Ηλεκτρονικη εκδοση Τευχος 14 ΙΟΥΝΙΟΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ 2008

Transcript

1 ΕΚ Ι ΕΤΑΙ ΑΠΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ Τζωρτζ 6 ΑΘΗΝΑ Ηλεκτρονικη εκδοση Τευχος 14 ΙΟΥΝΙΟΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ 2008 Εκδότης: Πάνος Καπετανίδης τηλ: Και µια κωµωδία µε τον Τάσο ουρµουσόγλου Ώρα 9µµ ΕΙΣΟ ΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ Και µια κωµωδία µε Τον Νίκο Τσιβελέκη Το φετεινό 12 ο Φεστιβάλ είναι αφιερωµένο στο µεγάλο καραγκιοζοπαίκτη ΒΑΓΓΟ

2 ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΠΑΙΖΕΙ Ο ΕΡΓΟ ευτέρα 23 Ιούνη Μιχάλης Ταυλάτος «Ο Μέγας Αλέξανδρος & το καταραµένο φίδι» Και µια κωµωδία µε τον Τάσο ουρµουσόγλου Τρίτη 24 Ιούνη Θεοδόσης Βογιατζής * «Το όνειρο του Καραγκιόζη & ο µίτος της Αριάδνης» Τετάρτη 25 Ιούνη Νίκος Αλεφραγκής * «Οι δυο λόρδοι» Και µια κωµωδία µε Τον Νίκο Τσιβελέκη Πέµπτη 26 Ιούνη Αντώνης Παντιώρας «Ο θρίαµβος του Καραγκιόζη» Παρασκευή 27 Ιούνη Κωνσταντίνος Κουτσουµπλής «Ο Καραγκιόζης πλοίαρχος» ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με * σηµαίνει ότι δεν έχουν δώσει εξετάσεις µπροστά στην επιτροπή Κρίσεως καραγκιοζοπαίκτη του Σωµατείου ΒΑΓΓΟΣ Πρωτοείδε Καραγκιόζη σε ηλικία έξι χρονών. Αυτό έγινε η μαγεία της ζωής του. Στη σκηνή μπήκε οκτώ μόλις χρονών. Μέχρι να παίξει Καραγκιόζη προηγήθηκε μια σκληρή και επίπονη μαθητεία κοντά στις πιο εξέχουσες φυσιογνωμίες του Θεάτρου σκιών της εποχής εκείνης: τους αείμνηστους καλλιτέχνες του είδους, Χρήστο Χαρίδημο και Γιάννη Ιατρίδη την βασική εκπαίδευση. Αργότερα ολοκλήρωσε την μαθητεία αυτή με την παρακολούθηση του τρόπου εργασίας και άλλων κορυφαίων καλλιτεχνών της εποχής εκείνης συμπληρώνοντας, έτσι, με τον κύκλο των γνώσεων που πήρε, τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να κρατήσει στα χέρια του, στην καρδιά και στο μυαλό του την βασική έννοια και το βάρος της "παράδοσης. Για να μπορέσει, με λίγα λόγια, να μπορέσει επάξια να συνεχίσει παρουσιάζοντας την τέχνη που αγάπησε στο κοινό της Ελλάδας και του εξωτερικού. Το πρώτο το θεατράκι το έστησε το 1939,δεκαεφτάχρονο παιδί, σε ένα μαντράκι της οδού Πέτρου Ράλλη, στα "Άσπρα Χώματα, απέναντι από τις πολυκατοικίας. Από τότε, μη λογαριάζοντας κόπους και Θυσίες, έστησε το καλλιτεχνικό του Όνειρο και το έκανε πραγματικότητα. Το 1941, πάλι επί της οδού Πέτρου Ράλλη, στη συνοικία Χαλκηδόνας", σε χειμωνιάτικη σάλα που ο ίδιος δημιουργεί και διαμορφώνει, κάνει την αρχή μιας σειράς Θεάτρων χωρίς θεατρώνη. Το 1942, επί της οδού Θηβών 152 δημιουργεί το Θέατρο "Παράδεισος", (αρ. 1>, όπου παίζει τα καλοκαίρια μέχρι το 1953 ενώ όλο τον χειμώνα στεγάζει τον Καραγκιόζη του στο χειμερινό "Ρομάντζο". Την χειμερινή περίοδο από το 1947 μέχρι το 1949 μεσολαβεί ένα διάστημα ηρεμίας στη δράση του σαν καραγκιοζοπαίκτης γιατί εκτελεί τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Τον χειμώνα του 1950 δημιουργεί το χειμερινό του στέκι στο επί της οδού Ρούσβελτ Θεατράκι του στον Κορυδαλλό, το 1951 στο επί της οδού Δράμας στα ταμπούρια με το όνομα Χαρά, το 1952 στη Χαλκηδόνα το «Θέατρο Σκιών Χαλκηδών» και το 1954 το χειμερινό Θέατρο "Απόλλων» στη Δραπετσώνα. τα

3 καλοκαίρια του δημιουργεί το Θέατρο Σκιών «Τηλεόρασις» επί της οδού Πέτρου Ράλλη και τον χειμώνα του , απέναντι από τον Κινηματογράφο Παλιάς" της οδού Kovδύλη στη Νίκαια, το Θέατρο Σκιών Τέρψις. Το καλοκαίρι του δημιουργεί το Θέατρο "Ζέφυρος" στο παλιό τέρμα Αμφιάλης ενώ τον χειμώνα του το Θέατρο "Αύρα πάλι στην Π. Ράλλη στάση Τζανή. 0 χειμώνας αυτός παραλίγο να γίνει αφορμή να σταματήσει την καριέρα του γιατί από σοβαρό κρυολόγημα και λόγω της καταπόνησης των φωνητικών του χορδών έχασε την φωνή του η οποία επανήλθε μετά από αυστηρή θεραπεία και αγωνιστικό πείσμα, διαψεύδοντας τις γνωματεύσεις και συστάσεις των γιατρών. Μετά από δειλά και προσεκτικά βήματα ξεκίνησε να παίζει και πάλι το καλοκαίρι του 1959 στο θεατράκι της οδού Θηβών 152 κάνοντας τέσσερις παραστάσεις την εβδομάδα. Το καλοκαίρι του 1965 πραγματοποιεί το μεγάλο του όνειρο, την δημιουργία ενός πραγματικά μοντέρνου Θεάτρου Σκιών με την πνοή και τοναέρα του αληθινού Θεάτρου. Αυτό γίνεται όταν παραλία Μοσχάτου, στο θέατρο «Ποσειδώνειον», Θέατρο το οποίο έδωσε λαμπρές μέρες και στην τέχνη αλλά και στον ίδιον προσωπικά. τον χειμώνα του πραγματοποιεί την πρώτη του έξοδο από τα ελληνικά σύνορα με τουρνέ στην Αυστραλιανή Ήπειρο, ψυχαγωγώντας χιλιάδες Έλληνες και Αυστραλούς θεατές στις πόλεις Σίδνεϋ, Μελβούρνη, Καμπέρα, Αδελαίδα κ.ά. Από το 1968 μέχρι το 1972 δημιουργεί το τελευταίο δικό του θέατρο, στην οδό Θηβών 37, στάση Γεφυράκι, το θέατρο Σκιών "Παράδεισος Ν ο 2. Το 1969 απεσταλμένοι από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ήρθαν και μαγνητοφώνησαν παραστάσεις και πήραν πολλές φωτογραφίες. δημιουργώντας υλικό για έρευνα στο ομώνυμο Πανεπιστήμιο. Μετά την Αυστραλία ακολούθησαν και άλλες περιοδείες στο εξωτερικό, όπως αυτή στην Ολλανδία το 1972, στις πόλεις Ουτρέχτη, Ντελφ, Λέϊντεν, στη Θεατρική ακαδημία του Άμστερνταμ κ.α. Το 1977, σταλμένος από το Υπουργείο πολιτισμού, εκπροσωπεί τη χώρα μας στο παγκόσμιο Φεστιβάλ Θεάτρου και Κούκλας του Νανσί της Γαλλίας. Το 1980 συμμετέχει στη γιορτή της εφημερίδας "Ουμανιτέ της Γαλλίας. Στην Ιταλία, από το 1978 μέχρι και το 1995 έπαιξε στις μεγαλύτερες πόλεις της. (Ρώμη, Μιλάνο, Τορίνο. Πολώνια, Πάντοβα, Τεργέστη, σε φεστιβάλ που οργάνωνε η πόλη Πόντε Ντέρα και με προσκλήσεις διάφορων φοιτητικών συλλόγων. Το 1978 βρίσκεται στη Γερμανία για σειρά παραστάσεων στις πόλεις Βόννη και Αμβούργο ενώ το 1992 πάλι στο Αμβούργο απεσταλμένος του Υπουργείου πολιτισμού. Από το 1972 μέχρι το 2000 δίνει παραστάσεις στη Δημοτική Σκηνή του Δήμου Πειραιά σε μόνιμους χώρους: 1972 έως 1974 πηγάδα Άγιος Βασίλειος, 1975 έως 1984 στην παραλία πειραϊκής Ακτή

