metropolis of Esfahan, this city has faced environmental problems in recent decades. In order to remove this complication and achieve urban sustainability, the city executive authorities have recently compiled plans and applied some of them. This part consists of an interview and some papers. Readers will thus be both acquainted with Esfahan City environmental problems & difficulties and informed of the "HOWS" of the city executive authorities' activities and plans to access urban sustainability.

224 است محور انسان شهر پایدار شهر اصفهان شهر در»پایداری«موضوع درخصوص اصفهان شهردار سقائیان نژاد دکتر با گفت وگو Sustainable City is a Human-Oriented City An Interview with Dr.Saghaeian Nedjad, the Mayor of Historical City of Esfahan, on the Subject of «Sustainability» in Esfahan اشاره دستیابی در شهرداری ها مهم بسیار نقش به توجه با ینف نشریه ی دانش نما ماهنامه ی شهری توسعه ی به استان ساختمان مهندسی نظام سازمان تخصصی سقائیان نژاد مرتضی دکتر با مصاحبه ای اصفهان مدیریت مقام باالترین به عنوان اصفهان شهردار خود خوانندگان تا است داده انجام اصفهان شهری و حال فعالیت های و شهری مدیریت دیدگاه های با را شهر در پایدار توسعه ی به دستیابی جهت آن آینده ی نظر از مصاحبه این متن ادامه در سازد. آشنا اصفهان می گذرد. ماهنامه محترم خوانندگان

225 بيان پايدارشهر موضوع از را خودتان برداشت لطفا فرمایيد. مقدمه اي با را پايدارشهر موضوع است بهتر به نظرم اين كه از پس كنيم. شروع شهرها ايجاد روند درخصوص وابستگي گذاشت سر پشت را بقا تنازع اوليه ی مراحل انسان افزايش با و كرد پيدا كاهش نسبي به طور طبيعت به او شدند ظاهر به تدريج شهرها انسان ها بين اجتماعي ارتباطات به نحوي تاكنون پيش سال چهارهزار حدود از روند اين و جمعيت درصدي 80 حضور از پيش بيني ها كه گرفت سرعت رد مي كند. حكايت نزديك آينده اي تا شهرها در زمين كره ی به عنوان شهرها كه مي شود مطرح سؤال اين شرايط اين روابط ظهور و بروز براي بستري و اسكان براي محيطي چه داراي بايد يكديگر با انسان ميليون ها متعالي و اجتماعي پايدار شهر مبحث سؤال اين به پاسخ در باشند شرايطي مناسبي الگوي مي تواند كرد خواهم بيان كه ويژگي هایي با دنيا شهرهاي همه ی براي بلكه اصفهان شهر براي نه تنها است متفاوت مختلف جوامع در پایداری معنای باشد. اقتصادی اجتماعی شرایط برحسب مختلف جوامع چراکه پایداری از یکسانی درک خود داوری سطح و زیست محیطی در پايدار شهر من عقيده ی به داشت. نخواهند شهر در توجه كانون را انسان فطرت كه است شهري اول درجه ی شده بستري به عبارتي و است قرارداده خود برنامه ريزي و الهي. تقرب و پروردگار عبوديت براي است نسل تكامل به توجه عين در پايدار شهر دوم درجه ی در نسل هاي يعني است آينده نسل هاي به متعهد بشر حاضر نيستند فعلي نسل زندگي هزينه ی پرداخت كننده ی آينده نسل توسط آنان براي بايد منابع از آتي نسل هاي سهم و جمعي مشاركت مقوله ی م سو درجه ی در شود. حفظ حاضر همه ی بستر موضوع اين كه ت اس مطرح پايدار شهر در بود. خواهد اقدامات و تصميمات تأكيد مورد شهروند الهي خليفه ی مقام اول ويژگي در آن جا از انسان براي جايگاه اين داليل مهم ترين از يكي است. شروع»انسان«از تحول و تغيير هرگونه كه مي شود ناشي فطرت از الهام با را پايداري كه هستند انسان ها اين و يشود م مستحكم را آن ههاي پاي و يآورند م وجود به خود پاك انسان محور شهر همان مي توان را پايدار شهر پس يكنند م و است تصميم گيري»انسان«محور كه شهري كرد. معرفي نژاد سقائیان مرتضی دکتر اصفهان شهردار Dr.M.Saghaeian Nedjad, Mayor of Historical City of Esfahan و بهره وري صنعت پيشرفت توسعه اقتصاد محيط زيست ولي الزمند زندگي براي كه هستند مقوله هایي اين ها امثال روش هاي و ابزارها اين ها نيامده ايم. دنيا به اين ها براي ما دست يابي در انسان به كه هستند الهي مواهب از بهره مندشدن شهري پايدار شهر و مي كنند كمك الهي عبوديت و معنويت به نمايد. مهيا را واال هدف اين به دستيابي براي شرايط كه است آينده نسل هاي به توجه بر كه پايدار شهر دوم ويژگي دين اصول مبناي بر نيز مي نمايد تأكيد محيط زيست حفظ با محیط زیست از صحبت وقتي البته است. استوار اسالم مبين بلكه انسان زندگي طبیعی محیط تنها نه مي كنيم انسان نیز را او اقتصادی و سیاسی اجتماعی فرهنگی محیط های داده ايم. قرار مدنظر وخواسته هاي است محدود زمين كره ی ظرفيت هاي محور بر محيط زيست از بهره برداري اگر نامحدود. بشر كره ی جمعيت از وسيعي بخش گيرد قرار انسان وهوس هوی خواهند زيستي منابع فقر دچار آتي نسل هاي به خصوص و زمين قوانين اگر ندارد محدوديت انسان هوا و هوس كه ازآن جا شد. سراسر هرج ومرج گيرد قرار انحرافي تمايالت اين تابع هستي كه محيط زيست بحران مختلف ابعاد گرفت. فراخواهد را هستي بشر نگري عصيا حاصل داده قرار تحت تأثير جهان را امروزه محيط زيست عرصه ی در جاري صالح و آراسته نظام برابر در چه باشد فرد ناحيه ی از چه فسادانگيز اقدامات اين گونه است. است خداوند خواست با تضاد در مجموعه ها ناحيه ی از ازلي مشيت در هرگز و ندارد دوست را فساد خداوند چراكه اسالم دين در اساس همين بر كنند فساد انسان ها كه نيست و دارد وجود االسالم( في الضرار و )الضرر الضرر قانون چ به هي ديگر اشخاص یا شخص به زيان زدن و ضرر آن برطبق در شهري زندگي محيط آلودگي امروزه ولی نيست روا وجه بارز مصداق خود اجتماعي و اقتصادي زيست محيطي ابعاد

226 افراد اقتصادي و روحي جسمي سالمت به وارد نمودن ضرر عليه ياهلل صل اسالم پيامبر كه يآيد به شمارم خانواده و جامعه نيز عديده آيات در فرموده اند. نهي را آن شدت به وسلم وآله و بوده مردم عموم اختیار در طبیعی ثروت های اين كه به اشاره شود دیگران زیان موجب عده ای بهره برداری و استفاده نباید همه ی جمیعا «االرض فی م ا ل ق ل ك م»خ جمله از است شده اشاره»واالرض شريفه ی آيه ی يا كرد خلق شما برای را موجودات )زندگانی( برای نعمت( هزاران )با را زمین و لالنام«ع ها و ض كرد. مقرر خلق است شهري پايدار شهر پايدار شهر سوم ويژگي اما ساكنان جمعي مشاركت آن توسعه ی و نگهداري در كه كلمه واقعي به معناي مردم است. مشهود كامل به طور آن ابعاد تمامي در آن نگهداري و شهر توسعه ی و ساخت در سياسي و زيست محيطي اقتصادي اجتماعي فرهنگي نخبگان بين تنيده درهم ارتباط يك و دارند فعال مشاركت يس مثال به كه به گونه اي است آمده به وجود ديگران و شهر كيفيت ارتقای و نگهداري در افراد تمامي شدن سيمرغ و مرغ مي كنند. مشاركت شهر در زندگي است اسالم مهم مباني از شد مطرح كه مهمي ويژگي سه واقعي معناي در پايدار شهر گفت بايد كه است دليل همين به و تكامل زمينه ی كه است )عج( مهدوي فاضله ی مدينه ی همان كلمه مي نمايد. فراهم را بشر براي را شهر اجرایي مسؤوالن و مردم نقش عالي جناب مي كنيد ارزيابي چگونه پايدار شهر يك به دستيابي به جدي حركت براي فرهنگي زمينه هاي آيا شما به نظر است شده فراهم مقوله اين سوي بودن انسان محور بر مجددا سؤال اين به پاسخ در اصفهان شهردار فطرت که است شهری پایدار شهر برنامه ریزی و توجه کانون را انسان دهد می قرار خود

227 مردم دست به پايدار شهر مي كنم تأكيد پايدار شهرهاي نيز بين المللي موازين مي آيد. به وجود آنان مشارکت با و از را جوانان و زنان مشاركت بر تأكيد با مردمي مشارکت مراحل تمام در مشارکت اين و دانسته پايدار توسعه ی اصول و شهر در عبوديت فضاي ايجاد از اعم پيشرفت و توسعه و اکولوژيکي اجتماعي اقتصادي ابعاد در توسعه همچنين تغيير»ايجاد است. ضروري پايداري تضمين براي سياسي مردم مشاركت زمينه هاي از مصرف«و توليد الگوهاي در پايدار شهر به دست يابي راستاي در اجرایي مسؤوالن و اسالم مبين دين آموزه هاي از يكي موضوع اين است. درخصوص نيز رهبري معظم مقام صريح تأكيد و است حركت شاه راه هاي از يكي مصرف«الگوي اصالح»لزوم جز راهي پايدار شهر هست. و بوده پايدار شهر سوي به و توليدكننده ندارد مصرف و توليد نوين شيوه هاي خلق اصفهان شهردار به توجه عین در پایدار شهر متعهد بشر حاضر نسل تکامل است آینده نسل های به ارباب نمي توانند که دريابند بايد پايدار شهر در مصرف كننده ميهمان صرفا بلکه يابند سيطره برطبيعت و باشند عالم و مردم وظايف از موضوع اين درك هستند. محيط زيست و مردم که است آموزش رهگذر از و است شهر مسؤوالن باشند. محيط زيست کمک و شريک بگيرند ياد بايد مسؤوالن و پايه بر زندگي محيط از حفاظت و حمايت فرهنگ سازي و مردم نقش كه است وظيفه اي نيز پايدار توسعه ی اصول مشخص را پايدار شهر به دستيابي درخصوص مسؤوالن آن به نيز 21 كار دستور چهار درفصل كه چيزي مي كنند. است. شده اشاره وجود درخصوص شما سؤال دوم بخش درمورد سمت به حركت براي اصفهان شهر در فرهنگي زمينه هاي يكي متعددي به داليل اصفهان كه كنم عرض بايد پايدار شهر شهري پايداري اهداف به دستيابي در پيشرو شهرهاي از»دين«ديندارند اصفهان مردم است. جهان حتي و منطقه در او و تعديل را انسان غرايز خود تعاليم و اخالقي مقررات با ت دعو پرهيزکاري و نيكوكاري مناعت طبع به عزت نفس را تحت عنوان تاكنون هرآنچه كه است نشان داده نتايج يكند. م فعاليت هاي از بيش چيزي گرفته انجام محيط زيست پايداري خود اين )كه است نبوده محيط زيست از نگهداري براي فني توسط مرفهشهر با عنوان شهر از جديدي تعريف باعث شده كنار در را زيست محيطي پايداري كه شود مطرح ملل سازمان اخالقي موارد بر تمركز و اجتماعي برابري همچون مسائلي ارزشهاي درحالي كه می نماید( مطرح فني مسائل به جز نقش اخالقي پشتوانه ی از برخورداري به دليل ديني بنيادي مردم كه يكنند م ايفا محيط زيست پايداري در يتري اساس پايدار اجتماعي اصفهان مردم بهره مندند. آن از اصفهان تخصصي و هنري حرفه هاي انواع مصرفند. و توليد در محصوالت به وابستگي از به راحتي را اصفهاني شهروندان مردم مي سازد. بي نياز حدامكان تا شهر از خارج توليدي تبذير«و اسراف از پرهيز و بهينه مصرف»فرهنگ اصفهان آموخته اند. ايراني جوامع از يك هر از بيش را مصرف»فرهنگ و»دينداري«عالوه بر اخير ساليان طي مهم اصل دو به عنوان تبذير«و اسراف از پرهيز و بهينه شهرداري طرف از گسترده اي تالش هاي پايدار شهر در فرهنگي بستر پنج تقويت و ايجاد در خصوص اصفهان مديريت»فرهنگ شامل پايدار شهر به دستيابي براي ديگر عمومي سبز فضاي توسعه ی و حفظ»فرهنگ پسماندها«

228 »فرهنگ محله«امور در مشاركت»فرهنگ خصوصي«و و طبيعي ميراث حفظ»فرهنگ و گردشگران«از استقبال شهر فرهنگي زمينه ی هفت اين كه است شده تاريخي«دستيابي در كشور شهرهاي آماده ترين به عنوان را اصفهان شهرداري مي نمايد. معرفي پايدار شهر شاخص هاي به پايداري سمت به حركت سازمان دهي راستاي در اصفهان»ستاد تحت عنوان متناسب سازماني ساختار ايجاد با شهري فرهنگي محورهاي بر را خود تالش هاي پايدار«توسعه ی بسترهاي اميدوارم من است. كرده متمركز شده اشاره پيش از بيش ايجاد شده ساختار به همراه موجود فرهنگي به عنوان اصفهان شهر بين المللي و ملي جايگاه ارتقای باعث گردد. ايراني اسالمي فرهنگ پايتخت داراي پايدار«هستيد»شهر مطلع كه همان گونه مي شود. ارزيابي و شناخته آ ن ها با كه است شاخصه هایي با رابطه در عالي جناب چنانچه شد خواهيم ممنون شاخصه ها اين به دستيابي براي تاكنون كه اقداماتي بدهيد. توضيحي گرفت خواهد صورت يا و گرفته صورت جوامع در پایداری معنای كردم عرض كه همان گونه و شرایط برحسب مختلف جوامع چراکه است متفاوت مختلف نخواهند شهر در پایداری از یکسانی درک خود داوری سطح شهرهاي در نيز پايدار شهر شاخص هاي منوال برهمين داشت دارد اهميت همه از بيش آنچه اما بود خواهد متفاوت مختلف نقش به توجه پایداری به رسیدن برای كه است موضوع اين برخوردار ویژه ای اهمیت از شهروندان مشاركت و مردم پايداري فعلي سطوح در شهرها اختالف از جدای چراکه است در جمله از تصميم سازي و تصميم گيري در مردم مشاركت و بهتر را پایدار شهر راهبردهای به نیل محلي اقدامات مورد رد مختصری توضیحات من می سازد. امکان پذیر سریع تر توضیح مبحث این بودن طوالنی دلیل به و دهم می مورد این معاونت های در همکارانم به را دیگر شاخصه های مورد در می کنم. واگذار مختلف از اصفهان شهرداري مردمي مشاركت هاي بخش در در مردم مشاركت براي ساختار ايجاد هدف با 1389 سال در پايدارمحله ی طرح آزمايشي اجراي به اقدام محله امور طراحي و اوليه نتايج به دستيابي از پس كه نمود 13 منطقه ی طرح اين تسري اصفهان شهر ويژگي هاي با متناسب مدلي برنامه ی گرفت. قرار كار دستور در شهر محالت ساير به تهيه اصفهان شهر محله ی 170 از بيش در طرح اين اجراي اولين شكل گيري شاهد 1391 سال پايان تا اميدوارم و شده شهرداري باشيم. اصفهان شهر محالت در مردمي مجموعه ی پايدارمحله ی شاخص هاي بر تمركز با طرح اين در اصفهان مديريت مثل موضوعاتي در مردمي مشاركت ارتقای بر نما ارتقای محله بحران مديريت سبز فضاي توسعه ی پسماند محله محيط زيست مديريت و شد و آمد شبكه ی بهبود منظر و نمود. خواهد تمركز به نيز 21 كار دستور مختلف فصل هاي در همچنين فقر«با»مبارزه كه است شده اشاره مهمي موضوعات پايداري و جمعيتي»تحوالت مصرف«الگوهاي»تغيير»ادغام و انسان«سالمت ارتقای و»حمايت زيست محيطي«شهرداري كه است بخش هایي ازجمله توسعه«و محيط زيست درخصوص مؤثر بسيار ولي غيرمستقيم به طور اصفهان سامان دهي و مديريت است. كرده سرمايه گذاري آن پيشبرد مناطق به خدمات توسعه ی غيررسمي سكونت گاه هاي اختصاص و خدمات توزيع در عدالت مهم تر ازهمه و حاشيه اي راهبردهاي ازجمله حاشيه اي مناطق به بيش تر بودجه هاي درحالي اين است. بوده فقر كاهش در شهرداري مؤثر اكثر در تجارت و اقتصاد فضاي در ركود علي رغم كه است پروژه هاي اجراي با اصفهان شهرداري دنيا بزرگ شهرهاي بين المللي همايش هاي مركز امام علي)ع( ميدان همچون بزرگي عمراني قراردادهاي قالب در متعدد پروژه هاي اجراي نيز و طريق از فقر كاهش در خود تعهد نگهداري و توسعه اي كالن و خرد اقتصادي جريان و اشتغال فضاي بر تأثير شهرداري همچنين است. رسانده اثبات به را اصفهان شهر توسعه ی پرتراكم مناطق به خدمات توسعه ی با اصفهان

229 زيرساخت هاي ايجاد نيز و شهري و منطقه اي محلي پارك هاي باالترين با شهري نظافت عمليات اجراي ازجمله شهر بهداشتي شاخص هایي در نيز اروپایي پايتخت هاي بعضا كه استانداردها و پسماند جمع آوري و نظافت دفعات تعداد نظافت كيفيت مثل موضوعات در بي بهره اند آن از پسماند جمع آوري سرعت نيز شهروندان سالمت ارتقای و حمايت و محيط زيست پايداري شهرهاي اول جايزه ی كسب برداشته است. اساسي گام هاي مسابقات در دوم جايگاه كسب 1390 سال در كشور سبز امام علي)ع( ميدان پروژه ی موضوع با UN-Habitat بين المللي يافته دست شهر اولين جايگاه كسب و ميالدي 2010 سال در عادي پسماندهاي صفر دفن با كشور پسماند برتر مديريت به اصفهان شهر مستقيم دستاوردهاي جمله از 1391 سال در است. بوده رابطه اين در اصفهان شهر كه است شده حاصل حالي در اين ها همه ی زيست محيطي فشارهاي باالترين معرض در ملي سطح در خألهاي برخي گرفته قرار بزرگ صنايع فعاليت از ناشي نموده مهيا صنايع برخي ناپايدار اقدامات براي را فضا قانوني زاينده رود رودخانه ی آبريز حوضه ی نابخردانه ی مديريت مناطق و اصفهان شهر در زيست محيطي بحران بروز باعث به تبع و جهان طرفي از بين المللي مقياس در و شده آن اطراف از ناشي اقليمي تغييرات سوء آثار دچار ايران قاره ی فالت آن زا و است شده توسعه در منفعت طلبانه شيوه هاي از به كارگيري الگوهاي مبتني بر فرهنگي تبليغات سنگين موج هاي ديگر طرف بزرگ چالش هاي اين ها مي گذارد. تأثير جامعه بر مصرف غلط كه هستند پايدار شهر سوي به حركت مسير در اصفهان شهر كرد. خواهند سنگين بسيار مسير اين در را ما مسؤوليت اصفهاني شهروندان موقع چه عالي جناب نظر به زندگي پايدارشهر يك در كه كنند اعالم مي توانند مي كنند من اعتقاد حال اين با است نسبي مقوله ی يك پايداري به زيادي سال هاي اختصاص نيازمند ما كه است اين بر هدف اين به دستيابي مسير در سخت گيرانه برنامه هاي همراه شهر بلندمدت برنامه ی در انجام شده پيش بيني هستيم واال 2009 سال از سال 100 حدود زماني استراليا در ملبورن كه است حالي در اين است. پايداري به دستيابي براي ميالدي است. واالتر ولي سخت تر مراتب به پايدار شهر از ما تعريف است آينده نسل هاي به ما پاسخ گويي پايدارتوسعه ی شهر اين ذخاير و منابع از را ما سهم پرسيد: خواهند ما از كه زماني كه گذاشتيد به جاي ما براي را بخشي چه و كرديد چه مي توانيم باشيم داشته سؤال اين براي قانع كننده پاسخي ما بزرگي واقعيت البته مي كنيم. زندگي پايدار شهر يك در بگوييم روزافزوني به طور فقر متأسفانه است. نهفته پاسخ اين پشت كشورهاي است افزايش حال در زمين كره ی سراسر در زيست محيطي شاخص هاي رعايت به تعهدي عمدتا صنعتي و است روبه رو زيادي فشارهاي با زمين كره ی منابع ندارند و ديگر كشور به كشوري از انسان ها مهاجرت باعث اين ها فقط پايدار شهر به دستيابي مي شود ديگر شهر به شهري از تغييرات از مصون شهرها كه است امكان پذير صورتي در باشند. وسيع مهاجرت هاي نظير گسترده در پايداري شاخصه هاي به دستيابي براي آيا تجربيات از استفاده براي برنامه اي اصفهان شهر دارد وجود اصفهان موفق خواهرخوانده هاي برخي در دنيا موفق شهرهاي از يكي فرايبورگ شهر مبحث با مرتبط شاخص هاي جمله از پايداري شاخص هاي فضاي شهري تحرك و حمل ونقل شهري طراحي انرژي اخير سال هاي طي است. شهر امور در مردم مشاركت و سبز موضوعات با مرتبط همايش هاي در اصفهان شهر نمايندگان فرايبورگ شهر نمايندگان ديگر طرف از و نموده اند شركت فوق اصفهان شهر در شده برگزار نمايشگاه هاي و همايش ها در نيز شده اند. حاضر شامل اصلي موضوع 6 در تفاهم نامه اي 1379 سال در»همكاري دانشگاهي«و علمي همكاري زمينه هاي»فراهم نمودن زمينه ی در»همكاري تفريحي«و رفاهي ورزشي زمينه هاي در

230 اصفهان: شهردار همان کلمه واقعی معنای در پایدار شهر که است )عج( مهدوی فاضله ی مدینه ی می نماید فراهم را بشر تکامل زمینه ی نگهداری در که است شهری پایدار شهر ساکنان جمعی مشارکت آن توسعه ی و است مشهود کامل طور به آن»فراهم نمودن محيط زيست«حفظ و ترافيك و حمل و نقل در همكاري جهت شهر دو شركت هاي براي الزم تسهيالت كشاورزي«و بازرگاني صنعتي شهري توسعه ی زمينه ی بين دوجانبه نمايشگاه هاي برگزاري براي تسهيالت»ايجاد و شهري زمينه هاي در فني دانش»تبادل نهايتا و شهر«دو منعقد فرايبورگ و اصفهان وقت شهرداران بين شهرسازي«ارتباط و برگزار جلساتي تفاهم نامه اين پيرو كه گرديد است. شده برقرار فوق زمينه هاي در شهر دو كارشناسان خواهرخوانده شهر دو بين مشترك اقدامات آخرين در فرايبورگ باغ و فرايبورگ در ايراني باغ كه است شده مقرر در پروژه اين شود احداث اصفهان ناژوان منطقه ی در قرار طراحي دو فاز مرحله ی در هم اكنون و است جريان ساختمان اولين احداث اوليه ی طراحي هاي همچنين دارد. در شهرداري كارشناسان توسط اصفهان شهرداري سبز همكاري با صورت گرفته توافق طبق كه است انجام حال آلماني خصوصي شركت يك و فرانهوفر مؤسسه ی از ساختمان اين طراحي زمينه ی در مفيدي همكاري هاي شد. خواهد انجام فرايبورگ شهر طرف خواهرخوانده شهر دو بين مشترك پروژه ی سومين در»پارك احداث درخصوص الزم همكاري هاي است شده مقرر فرايبورگ شهر توسط اصفهان شهر در خورشيدي«انرژي مختلف آيتم هاي به راجع اوليه اطالعات تبادل گيرد. صورت از آلماني خصوصي شركت يك و است شده انجام پارك اين به اين الزم بررسي هاي انجام حال در فرايبورگ شهر طرف و بازديد طرح اجراي محل در آلماني تيم حضور است. منظور مرحله ی اصفهان شهرداري كارشناسان با حضوري مذاكره ی شد. خواهد انجام آينده ماه سه تا كه است پروژه اين بعدي نظام سازمان عضو مهندسان عالي جناب نظر به عرصه ی پيشگامان عنوان به استان ساختمان مهندسي تحقق در مي توانند نقشي چه عمران و سازندگي باشند داشته پايدار شهر به بخشيدن در شهر آسیب پذیری رفع در اجرایي راهكارهاي ارائه ی و غیرمترقبه حوادث با مواجهه در ساخت و ساز و کالبد حوزه ی فرسوده و ناپایدار بافت های در به خصوص طبیعی پدیده های عرصه ی در روز نوین فناوری های از بهره گيري و معرفي ساختمان ها مقاوم سازی تکنولوژی های و ساخت وساز بهره گيري با سبز بناهاي ساخت ارزان سازي طرح هاي ارائه ی همچنين و خاكستري پساب هاي از استفاده و تصفيه قابليت از ارائه ی و آن ها در تجديد پذير انرژي هاي به كارگيري و توليد معماري از بهره گيري برای راه نقشه ی تهيه ی و راهكارها بناها بيش تر هرچه تناسب درجهت گذشته تجربيات و سنتي بهره وري افزايش جمله از شهر سكنه ی نياز و فرهنگ با اسالمي ايراني معماري جايگاه تبيين ساختمان در انرژي مصالح و پايدار ساختماني مصالح از استفاده زمينه هاي ايجاد دست اين از مواردي و بازیافتی مواد از تولیدی ساختمانی تأکيد برآن ساختمان مهندسي نظام سازمان نامه ی نظام در كه خدمات انجام در واال ديدگاه يك نشان دهنده ی است شده مي باشد. سازمان اين محترم اعضای توسط مهندسي مهندسان اصولي موارد اين به بخشيدن عينيت با قطعا ساختمان مهندسي نظام سازمان غيرعضو حتي و عضو تبديل روند تسريع در را خود نقش مي توانند اصفهان استان كنند. ايفا به خوبي پايدارشهر به اصفهان شهر

231 اصفهان و پایداری Esfahan & Sustainability اشاره اگرچه تحقق توسعه ی پایدار شهری مستلزم همکاری همه جانبه ی مردم سازمان ها و نهادهای محلی موجود در یک شهر و گاه نهادهای تصمیم گیرنده در سطح ملی است اما مسلما نمی توان نقش مدیریت شهری را در این میان کم رنگ دانست بر همین اساس در این بخش به اهم فعالیت هایی که معاونت ها و سازمان های زیرمجموعه ی شهرداری اصفهان جهت تحقق توسعه ی پایدار شهری انجام داده اند پرداخته می شود. ذکر این نکته ضروری است که علی رغم تالش هایی که تاکنون صورت گرفته شهر اصفهان در مراحل بسیار ابتدایی مسیر توسعه ی پایدار بوده و هنوز تا رسیدن به پایداری آیده آل فاصله ی بسیار زیادی دارد. تنها توجه به این نکته که جمع روزهای پاک در شهر اصفهان در سال 1390 فقط 10 روز بوده کافی است تا عمق مشکالت زیست محیطی موجود شهر تخمین زده شود.

232 اوال است امیدواری موجب که آنچه صورت هر در شهر اجرایی مدیران از شهروندان عمومی مطالبات افزایش و یک سو از زندگی برای سالم تر محیطی ایجاد با رابطه در پاسخ گویی در شهر اجرایی مسؤوالن و مدیران نسبی جدیت که را واقعیتی است. دیگر سوی از اصولی خواسته ی این به است شهری واحد مدیریت عدم وجود شد منکر نمی توان تحقق و برنامه ریزی مسیر در قوی مانع یک به عنوان که به دستیابی برای می سازد. متجلی را خود شهر در پایداری اساسی نیاز یک شهری واحد مدیریت وجود ایده آل پایداری تعامالت تنها مدیریتی چنین وجود خأل در است. ضروری و و فرهنگی اجتماعی اقتصادی مختلف بخش های بین سازنده باشد. گره گشا حدودی تا می تواند که است عمرانی از استفاده با بخش این مطالب از قسمتی است ذکر به الزم خبرگزاری زیبا اصفهان روزنامه ی در مندرج مطالب و مقاالت حاصل نیز بخشی و اصفهان شهرداری الکترونیکی درگاه و ایمنا مدیران با دانش نما ماهنامه ی دفتر که است مصاحبه هایی است. داده انجام شهرداری مختلف مسؤوالن و معاونان محسن مهندس آقایان صمیمانه ی همکاری از جا همین در میریان آقای اصفهان شهرداری شهری خدمات معاون رنجبر مهندس اصفهان شهرداری پایدار توسعه ی ستاد مسؤول ترافیک و حمل ونقل معاونت حوزه ی از صلواتی علیرضا مدیرعامل یزدان پناه همایون مهندس اصفهان شهرداری آقای اصفهان شهرداری ارتباطات و اطالعات فناوری سازمان شهرداری بهسازی و نوسازی سازمان مدیرعامل جعفری و شهرسازی معاون نریمانی مسعود مهندس و اصفهان ماهنامه ی یاری گر گزارش این تهیه ی در که شهرداری معماری می گردد. قدردانی و تشکر بوده اند دانش نما عملی فعالیت های به اشاره ای گزارش این پایان در درضمن انرژی های از استفاده درخصوص اصفهان صنعتی دانشگاه آقایان همکاری از خصوص این در که شد خواهد نیز تجدیدپذیر و اصفهان صنعتی دانشگاه برق دانشکده ی رییس امیدی دکتر می گردد. تشکر دانشکده این هیأت علمی عضو تابش دکتر اصفهان شهری مدیریت دیدگاه از پایدار توسعه ی و زندگی باالی کیفیت مثبت رقابت قابلیت مدیریت خوب و مهم ویژگی های از کلی به طور شهر برای پایدار درآمد و اسالمی کشور یک در منتهی است. پایدار شهر یک اصلی شناخته اسالمی تمدن و فرهنگ پایتخت به عنوان که شهری در نیز انسان تکامل و عدالت مهم بسیار موضوع دو می شود دنیا اسالمی ایرانی فرهنگ در هستند. اهمیت حائز بسیار هدفی است غایی هدف یک سمت به انسان حرکت بستر زندگی محل به عنوان شهر می رساند. به تکامل را انسان که شهر در بنابراین باشد. انسان تکامل برای بستری باید انسان شاخصه ی دو یادشده شاخصه های عالوه بر پایدار اسالمی به نیز عدالت برقراری امکان و بشر تکامل برای بستری می شود. اضافه پایدار شهر شاخصه های پایدار توسعه ی ستاد تشکیل زمستان در اصفهان شهرداري شهري خدمات معاونت مديريتي جديد تيم فعاليت شروع با همزمان و 1389 سال اقدام ايران«در شهري پايداري الگوي»اصفهان چشم انداز با این تشکیل اهداف نمود. پایدار«توسعه ی»ستاد تشکیل به و وظايف حيطه ی در»چشم اندازسازي«از: عبارت اند ستاد پايداري الگوي براساس اصفهان شهرداري مسؤوليت هاي پروژه ها و اقدامات گرايش براي الزم زمينه هاي ايجاد شهري براي الزم بسترهاي ايجاد طبيعت«با»ارتباط سمت به براي الزم زمينه هاي ايجاد شهري امنيت«و»ايمني توسعه ی سطح ارتقای شهري پروژههاي زیستمحیطی«آثار»ارزيابي ديدگاه تسري هدف با كارشناسان و مديران دانش«و»آگاهي ها و آموزش طريق از تصميم گيري و تصميم سازي در»پايداري«زیستمحیطی پایداري والگوهای معیارها تدوین فرهنگ سازي با مردمي ساختارهاي ايجاد آن ها تحقق راهکارهای ارائه ی و محالت. پايداري شاخص هاي ارتقای هدف پایدار توسعه ی ستاد اقدامات زیر شرح به پایدار توسعه ی ستاد اقدامات اهم تاکنون است: بوده تشكيل با شهري پايدار توسعه ی اصول و مباني آموزش و سازمان ها نمايندگان حضور با پايدار«توسعه ی»كميته ی توسعه ی»شاخص هاي است. شده انجام وابسته مديريت هاي وابسته مديريت هاي و سازمان ها از يك هر براي پايدار«امتيازدهي و اولويت بندي ها آن براساس اقدامات و تدوين شده حوزه ی اصلي راهبردهاي و رويكردها از مهمي بخش مي شوند. محيط زيست توسعه ی» برنامه ی قالب در شهري خدمات تصويب و تدوين مراحل و شده تدوين شهري«خدمات و رسيد. خواهد اتمام به 1392 سال اول نيمه ی تا برنامه اين شهري خدمات پيمانكاران با منعقدشده قراردادهاي تمامي

