ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ «ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΕΙΤΟΤΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ (16ΟΣ-19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ «ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΕΙΤΟΤΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ (16ΟΣ-19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ)"

Transcript

1 Τριαντάφυλλο? Ε. Σκλαβενίτης ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ «ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΕΙΤΟΤΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ (16ΟΣ-19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ) 1 ò θρησκευτικό βιβλίο, δλη αύτη την περίοδο, άπο τα πρώτα έντυπα βιβλία ως τις αρχές του 19ου αιώνα, αποτελεί τον κύριο όγκο της παραγωγής σε τίτλους, καλύπτοντας τα δύο τρίτα του συνόλου. Περισσότερα άπο τα μισά θρησκευτικά βιβλία είναι λειτουργικά, δηλαδή περισσότερο άπο το ενα τρίτο τής εκδοτικής παραγωγής. *Αν οι ποσοτικές μας προσεγγίσεις γίνουν με βάση την έκταση τοΰ τυπωμένου χαρτιού, τότε τα ποσοστά πρέπει να ανεβαίνουν σημαντικά, καθώς τα λειτουργικά βιβλία είναι πολυσέλιδα καί συνήθως μεγάλου σχήματος. 1 Τα λειτουργικά βιβλία ήταν προϊόντα εκδοτικών επιχειρήσεων, αντίθετα με τα περισσότερα εϊδη βιβλίων πού τυπώνονταν άπο τίς ϊδιες επιχειρήσεις, άλλα με χορηγικές ή συνδρομητικές διαδικασίες, καθώς καί με χρηματοδότηση τών συγγραφέων τους. Οι τυπογράφοι τής Βενετίας, 'Ιταλοί καί "Ελληνες, άπο πολύ νωρίς καί υστέρα άπο προδρομικές εκδόσεις καί δοκιμές, ακολούθησαν το εκδοτικό σχέδιο του 'Ανδρέα Κουνάδη (1522) για τα λειτουργικά βιβλία και δεν είναι υπερβολή αν πούμε δτι πορεύτηκαν χωρίς μεγάλες αλλαγές ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Το χαρακτηριστικό τής εμπορευσιμότητας τοΰ λειτουργικού βιβλίου δημιουργούσε τίς διενέξεις μεταξύ τυπογράφων για τα εκδοτικά προνόμια, κυρίως στή Βενετία, καί αργότερα, τον 19ο αιώνα, αντιπαλότητα μέ τους τυπο- 1. Οί υπολογισμοί εΐναι δικοί μου. Δεν έχουν δημοσιευτεί στατιστικά στοιχεία συνολικά, καθώς οί ορισμοί καί οί οριοθετήσεις τών ερευνητών για το ελληνικό βιβλίο διαφέρουν καί οί βιβλιογραφήσεις πολλών άγνωστων εκδόσεων τα τελευταία 30 χρόνια ανέτρεψαν πολλές φορές τα δεδομένα. Οί επισημάνσεις τοϋ Φίλιππου Ήλιου, πού συστηματικά χρησιμοποίησε ποσοτικές μεθόδους στην ιστορία τοϋ βιβλίου, παραμένουν όδηγητικές: Προσθήκες στην 'Ελληνική Βιβλιογραφία, Α. Τα βιβλιογραφικά κατάλοιπα τον Ε. Legrand - Η. Pernot ( ), Αθήνα 1973, σ , 40, καί 'Ελληνική Βιβλιογραφία τοϋ 19ου αιώνα, Βιβλία - Φυλλάδια, τ. Α' , 'Αθήνα 1997, σ. νς'-νθ' Χ. Γ. Πατρινέλης, Το ελληνικό βιβλίο κατά τήν Τουρκοκρατία ( ). Περιλήψεις μαθημάτων, Θεσσαλονίκη , σ ΐ8ΐ

2 ΤΡΙΑΝΤΑΦΤΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ γράφους της Κωνσταντινούπολης καί της 'Αθήνας. Στα τέλη τοΰ 18ου αιώνα, στη Βιέννη, οι Μαρκίδες Πουλιού και ό Γεώργιος Βεντότης, è σημαντικός νεωτερικος εκδότης, επιχείρησαν ανεπιτυχώς να εκδώσουν λειτουργικά βιβλία, με την προσδοκία δτι ή εμπορική επιτυχία θα τους έδινε τή δυνατότητα συμψηφισμού με τα έξοδα εκτύπωσης των δυσκολοπούλητων νεωτερικών βιβλίων πού ήθελαν να εντάξουν στο εκδοτικό πρόγραμμα τους. 2 Άλλα και στο τυπογραφείο της Κέρκυρας (1798) διατυπώθηκαν παρόμοιοι σχεδιασμοί, συνδυασμένοι με αίτημα κρατικού προστατευτισμού καΐ διοικητικής αρωγής στην προώθηση των βιβλίων προς πώληση σε ολόκληρη τήν καθ' ημάς 'Ανατολή. 3 Σημειώνουμε τα 20 κύρια λειτουργικά βιβλία: 4 Ώρολόγιον. Καλύπτει τον 24ωρο κύκλο τοΰ ημερονυκτίου με τίς 'Ακολουθίες τοΰ "Ορθρου, των Ωρών, τοΰ Εσπερινού, τοΰ 'Αποδείπνου καί τοΰ Μεσονυκτικοΰ. Παρακλητική η Όκτώηχος. Καλύπτει τον κύκλο τής εβδομάδας. Με ύμνους αναστάσιμους, άφοΰ ή 'Ανάσταση είναι το κέντρο τής 'Ορθόδοξης λατρείας, τονισμένους στους 8 ήχους, πού κάλυπταν 8 εβδομαδιαίους κύκλους επαναλαμβανόμενους δλο το έτος. Συντομευμένη μορφή τοΰ βιβλίου με τίτλο Όκτώηχος καί γνωστή ως Όκτωήχι χρησίμευε και για σχολική χρήση ως αναγνωστικό. Τριώδιον καί Πεντηκοστάριον. Με κύκλους εβδομαδιαίους ονοματισμένους άπα τήν Κυριακή, πού είναι επώνυμη, κάλυπταν τή λυπηρή περίοδο, τής νηστείας καί τής μετάνοιας, άπο τήν Κυριακή τοΰ Τελώνου καί Φαρισαίου, οπότε ανοίγει το Τριώδιο (καί κλείνει ή Παρακλητική), ως το Μεγάλο Σάββατο, οπότε κλείνει το Τριώδιο καί ανοίγει το χαρμόσυνο Πεντηκοστάριο (καί ή 77αρακλητική) με διάρκεια ως τήν Κυριακή των 'Αγίων Πάντων. 2. Ήλιου, Προσθήκες στην 'Ελληνική Βιβλιογραφία..., δ.π., σ. 240" Τριαντάφυλλο? Ε. Σκλαβενίτης, «'Ελληνικά τυπογραφεία Βιέννης. Γεώργιος Βεντότης (1791), Μαρκίδες Πουλιού (1792)», Θησαυροί τής Εθνικής Βιβλιοθήκης. Κατάλογος έκθεσης, Εκδοτική 'Επιτροπή: Βασίλης Κρεμμυδάς, Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης, Κ. Σπ. Στάικος, 'Αθήνα 1999, σ Γιώργος Δ. Μπώκος, Τά πρώτα ελληνικά τυπογραφεία στο χώρο τής «καθ' ημάς Ανατολής» ( ), 'Αθήνα 1997, σ Ή έλλειψη συστηματικής ειδολογικής καταγραφής τοϋ ελληνικού βιβλίου με συγκριτικά στοιχεία για τήν εξέλιξη κάθε εΐδους ισχύει καί για τα λειτουργικά βιβλία. Πολύ μεγαλύτερο είναι το άνερεύνητο συνολικά πρόβλημα τών σχέσεων τών εντύπων λειτουργικών βιβλίων μέ τα χειρόγραφα καί τα εκδοτικά προβλήματα τών κειμένων τους. (Βλ. πρόχειρα Ν. Β. Τωμαδάκης, Κλεις τής Βυζαντινής Φιλολογίας, 'Αθήνα , σ , , ) Ή δυτική εκκλησιαστική γραμματολογία εντάσσει στα αντικείμενα της τήν περιγραφή τών λειτουργικών βιβλίων: Guiliermus Cavus, Scriptorum Ecclesiastìcorum Historia Literaria, «De libris et Officiis Ecclesiasticis Graecorum», Αονδίνο 1698, σ , μέ απαρίθμηση βενετικών εκδόσεων ανάμεσα στις όποιες αναφέρεται έκδοση τοϋ Ώρολογόπουλου τοϋ 1642 (άβιβλιογράφητη). ΐ82

3 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ Τα 12 Μηναία κάλυπταν τον κύκλο τοΰ μηνός και του έτους με τις καθημερινές ακολουθίες για τις ακίνητες εορτές τοΰ χρόνου, τις δεσποτικές, τίς θεομητορικές και των αγίων. Αυτά είναι βιβλία τών ψαλτών, πού συμπληρώνονται απαραίτητα μέ το Ψαλτήριον τοΰ Δαβίδ, το όποιο είναι το συχνότερα άναγιγνωσκόμενο, τμηματικά βέβαια, βιβλίο της 'Ορθόδοξης λατρείας. Και ακόμη ό 'Απόστολος, μέ περικοπές άπα τίς Πράξεις και τίς 'Επιστολές τών 'Αποστόλων πού διαβάζονται δλο το έτος. (Το Ψαλτήρι και ό Άπόστο/ιος χρησίμευαν και αυτά ώς αναγνωστικά.) 'Αντίστοιχο βιβλίο για τον ιερέα είναι το Εύαγγέλιον μέ τίς αναγίγνωσκαμενες δλο το έτος περικοπές, όπως ορίζει το συνήθως συνεκδιδόμενο Εύαγγελιστάριον. Το κατ' εξοχήν βιβλίο του 'ιερέα είναι το Εύχολόγιον μέ τίς ακολουθίες τέλεσης τών μυστηρίων, μέ μεγάλο αριθμό άναγιγνωσκόμενων, έκφωνούμενων, ραψοοδούμενων ή ψαλλόμενων ευχών και ύμνων για κάθε περίσταση. "Αφησα τελευταίο το Τνπικον μέ τίς λεπτομερείς διατάξεις για την τάξη τέλεσης τών ακολουθιών και τήν αντιμετώπιση τών συμπτώσεων τών εορτασμών. 'Από τα περιεχόμενα αυτών τών βιβλίων υπήρξαν καί χειρόγραφες άπο τα βυζαντινά χρόνια άλλα καί έντυπες επιτομές καί ανθολογήσεις, προκειμένου να εξυπηρετήσουν πρακτικές ανάγκες για μικρότερα βιβλία: Ώρολογόπουλ.ον, Ό- κτώηχος, Σύνταγμα 'Ακολουθιών, Άγιασματάριον ή Μικρόν Ενχολόγιον. Τυπώθηκαν ακόμη ειδικά βιβλία: Άρχιερατικόν, ' Ιεροδιακονικόν, ή βιβλία μέ ομοιογενή υλη: Ειρμολ.όγιον, Στιχηράριον, Έορτολόγιον, 'Ακολουθία τοϋ'αναγνώστου ήγουν το Συλλειτουργικό, Θεοτοκάριον. Τέλος τα πιο γνωστά μικρά βιβλία-άπανθίσματα άπο το σύνολο τών ακολουθιών όλου τοΰ χρόνου: Ή Σννοψις, το πιο διαδεδομένο καί διαχρονικό, καί πολύ αργότερα ό Συνέκδημος, τά όποια δμως δεν είναι λειτουργικά βιβλία. Το αγοραστικό τους κοινό ήταν καί είναι οί Χριστιανοί, πού τά είχαν εγκόλπια, για προσωπική χρήση στον ναό, στο σπίτι, στις αποδημίες. Μικρότερα ακόμη εγκόλπια μέ ανθολογημένες ευχές, τά Προσευχητάρια, πού δέν έλειψαν ποτέ άπο τήν αγορά, άπο τήν κομψή έκδοση τοΰ Ζαχαρία Καλλιέργη το 1509, τά Έξεψάλματα, ώς τίς ήμερες μας. Εντελώς διαφορετικός τύπος βιβλίου είναι ή ογκώδης συνθετική έκδοση τών λειτουργικών βιβλίων, πού είναι ανθολόγια συνόλων άπο τά λειτουργικά βιβλία μέ ανάδειξη τοΰ κοινού τύπου ακολουθίας, ώς μέσου αντικατάστασης τών πολλών ειδικών καί επώνυμων ακολουθιών. Για παράδειγμα, μια ανώνυμη ακολουθία σέ μάρτυρα μπορεί να χρησιμοποιείται στή μνήμη κάθε μάρτυρα, μέ ένθεση τοΰ ονόματος του. Ή καθιερωμένη άπο τήν πρακτική της 'Εκκλησίας κατ' οίκονομίαν λύση έδινε τή δυνατότητα της εξοικονόμησης σελίδων μέ ι8 3