4 Τερψιχόρη, 1984 έως 1988 πάλι στην πηγάδα Άγιο Βασίλειο και από το 1988 μέχρι το 2000 δίνει το παρόν του στην πλαζ ΒΟΤΣΑΛΑΚΙΑ Καστέλα, με παράλληλη εμφάνιση στο θέατρο Γραμμών Καμίνια. Τον χειμώνα της παραπάνω περιόδου βρίσκεται: από το στο Σινέ Τέχνης Ολυμπιάς στην Καστέλα και από το 1981 μέχρι 1994 στο Σινεάκ του Δήμου Πειραιά. Η πολύχρονη Θητεία του στην τέχνη που αγάπησε του έδωσε πολλές χαρές και πολλές πίκρες. Η σπουδαιότερη χαρά του, ύστερα από τα χειροκροτήματα του κοινού, είναι το ότι πολλοί από τους λιγοστούς αξιόλογους σημερινούς καραγκιοζοπαίκτες είναι δικά του δημιουργήματα, που παλεύουν και κείνοι με τη σειρά τους με αγάπη να κρατήσουν ψηλά την τέχνη που κι εκείνος αγάπησε και λάτρεψε. Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών τον έχει τιμήσει για την συνολική προσφορά του με την τιμητική διάκριση του «Επίτιμου Προέδρου», ενώ είναι ο μοναδικός από τους Βετεράνους, που βοήθησε το Σωματείο τόσο πολύ, μετέχοντας με τέσσερεις σημαντικές εμφανίσεις σε εκδηλώσεις που στόχο είχαν την οικονομική ενίσχυση του Σωματείου, συμμετέχοντας ενεργά σε όλες τις δραστηριότητες του. Το σωματείο τον τίμησε πάμπολλες φορές εκλέγοντας τον στην θέση του Γενικού Γραμματέα, ενώ πριν δυο χρόνια, στα βαθειά του πια γεράματα, θέλοντας ακόμα να βοηθήσει εκλέχτηκε Πρόεδρος, θέση από την οποία παραιτήθηκε λίγο αργότερα λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας. Για την πολύτιμη προσφορά του, η πολιτεία τον τίμησε δίνοντας του ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ. ΨΥΧΟΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ (IV) του Θωµά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού Η ψυχοπαιδαγωγική θεώρηση του περιεχοµένου των ιστοριών του Καραγκιόζη ολοκληρώνεται µε την αναφορά στο ήθος του. Το ζήτηµα αυτό εντάσσεται µέσα στα ευρύτερα πλαίσια της ηθικής προβληµατικής που απασχολεί ως διαχρονική αξία την ανθρώπινη σκέψη από την εποχή της αρχαιότητας. Η ηθική ανάπτυξη και αγωγή των παιδιών αποτελεί µια ιδιαίτερη πτυχή του παραπάνω προβληµατισµού µε σηµείο αναφοράς τις σχετικές µελέτες του Jean Piaget και του Lawrence Kohlberg, ο οποίος διατύπωσε εκτός των άλλων και τη θεωρία των «ηθικών διληµµάτων». Τα ηθικά διλήµµατα είναι δραµατοποιηµένες αφηγήσεις γύρω από ηθικές στάσεις και αξίες, µε τις οποίες ελέγχεται ο ηθικός συλλογισµός των παιδιών προκειµένου να µελετηθούν τα στάδια της ηθικής ανάπτυξής τους. Τέτοια διλήµµατα εντοπίζονται και στις περιπέτειες των ηρώων του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση µπορεί να ερµηνεύσει το λόγο για τον οποίο το παιδιά έλκονται από τις περιπέτειες αυτών των ηρώων όχι µόνο στον Καραγκιόζη αλλά και γενικότερα στο ευρύτερο σύνολο της παγκόσµιας παιδικής λογοτεχνίας. Έχουµε αναφέρει ότι το παιδί, µέσα από την ατµόσφαιρα αγωνίας των συγκεκριµένων ιστοριών, ωριµάζει και οδηγείται εκ του ασφαλούς στο δρόµο προς την ενηλικίωση. Είναι επίσης δεδοµένη και η παιδική ανάγκη για την αναζήτηση προτύπων µέσα στα πλαίσια της κοινωνικής µάθησης. Η αναζήτηση αυτή έχει δύο παραµέτρους, καθώς τα παιδικά πρότυπα διακρίνονται αφενός από µια σειρά µόνιµων χαρισµάτων (λ.χ. από ανδρεία) και αφετέρου από µία παιδικότητα στη συµπεριφορά τους. Στην περίπτωση του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, η παραπάνω αντιστοιχία αναφέρεται πρωτίστως στους γενναίους πρωταγωνιστές των ηρωικών έργων: τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Κατσαντώνη, τον Αθανάσιο ιάκο, τον Μάρκο Μπότσαρη, τον ορεσίβιο Μπαρµπαγιώργο και κοντά τους τον κωµικό Καραγκιόζη. Οι παραπάνω ήρωες διακρίνονται πάντοτε από τα γνωρίσµατα της αυτοθυσίας και της δύναµης µε τον Καραγκιόζη να προσδίδει την απαιτούµενη κωµική χροιά στις πράξεις τους. Ο χαρακτήρας του Καραγκιόζη θεωρείται η πιο αντιπροσωπευτική περίπτωση ως προς το ήθος των ηρώων του µπερντέ και σε σχέση µε την ηθική ανάπτυξη των παιδιών. Έχοντας µια παιδικότητα στη συµπεριφορά του, ο κωµικός Καραγκιόζης ξεπερνά τις φοβίες του, ενηλικιώνεται και τελικά ωριµάζει, αντιµετωπίζοντας κάθε εχθρό στο πλάι των συντρόφων του. Η συγκεκριµένη θεώρηση θεµελιώνεται πάνω σε δύο συνιστώσες: την κωµική και την ηρωική πλευρά του χαρακτήρα του Καραγκιόζη, έτσι όπως πρωτοδιατυπώθηκαν (σε ανύποπτο χρόνο) από τον Κωνσταντίνο ηµαρά στην «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας» (σ. 322):