233 و جلسات ی كليه در است. شهريپايداري رويكرد داراي خدمات حوزه ی با مرتبط سياست گذاري و فني كميته هاي با شهری خدمات معاونت طرف از اتخاذشده تصميمات شهري دفاعيات و شده داده تطبيق شهري پايدار توسعه ی شاخص هاي»مشاركت موضوع به مي گيرد. صورت اساس اين بر الزم از يكي كه خود سكونت محل به مربوط امور در مردمي«ويژه به طور است شهري پايدار توسعه ی اصلي شاخص هاي است. شده رسيدگي پايدار«محالت»طرح اجراي قالب در و آمد. خواهد مردمی های مشارکت بخش در مورد این توضیح پایدار توسعه ی ستاد آتی های برنامه و اهداف پساب هاي از استفاده و»تصفيه سه موضوع بر تمركز شهر سبز كمربند و جنگلي سبز فضاي توسعه ی در شهري«امور در محالت«سكنه ی مشاركت ساختارهاي»ايجاد اصفهان جديدتريناقدامات تجديدپذيرانرژي هاي نيزاستفادهاز و محله آينده سال های طي پايدار توسعه ی رويكرد با اصفهان شهرداري همچنين است. ستاد اين فعاليت هاي از بخشي كه بود خواهد سال پروژه هاي و برنامه در پايدار توسعه ی رويكرد تسري فرهنگ سازي و آموزش روند ادامه ی اصفهان شهرداري 1392 اجراي اصفهان شهرداري وظايف و مسؤوليت ها حيطه ی در مرحله ی در كيلووات 100 ظرفيت به خورشيدي برق پروژه ی اصفهان شهر بين المللي همايش هاي مركز محل در كه اول تكميل مرحله ی در هم اكنون و شد خواهد گذاشته اجرا به مورد» همايش برگزاري مي باشد مناقصه اسناد تهيه ی و مطالعات ارديبهشت ماه در زاينده رود«رودخانه ی در آب پايداري ملي و مطالعات پي گيري پايدار محالت طرح تكميل 1392 سال سابق پسماند دفن محل از انرژي»استحصال پروژه ی اجراي مطالعات پي گيري مگاوات يك حدود ظرفيت به اصفهان«شهر از يكي طريق از پسماند از انرژي»استحصال طرح اجراي و 5 ظرفيت به گاسيفيكيشن جمله زيست محيطياز كامال روش هاي به روش شرق تصفيه خانه ی پساب ی تصفيه طرح تكميل مگاوات كه اصفهان شرق منطقه ی سبز فضاي توسعه ی هدف با وتلند تبديل آن ثمره ی و است داشته پيشرفت درصد 30 حدود تاكنون به عنوان زيست محيطي ويژه ی منطقه ی يك به سگزي سايت تنظيم نهايتا و بود خواهد اصفهان شهر بيابانيپارك اولين اثرات ارزيابي هدف با مشاوران و پيمانكاران خدمات شرح آتي برنامه هاي ازجمله شهري مهم پروژه هاي زيست محيطي است. بعد های سال و 92 سال در ستاد اين انرژی مدیریت و تجدید پذیر انرژی های از استفاده معدود از آب وهوایی گسترده ی تنوع داشتن با ایران انواع از مجموعه ای خدادادی به طور که است کشورهایی کویر مثال برای دارد. اختیار در را تجدیدپذیر انرژی منابع نیروگاه های ایجاد برای مناسب مکانی می تواند کشورمان می توانند ساحلی و کوهپایه ای نواحی یا و بوده خورشیدی باشند. بادی توربین های از استفاده برای گزینه بهترین فصول بیش تر در تا شده باعث کشور اقلیمی مشخصات دارا را سال در روز 300 بیش از تابش با آفتابی هوای تولید ماژول های از استفاده امکان خود نوبه ی به که باشیم می سازد میسر را خورشیدی آبگرمکن های و )PV( برق به کارگیری و احداث مستعد کوهستانی مناطق اغلب نیز و تأسیسات هوشمندسازی هستند. زمین گرمایی نیروگاه های نورپردازی انرژی مدیریت جهت پارک ها روشنایی و آب نماها رد پارک ها انرژی ممیزی کم مصرف چراغ های از استفاده با فرهنگ سازی جهت انرژی پارک ایجاد و چهارده گانه مناطق بخش در اقدامات دیگر از تجدیدپذیر انرژی های از استفاده است. تجدیدپذیر انرژی خورشیدی انرژی تابش شدت و اصفهان شهر جغرافیایی موقعیت باتوجه به را خورشیدی انرژی از استفاده اصفهان شهرداری خورشید خود کاری برنامه ی در تجدیدپذیر و پاک انرژی یک به عنوان و خورشیدی نیروگاه احداث برای برنامه ریزی و داده قرار شهر پارک های در خورشیدی انرژی از استفاده گسترش تعداد تجهیز است. گرفته صورت رابطه همین در اصفهان در بهداشتی سرویس های بام بر خورشیدی آبگرمکن های نصب تصویر 1 : اصفهان شهر عمومی پارک های

234 انرژی با شهروندان آشنایی هدف با که تبلیغاتی های پانل تصویر 2 : اند شده نصب اصفهان شهر مختلف مناطق در خورشیدی خورشیدی آبگرمکن به شهر سطح در بهداشتی سرویس 30 پارک های در خورشیدی ساعت 10 تعداد نصب و ساخت خورشیدی انرژی از برق تولید واحد احداث شهر سطح دیگر از فتوولتائیک خورشیدی سلول های از استفاده با می باشد. بخش این در رسیده نتیجه به پروژه های فتوولتائیک خورشیدی نیروگاه احداث اصفهان شهرداری اجرای دست در برنامه های از یکی کشور در فتوولتائیک خورشیدی نیروگاه بزرگ ترین احداث از استفاده با خورشیدی نیروگاه این است. نزدیک آینده ی در مستقیما و جذب را خورشیدی انرژی فتوولتائیک سلول های برنامه ريزي هاي طبق می کند. تبدیل الکتریکی انرژی به برق سراسري شبكه ی به نيروگاه اين است قرار انجام شده امكانات كه مکانی برق توزيع شركت همكاري با شود. متصل شرق در مي كند فراهم اتصال اين براي را مناسب و الزم خورشيدي سلول هاي مفيد عمر است. شده پيشنهاد اصفهان سال ۲۵ شوند گرفته کار به نیروگاه این در است قرار که با حرارتي نوع )در حراراتی نیروگاه با مقایسه در و است مي شود( توليد برق بخار توربين كمك به و سيال گرم شدن به نياز فعلي شرايط با و حاضر حال در نيروگاه اين احداث نسبت آن نگهداري ی هزينه اما دارد زيادي ی اوليه سرمايهي است. صفر حد در حتي و كم تر بسيار حرارتي نوع به بادی انرژی تقاضای از بخشی تأمین توانایی باد انرژی رایگان بودن باد از حاصل انرژی قیمت نسبی پایین بودن برق انرژی سرمایه گذاری هزینه های و جاری هزینه های پایین بودن از زیست محیطی آلودگی نداشتن و بلندمدت در باد انرژی راستا همین در است. بادی انرژی کاربرد مزایای مهم ترین بادی توربین اولین راه اندازی به اقدام اصفهان شهرداری منطقه ای برق شرکت و شهرداری مشارکت با اصفهان شهر ساعت در کیلووات 660 تولید ظرفیت با صفه کوه محل در و متر 40 ارتفاع به برجی دارای توربین این است. نموده 25 باد سرعت حداکثر در و است متر 22/9 طول به پره هایی انرژی از صفه تله کابین برق می افتد. چرخش به متربرثانیه اراضی در و باد ی گردنه در است قرار می شود. تأمین بادی شود. اندازی راه دیگر بادی توربین چند نیز هزاردره پسماند مدیریت روزانه اصفهانی شهروند هر توسط زباله تولید میزان تر پسماندهای شامل مقدار این که است گرم 532 حدود همچون خشک پسماندهای سبزیجات و میوه پوست همچون نظیر خطرناک و مضر پسماندهای کاغذ و پالستیک انواع مبلمان مانند حجیم پسماندهای و داروها فلورسنت المپ های شبانه روز در اصفهان مدیریت شهری است. فرسوده پتوهای و و دفن مراکز به شهر 14 گانه ی مناطق سطح از زباله هزارتن میلیارد 300 بر بالغ ساالنه می دهد. انتقال پسماند پردازش شهر روب و رفت و نظافت پسماند جمع آوری برای ریال درآمد منبع می تواند زباله ها این و می شود هزینه اصفهان شهر اصفهان شهرداری تالش با هم اکنون باشد. شهر پایدار به رسیدن برای می شود معرفی کشور در پسماند دفن بدون هب آن تبدیل و زباله جمع آوری زنجیره های از به غیر نقطه این جنبی کارخانه های و زیرمجموعه ها استفاده قابل بازیافت های صرفه جویی اشتغال ایجاد عالو ه بر که شده ایجاد نیز دیگری است. داشته به همراه هزینه ها از بعضی در نیز را بسیاری از برق تولید ساله 5 برنامه ی یک در اصفهان شهرداری

235 فیزیک نظیر شرایطی و ایمنی و فنی موارد کلیه ی رعایت با پذیرفت. انجام زیرزمینی آب های عمق و اقلیمی شرایط خاک تولید به اقدام شهری سبز فضای باروری برای شهرداری که نمود دسترس در و ارزان اولیه ی مواد با کمپوست کود سبز فضای درختان سرشاخه های از استفاده آن ها از یکی تولید سبز فضای پسماند تن 140 اصفهان در روزانه بود. استفاده جهت چوب چیپس تولید برای ها آن از که می شود برای است گفتنی می شود. استفاده غنی شده کودهای در زباله ها جداسازی مخصوص مرکز در زباله تفکیک تصویر 3 : به خروجی ضایعات تبدیل و زباله از استحصالی بیوگاز است. داده قرار خود کار دستور در را انرژی پسماند تخصصی پردازش خطوط و مرکز احداث هدف با اصفهان شمال پردازش 1382 مرکز سال در تولید منبع از شده جمع آوری پسماندهای اولیه ی تفکیک کارخانه های به انتقال نهایت در و حجم کاهش و فشرده سازی بازتولید برای نیاز مورد اولیه ی مواد به تبدیل جهت بازیافت بازتولید پلیمری ضایعات به کارگیری برای شد. راه اندازی پالستیک نایلون تولید سالن و... پالستیکی زباله های از شده در ریال میلیارد 3 هزینه ی با 1389 سال در گرانول تولید و نت 5 از بیش روزانه که شد راه اندازی آلی کوره ی کارخانه ی می کند. تولید را بازیافتی پالستیک تکمیل به تدریج سال ها این طول در بازیافت حلقه های غیربازیافتی اقالم دفن شده زباله ی حجم کاهش برای گردید. خطوط دلیل همین به می شد جدا باید هستند آلی مواد فاقد که کارخانه مبدأ در بازیافتی خشک پسماندهای جداسازی محصوالت حجم مواد جداسازی با ترتیب این به افتاد. راه به برای زمین سطح روند این که یافت کاهش بازیافتی جانبی زا بازیافتی مواد و زباله ها حمل ونقل هزینه ی و زباله دفن داد. کاهش را دفن محل به کارخانه و نمی کند دفن را پسماندی هیچ اصفهان که آن جایی از تولید برای که کمپوست کارخانه ی جانبی محصوالت باید دفن صورت به محلی در گیرد قرار بهره برداری مورد انرژی شد. طراحی اصفهان شرق پسماند سایت شوند ذخیره موقت کارخانه ی جانبی محصوالت ذخیره سازی هدف با طرح این می باشد تن 250 حدود متوسط به طور روزانه که کمپوست انرژی تولید برای نیاز مورد اولیه ی مواد تأمین منظور به زباله ها از کمپوست کود تولید تصویر 4 : 50 مساحت به محیطی در تخمیر سایت کمپوست تولید است. شده ایجاد هزارمترمربع خشک پسماند جمع آوری ناوگان بازیافت قابل مواد جمع آوری برای 1387 سال در به اقدام پسماند مدیریت سازمان مبدأ از تفکیک به صورت در کرد. بازیافتی مواد جمع آوری مکانیزه ی ناوگان طراحی به صورت شهر سطح در کامیون 40 دستگاه حاضر حال دارد. برعهده را بازیافتی مواد جمع آوری وظیفه ی مکانیزه خودروی 6 به ناوگان این 1390 سال در امور پیشبرد برای شد. تجهیز میلیون ریال 2400 هزینه ی با دیگر پسماند حوزه ی تخصصی شدن نیازمند بازیافتی مواد از محصوالت سایر و کود تولید یابد بهبود ها آن عملکرد تا است گسترده ای کیفی آزمایش های تحقیقاتی تخصصی گلخانه ی 1387 سال در دلیل همین به و کشاورزی در کمپوست کود اثرات بهتر بررسی به منظور با و مترمربع 500 مساحت به گیاهان روی بر سبز فضای کود کارخانه ی شمالی ضلع در ریال میلیون 200 هزینه ی

236 جزوات و هدایا ارائه ی اطالع رسانی و آموزش شهروندان ساختمانی ثابت ایستگاه ساخت است. شده ایجاد آموزشی مناطق تمامی در 1391 سال پایان تا زائد مواد دریافت جهت تعداد است. گرفته قرار شهرداری دستورکار در اصفهان شهر و پارک ها در هم به نزدیک تر و خشک پسماند مخزن 800 مبدأ از تفکیک به شهروندان ترغیب به منظور تفریحی فضاهای است. شده ایجاد رد بازیافت قابل زباله های جمع آوری ایستگاه های از نمونه ای تصویر 5 : اصفهان شهر مختلف مناطق تولیدی کود کیفیت بهبود برای دیگر سوی از شد. احداث آلی به مجهز مترمربع 160 مساحت به تخصصی آزمایشگاه سال در ریال میلیون 700 هزینه ی با پیشرفته دستگاه های در مرجع واحد یک به عنوان آزمایشگاه این شد. احداث 1388 انجام ISO استاندارد اخذ راستای در اقداماتی کشور اداره ی از همکار آزمایشگاه گواهینامه ی اخذ به موفق که داد شد. اصفهان استان صنعتی تحقیقات و استاندارد کل شهری خدمات معاون رنجبر محسن مهندس گفته ی به به شهری پسماند درصد 85 حدود اصفهان شهرداری پسماند صورت به درصد 20 که برگشته مصرف چرخه ی و کمپوست( )کود آلی مواد صورت به 65 درصد خشک است آلی کود کارخانه ی ضایعات که باقیمانده درصد 15 سوخت به عنوان آینده در و ذخیره شرق پسماند سایت در آغازی ترتیب این به و می شود برده به کار زباله سوز نیروگاه می رود. به شمار زباله دفن پایان برای بر بالغ 1390 تا 1382 سال از اصفهان مدیریت شهری سیر و کرده جمع آوری بازیافتی مواد کیلوگرم میلیون 190 میلیون 10 از شده جمع آوری بازیافتی مواد میزان صعودی سال در کیلوگرم میلیون 55 به 1382 سال در کیلوگرم شامل مبدأ در خشک پسماندهای تفکیک است. رسیده 1390 سال در از 3 درصد فلزات و شیشه پلیمری مواد مقوا کاغذ است. یافته افزایش 1391 سال در 17 درصد میزان به 1385 چهارده گانه ی مناطق در خشک پسماند دریافت ایستگاه های ساختمانی ایستگاه 7 و سیار غرفه ی 35 شامل اصفهان شهر ایجاد و بازیافت قابل مواد تمرکز و جمع آوری هدف با تفکیک شده ی خشک پسماندهای مبادله ی جهت آسان شرایط پسماند ی مقوله با رابطه در فرهنگ سازی شهروندان آگاه سازی برای پسماند تقویم 1388 سال از مناطق در بازیافتی مواد و زباله جمع آوری زمان و ساعت از این در شد. توزیع اصفهانی خانواده ی 500 هزار بین و شهر معرفی زباله تولید کاهش راهکارهای همانند اطالعاتی تقویم است. شده درج زباله ها تفکیک و جداسازی پسماندها انواع برای الزم فرهنگ سازی گذشته سال های طول در همچنین منازل در ذخیره سازی نحوه ی شیرابه و زباله تولید کاهش که انجام شده بازیافت و زباله تحویل نحوه ی مبدأ در تفکیک شده منجر خشک زباله ی جمع آوری آمار صعودی افزایش به در دانش آموزان به پسماند مدیریت قانون آموزش است. برای شهروندان آموزش طرح اجرای و چهارده گانه مناطق و اصفهان شهرداری توسط نیز مبدأ از تفکیک فرهنگ ارتقای انجام بازیافت زمینه ی در شهروندی فرهنگ افزایش به منظور است. شده شهری سبز فضای توسعه ی هزار 5 به اصفهان سبز فضای مساحت حاضر حال در مترمربع 15/5 از شهر سبز فضای سرانه ی و رسیده هکتار و رسیده 1391 سال در مترمربع 26/5 به 1382 سال در برنامه ی پایان تا صورت گرفته برنامه ریزی های با است قرار یابد. افزایش 29 مترمربع به سرانه این 95 اصفهان به اجرا دست در تهای فعالی سبز فضای توسعه ی در تولید منابع جامع طرح هی تهی شدهاند: هبندی دست زیر شرح تدوین سبز فضای در پساب و آب توزیع و انتقال و ذخیره مناسب خاک اصفهان شمال در مثال )برای خاک جامع طرح شود( فراهم آن از بهره گیری امکان تا تعویض باید و نیست از استفاده جهت در هریزی برنام و گیاه جامع طرح تدوین دارند محیط زیست با بهتری سازگاری که گیاهی گونه های در دولتی و عمومی مشارکت افزایش جهت هریزی برنام

237 مدیریت هی ادام و عمومی سبز فضای احیای و حفظ توسعه اتفاق اصفهان در که هیدورلیکی خشکسالی و مرده ریسک اجراست. دست در اقدامات جمله از نیز است افتاده به نیاز که چمن هایی کاشت زمینه ی در حاضر حال در و است بوده موفق اصفهان باشند داشته کم تری آبیاری بآ قبلی چمن های از کم تر 5 درصد شده کاشته چمن های می کند. مصرف الکترونیک شهر به عنوان الکترونیک شهر تحقق جهت تاکنون هرچند اقدامات شهری پایدار توسعه ی به دستیابی راه های از یکی است گرفته انجام مختلف سازمان های طرف از گوناگونی وجود زیادی فاصله ی آن به کامل دستیابی تا هنوز ولی به دسترسی الکترونیک خرید الکترونیک ثبت نام های دارد. که است اقداماتی جمله از و... مختلف کتابخانه های اطالعات است. شده انجام الکترونیک شهر به رسیدن جهت تاکنون به اقدام طرح این تحقق جهت در نیز اصفهان شهرداری نموده ارتباطات( و اطالعات فناوری )سازمان فاوا تأسیس آمار سازمان نام با 1370 سال در سازمان این است. آغاز را خود کار شهرداری کامپيوتري خدمات و اطالعات کرد. سازمان مدیرعامل یزدان پناه همایون مهندس گفته ی به تولید فعالیتهای با سازمان این اصفهان شهرداری فاوای سختافزاری و نرمافزاری سیستمهای نگهداری و پشتیبانی وابسته شرکتهای و سازمانها و مناطق مرکزی شهرداری آموزش مرکز در رایانه آموزش اصفهان شهرداری به به طور اصفهانی شهروندان و شهرداری پرسنل به سازمان است. شهروندان به خدمات ارائه ی درحال روزمره افزایش و شهرداری داخلی امور بهبود کلی نگاه یک در شهرداری به رسیدن جهت ذی نفعان و شهروندان رضایتمندی فنی های زیرساخت نگهداری سازمان تعالی الکترونیکی کارکنان بهرهوری )افزایش غیرفنی و و...( داده مرکز )شبکه افزایش و و...( رهبری شیوه ی و سبک بهبود سازمان اهداف جمله از سازمانی برون و درون مشتریان رضایت فاواست. سازمان مأموریتهای و و اطالعات فناوری توسعه ی کالن طرح تدوین از پس 1387 سال از اصفهان شهرداری در )ICTMP( ارتباطات طرح این اهداف تحقق جهت مختلف پروژه ی 400 حدود و مهم ترین استقرار محل زاینده رود طرفین حاشیه های 7: و تصاویر 6 اصفهان شهر سبز فضاهای طوالنی ترین و مدیریت جهت اجراست. حال در یا شده اجرا و طراحی کسب وکار حوزههای در پروژهها این امور بهینه ی انجام شهری»خدمات»برنامهریزی«شامل شهرداری مختلف»امور فنیزیرساخت مناطق«امور هماهنگی و عمران و»اداری»شهرسازی)GIS(»سام درآمد«و مالی میشوند. اجرا و تقسیم بندی ترافیک«و»حمل و نقل و عمومی«درگاه ایجاد به اقدام اصفهان شهرداری ضمن در این از و است نموده آدرس به الکترونیکی مهم ترین می دهد. ارائه اصفهانی شهروندان به را خدماتی طریق الکترونیکی پرداخت و مشاهده سامانه ی از عبارتند خدمات این

238 آپارتمان ها( و )منازل نوسازی عوارض و خودرو عوارض درآمد عوارض محاسبه ی و تحت وب شهرسازی سامانه ی مناقصهها اطالعات ارائه ی 14( منطقه ی در ( شهرسازی الکترونیکی ثبت شهرداری الکترونیکی درگاه از مزایدهها و مردمی پیشنهادات شهرداری شکایات تاکسیرانی شکایات اصفهان شهردار با الکترونیکی ارتباط شهرداری کارکنان و جست وجوی اصفهان شهر اسالمی شورای اعضای و رییس. و... رضوان باغ آرامستان در متوفیان الکترونیک شهر توسعه ی برای فرهنگ سازی و آموزش تخصصی گروه عضو شاهیوندی احمد دکتر گفته ی به الزم زیرساخت های هنوز اصفهان هنر دانشگاه شهرسازی اصفهان در کامل به طور الکترونیکی شهر تحقق به منظور در الکترونیک شهر تحقق امکان هم اکنون و نشده فراهم 35 حدود هنوز وی عقیده ی به است. 50 درصد اصفهان متصل اینترنت به دایل آپ روش از اصفهانی ها درصد و الکترونیکی خدمات مفهوم با مردم از بسیاری و می شوند نیز اجرایی دستگاه های بیش تر نیستند. آشنا الکترونیکی شهر همین در نمی دهند. نشان الکترونیکی شهر تحقق به عالقه ای با اصفهان شهرداری فاوای سازمان آموزش مرکز راستا فرهنگسازی خدمات انواع ارائه ی و برنامهریزی نیازسنجی اصفهان شهرداری و شهر سطح در فاوا دورههای آموزش و )با شهرداری کارکنان بین در را نیاز مورد مهارت می کوشد نماید. تقویت شهروندان و اول( اولویت آموزشی دوره ی 200 از بیش ارائه ی با حاضر حال در برنامهنویسی نقشهکشی گرافیک پایه مختلف گروههای در تولید مکانی اطالعات امنیت و شبکه اطالعاتی بانکهای کمک به حسابداری آمار رایانهای بازیهای و انیمیشن سطوح در و... استانداردها پروژه مدیریت مفاهیم رایانه خدمات ی ارائه حال در پیشرفته و تخصصی عمومی مختلف سنی ردههای در آموزش ها این است گفتنی است. تا سواد کم از و... سالمندان و بازنشستگان تا کودکان از میگردد. ارائه مختلف شغلی ردههای و علمی باالی درجات فرسوده بافت های بهسازی و نوسازی باالی کیفیت پایدار شهر مهم شاخصه های از یکی شهروندان از کثیری جمع زمانی که تا مسلما و است زندگی آن ها زندگی می کنند زندگی فرسوده بافت های در شهر یک چنین که کرد ادعا نمی توان و نیست الزم کیفیت دارای بازسازی و احیا موضوع راستا همین در است. پایدار شهری کار دستور در که است چندسالی شهری فرسوده ی بافت های تشویق جهت نیز دولت است. گرفته قرار کشور مسؤوالن 25 تا 20 وام های اعطای به اقدام بافت ها این احیای به مالکان است. نموده کم سود با میلیون تومانی هزار 7 حدود اصفهان استان کل در حاضر حال در صدوپنجاه و دوهزار که دارد وجود فرسوده بافت هکتار شهر به مربوط آن سی درصد حدود یعنی هفت هکتار و اصفهان شهر از وسعت این بازسازی مسلما است. اصفهان پروژه های تاکنون و دارد مختلفی بخش های مشارکت به نیاز سرمایه گذاری و مردم مشارکت با اصفهان شهر در مختلفی گفته ی به است. شده اجرا شهرداری و خصوصی بخش بهسازي و نوسازي سازمان مديرعامل جعفری حسین تسهیالت ارائه ی و گلوگاه ها بازگشایی اصفهان شهرداري بافت ها این بازسازی جهت فرسوده بافت های ساکنان به وی است. مناطق این در اصفهان شهرداری مهم رویکرد دو بافت در پروانه 5200 حدود تاکنون این که بیان با همچنین شهروندان گفت: است شده صادر اصفهان شهر فرسوده ی استفاده ساختمانی پروانه ی صدور درصدی ۵۰ تخفیف از عوارض بخشودگی ریال میلیارد ۲۵ بیش از و کرده اند این به اشاره با وی است. یافته تحقق مناطق این در نوسازی فرسوده بافت های در اصفهان جمعیت درصد ۲۰ معادل که در نفر هزار ۹۰۰ تا جمعیت بارگذاری امکان و هستند ساکن مسکونی واحد هزار ۸۸ داشت: اظهار دارد وجود بافت این افزایش امکان و شده اند واقع فرسوده بافت در اصفهان در دارد. وجود برابر ۳ تا واحدها این بهسازی و نوسازی سازمان برنامه های مهم ترین از: عبارت اند فرسوده بافت های درخصوص اصفهان شهرداری محالت در پروژه 15 مراکز مرمت و نوسازی با ارتباط در - شاه اسداله دردشت جلفا رحیم خان بیدآباد علیقلی آقا اجرا و... جام محمدجعفر و کالنتر حاج سلیمان میرزاباقر است. شده دسترسی نظام و معابر شبکه ی سامان دهی با ارتباط در - معابری در کف سازی مترمربع تاریخی محالت در تا کمال خیابان از جوباره معابر جلفا تاریخی معابر مانند و فدن مادی اطراف معابر جامی خیابان سروش خیابان مسجد اطراف گذرهای و دارالطبخ محله ی گذرهای از بخشی

239 حکیم و... اشاره نمود. - درخصوص مرمت و احیای میادین در محالت 47 پروژه بناهای تاریخی مانند منارساربان حمام علیقلی آقا دردشت رهنان شاهزاده ها و جارچی خانه های تاریخی مشروطه و کدخدایی مدرسه ی فرانسوی ها و مدرسه ی شفیعیه و امامزاده هایی مانند ستی فاطمه زید اسماعیل و احمد میدان جلفا و محوطه ی اطراف مناره ی چهل دختران و... سامان دهی شده اند. از جمله برنامه های زیرساختی مدیریت شهری اصفهان که قراراست در آینده جهت احیای بافت های فرسوده انجام گیرد می توان به تدقیق محدوده ی بافت فرسوده راه اندازی دفاتر نوسازی محله )یکی از دفاتر فعال کنونی دفتر نوسازی محله ی زینبه است( تدوین ضوابط ویژه ی بافت فرسوده تدوین سند ملی راهبردی بازآفرینی و توانمندسازی پایدار بافت های فرسوده تاریخی و ناکارآمد و نابه سامان شهر تهیه ی طرح تفصیلی ویژه برای تعدادی از محدوده ی بافت های فرسوده ی مصوب شهر اصفهان و پیگیری جهت اخذ مصوبات الزم از مراجع ذی صالح و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و مشارکت با مردم اشاره کرد. پروژه هایی همچون تکمیل احیای جنوب میدان امام و بدنه ی شرقی چهارباغ عباسی و احیای مجموعه ی اقامتی نخجوانی ها از پروژه های آینده ی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان می باشد. حمل ونقل عمومی حمل و نقل عمومی کارآمد یکی از مهم ترین شاخصه های توسعه ی پایدار شهری است. شهرداری اصفهان در همین راستا اقدامات متعددی را آغاز نموده که بسیاری از آن ها هنوز به نتیجه نرسیده است و شهروندان همچنان رضایت کاملی از حمل ونقل عمومی شهر ندارند. در حال حاضر شرکت واحد اتوبوسرانی اصفهان به عنوان تنها سامانه ی حمل و نقل عمومی شهراصفهان جابه جایی حدود 950 هزار نفر مسافر را با حدود 1200 دستگاه اتوبوس در طول 20 کیلومتر در 100 خط خود برعهده دارد. به گفته ی معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان در شهر اصفهان احداث ۵۰ كيلومتر خط BRT در قالب ۵ خط پيش بيني شده است كه با تكميل اين خطوط بار ترافيكي خيابان هاي شهر به طور چشم گيري كاهش خواهد يافت. نخستين خط تندرو از جنوب غربي شهر تا شمال شرقی تصویر 8 : احیای میدان عتیق اقدامی شجاعانه در حفظ هویت تاریخی شهر اصفهان تصویر 9 : بدنه سازی شرق چهارباغ عباسی در راستای دمیدن روح تازه در کالبد این خیابان تاریخی تصویر 10 : مسجد جامع بزرگ اصفهان همچون نگینی ارزشمند در بافت مرکزی شهر اصفهان

240 آغاز 1381 سال از آن اجرایی عملیات که است اصفهان شهر اصلی خط سه در اصفهان متروی دارد. ادامه همچنان و شده شهر شمال از که جنوبی شمالی خط است. شده پیش بینی صفه ترمینال به کاوه ایستگاه از گذشت با و شروع اصفهان از پس و شروع خمینی شهر از غربی شرقی خط می رسد. مییابد. ادامه زینبیه خیابان طول در الله میدان روی از عبور اصفهان غرب جنوب خط شامل برون شهری شبکه ی که شده پیش بینی است. بهارستان اصفهان و شاهین شهر برسد. بهره برداری به 1392 سال در مترو یک خط از بخشی اصفهان شهر در تندرو های اتوبوس ی ویژه مسیرهای های ایستگاه از یکی تصویر 11 : زاینده رود زیبای حاشیه ی پیاده راه های از نمایی تصویر 12 : پیاده عابران برای دلپذیر و مطبوع مسیری باال چهارباغ در پیاده محور تصویر 13 : اندیشه پل از يك خط يك فاز داشت. خواهد امتداد اصفهان با و رسیده بهره برداری به گذشته سال در آزادی میدان تا میدان از نیز دوم فاز است. شده همراه شهروندان استقبال است. رسیده بهره برداری به جدیدا قدس میدان تا آزادی در اجرا دست در برنامه های دیگر از اصفهان متروی پیاده محوری و پیاده راه پروژه های اجرای در شهری مدیریت تالش بیش تر تاکنون چند در ولی است بوده متمرکز اتومبیل راحت تردد بر عمرانی که است شده باعث ترافیک و هوا آلودگی مشکل اخیر سال اصفهان شهرداری برنامه های اولویت در نیز پیاده راه سازی در موتوری نقلیه ی وسایل عبور محدودیت ایجاد گیرد. قرار این در شهرداری آتی برنامه های جمله از تاریخی محورهای خیابان های در اول فاز در ترافیكی محدودیت است. خصوص در و می شود پی گیری عباسی چهارباغ و سپاه استانداری باال و پایین چهارباغ خیابان های ترافیكی سامان دهی دوم فاز شد. خواهد انجام نیز دوچرخه های ایستگاه و سواری دوچرخه جهت اصفهان مدیریت شهری برنامه های از دیگر یکی راه اندازی طرح آن از ناشی هوای آلودگی و ترافیک کاهش مردادماه در طرح این است. بوده دوچرخه سواری ایستگاه های 50 با انقالب و حسين امام ميادين در ايستگاه 2 با 1388 دوچرخه تحويل مرحله اين در شد. اجرایی دوچرخه دستگاه در مشخصات ثبت و ملي كارت اخذ قالب در شهروندان به و بود امکان پذیر ساعت 3 مدت به صرفا و ايستگاه دفتر شهروندان بود. عودت قابل ایستگاه همان در نیز دوچرخه همین به نمودند استقبال موجود ایستگاه های از اصفهانی و شد افزوده شهر در دوچرخه ایستگاه های تعداد به دلیل فعالیت مشغول شهر مختلف نقاط در ایستگاه 26 هم اکنون امام ميدان از: عبارت اند ایستگاه این استقرار محل هستند. ميدان چهارباغ( )انتهاي انقالب ميدان چهارباغ( )ابتداي حسين )حدفاصل كمال اسماعيل خواجو چهارباغ )ره( امام خمینی )باغ غدير( عالمه اميني خيابان ارديبهشت( خيابان و آذر پل

241 مطهري خيابان دوم( مشتاق بزرگمهر)اول پل الله فلكه ی شهيد ميدان اصفهان( )خانه رزمندگان خيابان ملك شهر فلكه ی چهارسوق فلزي پل جنوب اصفهان( )خانه عليخاني محرم هفتم قائمیه جمهوری میدان سيمين سه راه فيض میدان سپاهان شهر 5 منطقه ی شهرداری هاتف طیب ابتدای در زینبیه. حرم و آتشگاه ابتدای بابلدشت ترمینال آل محمد رایانه به دوچرخه سواری ایستگاه های تجهیز با حاضر حال با و متناسب شبكه اي طريق از ايستگاه ها اتصال امكان و می توانند شهروندان حمل ونقل هوشمند کارت از استفاده ایستگا ه به را آن ایستگاه هر از دوچرخه تحویل از پس به طرح رسيدن امكان روش اين اجراي دهند. تحویل دیگری يك عنوان به دوچرخه از استفاده همان كه خود نهایي هدف را است شهري درون مسيرهاي طي در حمل و نقل ی وسيله در اصفهان شهر حاضر حال در متأسفانه مي نمايد. فراهم کمبودهای با دوچرخه عبور مشخص مسیرهای با رابطه دوچرخه سواری فرهنگ تقویت برای و می باشد مواجه جدی باید است برخوردار طوالنی سابقه ای از که شهر این در مخصوص مسیرهای احداث برای صحیحی برنامه ریزی شهر مرکزی خیابان های در به خصوص دوچرخه عبور شود. انجام شهری عمومی فضاهای اهم اصفهان شهرداری معماری و شهرسازی معاونت شهری عمومی فضاهای ایجاد و توسعه با رابطه در اقدامات اعالم زیر شرح به پایدار شهر شاخص های از یکی به عنوان را است. نموده مانند موضوعاتی با مطالعاتی گزارش های تهیه ی فضاي پياده رو اصفهان شهری سیمای بر تحلیلی فضاها مناسب سازی شهري فضاي و انسان فراموش شده کم توان افراد و معلوالن شهر عمومی ساختمان های و برنامه ریزی اصفهان شهر ی 14 گانه مناطق در جسمی فضاهای و مبادی محیطی کیفیت ارتقای و سامان دهی کودکان برای شهری فضاهای برنامه ریزی شهر ورودی شهر فضاهای ساختار تحوالت شهری مکث فضاهای و بازنده سازی بازیابی جهانی شدن عصر در اصفهان و جمعي فضاهاي شهری پنهان فضاهای مجدد انتظام شهر بر تأکيد )با درشهرها اجتماعي زندگی كيفيت ارتقای تاریخی بافت با همخوان شهری فضاهای طراحی اصفهان( عباسی چهارباغ تاریخی محور در دوچرخه عبور مسیر تصویر 14 : اصفهان شهر در دوچرخه ایستگاه های از یکی تصویر 15 : عباسی چهارباغ شرقی بدنه ی فرهنگی تاریخی هویت احیای فضاهای )سامان دهی )ع( علی امام تاریخی میدان احیای و صوتی آالینده های کاهش در نو راهکارهای اصفهان( شهری مناسب سازی در سبز بام های نقش شهری فضاهای در بر نظارت و هماهنگی پایدار معماری و شهری فضاهای رد محله ای بازی فضاهای برنامه ریزی پایان نامه ی تهیه ی قابلیت ارزیابی پایان نامه ی تهیه ی در هماهنگی و شهرها رهاشده زمین های میان افزای توسعه ی و رشد مکان گزینی هوشمند. رشد رویکرد با شهری ناکارآمد بافت در سبز ساختمان های با ساختمان های همان یا سبز ساختمان های وجود انرژی های انواع از هیچ کدام از آن در که صفر انرژی مصرف پایدار شهر مهم ویژگی های از یکی باشد نشده استفاده فسیلی معاونت ساختمان اقدام اولین در اصفهان شهرداری است.