4 ΤΡΙΑΝΤΑΦΪΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ γενναίες αντικαταστάσεις των πολλών ειδικών και λίγο πολύ πρωτότυπων άπα το Ινα και τυποποιημένο. "Ενα βιβλίο, μονότομο ή δίτομο με σύνολο σελίδων άπο 700 μέχρι 1.800, ήταν δυνατόν να αντικαταστήσει 20 τόμους βιβλίων με ή σελίδες. Οί συνέπειες για τους δρους τέλεσης της λατρείας καί της λειτουργικής ήταν σημαντικές. Μπορούσαν να χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερη έκταση στις μικρές ενορίες, στις σκήτες, στα κελιά καί στά άσκηταριά καί ακόμη στα εξωκλήσια, δλο τον χρόνο καί για κάθε περίσταση, για τους γεωργούς και τους μετακινούμενους ποιμένες. Οί αγοραστές τών βιβλίων ήταν οί μονές, οί σκήτες, τα κελιά, οί ενοριακοί ναοί άλλα καί οί ϊδιοι οί ιερείς καί οί μοναχοί. Αυτό εξυπηρετούσε τη λατρεία στην κατ' οίκον εκκλησία του ιερωμένου, τοΰ φιλακόλουθου ή τοΰ ανήμπορου για εκκλησιασμό Χριστιανού, πού μπορούσε να έχει στο σπίτι του το λειτουργικό πολυ-βιβλίο για ανάγνωση καί ψαλμωδία. Τα μεγάλα έντυπα 'Ανθολόγια εκδίδονται άπο το 1564 ώς το 1882 με δύο τίτλους. Το 'Ανθολόγων τοΰ δλ,ον ένιαντον εκδίδεται άπο το 1564 ώς το 1882, σε 65 γνωστές εκδόσεις. Το μεγαλύτερο 'Ανθολόγιο, ή Βίβλος ενιαύσιος ή Έβδομαδαρία ή Πανθεκτη, εκδίδεται άπο το 1709 ώς το 1862, 17 φορές. Ό Κύριλλος Korolevskij, 5 το 1953, καί ό Φίλιππος Ήλιου, 6 το 1973, συμφωνώντας σε μεγάλο βαθμό, κατέταξαν τις εκδόσεις δλων τών 'Ανθολογίων σε τέσσερις τύπους. Παρ' δλο πού αποδέχομαι πολλά άπο τα κριτήρια αυτής τής κατάταξης δέν την ακολουθώ, γιατί νομίζω δτι οδηγεί σε άγονες σχηματοποιήσεις. Το 'Ανθολόγιο άπο τήν πρώτη γνωστή βενετική έκδοση τοΰ 1564 ώς την έκδοση τοΰ 1652 είναι μονότομο, σε 4ο σχήμα, μέ 600 περίπου σελίδες καί περιέχει κυρίως ανθολογία άπο τα 12 Μηναία, τους τύπους τών ανώνυμων ακολουθιών για δλες τις κατηγορίες αγίων (για απόστολο, προφήτη, μάρτυρα, ιεράρχη, ίερομάρτυρα), τις κατά ήμερα ακολουθίες τής εβδομάδας (πού μποροΰν να αντικαθιστούν ολόκληρη τήν Παρακλητική) καί τα Πασχαλιά τών επόμενων περίπου 40 ετών. 7 Το 1672 ό Άλοόσιος Γραδενίγος, επιμελητής ό όποιος έπι- 5. Cirillo Korolevskij, «La Codification de l'office byzantin. Les essais dans le passé», Orientalia Christiana Periodica 19 (1953), σ Ήλιου, Προσθήκες στην 'Ελληνική Βιβλιογραφία..., O.K., σ Άπο το 1564 ώς το 1652, 17 γνωστές εκδόσεις: Βάλερις, 1564 (Θωμάς Ι. Παπαδόπουλος, 'Ελληνική Βιβλιογραφία, 1466ci-1800, τ. Ά 6060) Βάλερις, 1568 (Θ.Π.Ά 362, 6060α) Τζανέτος, 1578 (Θ.Π.Ά 363) Σπινέλλος, 1579 (Θ.Π.Ά 6061) Ζανέτος, 1582 (Θ.Π.Ά 364) 1587 (Θ.Π.Ά 365) 1594 (Θ.Π.Ά 366) Τζανέτος, 1598 (Θ.Π.Ά 367) Ήτεπολώνιος, 1599 (Θ.Π.Α' 6062) Πινέλλος, 1603/1602 (Θ.Π.Α' 368) Πινέλλος, 1617 (Θ.Π.Ά 369) Πινέλλος, 1621 (Θ.Π.Ά 370) Πινέλλος, 1629 (Θ.Π.Ά 371) Πινέλλος, 184

5 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ χείρησε την ανακαίνιση πολλών σειρών των βενετικών εκδόσεων, αρχικά για λογαριασμό τοΰ τυπογράφου 'Ιουλιανού καί αργότερα τοΰ Γλυκή, προσθέτει ανθολογία άπο την Παρακλητική καί τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα, ανεβάζοντας τίς σελίδες τοΰ βιβλίου σε 670. Επόμενος εκδότης τοΰ 'Ανθολογίου είναι ό Νικόλαος Σάρος άπο το 1694/1695, ό όποιος θα προσθέσει μικρή ανθολογία 30 σελίδων άπο το Τριώδιο καί το ΙΙεντηκοστάριο, μόνο για τίς μεγάλες κινητές δεσποτικές εορτές: Κυριακή τών Βαΐων, Πάσχα, 'Ανάληψη καί Πεντηκοστή. Ή αδυναμία να προσεγγίσουμε αντίτυπο της έκδοσης τοΰ 1694/ 1695 καί τών άβιβλιογράφητων εκδόσεων 1706 και 1708 μας αναγκάζει να θεωρούμε Οτι ή προσθήκη έγινε σίγουρα άπο τήν έκδοση τοΰ Μέ τή μορφή αυτή το 'Ανθολόγιο θα εκδίδεται στή Βενετία ως το Ή μεγάλη τομή για τή διαμόρφωση ενός πληρέστερου 'Ανθολογίου, πού θα κάλυπτε συνολικότερα τίς ανάγκες της λατρείας, έρχεται άπο τίς Παραδουνάβιες 'Ηγεμονίες το 1697, δπου τα τυπογραφεία καί οι εκδόσεις είναι χορηγικές καί οχι επιχειρηματικές καί στηρίζονται στην πρωτοβουλία της 'Εκκλησίας καί κυρίως τοΰ Πατριαρχείου 'Ιεροσολύμων, μέ χορηγούς τους ηγεμόνες ή άλλους ευκατάστατους. Το 'Ανθολόγιο θεωρήθηκε βιβλίο απολύτως απαραίτητο για τήν Όρθό (Θ.Π.Α' 372) Πινέλλος, 1644 (Θ.Π.Α' 373) Πινέλλος, 1639/1652 (Θ.Π.Α' 374) Πινέλλος, 1652 (Θ.Π.Α' 375, 6062α). 8. 'Από το 1672 ως το 1882, 48 γνωστές εκδόσεις: Ιουλιανός, 1672 (Θ.Π.Α' 376) Σάρος, 1695 (Θ.Π.Α' 377) 1706 (Θ.Π.Α' 379) 1708 (Θ.Π.Α' 380) Σάρος, 1712 (Θ.Π.Α 381) Γλυκής, 1718 (Θ.Π.Α' 382) Γλυκής, 1719 (Χ. Χοτζάκογλου, Τετράδια 'Εργασίας 24, 2002, σ ) Σάρος, 1724 (Θ.Π.Α' 383) 1731 (Θ.Π.Α' 384) Γλυκής, 1732 (Θ.Π.Α' 385) Σάρος, 1742 (Θ.Π.Α' 389) Γλυκής, 1744 (Θ.Π.Α' 390) Γλυκής, 1751 (Θ.Π.Α' 391) Σάρος, 1753 (Θ.Π.Α' 392) Σάρος, 1754 (Θ.Π.Α' 393) Σάρος, 1759 (Θ.Π.Α' 394) Θεοδοσίου, 1760 (Θ.Π.Α' 395) Θεοδοσίου, 1766 (Γ. Κεχαγιόγλου, ΕΕΦΣΠΘ 22, 1984, σ. 243) Βόρτολι, 1766 (Θ.Π.Α' 396) Σάρος, 1766 (Θ.Π.Α' 398, 6062β) Γλυκής, 1775 (Θ.Π.Α' 6063) Σάρος, 1776 (Θ.Π.Α' 398) Θεοδοσίου, 1776 (Θ.Π.Α' 6064) Σάρος, 1778 (Θ.Π.Α' 399) Γλυκής, 1779 (Θ.Π.Α' 400, 6064α) Θεοδοσίου, 1780 (Θ.Π.Ά 401, 6064β) 1784 (Θ.Π.Α' 402) Γλυκής, 1788 (Θ.Π.Α' 403) Γλυκής, 1789 (άβιβλιογράφητη Βιβλιοθήκη Κ. Σπ. Στάικου) Θεοδοσίου, 1790 (Θ.Π.Α' 404) Γλυκής, 1792 (Θ.Π.Α' 405) Θεοδοσίου, 1796 (Θ.Π.Α' 406) 1797 (Θ.Π.Α' 407) Γλυκής, 1800 (Θ.Π.Α' 408) Θεοδοσίου, 1805 (Ήλιου 19ος Α' ) Γλυκής, 1807 (Ήλιου 19ος Α' ) Γλυκής, 1815 (Ήλιου 19ος Α' ) Γλυκής, 1816 (Ήλιου 19ος Α' ) Γλυκής, 1819 (Γ.Μ. 1123) Άνδρεόλας, 1838 (Γ.Μ. Α 1126) Γλυκής, 1848 (Γ.Μ. 4674) Φοίνιξ, 1849 (Γ.Μ. 4897) Φοίνιξ, 1857 (Γ.Μ. 7129) Φοίνιξ, 1861 (Γ.Μ. 8538) Άγιος Γεώργιος, 1861 (Γ.Μ. 8539) Φοίνιξ, 1865 (Ν. Μαύρης, 'Ελληνική Βιβλιογραφία , δακτυλογράφο, άρ. 447" Βιβλιοθήκη Μονής Ιβήρων)' Άγιος Γεώργιος, 1870 (Φ. Ήλιου, Τετράδια 'Εργασίας 10, 1988, άρ. 92, σ. 98) 1882 (Korolevskij, ό'.π., σ. 33" Βιβλιοθήκη Μονής Ιβήρων). ι8 5