5 «Ο Καραγκιόζης ο ίδιος έχει πολύπλευρη προσωπικότητα, που δεν είναι εύκολο να καθορισθεί: µ ένα πνεύµα αυτοσατιρισµού, αγαπά να παρουσιάζεται δειλός, ανόητος ή ανήθικος. Κι όµως, στις στιγµές όπου κρίνεται αληθινά ο άνθρωπος, βλέπουµε έξαφνα τον Καραγκιόζη να εξαίρεται, πλούσιος σε συναισθήµατα, γενναίος, µε ετοιµότητα και µε θάρρος. Η µια του µορφή µάς δίνει άνετα το γέλιο και παρέχει στο ακροατήριο την αίσθηση της υπεροχής, αυτήν που αποτελεί ένα από τα όπλα του κωµικού είδους. Μα η δεύτερη µορφή µάς άγει ως την αισθητική συµπάθεια, συνθέτοντας ακέριο τον τύπο. Τότε, στην σύνθεση αυτή, νιώθουµε πως πλησιάσαµε την ελληνική ψυχή, που είναι έτοιµη µέσα από τις µικρότητες να υψωθεί και έτοιµη πάλι να τσακίσει από το βάρος της καθηµερινής τριβής. Βέβαια, η εξυπνάδα του Καραγκιόζη είναι αυτό που χτυπάει πρώτα-πρώτα στην αίσθησή µας: ένα αδιάκοπο σπινθήρισµα, όπου ίσα θαυµάζουµε τον αυτοέλεγχο και την ενεργητική ευφυΐα». Ο κωµικός Καραγκιόζης µέσα από τα αστεία του (και κυρίως µέσα από τα αστεία περιεχοµένου) µεταδίδει στους θεατές την αισιοδοξία του και την αγάπη του για τη ζωή και τους συνανθρώπους του µέσα από έναν έντονο αυτοσαρκασµό και αποφεύγοντας συνειδητά το απλό και εύκολο γέλιο. Ειδικότερα, µέσα από την ασταµάτητη διακωµώδηση της πείνας του, ο Καραγκιόζης δεν σταµατά ποτέ να υπενθυµίζει µε αλληγορικό και µεταφορικό τρόπο την ανάγκη όχι απλώς και µόνο για την κάλυψη των υλικών µας αναγκών αλλά κυρίως τη διαρκή ανάγκη για µια ευρύτερη και ουσιαστικότερη πνευµατική και ιδεολογική ανησυχία. Ο ηρωικός Καραγκιόζης τέλος ξεπερνά κατά πολύ την παραπάνω κωµική διάσταση. Αποδεικνύει και στην πράξη ότι προτιµά να κρύβει τις πραγµατικές του αρετές µε αποτέλεσµα να αδικεί τον εαυτό του σε όσους τον κρίνουν επιφανειακά. Έτσι λοιπόν, αυτός ο δειλός άνθρωπος ξαφνικά µεταµορφώνεται σε ήρωα και βρίσκεται στην πρώτη γραµµή του πυρός στην Αλαµάνα, τα ερβενάκια και το Χάνι της Γραβιάς πλάι στον ιάκο, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Γέρο του Μοριά. Αυτή η µεταµόρφωση ενοχλεί πάνω από όλα την εξουσία, καθώς ο Καραγκιόζης αντιστέκεται σε κάθε µορφή κατακτητή, είτε σε καιρό ειρήνης είτε σε καιρό πολέµου, τόσο µε τη σάτιρά του όσο και µε τον ένοπλο αγώνα, δηµιουργώντας έτσι ένα πρότυπο ισάξιο µε το πρότυπο του ανυπότακτου Γαλάτη Αστερίξ. ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ηµαράς Κωνσταντίνος, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή µας, εκδ. Γνώση, Αθήνα 2000, σ Κογκούλης Ιωάννης, Κατηχητική και Χριστιανική Παιδαγωγική, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη Λουντέµης Μενέλαος, Καραγκιόζης ο Έλληνας, εκδ. ωρικός, Αθήνα Μερακλής Μιχάλης, Θέµατα λαογραφίας, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα Αγαπητό «Αντίβαρο», Η πόλη της Πάτρας θεωρείται η γενέτειρα του νεοελληνικού Καραγκιόζη, καθώς υπήρξε ο καλλιτεχνικός χώρος δράσης του ηµήτρη Σαρδούνη ή Μίµαρου ( ). Ο Μίµαρος, ως θεµελιωτής του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, προχώρησε στο συγκερασµό του οθωµανικού µπερντέ και του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη, αποφορτίζοντας τον πρώτο από το αισχρό στοιχείο και προάγοντας το επικό στοιχείο του δεύτερου. Παράλληλα ο Μίµαρος έβγαλε µια σειρά από αξιόλογους µαθητές, οι οποίοι διά των µαθητών τους φτάνουν µέχρι και τις µέρες µας µεταβιβάζοντας ο ένας στον άλλο τη σκυτάλη του προφορικού λαϊκού πολιτισµού και του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Ειδικότερα, οι καραγκιοζοπαίχτες της Πάτρας, µαθητές του Μίµαρου στη συντριπτική πλειοψηφία τους, απογειώνουν σε καλλιτεχνικά ύψη τον πατρινό Καραγκιόζη γεµίζοντας την πόλη µε θεατράκια µέχρι και σήµερα. Ένας από αυτούς, ο τελευταίος εν ζωή µεγάλος πατρινός καραγκιοζοπαίχτης, είναι ο Γιάνναρος, κατά κόσµον Γιάννης Μουρελάτος, ο οποίος ήταν γιος του Ντίνου Μουρελάτου ( ). Ο Ντίνος Μουρελάτος είχε γράψει πολλές παραστάσεις Καραγκιόζη, κατείχε την ιστορία του θεάµατος και διακρίθηκε ιδιαίτερα για τα εµπνευσµένα σατιρικά στιχάκια του. εν έπαιζε Καραγκιόζη, αλλά τον προώθησε σε µεγάλα καλλιτεχνικά ύψη συνδυάζοντας το ταλέντο µε το ήθος.

6 Ο γιος του Γιάνναρος διακρίθηκε στην πόλη της Πάτρας ως καραγκιοζοπαίχτης σε πολλά στέκια: από το διάσηµο θέατρο του Μαρούδα µέχρι και το σηµερινό του στέκι στην οδό Ηλείας. Επίσης όµως, πρέπει να αναφερθεί ότι ο Γιάνναρος όργωσε στην κυριολεξία την επαρχία υπό αντίξοες συνθήκες επιβάλλοντας τον Καραγκιόζη του κυρίως στην Αιτωλοακαρνανία και την Ηλεία αλλά και πιο µακριά όπως στην Θεσσαλία και την Μακεδονία, ξεχωρίζοντας ιδιαίτερα το κοινό του Βόλου. Σηµαντικός τόπος δράσης του ήταν το Μεσολόγγι και η Γαστούνη, όπως επίσης και τα διεθνή φεστιβάλ (π.χ. στις Η.Π.Α.). Μαθητής ο ίδιος του Βασίλαρου και µαθητεύοντας και σε άλλους καραγκιοζοπαίχτες (όπως στο Ντίνο Θεοδωρόπουλο), ο Γιάνναρος έβγαλε σπουδαίους µαθητές, (όπως τον Κώστα Μακρή, και έναν ιδιαίτερα πολιτικοποιηµένο Καραγκιόζη µε µια γλώσσα που κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει. Ο Καραγκιόζης του Γιάνναρου, προέκταση του ίδιου του καραγκιοζοπαίχτη, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας πολύ αστείος τύπος που δεν µασά τα λόγια του και ασκεί δριµύτατη κριτική για τα κακώς κείµενα, χωρίς να χάνει ποτέ την αγάπη του και την ευαισθησία του για τη ζωή. Ακολουθεί συνέντευξη του Γιάνναρου δόθηκε στον Σωκράτη Κοτσορέ την , στο µουσείο-θέατρο του, που διατηρεί στην Πάτρα στην οδό Ηλείας 49 Ποια ήταν η αφορµή που ασχολήθηκες µε τον Καραγκιόζη; Εβρέθηκα ένα βράδυ στου Μαρούδα που έπαιζε ο Ορέστης, εµπήκα να τονε βοηθήσω, και από τότε άφησα τη δουλειά την οποία έκανα και έγινα Καραγκιοζοπαίκτης. Ποιους από τους παλιούς Καραγκιοζοπαίκτες έχεις γνωρήσει; Το Μόλλα, το Χαρίδηµο, το Μανωλόπουλο, τον Καρεκλά, το Μάνο, το εδούσαρο, τον Αλέκο το Μαυροµάτη, το Σπύρο τον Κούζαρο, το Θεοδωρόπουλο, Βασίλαρο, Βουτσινά, Σωτηρόπουλο, Κουτσοβασιλάκο, Ασπιώτη, όλους αυτούς. Ποιος ήταν ο σηµαντικότερος δάσκαλός σου στον Καραγκιόζη; Για µένανε, ο Βασίλαρος Μπορείς να σκιαγραφήσεις τη σχέση του πατέρα σου Ντίνου Μουρελάτου µε τον Καραγκιόζη; Ο Πατέρας µου ήταν λαϊκός στιχουργός. Έγραφε στιχάκια και τα έδινε στους Καραγκιοζοπαίκτες. Ποια παράσταση θεωρείς πως είναι η καλύτερη και γιατί; εν έχω ξεχωρίσει καµία, όλες οι παραστάσεις εµένανε µαρέσανε. Αλλά αν θέλουµε να ξεχωρίσουµε µία παράσταση, για µένανε είναι ο Αετός του Ολύµπου, έχει πολύ γέλιο µέσα, έχει υπόθεση, είναι ένα έργο που στέκεται άνετα πάνω στο πανί. Προτιµάς να παίζεις κωµωδίες ή ηρωικά; Εγώ, δράµατα. Όπως είναι η Γκόλφω, η ωραία του Πέραν, η Εσµέ η Τουρκοπούλα, αυτά τα έργα µε εκφράζανε εκείνη την εποχή, σαν νέος που ήµουνα. Αλλά ταθελε και ο κόσµος, Ποια ήταν η ωραιότερη παράσταση που έδωσες ποτέ και γιατί;