242 تصویر 16 : میدان تاریخی نقش جهان قدیمی ترین و شاخص ترین و هنوز فعال ترین فضای عمومی شهر اصفهان خدمات شهری شهرداری منطقه ی سیزده را در پارک زمزم همین منطقه قرار است به همین روش اجرا کند. به گفته ی معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان قرار است در این ساختمان به کلیه ی مباحث مربوط به یک ساختمان پایدار از جمله استفاده از انرژی های تجدیدپذیر مدیریت انرژی آب پساب پسماند سیستم صوتی و حتی مصرف کامپیوترها و... نیز توجه شود. تصاویر 17 و 18 : محوطه های درونی و پیرامونی بناهای تاریخی شهر اصفهان کماکان یکی از مهم ترین فضاهای عمومی شهر هستند جذب مشارکت های مردمی و ارتقای فرهنگ شهروندی اگرچه تحقق بسیاری از شاخصه های یادشده نیاز به زیرساخت هایی دارد که مدیران و مسؤوالن هر شهری موظف به ایجاد آن ها هستند ولی یکی از شرایط مهم و بسیار تأثیرگذار در تحقق توسعه ی پایدار شهری مشارکت همه جانبه ی شهروندان است. مدیریت شهری اصفهان جهت ارتقای فرهنگ شهروندی و مشارکت بیش تر مردم در امور شهری اقدامات گوناگونی انجام داده است که به برخی از آن ها در بخش های پیشین اشاره شد. از سال 1383 نیز با ایجاد شورایعالی سرمایه گذاری و مشارکت ها بخش مهمی از منابع پروژه های بزرگ عمرانی

243 می شود. تأمین خصوصی بخش سرمایه گذاران توسط شهر مشارکتی پروژه های 750 میلیاردتومان از بیش 1391 سال در تجاری مجتمع 25 مسکونی مجموعه ی 28 است. شده تعریف 2 پارکینگ 4 ورزشی 5 مجموعه ی اداری مجموعه ی 17 است مشارکتی پروژه های از مکانیزه پل یک و آرتی بی ایستگاه است. شده اجرا تاکنون که محوری محله پایدار/ محله ی طرح مهم برنامه های جمله از پایدار محله ی طرح اجرای در شهروندان مشارکت جهت اصفهان شهری مدیریت ایجاد طرح ابتدا در است. شهری پایدار توسعه ی به رسیدن ی اميريه محله ی در آزمايشي به صورت پایدارمحالت با نفر جمعيت با اصفهان شهرداري 13 منطقه ی بحران مديريت و»ايمني موضوعات در مردم مشاركت از تفكيك»مقدار محله«در توليدي پسماند»مقدار محله«خصوصي سبز فضاي»سطح محله«در بازيافتي مواد مبدأ مرتبط«قوانين»آموزش محله«عمومي مكان هاي و مدارس نظافت و»بهداشت و خانه«در انرژي مصرف»بهينه سازي گذاشته اجرا مورد به شش ماهه زماني دوره ی يك در محله«محله ی»قصه هاي عنوان با جشن ها اين شد. انجام شهر محالت هب ورود در محالت سكنه ی انگيزه ی افزايش باعث به شدت ما«است. شده محلي اقدامات بر نظارت و تصميم گيري حيطه ی اصلي هسته ی تشكيل از پس نفره 15 تا 12 مجموعه هاي اين»هسته هاي داد. خواهند تشكيل را محله هر اجتماعي شبكه ی و»مشاوره«اجرا«و»نظارت حوزه ی سه در محالت«مردمي نمود. خواهد فعاليت محله در فرهنگ سازي«و»آموزش مرحله ی با طرح اجراي از مرحله اين اصلي تفاوت از ديگر تعدادي افزوده شدن اميريه محله ی در آزمايشي و» دوچرخه سواري جمله از محلي پايداري شاخص هاي عمومي«حمل و نقل از بيش تر هرچه»استفاده ی پياده روي«به»توجه و محالت«در عمومي فضاهاي كيفي»ارتقای مي باشد. طرح متن به خانگي«مشاغل از يكي كه اصفهان شهرداري زيباسازي سازمان همت به با مي باشد پايدار محالت طرح اجراي در همكار سازمان هاي زندگي كيفيت ارتقای در مردم بيش تر هرچه مشاركت هدف محالت«عمومي محيط هاي كيفي ارتقای»مطالعات محله در پايلوت محله ی 14 براي آن ها نتايج و آغاز قبل ماه شش از شده تصويب منطقه هر در الزم بودجه هاي و اجرا آماده ی مشارکت از نمادی تصویر 19 : از ليست برداري و شده حاصل نتايج ارزيابي از پس و شد به طرح تسري جهت نتايج مختلف مراحل ضعف و قوت نقاط شد. مكتوب اصفهان شهر محله ی 170 از بيش با همزمان شهر محالت همه ی در طرح اجراي هدف با انقالب پيروزي سالگرد سي و چهارمين جشن هاي برگزاري ايجاد اطالع رساني مرحله ی منطقه اي و محلي جشن 35 در از يك هر در مردمي مجموعه هاي تشكيل براي ثبت نام و انگيزه منظور به اصفهان امیریه محله ی در ساکن مردم از نظرسنجی تصویر 20 : مردمی مشارکت های از استفاده اين در مردمي هسته هاي تشكيل از پس سازمان اين است. چهارده محلهوارائه یآموزش هايتوانمندسازيبههسته هاي شد. خواهد طرح اجرایي مراحل وارد سال 1392 بهار از محلي شهرداری درآمدی منابع به هیچ گاه که است آرمانی شهرداری ها خودکفایی قانون در که زمانی از سال ها است. نشده بدل واقعیت

244 نیروگاه سومین شیراز دانشگاه و ایران صنعتی و علمی و دانشجویان توسط کیلووات 20 توان با را خورشیدی نمود. راه اندازی خود هیأت علمی اعضای وسیله ی به بتوان که بود این پروژه اجرای از کلی هدف 7 برق )معادل خورشیدی برق نیروگاه 20 کیلو وات این طی و کرد تزریق دانشگاه برق شبکه ی به و تولید خانواده( و شود جمع آوری مجموعه این اطالعات ماه 12 تا 9 مدت مقرون روش این حاضر حال در گیرد. قرار استفاده مورد به دارد مطالعاتی و تحقیقاتی جنبه ی فقط و نیست به صرفه واقع دانشجویی خوابگاه چند بام بر خورشیدی های آبگرمکن نصب تصویر 21 : اصفهان صنعتی دانشگاه ی محوطه در طرح بود شده مکلف کشور وزارت 1362 سال بودجه ی می گذرد تهیه کند شش ماه مدت در را شهرداری ها خودکفایی منابع تأمین مبحث شهرداری ها تالش وجود با امروز به تا و است. نرسیده سرانجام به پایدار درآمد تقریبا اصفهان شهر عمومی بودجه ی در دولتی کمک های و کشور در سوم شوراهای استقرار زمان از و است ناچیز رشدی نیز کشور شهرهای از بسیاری شهری مدیریت ثبات مهم ترین داشته اند. عمومی درآمدهای تأمین در قابل توجه به اتکا و پایدار درآمدهای کسب عدم شهرداری مشکالت 20 درصد حدود فقط حاضر حال در است. غیرثابت درآمدهای درآمدها این که است پایدار اصفهان شهرداری درآمدهای از عوارض افزوده ارزش بر مالیات قانون از حاصل درآمد شامل باربری و مسافرت بلیط سواری خودروهای نوسازی کارخانه های آلودگی پیشه و کسب پروانه ی بر عوارض زا شهرداری ها درآمد منابع مهم ترین می شود. و... صنعتی که است ساخت وساز مجوز ارائه ی یا و تراکم فروش محل از بسیاری در و دارد را خود معضالت و مشکالت نیز مهم این است. دردسرساز مدیریت شهری برای مواقع خصوص در اصفهان صنعتی دانشگاه فعالیت های تجدیدپذیر انرژی های از استفاده خورشیدی انرژی از استفاده فرهنگ ترویج منظور به تجهیز طرح گذشته سال دو از کشور آموزشی مراکز در در شد مطرح فتوولتائیک سیستم های به کشور دانشگاه 20 این اول مرحله ی در اصفهان صنعتی دانشگاه راستا همین پژوهش های سازمان از پس کشور دانشگاه 17 بین در طرح خورشیدی پنل های انواع از استفاده آزمایشگاهی و آموزشی سایت تصویر 22 : اصفهان صنعتی دانشگاه محوطه ی از بخشی در روش می توان آزمایشگاه هایی چنین وجود با که معنی این نآ از وسیع تر مقیاس های در و داد آموزش را آن ها کار کرد. استفاده این در پانل ها کارایی مقایسه ی جهت راستا همین در شده استفاده ژاپنی و چینی ایرانی پانل نوع سه از نیروگاه خورشید نور تابش شدت دما تأثیر به توجه با همچنین است. نیروگاه این خورشیدی پانل های کارایی بر باد وزش شدت و این از کدام هر میزان سنجش جهت دستگاهایی به مجهز می باشد. شاخصه ها و خورشید نور تابش زمان مدت و شدت است گفتنی درواقع دارد. چشم گیری تأثیر پانل ها این کارایی در هوا دمای همان به باشد بیش تر خورشید تابش شدت و زمان هرچه بهترین بود. خواهد بیش تر آن ها از شده تولید انرژی نسبت شکل به پانل ها که است این پانل ها بهتر کارایی برای حالت عدم به توجه با ولی کنند دنبال را خورشید نور خودکار در موجود پانل های حاضر حال در اقتصادی صرفه ی

245 نیروگاه دانشگاه صنعتی اصفهان صرفا به صورت دستی قابل تنظیم هستند. زوایه ی شیب این پانل ها در زمستان 50 درجه و تابستان 35 درجه یا کم تر خواهد بود و در بهار و پاییز هم در حدود عرض جغرافیایی اصفهان تنظیم می شود. البته برعکس آبگرمکن های خورشیدی هرچه دما باالتر رود بازده این پانل ها کم تر می شود به همین دلیل بازده نیروگاه های شهرهایی مثل شیراز و اصفهان به دلیل گرمی هوای شهر در اواخر فصل بهار و طول فصل تابستان کم تر خواهد بود که البته این نقیصه با مدت زمان تابش نور خورشید قابل جبران است. با توجه به گردوغبار موجود در هوای شهر اصفهان پانل های این نیروگاه نیاز به شست وشوی دوره ای دارند چراکه گردوخاک روی سطح پانل ها بازده آن ها را کم می کند. سطح محوطه ی نیروگاه نیز با ریگ های سفیدی پوشیده شده است که با انعکاس نور بازده نیروگاه را تا 20 درصد افزایش می دهد. دانشگاه صنعتی اصفهان همچنین قرار است در همین سایت دوره های آموزشی با نام دوره های آموزشی انرژی های تجدیدپذیر نیز برگزار کند. در ضمناین دانشگاه برای نمونه و به منظور بهره برداری های آموزشی اقدام به نصب چندین آبگرمکن خورشیدی در سقف چند خوابگاه دانشجویی نموده است و از این طریق آب گرم مورد نیاز این ساختمان ها را نیز تأمین می کند. جمع بندی و نتیجه گیری با مرور مطالب این گزارش می توان به موارد زیر تحت عنوان جمع بندی و نتیجه گیری اشاره نمود: 1- اصفهان در مراحل بسیار ابتدایی مسیر نسبتا طوالنی توسعه ی پایدار قرار دارد. خوشبختانه آگاهی شهروندان و توجه مسؤوالن موجب شده تا بستر الزم برای برنامه ریزی توسعه ی پایدار فراهم آید. 2- در فقدان مدیریت واحد شهری در حال حاضر شهرداری به عنوان مهم ترین دستگاه اجرایی شهر متولی برنامه ریزی در رابطه با توسعه ی پایدار شهری است در صورتی که برای دستیابی به توسعه ی مطلوب تعامالت سازنده ی همه ی نهادها سازمان ها و مؤسسات ذی ربط الزم می باشد. 3- جای خالی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی موجود در سطح شهر و استان در رابطه با مقوله ی توسعه ی پایدار مشهود است. اگرچه دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان تاحدودی به موضوع ورود پیدا کرده اند ولی برای تسریع در روند دستیابی به توسعه ی پایدار ایجاد تعامالت نزدیک بین دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی کامال ضروری است. 4- برنامه ریزی و هدایت شهر اصفهان به سوی توسعه ی پایدار نیاز به یک متولی مشخص دارد تا بتواند همه ی فعالیت ها را هم سو و هماهنگ نماید. به نظر می رسد تشکیل یک ستاد در استانداری اصفهان برای هماهنگ نمودن فعالیت های مختلف در حوزه ی کالبدی اقتصادی اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی اصفهان الزم و ضروری است. 5- استفاده از تجارب دیگر شهرهای موفق در مقوله ی توسعه ی پایدار می تواند به تسریع این روند در شهر اصفهان کمک نماید. خوشبختانه شهر فرایبورگ آلمان که در این زمینه موفق بوده یکی از خواهرخوانده های اصفهان است که می توان از تجربیات این شهر استفاده نمود. 6- فرهنگ سازی و ارتقای دانش عمومی درخصوص ضرورت دستیابی به توسعه ی پایدار می تواند موجب جلب بیش تر مشارکت شهروندان شود. توسعه ی پایدار بدون مشارکت های مردمی و حمایت آن ها به نتیجه نخواهد رسید. مشارکت های مردمی هم از اهداف توسعه ی پایدار است و هم از ابزارهای حصول به آن. 7- برای دستیابی به توسعه ی پایدار نیاز به برنامه ریزان و متخصصان خاص می باشد که در حال حاضر در کشور ما کمبود نیروی انسانی متخصص در بحث مربوط به توسعه ی پایدار مشهود است. دانشگاه های سطح استان باید هرچه زودتر مقدمات افتتاح رشته هایی همچون»مدیریت انرژیمدیریت پسماندمدیریت محیط زیستانرژی خورشیدی«و... را فراهم نمایند و نیروی انسانی مورد نیاز را تأمین کنند. 8- از دیدگاه جهان بینی اسالمی یکی از شاخص های شهر پایدار ایجاد مکانی است که در آن انسان بتواند روند تکاملی معنوی خود را تسریع بخشد چگونگی دستیابی به چنین محیطی از زندگی نیازمند انجام مطالعات عمیق و ارائه ی نظریه ها و راهکارهای الزم است. نقش علمای دینی در این رابطه بسیار مهم و تعیین کننده است. پی نوشت 1- گردآوریوتدوین:دفتر ماهنامهی»دانشنما«.

246 راهکارها و چالش ها اصفهان شهر پایدار توسعه ی Esfahan Sustainable Development, Challenges and Solutions 1 بهبهانی مصطفی مهندس چکیده بودجه ی از درصد 70 الی 60 حدود امروزه بازسازی و توسعه صرف اصفهان شهرداری آموزشی مراکز خیابان ها احداث می شود. شهر وضعیت بهبود مساجد عمران و توسعه فرهنگی مبلمان و سبز فضای توسعه ی حمل ونقل بهبود هدف با که است هزینه هایی غیره و شهری منتهی می شود. پرداخته شهری زندگی شرایط مؤلفه های به سریع نگاهی هزینه ها این وجود با اصفهان شهر موجود وضعیت و پایدار توسعه ی نآ کیفی شاخص های مقایسه ی به خصوص و که می دهد نشان پایدار شهر یک شاخص های با به نسبت اصفهان مناسب نسبتا وضعیت علی رغم اهداف تحقق برای طوالنی راه کالن شهرها دیگر روست. پیش در پایدار توسعه ی

247 راستای در اصفهان که چالش هایی بررسی و شناخت و روبه روست آن با پایدار توسعه ی اهداف به رسیدن ار راه می تواند آن ها رفع برای عملی راهکارهایی ارائه ی در حاضر مقاله ی کند. هموار اهداف این به رسیدن برای جمله از موانع این مهم ترین معرفی به جداگانه سرفصل های از ناشی آلودگی اخیر سال های در زاینده رود خشکی بحران حد از بیش استفاده ی شهر اطراف در آالینده صنایع توسعه ی و کشاورزی زمین های کاهش شخصی حمل ونقل وسایل از نبود تراکم به مدیریت شهری درآمد وابستگی شهر در باغات است. پرداخته و... شهری واحد مدیریت حمل ونقل چالش ها شهری پایدار هی توسع کلیدواژه ها: مردمی. مشارکت شهری واحد مدیریت پایدار درآمد پایدار مقدمه به خصوص و کالن شهرها در توسعه متعددی عوامل رشد است. کرده اجتناب ناپذیر را اصفهان کالن شهر و رفاهی مطالبات افزایش مهاجرت رشد شهری جمعیت عوامل این جمله از گذشته به نسبت زندگی سبک تغییر این می شود مطرح خصوص این در که مهمی سؤال هستند. گذشته دهه ی چند در به خصوص و تاکنون آنچه که است توسعه ی اصول و علمی اصول براساس آیا افتاده اتفاق از اعم گذشته سال های متنوع مدیریت های و بوده پایدار برخورد چگونه موضوع با )شورایی( عمومی و دولتی رهش پایدار توسعه ی پیش روی چالش های نموده اند چالش ها این با مقابله برای راه نقشه ی و چیست اصفهان شهر یک به سوی توسعه جهت گیری آیا باشد چگونه باید ضامن می تواند توسعه از نوع این و است ایرانی اسالمی توسعه ی بین منطقی ارتباط آیا باشد شهر هویت حفظ به خصوص و شهری مناطق و نواحی دیگر با اصفهان و قوانین آیا است شده برقرار کشور کالن سیاست های تمرکزگرایانه ساختار و باالدستی برنامه های و مقررات پایدار توسعه ی متضمن می تواند دولتی مدیریت موجود و مدیریت شهری فعلی ساختار آیا باشد اصفهان شهر تکافوی شورا و شهرداری در قانونی وظایف و اختیارات در شهری مدیریت می دهند را پایدار توسعه ی تحقق جهت در میزان چه تاکنون اسالمی شورای سوم دوره ی است کرده حرکت و برنامه ریزی پایدار توسعه ی مستلزم دیگر متعدد سؤاالت و فوق سؤاالت به پاسخ و موجود وضعیت گذشته کارشناسانه ی ارزیابی شهرداری قبلی پنج ساله ی برنامه های رویکرد به خصوص نکته ی است. فعلی چهارم برنامه ی آن ها رأس در و اصفهان و عمیق به صورت بخواهیم ما اگر که است این ذکر قابل موضوعات تنوع به دلیل بپردازیم موضوع به همه جانبه اقتصادی موضوعات جمله از بحث باعنوان مرتبط پژوهشی قومی سیاسی بهداشتی فرهنگی اجتماعی همین به و پیچیده تر معادالت و... برنامه ریزی آموزشی اب به خصوص شد. خواهد سخت تر نتیجه گیری نسبت تمرکزگرایی الک در که کشور کالن مدیریت موجود ساختار محلی منطقه ای و مراکز اختیارات است نتوانسته و فرورفته به منجر تصمیمات از مهمی بخش کماکان دهد افزایش را به ناچار است محلی تصمیم گیری مراکز از خارج توسعه ی پرداخته موضوع ساده سازی به دارد امکان که آن جا تا مشکل با برخورد اهرم های که بخش هایی در شد. خواهد شهری مدیریت مطالبات به نیست مدیریت شهری دست در شد. خواهد بسنده کشور کالن مدیریت از مردم و شهر تحقق درخصوص شهری مدیریت چالش های آن با مقابله راهکارهای و پایدار زاینده رود شکل گیری اصلی علت که است داده نشان تاریخ است بوده زاینده رود وجود آن دیرپای تمدن و اصفهان تهدید را اصفهان شهر رودخانه این مقابل تهدید هر و استان از بزرگی بخش تهدید این که هرچند کرد خواهد آمده به عمل بررسی های ساخت. خواهد متأثر هم را عالوه بر می دهد نشان زاینده رود بحران علل درخصوص و انسانی عوامل خشکسالی و اقلیمی تغییرات مشکل از که است بوده مؤثر زمینه این در نیز مدیریتی خطاهای داشت: اشاره زیر موارد به می توان خطاها این جمله تفکیک درخصوص اسالمی شورای مجلس مصوبه ی - تبدیل و گذشته سال های در رودخانه ها حوضه ی مدیریت این است. جدی عوامل از یکی استانی مدیریت به آن ها که رودخانه هایی برای امروز دنیای در که است حالی در و مدیریت تشکیل با دولت ها می کنند طی را کشور چندین و بهینه استفاده ی برای همگرایی در سعی مشترک پارلمان دارند. را آن ها از بهره برداری در عدالت رعایت توجه عدم و آب عادالنه ی توزیع قوانین رعایت عدم -

248 به حق آبه ها و تخصیص منابع موجود و دارای مالک به دیگران بدون ایجاد منابع جدید. - عدم تخصیص منابع مالی کافی و عدم جدیت الزم درخصوص اجرایی کردن طرح های ایجاد منابع جدید آب برای حوضه ی زاینده رود. - عدم رعایت اصول علمی در استفاده از منابع آب و صرفه جویی در آن. مشکل آب در اصفهان آن چنان جدی است که بر طبق نظرسنجی های انجام شده 98 درصد مردم اصفهان آن را اولویت اول خود دانسته و رسیدگی به حل مشکل آن جزء اولین مطالبات شهروندان از مسؤوالن است. اثرات نامطلوب این بحران بر کشاورزی و فضای سبز کاهش سطح آب های زیرزمینی و ایمنی آثار تاریخی کاهش تعداد گردشگران گسترش کویر به سمت اصفهان نابودی تاالب گاوخونی و افزایش عوارض زیست محیطی و به خصوص ریزگردها بر نشاط و شادابی مردم بر کسی پوشیده نیست. شاید به جرأت بتوان گفت در طول شکل گیری تمدن اصفهان و مصیبت هایی که در طول تاریخ بر این شهر وارد آمده هیچ تهدیدی جدی تر از خشک شدن رودخانه ی زاینده رود برای مدت طوالنی نبوده است. امید است مدیریت کالن کشور اعم از دولت و مجلس هم به این مهم واقف شوند و آبادی دیگر نقاط را با تخریب این تمدن طاق نزنند. آلودگی هوا آلودگی هوا در اصفهان شاهدی بر نبود تفکر توسعه ی پایدار در گذشته است. از میان عوامل متعدد آالینده ی هوا چهار عامل بیش تر تعیین کننده اند: آلودگی ناشی از صنایع آلودگی ناشی از وسایل حمل ونقل با سوخت های فسیلی آلودگی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی در لوازم گرمایشی و سرمایشی و آلودگی ناشی از ریزگردهای که در اثر تغییرات اکوسیستم طبیعی به شهر وارد شده اند. این که بخشی از آلودگی هوای اصفهان ناشی از صنایع آالینده است بر کسی پوشیده نیست به خصوص قرارگیری این صنایع از جمله صنایع فوالد پاالیشگاه و نیروگاه ها در غرب اصفهان و در مسیر جریان بادهای غالب به سمت اصفهان که قبل از انقالب احداث شدند و متأسفانه در سال های بعد هم توسعه یافتند. موزاییک سازی ها ریخته گری ها و مشابه آن ها که زمانی در حومه ی اصفهان قرار داشتند و اکنون در داخل محدوده قرار گرفته اند نیز مزید بر علت شده اند. به نظر می رسد فقدان طرح های آمایش منطقه ای و ناحیه ای برای استان و شهر اصفهان یکی از عوامل جدی در بروز مشکالت ایجاد شده است. امروز در عمل نیز مشخص شده است اصفهان ظرفیت بارگذاری های جدید صنعتی به خصوص صنایع سنگین آب بر و آالینده را ندارد و رویکرد آتی صنایع در شهر اصفهان باید صنایع وابسته غذایی دستی و گردشگری و صنایع با تکنولوژی باال باشد. برای حل این مشکل به نظر می رسد فاصله ی استقرار صنایع سنگین و آالینده باید به بیش از صد کیلومتر افزایش یابد و استقرار و توسعه ی هرگونه صنایع جدید در محور شرق اصفهان صورت گیرد. خروج صنایع آالینده ی داخل شهر به بیرون آن هم باید با اراده ای جدی تر از گذشته پی گیری شود. اراضی کشاورزی و باغات فضای سبز و به خصوص فضای سبز عمودی در بهبود کیفیت محیط زیست و کاهش آلودگی هوا نقش مهمی ایفا می نماید. کاهش زمین های کشاورزی و باغات و فضای

249 بیست هزار هکتار از آن حریم و اصفهان محدوده ی در سبز مراکز به آن ها تبدیل و سال پنجاه ظرف هکتار هزار پنج به نیست. فاجعه یک به بی شباهت صنعتی و تجاری مسکونی مقررشده اصفهان شهرداری پنج ساله ی برنامه ی در شود اضافه سبز فضای سرانه ی به مترمربع یک ساالنه تحقق برای سال. در هکتار یکصد و هشتاد معادل رقمی یعنی تفصیلی طرح در شده پیش بینی کاربری های حتی امر این توسعه ی برای به خصوص نمی نماید. را الزم تکافوی هم شهرداری شهر مرکز در محالت سبز فضای و پارک ها خریداری را مسکونی کاربری با زمین های است ناچار روند این ادامه ی با دهد. اختصاص امر این به و نموده سبز فضای از بخشی می توان درازمدت پروسه ی یک در علمی شیوه های از استفاده نمود. بازیابی را دست رفته از برنامه ی در نیز آب مصرف در صرفه جویی و آبیاری است. گرفته قرار توجه مورد شهرداری پنج ساله عمومی حمل ونقل زیست محیطی ناهنجاری های در مؤثر عوامل از یکی شخصی حمل و نقل ناوگان توسعه ی کالن شهرها در وسیله ی داشتن اگرچه است. هشتاد دهه ی در به خصوص بسترسازی ولی است مردم مسلم حق شخصی نقلیه ی مقدم باید شهرها در نقلیه وسایل حجم این حضور برای شود. انجام آن بر محدود باید شهرها در شخصی نقلیه ی وسایل تردد عمومی حمل ونقل گسترش با جز نیست ممکن این و شود حمل و نقل به نباید دیگر مناسب. قیمت با و کیفیت با سریع کم درآمد افراد برای حمل و نقل وسیله ی به عنوان عمومی برخوردار کیفیتی چنان از باید امکان این بلکه کرد نگاه داشته را آن از استفاده رغبت مردم اقشار کلیه ی که شود در شخصی نقلیه ی وسایل تردد آسیب شناسی باشند. سوخت های عرضه ی جمله از دیگری عوامل کالن شهرها به توجه عدم و ناوگان از بخشی فرسودگی نامناسب سوخت مصرف افزایش باعث نیز دوره ای را فنی معاینه ی می داند. هوا آلودگی افزایش در مؤثر و توسعه ی اصفهان شهر پنج ساله ی برنامه ی در تراموا و مترو BRT اتوبوس جمله از عمومی حمل و نقل در حتی شده مکلف شهرداری و گرفته قرار اولویت در حمل و نقل درخصوص خود تعهدات به دولت که بخش هایی خرید جهت در و شود وارد است نکرده عمل عمومی نماید. اقدام مناسب نقلیه ی وسایل و تجهیزات الکترونیکی ارتباطات سفر تقاضای مدیریت که است شده ثابت امروزه در نقلیه وسایل تردد کاهش در مهمی نقش می تواند شامل شهری سفرهای عمدتا نماید. ایفا کالن شهرها و درمانی تفریحی تحصیلی خرید کاری سفرهای برای شهری جدید مراکز ایجاد است. خدمات دریافت خرید مراکز ایجاد شهر قدیمی مرکز به تردد کاهش و اصلی بزرگراه های حاشیه ی در سالمت مراکز و اینترنتی مجازی فضای از استفاده مترو ایستگاه های شهرداری و الکترونیک شهر چارچوب در ارتباطات برای شهری سفرهای کاهش در مهمی نقش می تواند الکترونیک تحقق صورت در می تواند شهری مدیریت باشد. داشته تحصیلی و کاری سفرهای در حتی شهری واحد مدیریت نماید. مدیریت را آن ها تقاضای و شده وارد هم دوچرخه سواری و پیاده محوری عمرانی پروژه های اجرای در تاكنون متأسفانه ماشین سریع و راحت تردد بر تمرکز و تالش بیش تر نقل و حمل این انسان محوربودن درحالی که است بوده این در است. پایدار توسعه ی مهم شاخص های از یکی با دوچرخه و پیاده حمل و نقل محورهای ترکیب راستا مناسبی بستر می تواند عمومی حمل و نقل بخش های دیگر شخصی نقلیه ی وسایل کاهش و مردم حضور برای را از شخصی نقلیه ی وسیله ی که تفکر این نماید. ایجاد و ایمن سریع به صورت بتواند مقصد تا حرکت نقطه ی باید انسان که تفکری به شود تبدیل باید کند حرکت راحت ممکن زمان حداقل در و آالیندگی حداقل و ایمنی حداکثر با برسد. مقصد به قبول قابل رفاه با و پنج ساله برنامه ی ابتدای از که پیاده روسازی نهضت سال هر باید است شده شروع تفكر اين راستاي در شهرداری مهم حرکت این در یابد. ادامه قبل سال از بیش تر قدرت با معلوالن و دوچرخه برای حرکت مناسب سازی حتم به طور به صورت سفرها سهم افزایش گیرد. قرار مدنظر باید نیز جهت در می تواند که دوچرخه از استفاده با و پیاده روی که است تحقق قابل زمانی باشد مؤثر نیز جامعه آحاد سالمت دور نظر از نباید نماییم. تأمین سفرها این برای را کافی ایمنی

250 سفرها از قابل توجهی سهم اصفهان شهر در گذشته در داشت دوچرخه توسط تحصیلی و کاری سفرهای به خصوص الزم بستر نیز اصفهان توپوگرافی شرایط می گرفت. صورت است. کرده فراهم را سفرها نوع این تحقق برای آالینده و فسیلی انرژی های کشور 2/7 در انرژی مصرف که می دهد نشان آمارها اثرات عالوه بر شاخص این است. جهانی متوسط برابر نقش می گذارد ملی سرمایه های و اقتصاد بر که زیان باری مصرف باالبودن می نماید. ایفا هوا آلودگی در قابل توجهی حمل کشاورزی صنعتی از اعم بخش ها کلیه ی در انرژی مدیریت شهری به که آنچه ولی می کند خودنمایی و... نقل و کاهش باشد موثر آن كنترل در تواند مي و می شود مربوط می تواند شهری مدیریت ساختمان هاست. در انرژی مصرف ساخت و سازها در قانونی بازدارنده ی اقدامات و کنترل با در انرژی مصرف در صرفه جویی ضوابط رعایت و آمارها کند. کمک هوا آلودگی کاهش به ساختمان ها مربوط کشور در انرژی مصرف 40 درصد می دهد نشان سوخت های و ساختمان هاست گرمایش و سرمایش به آلودگی در نسبت همین به ساختمان ها در مصرفی فسیلی رعایت با که است داده نشان تحقیقات است. اثرگذار شهرها الزامات حد در ساختمان ها در انرژی کنترل و عایق بندی مصرف درصد 40 حداقل می توان ساختمان ملی مقررات زا الزام آور اهرم های داد. کاهش را ساختمان ها در انرژی آموزش های با همراه کار پایان و ساختمان پروانه ی قبیل مدیریت شهری می تواند اطالع رسانی و فرهنگ سازی و الزم نماید. یاری اهداف تحقق در را دستور در باید درازمدت در که عواملی از دیگر یکی پاک انرژی های از استفاده گیرد قرار شهری مدیریت کار انرژی مصرف سبد در بادی و خورشیدی انرژی از اعم شهر در آفتابی فراوان روزهای وجود ساختمان هاست. انرژی از استفاده برای را مناسبی بستر می تواند اصفهان روشنایی و سرمایشی گرمایشی بخش های در خورشیدی مثبت اقدامات از نیز انرژی به زباله ها تبدیل آورد. فراهم گذشته سال های در که است پایدار توسعه ی راستای در و یابد. ادامه آینده در بیش تری جدیت با باید و شده شروع چرخه ی که است کشور شهر اولین اصفهان نظر این از است. کرده اجرایی کامل به صورت را بازیافت توسعه در فرهنگی شاخصه های مسائل از یکی توسعه مقابل در شهرها هویت حفظ مدیریت شهری تأکید و توجه مورد همواره که است جدی الگوهای که می شود ناشی آن جا از نگرانی این است. بوده غربی الگوهای عمدتا توسعه درخصوص تجربه شده و رایج کالن سیاست گذاران ناچار به موضوع همین و است بوده پیشرفت اسالمی ایرانی الگوی تدوین به سوی را کشور گیرد. قرار کار دستور در جدی به طور باید که داده سوق دنبال به همواره غربی توسعه ی الگوهای داده نشان تجربه قرار هجمه مورد را جوامع فرهنگ و هویت مادی توسعه ی ذائقه زندگی سبک بر که رفته پیش جایی تا حتی و داده گذاشته اند. منفی تأثیرات هجمه مورد مردم فرهنگ و زبان زبان در تغییرات تا حتی کشورها از بعضی در تأثیرات این است. رفته پیش نیز آن ها الفبای و گویش این که دوره هایی در حتی می دهد نشان ایران تاریخ از جمله مهاجمان اشغال تحت مستقیم به صورت سرزمین از تأثیری نه تنها ما مردم درآمده افغان ها و تیموریان مغوالن پس مهاجمان تفکر و فرهنگ رفتار بر بلکه نپذیرفته اند آن ها قرون در داده اند. تغییر را آن ها نگرش و گذاشته تأثیر مدتی از به خصوص غربی ها هجمه ی تحت ایران که هم معاصر و بی کفایتی علی رغم داشته قرار آن ها فرهنگی هجمه ی غرب زدگی با مقابله نهضت پهلوی و قاجار حکام خودباختگی انقالب پیروزی با نهضت این فعالیت است. كرده رشد و ایجاد توسعه برای که تفکر این امروزه رسید. خود اوج به اسالمی پذیرفتنی شویم فرنگی سر فرق تا پا انگشت نوک از باید اسالمی ایرانی الگوی تدوین در است الزم بنابراین نیست. نظری مبانی بخش در بگیریم. به دست را عمل ابتکار پیشرفت