6 ΤΡΙΑΝΤΑΦΤΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ δοξη λατρεία στις Παραδουνάβιες 'Ηγεμονίες και παρ' δλο πού τά τυπογραφεία τοϋ Βουκουρεστίου καί του 'Ιασίου δεν τύπωσαν άλλα λειτουργικά βιβλία, προχώρησαν σε δύο εκδόσεις αύτοΰ του «συνθετικού» λειτουργικού βιβλίου. Το Ανθολόγιο τοΰ 1697, έργο με επιμέλεια και δαπάνη του Γαλακτίωνος Βιδάλη άπο την Τήνο, παλαιού ηγουμένου της Μονής Μεγίστης Λαύρας τοΰ "Αθω καί ηγουμένου τής Μονής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου Βουκουρεστίου, τυπώθηκε με χρήση καί έρυθροτυπίας άπο τον τυπογράφο-ίερομόναχο "Ανθιμο εξ 'Ιβηρίας στη Μονή Είσοδίων τής Θεοτόκου τοΰ Συναγώβου, με διορθωτή τον λόγιο Παναγιώτη Σινωπέα, στις μέρες τοΰ ηγεμόνα Ούγγροβλαχίας Κωνσταντίνου Μπασαράμπα καί τοΰ Μητροπολίτη Ούγγροβλαχίας Θεοδοσίου. 9 Τά περιεχόμενα στις περίπου σελίδες του, 8ου σχήματος, αναγγέλλονται στο εξώφυλλο: «Περιέχει γοΰν ού μόνον τάς εν τοις νΰν εύρισκομένοις Άνθολογίοις ακολουθίας, άλλα καί δλον το Ψαλτήριον μετά τής Όκτωήχου, Ώρολόγιόν τε καί Πεντηκοστάριον. "Ετι δε καί το ψυχωφελέστατον Τριώδιον καί απλώς ειπείν πάσαν τήν άκολουθίαν τοΰ δλου ένιαυτοΰ, σωαν καί άνελλειπή». Ό Γαλακτίων γνώριζε τις ανάγκες καί για τήν εξυπηρέτηση τους σχεδίασε το 'Ανθολόγιο: Σώζονται και οι πιστοί και με αλλάς μεν άρετάς τε και πράξεις, και άλλα τοιαύτα θεάρεστα έργα. Έξαιρέτως όμως σώζονται απλώς άπαντες δια της θεαρέστου και ιεράς προσευχής καί εκκλησιαστικής ακολουθίας [...] Εις μεν τα ιερά και σεβάσμια μοναστήρια καί εις τάς άνά πάσαν πάλιν και αξιόλογους κωμοπόλεις και χώρας ιεράς εκκλησίας ευρίσκονται βέβαια και πάντα τά Ιερά και αναγκαία βιβλία εις άπασαν τήν ιεράν τής εκκλησίας άκολουθίαν. Εις τάς άλλ.ας παραμικράς πόλεις καί κώμας σπανίως ευρίσκονται πάντα όμοΰ τά εκκλησιαστικά βιβλία και μάλιστα εις τους καθ' ημάς χρόνους, όπου εις τοιαύτην τυραννίαν και καταδυναστείαν των άσεβων και απίστων ευρίσκονται οι ορθόδοξοι. Και είναι όχι μόνον εις όλους τους ιερωμένους, απλώς αναγκαία ή ολόκληρος αϋτη τής εκκλησίας ακολουθία άμι και εις κάθε χριστιανόν ευλαβή και γραμμάτιαμένον είναι χρέος άπαραίτητον ή τοιαύτη ακολουθία οπόταν δέν ευρίσκεται ή δέν τοϋ βολεΐ νά πηγαίνη εις τον καιρόν τής ακολουθίας εις τάς ιεράς εκκλησίας. 9. Θ.ILA' 378, δπου καί παραπομπές στις βιβλιογραφίες και γραμματολογικές αναφορές. Ή αναλυτικότερη περιγραφή έγινε άπο τον Γεώργιο Γεω. Λαδά (Γ. Λαδας καί Ά. Χατζηδήμος, Προσθήκες, διορθώσεις καί συμπληρώσεις στην 'Ελληνική Βιβλιογραφία τοϋ Emile Legrand για τους αιώνες XV, XVI καί XVII, Αθήνα 1976, σ ) χάρις στο πλήρες αντίτυπο πού μπόρεσε να συναρμολογήσει άπο 4 ελλιπή αντίτυπα τα όποια βρήκε κατά τις αναζητήσεις του ('Αντίτυπο Βιβλιοθήκης 'Αθανασίου Χατζηδήμου καί τώρα Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου). Ό Λαδάς ανατυπώνει τή σελίδα τίτλου, τα προλογικά κείμενα καί δύο ξυλογραφίες τοϋ βιβλίου. 186

7 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ Στή συνέχεια χαρακτηρίζεται το 'Ανθολόγιο ώς αμία ιερά βιβλιοθήκη της εκκλησίας, ιερά και απέριττος» και επισημαίνεται δτι ανάμεσα στους Χριστιανούς πού θα ωφεληθούν θα είναι καί οι περιπλανώμενοι για τίς ζητεϊες μοναχοί. 10 Το 'Ανθολόγιο του 1697 δεν φαίνεται να γνώρισε άλλη έκδοση καί δπως ε'ίδαμε δεν επηρέασε καθόλου την εξέλιξη του παραδοσιακού 'Ανθολογίου της Βενετίας, πού συνέχιζε να εκδίδεται με μικρές αλλαγές ως τον προχωρημένο 19ο αιώνα. 'Αντίθετα θα προκαλέσει τη δημιουργία του νέου μεγάλου 'Ανθολογίου, της Βίβλου ενιαυσίου ή της Έβδομαδαρίας ή Πανθέκτης, άπο το 1709, πάλι στις Παραδουνάβιες 'Ηγεμονίες, και το 1761, στή Λειψία: στα δύο αυτά 'Ανθολόγια ενσωματώνονται καί έθνοφυλετικές αποχρώσεις προτιμήσεων στή λατρεία. Ό φόβος του ανταγωνισμού για τους τυπογράφους της Βενετίας θα τους οδηγήσει στην αντιγραφή καί έκδοση το 1755 της Βίβλου ενιαυσίου του 1709 καί στην ενσωμάτωση στοιχείων καί των δύο (1709, 1761) στις βενετικές εκδόσεις άπο το Ή Βίβλος ενιαύσιος την άπασαν εκκλησιαστικήν άκολ-ουθίαν ανελλιπώς περιέχουσα είναι έργο τοΰ "Ανθιμου εξ 'Ιβηρίας, ό όποιος είχε αναδειχθεί σε Μητροπολίτη Ούγγροβλαχίας. Το έργο τυπώθηκε με έρυθροτυπία σε 2 τόμους καί σελίδες το 1709, με δαπάνες τοΰ Άνθιμου, στο δικό του τυπογραφείο στο Τεργόβυστο, δπου βρισκόταν ή έδρα της Μητρόπολης, με επιμέλεια τοΰ Μητροφάνη Γρήγορα τοΰ εκ Δωδώνης. 11 Στην αφιερωτική επιστολή στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως 'Αθανάσιο δικαιολογείται το εκδοτικό εγχείρημα με αναφορά στην έμπερίστατη κατάσταση της Εκκλησίας εξαιτίας της οθωμανικής κατάκτησης. Το ϊδιο επιχείρημα διατύπωσε, δπως σημειώσαμε, λιγότερο αναλυτικά, ό Γαλακτίων Βιδάλης στο 'Ανθολόγιο τοΰ Γράφει ό Άνθιμος: 'Αλλ' δτε μεν το ενδοξον των χριστιανών γένος τοις της Βασιλείας ήν κομών σκήπτροις, και εν περιβλέπτω συντηρούμενον καταστήματι, πάσιν επίσης τοις τε λαϊκοΐς, τοις τε του ίεροϋ καταλόγου άνδράσι, μηδεμιάς αύτοΐς ανάγκης επικείμενης, μήτε της χρείας αύτοΐς εκτοπισμούς προξενούσης, ώς ήδη νΰν γίγνεται, εξήν την άπασαν τοΰ Ένιαυτοΰ Άκολουθίαν εν πολλοίς φέρειν βιβλίοις, καί δια πολλών κτάσθαι, τά τε της 'Ακολουθίας άνελλειπώς επιτελεϊν έπεί δέ τά της Βασιλείας ανάστατα γέγονεν, οίς οίδε κρίμασιν ό πάντα προς το ήμιν συμφέρον μετασκενάζων Θεός, και υπό χείρα, φεΰ, εθνικήν το τήμερον ήδη 10. 'Ανθολόγων 1697, σ. [4]-[6] πβ. καί Λαδάς - Χατζηδημος, δ.π., σ. 236, 238, Θ.ILA'

8 ΤΡΙΑΝΤΑΦΪΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ τελοϋμεν, εις άκρον δυστυχίας κατενεχθέντες, ουκ ενι πάσι γίγνεσθαι τοϋτο, μάλιστα δέ τοις χάριν ελέους, οϊ κάί πολλοίς αίτιοι σωτηρίας καθίστανται, τάς κωμοπόλεις περιάγουσι, τοϋτο όλως αδύνατον. Διά τοι τοϋτο βουλή ήμΐν εγγίνεται αγαθή τω ήμετέρω γένει, δσον τοϋ μέρους της Εκκλησιαστικής 'Ακολουθίας χείρα δρέξαι, εν μια Βίβλω την άπασαν τοϋ Ένιαυτοϋ Άκολουθίαν περιορίσαι, ώστε εύάγκαλον πάσιν είναι και εϋωνον [.. ]. 12 Οι αυξήσεις στην ΰλη είναι σημαντικές, ιδίως στη διεύρυνση τών άνθολογούμενων και λιγότερο στην προσθήκη νέων, σε σχέση με το 'Ανθολόγιο τοΰ Σημαντική προσθήκη είναι εκείνη της 'Ακολουθίας της αγίας Παρασκευής, μοναδικής εξαίρεσης, άφοΰ καμία άλλη ακολουθία δεν μετατίθεται, για νά αυτονομηθεί, άπο τή θέση της στα άνθολογούμενα Μηναία ή δεν ανακαλείται άπα τις έκτος Μηναίων αυτοτελώς έκδομένες ή χειρόγραφες 'Ακολουθίες (Φυλλάδες). Σημειώνει ό Άνθιμος: «Δει είδέναι δτι αιτήσει τών ενταύθα ευλαβών χριστιανών, έτυπώσαμεν κατά το τέλος τών 'Ανωνύμων Κανόνων την άπασαν Άκολουθίαν της Όσίας Μητρός ημών Παρασκευής της Νέας, ής το πάντιμον λείψανον έχει ή Μολδοβία, λαμπρώς κατ' έ'τος, ού μόνον αυτή και ή όμορος Ούγγροβλαχία, άλλα καί άπασα ή τών Βουλγάρων γη, πανηγυρίζουσα». Πρόκειται για τήν αγία Παρασκευή άπο τους 'Επιβάτες τής Σηλυβρίας, τής οποίας το λείψανο φυλασσόταν άπο το 1642 στή Μονή τών Τριών 'Ιεραρχών του Ιασίου. lä Ή έναρξη τών εργασιών τής τυπογραφίας τοΰ Δημητρίου Θεοδοσίου στή Βενετία συνδυάστηκε με τήν έκδοση το 1755 τοΰ βιβλίου Βίβλος ενιαύσιος τήν άπασαν εκκλησιαστικήν άκολουθίαν, με τον 'ίδιο τίτλο τής έκδοσης τοΰ Τεργόβυστου τοΰ 1709 και σελίδες, με αραβική αρίθμηση ξεχωριστή για καθένα άπο τα δύο μέρη καί με τα ϊδια περιεχόμενα. 'Ακόμη και τήν 'Ακολουθία τής αγίας Παρασκευής περιλαμβάνει. Ή μεταφορά τής έκδοσης τοΰ 1709 υπήρξε πιστή καί φαίνεται δτι έγινε βιαστικά. Ό «έπιδιορθώσας και άναθεωρήσας τήν Βίβλον» Γεώργιος Κωνσταντίνου ό εξ 'Ιωαννίνων ή ό έπιμελη- 12. Βίβλος ενιαύσιος 1709, σ. [4]. 13. Βίβλος ενιαύσιος 1709, σ. "^νθ'. Για τή λατρεία της αγίας Παρασκευής, βλ. Δημήτριος Β. Οίκονομίδης, «Ή 'Αγία Παρασκευή εις τον βίον τοϋ ελληνικού καί τοϋ ρουμάνικου λαοΰ», Έπετηρις Λαογραφικού 'Αρχείου 'Ακαδημίας 'Αθηνών 9-10 ( ), σ E. Bakalova, «La vie de Sainte Paraskève de Tirnovo dans l'art balkanique du Bas Moyen âge», Byzantinobulgarika 5 (1978), σ ' Θεόδωρος Ν. Ζήσης, «Ή 'Αγία Παρασκευή ή Έπιβατηνή και άγνωστος κανών τοΰ Μελετίου Συρίγου εις αυτήν», Κληρονομιά 11 (1979), σ ' ό ίδιος, «Συμπληρωματικά περί τής 'Αγίας Παρασκευής τής Νέας τής έξ Επιβατών τής Θράκης», Θρακική 'Επετηρίδα 2 (1981), σ ' 'Αρχιμ. Σίλας Κουκιάρης, Ό κύκλος τοϋ βίου της 'Αγίας Παρασκευής τής Ρωμαίας και τής εξ 'Ικονίου στή χριστιανική τέχνη, 'Αθήνα