7 Πολλές παραστάσεις, αλλά εκείνη που µου άρεσε πάρα πολύ και είχε µεγάλη απήχηση στον κόσµο, όταν έπαιζα τη Γκόλφω µε αποθέωση. Σχολίασε µου µε λίγα λόγια τον Καραγκιόζη Είναι ένας άνθρωπος που κυκλοφοράει και σήµερα, άνθρωπος ο οποίος έκανε οτιδήποτε για να µπορέσει να επιβιώσει, όπως και ο Χατζηαβάτης κάνει τις µεσιτείες του για να µπορέσει και αυτός να επιβιώσει. Τι συµβολίζει ο πασάς; Ο πασάς είναι ο άρχων της πόλης, συµβολίζει τη σηµερινή εξουσία. Ποια είναι η ακριβής σχέση του Καραγκιόζη µε την κοινωνική σάτιρα και την πολιτική επικαιρότητα; Ο Καραγκιόζης δεν είχε ποτέ σχέση µε τα κόµµατα. Ήταν πολιτικοποιηµένος, αλλά όχι κοµµατικοποιηµένος. Ο Ντίνος Μουρελάτος µε τα περίφηµα σατιρικά στιχάκια του συνδύαζε την επικαιρότητα (και ιδίως την πολιτική επικαιρότητα) µε την τοπική ζωή της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής. Οι στίχοι του δεν αφορούσαν µόνο τους γνωστούς πολιτικούς και τα επίσηµα πρόσωπα αλλά παράλληλα σατίριζαν και τις καταστάσεις της απλής καθηµερινότητας του λαού. Έτσι σε πολλά τέτοια στιχάκια παρελαύνουν οι κάτοικοι (µε τις ιδιοτροπίες και τις παραξενιές τους) της ευρύτερης αχαϊκής περιοχής, της Ηλείας, της Αιτωλοακαρνανίας αλλά και της υπόλοιπης Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας, όπως επίσης και των νησιών του Ιονίου, από τα οποία (και ειδικότερα από την Κεφαλλονιά) αντλούσε την καταγωγή του ο αξιαγάπητος ταλαντούχος καλλιτέχνης (και έµπορος στο επάγγελµα) Ντίνος Μουρελάτος. Ο Γιάνναρος συνεχίζει µέχρι και σήµερα να αξιοποιεί αυτόν τον καλλιτεχνικό θησαυρό του πατέρα του στον µπερντέ, προκαλώντας άφθονο γέλιο µέσα από την οµοιοκαταληξία, τους αστείους υπαινιγµούς και την πάντα επίκαιρη πολιτική σάτιρα του πατέρα του. Ένα τέτοιο καλλιτεχνικό "διαµάντι" παραθέτουµε παρακάτω κλείνοντας το µικρό αυτό αφιέρωµα σε έναν από τους τελευταίους µεγάλους εν ζωή Έλληνες (και ειδικότερα Πατρινούς) καραγκιοζοπαίχτες. «Τι βγάζει η Ελλάδα» Μια σάτιρα του γερο-μουρελάτου που µου την είπε ο Γιάνναρος Βγάνει ζόρικους ο Πύργος Η Ζάκυνθος του κανταδόρους Η Αµαλιάς τους µπράβους Και η Πάτρα τους µαστόρους Βγάζει η Ανδραβίδα γάλλους Και τα Λεχαινά ρεβίθια Το Βαρθολοµιό καρπούζια Κι η Γαστούνη κολοκύθια Βγάζ'; η Καλαµάτα σύκα Και το Αίγιο σταφίδες Βγάζ'; η Κόρινθος τη σκόνη Και το Φάληρο µαρίδες Βγάζ'; η Τρίπολη πατάτες Βγάζει λούπινο η Μάνη Και η Χίος το µαστίχι Τα γλυκά και το λιβάνι Βγάν'; το Μεσολόγγι ψάρια Και η Λιβαδειά ωραίους Βγάνει και το Γαλαξείδι Κοκοβιούς και αχινέους Τα κρεµµύδια η Βιτρινίτσα Τα Μέγαρα τους Παναήδες Και το Κιάτο σουλτανίνα Το Ξυλόκαστρο ακρίδες Τους Αντρέηδες ο Βόλος Και η Σύρο το λουκούµι Βγάζει και η Ελευσίνα Το σκοινί και το σαπούνι Η Κεφαλονιά ζωνάρια Και η Πρέβεζα ξεφτέρια Βγάζ'η Κέρκυρα τενόρους Κι η Λευκάδα τα µαχαίρια Βγάνει ο Αστακός το βλάµη Το Αγρίνιο κουβαρντάδες Βγάνουν και οι Γκραβαρίτες Ελεήστε µας κυράδες Βγάνει λάδι η Μυτιλήνη Και η Κρήτη τα µαρόνια Και η Άνδρος η καηµένη βγάζει δούλες µε λεµόνια Βγάζει ο Περαίας του µάγκες Και η Κοκκινιά νταήδες Βγάζει η Κούλουρη ρετσίνα Κι η Αθήνα τους µπεκρήδες Βγάνει και η Μαραθώνα Στο νερό µια µπουρµπουλήθρα Η Χαλκίδα παλαµίδες Και η Αιδηψό αέρα Το Λουτράκι τυρολίνο Κι εγώ την κακή µου µέρα