251 علوم بخش های کلیه ی در و بپردازیم بومی سازی به باید آن جا تا انسانی علوم و شهرسازی و معماری در به خصوص را گذشته اقتدار اسالمی ایران تمدن راستای در دارد امکان که بپردازیم. بشری تمدن در اثرگذاری به و بازیابیم توسعه ی که شود توجه باید نکته این به حال هر در می خواهد که است انسانی برای پایدار شهر ایجاد و پایدار نهایت در تا می کند دنبال را اهدافی و کند زندگی شهر این در مادی جهان بینی در کامل انسان تعریف برسد. کمال به آرزوها و اهداف است. متفاوت اسالمی جهان بینی با غربی از استفاده ضمن باید بنابراین متفاوت اند. نیز آن ها تفکرات و محیط و هویت بشری تمدن تکنولوژی و علمی دستاوردهای کنیم. حفظ نیز را خود زندگی درآمدی منابع هزینه های از قابل توجهی بخش معموال 1367 سال از قبل تا تصمیم با 1367 سال در می شد. تأمین دولت توسط شهرها خودکفا بزرگ شهرهای شهرداری های شد مقرر دولت و مشخص راهبرد این که بدون شهرها این مدیریت شوند. ن تأمی به اقدام مختلف طرق از باشند داشته تعریف شده ای گرفته به کار روش های عمده ی متأسفانه نمودند. مالی منابع توسعه ی بودند. پایدار توسعه ی پایه ا ی اصول با مغایر شده کشاورزی زمین های تفکیک شهرها محدوده ی فیزیکی شهرها محدوده ی داخل در تراکم شهرها افزایش حاشیه ی درآمدزا کاربری های به شهر خدماتی کاربری های تغییر درآمدی منابع از قابل توجهی بخش و... ساختمانی تخلفات می توان درحقیقت دادند. اختصاص خود به را شهرداری هزینه های از قابل توجهی بخش حرکت این ی نتيجه در گفت وظایف به عنوان شهرداری ها که خدماتی جمله از شهر ن تأمی ساخت و ساز توسعه ی طریق از دارند عهده به ذاتی شهر جاری هزینه های عمده ی دیگر عبارتی به می شود. نوسازی یا و مسکن به نیاز که می شود تأمین کسانی توسط دارند. خود مسکن شود کاسته سهم این از زمان مرور به باید می رسد به نظر مردم ی عامه بردوش و عدالت بر مبتنی که درآمدی منابع و و ملی درآمدهای از بخشی شود. تقویت است شهر توانمند نیز می کند جمع آوری مالیات به عنوان دولت که درآمدهایی درآمد منابع از دیگری بخش یابد. اختصاص شهرها به باید مشارکت های و سرمایه گذاری ها ارزش افزوده از باید شهرها نیازمند درآمدی چنین که شود تأمین شهر در اقتصادی است. آن تأمین برای الزم ساز و کار تهیه ی و بسترسازی مصوب مطالبات حداقل اخیر سال های در متأسفانه ن تأمی مالي مشكالت دليل به دولت ناحیه ی از کالن شهرها یا و سوخت فروش ده درصد همچون درآمدهایی است. نشده شهرها این مدیریت ناچار به که اتوبوس بلیط و خرید در کمک اخیر سال چند در آورد. خواهند روی بیش تر تراکم فروش به سهم است شده موفق اصفهان شهری مدیریت خوشبختانه و دهد کاهش درصد 15 میزان به را ساخت و ساز از درآمد از درصدی ساله هر بتوان مناسب برنامه ریزی با می رود امید مديريت تحقق مستلزم امر اين تحقق و داد کاهش را سهم این اسالمي شوراي مجلس در قوانيني تصويب و شهري واحد كند. تصويب و تعريف را جديد منابع كه است سالمت و ایمنی ن تأمی فی نفسه پایدار توسعه ی و پایدار شهر اهداف در است. اصلي هاي اولويت از شهر ساکنان ایمنی و سالمت پایدار شهر سرلوحه ی درمان بر مقدم پیش گیری شعار عواقب و غیرعلمی ناموزون توسعه ی عوارض به توجه است. پایدار توسعه ی در برنامه ریزان مدنظر آیندگان برای آن پایدار توسعه ی اهداف تحقق موانع از یکی است. شهری که است سریع الحصول و کوتاه مدت منافع براساس مطالبات اجتماعی شرایط در به خصوص خاص شرایطی در سریعا و فرصت طلب افراد همکاری با انتخابات مثل سیاسی و زا قابل توجهی بخش شکل گیری می شود. محقق سودجو حوالی در غیررسمی فرسوده ی و غیرایمن اسکان بافت می توان به جرات مدعاست. این مؤید ایامی چنین در شهرها

252 درصد هفتاد از بیش تر در الزم استانداردهای و ایمنی گفت کار به هشتاد دهه ی از قبل اصفهان شهر ساخت و سازهای کم تر مفیدی عمر ساخت وسازها برخی و است نشده گرفته ایجاد شده ارزش افزوده ی امروزه داشت. خواهند سال سی از عاملی خود شهری ساخت و ساز در تراکم فروش به دلیل به آن ها تبدیل و کم عمر با ساختمان های تخریب برای شده سرمایه های نابودی آن دنبال به و بلندمرتبه ساختمان های تشدید و الزم سرانه های و خدمات کمبود ترافیک ایجاد ملی هوا. آلودگی های بیماری گسترش پزشکی علوم کارشناسان به خصوص و سرطان ها و تنفسی قلبی از اعم صعب العالج هوا آلودگی از بی تأثیر را عصبی فشارهای افزایش در نیز بدنی تحرک کاهش و ماشینی زندگی نمی دانند. مؤثرند. چاقی و خون قند افزایش چون بیماری هایی معادالت در را بیماری هایی چنین درمان هزینه های اگر فقط که دید خواهیم کنیم منظور ناپایدار توسعه ی توسعه ی به بی توجهی از ناشی اقتصادی خسارت های است. بوده چگونه سالمت حوزه ی در شهر بر پایدار شهری واحد مدیریت سیاست گذاری از اعم شهری مدیریت فعلی ساختار آیا دارد را پایدار شهر ایجاد برای الزم ظرفیت اجرایی و شهر ایجاد برای شهری مدیریت وظایف و اختیارات آیا هماهنگی شهری مدیریت ساختار آیا پاسخ گوست پایدار در کشوری و منطقه ای ناحیه ای مدیریت با الزم انسجام و دارد را پایدار شهری ایجاد جهت مدیریت شهری فعلی اختیارات نیست چنین قطع به طور اساسی قانون در آنچه با و است شهرداری وظایف حد در شوراها تشکیل زمان از دارد. زیادی فاصله ی شده تعریف تفکر متأسفانه و مانده ثابت تفویضی اختیارات تاکنون مشارکت درخصوص همچنان دولت بدنه ی در تمرکزگرایی خود از شهر امور اداره ی و تصمیم گیری در مردم بیش تر یقین و قطع به طور پایدار شهر یک در می دهد. نشان مقاومت اصفهان شهرداری دارد. تعیین کننده نقش مردم مشارکت که خدمات از برخی ارائه ی در خود ذاتی وظایف علی رغم است. کرده عمل موفق تر هستند دستگاه ها دیگر آن متولی و فرهنگسرا و کتابخانه ورزشگاه ورزشی مراکز احداث عمران و توسعه و تاریخی خانه های احیای و بدنه سازی مدعاست. این بر شاهدی مساجد تأسیس دانشگاه کشور نقاط و بخش ها دورترین در وقتی وجود شهرها سطح در کارشناس کافی اندازه ی به و شده برای تصمیم کوچک ترین که است توجیه قابل چگونه دارد مشکالت بپذیریم باید شود. گرفته مرکز در کالن شهر یک آنچنان مختلف بخش های در کالن شهرها توسعه ی و مدیریت و واحد مدیریت بدون که است یکدیگر از متأثر و پیوسته به هم است. ناممکن پایدار توسعه ی بخش ها این در هماهنگ غیرمحلی تصمیمات و ساختمانی تخلفات و قوانین و ضوابط از تخلف داده نشان تجربه ناپایدار شهرهای شکل گیری در اصلی عامل برنامه گریزی پژوهش مطالعات برنامه ریزی همواره که آفتی است. بوده سیاسی تصمیمات می کند تهدید را کارشناسی کار و که عاملی است کارشناسی پشتوانه ی بدون مدیریتی و گذشته در کشور پنج ساله برنامه های موفقیت عدم موجب که می دهد نشان کارشناسی بررسی های است. بوده نیز و جامع نگری بدون که برنامه ها و قوانین تحقق ناپذیری عاملی می شوند تدوین مرکز در محلی مقتضیات به توجه مردم و مسؤوالن آگاهی عدم است. تخلفات بروز در مهم جرایم پایین بودن و قانون اعمال عدم قوانین به نسبت است. شهری تخلفات گسترش مهم عوامل از نیز تخلفات ساختمانی تخلفات با برخورد ابزار تنها شهرها در امروزه ابزاری شهرداری هاست قانون صد ماده ی شهرسازی و نه تنها و می شود گرفته به کار است سال پنجاه نزدیک که در تشویق عامل یک صورت به خود بلکه نبوده بازدارنده روزها این است. کرده عمل خالف شویی و ساختمانی تخلفات پروانه ی و مصوب نقشه های براساس ساختمانی ندرت به

253 ورودی آمار می شود. ساخته تخلف بدون و ساختمانی ساالنه اصفهان شهر صد ماده ی کمیسیون های به پرونده ها پروانه های تعداد حالی که در است پرونده هزار ده حدود از ناشی اختالف البته است. هزار پنج معادل عددی صادره کار پایان صدور از بعد که است تخلفاتی و نظر تجدید آرای پروانه بدون ساخت و سازهای یا و کاربری تعبیر و تبدیل در ساخت و ساز در آنچنان تخلف متأسفانه می گیرد. صورت اب ساخت و سازها عمده ی که است سودآور و شده نهادینه مناطق از بعضی می شوند. شروع کار ابتدای در نقشه دو تخلف به ترغیب غیررسمی به صورت هم شهرداری ها تخلفات از ناشی سود متأسفانه کنند. می بنا اضافه به خصوص سود از کم تر مالکان برای متعلقه جرایم احتساب با ساختمانی به طور هم حمل و نقل مباحث در نیست. ساخت و ساز اصلی اعمال در مرتبط هاي دستگاه بين تعامل و هماهنگي عدم قطع است. شده تخلفات تشدید باعث قانون تدریج به پایدار شهر سوی به حرکت برای می رسد به نظر نقش باید جرایم و شود حاکم شهر بر باید انضباط و قانونمندی فرهنگ سازی و آموزش تشویقی. نه باشند داشته بازدارندگی لکن است جدی ضرورت یک شهروندی فرهنگ توسعه ی و اعمال به درستی قانونی بازدارندگی حرکت این موازات به اگر نشست. نخواهد ثمر به تالش ها نشود پژوهش و تحقیق و آینده نگری تعقل تفکر گفت می توان جمله یک در است. پایدار شهر شکل گیری اصلی محور برنامه ریزی توسعه ی پرچم دار را خود غربی ها امروزه که است درست نباید لکن می دانند برنامه ریزی و عقل گرایی تجربی علوم قرون در و میالدی پانزده قرن از قبل تا کرد فراموش توسعه ی بیرق دار و سردمدار اسالمی ایران وسطی چون اتفاقاتی است. بوده مختلف رشته های در علوم و قاجار چون حکومت هایی بی کفایتی و بیگانگان حمله ی گرفتار ما دانشمندان و جوانان ما مردم شد باعث پهلوی تمدن بالندگی در را خود تاریخی نقش و شده خودباختگی بدهند. دست از بشری خود واقعی جایگاه به بتوانیم باید و می توانیم ما تجربیات از استفاده عالوه بر باید کار این برای بازگردیم. آن ها دستا وردهای بومی سازی به نسبت کشورها دیگر پژوهشی مباحث در را جدیدی افق های و بورزیم اهتمام و مضاعف تالش با عقب ماندگی جبران برای و کرده باز مسؤوالن بخشیم. شتاب خود حرکت به میان بر راه های از سرمایه گذاری به عنوان پژوهشی بودجه های به باید ما تحقیق و پژوهش مطالعه کنند. نگاه درازمدت اثربخش به پایدار توسعه ی است. پایدار شهر ایجاد جدی ضرورت دارای شهر ساکنان به عنوان انسان پیچیدگی میزان همان اعم علوم مختلف بخش های در پژوهش و است پیچیدگی مهندسی فرهنگی اجتماعی اقتصادی انسانی علوم از مورد باید برنامه ریزی در که دارند را خود اثرگذاری و... گیرند. قرار توجه هستند عنوان هایی اسالمی شهر و پایدار شهر عنوان قرار تحقیق و پژوهش مورد یکدیگر از مستقل نمی توانند که افق می تواند پیشرفت اسالمی ایرانی الگوی تدوین و گیرند ایجاد دهد. قرار دسترس در خصوص این در را روشن تری نیز شهری تحوالت پایش و نظرسنجی و آمار اطالعات بانک افتد. مؤثر پژوهش نتایج غنی سازی و صحت در می تواند جزیره ی یک شهر یک که است این توجه قابل نکته ی یک از حلقه یک حقیقت در و نیست اقیانوس در مستقل برنامه ریزی است. منطقه یک یا و ناحیه یک در زنجیره طرح های و برنامه وجود مستلزم پایدار شهر یک برای گرفته شکل پایدار تفکر مبنای بر که است سرزمین آمایش هم اگر و ندارند وجود هنوز متأسفانه که طرح هایی باشد. نشده اند. اجرایی باشند داشته وجود مردمی مشارکت های قشرهای مشارکت پایدار شهر تحقق ملزومات از یکی اجتماعی اقتصادي مختلف بخش های در مردم مختلف انجام مردم مشارکت جلب برای است. و... فرهنگی سیاسی نمود. حرکت آن ها تحقق جهت در باید که است نیاز مقدماتی شاهی استبداد از گذار دوران که ما کشور به خصوص توجه قدم اولین می کند. تجربه را دینی مردم ساالری به سوی آن هاست. مقابل در پاسخ گو بودن و مردم رضایت مندی به شد. اجرایی فاز وارد شوراها شکل گیری با که اقدامی است. مردم مشارکت جلب در مؤثر دوم عامل اعتمادسازی متأسفانه است. اعتمادسازی ضروریات از رجوع ارباب تکریم زا بخش هایی شهری مدیریت فراوان تالش های علی رغم مخرب اقتدارگرایی الک از نشده موفق هنوز شهرداری بدنه ی همین به بداند پاسخ گو مردم مقابل در را خود و شده خارج

254 و آموزش داریم. زیادی فاصله ی مطلوب نقطه ی تا دلیل فقط شهروندی فرهنگ توسعه ی به خصوص فرهنگ سازی از اعم خدمت رسان دستگاه های بلکه نیست مردم به مربوط بدانند. پاسخ گویی به ملزم را خود باید هم عمومی و دولتی میزان افزایش پایدار شهر شاخص های و معیارها از دیگر یکی افزایش است. مسؤوالن با مردم و یکدیگر به مردم اعتماد توسعه یافتگی برای مناسبی شاخص جامعه آحاد بین اعتماد است. اجتماعی دقت به باید آن ها کیفی بودن به توجه با شاخص ها این ابزارهایی از باید شهری مدیریت گیرند قرار سنجش مورد کمی به کیفی شاخص های تبدیل دوره ای و نظرسنجی مانند هر مناسب جهت گیری با و زده محک را جامعه و خود مرتب که شود توجه باید بخشد. ارتقا را مربوطه شاخص های سال می تواند شهر مدیریت و توسعه در مردم اجتماعی مشارکت در ما شود. تبدیل شهری مدیریت سرمایه ی بزرگ ترین به و اقتصادی مشارکت های درخصوص خود گذشته تجربه ی بخش هایی در که دیده ایم وضوح به فرسوده بافت بازسازی آن جا در ولی کرده عمل موفق شهرداری مستقیم دخالت کم تری موفقیت بوده مردم مشارکت و همکاری مستلزم که جلب خود به را مردمی اعتماد نتوانسته ایم و است شده حاصل و کارشناسی کار انجام مستلزم شاخص ها این بهبود کنیم. می رسد به نظر است. شفاف سازی در اساسی تدابیر اتخاذ اعتمادسازی و شفاف سازی در مؤثر بسیار ابزارهای از یکی فرآیند در دست دخالت کاهش و اطالعات فناوری به کارگیری در تکنولوژی سریع رشد علی رغم متأسفانه که است اداری با بايد و است عقب ماندگی گرفتار شهرداری خصوص این حرکت به مشاوران و متخصصان توانمندی های از استفاده ببخشد. شتاب خود اجتماعي تعامالت براي شهري فضاهای توجه مورد پایدار شهر ایجاد در که معیارهایی از یکی اجتماعی تعامالت برای مناسب فضاهایی ایجاد است جدی شهرهای در معموال که است مسؤوالن با و یکدیگر با مردم دارد. متفاوتی پاسخ های نیز متفاوت فرهنگ های با مختلف بر که ما کشور در تاریخی و فرهنگی ویژگی های از یکی و مسجدمحوری گرفته شکل اسالمي و دینی اعتقادات پایه ی تعامالت در شهری فضای به عنوان مسجد فضای از استفاده سه مردم حضور است. مردم دنیای و دین پیوند و اجتماعی از كه است مناسبي فرصت مسجدها فضاي در روز در بار است. اسالمي شهر هاي ويژگي و توسعه به اخیر سال های در مدیریت شهری توجه اجتماعی تعامالت در آن سهم افزایش و مساجد عمران نظر به می شود. محسوب مدیریت شهری موفقیت های از ایجاد درخصوص شهرداری که مؤثری اقدامات می رسد مساجد محوریت با است نموده شروع پایدار محله ی اولیه هسته های و نموده کسب خوبی موفقیت های می تواند دهد. تشکیل را شورایاری ها متوازن توسعه ی شهر قطببندي شهر پایدار توسعه ی موانع از یکی مناطق این شکلگیری است محروم و برخوردار بخش به جمله از مختلف بهدالیل کالن شهرها در عمدتا محروم است. افتاده اتفاق ذیل موارد غیررسمی اسکان بخشهای در سکونت و مهاجرت - خالفسازیها و ضابطه بدون تفکیک های و شهر حاشیهی اجتماعی. فشارهای تحت بخشهای به قدیمی بخشهای ساکنان مهاجرت - قدیمی. سکنه ی از مناطق این تخلیه ی و شهر توسعه یافته ی در ارزش افزوده باعث که عمرانی فعالیت های انجام - از بی توجهی به دلیل دیگر برخی و شده مناطق بعضی عقب مانده اند. توسعه روند از شده موفق اخیر سال های در شهری مدیریت رهش حاشیه ی در به خصوص خالف سازی ها گسترش پروژه های تعريف و مستقیم دخالت با و نموده جلوگیری سمت به افزوده ارزش ایجاد با محروم مناطق در محرک

255 می رسد نظر به کالن دید در کند. حرکت متوازن توسعه ی تسهیالت و رفاهی امکانات ایجاد با بايد را مهاجرت مشکل مهاجرت زمینه ی می توان حتی یا و نمود متوقف مبدأ در افتاده اتفاق گذشته در که آنچه لکن كرد فراهم را معکوس هزینه صرف با باید شهری مدیریت و نیست بازگشت قابل کمک مناطق این توانمندی به الزم تمهیدات به کارگیری و از طبقاتی اختالف از به غیر بافت ها این دیگر معضل کند. هاي پروژه و هاي ساخت زير در اختالف اقتصادی لحاظ است. شهر مناطق ديگر با مناطق این اجتماعی و فرهنگی تکالیف و وظایف از اختالفات اين كاهش جهت در تالش بدون توجه پایدار شهر ایجاد و است شهری مدیریت سخت بود. نخواهد امکان پذیر مشکالتی چنین حل به نتیجه گیری پایدار توسعه ی مؤلفه های به عنوان تاکنون که آنچه نگاه با و غربی نظریه پردازان ناحیه ی از است شده مطرح از متأثر که است بوده زندگی برای مادی شرایط بهبود در لکن است لیبرالیستی به خصوص و مادی گرایی نگاه است حاکم توحیدی جهان بینی که اسالمی جامعه ی یک و باشد توسعه به مادی نگاه آن از جامع تر نگاهی باید و اسالمی ایرانی الگوی تدوین مطالبه ی به خصوص ضرورت ها از یکی پایدار توسعه ی مؤلفه های بومی سازی است. پایدار توسعه ی راه نقشه ی تهیه ی در پیش نیازها و مادی پیشرفت به که بود نخواهد معنی این به این البته جنبه های از یکی مادی رفاه ارتقای باشیم بی توجه به توجه و می شود محسوب پایدار توسعه ی در مهم و تعمیق در جدی ضرورت نیز معنوی متعالی اهداف توسعه جهت گیری می رود. به شمار توسعه هدفمند کردن مرفه باهویت سالم زیبا آرام شهری ایجاد سمت به باید در انسان تعالی و رشد برای بستری و بافرهنگ ایمن باشد. کامل انسان تحقق جهت پرداخته آن به مقاله این در آنچه به توجه با همچنین دستیابی جهت در اصفهان مشکالت و موانع مهم ترین شد نمود: خالصه زیر موارد در می توان را پایدار توسعه ی به شهر و استان چالش جدی ترین زاینده رود بحران و اقلیمی تغییرات مشکل عالوه بر که است اصفهان این در نیز مدیریتی خطاهای و انسانی عوامل خشکسالی از اعم کشور کالن مدیریت است امید بوده اند. مؤثر زمینه در رودخانه این جاری بودن اهمیت به هم مجلس و دولت این تخریب با را نقاط دیگر آبادی و شوند واقف اصفهان نزنند. طاق تمدن شهر دیگر چالش های از یکی اصفهان هوای آلودگی از ناشی آلودگی ها این از مهمی بخش که است اصفهان حمل ونقل وسایل و صنایع در فسیلی سوخت های کاربرد جدید بارگذاری های از باید مشکل این حل برای است در آالینده و آب بر سنگین صنایع به خصوص صنعتی شهر در صنایع آتی رویکرد و کرد جلوگیری شهر این گردشگری و دستی غذایی وابسته صنایع باید اصفهان صنایع استقرار فاصله ی باشد. باال تکنولوژی با صنایع و افزایش کیلومتر صد از بیش به باید نیز آالینده و سنگین محور در جدید صنایع هرگونه توسعه ی و استقرار و یابد گیرد. صورت اصفهان شرق عمومی حمل ونقل توسعه ی سبز فضای توسعه ی توسعه ی الکترونیک شهرداری توسعه ی و راه اندازی مصرف در صرفه جویی و دوچرخه سواری و پیاده محوری و پژوهش مطالعه به الزم بودجه های تخصیص انرژی ایجاد شهرها هویت حفظ شهری امور در برنامه ریزی تمرکزگرایانه رویکرد تغییر شهرداری ها برای پایدار درآمد جدی برخورد محلی و منطقه ای مراکز اختیارات افزایش و در مهم راهکارهای از و... شهری تخلفات با قانونمند و است. شهری پایدار توسعه ی به دستیابی و مدیریت شهری به شاخص ها این از بخشي تحقق آنچه اما می گردد باز کشور کالن مدیریت به نیز مواردی به عنوان مردم مشارکت است مؤثر فوق موارد از بیش تر هک به صورتی است اجتماعی سرمایه های مهم ترین بدون پایدار شهر ویژگی های برخی تحقق گفت توان مي مشارکت جلب برای بود. خواهد غیرممکن مردم مشارکت رد پاسخ گو بودن و مردم رضایت مندی به توجه قدم اولین ایجاد معنای )به اعتمادسازی دوم عامل و آن هاست مقابل است. مسؤوالن( و مردم و مردم خود بین اعتماد پی نوشت پژوهش های مرکز رییس و اصفهان شهر اسالمی شورای عضو عمران کارشناس ارشد 1-. شهر اسالمی شورای

256 اصفهان قطب در بزرگ چالشي پايدار توسعه ي Sustainable Development, a Huge Challenge in Esfahan Pole 2 غازي ايران دکتر چکیده پریشان و نگران انديشهي زائيدهي پايدار توسعهي زا به ويژه تاريخي فرازهاي در كه است انسان دوستاني به مناسبتهاي و شكل گرفته تاكنون قرن بيستم دوم نيمهي انسان نجات براي چارهاي پرداختهاند چارهانديشي به گوناگون دور به بيتدبيري و يكجانبهنگري با كه سختي تارهاي از تفكر شيوهي از تبعيت به نيز ما كشور در است. تنيده خويش است( آن از گونه اي اصفهان مورد )كه ابزارگرا عقالنيت و صورت بحرانزا اقتصاد توسعهي مدل از الگوبرداريهايي فناوريهاي كمك به آالينده و توليدي واحدهاي است. گرفته به ويژه شهرها و صنعتي شهركهاي در آالينده وارداتي زا يكي بر درحالي كه و...( اصفهان )تهران كالنشهرها در بوده اند استوار انرژي و برق آب تأمين الگوهاي ناپايدارترين تزايدي تخصيص امر اين آمدهاند. به وجود ديگري از پس يكي شهري زيست و صنعت به كشاورزي از آب كمياب منابع از بسياري با همراه ساخت وساز به مرغوب اراضي تبديل آلودگيهاي افزايش همگي كه بوده ديگري ناپايدار عملكردهاي است. داشته پي در را عمومي سالمت كاهش و محيطزيست و چارهانديشي و آن شناخت نيازمند وضعيت اين از برون رفت اين وتحليلهاي بحثها كه است كارساز راهكارهاي به دستيابي است. شده انجام راستا همين در مقاله كالن شهر توسعه قطب پايدار توسعه ی کلیدواژه ها: مديريت. زيست محيطي پايداري شهري پايدار توسعه ی

257 پايداري ركن سه طريق از كه است اكولوژيكي اقتصادي پايدار: اقتصاد 1- سالمت فرهنگي اجتماعي ابعاد جامعيت و يكپارچگي می شود. ميسر مالي و پولي ابعاد و محيطزيست و انسانها از زندگي كيفیت آن در كه است جامعهاي پايدار: جامعهی 2- داراي كه اكوسيستمها تحمل ظرفيت درون در زيستن طريق مييابد. ارتقا هستند هم كم ي مرز و حد به احترام طبيعت به احترام بر پايدار جامعهی اساس دموكراسي آزادي عدالت پايداري و برقراري انسانها حقوق پايدار جامعهی است. اخالقي ارزشهاي و فرهنگي ارتقای و پایبندی جامعهای چنین دارد. پيش در را بزرگ چالشی و شهري برنامهريزي ملي و بينالمللي قوانين و حقوق به توليد در نیکو اخالق و فردي و محلي زندگي سبك حمل ونقل و شرايط پايدار جامعهی ميگيرد. عهده بر را مصرف و اكو پايدار شهرهاي روستاها )اكو را زندگي از جديدي نظام سبز معماري سبز ساختمان پايدار كشاورزي شهرداري ها فردي زندگي سبك و تجديدپذير انرژيهاي سبز فناوريهاي دربرميگيرد. را( طبيعي منابع حفظ مبتني بر و كاالها آن در كه است محيطي پايدار: زيست محيط 3- قرار اجتماع و اقتصاد اختيار در اكوسيستمها كه خدماتي مي يابند. دوام و شده حفظ مي دهند شهرنشيني و جمعيت عوامل از يكي شهرنشيني و جمعيت افزايش جهان در انسانها و اكوسيستم سالمت تهديد و محيط زيست بر فشار 791 تنها ميالدي 1804 سال در كه جهان جمعيت است. بوده پيشبيني و گذشته ميلياردنفر 7 مرز از اخیرا بود ميليون نفر جمعيت است. ميلياردنفر 10/5 تا 7/5 بين 2050 سال براي پايان در بود 3 درصد فقط 1800 سال در كه نیز شهرنشين رسيده 60 درصد حدود به اكنون و 47 درصد به بيستم قرن و مي كند مصرف را جهان منابع 80 درصد جمعيت اين است. ميكند. توليد گلخانهاي گازهاي هم نسبت همين به ) 1/341 ميليارد جهان كشور پرجمعيتترين همچنان چين دنيا جمعيت 37 درصد کل در هندوستان و چين است. نفر( میلیون )37/7 آسيا در توكيو شهر داده اند. جای خود در را روسيه در مسكو نفر( ميليون )19/44 آفريقا در قاهره نفر( مركزي آمريكاي در مكزيكوسيتي ميليون نفر( )14/84 )19/67 جنوبي آمريكاي در سائوپالو ميليون نفر( )21/16 از ميليون نفر( 4/58 ( اقيانوسیه در سيدني و ميليون نفر( هستند. شهرها بزرگترين جملهی پس 1335 سال در ميليون نفري 18/95 جمعيت ايران در ات 1387 سال در و رسيده ميليون نفر 70/473 به نيم قرن از رقمي از صحبت هماكنون و یافته افزایش ميليون نفر 72/584 31/66 از نيز شهرنشين جمعيت است. ميليون نفر 75 حدود )با 1385 سال در درصد 68/46 به 1335 سال در درصد تهران است. یافته افزایش ميليون نفر( 50/93 مطلق تعداد شهري جمعيت از درصد 25/66 کشور شهر بزرگترين است. داده جاي خود در را كشور اصفهان در شهرنشيني و جمعيت افزايش علل در جمعيت رشد عامل مهمترين شايد صنعتي توسعهی بوده منطقه اين در شهري كانونهاي و اصفهان منطقهی )8/8 صنعتي بزرگ كارگاه 470 داشتن با اصفهان است. صنعتی شاغالن نظر از و كشور كارگاه 5322 از درصد( در حال حاضر می گیرد. قرار دوم رتبه ی در تهران از بعد در ميسازد. فراهم را كشور اشتغال 12 درصد منطقه اين را خود شغل شاغالن 30 درصد آب نبود ادامهی صورت تا كند ايجاد شغل هزار 225 بايد شهر این و ميدهند ازدست کند. کار مشغول آن جا در را خود بی کار درصد 30 شهر اطراف در اصفهان استان صنايع 70 درصد صنعتی شهری رشد قطب محدودهی در و اصفهان از: عبارت اند صنايع اين از تعدادي گرفتهاند. قرار اصفهان فوالد مجتمع ذوبآهن نيروگاه پتروشيمي پااليشگاه و هوايي صنايع پلياكريل سيمان كارخانههاي مباركه صنعتي واحد 129 اصفهان شهرداري همچنين هواپيماسازي. توسعه طرح و صنعتي گروه 37 در شاغل نفر 2456 با فعال نفر 5356 اشتغال امكان با تأسيس 117 جواز و شاغل 808 با است. نموده گزارش را 1388 درسال شبكههاي انساني نيروي انرژي و آب به دسترسي توسعهی ايران فالت مركز در جغرافيايي موقعيت ارتباطي اطراف نواحي و اصفهان شهر در آموزشي مراكز سريع كشور مهم بازارهاي به دسترسي تجاري مراكز استقرار آن دافعههاي و بياباني شرايط وجود مرزها از دوري در پايه جمعيت فراوان تمركز امنيت و استراتژيك موقعيت شرحي به مهاجرتها و كشور( شهر )سومين اصفهان شهر هستند. اصفهان در جمعیت افزایش عوامل جمله از شد بيان كه

258 توسعه قطب اين در شهرها از قابل توجهي تعداد البته شهر به آنها شدن تبديل كه بوده اند پيشين روستاهاي نيروي مانند شهر حقوقي هويت به دست آوردن براي به عنوان آن از مي توان كه نموده عمل چنان قوی محركهي ياد شهر طبيعي رشد با مقايسه در شهرگرايياپيدمي راهبرد هيچ گونه تابع شهري مجموعهی اين توسعهی نمود. هماهنگ توسعهی هدايت براي مشخصي برنامهی و بيبرنامه فضايي گسترش اين است. نبوده مجموعه ناپايداري به مربوط عناصر متقابل روابط تشديد عالوه بر ميكند. و كرده پيچيدهتر و عميقتر را آن شهري فاصلهی در اصفهان صنعتي شهري قطب در نفر از جمعيت كل رقم 1385 تا 1335 سالهای هم شهرنشيني نسبتهاي و يافته افزايش نفر به شهر در است. يافته ارتقا 90 درصد حدود به 58 درصد از به 1335 سال نفري جمعيت نیز اصفهان است. يافته افزايش 1387 در نفر 1365 تا 1335 دههی سه به مربوط جمعيت رشد نرخهاي به بزرگ شهرهاي تبديل تحوالت از ناشي رشد اين است. )اصفهان( استاني و منطقهاي يا و )تهران( ملي كالن شهر اجتماعي اقتصادي امور در دولت نقش افزايش درنتيجه ی نظام در ايران سرمايه داري ادغام و نفت صدور با كشور مهمي نقش هم مهاجرت البته كه بوده جهاني سرمايه داري استان دههي در است. داشته جمعيت افزايش در نفت خير مناطق و تهران به به ويژه مهاجرفرست اصفهان است. بوده مهاجرپذير دههها ساير در و جنوب طي و دهه های در اصفهان توسعهی نيز و تحميلي جنگ پديدهی دو تحت تأثير 20 سال سيمان نظامي صنايع ذوب آهن صنايع احداث با صنعتي از بی شماری عدهي مباركه فوالد مجتمع و سپاهان كار جست وجوي در یا جنگي مهاجر به عنوان که را جمعیت نفر است. داده جای خود در آمدند اصفهان به شهر چمگردان فوالدشهر شاهين شهر مانند نقاطی در 3 آن صنعتي شهري قطب و اصفهان استان ايران در شهرنشيني نسبت و جمعيت جدول 1 : سال جمعیت کشور درصد شهری جمعیت استان درصد شهری جمعیت توسعه قطب درصد شهری جمعیت اصفهان شهر درصد شهری 57/ /08 89/ /6 83/ /4 68/ در و شهري كانون 42 در اصفهان قطب جمعيت با شاهينشهر و گرفته شكل شهري نخست الگوي يك كالن شهر به نسبت برابر 7 از بيش جمعيتي فاصلهی دههی سه در تنها اصفهان قطب جمعيت دارد. قرار اصفهان است. يافته افزايش 9/2 درصد رشد نرخ با تا 1395 سالهاي براي اصفهان شهر جمعيت پيش بيني هزار پنجاه و نهصد و میلیون یک به ترتيب 1405 و 1400 و دومیلیون و نفر هزار هفت و نود و دومیلیون نفر كانون 42 جمعيت است. نفر هزار وشش وچهل دویست كالن شهر مركز از كيلومتري تا شعاع در که شهري امواج اثر در طبيعي رشد عالوه بر دارند قرار اصفهان کشور جنگي مناطق كشور گوناگون نقاط از مهاجرتها با كه استانهايي يا و استان شرق بياباني و كمرونق نقاط باالترين است. گرفته شکل بودهاند رو به رو فقر و بی كاري لنجان صنعتي مناطق به ويژه اطراف روستاهای و اصفهان 1370 سال مهاجران شدهاند. ساكن اصفهان فالورجان دیگر استان های از نفر هزار 117 كه بوده اند نفر هزار 223 با اصفهان دههي در شده اند. وارد اصفهان به كانون دومين واردشده مهاجران 11/6 درصد یا نفر آن به واردشده مهاجران درصد 64 با تهران از پس شهري اين در است. شده شناخته بوده اند نفر جمعا كه مهاجران جمع بوده اند. نفر مهاجران تعداد دوره شده گزارش نفر تعداد به دورهي در شهرستانهاي داخل مهاجران آنها از نفر كه شاهد اصفهان استان 1385 آمارگيري در بوده اند. استان استان از آنها نفر كه بوده نفر مهاجرت بوده اند. نفر تعداد مهاجرت خالص و دیگر )sci.org.ir