9 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ της 'Αλέξανδρος Καγκελάριος θέλησαν να περάσουν στο σώμα του βιβλίου τήν ανθολόγηση του Ευχολογίου, πού είχε μπει ώς παράρτημα με χωριστή αρίθμηση στην έκδοση τοΰ 1709, χωρίς να προσέξουν δτι έπρεπε νά τροποποιήσουν και τα περιεχόμενα τοΰ βιβλίου: «Μετά δε ταΰτα, ιδίοις άριθμοΐς, τέτακται ή 'Ακολουθία...». Ό Θεοδοσίου, ΐσως γιατί ήταν δύσκολο να εκδώσει αμέσως τα λειτουργικά βιβλία πού έξέδιδαν ό Γλυκής καί ό Βόρτολι, κατέφυγε στο νέου τύπου βιβλίο, για το όποιο θα μπορούσε να ζητήσει προνόμιο αποκλειστικότητας 20 ετών καί να διεκδικήσει μέρος της αγοράς τών λειτουργικών βιβλίων στην ελληνική 'Ανατολή άλλα καί στή Βαλκανική καί στην 'Ανατολική Ευρώπη τών 'Ορθοδόξων: με τις αιτήσεις του στους Άναμορφωτές της Πάδοβας, αναλάμβανε νά τυπώσει σλαβικά βιβλία για τους Ουνίτες καί 'Ορθόδοξους σλαβόφωνους της Βοσνίας, Σερβίας, Ουγγαρίας καί Βλαχίας, ο'ι όποιοι προμηθεύονταν βιβλία άπο τή Ρωσία. "Ενα βιβλίο προερχόμενο άπο τήν Ούγγροβλαχία ήταν εύλογη επιλογή καί πρέπει νά γνώρισε επιτυχία, αν κρίνουμε άπο τήν κίνηση του Γλυκή νά το τυπώσει το 1761, ανεπιτυχώς, άφοϋ ό Θεοδοσίου κατέφυγε στους Άναμορφωτές πού τον δικαίωσαν, κάνοντας δεκτή τήν πρωτοτυπία του βιβλίου καί επομένως τήν ύπαρξη προνομίου Γεώργιος Σ. Πλουμίδης, Το βενετικον τυπογραφεΐον τοϋ Δημητρίου καί τον Πάνου Θεοδοσίου ( ), 'Αθήνα 1969, σ " 'Ελένη Άγγελομάτη-Τσουγκαράκη, «Μία πατριαρχική καταδίκη τοϋ Τυπογραφείου τοϋ Δημητρίου Θεοδοσίου (1762)», Ό 'Ερανιστής 18 (1986), σ , δπου ό αναγραφόμενος άπο τον Καισάριο Δαπόντε «Γεώργιος ό Τυπογράφος ετύπωσεν» ϊσως θα πρέπει να συνδεθεί με τον Γεώργιο Κωνσταντίνου, επιμελητή στο τυπογραφείο Θεοδοσίου, ό όποιος στην τελευταία σελίδα 472 τοΰ δευτέρου μέρους της Βίβλου ενιαυσίου σημειώνει: «Ό της υμετέρας αγάπης ευλαβής θεράπων, καί ελάχιστος εν σπουδαίοις, Γεώργιος Κωνσταντίνου, ό εξ 'Ιωαννίνων, ό έπιδιορθώσας καί άναθεωρήσας τήν Βίβλον, ούτινος καί προτροπή Τύποις εξεδόθη». Ή άδεια για τή Βίβλο ενιαύσιο δόθηκε στίς 16 'Απριλίου τοϋ 1755, ενώ ή διαδικασία έκδοσης της είχε αρχίσει άπο τις αρχές τοϋ Ό ιταλικός τίτλος τοΰ βιβλίου: L'annua ufficiatura ecclesiastica. Ό Γλυκής αναγκάστηκε άπο τους 'Αναμορφωτές νά διακόψει τήν έκδοση το 1761 γιά να επανέλθει, κατά τήν εκπνοή τοΰ είκοσαετοΰς έκδοτικοΰ προνομίου τοΰ Θεοδοσίου, το Υπάρχει αναγραφή στή σειρά τών Άναμορφωτών «Mandati per licenze stampe», « , Γλυκής Έβδομαδάρια» (βλ. Γιώργος Κεχαγιόγλου, «Νέα στοιχεία για ελληνικά έντυπα τοΰ 18ου αιώνα. 'Ενδείξεις τοΰ βενετικοΰ άρχειακοΰ ύλικοΰ», 'Επιστημονική 'Επετηρίδα Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλικής 22, 1984, σ. 246). Πρόκειται για το βιβλίο τοΰ Γλυκή Βίβλος ενιαύσιος ή κοινώς καλούμενη Έβδομαδάρια ήτις και Πανθέκτη καλείται, πού κράτησε τον κοινό αρχικό τίτλο (Τεργόβυστου, 1709, Θεοδοσίου, 1755, καί Λειψίας, 1761), πρόσθεσε γιά πρώτη φορά το 'Εβδομαδάρια καί στην αρχή τών τυπογραφικών φύλλων τήν ένδειξη Ebdomad., καί συμπλήρωσε τήν τρίτη μορφή Πανθέκτη άπο τήν έκδοση της Λειψίας (1761). Μάλλον πρέπει νά θεωρήσουμε δτι ή αναγραφόμενη άδεια έκδοσης τοΰ 1775 αντιστοιχεί στην έκδοση τοΰ Γλυκή τοΰ Ή χρονική απόσταση (περισσότερο άπο ενα έτος) μεταξύ άδειας καί έκδοσης δέν είναι απαγορευτική γιά τή σύνδεση τους. ι8 9

10 ΤΡΙΑΝΤΑΦΤΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Tò ÏSto 'έτος τών διενέξεων Θεοδοσίου - Γλυκή για το εκδοτικό προνόμιο, το 1761, στη Λειψία τυπώνεται μια νέα, μονότομη αυτή τη φορά, έκδοση του βιβλίου. Στον τίτλο περιελάμβανε παράλληλες ονομασίες μέ τις όποιες ήταν γνωστό στις χειρόγραφες καί έντυπες μορφές του: Βίβλος ενιαύσιος ήτις και Πανθέκτη καλείται, πασαν την τον χρόνου άκολονθίαν περιέχουσα.15 Στις αραβικά αριθμημένες σελίδες του καλοτυπωμένου άλλα χωρίς έρυθροτυπία βι βλίου, ή υλη, μέ νέα διάταξη, παρουσιάζει χαρακτηριστικές ανακολουθίες και λιγότερο ορθολογική κατάταξη άπό τις προηγούμενες εκδόσεις. Έπιμελητήςδιορθωτής του έργου αναγράφεται ό ιερομόναχος Άγιοταφίτης Γεδεών ό Κύ πριος, εφημέριος τών Ελληνορθόδοξων της Λειψίας άπό το 1754, τον όποιο μπορούμε να θεωρούμε εμπνευστή καί συμπιλητή τοΰ βιβλίου, άφοΰ γνώριζε τίς ανάγκες τών 'Ορθόδοξων έθνοτικών ομάδων, καθώς ήταν εφημέριος τους, άλλα καί επιμελήθηκε σημαντικά βιβλία στο Τυπογραφείο Βρεϊτκοπφ στή Λει ψία. 1 6 *Αν αναζητήσουμε τίς καινοτομίες της έκδοσης, θα πρέπει να επισημά νουμε τή διατήρηση της 'Ακολουθίας της αγίας Παρασκευής μέ πρόταξη της 'Ακολουθίας τοΰ οσίου Ναούμ. Δύο άγιοι τιμώμενοι κυρίως άπό τους βλαχόφωνους καί σλαβόφωνους πληθυσμούς της Βαλκανικής, άλλα καί της δια σποράς τους: «Τών Μυσών γένη πρότερον, πλάνη Πάτερ προκείμενα καί Βουλ γάρων άπαντα τα άπόγονα, λίθοις καί ξύλοις πλανώμενα, Ναούμ παναοίδιμε, δια σου καί της σοφής προτροπής καί παιδεύσεο^ς, ήλευθέρωται της δεινής απιστίας...». 1 7 «Άγάλλου έν Κυρίω πόλις ή Μολδοβίας, εν κόλποις κατέ- 15. Το βιβλίο μας είναι γνωστό άπό τήν έκδοση τοΰ 1761, με δύο τραβήγματα (Θ.Π. Α' 1334, 1335), τήν έκδοση τοϋ 1768 (Θ.Π.Α' 1336) της όποιας δεν εντοπίστηκε αντίτυπο καί μία αναγραφή έκδοσης τοϋ 1791 (Θ.Π.Α' 1338) πού μάλλον πρέπει να είμαστε βέ βαιοι δτι πρόκειται για τήν έκδοση τοϋ Νεωστϊ μετατυπωθεισα (αντί τοΰ Τυπωθεΐσα της έκδοσης τοΰ Τεργόβυστου τοΰ 1709) δια δαπάνης καί σπονδής τον τιμιωτάτον καί χρησιμωτάτον εν πραγματενταίς κυρίον 'Αναστασίου Δούκα εκ πόλεως Πρεμετής: πρόκει ται για τον χορηγό τοΰ πρώτου τραβήγματος. Για το δεύτερο τράβηγμα θα αλλάξει μόνο το όνομα: 'Αποστόλου Ροζάνη εκ πόλεως Κοζάνης. Το δεύτερο τράβηγμα ίσως νά ανατυ πώθηκε (;) το Σχολιάζοντας το «δια δαπάνης καί σπουδής» σημειώνουμε δτι ή σπου δή είναι το ενδιαφέρον τοΰ εμπόρου. Στο 'Ανθολόγων τοΰ 1697 το «σπουδή καί δαπάνη» σήμαινε τον εμπνευστή-συμπιλητή τοΰ βιβλίου καί χορηγό, πού ήταν ό Γαλακτίων. Τυπο γράφος σε αυτό το βιβλίο ήταν ό ιερομόναχος "Ανθιμος ό εξ 'Ιβηρίας, ό όποιος, ώς Μη τροπολίτης Ούγγροβλαχίας, θα τυπώσει στο Τεργόβυστο το 1709 καί τή Βίβλο ενιαύσιο, τήν οποία ό ϊδιος δηλώνει στην αφιερωτική επιστολή δτι συμπίλησε άλλα στον τίτλο ση μείωσε μόνο: τυπωθεΐσα... άναλώμασι και Τύποις τοις αύτον. 16. Για τα στοιχειώδη πού γνωρίζουμε γιά τον Γεδεών, βλ. Πασχάλης Μ. Κίτρομηλίδης, Κυπριακή λογιοσννη , Λευκωσία 2002, σ Βίβλος ενιαύσιος ήτις καί Πανθέκτη..., Λειψία 1761, σ Αυτοτελείς εκ δόσεις της 'Ακολουθίας τής αγίας Παρασκευής της Νέας, όλες στή Μολδοβλαχία: Βου κουρέστι, 1692 (Θ.Π.Α' 161) Ίάσι, 1817 (Ήλιου, 19ος Α' , δπου σημειώνεται: «Για τήν έκδοση τοΰ 1817 χρησιμοποιήθηκαν, έκτος άπό το έντυπο κείμενο τοΰ 1692, ι go