8 Την δόξα του καραγκιοζοφάγου Γιάννη Μαρίνου, δηµοσιογράφου και τ. ευρωβουλευτή της Νέας ηµοκρατίας, ζήλεψε ο άσκαλος ηµήτρης Νατσιός, ο οποίος µε άρθρο του στην ηλεκτρονική εφηµερίδα « καταφέρεται εναντίον του καραγκιόζη. «Η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Καραγκιόζης και ο Μέγας Αλέξανδρος» ηµήτρης Νατσιός άσκαλος Αντίβαρο, Μάιος 2008 Το «βέτο», όπως έδειξαν οι δηµοσκοπήσεις, έδωσε µια ανάσα, λειτούργησε αντιολισθητικά στην ελεύθερη πτώση των δύο εκπροσώπων του παλαιοκοµµατισµού. Ο λαός µας αναζητά εναγωνίως µια αχτίδα αξιοπρέπειας, έστω και πρόσκαιρη. Πληγωµένη η υπερηφάνειά του, καταρρακωµένο το φρόνηµά του από τις συνεχείς προκλήσεις, «δούλων και αφεντάδων», επιβραβεύει και την παραµικρή πράξη γενναιοφροσύνης. Και µπορεί αυτά τα αµερικανοθρεµµένα πιόνια των Σκοπίων να προκαλούν, όµως ποιος θα µας απαλλάξει από την διαρκή πρόκληση, τις εντός των τειχών ύπουλες προσβολές; Ποιος θα ξεσκεπάσει τους «κρυφοδαγκανιάρηδες», που µαγαρίζουν την Παιδεία µας µε τα αποφάγια της Νέας Τάξης; Ποιος θα ακούσει την κραυγή απελπισίας των δασκάλων, που βιώνουν µε τρόµο την πνευµατική γενοκτονία που συντελείται στα σχολεία; Πότε θα βρεθεί ένας άνθρωπος, να συνοδέψει την ανθελληνική υστερία, στην τελευταία της κατοικία, καταπώς θα έλεγε και ο Γκάτσος; Γιατί ντροπιάζουν τον Έλληνα δάσκαλο; Μπαίνω, µετά την προσευχή στην αυλή, µες στην τάξη. Το πρώτο δίωρο «Γλώσσα». Απέναντί µου, δίπλα µου, παιδιά της έκτης δηµοτικού. Η ερώτηση κοινότοπη µεν, αλλά συµµαζεύει τις σκέψεις παιδιών και δασκάλου: «Πού είµαστε παιδιά;» «Στο τετράδιο εργασιών, σελίδα 39, κύριε» (β τεύχος). Πριν ανοίξουµε τα νέα βιβλία περιοδικά ποικίλης ύλης, πετάγεται ένας µαθητής µου. «Είδατε, κύριε, τις εικόνες. Έβαλαν τον Μέγα Αλέξανδρο, µαζί µε την Κοκκινοσκουφίτσα και τον Καραγκιόζη». Γνώριζα την αθλιότητα, αλλά την είχα ξεχάσει. Παρακολουθώ τις αντιδράσεις των παιδιών. Γελούν, ειρωνεύονται, διαµαρτύρονται και στο τέλος αγανακτούν. εν εκµαιεύω σχόλιά τους, αυθόρµητα, από καρδίας, λένε τα Ελληνάκια µου: «εν ντρέπονται, τι δουλειά έχει ο Μέγας Αλέξανδρος, µε την Κοκκινοσκουφίτσα»; «Καραγκιόζη λέµε τον ανόητο, όταν θέλουµε να κοροϊδέψουµε κάποιον, πού κολλά ο Μ. Αλέξανδρος»; ιαβάζουµε την άσκηση. (Αν και είµαι «έξω φρονών» - έξω φρενών- όπως θα έλεγε ο Μακρυγιάννης, αυτολογοκρίνοµαι προς το παρόν, ας µιλήσουν οι µαθητές). Προτείνει, λοιπόν, η άσκηση: «Ένας σεναριογράφος στέρεψε από ιδέες και ζητάει τη βοήθεια σας! Έχει βρει ποιοι ήρωες θα πρωταγωνιστήσουν στην φανταστική περιπέτεια που θέλει να γράψει και χρειάζεται τη δική σας έµπνευση για να ξεκινήσει την ιστορία». Αφού παραθέτει τους «ήρωες», γράφει το σχολικό βιβλίο: «Γράψτε τώρα την ιστορία και την περιπέτεια αυτής της παράξενης συντροφιάς, αφού παρουσιάσετε τον καθέναν από τους ήρωες». Τελειώνει η ανάγνωση της άσκησης και κάτω από την «ηρωική» σύνθεση, χάσκει ο χώρος όπου οι µαθητές θα γράψουν την δική τους «έµπνευση». Κατόπιν διαλόγου µε τα παιδιά κα ανάλυσης της ρυπαρογραφίας του στερηµένου από ιδέες σεναριογράφου συγγραφέα του βιβλίου, καταλήξαµε οµοφώνως και γράψαµε την εξής «φανταστική» (κυριολεκτικά) απάντηση: «Είναι απαράδεκτο και υποτιµητικό για την ιστορία µας και για το πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, να τον βάζουν δίπλα

9 και να τον συγκρίνουν µε πρωταγωνιστές παραµυθιών ή µε τον Καραγκιόζη. Αυτοί που σκέφτονται τέτοια πράγµατα είναι καραγκιόζηδες». Όλα τα έγραψαν και τα σκέφτηκαν οι µαθητές. Κάποια παιδιά µίλησαν για προδότες, άλλο παιδί ρώτησε, το «γιατί επιτρέπει το υπουργείο να περνούν στα βιβλία τέτοιες χαζοµάρες», η πιο δύσκολη ερώτηση ήταν «γιατί το κάνουν αυτό, αφού και εµάς τα παιδιά µάς φαίνεται γελοίο». (Τι δράµα, τι ντροπή είναι αυτή. Να απολογούµαστε οι δάσκαλοι για τις αθλιότητες που πέρασε στα βιβλία η νεοταξική λέρα). Έχω πάνω στην έδρα µου συνεχώς το «Ευαγγέλιο» και τον «Μακρυγιάννη». «Όταν θολώνει ο νους, όταν µε βρίσκει το κακό» (Ελύτης), µνηµονεύω τον στρατηγό ή διαβάζω τον λόγο του Κυρίου. Παρηγοριά και καταφύγιο. Την ρήση του Πατροκοσµά «ψυχή και Χριστός σας χρειάζεται», έτσι την κατανοώ. Τούτη η χώρα αναστήθηκε χάρις στο αίµα των ηρώων, είναι µια πατρίδα «που θράφηκε και θρέφεται µε την αµβροσία και µε το πρόσφορο, και που ήπιε και πίνει το νέκταρ και το αίµα του Χριστού από το δισκοπότηρο της Ορθοδοξίας». (Κόντογλου, «Ευλογηµένο καταφύγιο», σελ. 145). Ανοίγω τα «Αποµνηµονεύµατα», διαβάζω και αγαλλιώ: «Όλοι οι προκοµµένοι άντρες των παλαιών Ελλήνων, οι γοναίγοι όλης της ανθρωπότης, ο Λυκούργος, ο Πλάτων και οι επίλοιποι πατέρες γενικώς της ανθρωπότης κοπίαζαν, βασανίζονταν νύχτα και ηµέρα µ αρετή, µε λικρίνειαν Αυτείνοι δεν τήραγαν να θησαυρίσουνε µάταια και προσωρινά, τήραγαν να φωτίσουν τον κόσµο µε φώτα παντοτινά Έντυναν τους ανθρώπους αρετή, τους γύµνωναν από την κακήν διαγωγή». ιάβασα στα παιδιά µου όλο το απόσπασµα. Τέλειωσα µε τη φράση, «τέτοι αρετή έχουν, τέτοια φώτα µάς δίνουν», την οποία αναφέρει ο στρατηγός για τους «Ευρωπαίγους». Λέω στους µαθητές. Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι επίλοιποι γοναίγοι µας, φώτισαν µε την αρετή τους όλον τον κόσµο. Σήµερα υπάρχουν κάποια πνευµατικά απολειφάδια, το νεοταξικό κηφηναριό που οι «αναθεµατισµένοι της πατρίδας πολιτικοί µας», τους έβαλαν δασκάλους και παιδαγωγούς της νεότητας. Γι αυτό ο Μέγας Αλέξανδρος µε την Κοκκινοσκουφίτσα. Εξηγώ του µαθητή που µε ρώτησε το αµείλικτο «γιατί». Γιατί θέλουν να «χάσωµεν και την πατρίδα µας και την θρησκείαν µας», χωρίς αυτά τα δύο πολυτίµητα τζιβαϊρικά, καταντούµε κοιλιές, σάρκες που θα ενδιαφέρονται µόνο για την τηλεόραση και το ψυγείο. Θα βλέπουµε τι θα φάµε και θα τρώµε ό,τι βλέπουµε. Ανοίγω το Ευαγγέλιο, στην προς Τιµόθεον Α επιστολή. ιαβάζω: «παραδιατριβαί διεφθαρµένων ανθρώπων τον νουν και αποστερηµένων της αληθείας, νοµιζόντων πορισµόν είναι την ευσέβειαν, αφίστασο από των τοιούτων». ηλαδή, πρόσεχε από τις παράλογες και µάταιες ασχολίες ανθρώπων, που έχουν διεφθαρµένο και χαλασµένο το νου τους και έχουν στερηθεί τελείως την αλήθεια. Αυτοί οι άνθρωποι νοµίζουν ότι η ευσέβεια είναι πηγή αισχρής εκµετάλλευσης και υλικού πλουτισµού. Μείνε µακριά από τέτοιους ανθρώπους (στ 5). Στο α τεύχος των δήθεν βιβλίων γλώσσας, αυτοί οι «χαλασµένοι» άνθρωποι, µας βάζουν να διδάξουµε «συνταγές µαγειρικής», στο β τεύχος «οδηγίες χρήσης, καφετιέρας», στο γ τεύχος «Μέγα Αλέξανδρο και Κοκκινοσκουφίτσα», σ όλα τα βιβλία ο µολυσµός, η βρωµιά, να χάσουν τα παιδιά µας το σέβας στη γλώσσα, στην πίστη, στην ιστορία, στην πατρίδα µας, να βυθιστούν «εις όλεθρον και απώλειαν». Και όλα αυτά σε σχολικά βιβλία, σε βιβλία, που οι «εξωραϊστές του τίποτα», µας τα πλασάρουν (γιατί περί πλασιέ πρόκειται) για βιβλία γλώσσας του δηµοτικού. Έλεγε ένας παλιός δάσκαλος, «βιβλίο θα πει κυκλοφορία σκέψεως µέσα σ ένα λαό, θα πει αιµατοφόρο αγγείο που διοχετεύει την πνευµατικήν τροφήν, που πάει να ζωογονήσει και το τελευταίο κύτταρο του οργανισµού και να το εµποδίσει να πέσει στον ύπνο τον πνευµατικό». (Α. ελµούζος, «Μελέτες και πάρεργα», σελ. 26). Οι µαθητές εντόπισαν και στηλίτευσαν τον ανθελληνικό λεκέ και τους λακέδες που τον διακινούν. Αποµένει στους γονείς να κατανοήσουν ότι «τούτην την πατρίδα την έχοµεν όλοι µαζί» και όχι µόνο οι ακροβολισµένοι σε ζωτικούς αρµούς της Εκπαίδευσης, Γραικύλοι της σήµερον.