259 زاینده رود حوضهی در آب بحران 1950 دهه ي در وابسته اند. يكديگر به بسيار غذا و آب پيش دههي برابر 4 انسان توسط آب استفادهی 1960 تا و علمي موفقيتهاي از ناشی افزایش این است. بوده آن از افزايش طريق از به ويژه اقتصاد طريق از كه بود تكنولوژيكي ساختن و برق و صنعت بخشهاي در رشد آبي زمينهاي رشد این نیز آن از پس شد. حاصل قارهها تمام در سدها انبوه و رودخانهها آب چرخهي در تغيير سبب و یافته ادامه همچنان عميقي اثر ضمن در گذاشت. اثر آب كيفيت بر و شد درياچهها ار بحرانهایی که به گونهای گذاشت آب جهاني چرخهي بر هم در آب بحران که آوردهاست وجود به جهان مختلف نقاط در میرود. به شمار مزبور بحرانهای از یکی اصفهان تونلهای زدن نيست جديدي موضوع موجود آبی بحران اصفهان به چهارمحالوبختیاری استان از آب انحراف از ناشی بحرانهاي انداختن تعويق به براي تالش درواقع توسعهی موازین با که بوده توسعهای برنامههای آنگونه هم ها تالش آخرین تالشها این است. نداشته همخوانی پایدار ميزان به حاضر حال در آب كمبود رفت. نخواهند شمار به است. شده اعالم مترمكعب ميليون 800 رديف در كه منطقهاي براي قطبي رشد سياست انتخاب متوسط بارش )با شده طبقهبندي نیمهبیابانی و بياباني مناطق ات 50 و اصفهان در ميليمتر 1600 تبخير و ميليمتر 120 حاشيهي در تبخير ميليمتر 3600 و بارش ميليمتر 70 حدود از يعني ابتدا از كه است بوده آن نيازمند گاوخوني( جمعيت رشد ميزان تنظيم و انتخاب در تاكنون پيش نيم قرن اندازهي صنعت نوع اقتصادي فعاليت نوع آن تمركز و اصول به صنايع استقرار مكان همه رأس در و صنعت توجه بسيار انرژي( و آب )به ویژه منابع و محيط پايداري از نيز آب منابع توسعهي استراتژيهاي در همچنين شود. منابع توسعهي پروژههاي دربارهي تصميم باید قبل نيم قرن استان هر در و كشور آمايش نقشهي براساس دقيقا آب خطا و آزمون بار چندين از پس هم هنوز متأسفانه كه بود می است. نشده تهيه مهمي دستوركار و سند چنين قيمت شدن برابر چهار با 1350 دههي اول نيمهی در بود كشور فضايي برنامهي ملي طرح كه ستيران طرح نفت ميليون 50 هزينهي با و فرانسوي مشاور مهندسان كمك با براساس طرح آن در شد. تهيه ايران در زمان آن دالر محيط توانهاي و زاينده رود حوضهي اكوسيستمي توان شکل 1 فعاليتهاي از پايدار چشماندازي در استان جغرافيايي براي ميليون نفر 3/5 حدود در جمعيت حداكثر اقتصادي و شده تعيين اصفهان شهر براي نفر هزار 600 و استان دشت كشاورزي كه بود شده طراحي توسعه از خطوطی كاربري و ميشد حفظ پويا به صورتي زايندهرود حاصلخيز بود. شده طراحي پايدار و منطقي اصول براساس اراضي كانوني نقطهي به صنايع و انسان هجوم اوال طرح آن در بود. نشده توصيه وجه به هيچ زايندهرود محور و حوضه صنعتي و شهري به كشاورزي از كاربري تغيير هيچ گونه پويا پاك اصفهان بود قرار نداشت. وجود راهبردها در نيز بماند. پايدار و و برنامه سازمان در نگارنده كه هم 1360 دههي مطالعات استانهاي از تركيبي در اصفهان آمايش طرح مورد در بودجه آورد به عمل خوزستان و چهارمحال و بختياري يزد اصفهان رفته فراتر نيم ميليون نفر از اندكي شهر جمعيت كه به هنگامي پلي اكريل مباركه فوالد مجتمع كارخانههاي هنوز و بود و شيميايي صنايع پااليشگاهها و پتروشيمي سيمان اصفهان حاصلخيز دشت فضاي در و... صنعتي شهركهاي بود نشده وارد اصفهان به زايندهرود محور با منطبق و ناحيه اين و...( خاك )آب اكولوژيك توان كه ساخت مشخص از فراتر كه توسعه از نقشهاي نمي توان كه است وضعيتي در از الگويي اقتباس كه نيست شكي كرد. تحميل آن به است آن نه تنها ندارد همخواني منطقه اكولوژيكي شرايط با كه توسعه داشت نخواهد پي در را گوناگون بحران هاي جز نتيجهاي منطقهي و زايندهرود مورد زد. خواهد هم دامن آن به بلكه با منطبق يك هر كه است حوضهاي هزاران از يكي اصفهان خود سياسي و فرهنگي اجتماعي اقتصادي طبيعي شرايط

260 روبهروست. بحرانها و مشكالت انواع با از آب بيشتر و پرهزينه بسيار انتقال در نه راهحل و خوزستان اكوسيستمهاي پايداري كه است حوضههايي تصميمات از مجموعهاي در بلكه مي كنند حفظ را خليج فارس به بايد كه است اجتماعي و سازماني سياسي اقتصادي شود حمايت صاحبنظراني و محققان از مجموعهاي كمك و هستند بين رشتهاي و سيستمي تخصص و تفكر داراي كه و التزام پايدار توسعهي اهداف راستاي در حركت به عميقا دارند. تعهد و معاصر زمان بزرگ چالش های از یکی آب بحران با ما كشور اصوال بود. خواهد اصفهان در آینده در احتماال بارش يك چهارم تقریبا كه ميلي متر 240 حدود متوسط بارش نیمه خشک تا خشك مناطق رديف در است جهاني متوسط آب سرانهي به توجه با و است شده طبقه بندي جهان پيش بيني و مترمكعب 1750 برابر 1384 سال در كه شيريني بحران با است بوده 1400 سال براي 1300 مترمكعب رقم سرانهي بحراني آستانهي چراكه روبه روست آب جدي مترمكعب 1000 سرانهي رقم و است 1500 مترمكعب آب است. جدي خطر به نزديك بحراني وضعيت 3/7 كل به ميزان كه مي باشد زميني( زير هاي آب اضافهي به است. شده ارزيابي مترمكعب ميليارد 6/735 پيشبيني شدهي نیاز ميزان با نيز 1400 سال در از موجود آب منابع ميزان به توجه با و مترمكعب ميليارد گوکان تونل کوهرنگ سوم تونل اتمام فرض )با منابع همهي و آب بحران بهشت آباد( طرح احتمالی اجرای و خدنگستان و...( و گردشگری کشاورزی صنعتی )شهری توسعه تهدید خواهد برجای جدی بسیار ی مسأله یک به صورت همچنان ماند. احتمالی گزینهي تنها ظاهرا آب بین حوضهای انتقال حاضر حال در دسترس در آمار براساس چراکه بود خواهد چهارمحال بختیاری و خوزستان استانهای در آب سرانهي بحرانی آستانهي از که است مترمکعب 9555 و 7950 به ترتیب خواهد توجیهپذیر امر این هنگامی اما هستند. دور به کامال یزد اصفهان استان چهار آمایش برای جامعی طرح که بود منطقهي یک به صورت خوزستان و چهارمحال و بختیاری تقسیمات در استان چهار حال عین در و برنامهریزی واحد شود. تهیه کشور سیاسی است برخوردار کانونی اهمیت از نکته این ذکر این جا در 4 مترمکعب( )میلیون زاینده رود حوضه ی در آب نیازهای و مصارف جدول 2 : نيازها سال كشاورزي شرب صنعت و درياچه سطح از تبخير رودخانه )تاالب زيست محيط گاوخوني( نفوذ كل مصرف 840 زاينده رود حوضهي در آب سرانهي هم اكنون وضعيت است. مترمكعب 600 اصفهان استان در و مترمكعب كه است آن از ناشي اصفهان منطقهي در فوق بحراني بسيار صنعتي تمركز و توسعه و جمعيت بيش ازحد رشد عالوه بر تاكنون 1370 سال از كه آب ساالنهي مصرف و تقاضا ميزان 2( )جدول است بوده مترمكعب ميليارد 6 از بيش پيوسته سطحي )آب هاي آبی منابع حداكثر ظرفيت از بيش تر بسيار بازفت ونک کوهرنگ بهشت آباد های رودخانه آب منابع که اصفهان( برای آینده احتمالی )منابع کارون و دز نهایتا و زمان از و گرفته قرار بختیاری و چهارمحال استان در همگی از 1384 سال در منطقه ای آب ادارات استقالل قانون تصویب هرگونه و خارج اصفهان ای آب منطقه شرکت مدیریت حوزهي مطرح را جدی بسیار مشکالت آب بین حوضه ای انتقال آمریکا متحدهي ایاالت آنچه نظیر مشکالتی ساخت. خواهد

261 جدول 3: مصارف بخشهای مختلف از آب زایندهرود در سال و مقایسهی نسبی آن با سالهای معمولی درصد از کل آب درصد نسبت به سالهای میزانمصرف تحویل شده )1180 معمولی )2100 میلیون )ميلیونمترمکعب( ميلیونمترمکعب( مترمکعب( نوع مصرف 20 4/ شرب و مصارف شهری اصفهان بزرگ 5/3 3/6 75 انتقال به یزد جهت شرب و صنعت 95/0 7/1 20 انتقال به کاشان 25 5/ جمع مصارف شرب و شهری 1/7 7/ صنایع نیروگاهها و پاالیشگاه 1/32 2/ جمع مصارف شرب شهری و صنعت 5/ فضای سبز شهرهای حاشیه ی زاینده رود از انهار و چاههای حریمی 6/41 2/ جمع مصارف غیر از کشاورزی 38/2 2/4 50 تبخیر از سطح دریاچهی سد 38/2 2/4 50 نفوذ در اعماق 9/4 7/8 103 پمپاژهایچهارمحالوبختیاری 47/1 6/2 31 پمپاژهای اصفهان قبل از سد چم آسمان 7/ جمعمصارف 3/47 5/9 71 مصارف حق آبهداران و سهمآبهداران کشاورزی تغییرات نسبی برداشت در سال خشک نسبت به سال معمولی در سال خشک نسبت به سال معمولی تمام این موارد حداقل 44 درصد افزایش داشته است 5/87 درصد کاهش نسبت به سال معمولی سالها بر سر انتقال آب رودخانهي کلمبیا از کانادا در طرح نواپا )NOWAPA( به لس آنجلس داشت. ماجرای این گونه طرحهای انتقال آب عالوه بر تبعات نامطلوب اجتماعی اقتصادی فرهنگی سیاسی و زیست محیطی وسیعی که به دنبال خواهند داشت رویدادهای خردمندانه ای نیستند زیرا عملیات اجرایی طرح هایی که مصارف آبی بخش های کشاورزی شرب و صنعت را از قبل افزایش داده و می دهند به اتمام رسیده و طرح های آب بر دیگر نیز به تصویب رسیده است و به زودی اجرا می شوند. بنابراین با ادامهي این گونه توسعهي ناپایدار اصفهان همیشه به صورت یک کانون توسعه ی تشنهي آب به جا خواهد ماند. گرچه مدیریت آب حوضه در چندین مقطع زمانی با احداث سازه های آبی و انتقال آب سعی در حل مسأله نموده اما همان گونه که در شکل 2 قابل مشاهده است موضوع کمآبی همچنان بر جای خود باقی بوده و در سال هایی وضعیت به گونهای بوده است که ورودی آب به تاالب بینالمللی گاوخونی به صفر رسیده و مرگ این اکوسیستم بسیار ارزشمند به واقعیت پیوسته است. شکل 2 : روند تأمین و مصرف آب سطحی در حوضه ی زاینده رود باید دانست که سازه هاي آبي انتقال و انحراف آب به ميزان نسبتا قابل توجهي بر مقدار آب هاي قابل دسترس سطحي افزوده است اما به علت برداشت بيش ازحد از آب هاي زيرزميني به ويژه در سال هاي كاهش بارندگي سطح آب زيرزميني پيوسته درحال كاهش بوده است. چنانكه افت ساالنه در سال 1379 به 2/5 متر رسيده و برداشت مجموع

262 /69 ميليارد مترمكعب )از حلقه ی چاه 1726 قنات و 1613 چشمه( 72 درصد كل مصرف در حوضه را تشكيل ميداده است. بديهي است كه اهميت آبهاي زيرزميني در سالهاي خشك بسيار زياد خواهد بود. چنانكه در سال 2001 به هنگامي كه هيچ آبي از زايندهرود به كشاورزي نرسيد در 60 درصد از مساحتي كه در يك سال معمولي آبي زيركشت ميرفته كشاورزي شد. اين وضعيت درصورتي ميتواند پايدار باشد كه آب هاي زيرزميني تغذيه و بازسازي شوند و چون اصوال تغذيهي آنها توسط منابع آب سطحي از زايندهرود انجام ميشده هيچ گونه راهحلی در وضعيت موجود وجود ندارد زيرا رودخانه به يك رود مرده تبديل شده است. در چنين وضعيتي از آبهاي زيرزميني شرايط معيشتي كشاورزان حوضه نيز با بحران جدي روبهرو شده است زيرا درحالي كه باید جدول 4: کیفیت آب زاینده رود EC (ms/m) قبل از ورود به دشت اصفهان پس از دریافت پساب های صنعتی در اصفهان در اصفهان پس از آبشار و رسیدن به پایاب کیفی آب نیز به گونهای جدی روبهروست. با کاهش جریان آب و وقوع کمآبی و نیز آلودگی ناشی از کشاورزی صنایع و فاضالبهای شهری سالمت رودخانهی زایندهرود و مردم ساکن در حوضهي آن تحت تأثیر قرار گرفته است. نفوذ مواد محلول موجود در آبهای بازگشتی آبیاری به سفره های آب زیرزمینی و رودخانه و نیز فاضالبهای صنعتی و شهری بسیار بیشتر از آب جاری در رودخانه است. ترکیب این آلودگی باعث افزایش میزان شوری آب )که به نام قابلیت هدایت الکتریکی )EC( نامیده می شود( و افزایش کل مواد جامد محلول )TDS( شده سالمت آب و کشاورزی را در معرض تهدید قرار می دهد و خطری جدی برای پایداری این اکوسیستم رودخانهای است. یک مطالعهي ده ساله از سال 1989 تا 1999 نشان میدهد که متوسط EC در آب رودخانه قبل از ورود به فلزات سنگین در عبور از اصفهان 10 برابر می شوند Cd 0/02 Mg/l Ni 0/07 Mg/l Pb 0/1Mg/l چهار برابر استاندارد who 75 درصد آب رودخانه و تونل ها متعلق به حقابه داران باشد فقط 3/47 درصد در يك سال معمولي به بخش كشاورزي تحويل شده )جدول 3 ( و اين وضعيت كه با شرايط بحراني فوق همراه شده است بحران معيشت و اشتغال كشاورزان را به شدت دامن زده و خواهد زد. ذکر این نکته دارای اهمیت است که مدیریت حوضه در سال های قبل پیش بینی مصارف و کمبود آب های سطحی در حوضهي زایندهرود را بدون احتساب آب مورد نیاز استانهای همجوار دستگاههای پمپاژ آب به چهارمحال وبختیاری و با فرض به بهرهبرداری رسیدن طرحهای جدید انتقال آب به حوضهي زایندهرود انجام داده است که خود نمایان گر نارسایی تدبیر و عدم استفادهی به موقع از خرد علمی است. کیفیت آب و پساب ها و تأثیر بر سالمت اکوسیستم رودخانه و انسان ها حوضه ی زایندهرود عالوه بر بحران کمی آب با بحران دشت اصفهان 250 ms/m است پس از دریافت پسابهای صنعتی تا 700 ms/m افزایش مییابد و در اصفهان به 1200 ms/m میرسد. پس از آن با ورود آبهای برگشتی از طرح آبیاری آبشار مقدار آن از 4500 ms/m باالتر رفته و در پایاب رودخانه )نزدیکی ورزنه( به حداکثر ms/m می رسد. این الگو در مورد آلودگیهای غیرکشاورزی نیز وجود دارد. تمرکز کاتیونها و آنیونها روندهای مشابهی از افزایش آلودگی را به سمت پاییندست رودخانه نشان می دهد. تمرکز فلزات سنگین )سرب نیکل و کادمیوم( با عبور رودخانه از اصفهان ده برابر شده و به 0/1 میلی گرم در لیتر برای سرب 0/7 میلی گرم در لیتر برای نیکل و 0/02 میلی گرم در لیتر برای کادمیوم )چهاربرابر استانداردهای جهانی( میرسد )جدول 4(. در ایستگاه پلچوم نیز اکسیژن محلول )DO( به شدت کاهش می یابد زیرا پساب کارخانهی فاضالب به رودخانه تخلیه میشود. مطالعات مشروح هیدروشیمیایی آبهای زیرزمینی که در

263 انجام ساله ده دورهي یک در اصفهان باالدست در واقع لنجانات سفرههای از برخی در زیرزمینی آبهای که میدهد نشان شده شده شور کامال دیگر قسمتهای در و شدن شور حال در آب و برگشتی آب نیز و رودخانه آلودهی آب از تغذیه آن علت و از آلودگی که دانست باید است. بوده آبیاری های طرح از نشت نفوذ هم متر( 9/5 تا )1/5 کم عمق های چاه داخل به رودخانه جدی خطراتی قطعا مزبور آلودگیهای است بدیهی است. کرده به طوری که می آورد و آورده وجود به انسانها سالمت برای تصفیهخانهي که هنگامی میالدی خشکسالی در ورودی آبهای کیفی تصفیهي به نتوانست اصفهان فاضالب ایجاد شهرها در مردم سالمت برای جدی مشکالتی بپردازد طور به اصفهان در فاضالب پسابهای از همچنین نمود. آن تأثیر تعیین که می شود استفاده کشاورزی در گستردهای است. گستردهای تحقیقات نیازمند انسانها سالمت بر توسعه ناپایداری و انرژی وضعیت دیدگاه دو هر از آب بحران با نه تنها زایندهرود حوضهي را مزبور بحران که دیگری عامل روبهروست کیفی و کم ی تأثیر و هوا گرم شدن اقلیمی تغییرات موضوع نموده تشدید منابع کاهش و خشکسالی جوی بارشهای کاهش بر آن اقلیم تغییر بینالدول پانل اخیر تحقیقات بنابر است. بوده آب ناشی که جو در گلخانهای گازهای تمرکز تشدید 6 )IPCC( انسانهاست توسط فسیلی سوختهای بسیار مصرف از است. کنونی اقلیمی تغییرات دلیل مهم ترین صنعتی شهری قطب در موضوع این که آن جایی از زایندهرود حوضهي منطبق بر منطقهي در و اصفهان توسعه پایداری تهدید به مربوط معضالت از یکی به صورت به علت آب منابع پایداری بر آن تأثیر و هوا آلودگی قبیل از بررسی از پس مقاله این در است درآمده اقلیمی تغییرات هوا آلودگی وضعیت انرژی موضوع پیرامون مختصری اختصار به نیز اصفهان در هوا آالیندهي گازهای انتشار و مطالب فوق بحث ادامهی از پیش اما می گردد. بررسی کلی( نگرشی )در اقلیم تغییر موضوع پیرامون مختصری می شود. ارائه مربوطه الزامات با همراه مربوطه الزامات و هوا آلودگی اقلیم تغییر محیط مجموعهی بر آن تأثیر و اقلیمی تغییرات مسألهی دههی از به ویژه و نیم قرن از بیش در انسانی زیست و طبیعی و معاهدهها و بوده مطرح بین المللی سطح در تاکنون 1990 جهانی گرمایش وضعیت تعدیل پیرامون گوناگونی تالشهای بیانیهی زمینه این در است. آمده به عمل اقلیمی تغییرات و 2500 و شد برگزار 2009 مارس در که کپنهاک اقلیمی اجالس داشتند شرکت آن در جهان کشور 80 از اقلیمشناس متخصص است: زیر شرح به بیانیه این چکیدهی است. توجه قابل گرمایش مطالعات موفقیت عدم برای عذری هیچ»اکنون تغییرات مشکالت غلبه بر و جو در کربن تمرکز کاهش جهانی جهان جو مدیریت در حال حاضر چراکه نیست پذیرفته اقلیمی راستای در کربن چرخهی جنبههای تمام ارزیابی شامل اقلیم تغییر مطرح ساختن در که است فرصتهایی شناخت این دارد.«وجود میباشد انسان فعالیتهای از ناشی که پتانسیل زیرا دارد قرار علمی تحقیقات کانون در موضوع بر اقلیمی تغییرات و جهانی گرمایش زیانبار بسیار اثرات است. زیاد بسیار انسانی جوامع و زیستی تنوع جهان پیشرفتهی مناطق و کشورها در انرژی مصرف الگوی شکل 3 : میباشد.( گوناگون منابع از کشور هر استفادهی با برابر ستون هر )عرض عمدتا که است جو بر انسان ها اثرات دیگر از هوا آلودگي قطع فسیلی سوختهای مصرف میزان و الگو از ناشی آاليندهها است. گیاهی پوشش نابودی و جنگلها درختان گوگرد و ازت اكسيدهاي نظير سمي شيميايي مواد شامل دود مه كه است معلقي مواد و ارگانيك آتشزاي تركيبات كلروفلوروكربنهايي و اسيدي بارانهای فوتوشيميايي مواد ميشوند. ا زن اليهي تخريب سبب كه ميكنند ايجاد جو در سولفاتي آئروسلهاي نظير انساني منشأ با معلق ميكاهد. زمين سطح انعکاس از سپس و مستقيم بازتاب از گلخانهای گازهای تمرکز از باید كه بود شده برآورد چنین مشخص مسألهی و بزرگ چالش یک به عنوان كه آنچه یعنی حدود 1990 تا 1960 سالهاي بين شناخته شده جهاني شده بر عكس گرايش كه شد معلوم ولی شود كاسته 4 درصد و تبخير كاهش طريق از جهاني تغییرات که دانست باید است.

264 شکل 4 : مقایسه ی روند تغییرات مصرف حامل های مختلف انرژی در منطقه ی شهری صنعتی اصفهان )سالهای ( شکل 5 : مقایسه ی سرانه ی مصرف برق استان و منطقه ی شهری صنعتی با کل کشور )سالهای ( شکل 6 : مقایسه ی سرانه ی مصرف برق در بخش صنعت استان منطقه ی شهری صنعتی اصفهان با کل کشور )سالهای ( بارش در برخي نقاط چرخهي جهاني آب را بر هم زده است. همچنين اثر سردكنندگي ايجاد میكند كه ممكن است تا حدي جلوي اثر گازهاي گلخانهاي را بر گرمايش جهاني بگيرد. یک نکتهی بسیار مهم در این جا آن است که هنوز کشورهای بزرگی نظیر چین هندوستان و ایاالت متحده پروتکل کیوتو )1997( را به دالیل گوناگون امضا ننموده و مصرف انرژی در بسیاری از مناطق و کشورهای پیشرفتهی جهان با تسلط کامل سوختهای فسیلی در الگوی مصرف انرژی آنها همچنان بسیار زیاد بوده )شکل 3 ( و در نتیجه مسؤول عمدهی انتشار گازهای گلخانهای در جو میباشند. در اواخر قرن بيستم مشكالت زيست محيطي مقياس جهاني يافت و بحرانهاي انرژي سالهاي 1973 و 1979 وسعت ضرورت روي آوردن جامعهی جهاني به منابع انرژي قابل تجديد را نشان داد. در اين قرن )بيست و يكم( آگاهيهاي روزافزوني بر تهديدات و خطرات جهاني زیستمحیطی به دست آمده و معلوم ساخته است که این خطرات ناشي از اثر گلخانهاي رو به افزايش به علت فعاليتهاي انساني بوده است. عوامل اصلي اين امر سوزاندن سوختهاي فسيلي و قطع درختان جنگلها در مقیاسهای بزرگ نظیر جنگلهای جنوب شرق آسیا حوضهی آمازون و... بوده اند. يكي از مواردي كه در دستوركار 21 كنفرانس سازمان ملل سال 1992 در )ريو( بسيار بر آن تأكيد شده است نقش انرژيهاي تجديدپذير در توسعهی پايدار است. موضوع توسعهی پايدار ملل متحد هم كه در كنفرانس»ريوي+ 10 «ژوهانسبورگ در سال 2002 مطرح شد همهي دولت ها را موظف به توجه عميق و اقدام در راستای جایگزینی انرژیهای فسیلی با انرژیهای قابل تجدید نموده است. ايران در راستاي پاسخ گويي به تعهدات خود توجه به تمام منابع انرژي را كه از لحاظ اقتصادي و زيستمحيطي پايدار باشد در كانون توجه خود قرار داده است و خود را ملزم به رعايت مقررات NPT هم مي داند. برخورداري از ذخاير عظيم نفت و گاز طبيعي )حدود 11 درصد ذخاير نفت و 16 درصد ذخاير گاز جهان( در کشور ما همراه با بي توجهي به اصول توسعهی پايدار سبب شده است كه الگوي مصرف انرژي به گونه اي باشد كه 98 درصد آن از سوختهاي فسيلي تأمين شود. در اصفهان اين رقم به ميزان باالتر 99 درصد رسيده و انتظار مي رفته است كه بقيه از انرژي پاك برق آبي تأمين شود. ولي چنان كه مي دانيم در شرايطي كه ذخيرهی آب در مخزن سد زاينده رود تا حدود 200 ميليون مترمكعب )در برابر ظرفيت 1600 ميليون متر مكعبی مخزن سد زایندهرود( كاهش يافته مدت هاي بسيار طوالني است كه سه ژنراتور برق آن بالاستفاده مانده و برق آبي سهمي در توليد برق حوضهی زاينده رود نداشته است.

265 و استان مصرف با اصفهان پاالیشگاه تولیدات کل مقایسه ی شکل 7 : 1368( 85 )سال صنعتی شهری قطب روز در اصفهان شهر پرتردد نقطه ی 13 در منواكسيدكربن اي لحظه مقادير شکل 9 : 1383/10/26 صنعتي توسعهی با همراه شهرنشيني و جمعيت رشد در ويژه به رود زاينده حوضهی در آن شديد تمركز و انرژي مصرف شديد رشد سبب حوضه باالدست قسمت انرژی مصرف الگوی در گرچه )شكل 4 (. است شده برق و در طبیعی گاز مصرف اصفهان صنعتی شهری منطقهی روند این و گرفته پیشی انرژی حاملهای سایر از 70 دههی بسیار سرعت با ناگهان سوی این به مزبور دههی اواخر از سوختی نیز خود طبیعی گاز ولی است رفته پیش به چشمگیر تجدید غیرقابل انرژی منابع گروه در چراکه است ناپایدار 400 تا 40 به طبیعت در آن دوبارهی تولید که می گیرد قرار دارد. نیاز زمان سال میلیون شهری قطب در انرژی مصرف افزایش به شدید گرایش تراکم و انرژی بر صنایع تمرکز لحاظ به اصفهان صنعتی میزان به برق و انرژی مصرف سرانهی افزایش سبب جمعیت )شکل 5 (. است ملی مقیاس برابر دو تقریبا که شده زیاد بسیار پيوسته آنكه عين در صنعت بخش در برق مصرف شهري منطقهی در سرانه لحاظ از است داشته صعودي روند بسيار كشور به نسبت به ويژه و استان به نسبت صنعتي ( های )سال انرژی بخش از گازی های آالینده انتشار سرانه شکل 8 : )شكل 6 (. است بيش تر صد درصد واردكنندهی خود كه حالی در اصفهان منطقهی و نفت نوع از آالینده و ناپایدار فسيلي منشأ با انرژي منابع و برق صادركنندهی است كشور جنوبي استانهاي از گاز توليد صنايع البته )شكل 7 (. باشد مي هم پااليشگاهي توليدات منواكسيدكربن هاي آالينده انتشار عالوه بر فوق انرژي )شكل 8 ( ها هيدروكربن و اكسيدگوگرد ازت اكسيدهاي شديد تلفات سبب 30 درصد تا 25 حدود پایين راندمان با شود مي كشور طبيعي هاي ثروت از گروه آن و انرژي منابع يك يا و خام نفت بشکه )يك هريك از واحد هر توليد كه تا 40 به شد اشاره قبال که گونه ای به طبيعي( گاز مترمكعب دارد. نياز زمان ميليون سال 400 ديگر يكي منطقه صنايع در نيز انرژي شدت باالبودن بوده محيطي تهديدهاي و توسعه ناپايداري هاي شاخص از بخش از گازي هاي آالينده انتشار سرانهی بررسی است. بسيار روندي آن كه عين در سو اين به 1346 سال از انرژي بسيار گاز كه است آن نمايان گر ميدهد نشان را صعودي هوا آاليندهی گاز مهمترين و بيشترین منواكسيدكربن سمي شهري پرتردد نقطهی 13 در آن اي لحظه مقادير و بوده )شكل 9 ( است. بوده باالتر بسيار مجاز حد از اصفهان بيشترين معرض در اصفهان شهر حالي كه در اكنون است كيلومتري 50 شعاع در مستقر صنايع از ناشي آلودگي شهر اين در هوا آلودگي درصد 70 تا 60 حدود )شكل 10 ( از ناشي است تهران از پس كشور آلودهی شهر دومين كه خودروهاست و حمل ونقل بخش از گازي هاي آالينده انتشار به آلودگي شدت هوا( )وارونگي اينورژن خاص شرايط در كه سال های متوالي زمستان دو در و رسيده اضطراري كامال حد چند در آموزشي مراكز شدن تعطيل سبب 1390 و 1389

266 مستقر صنايع از ناشي منتشره آالينده هاي كل شکل 10 : 1384 سال در كيلومتري 50 شعاع در آنكه به توجه با است. شده مكرر هشدارهاي و متوالی روز اشباع شدهی ظرفيت به اتومبيل دستگاه 500 از بيش روزانه مزبور محیطی زیست بحران شود مي افزوده اصفهان شهر و زيست محيطي امنيت تهديد از عاملي به صورت همچنان و مانده جا به رود زاينده حوضهی در ها انسان سالمت خواهدشد. هم تشديد دسترس در آمارهای شود می مشاهده چنان که البته وضعیت و است بوده 1384 سال به مربوط شکل 10 برای هاي تحليل به توجه داد. خواهد نشان را حادتری حالت موجود انرژي مصرف و تأمين الگوي كه است حقيقت اين مؤيد فوق منطبق صنعتي شهري قطب و زايندهرود حوضهی در در اين باشد. مي توسعه الگوهاي ناپايدارترين از يكي آن بر تعهدات به پاسخ گويي راستاي در ما كشور كه است حالي منابع تمام به توجه كه است دانسته موظف را خود المللي بين باشد پايدار زيست محيطي و اقتصادي لحاظ از كه را انرژي را خود همچنانكه دهد قرار اي توسعه مالحظات كانون در مقررات و اقليمي تغييرات کنوانسیون مفاد رعايت به موظف است. دانسته هم NPT كنفرانس دستوركار مواد از يكي دانيم مي چنان كه تجديدپذير انرژيهاي نقش بر بسيار تأكيد ريو در ملل سازمان از اصفهان منطقهی البته که است بوده پايدار توسعهی در خورشیدی انرژی ویژه به ها انرژی نوع این از باالیی پتانسیل پايدار توسعهی كنفرانس در مزبور سازمان است. برخوردار برگزار ژوهانسبورگ در +10ريو نام به بعد سال ده كه هم به موظف را ها دولت همهی شد اشاره آن به این از پیش و شد كه اكنون ولي است نموده فوق زمينهی در اقدام و عميق توجه ژوهانسبورگ كنفرانس از دهه يك و ريو كنفرانس از دهه دو وسيعي مقياس به هنوز فسيلي سوخت هاي مصرف گذرد مي حدود ميزان به و پيشرفته كشورهاي مصرف الگوي در اياالت دارد. وجود اصفهان منطقهی و ما كشور در صددرصد نفت مصرف چهارم يك حدود تنهايي به كه امريكا متحده ی گازهاي از 24 درصد حدود انتشار مسؤول و دارد را جهان تغييرات مسألهی ایجاد در اي عمده سهم است اي گلخانه جهاني چرخهی و آبک ره بر آن تأثير و جهاني گرمايش اقليمي پرجمعيت بسيار كشورهاي آنكه بهانهی به هنوز دارد. آب تعهد از اند ه ننمود امضاء را )1997( كيوتو پروتكل هند و چين اي گلخانه گازهاي انتشار چون و است ورزيده امتناع آن به ها سيالب ها خشكسالي اقليمي شرايط بر آن اثرات و جو در كشور و شناسد نمي سياسي و جغرافيايي مرز... و طوفانها آب بحراني وضعيت دارد قرار جهان خشك كمربند در هم ما حوضهی آنجمله از و ها حوضه در توسعه و زيست محيط دههی چند تا حداقل ها پيش بيني اكثر به توجه با رود زاينده يافت. خواهد ادامه آينده است آن انرژی بحثهای مجموعهی از حاصل نتیجهی تأمین فسیلی سوختهای از تماما که انرژی مصرف در که نآ زیان بار بسیار تأثیرات و آلودگیها ایجاد لحاظ به می شود انرژیهای با جایگزینی جز راهی ها انسان و محیط زیست بر کشاورزی صنایع )در مصرف کارایی باالبردن و تجدیدپذیر ندارد. وجود انرژی شدت کاهش نیز و و...( سرمایش گرمایش پتانسیل است. صادق دقیقا هم ملی مقیاس در مسائل این البته همچنین باالست خورشیدی انرژی به خصوص انرژیها این زیستمحیطی و فنی اقتصادی سیاسی محدودیتهای قرار هسته ای انرژی توسعهی راه سر بر که است مسائلی و ملی پایدار انرژی سیستم یک باید بنابراین داشت خواهد که استراتژی دو بر چیز هر از قبل که شود طراحی استانی استوار است جایگزین انرژی منابع ی توسعه و انرژی کارایی فنی و مالی حمایتهای به نیاز راهبردها این اجرای البته شود. و پایدار جدی همکاری آن الزمهی که دارد مالحظهای قابل است. بینالمللی حتی و ملی سطح در اساسی رود زاينده حوضهی در محيط و منابع مديريت بحران راهحل به دستیابی چالش و كه ميرسد نظر به فوق هاي تحليل نتايج به توجه با ی پيشرفته اصل جمله آن از و زيستمحيطي قوانين اجراي