11 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΒΙΤΟΪΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ χουσα σκεΰος το της όσιας Παρασκευής, ώς πλοΰτον άδαπάνητον,..». 18 Ή άλλη καινοτομία τοΰ βιβλίου είναι ή ανθολόγηση νομοκανονικών κειμένων, για τους βαθμούς συγγένειας και τα συνοικέσια. Οι διατυπώσεις καί τα παραδείγματα δείχνουν δτι απευθύνονται στους απλούς ανθρώπους τοΰ κλήρου καί τοΰ λαοΰ. 19 Ή έκδοση τής Λειψίας είχε επίδραση στις τρεις εκδόσεις τοΰ βιβλίου άπο τον Γλυκή: 1777, 1796 καί Χωρίς έρυθροτυπία ή πρώτη, με σελίδες, ενώ αντίθετα ή δεύτερη καί ή τρίτη με έρυθροτυπία. Δεν είχε βέβαια λόγους ό Γλυκής να διατηρήσει τις 'Ακολουθίες τοΰ οσίου Ναούμ καί τής αγίας Παρασκευής: ή δική του πελατεία απλωνόταν σ' δλη τήν καθ' ή μας 'Ανατολή και ο'ι τιμώμενοι προστάτες άγιοι είναι πολλοί. 'Αντίθετα διατήρησε πολλές άπα τις μικρότερες προσθήκες τής έκδοσης τής Λειψίας καί μάλιστα τις νομοκανονικές. 20 Ό τυπογράφος Θεοδοσίου δεν φαίνεται να κατάφερε να συναγωνιστεί τον Γλυκή, παρ' δλο πού εκείνος πρωτοτύπωσε στή Βενετία το βιβλίο το εκδόσεις 'Ακολουθίας πού εϊχαν περιληφθεί στο σώμα τής Βίβλου ενιαυσίου, καθώς καί ό Βίος τής Άγιας, υπό τοϋ Ευθυμίου αρχιεπισκόπου Τυρνόβου, γραμμένος εις σερβικήν διάλεκτον, καί ή χειρόγραφη Βιογραφία, ήτις λέγεται δτι συνετέθη υπό Ραφαήλ ιερομόναχου Γουριώτου, τοϋ έν τη Σκήτη τής αγίας Άννης άσκήσαντος»)" Ίάσι, 1841 (Γ.Μ. 3421). 18. Βίβλος ενιαύσιος..., Λειψία 1761, σ Αυτοτελείς εκδόσεις τής 'Ακολουθίας τοΰ όσιου Ναούμ: Σάρος, Βενετία 1695, με επιμέλεια τοΰ 'Ιωάννου Χαλκέως Μοσχοπολίτου (Θ.Π.Α' 150) Μοσχόπολη, 1740 (Θ.Π.Α' 151). Πβ. Ν. Γ. Πολίτης, «Περί τοϋ έν Μακεδονία λιμοΰ έν ετει 1740», ΔΙΕΕ 1 (1883), σ Μοσχόπολη, (Θ.Π.Α' 136), δπου μεταξύ τών 'Ακολουθιών τών 'Αγίων Έπταρίθμων καί εκείνη τοϋ οσίου Ναούμ. 19. Βίβλος ενιαύσιος..., Λειψία 1761, σ : «Περί συνοικεσίων καί τί εστί συνοίκησις, Μανουήλ τοΰ Ξανθινοΰ καί μεγάλου Χαρτοφύλακος τής μεγάλης 'Εκκλησίας περί συγγενείας περιγραφή». 20. Γλυκής, 1777 (Θ.Π.Α' 1377) Γλυκής, 1796 (Θ.Π.Α' 1340) Γλυκής, 1817, 2 τ. (Ήλιου, 19ος Α' , , όπου σημειώνεται: «Φαίνεται πώς κατά τή διάρκεια τής εκτύπωσης τοΰ βιβλίου, ό Γλυκής σχεδίασε να κυκλοφορήσει το έργο καί σε 4 τόμους: "ή δέ τιμή της εις μεν τόμους δύο είναι Λ[ίραι] 140 Βενετ. εις δε τόμους τεσσάρας Λ. 156"»). Στή Μονή Ξηροποτάμου εΐδατο έργο με μεταγενέστερο δέσιμο σε 3 τόμους. Ή πρακτική αυτή είναι παλαιότερη (στή Μονή 'Ιβήρων είναι τεμαχισμένες καί ή έκδοση τοϋ 1709 καί ή έκδοση τοΰ 1761) καί εξυπηρετεί ανάγκες εκείνων πού δέν μετακινοΰνται καί επομένως μποροΰν να έχουν περισσότερα τοΰ ενός λειτουργικά βιβλία: Το 1784 στην Ουγγαρία ή Βίβλος ενιαύσιος τοΰ 1709 βιβλιοδετείται σέ 3 τόμους καί ή ενέργεια μαρτυρεϊται στον αναμορφωμένο χειρόγραφο τίτλο τοΰ βιβλίου: Βίβλος ενιαύσιος Αιηρημένη εις Τόμους Τρεις. Μέρος Τρίτον τής Βίβλου περιέχων Το Ψυχωφελές Τριώδιον μεθ' δ το Πεντηκοστάριον [...] (Χοτζάκογλου, ό'.π., άρ. 49, σ. 92). Πρέπει ακόμη να σημειώσουμε δτι ό Γλυκής στην έκδοση τοΰ 1817 αντιστρέφει τή σειρά καταγραφής τών τριών μορφών τίτλου τοΰ βιβλίου, πού συνυπάρχουν: Πανθέκτη, Βίβλος ενιαύσιος, Έβδομαδαρία. Φαίνεται δτι ή χρήση επέβαλε τήν πρώτη μορφή. Ι9 1

12 ΤΡΙΑΝΤΑΦΪΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Θα περάσουν 40 χρόνια για να τυπώσει, το 1795, για δεύτερη καί τελευταία φορά τή Βίβλο ενιαύσιο σέ 2 τόμους και σελίδες. 21 Θα περάσουν 35 χρόνια άπο το 1817 για να γίνει νέα έκδοση τοΰ βιβλίου. Ό τρόπος πού έδεναν οί χρήστες τους 2 τόμους της έκδοσης του 1817 χωρίζοντας τους σέ 3 με επιγραφές Α': Ώρολόγιον - Ψαλτήριον - Παρακλητική - Εύχολόγιον Β': Μηναία - Γ': Τριώδιον - Πεντηκοστάριον, έδειχνε ΐσως καί τον δρόμο στον εκδότη, τον Διονύσιο Πύρρο Θετταλό, ό όποιος εξέδωσε σέ 3 καί 5 τόμους το βιβλίο, μέ μόνο τίτλο Πανθέκτη, 'Ιερά 'Εκκλησιαστική, το 1852 καί αντίστοιχα, στην 'Αθήνα. 22 Πριν κλείσουμε το οδοιπορικό τών τριών αιώνων ( ) μέ οδηγούς τα «πολυβιβλία» της 'Ορθόδοξης λατρείας, θα ήταν παράλειψη άν δεν αναφερόμαστε, έστω σύντομα, στις εκδόσεις τών Καθολικών για τους Ουνίτες της Δύσης καί της 'Ανατολής. Το 1598 εκδίδεται στή Ρώμη, άπο τή βατικανή τυπογραφία, το Νέον 'Ανθολόγων πού συγκροτήθηκε μέ παπική ανάθεση, «συλλέξασθαι Άνθολόγιον ώσπερ καί οί 'Ανατολικοί, καίπερ ατελώς εχουσι», καί έγκριση. "Εργο 18 μηνών συλλογής, σύνθεσης καί τυπογραφικών διορθώσεων τοΰ πρωτοπαπά τοΰ Soleto τοΰ Otranto της Κάτω Ιταλίας 'Αντωνίου Άρκούδιου, σέ 8ο σχήμα καί σελίδες. 23 Ή ανθολόγηση έγινε άπο δλα τά λειτουργικά βιβλία καί άν θέλαμε παράλληλο του θα καταφεύγαμε στο 'Ανθολόγιο τοΰ Ή αιτιολόγηση τοΰ εγχειρήματος είναι αντίστοιχη μέ εκείνη τών 'Ορθόδοξων ανθολόγων: "Οθεν τους μέντοι των Γραικών πρεσβυτέρους τε και μοναχούς, τους τάς κα~ θημερινάς ακολουθίας άναγινώσκειν οφειλόμενους, όδοιποροΰντας καί μακράν άπόντας, μεθ' εαυτών ούχ ο ιόν τε ην, τοσαΰτα βιβλία βαστάζειν, ούδε τους νόσφ συσχεθέντας ή δι' άλλην τινά α'ιτίαν εν τω χορω μηδαμώς παρεΐναι δυναμένους, αυτά διελίσσειν. Προς δε τούτοις ου μόνον οι πλείστοι αυτών, ενδεείς, τοιούτου πλήθους βίβλων ουκ εύποροϋνται, και δια τοϋτο άλλοτε μεν ουκ ορθώς τα καθήκοντα άποτελεΐν, άλλοτε δέ και παντελώς την ύμνωδίαν τε καί άκολουθίαν άπασαν καταλιπειν αναγκάζονται.^ 21. Θ.Π.Α' 1339, Β' , τρίτομη (Γ.Μ. 5797, δπου βιβλιογραφοϋνται οί τ. Α', Γ' ό Β' άβιβλιογράφητος, Μονή Ιβήρων, ακέφαλο, σ. [β] + 976) , πεντάτομη (Γ.Μ. 8368, 8809, 9300). 23. Θ.Π.Α' 886, μέ παραπομπή στον É. Legrand, Bibliographie Hellénique, 17ος al, τ. Π, άρ. 225, σ καί IV, άρ. 855, σ Legrand, δ.π., τ. Π, σ

13 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ Ή διάδοση του βιβλίου του Άρκούδιου, στην 'Ορθόδοξη βενετοκρατούμενη 'Ανατολή, φαίνεται δτι συνάντησε την αντίδραση της Βενετίας, πού πάντοτε προσπαθούσε να ελέγχει και να περιορίζει την παπική διείσδυση στις 'Ορθόδοξες κτήσεις της. 25 'Ανθολόγιο μπορεί να θεωρηθεί καί ή έκδοση σειράς λειτουργικών βιβλίων άπο τη Sacra Cogregatio de Propaganda Fide, το 1738, σέ 9 βιβλία καί σελίδες, δεμένα συνήθως σέ 5 τόμους: 1. 'Ανθολόγιο Μηναίων 2. Τριώδιον - Πεντηκοστάριον 3. Παρακλητική 4. 'Ακολουθία ανωνύμων αγίων - Ευαγγέλια - Εύχολόγιον 5. Ψαλτήριον - Ώρολόγιον. 'Εκδόσεις επιμελημένες, σέ 8ο σχήμα, μέ ελληνική σελιδαρίθμηση καί πολλά χαρακτικά. 26 'Αποτιμώντας δλες αυτές τίς προσπάθειες για αναδιατάξεις του περιεχομένου τών λειτουργικών βιβλίων άπο τή μεριά της ιστορίας του βιβλίου και μάλιστα τών αναγνώσεων, πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους μέτρησης της συμβολής της διάδοσης τοΰ λειτουργικού βιβλίου, δχι μόνο ώς ακροάματος (πού φτάνει μέχρι τήν απομνημόνευση, έστω καί χωρίς τήν πλήρη κατανόηση) το όποιο συντηρεί καί τονώνει τήν πίστη καί τή θρησκευτικότητα μέσω της ομαδικής λατρείας, άλλα καί ώς τρόπου άσκησης για τον αλφαβητισμό καί τή διατήρηση της ελληνικής γλώσσας: λίγοι μπορούσαν καί ήθελαν να φτάσουν στον χορό τών ψαλτών καί λιγότεροι να αποκτήσουν το εκκλησιαστικό οφίκιο τοΰ «αναγνώστη», άλλα περισσότεροι, μέσω τών λογής 'Ανθολογίων, εϊχαν τή δυνατότητα να ασκούνται στην ανάγνωση καί τήν ^ιαλμίυβία. τών δυσνόητων κειμένων, να απομνημονεύουν καί νά αναβαθμίζουν έτσι τή συμμετοχή τους στή λατρεία. Ή λατρεία μπορεί να θεωρείται δτι ήταν ή πρώτη γενικευμένη μορφή έκφρασης τής κοινωνικότητας καί τής παρουσίας στή δημόσια σφαίρα, ανεξάρτητα άπο φύλο, ηλικία ή κοινωνική θέση, μέ κέντρο τον ναό τοΰ θεοΰ, ό όποιος εϊναι συγχρόνως καί «εκκλησία» τής κοινότητας, μέ ιεραρχήσεις στις θέσεις καί τίς στάσεις καί αυστηρούς συμβολισμούς πού εκφράζουν κοινωνικές πραγματικότητες καί διαστρωματώσεις, κατά τίς τελετές καί τίς αναπαραστάσεις ολόκληρου τοΰ σωτήριου κύκλου τοΰ ένιαυτοΰ. 25. Ν. Β. Τωμαδάκης, «Ή έν Ιταλία ε"κδοσις ελληνικών εκκλησιαστικών βιβλίων (κυρίως λειτουργικών) γενομένη επιμέλεια Ελλήνων 'Ορθοδόξων κληρικών κατά τους ΙΕ'- IÇ αιώνας», ΕΕΒΣ 37 ( ), σ Ζαχαρίας Ν. Τσφπανλής, «Άπο τή φιλορθόδοξη πολιτική τής Βενετίας στην Ελληνική 'Ανατολή ('Ανέκδοτα έγγραφα τών ετών )», ΕΕΒΣ ( ), σ ό 'ίδιος, 'Ελληνικές παροικίες και εκκλησίες στην περιοχή τον 'Οτράντο (16ος αι.). Μαρτυρίες και προβλήματα, Πάτρα 1992, σ Θ.Π.Α' , 1332, 4654, 1841, 4727,

14 ΤΡΙΑΝΤΑΦΤΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Τέλος σύν Θεώ της ημετέρας ξηράς ανακοινώσεως και εΐτι σφαλερον εϊη, επανορθώσατε, ότι ώς ουδείς των ανθρώπων άναμάρτητος, οΰτως και ουδείς των τυπογράφων ασφαλής και των ιστορικών του βιβλίου ωσαύτως. "Ερρωσθε Χαιρετισμός στους συνέδρους, στηριγμένος στον κολοφώνα τοϋ 'Ανθολογίου τοϋ 1697: «Τέλος σύν Θεώ άγίω πασών των ακολουθιών τών εν τη παρούση βίβλω ευρισκομένων, καΐ οί αναγιγνώσκοντες ερρωσθε και εΰχεσθαι υπέρ έμοϋ. Είδ' εϊτι σφαλερον εϊη επανορθώσατε δτι ώς καθώς ουδείς τών ανθρώπων άναμάρτητος, τοιουτοτρόπως καί ουδείς τών Τυπογράφων εστίν ασφαλής. Έτυπώθη καί έν έτει Σωτηρίω, αχ^ζ'. Κατά μήνα Ίαννουάριον. Παρά 'Ανθίμου 'Ιερομόναχου τοϋ έξ Ιβηρίας». Τον μιμήθηκε ό Γεώργιος Κωνσταντίνου, πού σημειώνει στο τέλος τοϋ δευτέρου μέρους της Βίβλου ενιαυσίου, Θεοδοσίου, Βενετία 1755, σ. 472: «"Οσοιγε οδν μοι Ποιμένες Κλήρος θ' άπας,/ Οί έντρυφώντες τών δε τών βίβλων "Ιοις,/ Σύγγνωτε πάντες, εϊτι τών έν ταϊς βίβλοις,/'όψις παρήκεν ήττον εΰθέος λόγου». 194

(Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας)

(Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας) (Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας) Τ ρ ι ώ δ ι ο Η περίοδος αυτή πήρε το όνομα της από

Διαβάστε περισσότερα

(Η μουσική των αγγέλων)

(Η μουσική των αγγέλων) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ (Η μουσική των αγγέλων) Λίγα λόγια για το ύφος των ήχων... Η αρχαία ονομασία είναι ο ήχος από τον οποίο προήλθε ο αντίστοιχος βυζαντινός -Ηχος α (Δώριος)...Σεμνός,αξιωματικός,μεγαλοπρεπής,σοβαρός

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας

Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας 24/03/2019 Μητρ. Λαγκαδά: Θα πρέπει να κάνουμε βήματα «ασκήσεως» για να αλλάξει η ζωή μας Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Λαγκαδά Για την προσωπικότητα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά έκανε λόγο ο Σεβασμιώτατος

Διαβάστε περισσότερα

Η νηστεία των Χριστουγέννων

Η νηστεία των Χριστουγέννων 15 Νοεμβρίου 2018 Η νηστεία των Χριστουγέννων Θρησκεία / Θρησκευτική ζωή Γεώργιος Αραμπατζόγλου, Αναγνώστης της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών Ιερός Ναός Αγίου Λουκά Πατησίων Μία ακόμη ευλογημένη περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ 2014 Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή «Αυτός σήκωσε τις αμαρτίες μας με το ίδιο Του το σώμα στο σταυρό, για να πεθάνουμε κι εμείς ως προς την αμαρτία και να

Διαβάστε περισσότερα

2η: Στις 5 Ιανουαρίου παραμονή των Θεοφανείων τρώμε μόνον ΑΛΑΔΑ, εάν όμως συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή τρώμε ΛΑΔΕΡΑ.

2η: Στις 5 Ιανουαρίου παραμονή των Θεοφανείων τρώμε μόνον ΑΛΑΔΑ, εάν όμως συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή τρώμε ΛΑΔΕΡΑ. Οι Νηστείες της Αγίας μας Εκκλησίας Οι νηστείες, όπως αρχίζουν από την αρχή σχεδόν του χρόνου, είναι οι εξής: 1η: Από την ημέρα των Χριστουγέννων μέχρι τις 4 Ιανουαρίου τρώμε τα πάντα είτε έχουμε ΤΕΤΑΡΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Επιλέγεται η διερευνητική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ. Παρουσιάζοντας: Σύγχρονα πρότυπα και στοιχεία λατρείας προς αυτά.

Επιλέγεται η διερευνητική μέθοδος, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ΠΣ. Παρουσιάζοντας: Σύγχρονα πρότυπα και στοιχεία λατρείας προς αυτά. ΔΕ2:ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ:ΛΑΤΡΕΙΑ Οι μαθητές/μαθήτριες να: - διακρίνουν τη λατρεία ως συστατικό στοιχείο της θρησκευτικότητας, - συνδέουν τους λατρευτικούς κύκλους της Ορθόδοξης λατρείας με την καθημερινότητά.

Διαβάστε περισσότερα

Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας

Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας Μικρό Νηστειοδρόμιο - Οι νηστείες της Εκκλησίας μας 1. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου (λάδι καταλύουμε

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα ΚΕ Παυλείων-Αργυρούν Ιωβηλαίον

Πρόγραμμα ΚΕ Παυλείων-Αργυρούν Ιωβηλαίον 27 Μαΐου 2019 Πρόγραμμα ΚΕ Παυλείων-Αργυρούν Ιωβηλαίον Πολιτισμός / Εκδηλώσεις ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Δευτέρα 27 Μαΐου Παρασκευή 31 Μαΐου Ιατρική Εβδομάδα αφιερωμένη στον Άγιο Λουκά τον Ιατρό Τρίτη 28 Μαΐου,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ, ΠΑΣΧΑ & ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ-ΜΑΙΟΥ 2016

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ, ΠΑΣΧΑ & ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ-ΜΑΙΟΥ 2016 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ, ΠΑΣΧΑ & ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ-ΜΑΙΟΥ 2016 1/4/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 7:00 Π.Μ. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΟΡΘΡΟΥ, ΩΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5:00 Μ.Μ. Α ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ Γ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ.ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ.

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ.ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ. 29/2, Τετάρτη των Τεφρών. Αρχή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η Θεία Λειτουργία στις 19.00 στον Ιερό Καθολικό Μητροπολιτικό Ναό (Ντόμο) με την επίθεση της τέφρας. ΟΛΗ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 16 Ο ΠΑΝΑΓΙΑ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 1 of 5 14/4/2014 12:35 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 14-4-2014 Ερώτηση παρακίνησης: 1 Τα Χριστούγεννα η Εκκλησία γιορτάζει: τη Θεία Ενανθρώπηση τη Θεία Ευχαριστία τη Βάπτιση του Χριστού Ερώτηση παρακίνησης:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΣΧΟΛΗΜΑΤΑ 253 ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΤΟ ΕΝΤΥΠΑ TOT ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΑΑΑΙΝΙΚΟΤ

ΠΑΡΑΣΧΟΛΗΜΑΤΑ 253 ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΤΟ ΕΝΤΥΠΑ TOT ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΑΑΑΙΝΙΚΟΤ ΠΑΡΑΣΧΟΛΗΜΑΤΑ 253 ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΤΟ ΕΝΤΥΠΑ TOT ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΑΑΑΙΝΙΚΟΤ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Γ' ΕΡΓΑ Ο Φ. ΗΛΙΟΥ ΣΤΙΣ Προσθήκες της ελληνικής βιβλιογραφίας του παραθέτει έναν πίνακα με

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΣ

ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΣ Dies Domini ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ της Ποιμαντικής Ενότητας της Καθολικής Μητροπόλεως Νάξου Αρ. 30 5-19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ & ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΣ Προσφιλείς

Διαβάστε περισσότερα

Μητροπολιτικός Ναός ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Παραλιμνίου ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ

Μητροπολιτικός Ναός ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Παραλιμνίου ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Μητροπολιτικός Ναός ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Παραλιμνίου ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Ο Μητροπολιτικός Ναός της Ιεράς Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου είναι αφιερωμένος στον Μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο

Διαβάστε περισσότερα

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 α) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μητρ. Διδυμοτείχου στην Ι.Μ. Παναγίας Πορταΐτισσας (φώτο)

Ο Μητρ. Διδυμοτείχου στην Ι.Μ. Παναγίας Πορταΐτισσας (φώτο) 10/02/2019 Ο Μητρ. Διδυμοτείχου στην Ι.Μ. Παναγίας Πορταΐτισσας (φώτο) / Ιερές Μονές Στην Ιερά Μονή Παναγίας Πορταΐτισσας, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Κορνοφωλιά Σουφλίου και είναι Μετόχι της Αγιορείτικης

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Ναυπάκτου: «Ο Ευρίπου Βασίλειος ήταν το καύχημα αυτής της πόλεως».

Μητρ. Ναυπάκτου: «Ο Ευρίπου Βασίλειος ήταν το καύχημα αυτής της πόλεως». 23/12/2018 Μητρ. Ναυπάκτου: «Ο Ευρίπου Βασίλειος ήταν το καύχημα αυτής της πόλεως». Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Στον Ιερό Ναό Αγίου Χριστοφόρου, πολιούχου Αγρινίου, τελέσθηκε

Διαβάστε περισσότερα

5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός. 7 Τετάρτη Θεία Λειτουργία «Σύναξις Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου»

5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός. 7 Τετάρτη Θεία Λειτουργία «Σύναξις Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου» Ιανουάριος 1 Πέμπτη Θεία Λειτουργία «Περιτομή Του Κυρίου» 4 Κυριακή Θεία Λειτουργία 5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός 6 Τρίτη Θεία Λειτουργία & Αγιασμός «Άγια Θεοφάνεια» 7 Τετάρτη

Διαβάστε περισσότερα

Κολλυβάδες και Νεοµάρτυρες - Αγιότητα και Θεολογία του Μαρτυρίου

Κολλυβάδες και Νεοµάρτυρες - Αγιότητα και Θεολογία του Μαρτυρίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κολλυβάδες και Νεοµάρτυρες - Αγιότητα και Θεολογία του Μαρτυρίου Ενότητα 8: Oι οµάδες των Νεοµαρτύρων Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους»

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους» 27/09/2019 Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη Γένους» Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Το έτος 2019, με συμπλήρωση πενήντα ετών από ίδρυση Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου, Εξαρχίας

Διαβάστε περισσότερα

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός κεφάλαιο 6 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός Ορισμός Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΙΑΝΝΙΔΗ ΣΤΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΧΊΣΜΑ Με τον όρο Σχίσμα εννοούμε τη διάσπαση της χριστιανικής εκκλησίας σε Ανατολική Ορθόδοξη και Δυτική Καθολική, που συνέβη

Διαβάστε περισσότερα

Τίμησαν την Αγία Μαρίνα στις Βρυξέλλες

Τίμησαν την Αγία Μαρίνα στις Βρυξέλλες 19/07/2019 Τίμησαν την Αγία Μαρίνα στις Βρυξέλλες Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Πραγματοποιήθηκε η ετήσια πανήγυρη Ενορίας Αγίας ενδόξου μεγαλομάρτυρος και θαυματουργού Μαρίνης

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική

Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική 28/12/2018 Μητρ. Δημητριάδος: Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Δημητριάδος και Αλμυρού Σκέψεις στην ανατολή του νέου χρόνου Σκέψεις καρδιάς κατέθεσε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ:

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: ΜΑΘΗΜΑ 18 Ο ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ: 1. Η αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Χαλκίδα: Πλήθος κόσμου για τον Άγιο Ιάκωβο Τσαλίκη

Χαλκίδα: Πλήθος κόσμου για τον Άγιο Ιάκωβο Τσαλίκη 17/02/2019 Χαλκίδα: Πλήθος κόσμου για τον Άγιο Ιάκωβο Τσαλίκη Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Χαλκίδος Την Κυριακή Ευαγγελισμού 17 της Φεβρουαρίου Θεοτόκου 2019, Κανήθου το απόγευμα, Χαλκίδος, με στον Ιερό Ναό

Διαβάστε περισσότερα

H Βασιλόπιτα της Ι. Μ. Ιεραπύτνης και Σητείας

H Βασιλόπιτα της Ι. Μ. Ιεραπύτνης και Σητείας 04/01/2019 H Βασιλόπιτα Ι. Μ. Ιεραπύτνης Σητείας Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Ιεραπύτνης Σητείας Μέσα στο εορταστικό χαρμόσυνο κλίμα ημερών το απόγευμα Τετάρ 2 Ιανουαρίου ο Σεβ. Μητροπολί Ιεραπύτνης Σητείας

Διαβάστε περισσότερα

«Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» 500 χρόνια από τη μετάβασή του στην Ρωσία. Διεθνής Ημερίδα, με τη στήριξη της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου (βίντεο)

«Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» 500 χρόνια από τη μετάβασή του στην Ρωσία. Διεθνής Ημερίδα, με τη στήριξη της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου (βίντεο) 17/12/2018 «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» 500 χρόνια από τη μετάβασή του στην Ρωσία. Διεθνής Ημερίδα, με τη στήριξη της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου (βίντεο) / Αγιορείτικα Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου

Διαβάστε περισσότερα

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008) Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των

Ιστορία και τελεσιουργία της Λειτουργίας των 15 Μαρτίου 2019 Ιστορία και τελεσιουργία της Λειργίας Προηγιασμένων Δώρων Θρησκεία / Θεία Λατρεία Γεώργιος Ζαραβέλας, Θεολόγος Σημείο αναφοράς τυπικού της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποτελεί η μετάδοση Προηγιασμένων

Διαβάστε περισσότερα

Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό)

Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό) 13/08/2019 Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό) Οικουμενικό Πατριαρχείο / Αρχιεπισκοπή Αμερικής / Επικαιρότητα

Διαβάστε περισσότερα

1. Η «Λειτουργία των πιστών» αφορά μόνο τους βαπτισμένους χριστιανούς. 4. Στη Θεία Λειτουργία οι πιστοί παρακαλούν τον Θεό να έχουν ειρηνικό θάνατο.