10 Για τα παραπάνω, ο επίσης άσκαλος και µέλος µας Θωµάς Αγραφιώτης απαντά: Το πολύ ωραίο κείµενο του αγαπητού συναδέλφου κ. Νατσιού µε τίτλο «Η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Καραγκιόζης και ο...μέγας Αλέξανδρος», παρά τις πολύ καλές προθέσεις του και την τιµιότητα των στόχων του, είναι δυνατό να δηµιουργήσει ορισµένες παρερµηνείες. Τις παρερµηνείες αυτές θα ήθελα να προσπαθήσω να τονίσω, όχι τόσο για να αντικρούσω τις ευγενείς διαθέσεις και τα αξιόλογα επιχειρήµατα της συγκεκριµένης εργασίας, αλλά κυρίως για να δικαιώσω µια µορφή που κατά την προσωπική µου άποψη αδικείται και κινδυνεύει για πολλοστή φορά να κατηγορηθεί αδίκως. Ο αγαπητός συνάδελφος αναφέρεται σε µια εργασία από σχολικό βιβλίο για το µάθηµα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Έκτης ηµοτικού. Με δυο κουβέντες, η εργασία ζητά από τα παιδιά να γράψουν µια ιστορία («φανταστική περιπέτεια») µε ήρωες την Κοκκινοσκουφίτσα, τον Καραγκιόζη και τον Μέγα Αλέξανδρο. Θεωρήθηκε ωστόσο υποτιµητικό από τον συνάδελφο το να συγκρίνεται ο Μέγας Αλέξανδρος µε τον Καραγκιόζη και την Κοκκινοσκουφίτσα, ενώ οι εµπνευστές της συγκεκριµένης άσκησης χαρακτηρίστηκαν και ως «Καραγκιόζηδες». Προσωπικά, πιστεύω ότι η δηµιουργία ενός νέου παραµυθιού µε την Κοκκινοσκουφίτσα πλάι στον Μέγα Αλέξανδρο δεν έχει να προσφέρει κάτι στους µαθητές και τις µαθήτριες εκτός από την προσπάθεια να δηµιουργηθεί µια ακόµα κατάσταση σύγχυσης, όπως γίνεται µε τα περίεργα καινούργια θεµατικά είδη της λογοτεχνίας που µπερδεύουν τους πάντες µε τα πάντα και προσπαθούν να ανατρέψουν την έννοια του «κλασικού» στη λογοτεχνία. Σαν παράδειγµα αυτής της σύγχυσης αναφέρω τη δηµιουργία παραµυθιών της µορφής «Τα τρία µικρά λυκάκια» που ανατρέπουν γνωστά θεµατικά (και κλασικά) µοτίβα για να πρωτοτυπήσουν και να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των νέων προκαλώντας ασταµάτητα χάχανα και τίποτα παραπάνω. Με την έννοια αυτή, ήταν πολύ σωστή η πρόταση του συναδέλφου να µην γραφεί µια τέτοια ιστορία που θα προσέβαλε πρωτίστως τον µεγάλο Ελληνα της αρχαιότητας (όπως θα γινόταν και µε εργασίες της µορφής «Ο Αβραάµ Λίνκολν συναντάει τη Χιονάτη και τους Επτά Νάνους» κάτι που ενδεχοµένως να ξεσήκωνε και την αµερικανική κοινή γνώµη). Όµως, και τονίζω αυτό το όµως, δεν ισχύουν τα ίδια µε τον Καραγκιόζη. Καραγκιόζης δεν είναι ο ανόητος, όπως εσφαλµένως πιστεύουν πολλά παιδιά και όπως λανθασµένα αλληλοαποκαλούµαστε εµείς οι µεγάλοι. Την παραπάνω πρόταση ας µου επιτραπεί να την στηρίξω µε τα εξής επιχειρήµατα: Α) Καραγκιόζης σηµαίνει στα τούρκικα ο «Μαυροµάτης» από τις τούρκικες λέξεις «Kara και Göz. Στα αρχαία ελληνικά όµως «Μαυροµάτης» σηµαίνει ο εµβριθής και ο σοφός, αυτός δηλαδή που έχει «µέλαν όµµα» και δεν βλέπει µε τα φυσικά µάτια αλλά µε το νου. Επιπροσθέτως, η ετυµολογία του ονόµατος «Αίσωπος» παραπέµπει κι αυτήν στην έννοια του «Μαυροµάτη» και επιβεβαίωνει την σύνδεση του ονόµατος αυτού µε την ελληνική αρχαιότητα. Β) Σύµφωνα µε αναλύσεις ξένων και Ελλήνων ερευνητών, ο Καραγκιόζης (σαν έννοια και σαν περίγραµµα) δεν αποτελεί υπαρκτό πρόσωπο, όπως εντέχνως προσπαθούν να µας πείσουν χωρίς επιχειρήµατα οι Τούρκοι. Αντιθέτως, ο Καραγκιόζης έχει τις ρίζες του στους αριστοφανικούς ήρωες και