267 منابع حفظ پاسدار بتواند كه اي به گونه 7 اساسي قانون پنجاهم ی همه نيز و و...( گياهی پوشش ها جنگل هوا خاك )آب رود زاینده ی حوضه كل در روستايي و شهري محيط هاي صنعتی شهری قطب بر تمرکز نه و پاياب تا سرآب از اگر )كه ندارد و نداشته اجرایي ضمانت باشد اصفهان الزم و شد( نمي ناپايدار چنين اين اصفهان ی منطقه داشت مي چنين در شود. اعمال حوضه در پايدار مديريت نوعي است گذاري سياست و تصميمسازي ی سامانه ساختار مديريتي به و خارج پایتخت( در )تمركز كنوني متمرکز ماهيت از باید تفويض الزم و كافي اختيارات محلي مسؤوالن و استانداران و تصميمگيري سازماني ساختار نيز استاني سطح در شود. از تركيبي و شده خارج دولتي صرفا شكل از سياستگذاري ها شركت نيز و دولت مردم مشاركت با كه اساسي ركن سه اساس بر پیشنهادی مدلی بیابد. گیرد می شکل ها بنگاه و است. شده ارائه و طراحی شكل 11 در فوق اصول و مفاهیم جامع و كامل مميزي بايد بحث مورد سازماني ساختار در که را اخالق نيز و توسعه هاي سياست قوانين اقتصاد در بزرگ چالش و وظيفه اولين است شده ترسیم شكل 11 در پايدار ی توسعه از اي برنامه طراحي براي زيربنا تدارك و كشاورزي آب هاي مديريت تركيب باشد. پذيرا اصفهان در یکپارچه و واحد مديريتي ايجاد و منطقه در زيست محيط حل راستاي در ديگري اساسي راهبرد رودخانه ی حوضه حرکتی در واحدی مدیریت چنین باشد. مي موجود هاي بحران از ترکیبی در که جمعی خرد از برخورداری با بنیان دانش یزد اصفهان استانهای محیطزیست و توسعه آب مدیریت ی تهیه گردد می فراهم خوزستان و بختیاری و چهارمحال را استان چهار آمایش و محیطزیست آب جامع برنامهی قرار فوق مناطق پایدار ی توسعه های چالش ی سرلوحه در را آن فوق ی برنامه به ای بینانه واقع نگرش داد. خواهد بیند. می انداز چشم ی برنامه اهداف راستای در پویا حرکتی نگرشی با زیستمحیطی مدیریت که دانست باید و سطحی شیرین آبهای سامانههای همهی باید همهجانبه دربرگیرد. را هیدرولوژیک چرخهی و اتمسفر نیز و زیرزمینی اصول از پشتیبانی و پیگیری در زیست محیطی مدیریت خاک از اکوسیستمی هر مورد در برابر گونهای به پایداری زایندهرود آبخیز و باالدست در گیاهی پوشش و جنگلها امتداد و اصفهان صنعتی شهری جمعیتی کانون تا گرفته محیطهای همهی و فعالیتها همهی گاوخونی تاالب تا آن را منازل باغچهی حتی و گوناگون مقیاسهای در متفاوت در برنامهریزی و راهبرد یافتن است بدیهی شود. شامل هم قطعا باید نیز اراضی کاربری سازمان دهی و ممیزی راستای دشت و رود زاینده ی حوضه پایدار مدیریت دستورکار در باشد. داشته قرار اصفهان پيشنهادات و نتايج ی آينده پایدار ی توسعه راه فرا در بزرگي هاي چالش - دارد. قرار اصفهان با برخورد در منطقي و كارساز حلي راه به دستيابي - از كه است امكانپذير درصورتي و بوده پيچيده ها چالش نیز و فرااستانی( و استانی سطح )در بنیان دانش و جد ی عزم باشد. برخوردار جمعي خرد تالشها و است سياسي عمدتا روي پيش در هاي گزينه - گردد. متمركز اخالقي و فرهنگي مسائل بر باید باشد. ها واقعيت مبناي بر باید حل ها راه - برنده آن در همه كه يافت دست حلي راه به توان نمي هرگز - سه باید چراكه است اهداف اولويت تشخيص مشكل باشند. درگير آن در ها بنگاه و ها شركت حاکمیت مردم اصلي گروه را خود پيچيدگي نيز راهبردها زيست محيطي نتايج و باشند دارد. چشم انداز كه همان گونه به بود نخواهد مدت كوتاه ها راه حل - پذيرش غيرقابل رويكرد با عملكرد از هايي دهه بازتاب موجود های مؤلفه از ترکیبی در محیطی مدیریت ی سامانه مدل شکل 11 : پایدار و غیرمتمرکز مدیریت

268 منابع کشدنزایندهرود«مجموعهمقاالت»تحلیلبیالنوبررسیعللخش 1 -بصيري مهدي شهای یهاودیدگاههایهمایشبررسیبحرانزایندهرود مرکزمطالعاتوپژوه سخنران صص اصفهان شهر اسالمی شورای اشتغالسبز اشتغال«مجموعهمقاالتاولينهمايشملي»نگاهيبهتوسعهو 2 -بصيري مهدي اصفهان صص دانشگاهصنعتي تك محصولي«دنياي»برندينگ فرصتيتاريخيبرايعبورازاقتصاد 3 -پاك طينت حامد ص شمارهی 2563 اقتصاد تشناسیایران«دانشگاهپیامنور صص »ویژگیهایجمعی 4 -جهانفر محمد.1389 تهران نيرو وزارت انرژي«آمار»راهنماي انرژي و برق كالن هريزي برنام دفتر 5- هها آمارواطالعاتآلودگی»آزمایشگاههواشناسی نمون طزیستاصفهان سازمانمحی 6- هوا«1385. هیاستاناصفهاندر تسال ماندازبیس»سندچش هریزیاستاناصفهان سازمانمدیریتوبرنام ص 14 ه.ش«1404 افق تا لهای 1368 اصفهان«درسا های ههایبرقمنطق»کارنام هایاصفهان شرکتبرقمنطق در اصفهان صنعتی شهری قطب در شهری هی توسع و انرژی»تأمین رضوان طایی 9- یارشدبهراهنماییایرانغازی دانشگاه هیکارشناس ننام کیلومتری«پایا محدودهیشعاع 50 زمستان صص نجفآباد واحد اسالمی آزاد هریزی برنام و مدیریت در های رودخان ههای حوض تحلیل»روش عساکره ح و ایران غازی 10- زمستان هیعلومانسانی دانشگاهسیستانوبلوچستان سالدوم شمارهی 2 پاییزو فضایی«مجل صص 1375 هی درجایگزینینفت«مجل اتمی انرژی زغال سنگو ارزیابی بر»نگرشی ایران غازی 11- صص دو 1368 و یک شمارهی دوم جلد اصفهان دانشگاه پژوهشی هیشمارهی 4 نهایانرژی«دانشنام»تحلیلنقشگازطبیعیدرکاهشبحرا ایران 12 -غازی.1370 شمارهی هی دانشنام نفت«صنعت و زیست محیط»حفظ ایران غازی 13- هها«هیرودخان خاکدرمدیریتحوض فنیحفاطت مسائل از»تحلیلی ایران غازی 14- وپنجم شمارهی 32 فروردین 1372 مؤسسهجغرافیای ت شهایجغرافیایی سالبیس پژوه صص تهران دانشگاه یه مجل بیستم«سدهی پایانی هی ده هی آستان در گاز و نفت»وضعیت ایران غازی 15- پژوهشیدانشگاهاصفهان هیپایداردرخاورمیانه«دومینکنفرانسبینالمللیجغرافیدانان»نفتوتوسع 16 -غازی ایران ایران دانشگاهتربیتمعلمتهران سالهای در مسکن و نفوس عمومی»سرشماری ایران آمار مرکز 17-.»1335 و ) «سال»آمار ایران آمار مرکز 18- هیشهراصفهان 1388 آمارنام هريزي پژوهشوفناورياطالعات معاونتبرنام 19- و صص مهر 1389 اصفهان شهرداري هگذاريدراين يهایتجديدپذيروميزانسرماي»بررسيوضعيتجهانيانرژ 20 -نصري زرين زمينه«مجموعهمقاالتاولينهمايشملياشتغالسبز دانشگاهصنعتياصفهان ص تهران فرهنگ پژواك چگونه«و چرا آب مصرف الگوي»اصالح صادق يونسلو صص 1388 است. بوده خطا و آزمون ی توسعه دائمي و شورايعالي يك تشكيل کوتاهمدت در - مزبور نهادهای از تركيبي داراي كه محيط زيست و پايدار است. كارساز باشد صدیق و نخبه دانشگاهیان ی اضافه به ی توسعه تصميمگيري مرجع ترين عالي بايد شورايي چنين باشد. استان ی آينده ساختار در اساسي تحولي و بازسازي درازمدت در - قطعي نياز زیست محیط و توسعه آب سازماني تشكيالتي است. حوضه ضروري و هاي سوخت مصرف كاهش راستاي در سياستي هرگونه - افزايش و تجديدپذير هاي انرژي جايگزيني طريق از فسيلي و اي گلخانه گازهاي انتشار كاهش به منظور انرژی كارآيي منابع بر آن تأثير و ها خشکسالی اقليم تغيير مسألهی تعديل است پيشرفته هاي فناوري و زياد گذاري سرمايه نيازمند آب ملی ی گسترده های همكاري مستلزم آن به دستیابی امکان كه است. المللي بين و پی نوشت 1390 خردادماه در سالمت و محیط زیست شهرنشینی کاربردی علمی همایش در مقاله این 1- است. شده ارائه كميته ی سرپرست و نجف آباد اسالمي آزاد و اصفهان دانشگاه هاي جغرافيای استاد 2- اصفهان. دانشگاه انرژي در است. مشهد و تهران از پس جمعيتي كانون سومين و كشور صنعتي قطب دومين اصفهان 3-13/65 و 1/5 به ترتيب 1385 و 1335 سال هاي جمعيت کشور( توسعهي قطب )اولین تهران شهر جمعيت از درصد 25/66 و 17/1 ترتيب به مزبور سال هاي در شهر این است. بوده ميليون نفر رشد سناريوي دو با 1400 سال براي جمعيت پيش بيني همچنين است. داشته را كشور شهري اصفهان شهر 1385 سال در است. بوده ميليون نفر 17/7 و 16/4 ترتیب به باال رشد و پايين توسعهي قطب شهری جمعیت درصد 53/07 و استان شهری جمعیت درصد 42/77 به تنهایی است. داشته را اصفهان و 1381 سال های ارقام است. شده ذکر مصرف صورت 1370 به سال های ارقام 4- است. شده ذکر نیاز صورت 1390 به رد است ممکن حریمی چاه های و انهار از زاینده رود حاشیه ی سبز فضای مصرف جمع 5- در آب نفوذ میزان و کشاورزی از غیر مصارف جمع یابد. افزایش برابر دو تا معمولی های سال نیست. مشخص آن میزان که کند می پیدا افزایش معمولی های سال در اعماق 6- Intergovernmental Pannel on Climate Change (IPCC). است: زیر شرح به ایران اسالمی جمهوری اساسی قانون 50 اصل متن 7- حيات آن در بايد بعد نسل هاي و امروز نسل كه محيط زيست حفاظت ايران اسالمي جمهوري»در و اقتصادي فعاليت هاي اين رو از مي شود. تلقي عمومي وظيفهي باشند داشته رو به رشدي اجتماعي است.«ممنوع كند پيدا مالزمه آن جبران غيرقابل تخريب يا زيست محيط آلودگي با كه آن غير

269 Gieske, A. and Miranzadeh, M. 2003, Ground Water Resources Modeling of the Lenjanat Aquifer System. Research Report 15. Iranian Agricultural. Research Center, Esfahan, Iran. International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka. 39-Hossaini Abari, S.H. 2006, Ancient Water Management in the Zayandeh- Rud River Basin, Iran. Working Paper (Draft report). International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka. 40- Hosseini Abari, S.H. 2000, The Water Use and Social Organization in the Desert Border of Iran (The Zayandeh-Rud River). The Geographer. 47(2), July, Aligarh Muslim University, Aligarh. PP Hougesteger, J. 2006, Water Resources Management, The Abshar System, Isfahan, IWMI, P IUCN 2000, Vision for Water and Nature. A world strategy for conservation and sustainable management of water resources in the 21th century. IUCN. Gland. Switzerland and Cambridge. UK. PP Molle, F., Hppgesteger, L. and Mamanpoush, A. 2008, Macro and microlevel impacts of droughts: the case of the Zayandeh-Rud River Basin, Iran. Irrigation and Drainage 57(2), Murray-Rust, H. and Droogers, P. (eds) 2004, Water for the Future: Linking Irrigation and Water Allocation in the Zayandeh-Rud Basin, Iran. International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka. 45- Pourmoghaddas, H. 2006, Water quality and health issues in the Zayandeh Rud Basin. Research report presented to the International Water Management Institute (Draft), Colombo, Sri Lanka. 46- Suzuki, D. 2002, Waiting to Fight Climate Change is not a Viable Option. (Online), PP Vahid, D.M. 1996, A study of toxic trace elements Cd, Pb, Ni in agricultural products using effluent of wastewater treatment plant. Master, thesis, School of Public Health, Esfahan University of Medical Sciences, Esfahan, Iran. 48- World Commission on Dams (WCD) 2000, Dams and Development: A New Framework For Decision-Making. Earthscan, London. 403P. منابع جداول و تصاویر جدول 1 : جهانفر م و مرکز آمار ایران) ( سرشماری نفوس و مسکن سال های 1335 تا جدول 3 : بصیری م جدول 4 : H, 2006 Pourmoghaddas, شکل 2 : P(eds) 2004 Murray-Rust and Droogers, شکل 3 : I, 2008 Ghazi, شکل 4 :شرکتبرقمنطقه ایاصفهان. شکل 5 و 6 :شرکتبرق منطقه ای اصفهان و دفتر برنامه ریزی کالن برق و انرژی وزارت نیرو. شکل 7 و 8 : طایی ر شکل 9 و 10 :سازمانمحیطزیستاصفهان آزمایشگاههواشناسی An Editorial Essay 2002, What We Know and Don t Know About Climate Change, Reflections on the IPCC TAR. Climate Change Vol. 53, PP Biswas, A.K. 1998, Deafness to Global Water Crisis: causes and risks. Ambio 27(6), PP Falkenmark, M. 2001, The Greatest Water Problem. The inability to link envronmental security, water security and food security. International Journal of Water Resource Development 17(4). PP Foltz, R.C 2002, Iran s water cricis: cultural, political, and ethical dimensions. Journal of Agricultural and Environmental Ethics 15(4), Ghazi, I. 1978, The Dez Multi-purpose Dam Scheme in Khuzestan, A Socio- Economic Analysis, Ph.D Thesis, Durham University, England, 670P. 27- Ghazi, I. 2002, Water Resources Management and Planning: the challenges of the third world development, the Geographer, Vol. 48, AMU, PP Ghazi, I. 2003, Legislative and government intervention in the Zayandeh Rud River Basin, Iran. Paper presented at the workshop on the Comparative river basin study, Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture, Embilipitiya, Sri Lanka Ghazi, I. 2004, Is Climate Change Science a Policy Relevant, GIAN, Tehran University, PP Ghazi, I. 2005, Renewable Energies and Environmental Sustainability in Iran, GIAN, Isfahan University, PP Ghazi, I. 2006, Water and War in the Middle East, An Analysis of the Roots, Proceedings of the Conference of Geography of the Islamic World. University of Isfahan. 32- Ghazi, I. 2007, Water Resources and the Issue of Sustainable Development in the Middle East, Paper presented to the Conference of Sustainable Development, University of Isfahan 33- Ghazi, I. 2008, Alternative Energies in Iran, Paper presented to the International Conference of ICLE, University of Lasapiensa, Rome, Italy. 34- Ghazi, I. 2008, Globalization and the Question of Water Management in the Middle East, Paper presented to the conference of Globalization, Integration or Disintegration, University of Isfahan, I.R.Iran. 35- Ghazi, I. 2009, Renewable Energies and Energy Saving in Hot and Dry Climate of Isfahan, Paper presented at the University of the Albert Ludvigs, Freiburg, Germany. 36- Ghazi, I. and Newson, M.D. 1995, River Basin Management and Planning in the Zayandeh-Rud Basin, Iran. Research Bulletin, 6(1.2) March. Isfahan University. PP Ghazi, I., Molle, F. and Murray-Rust, H. 2009, Buying Respite: Esfahan and the Zayandeh-Rud River Basin, Iran, In Molle, F. and Wester, Ph (eds.), River Basin Trajectories: Societies, Environments and Development, PP

270 تصوير توسعه ي اصفهان در آینه ی پايداري The Image of Esfahan Development in the Mirror of Sustainability 2 دکتر مهدي بصيري توسعه ی پایدار ضمن تأمین نیازهای نسل امروز باید زندگی سالم نسلهای آینده را نیز تضمین نماید و این گونه توسعه محقق نمیشود مگر با شناخت ظرفیت محیط شناخت مزیتهای نسبی شناخت نیازهای واقعی انسان و شناخت حقوق همهی مردم و رعایت آن. این شناخت امکان پذیر نیست مگر با توسعهی فرهنگی و اجتماعی که بر پایهی آگاهی دانش و معارف الهی شکل گرفته باشد. کشورهای توسعه یافته ی جهان با پیمودن راه های توسعهی صنعتی و اقتصادی بر پایهی توسعه ي علمی و دستیابی به تکنولوژی الگوهای ناسالم و مخرب توسعه را تجربه کردهاند و از اواخر قرن بیستم علمای جامع نگر آنان متوجه ناپایداربودن نحوهی توسعهی غربی شدند.

271 بسیار مباحث تدریج به اخیر شصت سال فاصله ی در ی توسعه محیط ظرفیت اکولوژی های زمینه در زیادی ثروتمند کشورهای است. شده مطرح محیط زیست و پایدار های روش از برخی عمومی افکار فشار تحت توسعه یافته جهت هایی بودجه و گذاشته کنار را خود صنعتی ی توسعه و محیط حفظ به منظور همچنين و تخریب آثار کاهش در مؤثری قدم های و داده اختصاص زندگی شرایط پایداری اه آن بیست و یکم قرن در این وجود با برداشته اند. زمینه این روبه رو عظیمی بسیار اجتماعی و اقتصادی های بحران با از پیروی با نیز خاورمیانه خیز نفت کشورهای شده اند. زیاد بسيار های هزینه صرف با و غربی ی توسعه الگوهای زمانی همان از تقریبا را خود اقتصادی و صنعتی ی توسعه آگاه خود ای توسعه های روش ناپایداربودن به ها غربی که پیمودند. قدم به قدم تقریبا را مسیر همان و نموده شروع شدند و اروپا در صنعتی و اقتصادی توسعه ی که تفاوت این با حال در کشورهای در ولی جوشید می خودشان از آمریکا داشت. تقلیدی جنبه ی فقط مهم این توسعه سریع آهنگی با و نبود مستثنی قاعده این از نیز ما کشور ذوب آهن کارخانه ی ایجاد با و نمود آغاز را صنعتی شدن راه اروپا نوزده و هیجده قرن صنعتی ی توسعه سنگ اصفهان متعدد سدهای ایجاد با همچنین نهاد. بنا بیستم قرن در را و کرده مهار را رودها های آب خارجی های شرکت توسط آورد فراهم ایران در را شهری و صنعتی ی توسعه امکان الگوی و گرفت رونق کشور در وابسته اتومبیل سازی صنایع شد. ما برنامه ریزان مطلوب آمریکایی حمل و نقل بسیار و گسترده ی شبکه دارای اروپا دورانی چنین در در نداشتیم. توجهی آن به ما ولی بود ریلی حمل و نقل کارآمد ذوب آهن صنعت آب تأمین برای زاینده رود سد نیز اصفهان وابسته صنایع و صنعت این اثر در که شهری ی توسعه و فعال مردم شد. ساخته بگیرد شکل زیاد جمعیت با بود قرار کوچک صنایع و کارگاه ها ایجاد با شهر این مند عالقه و محل تغییر و فوالد ی کارخانه جذب با سپس و فرودستی نمایندگان های تالش با اصفهان به بندرعباس از آن استقرار بیش تر چه هر به اسالمی شورای مجلس در اصفهان وقت مطمئن آبی زاینده رود سد نمودند. کمک اصفهان صنعتی شدن اقتصاد تأثیر تحت که پرجمعیتی شهرهای و صنعت این برای سد نمود. می فراهم آمد می وجود به صنعتی شدن و صنعتی که شد موجب مدیران برای فراوانی توهم ایجاد با زاینده رود تاالب از به تدریج آب جدید مصارف برای آب اختصاص با های سال و کوهرنگ دوم تونل ایجاد شود. دریغ گاوخونی انتقال و زاینده رود ی حوضه در آب مصارف شد باعث پرآب با و یابد افزایش ظرفیت برابر دو از بیش به حوضه بیرون به خودنمایی به شدت آب کمبود منطقه در بارندگی عادی شدن درصد 40 تا 30 به میزان کم بارشی چند سال با سپس کند. محروم خود های حقابه و آب از کشاورزی بخش به طورکلی آبی سال در اولین بار برای جاری همیشه زاینده رود و شده شد. خشک اصفهان در کامل به طور به چهل سال از کم تر ای فاصله در ناپایدار ی توسعه جمعیت افزایش روند این با و داد نشان را خود نتایج خوبی ها تونل و زاینده رود های آب ی همه آینده در به تدریج مصارف برای رود زاینده ی حوضه زیرزمینی های وآب شد. خواهد مصرف شهری اثر در که بزرگی شهرهای و صنایع برای اصفهان در و داشتیم فراوان برق به نیاز شد ايجاد صنعتی ی توسعه در را آباد اسالم نیروگاه لذا شديم نیروگاه احداث به الجرم نیروگاه سپس و اصفهان شهر از نزدیک بسیار ای فاصله و کرده بنا اصفهان کیلومتری چند در را منتظری شهید احتیاج زیادی نفتی های فرآورده به همچنین دادیم. توسعه پاالیشگاه بنابراین می کردیم تأمین نیز را آن باید و داشتیم است ذکر به الزم نهادیم. بنا شهر نزدیکی در نیز را اصفهان در آب به دسترسی سهولت لحاظ به مراکز این همه ی که شدند. مستقر باد و آب نظر از اصفهان شهر باالدست تمام کشور استقالل و اسالمی شکوهمند انقالب از پس که ای عالقه و عشق و شد خودمان عهده ی به ها گیری تصمیم ی حوضه در شد باعث داشت وجود توسعه و پیشرفت به گسترش و صنعتی کشاورزی ی توسعه شاهد زاینده رود به: را ما خودکفایی سودای و شويم شهرها عامل با محیط ظرفیت از خارج کشاورزی ی توسعه 1- آب محدود کننده ی در یا نزدیک نامناسب های محیط در صنایع ی توسعه 2- صنایع ی توسعه و شهرها نزدیک و کشاورزی اراضی میان ن بدو شیمیایی صنایع و پاالیشگاه نیروگاه فوالد آهن کشاورزی حاصل خیز و باارزش بسیار اراضی از حفاظت رساند. بدون و زیست محیطی مسائل رعایت بدون ما صنایع گرفت. شکل آبی منابع محدودیت و محیط ظرفیت به توجه

272 صنایع آالینده ی هوا را در محل هایی مستقر و گسترش دادیم که آالینده های آن ها مردم شهر اصفهان و شهرهای مجاور را به شدت بیازارد و اصفهان به سرعت جزء آلوده ترین شهرهای کشور شود. به نحوی که سال 1389 طبق گزارشات رسمی مردم در شهر اصفهان فقط از 25 روز هوای پاک استفاده نموده اند. قابل توجه است که کثرت اتومبیل و سفرهای شهری و برون شهری و ترافیک کامیون های سنگین در اطراف اصفهان معلول استقرار و توسعه ی صنایع است. با شرایط به وجود آمده ما اکنون دارای دو نیروگاه بزرگ گازی هستیم که در زمستان فرآورده های سنگین نفتی مانند نفت کوره و غیره می سوزانند )و اکنون نیز با افزایش قیمت گاز در سایر فصل ها نیز چنین است(. یک پاالیشگاه بزرگ داریم که هنوز هم در حال توسعه است و آالینده های بسیار خطرناک در محیط رها می کند صنایع ذوب آهن بسیار گسترش یافته و در حال توسعه داریم كه حدود بیست دودکش آن دودهای قرمز سیاه خاکستری زرد و غیره در هوا آزاد می کند. در نزدیکی خود یک کارخانه ی فوالد در حال توسعه به حدود دوبرابر نیز داریم کارخانه ی پلی اکریل دو کارخانه ی سیمان و بسیاری از کارخانه های کوچک و بزرگ را هم به اين فهرست اضافه كنيد. با وجود این مجوزهای جدیدی برای ایجاد و یا توسعه ی پاالیشگاه آهن فوالد و سیمان در غرب و شرق اصفهان صادر شده است. همچنین تعداد زیادی کوره های آجرپزی و معادن گچ وجود دارد که همه و همه ضمن نامناسب بودن مکان های استقرار و نزدیک بودن به مراکز جمعیتی تالش بسیار اندکی جهت فیلترنمودن و کاهش آالینده های خود دارند و لذا هوا آب های جاری و آب های زیرزمینی ما را آلوده می کنند. اتومبیل ها و کامیون هایی که به خاطر فعالیت این مراکز در شهر و اطراف آن در تردد هستند موجبات آالیندگی صوتی ایجاد ترافیک ایجاد آلودگی هوا و زیر جاده و اتوبان بردن بسیاری از اراضی کشاورزی و فضاهای سبز مربوط به بیشه ها باغ ها و مزارع را فراهم می آورند. قابل توجه است که 7 در صد از سطح استان در حوضه ی زاینده رود شامل شهرهای اصفهان درچه شهر ابریشم زرین شهر مبارکه فوالدشهر و قسمت هایی از شاهین شهر و برخوار میزبان 90 درصد صنایع شامل حدود 12 هزار واحد صنعتی است که با احتساب واحدهای صنعتی کوچک و شهری به عدد 15 هزار می رسد. شهروندان اصفهانی می پرسند»مگر قرار نبود اصفهان یک شهر فرهنگی مذهبی باشد و گردشگری فرهنگی با این همه میراث گرانبهای تاریخی و فرهنگی فعالیت اصلی و مهم این شهر شود «و می پرسند»چرا باید اصفهان پایتخت فوالد و آهن شود و یک کارخانه ی آن بخواهد به ظرفیت تولید 11 ميلیون تن فوالد در سال دست یابد و ذوب آهن آن در سالی که فقط 25 روز هوای پاک داشته است از طرف سازمان محیط زیست مجوز افزایش تولید سالیانه تا میزان 5 ميلیون تن بگیرد و چرا باید 23 درصد فرآورده های نفتی در هوای تنفس شهروندان اصفهاني تولید شود و چرا باید با این همه صنایع مصرف کننده ی برق ما در تالش برای صدور برق به شبکه ی سراسری باشیم و لذا نیروگاه هایمان را توسعه دهیم چرا باید ما صادرکننده ی سیمان گچ و آجر باشیم و چرا باید با وجود محدودیت شدید آب و خشک شدن مزارع و باغات شرق و غرب اصفهان و خشک شدن زاینده رود آب برای صنایع یزد و شاید کاشان بفرستیم چرا باید آب زاینده رود را با سابقه ی حقوقی و روال بهره برداری طبیعی چندهزار ساله به استان دیگری ببخشند و با پمپاژ آب را از حوضه ی زاینده رود خارج کنند )که تأمین انرژی این پمپاژها خود یک نیروگاه برق می خواهد(. ما اکنون در شهر اصفهان درعوض صادراتی که ذکر شد واردکننده ی هوا و آب آلوده سنگ آهن مواد شیمیایی و مهاجران بی کار هستیم. درصورتی که ما باید واردکننده ی گردشگران فرهنگی از کشور خودمان و سایر کشورها بوده و صادرات ما باید بار فرهنگی و معنوی از تمدن و فرهنگ اسالمی و شیعی ایران بر اذهان این گردشگران باشد. موجودی اکنون ما سیصد هزارنفر کشاورز بی کار و فقیر

273 است. خودمان ظرفیت بیش از ام اسی و سرطانی بیماران و بافرهنگ سالم مردمانی باید ما موجودی در صورتی که شهر اطراف در باید ما های باغ و مزارع باشد بانشاط و سالم بودن و شهر این هوای بودن فرح بخش موجب اصفهان را آالینده مراکز این توانستیم می زیرا باشد سال طول در آن فوالد و آهن توانستیم می کنیم بنا شهر از دورتر نقاطی در سیمان های کارخانه توانستیم می و کنیم خنک دریا آب با را کنیم. تأسیس اصفهان از دورتر را پاالیشگاهمان و ها نیروگاه دیگر های استان به را ها موهبت این می توانستند ها دولت ما و نبرند رشک ما بر و نباشد ما سهم همه تا ببخشند نیز توانستیم می همه از مهم تر ندانند. برخوردار بسیار استان را بیست وپنج از شده اند جایابی غلط به که را مراکزی و صنایع مطرح دوباره ایران در زیست محیط ی مسأله که گذشته سال انجام چرا اما توانستیم می ما آری ندهیم. توسعه دیگر شد در نبود خودمان دست اختیارمان که است این جواب ندادیم «سازمان و کشاورزی نیرو صنایع های وزارت خانه در تهران نیز ما چون و گرفتند می تصمیم ما برای محیط زیست حفاظت این استقرار اثر در هم جمعیتمان و بودیم فعالیت به مند عالقه پذیرفتیم. می به ناچار را ها تحمیل این بود شده زیاد مراکز ی توسعه مقوله ی با ما استانداران و منتخب نمایندگان چون از و نبودند آشنا تولید نسبی مزیت و محیط ظرفیت و پایدار و سالمت به نگاه به جای مردم راضی کردن و دلسوزی سر آن گرفتار که ای توسعه نوع ایجاد برای آینده های نسل منافع می کردند. پشتیبانی آن از و نموده فعالیت ایم شده باید چرا ایم رسیده محیط تخریب الیقین عین به که اکنون نماییم دنبال را توسعه الگوی و نحوه همان باز و کنیم چنین نیست کافی محیط و مردم سالمت خطر هشدارهای آیا آمده به وجود شرایط برای توانیم نمی را مردم عموم ما توانیم می را دانشگاهیان و فرهیختگان ولی کنیم سرزنش محافل در انتقاد به جای توانستند می ها آن زیرا بدانیم مقصر علمی انتقادهای قالب در را مردم و خود صدای خصوصی و مسؤوالن گوش به توسعه روند از منصفانه و صحیح و مسؤوالن سازند. آگاه نیز را مردم و برسانند ریزان برنامه اصول چرا که دانست مقصر توان می را کشور ی توسعه و پایدار ی توسعه زمینه ی در را بشری های دانسته و علمی انگاشتند. نادیده زیست محیط مشاهده ی و ناپایدار ی توسعه آثار به درست و دقیق نگاه با ریشه یابی آمده به وجود مشکالت به خوبی آن پیامدهای و آثار برای مناسب های راه حل به توان می نیز راه این از و شود می گزارش به نیازی زمینه این در یافت. دست اصفهان ی آینده به کند نگاه کس هر و نیست آن پردازش و تحلیل و آماری بود. خواهد اثبات و نفی از بی نیاز و رسد می یقین

274 این مقاله بر پایه ی مشاهدات نویسنده دیدن آثار و پیامدهای توسعه از نگاه پایداری و ظرفیت محیط تهیه شده است و مراجع اصلی آن چشم و گوش است. گرچه می توانستیم غرق در آمارهای جمعیت تولید میزان آلودگی مصارف و منابع آب درآمد سرانه درصد کاهش اراضی کشاورزی میزان تولید سبزیجات و میوه های تازه مصرف که توسط فاضالب های شهری و صنعتی تولید شده بشویم و از تحلیل منطقی و ریشه یابی و انعکاس گفته های مردم در شرایط فعلی دور شویم و دردودل خود و مردم را نگوییم. در همایش های مرتبط با محیط زیست برخی از مقاله ها به ارائه ی آمار مربوط به سالمت و آلودگی ها می پردازند به نظرم مهم ترین آماری که شهروندان حق دارند بدانند نوع و میزان آالینده هایی است که در هر یک از مراکز صنعتی تولید می شود که متأسفانه این آمار در اختیار مردم قرار نمی گیرد. برای احقاق حقوق اولیه و مهم مردم که همانا هوا آب و غذاست الزم است با اجرای قانون خوداظهاری در مراکز صنعتی و اجرای طرح های پژوهشی مردم را از کیفیت هوا آب و غذایی که در اختیار دارند آگاه نمود تا نسبت به آینده ی خود و فرزندانشان تصمیم بگیرند و در اصالح امور مشارکت فعال داشته باشند. یکی از مشکالت توسعه مفهوم خودکفایی است. هیچ کشوری نمی تواند همه ی نیازهایش را خودش تأمین کند. تنها با رعایت ظرفیت محیط و مزیت نسبی می توان به تولید پایدار و مستمر و در نتیجه اشتغال و درآمد پایدار دست یافت. هر کشوری به محصوالت تولیدشده در سایر کشورها نیاز دارد و می تواند آن را وارد کند و در عوض محصوالت تولید شده ی خود را که برای تولید آن دارای مزیت نسبی است صادر نماید. طبیعی است بخشی از مایحتاج مردم هر کشور در زمینه ی غذا لباس دارو و محصوالت صنعتی می تواند در همان کشور تولید و کمبود آن از خارج وارد شود. نباید به بهانه ی خودکفایی تمام منابع طبیعی و زیرزمینی مانند خاک آب و محیط زیست را تخریب نمود. باید بدانیم تنها چیزی را که با هیچ قیمتی نمی توان وارد نمود محیط زیست سالم یعنی محیط زندگی و سالمت مردم از نظر جسمی و روحی است. هوای پاک جنگل مرتع خاک زراعی آب سالم و مناظر زیبا و فرح بخش را از هیچ جای دنیا با پول تمام نفت ها و گازهایمان نمی توانیم وارد کنیم. تنها راه دسترسی به آن برای عموم حفظ احیا بازسازی و مدیریت صحیح محیط است. راه دیگر برای افراد خاص و انگشت شمار نیز مهاجرت به کشورهایی است که شرایط زیست سالم را حفظ کرده اند. این امر برای کسی میس ر نمی شود مگر با احساس عدم مسؤولیت نسبت به کشور و هموطنان خود. ممکن است این سؤال پیش آید که اگر بخواهیم محیط زيست را حفظ کنیم درآمدمان کم می شود و فقیر می شویم. جالب توجه است که اخیرا 140 کشور جهان را از نظر پاکیزگی محیط بررسی کرده اند و کشور سوئیس رتبه ی اول را از آن خود کرده است. این رتبه در شرایطی است که این کشور کوچک در رده ی پنجم ثروتمندترین کشورهای جهان قرار دارد. اشتغال زایی نیز دست آویز دیگری است برای عدم رعایت سالمت محیط و انسان ها. با نگاه به شرایط کنونی دنیا مشاهده می کنیم که در کشورهای فراصنعتی نیز معضل بی کاری به شدت خودنمایی می کند. در صورتی که جمعیت آن کشورها در دهه های اخیر افزایش چندانی نیافته و یا به طور کلی رشد جمعیت نداشته اند. بنابراین توسعه ی صنعتی نمی تواند اشتغال پایدار را به وجود بیاورد. اشتغال تنها با پیمودن راه توسعه ی پایدار و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست امکان پذیر مي باشد. در ایران می توان در جهت افزایش بهره وری در انرژی تولید انرژی های پاک حفاظت احیا و بهره برداری صحیح از اکوسیستم های جنگلی و مرتعی توسعه ی گردشگری و گردشگری طبیعی توجه به صنایع دستی و سرمایه گذاری برای ایجاد صنایع پیشرفته و غیرآالینده و توسعه ی علمی و فرهنگی فعالیت کرده و ایجاد اشتغال نمود. بیایید دور از جاه طلبی ها ثروت اندوزی ها حب و بغض ها دستوری عمل کردن ها و آماردادن ها به فکر سالمت و کیفیت زندگی مردم و نسل های آینده باشیم و با حفظ شهر اصفهان به عنوان یک شهر تاریخی فرهنگی و مذهبی به رسالت خود به عنوان انسان های متعهد عمل كرده و استمرار حیات اشتغال و زندگی مردم را در این شهر تضمین نماییم. پی نوشت 1 -اینمقالهدرخردادماه 1390 درهمایشعلمیکاربردیشهرنشینی محیط زیستوسالمت ارائهشدهاست. 2 -عضوهيأت علميدانشگاهصنعتياصفهانوعضوهيأت مديره یجمعيتپيامسبز.