1. Η «Λειτουργία των πιστών» αφορά μόνο τους βαπτισμένους χριστιανούς. 4. Στη Θεία Λειτουργία οι πιστοί παρακαλούν τον Θεό να έχουν ειρηνικό θάνατο. ΜΑΘΗΜΑ 23 ο ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε

Διαβάστε περισσότερα

Η πρώτη θερινή περιοδεία του Σεβασμιωτάτου Χαλκίδος

Η πρώτη θερινή περιοδεία του Σεβασμιωτάτου Χαλκίδος 25/06/2019 Η πρώτη θερινή περιοδεία του Σεβασμιωτάτου Χαλκίδος Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Χαλκίδος Τετραήμερη ποιμαντική περιοδεία πραγματοποίησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χαλκίδος κ.κ. Χρυσόστομος,

Διαβάστε περισσότερα

Λειτουργική. Ενότητα 11: Τελετουργικά ζητήματα. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας

Λειτουργική. Ενότητα 11: Τελετουργικά ζητήματα. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Λειτουργική Ενότητα 11: Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Περιεχόμενα ενότητας Η «Τάξη» στη Λατρεία, Σύγχρονα τελετουργικά προβλήματα 2 Α) Η Έννοια της «Τάξεως» στη Λατρεία της

Διαβάστε περισσότερα

Η ξεχωριστή πανήγυρις του Αγ. Ιωάννου Χαλκίδος

Η ξεχωριστή πανήγυρις του Αγ. Ιωάννου Χαλκίδος 08/01/2019 Η ξεχωριστή πανήγυρις του Αγ. Ιωάννου Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Το διήμερο 6 και 7 Ιανουαρίου 2019 πανηγύρισε με λαμπρότητα ο Ενοριακός Ι. Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, μία εκ των τεσσάρων

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΕΛΓΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ SCHAERBEEK 293, rue du Progrès - 1030 Schaerbeek. Email: paroisse.schaerbeek@gmail.com Τηλ. : 02-201.19.38. Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλη Ἐ βδοµάδα κ.λπ.

Μεγάλη Ἐ βδοµάδα κ.λπ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Email TA ΜΗΝΑΙΑ ΟΚΤΩΗΧΟΣ ΤΡΙΩΔΙΟΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟΝ ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΕΥΧΟΛΟΓΙΟΝ Καινούριο, ἕτοιµες καθηµερινὲ ς ἀκολουθίες γιὰ τοὺ ς Ἱ ερεῖ ς - ΔΩΡΕΑΝ Δευτέρα

Διαβάστε περισσότερα

Απονομή Οφφικίου από τον Μητρ. Κωνσταντίας

Απονομή Οφφικίου από τον Μητρ. Κωνσταντίας 04/12/2018 Απονομή Οφφικίου από τον Μητρ. Κωνσταντίας Αυτοκέφαλες Εκκλησίες / Εκκλησία της Κύπρου Με τον εόρτιο Πανηγυρικό Αρχιερατικό Εσπερινό χοροστατούντος Πανιερωτά Μητροπολίτη Κωνσταντίας και Αμμοχώσ

Διαβάστε περισσότερα

Εορτολογία. Ενότητα 8: Οι Εορτές των Αγίων. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας

Εορτολογία. Ενότητα 8: Οι Εορτές των Αγίων. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Εορτολογία Ενότητα 8: Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας A) (1 από 4) Μαρτύριο Πολυκάρπου (2 ος αι.): η αρχαιότερη μαρτυρία για την καθιέρωση ετήσιου εορτασμού της μνήμης των μαρτύρων.

Διαβάστε περισσότερα

Εκτός από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που γνωρίσαμε στην προηγούμενη ενότητα, υπάρχει μία ακόμα μεγάλη ομάδα Χριστιανών: οι Προτεστάντες.

Εκτός από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που γνωρίσαμε στην προηγούμενη ενότητα, υπάρχει μία ακόμα μεγάλη ομάδα Χριστιανών: οι Προτεστάντες. Οι Προτεστάντες στην εποχή μας ΑΦΟΡΜΗΣΗ Εκτός από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που γνωρίσαμε στην προηγούμενη ενότητα, υπάρχει μία ακόμα μεγάλη ομάδα Χριστιανών: οι Προτεστάντες. Θα μάθουμε τις βασικές αρχές

Διαβάστε περισσότερα

4 Ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

4 Ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 4 Ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Η θέση των λαϊκών στη σύγχρονη λατρεία, επισημάνσεις και προβληματισμοί (κεφ.32) Σχολείο: Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα Τάξη: Α Λυκείου Καθηγητής:Νικόλαος Καραμπάς

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος. Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της. Ορθοδόξου Εκκλησίας

Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος. Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της. Ορθοδόξου Εκκλησίας Δημήτριος Κων. Μπαλαγεώργος Ιστορία της διαμορφώσεως του Τυπικού της Ορθοδόξου Εκκλησίας Η λατρεία είναι ένα φαινόμενο του ανθρωπίνου βίου που σχετίζεται με τη θρησκεία και συνιστά το κέντρο γύρω από το

Διαβάστε περισσότερα

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής.

α. αποτελούνταν από τους Αποστόλους και όσους βαπτίστηκαν την ημέρα της Πεντηκοστής. ΜΑΘΗΜΑ 15 Ο ΣΥΝΑΓΜΕΝΟΙ ΣΤΗ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Θρησκευτικά B Δημοτικού (Μέρος Α ) Ομορφος κόσμος ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Θρησκευτικά Β Δημοτικού Ομορφος κόσμος (Μέρος A ) Συγγραφική ομάδα:

Διαβάστε περισσότερα

Το κήρυγμα και τα θαύματα του Χριστού μέσα από τη λατρεία. Διδ. Εν. 9

Το κήρυγμα και τα θαύματα του Χριστού μέσα από τη λατρεία. Διδ. Εν. 9 Το κήρυγμα και τα θαύματα του Χριστού μέσα από τη λατρεία Διδ. Εν. 9 Γιορτάζοντας τα γεγονότα της ζωής του Τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής του Κυρίου μας είναι αποτυπωμένα στις ακίνητες Δεσποτικές γιορτές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β,

Διαβάστε περισσότερα

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου Λαμπρή, αλλά και συνάμα λιτή ήταν η Ακολουθία στην γυναικεία Μονή Αγίου Νικολάου Ορούντας, που τελέστηκε το Σάββατο της Διακαινησιμού προεξάρχοντος του Μητροπολίτη

Διαβάστε περισσότερα

«Τεχνολογικά ή εποπτικά μέσα που προάγουν τη συμμετοχή στη λατρεία»

«Τεχνολογικά ή εποπτικά μέσα που προάγουν τη συμμετοχή στη λατρεία» ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ. ΜΑΡΙΝΗΣ ΑΝΩ ΙΛΙΣΙΩΝ ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Β Ἡμερίδα Ψαλτικῆς «Συμμετοχή στήν ψαλτή λατρεία» «Τεχνολογικά ή εποπτικά μέσα που προάγουν τη συμμετοχή στη λατρεία» Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Πάνδημη η υποδοχή των Τιμίων Λειψάνων των Αγιών Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης

Πάνδημη η υποδοχή των Τιμίων Λειψάνων των Αγιών Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης 12/01/2019 Πάνδημη η υποδοχή των Τιμίων Λειψάνων των Αγιών Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Χαλκίδος Η Πόλη της Χαλκίδος υποδέχθηκε με χαρά, ευλάβεια και τιμή και πάνδημη συμμετοχή

Διαβάστε περισσότερα

Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις

Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις ΜΑΘΗΜΑ 8 Ο ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Να ξαναγράψετε το κείμενο που ακολουθεί συμπληρώνοντας τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις που δίνονται στην παρένθεση. Σε κάθε κενό αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Θέλω να εκφράσω καί εγώ τη χαρά μου για τη συνάντηση μας σε αυτό το Διεθνές Συνέδριο καί να σας ευχαριστήσω πού ανταποκριθήκατε στην πρόσκληση

Θέλω να εκφράσω καί εγώ τη χαρά μου για τη συνάντηση μας σε αυτό το Διεθνές Συνέδριο καί να σας ευχαριστήσω πού ανταποκριθήκατε στην πρόσκληση ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Ε. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Πραγματώσεις και αιτούμενα στην ιστορία, τον ελληνικού βιβλίου Κύριε Πρόεδρε της 'Εναρκτήριας Συνεδρίας, Κυρίες καΐ Κύριοι, 'Αγαπητές καί αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι Θέλω

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Όσιος Λουκάς λάμπει και μεταδίδει ένα φως από το ανέσπερο φως του Χριστού»

«Ο Όσιος Λουκάς λάμπει και μεταδίδει ένα φως από το ανέσπερο φως του Χριστού» 07/02/2019 «Ο Όσιος Λουκάς λάμπει και μεταδίδει ένα φως από το ανέσπερο φως του Χριστού» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Θηβών και Λεβαδείας Με λαμπρότητα εορτάστηκε και φέτος η μνήμη του Οσίου Λουκά του εν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΘ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μαΐου 2008 ΚΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ. (Μέρος Β ) Μαΐου 2007

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΘ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μαΐου 2008 ΚΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ. (Μέρος Β ) Μαΐου 2007 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΘ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ 16-18 Μαΐου 2008 & ΚΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ (Μέρος Β ) 25-27 Μαΐου 2007 Π ρ α κ τ ι κ ά ς) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2009 Ο ΤΟΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΚΘ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη

ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ΝΑΟΥΣΗΣ & ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ ΚΒ ΠΑΥΛΕΙΑ Ιούνιος 2016 ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ 2400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Σάββατο 28 Μαΐου Κυριακή 29 Μαΐου Μέγας Αρχιερατικός

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

To «Εισοδικό της Αγίας Σοφίας»

To «Εισοδικό της Αγίας Σοφίας» 26/03/2019 To «Εισοδικό της Αγίας Σοφίας» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Χαλκίδος Το βιβλίο του καρδιολόγου και ψάλτη της Χαλκίδας κυρίου Χριστοφόρου Σωφρονίου «ΕΙΣΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ», παρουσιάστηκε το

Διαβάστε περισσότερα

Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα

Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές να 1. Διατυπώνουν τους προβληματισμούς τους γύρω από τη λατρεία. 2. Υποστηρίζουν με επιχειρήματα ότι στη χριστιανική θρησκεία η λατρεία

Διαβάστε περισσότερα

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα!

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! 10 Σεπτεμβρίου 2019 Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! Επιστήμες / Εκδόσεις Πασχάλης Ανδρούδης, Μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης (Παναγιώτης Κυρανούδης)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Ο Λάζαρος ήταν στενός φίλος του Χριστού. Κατοικούσε στη Βηθανία, 3 χλμ. περίπου ανατολικά της Ιερουσαλήμ και οι αδελφές του Μάρθα και Μαρία φιλοξένησαν

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Φθιώτιδος: «Η Χριστιανική ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας»

Μητρ. Φθιώτιδος: «Η Χριστιανική ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας» 01/04/2019 Μητρ. Φθιώτιδος: «Η Χριστιανική ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Φθιώτιδος Στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας, ιερούργησε την Γ Κυριακή της

Διαβάστε περισσότερα

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σελ. 39-40) Ο Μιχαήλ Γ ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Όρθρος, Ώρες και Εσπερινός. 6:00μ.μ. Μέγα Απόδειπνο Α' μέρος Μ. Κανόνος. 4/3. π. Γεώργιο. Μέγα Απόδειπνο Γ' μέρος Μ. Κανόνος. 6/3 Κ.ΠΕΜΠΤΗ 7:00π.μ.

Όρθρος, Ώρες και Εσπερινός. 6:00μ.μ. Μέγα Απόδειπνο Α' μέρος Μ. Κανόνος. 4/3. π. Γεώργιο. Μέγα Απόδειπνο Γ' μέρος Μ. Κανόνος. 6/3 Κ.ΠΕΜΠΤΗ 7:00π.μ. 1 η ΕΒΔΟΜΑΔΑ (Καθαρά) 3/3 Κ.ΔΕΥΤΕΡΑ Μέγα Απόδειπνο Α' μέρος Μ. Κανόνος. 4/3 5/3 Κ.ΤΡΙΤΗ Κ.ΤΕΤΑΡΤΗ Μένα Απόδειπνο Β' μέρος Μ. Κανόνος. Μελέτη της Αγίας Γραφής με τον Μέγα Απόδειπνο Γ' μέρος Μ. Κανόνος.