11 κυρίως στο µιµικό θέατρο των ελληνιστικών και ρωµαϊκών χρόνων, ενώ έχει αποδειχτεί η σύνδεσή του µε τα «Φτωχοπροδροµικά» κείµενα του «Βυζαντίου». Με άλλα λόγια, έχει αποδειχτεί η σύνδεσή του µε την ελληνική αρχαιότητα και την Ανατολική Ρωµαίικη Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως που καλούµε «Βυζάντιο». Γ) Ο Καραγκιόζης πέρα από κωµικός ήρωας είναι και πρωταγωνιστής των ηρωικών έργων του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Τα έργα αυτά αντλούσαν τη θεµατική τους από τον Επαναστατικό Αγώνα του 1821 και τοποθετούν τον Καραγκιόζη στην πρώτη γραµµή του πυρός πλάι στον Κατσαντώνη, τον Αθανάσιο ιάκο και τον «Γέρο του Μοριά». Με την έννοια αυτή, είναι υποτιµητικό και άδικο να αποκαλούµε αυτόν τον λαϊκό ήρωα του Ελληνισµού απλώς ως «ανόητο» και να τον εξισώνουµε µε τα παραµυθάκια. ) Για τον Καραγκιόζη έχουν εκφραστεί µε τα κολακευτικότερα λόγια µεγάλες µορφές της νεοελληνικής λογοτεχνίας της διανόησης. Ο Κωνσταντίνος ηµαράς, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Μενέλαος Λουντέµης, ο Ιωάννης Χατζηφώτης, ο Φώτης Κόντογλου και πολλοί ακόµα έχουν γράψει ειδικές µελέτες για τη συµβολική αυτή µορφή του Ελληνισµού. Στέκοµαι ιδιαίτερα στον Ιωάννη Χατζηφώτη και τον Φώτη Κόντογλου. Ο πρώτος µε το έργο του «Ο Καραγκιόζης Φτωχοπρόδροµος» τόνισε την άρρηκτη σχέση του Καραγκιόζη µε το «Βυζάντιο», ενώ ο δεύτερος ήταν αυτός που πρωτοδιατύπωσε τη σύνδεση Καραγκιόζη και Πτωχοπρόδροµου, τονίζοντας παράλληλα τον πατριωτικό χαρακτήρα του Καραγκιόζη. Ε) Ο Καραγκιόζης συχνά βεβαίως παρουσιάζεται και µε αδυναµίες. Αυτό όµως εξαρτάται και από το χαρακτήρα και τη φιλοσοφική διάθεση του εκάστοτε καραγκιοζοπαίχτη. Πέρα από αυτό πάντως, πρέπει να τονιστεί ότι ο Καραγκιόζης συµβολίζει το λαό (µε τις αρετές και τις αδυναµίες του) και κουβαλάει στην καµπούρα του όλα όσα έχει υποφέρει αυτός ο λαός κατά τη µακραίωνη ιστορία του. Στ) Ο ήρωας αυτός που πολέµησε στην Αλαµάνα, στο Μανιάκι και στο Χάνι της Γραβιάς, δεν θα ήταν δυνατό να απουσιάζει από την υπόλοιπη ελληνική ιστορία. Είναι λοιπόν και πλάι στον Μέγα Αλέξανδρο. εν θα µπορούσε απλώς να είναι πλάι στον Μέγα Αλέξανδρο. ΕΙΝΑΙ στο πλάι του σε µια από τις καλύτερες και παλιότερες παραστάσεις του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Πρόκειται για το επικό λαογραφικό έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραµένο Φίδι», στο οποίο ο Καραγκιόζης ως λαός βοηθάει τον Μέγα Αλέξανδρο να νικήσει το θεριό. Υπενθυµίζω ότι στο έργο αυτό, ο Μέγας Αλέξανδρος, αν και προχριστιανικός ήρωας, επικαλείται τον Κύριο και την Θεοτόκο, έχει τον Σταυρό στην άκρη του δόρατός του και παραπέµπει στην µορφή του δρακοντοκτόνου Αγίου Γεωργίου. Με την παραπάνω έννοια, η προαναφερθείσα άσκηση του βιβλίου της Γλώσσας θα µπορούσε να µην αξιοποιήσει (ως αδιάφορη για το συγκεκριµένο ζητούµενο) την Κοκκινοσκουφίτσα και να αναφερθεί στην παράσταση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραµένο Φίδι» τονίζοντας την άρρηκτη σχέση του Μέγα Αλέξανδρου µε το λαϊκό θέατρο και τον Καραγκιόζη ως λαϊκό ήρωα. Έτσι η άσκηση θα γινόταν κανονικά (και χωρίς να αφοριστεί), η πιθανή πονηριά της Νέας Τάξης πραγµάτων θα αντιµετωπιζόταν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο και ο Καραγκιόζης θα γλίτωνε (έστω και για µια φορά) από έναν ακόµα άδικο κατατρεγµό. Θωµάς Αθ. Αγραφιώτης, άσκαλος Και ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Σωµατείου Θεάτρου Σκιών: Ως Πρόεδρος του Πανελληνίου Σωµατείου Θεάτρου Σκιών και ως επαγγελµατίας καραγκιοζοπαίχτης, θα ήθελα να κάνω µια επισήµανση στο διάλογο που άνοιξε σχετικά µε τον Καραγκιόζη και τη θέση του στην ελληνική Εκπαίδευση.

12 Αρχικώς, θα ήθελα να υπενθυµίσω το σπουδαίο εθνικό και παιδευτικό ρόλο που έπαιξε και συνεχίζει να παίζει ο Καραγκιόζης ως λαϊκός ήρωας της τέχνης του ελληνικού θεάτρου σκιών. Επιπροσθέτως όµως, θα ήθελα να κάνω και µια ειδικότερη αναφορά στο ρόλο του Μεγαλέξανδρου στην παράσταση «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραµένο Φίδι». Ο Μέγας Αλέξανδρος αυτής της παράστασης δεν είναι άλλος από το δρακοντόκτονο Άγιο Γεώργιο. Μη θέλοντας οι Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες να παρουσιάσουν στο πανί έναν Άγιο (από ευσέβεια και σεβασµό στο πρόσωπο του Αγίου), προτίµησαν να αποδώσουν το έπος της δρακοντοκτονίας µε έναν άλλο ήρωα εξίσου σπουδαίο σε ανδρεία και δύναµη. Και ο καταλληλότερος ήρωας δεν θα µπορούσε να ήταν άλλος από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος εφοδιάζεται µε το όπλο του Σταυρού και αντιµετωπίζει µε µεγάλη επιτυχία το καταραµένο φίδι που εδώ δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ενσάρκωση του ιαβόλου. Για του λόγου το αληθές, παραθέτω µια πολύ σηµαντική σχετική µαρτυρία του Κώστα Μπίρη από το βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης: Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» (Αθήναι 1952, σ. 29): «Περιέλαβε (ενν. ο Καραγκιόζης) στις µορφές του θιάσου του τον Μεγαλέξανδρο, που το όνοµά του διατήρησε άσβεστο η παράδοση ανάµεσα σε τόσους αιώνες σε όλον τον ελληνισµό, αλλά ιδίως στα µέρη εκείνα που καυχώνται γι αυτόν και τον λατρεύουν ως τοπικό µυθικό ήρωά τους. Και τέλος εσχέτισε µ αυτόν τον ήρωα και θρύλους από την ελληνική Ορθοδοξία. Την τελευταία αυτή παρατήρηση µου προσέφερε ένας απ τους παλιότερους καραγκιοζοπαίκτες, ο Ανδρέας Αγιοµαυρίτης που ζει αποτραβηγµένος τώρα στην Στυλίδα. Η παράσταση, µου έλεγε, του Θηρίου είναι παρµένη από το θρύλο του Άη Γιώργη και της Βασιλοπούλας, που ήταν αιχµάλωτη του δράκοντα. ( ) Μη µπορώντας όµως, προσέθεσε ο παλαίµαχος καραγκιοζοπαίκτης να βγάλουνε έναν Άγιο στην σκηνή, γιατί αυτό θα ήταν οπωσδήποτε προσβολή κατά της Θρησκείας, βγάλανε στην θέση του έναν άλλο µυθικό ήρωα, αλλάζοντας έτσι τον θρύλο». Με τιµή, Πάνος Καπετανίδης Πρόεδρος του Πανελληνίου Σωµατείου Θεάτρου Σκιών ΠΛΗΡΩΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΗΝ ΣΥΝ ΡΟΜΗ ΣΑΣ Αγαπητά µέλη Μην αφήνετε να σωρεύονται οι συνδροµές προς το Σωµατείο. Πληρώστε την συνδροµή σας µε τραπεζική επιταγή στην Eurobank Αριθµός λογαριασµού: Ο Θησαυρός µας σε ψηφιακή απεικόνιση Άρχισε από το Καλλιτεχνικό Συµβούλιο η φωτογράφηση του αρχείου φιγουρών του Σωµατείου του Σωµατείου