275 طبیعت شهر و طراحی انسانی: احیای سنتی بزرگ ترجمه: واحد پژوهش مهندسان مشاور شهروخانه Urban Nature and Haman Design: Renewing the Great Gradition اشاره مقاله ی»طبیعت شهر و طراحی انسانی: احیای سنتی بزرگ«نوشته ی آن ویستون اشپرن یکی از دهها مقاله ی گزیدهای است که در کتاب Classic J.Stein توسط Readings in Urban Planning استاد برنامهریزی منطقهای و شهری دانشگاه فلوریدا گردآوری ویرایش و در سال 1995 منتشر شده است. اشپرن استاد معماری منظر دانشگاه پنسیلوانیا با این گزاره که شهر بخشی از طبیعت است به نتایج مؤثر آن در طراحی شهری حملونقل شهری تأسیسات و تجهیزات شهری میپردازد و نشان میدهد که درنظرگرفتن طبیعت شهر دارای سنتی بسیار غنی در تاریخ شهرسازی جهان است و این موضوع چگونه به رفاه ایمنی و سالمت ساکنان شهر کمک میکند. امری که در بسیاری از برنامهریزیها و طراحیهای شهری به فراموشی سپرده میشود. مقاله پس از مروری بر این سنت به بررسی نتایج مطالعات مشخص هوا زمین آب حیات گیاهی و جانوری و اکوسیستم شهری در برنامهریزی و طراحی شهری شهرهای مختلف پرداخته است.

276 چاپ امکان و مفصل نسبتا مزبور مقاله ی که آن جا از که آن موضوع اهمیت به دلیل نیست میسر نشریه در آن دارد ارتباط ما شهرهای محیطزیست مسائل با قضا از با ارتباط در موردپژوهی شامل که مقاله از کوچکی بخش و نویسنده دیدگاه از آگاهی برای است آلمان اشتوتگارت میگردد. درج این جا در او کار اهمیت اشتوتگارت در نفری هزار 630 صنعتی شهر یک که اشتوتگارت شهری طراحی از دیگری مدل است آلمان فدرال جمهوری میجوید. بهره طبیعی فرآیندهای از که میدهد به دست را کیفیت بوده تالش در گذشته دهه ی چند طی در اشتوتگارت سرد و گرم برای الزم انرژی مقدار از و کرده بهتر را هوا دو و دارد قرار درهای در اشتوتگارت بکاهد. بناها کردن هواست. پایدار وارونگی معرض در را روز سه از روز تراکم باعث جاری برنامه ی اجرای از قبل وضعیت این میشد. هوا آالیندههای مکرر و غیربهداشتی در را هوا جریان الگوهای اقلیمشناسان اشتوتگارت در به همچنان و کردهاند گرتهبرداری شهر پیرامون و داخل بحرانی مناطق تا میدهند ادامه هوا کیفیت درباره ی پژوهش این 1978(. دیگران و دوبل 1976 )فرانکه کنند مشخص را در که دادند تشخیص را تازهای و خنک هوای پژوهشها شب های در دره انتهای مسیر در و شهر عمیق درههای داخل و تهویه را شهر و است جاری منبعی همچون صاف و آرام هوای حرکت این پیدرپی و آرام فواصل در میکند. خنک است. اشتوتگارت مرکز تهویه ی راه تنها دره طرف به تپهها تنظیم تازه هوای این مسیرهای در زمین کاربری بنابراین شبکه ی تشکیل این ها درمجموع شدهاند. بازآرایی بسیار و هب جنگلها از که میدهند شعاعی به صورت را بازی فضای ادامه شهر مرکز پارک های و کوچهها و شهری نواحی طرف داخل به میشود جاری دره در تازه هوای همچنان که دارد. شهر قلب تا که میگردد هدایت مایله چند خطی پارک یک مقام در مییابد. جریان تجاری بنگاههای و مؤسسات مجاور باال از بیش کاری باز فضاهای این شهری تمام شبکه ی یک میدهند. انجام محلی مالیم هوای یک و هوا کیفیت بردن آب منابع حفظ و چوب تهیه ی به شهر کناره ی جنگلی پارک دارد. اختصاص معدنی متعدد چشمههای تغذیه جمله از شهر طرف به را تازه هوای که پلکانها و خوشمنظره تراس های چشماندازهای در کوتاهی برش های میکنند سرازیر درهها مرکز بزرگ پارک میکند. ایجاد پایین دست شهر متناوب کافهها. و باغها گل بازی زمین نشستن جای از است پر شهر انرژی کاهش جهت در برنامهای با همچنین اشتوتگارت را هوا آالیندههای بناها گرمایش و سرمایش برای الزم تبدیل با شهر مرکز بناهای تابستانی گرمای است. داده کاهش باغ ایجاد و چمنی کلوخ از قطعاتی به پارکینگ ها آسفالت است. یافته کاهش اینچ دو یک عمق به آب بام هایی و بام ها مصرف است ضعیف هوا جریان که شهر از بخشهایی در سوزاندن طریق از که بخاری است. ممنوع زغال و نفت برای اکنون میشود حاصل شهرداری کورههای در زباله میشود هدایت مناطق این تجاری مراکز و خانهها گرم کردن در زباله بازمانده ی و خاکستر چون جنبی محصوالت و میرود. به کار جادهها بستر در و ساختمان ها درک کاربرد مزایای اشتوتگارت و دهن ور وودلندز هر میدهند. نشان را شهری طراحی در طبیعی فرآیندهای منابع حفظ و زباله دفع سوانح با مقابله گویای مورد سه این مجموعه ی از بیش نتیجه اما هستند. حساس مناطق و یک در مسائل این کلیه ی به توجه مورد هر در اجزاست. را شهر سطح در برنامهریزی که آمده گرد واحد برنامه ی اگرچه میپیوندد. به هم [کوچک] محلی پروژههای طراحی با و منفرد مسأله ی یک متوجه مورد هر در طراحی انگیزه ی هوا آلودگی و دهن ور در سیل وودلندز در آب است غالب اولیه مسأله ی عالوه بر راهحل مورد هر در اشتوتگارت در است. درآمیخته جنبهها دیگر با استثنایی نمونههای اشتوتگارت و دهن ور وودلندز طرح اصلی هسته ی نیستند. نیز انقالبی ایدههای بیانگر و دارد قرار باستان یونان شهری برنامهریزی در اشتوتگارت نآ بر دهن ور و وودلندز زهکشی سیستمهای که اصولی و این در رفته اند. به کار ا مستد توسط پیش قرن یک دارند قرار جهتگیری دارند تعلق بدان این ها که تاریخی سنت و نمونهها دارد. وجود آینده شهر طراحی برای مهمی پی نوشت است. عالقه مندان دسترس در سایت در مقاله اصل 1-

277 Editorial Sustainable Urban Development, Unavoidable Necessity In the name of God The overuse of fossil energies in 19 th and 20 th centuries caused earth habitants to face plenty of environmental disorders. This is the reason that since last decades of 20 th century, vast global endeavor has emerged to obviate or reduce environmental pollution. To protect earth safty, all global dialogues ended up at thinking of sustainable development. A development that allows present and future generations to be able to use all God s gifts in the best possible way. Achieving sustainable development, more or less, is a scheme for all countries around the globe and all governments considering their cultural and religious backgrounds try to have a share in this global movement. In recent decades, the most important achievement of global endeavors is paying attention to the fact that to preserve earth health, we should think globally and act locally. In order to reach a sustainable development and since every district or geographical location has its own specific characteristic, the schematization must consider local abilities and limitations to achieve preferable results. Considering the importance of the sustainable development discussion, specifically in cities, this especial edition has been devoted to the subject. In the first and second part of this issue, overall subjects, definitions and characteristics of a sustainable city are described and on each subject, one or two articles are presented. In the third part, the city of Freiburg in Germany, the sister city of Esfahan, is introduced as a successful model of achieving sustainability and its fundamental steps towards this goal is discussed. In the fourth part, primary steps of Esfahan executive management system to achieve sustainability are analyzed to familiarize readers of this monthly issue with what has been done or is going to happen in the city of Esfahan. We hope that this especial edition can pass essential information to honourable readers about the important subject of «sustainability in cities». In the end, we would like to appreciate cooperation of Freiburg and Esfahan executive managers who provided the possibility of publishing this issue.

278 Sustainable city, desirable urban public spaces 118 Urban open spaces, the dynamic arena of city\ Eng. Sayedeh Mahsa Abdellahzadeh 119 Public space design codification, in order to satisfy users\ Eng. Mohammadreza Ataei Hamedani 126 Sustainable city, abundant green spaces 137 Urban sustainable green space 138 The role of urban parks in the improvement of urban life quality\ Dr. Rasool Ghorbani, Razeieh Teymori 143 Sustainable city, conservation of valuable historical buildings and urban textures 147 The conservation of a city, a way to a sustainable urban development\ Eng. Sakineh Tajoddini 148 Sustainable city, public participation 154 The importance of public participation in achieving a sustainable city\ Dr. Mohammadtaghi Pirbabaee, Eng. Amirvaez Shahaneghi 155 Sustainable city, electronic communication 165 The role and importance of an electronic city in a sustainable development\ Eng. Amir Ghaderi, Dr. Mojtaba Amiri 166 Sustainable city, urban mixed land uses 173 Evaluation of new urban development strategies for efficient use of energies in the cities\ Eng. Reihaneh Asghari 174 Part3: Sustainable city: Freiburg, a successful model towards sustainability 181 Freiburg ;step by step towards sustainability\ Dr. Abbas Sanizadeh 182 Solar-region Freiburg \ translator: Eng. Maryam Mirmohammad Sadeghi 201 Freiburg calendar to accomplish a zero-carbon city\ Dr. Mohammad Salavati 208 The sisterhood of the cities of Freiburg and Esfahan and its achievements\ Dr. Mohammad Salavati 216 Part4: Sustainable city: Esfahan and urban sustainability 223 Sustainable city is a human-oriented city \ An interview with Dr. Saghaeian Nedjad, the mayor of historical city of Esfahan, on the subject of «sustainability» in Esfahan 224 Esfahan & sustainability\ Collection and compilation: Monthly Office daneshnama 231 Esfahan sustainable development, challenges and solutions\ Eng. Mostafa Behbahani 246 Sustainable development, a huge challenge in Esfahan pole \ Dr. Iran Ghazi 256 The image of Esfahan development in the mirror of sustainability\ Dr. Mehdi Basiri 270 Urban nature and haman design:renewing the great tradition\translator: Shahr-o.khaneh consulting planners architects and engineers 275

279 In This Volume Preface New annexations to the Esfahan boundaries requires more studies (Executive Director Note) 3 Sustainable urban development, unavoidable necessity (Editor-in-Chief Note) 4 Part1: Sustainable city: total subjects and definitions 5 Sustainable urban development, prospects and implementing principles in developing\ Dr. Seyed Majid Mofidi Shemirani, Eng. Ali Eftekhari Moghadam 6 Principles of sustainable development in architecture and urbanism of Iran s hot & dry climate in the past \ Eng. Mania Daee Alah, Eng. Amineh Anjom Shoa 15 Islamic thought, Iranian culture and sustainable development\ Dr. Mohammad Naghizadeh 22 Part2: Sustainable City: features and indices 35 Sustainable city, use of renewable energies 36 The investigation of new energies role in reducing fossil fuels pollution\ Mojdeh Shool, Hoseian Movahedi, Shahram Minooee 37 Sustainable city, green buildings 44 Finding suitable definition for sustainable architectures \ Eng. Ali Askari, Eng. Mohammadhoseian Ghasempoorabadi 45 Recognition of natural and artificial solutions in achieving sustainable architecture\ Eng. Moslem Beiranvand 54 Sustainable city, efficient public transportation 65 Factors of instability indicators in urban transportation\ Ghorban Eslamirad, Yaser Ghasemi 66 Goals and strategies of achieving a sustainable urban transportation system 76 Sustainable city, pedestrian and cycling routes 80 To study the role of walking and cycling in a sustainable urban transportation\ Dr. khashayar Kashanijo, Eng. Sezar Darabi 81 The role and importance of pedestrian routes in transportation network of a sustainable city\ Arash Sghafiasl 89 Cycling and its role in the quality improvement of urban life\ Eng. Masood Davarinejad Moghadam, Eng. Mohammadreza Mabhoot 96 Sustainable city, wastes management 106 Urban waste management\ Dr. Ghasemali Omrani 107

280 In the name of God Danesh-Nama Technical-Professional Journal of Iranian organization for engineering order of building (Esfahan province) th year of edition, third series, February - March 2013 Serial number: , copies ISSN: Copyright owner: Iranian organization for engineering order of building (Esfahan province) Executive Director: Abdollah Koupaee Editor In Chief: Abbas Sanizadeh Editorial board: Ali Pezeshki (Civil Engineering, Surveying, Traffic) Saeedeh Nejadsatari (Architecture & Urban design) Afshin Ahmadi (Electronics & Mechanics) Arash Basiri (News & Reports) Arash Mostajeran (Special columns) Editor of this special issue: Abbas Sanizadeh Page layout: Homa Torabi Typist: Azam Hadian Editor: khadijeh ghavami The journal office address: Esfahan, Mir st., Shahid Payami Alley, Haft Aseman Building, 4th floor Tel: (+98311) Telefax: (+98311) danesh.nama@yahoo.com Danesh-Nama is a technical professional monthly Journal with an analytic, informative & educative approach in the fileds related to building construction. The subject areas of this journal include: Culture preferment & promotion of Iranian & Islamic values in architecture & urban construction. Technical knowledge advancement of members of the organization & other readers of the journal. Providing scientific & accurate information on the most important activities and ratifications. Establishing useful and positive mutual relationship between the members & organizations'. Authorities Announcement of expert positions relevant to national, regional (provincial) & local projects. Proceeding different aspects of guild & professional affairs of construction engineers. Published articles & texts under the signature of individuals or legal entities do not neccessarily express the organization & journal's, policies & positions. Technical points & conclusions, obtained from conducted researches & studies witch are presented in from of articles & reports in the journal, are not neccessarily reliable & practical. The journal is totaly free (The journal has the right) to edit & summarize received articles. Citations from the journal "Danesh-Nama" If the source is mentioned, are not restricted. Publication of commercial advertisements in this journal does not mean the verification of quality of the products & serviees advertise

Σχετικά έγγραφα

محاسبه ی برآیند بردارها به روش تحلیلی

محاسبه ی برآیند بردارها به روش تحلیلی محاسبه ی برآیند بردارها به روش تحلیلی برای محاسبه ی برآیند بردارها به روش تحلیلی باید توانایی تجزیه ی یک بردار در دو راستا ( محور x ها و محور y ها ) را داشته باشیم. به بردارهای تجزیه شده در راستای محور

Διαβάστε περισσότερα

روش محاسبه ی توان منابع جریان و منابع ولتاژ

روش محاسبه ی توان منابع جریان و منابع ولتاژ روش محاسبه ی توان منابع جریان و منابع ولتاژ ابتدا شرح کامل محاسبه ی توان منابع جریان: برای محاسبه ی توان منابع جریان نخست باید ولتاژ این عناصر را بدست آوریم و سپس با استفاده از رابطه ی p = v. i توان این

Διαβάστε περισσότερα

تصاویر استریوگرافی.

تصاویر استریوگرافی. هب انم خدا تصاویر استریوگرافی تصویر استریوگرافی یک روش ترسیمی است که به وسیله آن ارتباط زاویه ای بین جهات و صفحات بلوری یک کریستال را در یک فضای دو بعدی )صفحه کاغذ( تعیین میکنند. کاربردها بررسی ناهمسانگردی

Διαβάστε περισσότερα

مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل

مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل شما باید بعد از مطالعه ی این جزوه با مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل کامال آشنا شوید. VA R VB به نظر شما افت ولتاژ مقاومت R چیست جواب: به مقدار عددی V A

Διαβάστε περισσότερα

مثال( مساله الپالس در ناحیه داده شده را حل کنید. u(x,0)=f(x) f(x) حل: به کمک جداسازی متغیرها: ثابت = k. u(x,y)=x(x)y(y) X"Y=-XY" X" X" kx = 0

مثال( مساله الپالس در ناحیه داده شده را حل کنید. u(x,0)=f(x) f(x) حل: به کمک جداسازی متغیرها: ثابت = k. u(x,y)=x(x)y(y) XY=-XY X X kx = 0 مثال( مساله الپالس در ناحیه داده شده را حل کنید. (,)=() > > < π () حل: به کمک جداسازی متغیرها: + = (,)=X()Y() X"Y=-XY" X" = Y" ثابت = k X Y X" kx = { Y" + ky = X() =, X(π) = X" kx = { X() = X(π) = معادله

Διαβάστε περισσότερα

آزمون مقایسه میانگین های دو جامعه )نمونه های بزرگ(

آزمون مقایسه میانگین های دو جامعه )نمونه های بزرگ( آزمون مقایسه میانگین های دو جامعه )نمونه های بزرگ( فرض کنید جمعیت یک دارای میانگین و انحراف معیار اندازه µ و انحراف معیار σ باشد و جمعیت 2 دارای میانگین µ2 σ2 باشند نمونه های تصادفی مستقل از این دو جامعه

Διαβάστε περισσότερα

مدار معادل تونن و نورتن

مدار معادل تونن و نورتن مدار معادل تونن و نورتن در تمامی دستگاه های صوتی و تصویری اگرچه قطعات الکتریکی زیادی استفاده می شود ( مانند مقاومت سلف خازن دیود ترانزیستور IC ترانس و دهها قطعه ی دیگر...( اما هدف از طراحی چنین مداراتی

Διαβάστε περισσότερα

چکیده مقدمه کلید واژه ها:

چکیده مقدمه کلید واژه ها: چکیده طی دهه های گذشته سازمان های بسیاری در اقسا نقاط جهان سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی ERP را اتخاذ کرده اند. در باره ی منافع حسابداری اتخاذ سیستم های سازمانی تحقیقات کمی در مقیاس جهانی انجام شده است.

Διαβάστε περισσότερα

تحلیل مدار به روش جریان حلقه

تحلیل مدار به روش جریان حلقه تحلیل مدار به روش جریان حلقه برای حل مدار به روش جریان حلقه باید مراحل زیر را طی کنیم: مرحله ی 1: مدار را تا حد امکان ساده می کنیم)مراقب باشید شاخه هایی را که ترکیب می کنید مورد سوال مسئله نباشد که در

Διαβάστε περισσότερα

ﯽﺳﻮﻃ ﺮﯿﺼﻧ ﻪﺟاﻮﺧ ﯽﺘﻌﻨﺻ هﺎﮕﺸﻧاد

ﯽﺳﻮﻃ ﺮﯿﺼﻧ ﻪﺟاﻮﺧ ﯽﺘﻌﻨﺻ هﺎﮕﺸﻧاد دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی دانشکده برق - گروه کنترل آزمایشگاه کنترل سیستمهای خطی گزارش کار نمونه تابستان 383 به نام خدا گزارش کار آزمایش اول عنوان آزمایش: آشنایی با نحوه پیاده سازی الکترونیکی فرایندها

Διαβάστε περισσότερα

فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت

فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت در تقویت کننده ها از فیدبک منفی استفاده می نمودیم تا بهره خیلی باال نرفته و سیستم پایدار بماند ولی در فیدبک مثبت هدف فقط باال بردن بهره است در

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۲۴: ماشین تورینگ

جلسه ی ۲۴: ماشین تورینگ دانشکده ی علوم ریاضی نظریه ی زبان ها و اتوماتا ۲۶ ا ذرماه ۱۳۹۱ جلسه ی ۲۴: ماشین تورینگ مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارندگان: حمید ملک و امین خسر وشاهی ۱ ماشین تور ینگ تعریف ۱ (تعریف غیررسمی ماشین تورینگ)

Διαβάστε περισσότερα

آزمایش 8: تقویت کننده عملیاتی 2

آزمایش 8: تقویت کننده عملیاتی 2 آزمایش 8: تقویت کننده عملیاتی 2 1-8 -مقدمه 1 تقویت کننده عملیاتی (OpAmp) داراي دو یا چند طبقه تقویت کننده تفاضلی است که خروجی- هاي هر طبقه به وروديهاي طبقه دیگر متصل شده است. در انتهاي این تقویت کننده

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۱۰: الگوریتم مرتب سازی سریع

جلسه ی ۱۰: الگوریتم مرتب سازی سریع دانشکده ی علوم ریاضی داده ساختارها و الگوریتم ها ۸ مهر ۹ جلسه ی ۱۰: الگوریتم مرتب سازی سریع مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: محمد امین ادر یسی و سینا منصور لکورج ۱ شرح الگور یتم الگوریتم مرتب سازی سریع

Διαβάστε περισσότερα

Beta Coefficient نویسنده : محمد حق وردی

Beta Coefficient نویسنده : محمد حق وردی مفهوم ضریب سهام بتای Beta Coefficient نویسنده : محمد حق وردی مقدمه : شاید بارها در مقاالت یا گروهای های اجتماعی مربوط به بازار سرمایه نام ضریب بتا رو دیده باشیم یا جایی شنیده باشیم اما برایمان مبهم باشد

Διαβάστε περισσότερα

مسائل. 2 = (20)2 (1.96) 2 (5) 2 = 61.5 بنابراین اندازه ی نمونه الزم باید حداقل 62=n باشد.

مسائل. 2 = (20)2 (1.96) 2 (5) 2 = 61.5 بنابراین اندازه ی نمونه الزم باید حداقل 62=n باشد. ) مسائل مدیریت کارخانه پوشاک تصمیم دارد مطالعه ای به منظور تعیین میانگین پیشرفت کارگران کارخانه انجام دهد. اگر او در این مطالعه دقت برآورد را 5 نمره در نظر بگیرد و فرض کند مقدار انحراف معیار پیشرفت کاری

Διαβάστε περισσότερα

تخمین با معیار مربع خطا: حالت صفر: X: مکان هواپیما بدون مشاهده X را تخمین بزنیم. بهترین تخمین مقداری است که متوسط مربع خطا مینیمم باشد:

تخمین با معیار مربع خطا: حالت صفر: X: مکان هواپیما بدون مشاهده X را تخمین بزنیم. بهترین تخمین مقداری است که متوسط مربع خطا مینیمم باشد: تخمین با معیار مربع خطا: هدف: با مشاهده X Y را حدس بزنیم. :y X: مکان هواپیما مثال: مشاهده نقطه ( مجموعه نقاط کنارهم ) روی رادار - فرض کنیم می دانیم توزیع احتمال X به چه صورت است. حالت صفر: بدون مشاهده

Διαβάστε περισσότερα

Spacecraft thermal control handbook. Space mission analysis and design. Cubesat, Thermal control system

Spacecraft thermal control handbook. Space mission analysis and design. Cubesat, Thermal control system سیستم زیر حرارتی ماهواره سرفصل های مهم 1- منابع مطالعاتی 2- مقدمه ای بر انتقال حرارت و مکانیزم های آن 3- موازنه انرژی 4 -سیستم های کنترل دما در فضا 5- مدل سازی عددی حرارتی ماهواره 6- تست های مورد نیاز

Διαβάστε περισσότερα

فصل پنجم زبان های فارغ از متن

فصل پنجم زبان های فارغ از متن فصل پنجم زبان های فارغ از متن خانواده زبان های فارغ از متن: ( free )context تعریف: گرامر G=(V,T,,P) کلیه قوانین آن به فرم زیر باشد : یک گرامر فارغ از متن گفته می شود در صورتی که A x A Є V, x Є (V U T)*

Διαβάστε περισσότερα

Angle Resolved Photoemission Spectroscopy (ARPES)

Angle Resolved Photoemission Spectroscopy (ARPES) Angle Resolved Photoemission Spectroscopy (ARPES) روش ARPES روشی است تجربی که برای تعیین ساختار الکترونی مواد به کار می رود. این روش بر پایه اثر فوتوالکتریک است که توسط هرتز کشف شد: الکترونها می توانند

Διαβάστε περισσότερα

1) { } 6) {, } {{, }} 2) {{ }} 7 ) { } 3) { } { } 8) { } 4) {{, }} 9) { } { }

1) { } 6) {, } {{, }} 2) {{ }} 7 ) { } 3) { } { } 8) { } 4) {{, }} 9) { } { } هرگاه دسته اي از اشیاء حروف و اعداد و... که کاملا"مشخص هستند با هم در نظر گرفته شوند یک مجموعه را به وجود می آورند. عناصر تشکیل دهنده ي یک مجموعه باید دو شرط اساسی را داشته باشند. نام گذاري مجموعه : الف

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 3 ابتدا نکته اي در مورد عمل توابع بر روي ماتریس ها گفته می شود و در ادامه ي این جلسه اصول مکانیک کوانتمی بیان. d 1. i=0. i=0. λ 2 i v i v i.

جلسه 3 ابتدا نکته اي در مورد عمل توابع بر روي ماتریس ها گفته می شود و در ادامه ي این جلسه اصول مکانیک کوانتمی بیان. d 1. i=0. i=0. λ 2 i v i v i. محاسبات کوانتمی (671) ترم بهار 1390-1391 مدرس: سلمان ابوالفتح بیگی نویسنده: محمد جواد داوري جلسه 3 می شود. ابتدا نکته اي در مورد عمل توابع بر روي ماتریس ها گفته می شود و در ادامه ي این جلسه اصول مکانیک

Διαβάστε περισσότερα

فعالیت = ) ( )10 6 ( 8 = )-4( 3 * )-5( 3 = ) ( ) ( )-36( = m n m+ m n. m m m. m n mn

فعالیت = ) ( )10 6 ( 8 = )-4( 3 * )-5( 3 = ) ( ) ( )-36( = m n m+ m n. m m m. m n mn درس»ریشه ام و توان گویا«تاکنون با مفهوم توان های صحیح اعداد و چگونگی کاربرد آنها در ریشه گیری دوم و سوم اعداد آشنا شده اید. فعالیت زیر به شما کمک می کند تا ضمن مرور آنچه تاکنون در خصوص اعداد توان دار و

Διαβάστε περισσότερα

تئوری جامع ماشین بخش سوم جهت سادگی بحث یک ماشین سنکرون دو قطبی از نوع قطب برجسته مطالعه میشود.

تئوری جامع ماشین بخش سوم جهت سادگی بحث یک ماشین سنکرون دو قطبی از نوع قطب برجسته مطالعه میشود. مفاهیم اصلی جهت آنالیز ماشین های الکتریکی سه فاز محاسبه اندوکتانس سیمپیچیها و معادالت ولتاژ ماشین الف ) ماشین سنکرون جهت سادگی بحث یک ماشین سنکرون دو قطبی از نوع قطب برجسته مطالعه میشود. در حال حاضر از

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۳: نزدیک ترین زوج نقاط

جلسه ی ۳: نزدیک ترین زوج نقاط دانشکده ی علوم ریاضی ا نالیز الگوریتم ها ۴ بهمن ۱۳۹۱ جلسه ی ۳: نزدیک ترین زوج نقاط مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: امیر سیوانی اصل ۱ پیدا کردن نزدیک ترین زوج نقطه فرض می کنیم n نقطه داریم و می خواهیم

Διαβάστε περισσότερα

http://econometrics.blog.ir/ متغيرهای وابسته نماد متغيرهای وابسته مدت زمان وصول حساب های دريافتني rcp چرخه تبدیل وجه نقد ccc متغیرهای کنترلی نماد متغيرهای کنترلي رشد فروش اندازه شرکت عملکرد شرکت GROW SIZE

Διαβάστε περισσότερα

ویرایشسال 95 شیمیمعدنی تقارن رضافالحتی

ویرایشسال 95 شیمیمعدنی تقارن رضافالحتی ویرایشسال 95 شیمیمعدنی تقارن رضافالحتی از ابتدای مبحث تقارن تا ابتدای مبحث جداول کاراکتر مربوط به کنکور ارشد می باشد افرادی که این قسمت ها را تسلط دارند می توانند از ابتدای مبحث جداول کاراکتر به مطالعه

Διαβάστε περισσότερα

همبستگی و رگرسیون در این مبحث هدف بررسی وجود یک رابطه بین دو یا چند متغیر می باشد لذا هدف اصلی این است که آیا بین

همبستگی و رگرسیون در این مبحث هدف بررسی وجود یک رابطه بین دو یا چند متغیر می باشد لذا هدف اصلی این است که آیا بین همبستگی و رگرسیون در این مبحث هدف بررسی وجود یک رابطه بین دو یا چند متغیر می باشد لذا هدف اصلی این است که آیا بین دو صفت متغیر x و y رابطه و همبستگی وجود دارد یا خیر و آیا می توان یک مدل ریاضی و یک رابطه

Διαβάστε περισσότερα

ﻞﻜﺷ V لﺎﺼﺗا ﺎﻳ زﺎﺑ ﺚﻠﺜﻣ لﺎﺼﺗا هﺎﮕﺸﻧاد نﺎﺷﺎﻛ / دﻮﺷ

ﻞﻜﺷ V لﺎﺼﺗا ﺎﻳ زﺎﺑ ﺚﻠﺜﻣ لﺎﺼﺗا هﺎﮕﺸﻧاد نﺎﺷﺎﻛ / دﻮﺷ 1 مبحث بيست و چهارم: اتصال مثلث باز (- اتصال اسكات آرايش هاي خاص ترانسفورماتورهاي سه فاز دانشگاه كاشان / دانشكده مهندسي/ گروه مهندسي برق / درس ماشين هاي الكتريكي / 3 اتصال مثلث باز يا اتصال شكل فرض كنيد

Διαβάστε περισσότερα

آزمایش 1: پاسخ فرکانسی تقویتکننده امیتر مشترك

آزمایش 1: پاسخ فرکانسی تقویتکننده امیتر مشترك آزمایش : پاسخ فرکانسی تقویتکننده امیتر مشترك -- مقدمه هدف از این آزمایش بدست آوردن فرکانس قطع بالاي تقویتکننده امیتر مشترك بررسی عوامل تاثیرگذار و محدودکننده این پارامتر است. شکل - : مفهوم پهناي باند تقویت

Διαβάστε περισσότερα

راهنمای کاربری موتور بنزینی )سیکل اتو(

راهنمای کاربری موتور بنزینی )سیکل اتو( راهنمای کاربری موتور بنزینی )سیکل اتو( هدف آزمایش : شناخت و بررسی عملکرد موتور بنزینی تئوری آزمایش: موتورهای احتراق داخلی امروزه به طور وسیع برای ایجاد قدرت بکار می روند. ژنراتورهای کوچک پمپ های مخلوط

Διαβάστε περισσότερα

سلسله مزاتب سبان مقدمه فصل : زبان های فارغ از متن زبان های منظم

سلسله مزاتب سبان مقدمه فصل : زبان های فارغ از متن زبان های منظم 1 ماشیه ای توریىگ مقدمه فصل : سلسله مزاتب سبان a n b n c n? ww? زبان های فارغ از متن n b n a ww زبان های منظم a * a*b* 2 زبان ها پذیرفته می شوند بوسیله ی : ماشین های تورینگ a n b n c n ww زبان های فارغ

Διαβάστε περισσότερα

تئوری رفتار مصرف کننده : می گیریم. فرض اول: فرض دوم: فرض سوم: فرض چهارم: برای بیان تئوری رفتار مصرف کننده ابتدا چهار فرض زیر را در نظر

تئوری رفتار مصرف کننده : می گیریم. فرض اول: فرض دوم: فرض سوم: فرض چهارم: برای بیان تئوری رفتار مصرف کننده ابتدا چهار فرض زیر را در نظر تئوری رفتار مصرف کننده : می گیریم برای بیان تئوری رفتار مصرف کننده ابتدا چهار فرض زیر را در نظر فرض اول: مصرف کننده یک مصرف کننده منطقی است یعنی دارای رفتار عقالیی می باشد به عبارت دیگر از مصرف کاالها

Διαβάστε περισσότερα

قاعده زنجیره ای برای مشتقات جزي ی (حالت اول) :

قاعده زنجیره ای برای مشتقات جزي ی (حالت اول) : ۱ گرادیان تابع (y :f(x, اگر f یک تابع دومتغیره باشد ا نگاه گرادیان f برداری است که به صورت زیر تعریف می شود f(x, y) = D ۱ f(x, y), D ۲ f(x, y) اگر رویه S نمایش تابع (y Z = f(x, باشد ا نگاه f در هر نقطه

Διαβάστε περισσότερα

نﺎﯿﺋاﺪﺧ ﺎﺿر ﺪﯿﺳ سﺪﻨﻬﻣ

نﺎﯿﺋاﺪﺧ ﺎﺿر ﺪﯿﺳ سﺪﻨﻬﻣ تهیه کننده : مهندس سید رضا خداي یان کارشناس ارشد و معاون واحد برنامه ریزی وکنترل پروژه شرکت سرمایه گذاری مسکن شش سیگما( (Six Sigma عرصه کنونی کسب و کار تصویری جدید از سازمان اراي ه می کند با این نگرش جدید

Διαβάστε περισσότερα

تلفات خط انتقال ابررسی یک شبکة قدرت با 2 به شبکة شکل زیر توجه کنید. ژنراتور فرضیات شبکه: میباشد. تلفات خط انتقال با مربع توان انتقالی متناسب

تلفات خط انتقال ابررسی یک شبکة قدرت با 2 به شبکة شکل زیر توجه کنید. ژنراتور فرضیات شبکه: میباشد. تلفات خط انتقال با مربع توان انتقالی متناسب تلفات خط انتقال ابررسی یک شبکة قدرت با 2 به شبکة شکل زیر توجه کنید. ژنراتور فرضیات شبکه: این شبکه دارای دو واحد کامال یکسان آنها 400 MW میباشد. است تلفات خط انتقال با مربع توان انتقالی متناسب و حداکثر

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۴: تحلیل مجانبی الگوریتم ها

جلسه ی ۴: تحلیل مجانبی الگوریتم ها دانشکده ی علوم ریاضی ساختمان داده ها ۲ مهر ۱۳۹۲ جلسه ی ۴: تحلیل مجانبی الگوریتم ها مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: شراره عز ت نژاد ا رمیتا ثابتی اشرف ۱ مقدمه الگوریتم ابزاری است که از ا ن برای حل مسا

Διαβάστε περισσότερα

تمرینات درس ریاض عموم ٢. r(t) = (a cos t, b sin t), ٠ t ٢π. cos ٢ t sin tdt = ka۴. x = ١ ka ۴. m ٣ = ٢a. κds باشد. حاصل x٢

تمرینات درس ریاض عموم ٢. r(t) = (a cos t, b sin t), ٠ t ٢π. cos ٢ t sin tdt = ka۴. x = ١ ka ۴. m ٣ = ٢a. κds باشد. حاصل x٢ دانش اه صنعت شریف دانش ده ی علوم ریاض تمرینات درس ریاض عموم سری دهم. ١ سیم نازک داریم که روی دایره ی a + y x و در ربع اول نقطه ی,a را به نقطه ی a, وصل م کند. اگر چ ال سیم در نقطه ی y,x برابر kxy باشد جرم

Διαβάστε περισσότερα

دانشکده ی علوم ریاضی جلسه ی ۵: چند مثال

دانشکده ی علوم ریاضی جلسه ی ۵: چند مثال دانشکده ی علوم ریاضی احتمال و کاربردا ن ۴ اسفند ۹۲ جلسه ی : چند مثال مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: مهدی پاک طینت (تصحیح: قره داغی گیوه چی تفاق در این جلسه به بررسی و حل چند مثال از مطالب جلسات گذشته

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 2 1 فضاي برداري محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار

جلسه 2 1 فضاي برداري محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار 1390-1391 مدرس: سلمان ابوالفتح بیگی نویسنده: نادر قاسمی جلسه 2 در این درسنامه به مروري کلی از جبر خطی می پردازیم که هدف اصلی آن آشنایی با نماد گذاري دیراك 1 و مباحثی از

Διαβάστε περισσότερα

سايت ويژه رياضيات درسنامه ها و جزوه هاي دروس رياضيات

سايت ويژه رياضيات درسنامه ها و جزوه هاي دروس رياضيات سايت ويژه رياضيات درسنامه ها و جزوه هاي دروس رياضيات دانلود نمونه سوالات امتحانات رياضي نمونه سوالات و پاسخنامه كنكور دانلود نرم افزارهاي رياضيات و... کانال سایت ریاضی سرا در تلگرام: https://telegram.me/riazisara

Διαβάστε περισσότερα

هو الحق دانشکده ي مهندسی کامپیوتر جلسه هفتم

هو الحق دانشکده ي مهندسی کامپیوتر جلسه هفتم هو الحق دانشکده ي مهندسی کامپیوتر کدگذاري شبکه Coding) (Network شنبه 2 اسفند 1393 جلسه هفتم استاد: مهدي جعفري نگارنده: سید محمدرضا تاجزاد تعریف 1 بهینه سازي محدب : هدف پیدا کردن مقدار بهینه یک تابع ) min

Διαβάστε περισσότερα

تمرین اول درس کامپایلر

تمرین اول درس کامپایلر 1 تمرین اول درس 1. در زبان مربوط به عبارت منظم زیر چند رشته یکتا وجود دارد (0+1+ϵ)(0+1+ϵ)(0+1+ϵ)(0+1+ϵ) جواب 11 رشته کنند abbbaacc را در نظر بگیرید. کدامیک از عبارتهای منظم زیر توکنهای ab bb a acc را ایجاد

Διαβάστε περισσότερα

- - - کارکرد نادرست کنتور ها صدور اشتباه قبض برق روشنایی معابر با توجه به در دسترس نبودن آمار و اطلاعات دقیق و مناسبی از تلفات غیر تاسیساتی و همچنین ب

- - - کارکرد نادرست کنتور ها صدور اشتباه قبض برق روشنایی معابر با توجه به در دسترس نبودن آمار و اطلاعات دقیق و مناسبی از تلفات غیر تاسیساتی و همچنین ب عنوان مقاله اولویت بندي روشهاي رفع افت ولتاژ به منظور کاهش تلفات در شبکه هاي فشار ضعیف امیر کاظمی شرکت توزیع نیروي برق خراسان جنوبی واژه هاي کلیدي : تلفات- افت ولتاژ- فیدر- شبکه- بار- بالانس - - - کارکرد

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۵: حل روابط بازگشتی

جلسه ی ۵: حل روابط بازگشتی دانشکده ی علوم ریاضی ساختمان داده ها ۶ مهر ۲ جلسه ی ۵: حل روابط بازگشتی مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: ا رمیتا ثابتی اشرف و علی رضا علی ا بادیان ۱ مقدمه پیدا کردن کران مجانبی توابع معمولا با پیچیدگی

Διαβάστε περισσότερα

عنوان: رمزگذاري جستجوپذیر متقارن پویا

عنوان: رمزگذاري جستجوپذیر متقارن پویا دانشگاه صنعتی شریف دانشکده مهندسی برق گزارش درس ریاضیات رمزنگاري عنوان: رمزگذاري جستجوپذیر متقارن پویا استاد درس: مهندس نگارنده: ز 94 دي ماه 1394 1 5 نماد گذاري و تعریف مسي له 1 6 رمزگذاري جستجوپذیر متقارن

Διαβάστε περισσότερα

رسوب سختی آلیاژهای آلومینیوم: تاريخچه : فرآیند رسوب سختی )پیرسختی( در سال 6091 بوسیله آلمانی کشف گردید.