Διαβάστε περισσότερα

Εκοιμήθη ο Μητροπολίτης ΦθιώτιδοςΣυγκινημένοι οι πιστοί

Εκοιμήθη ο Μητροπολίτης ΦθιώτιδοςΣυγκινημένοι οι πιστοί 27/07/2019 Εκοιμήθη ο Μητροπολί ΦθιώτιδοςΣυγκινημένοι οι πισί / Επιρότητα Εκοιμήθη σε ηλικία 71 ετών ο Μητροπολί Φθιώτιδος, Νικόλαος νωρίς απόγευμα Σαββά η εξόδιος ακολουθία θα ψαλεί την Τρίτη 30/7, στις

Διαβάστε περισσότερα

Εορτολογία. Ενότητα 1: Εισαγωγή. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας

Εορτολογία. Ενότητα 1: Εισαγωγή. Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Εορτολογία Ενότητα 1: Γεώργιος Φίλιας Θεολογική Σχολή Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Α) Γένεση των χριστιανικών εορτών (1 1. από 7) Εορτολόγια και ημερολόγια υπήρχαν πριν από την εμφάνιση της χριστιανικής

Διαβάστε περισσότερα

Ολοι είμαστε αδέλφια

Ολοι είμαστε αδέλφια ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Θρησκευτικά Γ Δημοτικού (Μέρος Α ) Ολοι είμαστε αδέλφια ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Θρησκευτικά Γ Δημοτικού Ολοι είμαστε αδέλφια (Μέρος A )

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του

Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του 02/12/2018 Μητρ. Δημητριάδος: Το επιχειρούμενο Σύνταγμα θα αναιρεί τον εαυτό του / Επικαιρότητα Συνέντευξη του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα».

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας):

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας): ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 99. Παρ ότι η δεύτερη ευχή είναι συγκροτημένη με το προοίμιό της, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με άλλα προοίμια, ιδιαίτερα με εκείνα που σε περίληψη περιγράφουν το Μυστήριο της Σωτηρίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο.

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. 107. Ο Κύριος να είναι μαζί σας. Και με το πνεύμα σου. ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. Ακολουθεί το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΑΛΕΣΒΙΑΚΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΓΙΑΣΟΥ-ΑΕΣΒΟΥ

ΠΑΑΛΕΣΒΙΑΚΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΓΙΑΣΟΥ-ΑΕΣΒΟΥ ΠΑΑΛΕΣΒΙΑΚΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΓΙΑΣΟΥ-ΑΕΣΒΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Από Ι1^ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ μέχρι 15^ Σεπτεμβρίου 2015 ΣΑΒΒΑΤΟ 1η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Ώρα 7-10 π.μ. Η τελετή της Προόδου

Διαβάστε περισσότερα

ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία. Διδ. Εν. 7

ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία. Διδ. Εν. 7 ΗπαρουσίατουΘεούστην ανθρώπινηιστορία Διδ. Εν. 7 Γιατηνπορείατου προςτο «καθ ὁμοίωσιν», τηθέωση, οάνθρωποςέλαβε «εντολές», προκειμένουνα κάνεικαλήχρήση τηςελευθερίας βουλήσεως Στην πορεία του επέλεξε

Διαβάστε περισσότερα

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ( οδηγίες για τους μαθητές) Φεβρουάριος 2012 1. Τι είναι η «Σύνοδος των Εφήβων»

Διαβάστε περισσότερα

Χειροτονία διακόνου στην Μητρόπολη Χαλκίδος

Χειροτονία διακόνου στην Μητρόπολη Χαλκίδος 30/07/2019 Χειροτονία διακόνου στην Μητρόπολη Χαλκίδος Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Κορίνθου, Σικυώνος, Ζεμενού, Ταρσού και Πολυφέγγους Δύο νέα μέλη στο σώμα του Ιερού Κλήρου της τοπικής Εκκλησίας της Χαλκίδος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ Ι.Μ.Μ.Σ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΔΕΥΤΕΡΑ

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ Ι.Μ.Μ.Σ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΔΕΥΤΕΡΑ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ Ι.Μ.Μ.Σ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ 2018-2019 ΔΕΥΤΕΡΑ 10.20 11.10 Επίκαιροι σχολιασμοί με τον Αρχιερατικό Επίτροπο Σπάρτης, θεολόγο και εφημέριο Ι.Ν Αγ. Σπυρίδωνος Πανοσ. Αρχ.

Διαβάστε περισσότερα

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Επιμέλεια έκθεσης Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νίκος Μπονόβας Mε την περιοδική έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας

Διαβάστε περισσότερα

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10

Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7-8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ 9-10 Α' ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (13-15 Νοεμβρίου 1998) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 13-16 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ, 17-22 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ 23-42 ΕΙΣΗΓΉΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας

Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας Νηστεία είναι η λήψη «ξηράς τροφής» (ξηροφαγία), χωρίς λάδι ή κρασί, μια φορά την ημέρα, και μάλιστα την ενάτη ώρα (γύρω στις 3 μ. μ.). Λήψη τροφής, έστω

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ Οι ερωτήσεις προέρχονται από την τράπεζα των χιλιάδων θεμάτων του γνωστικού αντικειμένου των θεολόγων που επιμελήθηκε η εξειδικευμένη ομάδα εισηγητών των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων

Διαβάστε περισσότερα

«Στη ζωή μας πρέπει να έχουμε ομολογία Χριστού και όχι δειλία»

«Στη ζωή μας πρέπει να έχουμε ομολογία Χριστού και όχι δειλία» 25/06/2019 «Στη ζωή μας πρέπει να έχουμε ομολογία Χριστού και όχι δειλία» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Φθιώτιδος Αρχιερατική Θεία Λειτουργία τελέσθηκε τη Κυριακή των Αγίων Πάντων 23 Ιουνίου στο Καθολικό της

Διαβάστε περισσότερα

Στη Ζάβορδα ξαναχτύπησε το σήμαντρο του Κοινόβιου

Στη Ζάβορδα ξαναχτύπησε το σήμαντρο του Κοινόβιου 8 Αυγούστου 2015 Στη Ζάβορδα ξαναχτύπησε το σήμαντρο του Κοινόβιου Θρησκεία / Ιερές Μονές Με λαμπρότητα, αισθήματα δοξολογίας και ευχαριστίας στον Μεταμορφωθέντα Κύριο τελέστηκε φέτος η πανήγυρις του Οσίου

Διαβάστε περισσότερα

Το Συνέδριο του Π.Σ.'Ε'. στον Άγιο Ανδρέα Αττικής, μέσα από συνεντεύξεις του πρεσβ. Πέτρου Χίρς

Το Συνέδριο του Π.Σ.'Ε'. στον Άγιο Ανδρέα Αττικής, μέσα από συνεντεύξεις του πρεσβ. Πέτρου Χίρς Το Συνέδριο του Π.Σ.'Ε'. στον Άγιο Ανδρέα Αττικής, μέσα από συνεντεύξεις του πρεσβ. Πέτρου Χίρς Date : Μαΐου 4, 2006 Ο π. Πέτρος Χιρς αμερικανός στην καταγωγή, πρώην προτεστάντης και νυν ορθόδοξος ιερεύς

Διαβάστε περισσότερα

Χειροτονία πρεσβυτέρου από τον Μητρ. Ατλάντας

Χειροτονία πρεσβυτέρου από τον Μητρ. Ατλάντας 21/04/2019 Χειροτονία πρεσβυτέρου από τον Μητρ. Ατλάντας Οικουμενικό Πατριαρχείο / Αρχιεπισκοπή Αμερικής Με ευλάβεια τελέσθηκε στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδος του Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, η εις

Διαβάστε περισσότερα

«Έχουμε χρέος να συγχωρούμε τους συνανθρώπους μας»

«Έχουμε χρέος να συγχωρούμε τους συνανθρώπους μας» 11/03/2019 «Έχουμε χρέος να συγχωρούμε τους συνανθρώπους μας» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Φθιώτιδος Με την παρουσία των Καθηγουμένων Ιερών Μονών της Μητροπόλεως Φθιώτιδος, Ιερέων της πόλεως Λαμίας και πλήθους

Διαβάστε περισσότερα

Β Διεθνές Συνέδριο Κυπριακής Αγιολογίας

Β Διεθνές Συνέδριο Κυπριακής Αγιολογίας Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Πολιτιστικής Ακαδημίας «Άγιος Επιφάνιος» πραγματοποιήθηκε, από τις 13-15 Φεβρουαρίου 2014, στο Μέγα Συνοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Κωνσταντίας στο Παραλίμνι το Β Διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΠΝ ΤΟΥ ΚΝΕ

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΠΝ ΤΟΥ ΚΝΕ ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΗΤΠΝ ΤΟΥ ΚΝΕ Κατάλογος Έκθεσης: Πεντακόσια χρόνια έντυπης παράδοσης του Νέου Ελληνισμού (1499-1999) Επιμέλεια Κ.Σπ. Στάικος, Τ.Ε. Σκλαβενίτης Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 2000, 4ο, ιστ'+503

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Ν. ΠΕΛΛΑΣ

ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Ν. ΠΕΛΛΑΣ ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Ν. ΠΕΛΛΑΣ Εξωκλήσι Ζωοδόχου Πηγής Νέα Ζωή Μέλη Ομάδας Αναγνώστου Χριστίνα Μπίτζου Φωτεινή Ουγγρίνου Εφροσύνη Τσανακτσίδου Μαρία-Ελένη Ιστορικά Στοιχεία Το εξωκλήσι της

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος Τοις εντευξομένοις 11 Σύντομη Εισαγωγή στον Ψαλτήρα 15 Η Ένταξη των Ψαλμικών Αναγνωσμάτων στη

Πρόλογος Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος Τοις εντευξομένοις 11 Σύντομη Εισαγωγή στον Ψαλτήρα 15 Η Ένταξη των Ψαλμικών Αναγνωσμάτων στη Πρόλογος Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος Τοις εντευξομένοις 11 Σύντομη Εισαγωγή στον Ψαλτήρα 15 Η Ένταξη των Ψαλμικών Αναγνωσμάτων στη Λατρεία της Εκκλησίας 23 Βραχυγραφίες 29 ΚΑΘΙΣΜΑ A' [Ψαλμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 17 ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 19. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Αντικείμενο και πλαίσιο της εργασίας...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 17 ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 19. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Αντικείμενο και πλαίσιο της εργασίας... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 17 ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Αντικείμενο και πλαίσιο της εργασίας... 27 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΓΕΩΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ήταν γύρω στον 11 ου αι. στα χρόνια του Αλέξιου Κομνηνού όταν στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασε με νέα διαμάχη. Άνθρωποι των γραμμάτων και μη,

Διαβάστε περισσότερα

Οι Μακεδόνες στη Διασπορά. Οι ελληνικές παροικίες της Κεντρικής Ευρώπης Ουγγαρίας 17 ος 18 ος 19 ος αι.

Οι Μακεδόνες στη Διασπορά. Οι ελληνικές παροικίες της Κεντρικής Ευρώπης Ουγγαρίας 17 ος 18 ος 19 ος αι. Οι Μακεδόνες στη Διασπορά Οι ελληνικές παροικίες της Κεντρικής Ευρώπης Ουγγαρίας 17 ος 18 ος 19 ος αι. Η έλλειψη ασφάλειας και σταθερότητας λόγω της επέκτασης των Οθωμανών στα Βαλκάνια προκάλεσε τον 16

Διαβάστε περισσότερα

π ε ρ ι ε χο μ ε ν α

π ε ρ ι ε χο μ ε ν α π ε ρ ι ε χο μ ε ν α Περί της απόδοσης του κειμένου στη νέα Ελληνική... 19 Πρόλογος του επιμελητή... 19 Πρόλογος του συγγραφέα... 21 ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΗ Έργο της Εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη... 25 Α. Ο όρος Παλαιά

Διαβάστε περισσότερα

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος ΤΑΞΗ Δ ΜΑΘΗΜΑ : ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Κύριλλος και Μεθόδιος : Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 1. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι μέσα από την ιεραποστολή του Κυρίλλου

Διαβάστε περισσότερα

Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας

Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας 29/07/2019 Τι συμβολίζει ο ασπασμός των ιερέων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας / Ορθόδοξες Προβολές Ο ασπασμός όλων των μελών της σύναξης κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, πριν να αρχίσει

Διαβάστε περισσότερα

Συναγμένοι στη Θεία Ευχαριστία: Η ουσία της Εκκλησίας. Διδ. Εν. 15

Συναγμένοι στη Θεία Ευχαριστία: Η ουσία της Εκκλησίας. Διδ. Εν. 15 Συναγμένοι στη Θεία Ευχαριστία: Η ουσία της Εκκλησίας Διδ. Εν. 15 α) Η εξάπλωση της Εκκλησίας Μετά την Πεντηκοστή, η νέα πραγματικότητα που δημιουργείται στον κόσμο, η Εκκλησία, ζει και κινείται σε μια

Διαβάστε περισσότερα

Τον νέο της Άγιο πανηγύρισε η Μητρόπολη Χαλκίδος

Τον νέο της Άγιο πανηγύρισε η Μητρόπολη Χαλκίδος 23/11/2018 Τον νέο της Άγιο πανηγύρισε η Μητρόπολη Χαλκίδος / Ιερές Μονές Με αισθήματα χαράς και ιεράς συγκινήσεως πραγματοποιήθηκε, το διήμερο 21 και 22 Νοεμβρίου 2018, στην Ιερά Μονή Οσίου Δαυΐδ του

Διαβάστε περισσότερα