13 ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ Η ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας (.Ε.Π.Α.Π.) προκηρύσσει τους, που θα πραγµατοποιηθούν από 25 έως 28 Σεπτεµβρίου 2008 στην πόλη των Πατρών, µε στόχο την ανάδειξη και ανανέωση του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Καλούνται οι ενδιαφερόµενοι να υποβάλλουν την αίτηση συµµετοχής και τα δικαιολογητικά τους στη γραµµατεία της.ε.π.α.π. µε την ένδειξη:.ε.π.α.π. Ακτή υµαίων 50, τ.κ Πάτρα, «4 οι Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», υπ όψιν: κ. Σέβης Μανδραγού. Η προθεσµία υποβολής των αιτήσεων συµµετοχής λήγει την ευτέρα 18 Αυγούστου 2008 και ώρα: Οργανωτική Επιτροπή Αγώνων Ελληνικού Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών Πάνος Καπετανίδης - Καραγκιοζοπαίκτης, Πρόεδρος του Πανελληνίου Σωµατείου Θεάτρου Σκιών Άρης Μηλιώνης - Καθηγητής, Συγγραφέας, Ερευνητής Θεάτρου Σκιών Αντώνης Σκιαθάς - Συγγραφέας, Ποιητής Ξενοφών Παπαευθυµίου - Μουσειολόγος Τάκης Τριανταφύλλου - Χωροτάκτης, Πολεοδόµος Ευανθία Στιβανάκη - Καθηγήτρια Πανεπιστηµίου, Σκηνοθέτης Νίκος Κανελλάκης - Μέλος του Θεσµού «Καρναβάλι Τέχνες» Μάρκελλος Μαυροµµάτης - Εικαστικός Αντώνης Βάος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστηµίου Πατρών Βραβεία: Βραβείο καλύτερης παράστασης. Βραβείο καλύτερης παράστασης για νέους καλλιτέχνες*. Βραβείο σκηνικών και φιγούρων. Βραβείο σκηνικών και φιγούρων για νέους καλλιτέχνες*. Βραβείο κίνησης. Βραβείο κίνησης για νέους καλλιτέχνες*. Βραβείο για νέο σενάριο. Βραβείο εναλλακτικής µορφής παράστασης της τέχνης του Θεάτρου Σκιών. Πληροφορίες: Γραφείο Οργάνωσης: κ.κ Σέβη Μανδραγού & Γιάννα Παναγοπούλου στα τηλέφωνα: , * Νέοι καλλιτέχνες έως 30 ετών Η ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ.Ε.Π.Α.Π. ΕΛΕΝΗ ΑΣΙΟΥ

14 1. Όσοι επιθυµούν να συµµετάσχουν στους «4 ους Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών» πρέπει να συµπληρώσουν το ειδικό έντυπο συµµετοχής, το οποίο θα πρέπει να κατατεθεί µε όλα τα απαιτούµενα δικαιολογητικά µέχρι την ευτέρα 18 Αυγούστου Η αποστολή µαγνητοσκοπηµένου δείγµατος διάρκειας τουλάχιστον 15 (από τη διαγωνιζόµενη παράσταση) είναι υποχρεωτική για όλους τους διαγωνιζοµένους, βάσει του οποίου θα διεξαχθεί η προκριµατική φάση των αγώνων (αν χρειαστεί). Τελική ηµεροµηνία αποστολής: ευτέρα 18 Αυγούστου Η διάρκεια της κάθε παράστασης θα πρέπει να είναι από 30 έως Η προκριµατική φάση των Αγώνων θα πραγµατοποιηθεί το Σάββατο και Κυριακή, 23 και 24 Αυγούστου Βραβεία: Βραβείο καλύτερης παράστασης χρηµατικής αξίας Βραβείο καλύτερης παράστασης για νέους καλλιτέχνες, χρηµατικής αξίας Βραβείο σκηνικών και φιγούρων άνευ χρηµατικής αξίας. Βραβείο σκηνικών και φιγούρων για νέους καλλιτέχνες άνευ χρηµατικής αξίας. Βραβείο κίνησης, άνευ χρηµατικής αξίας. Βραβείο κίνησης για νέους καλλιτέχνες άνευ χρηµατικής αξίας. Βραβείο νέου σεναρίου, χρηµατικής αξίας Bραβείο εναλλακτικής µορφής παράστασης της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, χρηµατικής αξίας Η Κριτική Επιτροπή διατηρεί το δικαίωµα να µην απονείµει κάποιο βραβείο από τα προαναφερθέντα αν αυτό κριθεί επιβεβληµένο. Επιπλέον µπορεί να απονείµει ειδικά βραβεία επαίνους κατά την κρίση της χωρίς χρηµατική αξία. 7. Οι αποφάσεις της Κριτικής Επιτροπής τόσο στον πρώτο όσο και στον τελικό κύκλο του διαγωνισµού είναι οριστικές και αµετάκλητες.

15 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝ 1. Ο διοργανωτής επιλέγει τα µέλη της Κριτικής Επιτροπής µεταξύ καλλιτεχνών ή άλλων διακεκριµένων προσώπων, οι οποίοι έµµεσα ή άµεσα έχουν ασχοληθεί µε το αντικείµενο της τέχνης του Θεάτρου Σκιών. 2. Παρέχει χώρο για τις παραστάσεις, σκηνική υποδοµή (σκηνή διαστάσεων: µήκους 4 µ. και ύψους 2,10 µ. - λυχναροθήκη: ύψος 0,75 µ. και βάθος 0,40 µ.), φωτιστική και ηχητική κάλυψη των παραστάσεων. 3. Παρέχει ορχήστρα παραδοσιακών µουσικών οργάνων (ακορντεόν, κιθάρα, βιολί, κλαρίνο, µαντολίνο, ταραµπούκα), την οποία µπορεί να χρησιµοποιήσει ο διαγωνιζόµενος για τις ανάγκες της παράστασής του κατόπιν συνεννόησης µε την Οργανωτική Επιτροπή. 4. Καθορίζει τον τρόπο και τα µέσα προβολής των 4 ων Αγώνων Ελληνικού Θεάτρου Σκιών και των παραστάσεων. 5. Αναλαµβάνει τα έξοδα φιλοξενίας και διαµονής των διαγωνιζοµένων µε τρόπο που ορίζει ο ίδιος και γνωστοποιεί έγκαιρα στους διαγωνιζοµένους. 6. ικαιούται να µαγνητοσκοπήσει τις παραστάσεις για αρχειακούς λόγους. 7. ύναται να αναβάλλει την διοργάνωση των Αγώνων σε χρόνο επιλογής του, λόγω ανωτέρας βίας. 8. Εισπράττει τα έσοδα των παραστάσεων και των χορηγιών. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ 1. Οι υποψήφιοι καταθέτουν στην γραµµατεία των «4 ων Αγώνων Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», συµπληρωµένη αίτηση συµµετοχής, βιογραφικό σηµείωµα και φωτογραφίες, περίληψη του διαγωνιζόµενου έργου και δεκαπεντάλεπτο µαγνητοσκοπηµένο δείγµα από το έργο (όχι µέρος του προλόγου) µε το οποίο θα διαγωνιστεί εντός της προθεσµίας που έχει ορισθεί. 2. Κάθε διαγωνιζόµενος µπορεί να παίξει µόνο σε µία παράσταση. 3. Κάθε διαγωνιζόµενος δικαιούται εάν επιθυµεί να µην χρησιµοποιήσει την προσφερόµενη ορχήστρα. ύναται να χρησιµοποιήσει δική του ζωντανή µουσική, ή µουσική σε cd ή κασέτα, µέσα φωτισµού, ή άλλου είδους εφέ, εκτός των προσφεροµένων, επιβαρυνόµενος όµως ο ίδιος τα έξοδα. 4. Κάθε διαγωνιζόµενος παίζει µε τις δικές του φιγούρες και σκηνικά. 5. Η σκηνή θα είναι κοινή για όλους. 6. Κάθε διαγωνιζόµενος υποχρεούται να δηλώσει στην αίτηση τα ονόµατα των βοηθών του. 7. Οι διαγωνιζόµενοι µε τη συµπλήρωση του ειδικού εντύπου αποδέχονται τους όρους των «4 ων Αγώνων Ελληνικού Θεάτρου Σκιών» καθώς και το αποτέλεσµα της κρίσης.

16 4 ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΑΙΤΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΟΝΟΜΑ:... ΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΦΑΞ: ... ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ:.. ΤΙΤΛΟΣ ΙΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ: ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΡΓΟΥ (ηρωϊκό, κωµωδία, δράµα, κ.λ.π.) ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΡΓΟΥ (εάν είναι γνωστό και αποδεικνύεται τεκµηριωµένα) ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ (ΝΕΟ) ΕΡΓΟ (απαραίτητη η προσκόµιση του κειµένου & το ονοµατεπώνυµο του συγγραφέα) Ον/νυµο κατασκευαστή ών σκηνικών και φιγούρων ΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΟΥ (µέγιστη διάρκεια: 40 ) ΝΑΙ ΟΧΙ

17 ΟΝ/ΝΥΜΑ ΒΟΗΘΩΝ: 1)... 2) ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Θα χρησιµοποιήσετε για µουσική επένδυση: ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ CD KAΣETA ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΣΑΣ ΕΙ ΙΚΑ ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ (Περιγραφή)... ΕΦΕ (Περιγραφή). ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ (Περιγραφή)... Ο ΑΙΤΩΝ..