رسوب سختی آلیاژهای آلومینیوم: تاريخچه : فرآیند رسوب سختی )پیرسختی( در سال 6091 بوسیله آلمانی کشف گردید. رسوب سختی آلیاژهای آلومینیوم تاريخچه فرآیند رسوب سختی )پیرسختی( در سال 6091 بوسیله Dr.A.Wilm آلمانی کشف گردید. دکتر Wilm یک آلیاژ 4 درصد مس و 9/5 درصد منیزیم را حرارت داده و پس از آن به سرعت سرد نمود و

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 9 1 مدل جعبه-سیاه یا جستاري. 2 الگوریتم جستجوي Grover 1.2 مسا له 2.2 مقدمات محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار

جلسه 9 1 مدل جعبه-سیاه یا جستاري. 2 الگوریتم جستجوي Grover 1.2 مسا له 2.2 مقدمات محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار محاسبات کوانتمی (22671) ترم بهار 1390-1391 مدرس: سلمان ابوالفتح بیگی نویسنده: هیربد کمالی نیا جلسه 9 1 مدل جعبه-سیاه یا جستاري مدل هایی که در جلسه ي پیش براي استفاده از توابع در الگوریتم هاي کوانتمی بیان

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 14 را نیز تعریف کرد. عملگري که به دنبال آن هستیم باید ماتریس چگالی مربوط به یک توزیع را به ماتریس چگالی مربوط به توزیع حاشیه اي آن ببرد.

جلسه 14 را نیز تعریف کرد. عملگري که به دنبال آن هستیم باید ماتریس چگالی مربوط به یک توزیع را به ماتریس چگالی مربوط به توزیع حاشیه اي آن ببرد. تي وري اطلاعات کوانتمی ترم پاییز 39-39 مدرس: ابوالفتح بیگی و امین زاده گوهري نویسنده: کامران کیخسروي جلسه فرض کنید حالت سیستم ترکیبی AB را داشته باشیم. حالت سیستم B به تنهایی چیست در ابتداي درس که حالات

Διαβάστε περισσότερα

1 دایره فصل او ل کاربردهای بسیاری داشته است. یک قضیۀ بنیادی در هندسه موسوم با محیط ثابت دایره دارای بیشترین مساحت است. این موضوع در طراحی

1 دایره فصل او ل کاربردهای بسیاری داشته است. یک قضیۀ بنیادی در هندسه موسوم با محیط ثابت دایره دارای بیشترین مساحت است. این موضوع در طراحی فصل او ل 1 دایره هندسه در ساخت استحکامات دفاعی قلعهها و برج و باروها از دیرباز کاربردهای بسیاری داشته است. یک قضیۀ بنیادی در هندسه موسوم به»قضیۀ همپیرامونی«میگوید در بین همۀ شکلهای هندسی بسته با محیط ثابت

Διαβάστε περισσότερα

هر عملگرجبر رابطه ای روی يک يا دو رابطه به عنوان ورودی عمل کرده و يک رابطه جديد را به عنوان نتيجه توليد می کنند.

هر عملگرجبر رابطه ای روی يک يا دو رابطه به عنوان ورودی عمل کرده و يک رابطه جديد را به عنوان نتيجه توليد می کنند. 8-1 جبررابطه ای يک زبان پرس و جو است که عمليات روی پايگاه داده را توسط نمادهايی به صورت فرمولی بيان می کند. election Projection Cartesian Product et Union et Difference Cartesian Product et Intersection

Διαβάστε περισσότερα

هد ف های هفته ششم: 1- اجسام متحرک و ساکن را از هم تشخیص دهد. 2- اندازه مسافت و جا به جایی اجسام متحرک را محاسبه و آن ها را مقایسه کند 3- تندی متوسط

هد ف های هفته ششم: 1- اجسام متحرک و ساکن را از هم تشخیص دهد. 2- اندازه مسافت و جا به جایی اجسام متحرک را محاسبه و آن ها را مقایسه کند 3- تندی متوسط هد ف های هفته ششم: 1- اجسام متحرک و ساکن را از هم تشخیص دهد. - اندازه مسافت و جا به جایی اجسام متحرک را محاسبه و آن ها را مقایسه کند 3- تندی متوسط اجسام متحرک را محاسبه کند. 4- تندی متوسط و لحظه ای را

Διαβάστε περισσότερα

Answers to Problem Set 5

Answers to Problem Set 5 Answers to Problem Set 5 Principle of Economics Graduate School of Management and Economics, Sharif University of Technology Fall 94 5. Suppose a competitive firm has the following cost function c(y) =

Διαβάστε περισσότερα

بسم اهلل الرحمن الرحیم آزمایشگاه فیزیک )2( shimiomd

بسم اهلل الرحمن الرحیم آزمایشگاه فیزیک )2( shimiomd بسم اهلل الرحمن الرحیم آزمایشگاه فیزیک )( shimiomd خواندن مقاومت ها. بررسی قانون اهم برای مدارهای متوالی. 3. بررسی قانون اهم برای مدارهای موازی بدست آوردن مقاومت مجهول توسط پل وتسون 4. بدست آوردن مقاومت

Διαβάστε περισσότερα

بخش غیرآهنی. هدف: ارتقاي خواص ابرکشسانی آلياژ Ni Ti مقدمه

بخش غیرآهنی. هدف: ارتقاي خواص ابرکشسانی آلياژ Ni Ti مقدمه بخش غیرآهنی هدف: ارتقاي خواص ابرکشسانی آلياژ Ni Ti مقدمه رفتار شبه کشسان )Pseudoelasticity( که به طور معمول ابرکشسان )superelasticity( ناميده می شود رفتار برگشت پذیر کشسان ماده در برابر تنش اعمالی است

Διαβάστε περισσότερα

آشنایی با پدیده ماره (moiré)

آشنایی با پدیده ماره (moiré) فلا) ب) آشنایی با پدیده ماره (moiré) توری جذبی- هرگاه روی ورقه شفافی چون طلق تعداد زیادی نوارهای خطی کدر هم پهنا به موازات یکدیگر و به فاصله های مساوی از هم رسم کنیم یک توری خطی جذبی به وجود می آید شکل

Διαβάστε περισσότερα

جریان نامی...

جریان نامی... مقاومت نقطه نوترال (NGR) مشخصات فنی فهرست مطالب 5 5... معرفی کلی... مشخصات... 1-2- ولتاژ سیستم... 2-2- ولتاژ نامی... -2- جریان نامی... -2- مقدار مقاومت -5-2 زمان... -2- جریان پیوسته... 7-2- ضریب دماي مقاومت...

Διαβάστε περισσότερα

مکانيک جامدات ارائه و تحليل روش مناسب جهت افزایش استحکام اتصاالت چسبي در حالت حجم چسب یکسان

مکانيک جامدات ارائه و تحليل روش مناسب جهت افزایش استحکام اتصاالت چسبي در حالت حجم چسب یکسان پائیز 2931/ سال ششم/ شماره ویژه دوم فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مکانيک جامدات فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مکانيک جامدات www.jsme.ir ارائه و تحليل روش مناسب جهت افزایش استحکام اتصاالت چسبي در حالت حجم چسب

Διαβάστε περισσότερα

اصول انتخاب موتور با مفاهیم بسیار ساده شروع و با نکات کاربردی به پایان می رسد که این خود به درک و همراهی خواننده کمک بسیاری می کند.

اصول انتخاب موتور با مفاهیم بسیار ساده شروع و با نکات کاربردی به پایان می رسد که این خود به درک و همراهی خواننده کمک بسیاری می کند. اصول انتخاب موتور اصول انتخاب موتور انتخاب یک موتور به در نظر گرفتن موارد بسیار زیادی از استانداردها عوامل محیطی و مشخصه های بار راندمان موتور و... وابسته است در این مقاله کوتاه به تاثیر و چرایی توان و

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 16 نظریه اطلاعات کوانتمی 1 ترم پاییز

جلسه 16 نظریه اطلاعات کوانتمی 1 ترم پاییز نظریه اطلاعات کوانتمی ترم پاییز 39-39 مدرسین: ابوالفتح بیگی و امین زاده گوهري نویسنده: محم دحسن آرام جلسه 6 تا اینجا با دو دیدگاه مختلف و دو عامل اصلی براي تعریف و استفاده از ماتریس چگالی جهت معرفی حالت

Διαβάστε περισσότερα

آموزش SPSS مقدماتی و پیشرفته مدیریت آمار و فناوری اطالعات -

آموزش SPSS مقدماتی و پیشرفته مدیریت آمار و فناوری اطالعات - آموزش SPSS مقدماتی و پیشرفته تهیه و تنظیم: فرزانه صانعی مدیریت آمار و فناوری اطالعات - مهرماه 96 بخش سوم: مراحل تحلیل آماری تحلیل داده ها به روش پارامتری بررسی نرمال بودن توزیع داده ها قضیه حد مرکزی جدول

Διαβάστε περισσότερα

فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت

فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت جزوه تکنیک پالس فصل چهارم: مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری فصل چهارم : مولتی ویبراتورهای ترانزیستوری مقدمه: فیدبک مثبت در تقویت کننده ها از فیدبک منفی استفاده می نمودیم تا بهره خیلی باال نرفته و سیستم پایدار

Διαβάστε περισσότερα

هندسه تحلیلی بردارها در فضای R

هندسه تحلیلی بردارها در فضای R هندسه تحلیلی بردارها در فضای R فصل اول-بردارها دستگاه مختصات سه بعدی از سه محور ozوoyوox عمود بر هم تشکیل شده که در نقطه ای به نام o یکدیگر را قطع می کنند. قرارداد: دستگاه مختصات سه بعدی راستگرد می باشد

Διαβάστε περισσότερα

ا و ن ع ه ب ن آ ز ا ه ک ت س ا ی ی ا ه ی ن و گ ر گ د ه ب ط و ب ر م ر ص ا ح م ی م ل ع ث ح ا ب م ی ا ه ه ی ا م ن و ر د ز ا ی ک ی ی

ا و ن ع ه ب ن آ ز ا ه ک ت س ا ی ی ا ه ی ن و گ ر گ د ه ب ط و ب ر م ر ص ا ح م ی م ل ع ث ح ا ب م ی ا ه ه ی ا م ن و ر د ز ا ی ک ی ی ه) ع ل ا ط م 5 9 ن ا ت س م ز / چهارم شماره / دهم سال شناختی جامعه پژوهشهای Journal of Sociological Researches, 2016 (Winter), Vol.10, No.4 ن د ب مدیریت و ن د ش نی ا ه ج بین ه ط ب ا ر تی خ ا ن ش ه ع م ا

Διαβάστε περισσότερα

Top Down Parsing LL(1) Narges S. Bathaeian

Top Down Parsing LL(1) Narges S. Bathaeian طراحی کامپایلر Top Down Parsing LL1) تعریف top down parsing Parse tree را از ریشه به سمت برگها می سازد. دو نوع LL1), LLk) Recursive descent مثال G = {S},{, ) }, P, S) S S S ) S ε ))$ مثال S S ) S ε ))$

Διαβάστε περισσότερα

جلسه ی ۱۸: درهم سازی سرتاسری - درخت جست و جوی دودویی

جلسه ی ۱۸: درهم سازی سرتاسری - درخت جست و جوی دودویی دانشکده ی علوم ریاضی ساختمان داده ۱۰ ا ذر ۹۲ جلسه ی ۱۸: درهم سازی سرتاسری - درخت جست و جوی دودویی مدر س: دکتر شهرام خزاي ی نگارنده: معین زمانی و ا رمیتا اردشیری ۱ یادا وری همان طور که درجلسات پیش مطرح

Διαβάστε περισσότερα

در اين آزمايش ابتدا راهاندازي موتور القايي روتور سيمپيچي شده سه فاز با مقاومتهاي روتور مختلف صورت گرفته و س سپ مشخصه گشتاور سرعت آن رسم ميشود.

در اين آزمايش ابتدا راهاندازي موتور القايي روتور سيمپيچي شده سه فاز با مقاومتهاي روتور مختلف صورت گرفته و س سپ مشخصه گشتاور سرعت آن رسم ميشود. ك ي آزمايش 7 : راهاندازي و مشخصه خروجي موتور القايي روتور سيمپيچيشده آزمايش 7: راهاندازي و مشخصه خروجي موتور القايي با روتور سيمپيچي شده 1-7 هدف آزمايش در اين آزمايش ابتدا راهاندازي موتور القايي روتور

Διαβάστε περισσότερα

فیلتر کالمن Kalman Filter

فیلتر کالمن Kalman Filter به نام خدا عنوان فیلتر کالمن Kalman Filter سیدمحمد حسینی SeyyedMohammad Hosseini Seyyedmohammad [@] iasbs.ac.ir تحصیالت تکمیلی علوم پایه زنجان Institute for Advanced Studies in Basic Sciences تابستان 95

Διαβάστε περισσότερα

تعیین محل قرار گیری رله ها در شبکه های سلولی چندگانه تقسیم کد

تعیین محل قرار گیری رله ها در شبکه های سلولی چندگانه تقسیم کد تعیین محل قرار گیری رله ها در شبکه های سلولی چندگانه تقسیم کد مبتنی بر روش دسترسی زلیخا سپهوند دانشکده مهندسى برق واحد نجف آباد دانشگاه آزاد اسلامى نجف آباد ایر ان zolekhasepahvand@yahoo.com روح االله

Διαβάστε περισσότερα

ی ن ل ض ا ف ب ی ر غ ن ق و ش ه ی ض ر م ی ) ل و ئ س م ه د ن س ی و ن ( ا ی ن ل ض ا ف ب ی ر غ 1-

ی ن ل ض ا ف ب ی ر غ ن ق و ش ه ی ض ر م ی ) ل و ئ س م ه د ن س ی و ن ( ا ی ن ل ض ا ف ب ی ر غ 1- ر د ی ا ه ل ی ب ق ی م و ق ب ص ع ت ای ه ی ر ی گ ت ه ج و ی ل ح م ت ا ح ی ج ر ت ر ی ث أ ت ل ی ل ح ت و ن ی ی ب ت زابل) ن ا ت س ر ه ش ب آ ت ش پ ش خ ب و ی ز ک ر م ش خ ب : ی د ر و م ه ع ل ا ط م ( ن ا ر ا ی ه

Διαβάστε περισσότερα

ارزیابی بهره وری متقاطع DEA بر پایه بهبود پارتو

ارزیابی بهره وری متقاطع DEA بر پایه بهبود پارتو چکیده ارزیابی بهره وری متقاطع DEA بر پایه بهبود پارتو جی.وو جونفی.چو جیاس ن سان کینگ یوآن ژو ارزیابی بهره وری متقاطع به عنوان یک ابزار گسترده برای تحلیل پوششی داده ها (DEA) دارای کاربرد گسترده ای در ارزیابی

Διαβάστε περισσότερα

مقدمه -1-4 تحليلولتاژگرهمدارهاييبامنابعجريان 4-4- تحليلجريانمشبامنابعولتاژنابسته

مقدمه -1-4 تحليلولتاژگرهمدارهاييبامنابعجريان 4-4- تحليلجريانمشبامنابعولتاژنابسته مقدمه -1-4 تحليلولتاژگرهمدارهاييبامنابعجريان -2-4 بامنابعجريانوولتاژ تحليلولتاژگرهمدارهايي 3-4- تحليلولتاژگرهبامنابعوابسته 4-4- تحليلجريانمشبامنابعولتاژنابسته 5-4- ژاتلو و 6-4 -تحليلجريانمشبامنابعجريان

Διαβάστε περισσότερα

کیفیت داده های آماری

کیفیت داده های آماری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی تبریز مرکز کشوری مدیریت سالمت )NPMC( عنوان دوره: کیفیت داده های آماری گردآورنده: زینب صنم نو پاییز 1396 ب فهرست مطالب صفحه عنوان مقدمه... 5 تعریف کیفیت آماری... 9 تاریخچه

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 12 به صورت دنباله اي از,0 1 نمایش داده شده اند در حین محاسبه ممکن است با خطا مواجه شده و یکی از بیت هاي آن. p 1

جلسه 12 به صورت دنباله اي از,0 1 نمایش داده شده اند در حین محاسبه ممکن است با خطا مواجه شده و یکی از بیت هاي آن. p 1 محاسبات کوانتمی (67) ترم بهار 390-39 مدرس: سلمان ابوالفتح بیگی نویسنده: سلمان ابوالفتح بیگی جلسه ذخیره پردازش و انتقال اطلاعات در دنیاي واقعی همواره در حضور خطا انجام می شود. مثلا اطلاعات کلاسیکی که به

Διαβάστε περισσότερα

بررسی خرابی در سازه ها با استفاده از نمودارهاي تابع پاسخ فرکانس مجتبی خمسه

بررسی خرابی در سازه ها با استفاده از نمودارهاي تابع پاسخ فرکانس مجتبی خمسه بررسی خرابی در سازه ها با استفاده از نمودارهاي تابع پاسخ فرکانس پیمان ترکزاده مجتبی خمسه یونس گودرزي - استادیار بخش مهندسی عمران دانشگاه شهید باهنر کرمان - دانشجوي کارشناسی ارشد سازه دانشگاه تحصیلات تکمیلی

Διαβάστε περισσότερα

صاعقه گیر چگونه عمل می کند و انواع آن کدامند

صاعقه گیر چگونه عمل می کند و انواع آن کدامند صاعقه گیر چگونه عمل می کند و انواع آن کدامند میله های ساده فرانکلینی : اولین واحد جذب که توسط فرانکلین بیشنهاد گردید میله های ساده بودند که ضربه مستقیم صاعقه به اندازه طول میله ها دور از ساختمان اتفاق

Διαβάστε περισσότερα

نویسنده: محمدرضا تیموری محمد نصری مدرس: دکتر پرورش خالصۀ موضوع درس سیستم های مینیمم فاز: به نام خدا

نویسنده: محمدرضا تیموری محمد نصری مدرس: دکتر پرورش خالصۀ موضوع درس سیستم های مینیمم فاز: به نام خدا به نام خدا پردازش سیگنالهای دیجیتال نیمسال اول ۹۵-۹۶ هفته یازدهم ۹۵/۰8/2۹ مدرس: دکتر پرورش نویسنده: محمدرضا تیموری محمد نصری خالصۀ موضوع درس یا سیستم های مینیمم فاز تجزیه ی تابع سیستم به یک سیستم مینیمم

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 15 1 اثر و اثر جزي ی نظریه ي اطلاعات کوانتومی 1 ترم پاي یز جدایی پذیر باشد یعنی:

جلسه 15 1 اثر و اثر جزي ی نظریه ي اطلاعات کوانتومی 1 ترم پاي یز جدایی پذیر باشد یعنی: نظریه ي اطلاعات کوانتومی 1 ترم پاي یز 1391-1391 مدرس: دکتر ابوالفتح بیگی ودکتر امین زاده گوهري نویسنده: محمدرضا صنم زاده جلسه 15 فرض کنیم ماتریس چگالی سیستم ترکیبی شامل زیر سیستم هايB و A را داشته باشیم.

Διαβάστε περισσότερα

فصل چهارم تعیین موقعیت و امتدادهای مبنا

فصل چهارم تعیین موقعیت و امتدادهای مبنا فصل چهارم تعیین موقعیت و امتدادهای مبنا هدف های رفتاری پس از آموزش و مطالعه این فصل از فراگیرنده انتظار می رود بتواند: 1 راهکار کلی مربوط به ترسیم یک امتداد در یک سیستم مختصات دو بعدی و اندازه گیری ژیزمان

Διαβάστε περισσότερα

فهرست مطالب جزوه ی فصل اول مدارهای الکتریکی مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل تحلیل مدار به روش جریان حلقه... 22

فهرست مطالب جزوه ی فصل اول مدارهای الکتریکی مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل تحلیل مدار به روش جریان حلقه... 22 فهرست مطالب جزوه ی فصل اول مدارهای الکتریکی آنچه باید پیش از شروع کتاب مدار بدانید تا مدار را آسان بیاموزید.............................. 2 مفاهیم ولتاژ افت ولتاژ و اختالف پتانسیل................................................

Διαβάστε περισσότερα

به نام ستاره آفرین قضیه ویریال جنبشی کل ذرات یک سیستم پایدار مقید به نیرو های پایستار را به متوسط انرژی پتانسیل کل شان

به نام ستاره آفرین قضیه ویریال جنبشی کل ذرات یک سیستم پایدار مقید به نیرو های پایستار را به متوسط انرژی پتانسیل کل شان به نام ستاره آفرین قضیه ویریال درود بر ملت نجومی! در این درس نامه می خواهیم یکی از قضیه های معروف اخترفیزیک و مکانیک یعنی قضیه ی شریفه ی ویریال را به دست آوریم. به طور خالصه قضیه ی ویریال متوسط انرژی جنبشی

Διαβάστε περισσότερα

که روي سطح افقی قرار دارد متصل شده است. تمام سطوح بدون اصطکاك می باشند. نیروي F به صورت افقی به روي سطح شیبداري با زاویه شیب

که روي سطح افقی قرار دارد متصل شده است. تمام سطوح بدون اصطکاك می باشند. نیروي F به صورت افقی به روي سطح شیبداري با زاویه شیب فصل : 5 نیرو ها 40- شخصی به جرم جرم به وسیله طنابی که از روي قرقره بدون اصطکاکی عبور کرده و به یک کیسه شن به متصل است از ارتفاع h پایین می آید. اگر شخص از حال سکون شروع به حرکت کرده باشد با چه سرعتی به

Διαβάστε περισσότερα

3 لصف یربج یاه ترابع و ایوگ یاه ناوت

3 لصف یربج یاه ترابع و ایوگ یاه ناوت فصل توان های گویا و عبارت های جبری 8 نگاه کلی به فصل هدفهای این فصل را میتوان به اختصار چنین بیان کرد: همانگونه که توان اعداد را در آغاز برای توانهای طبیعی عددهای ٢ و ٣ تعریف میکنیم و سپس این مفهوم را

Διαβάστε περισσότερα

ویژگی های بازار رقابت کامل

ویژگی های بازار رقابت کامل اقتصاد خرد 2 ویژگی های بازار رقابت کامل 1 -یکسان بودن وهمگن بودن کاالهای تمام فروشندگان در بازار 2 -زیاد بودن تعداد فروشندگان وخریداران به نحوی که هیچکدام روی قیمت تاثیر گذار نیستند 3 -نبود محدودیتهای

Διαβάστε περισσότερα

فصل سوم جریان های الکتریکی و مدارهای جریان مستقیم جریان الکتریکی

فصل سوم جریان های الکتریکی و مدارهای جریان مستقیم جریان الکتریکی فصل سوم جریان های الکتریکی و مدارهای جریان مستقیم جریان الکتریکی در رساناها مانند یک سیم مسی الکترون های آزاد وجود دارند که با سرعت های متفاوت بطور کاتوره ای)بی نظم(در حال حرکت هستند بطوریکه بار خالص گذرنده

Διαβάστε περισσότερα

بیانیه سیاست سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری گروه توسعه نیکی

بیانیه سیاست سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری گروه توسعه نیکی بیانیه سیاست سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری گروه توسعه نیکی سی- سی- سی- سی- صندوق سرمایهگذاری توسعه گروه نیکی بیانیه سیاست سرمایهگذاری صندوق سرمایه گذاری توسعه گروه نیکی )تنها با درآمد ثابت با قابلیت

Διαβάστε περισσότερα

Combined Test غربالگری پیش از تولد جهت شناسایی ناهنجاری های شایع مادرزادی سواالت و جوابهای مربوط به خانمهایی که میخواهند این آزمایش را انجام دهند.

Combined Test غربالگری پیش از تولد جهت شناسایی ناهنجاری های شایع مادرزادی سواالت و جوابهای مربوط به خانمهایی که میخواهند این آزمایش را انجام دهند. Combined Test غربالگری پیش از تولد جهت شناسایی ناهنجاری های شایع مادرزادی سواالت و جوابهای مربوط به خانمهایی که میخواهند این آزمایش را انجام دهند. غربالگری پیش از تولد جهت شناسایی ناهنجاری های شایع مادرزادی:

Διαβάστε περισσότερα

مدیریت توان راکتیو در سیستمهای قدرت تجدید ساختار یافته

مدیریت توان راکتیو در سیستمهای قدرت تجدید ساختار یافته مدیریت توان راکتیو در سیستمهای قدرت تجدید ساختار یافته احمد یارمحمودی دانشجوی کارشناسی ارشد ahmadyarmahmoodi@yahoo.com نام ارائه دهنده: احمد یارمحمودی استاد راهنما: دکتر سعید لسان خالصه یکی از نگرانیها

Διαβάστε περισσότερα

فصل دهم: همبستگی و رگرسیون

فصل دهم: همبستگی و رگرسیون فصل دهم: همبستگی و رگرسیون مطالب این فصل: )r ( کوواریانس ضریب همبستگی رگرسیون ضریب تعیین یا ضریب تشخیص خطای معیار برآور ( )S XY انواع ضرایب همبستگی برای بررسی رابطه بین متغیرهای کمی و کیفی 8 در بسیاری

Διαβάστε περισσότερα

:موس لصف یسدنه یاه لکش رد یلوط طباور

:موس لصف یسدنه یاه لکش رد یلوط طباور فصل سوم: 3 روابط طولی درشکلهای هندسی درس او ل قضیۀ سینوس ها یادآوری منظور از روابط طولی رابطه هایی هستند که در مورد اندازه های پاره خط ها و زاویه ها در شکل های مختلف بحث می کنند. در سال گذشته روابط طولی

Διαβάστε περισσότερα

جلسه دوم سوم چهارم: مقدمه اي بر نظریه میدان

جلسه دوم سوم چهارم: مقدمه اي بر نظریه میدان هو الحق دانشکده ي مهندسی کامپیوتر کدگذاري شبکه Coding) (Network سه شنبه 21 اسفند 1393 جلسه دوم سوم چهارم: مقدمه اي بر نظریه میدان استاد: مهدي جعفري نگارنده: علیرضا حیدري خزاي ی در این نوشته مقدمه اي بر

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 28. فرض کنید که m نسخه مستقل یک حالت محض دلخواه

جلسه 28. فرض کنید که m نسخه مستقل یک حالت محض دلخواه نظریه اطلاعات کوانتمی 1 ترم پاییز 1392-1391 مدرسین: ابوالفتح بیگی و امین زاده گوهري نویسنده: مرتضی نوشاد جلسه 28 1 تقطیر و ترقیق درهم تنیدگی ψ m بین آذر و بابک به اشتراك گذاشته شده است. آذر و AB فرض کنید

Διαβάστε περισσότερα

برخوردها دو دسته اند : 1) كشسان 2) ناكشسان

برخوردها دو دسته اند : 1) كشسان 2) ناكشسان آزمايش شماره 8 برخورد (بقاي تكانه) وقتي دو يا چند جسم بدون حضور نيروهاي خارجي طوري به هم نزديك شوند كه بين آنها نوعي برهم كنش رخ دهد مي گوييم برخوردي صورت گرفته است. اغلب در برخوردها خواستار اين هستيم

Διαβάστε περισσότερα

يﺎﻫ ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا و ﺎﻫ ﺖﺧرد فاﺮﮔ ﻲﻤﺘﻳرﻮﮕﻟا ﻪﻳﺮﻈﻧ :سرد ﻲﺘﺸﻬﺑ ﺪﻴﻬﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ﺮﺗﻮﻴﭙﻣﺎﻛ مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ ﻪﻴﻟوا ﺞﻳﺎﺘﻧ و ﺎﻫﻒ ﻳﺮﻌﺗ

يﺎﻫ ﻢﺘﻳرﻮﮕﻟا و ﺎﻫ ﺖﺧرد فاﺮﮔ ﻲﻤﺘﻳرﻮﮕﻟا ﻪﻳﺮﻈﻧ :سرد ﻲﺘﺸﻬﺑ ﺪﻴﻬﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ﺮﺗﻮﻴﭙﻣﺎﻛ مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ ﻪﻴﻟوا ﺞﻳﺎﺘﻧ و ﺎﻫﻒ ﻳﺮﻌﺗ BFS DFS : درخت یک گراف همبند بدون دور است. جنگل یک گراف بدون دور است. پس هر مولفه همبندی جنگل درخت است. هر راس درجه 1 در درخت را یک برگ مینامیم. یک درخت فراگیر از گراف G یک زیردرخت فراگیر از ان است که

Διαβάστε περισσότερα

6- روش های گرادیان مبنا< سر فصل مطالب

6- روش های گرادیان مبنا< سر فصل مطالب 1 بنام خدا بهینه سازی شبیه سازی Simulation Optimization Lecture 6 روش های بهینه سازی شبیه سازی گرادیان مبنا Gradient-based Simulation Optimization methods 6- روش های گرادیان مبنا< سر فصل مطالب 2 شماره

Διαβάστε περισσότερα

e r 4πε o m.j /C 2 =

e r 4πε o m.j /C 2 = فن( محاسبات بوهر نيروي جاذبه الکتروستاتيکي بين هسته و الکترون در اتم هيدروژن از رابطه زير قابل محاسبه F K است: که در ا ن بار الکترون فاصله الکترون از هسته (يا شعاع مدار مجاز) و K ثابتي است که 4πε مقدار

Διαβάστε περισσότερα

بسمه تعالی «تمرین شماره یک»

بسمه تعالی «تمرین شماره یک» بسمه تعالی «تمرین شماره یک» شماره دانشجویی : نام و نام خانوادگی : نام استاد: دکتر آزاده شهیدیان ترمودینامیک 1 نام درس : ردیف 0.15 m 3 میباشد. در این حالت یک فنر یک دستگاه سیلندر-پیستون در ابتدا حاوي 0.17kg

Διαβάστε περισσότερα

کیوان بهزادپور محدرضا امینی

کیوان بهزادپور محدرضا امینی 1000 / 1004 کنترل فیلترهاي توان اکتیو (APF) تکفاز و سه فاز با استفاده از یک سنسور جریان کیوان بهزادپور محدرضا امینی keivan_bp@yahoo.com دانشجوي کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان چکیده عضو هیي

Διαβάστε περισσότερα

پروژه یازدهم: ماشین هاي بردار پشتیبان

پروژه یازدهم: ماشین هاي بردار پشتیبان پروژه یازدهم: ماشین هاي بردار پشتیبان 1 عموما براي مسایلی که در آنها دو دسته وجود دارد استفاده میشوند اما ماشین هاي بردار پشتیبان روشهاي متفاوتی براي ترکیب چند SVM و ایجاد یک الگوریتم دستهبندي چند کلاس

Διαβάστε περισσότερα

جلسه 22 1 نامساویهایی در مورد اثر ماتریس ها تي وري اطلاعات کوانتومی ترم پاییز

جلسه 22 1 نامساویهایی در مورد اثر ماتریس ها تي وري اطلاعات کوانتومی ترم پاییز تي وري اطلاعات کوانتومی ترم پاییز 1391-1392 مدرس: ابوالفتح بیگی و امین زاده گوهري نویسنده: محمد مهدي مجاهدیان جلسه 22 تا اینجا خواص مربوط به آنتروپی را بیان کردیم. جهت اثبات این خواص نیاز به ابزارهایی

Διαβάστε περισσότερα
2024 © DocPlayer.gr Πολιτική Απορρήτου | Όροι Χρήσης | Σχόλια