Πανεπιστήµιο Πατρών Τµήµα ιοίκησης Επιχειρήσεων

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Πατρών Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Σπουδών ΜΒΑ Νέες Αρχές ιοίκησης Επιχειρήσεων ιπλωµατική Εργασία Άµεσες ξένες επενδύσεις στην Κίνα Επιµέλεια: Γαλάνης Γεώργιος (Α.Μ. 175) Τριµελής επιτροπή: Γ. Οικονοµάκης Γ. Ανδρουλάκης Α. Γεωργόπουλος

2 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή του Τµήµατος ιοίκησης Επιχειρήσεων του πανεπιστήµιου Πατρών κ. Οικονοµάκη Γεώργιο, για την καθοδήγηση και τις χρήσιµες συµβουλές που µου πρόσφερε κατά την εκπόνηση της διπλωµατικής εργασίας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω και όλους τους καθηγητές του µεταπτυχιακού διπλώµατος για τις γνώσεις και τις εµπειρίες που µου µετέδωσαν καθώς και όλους τους συµφοιτητές µου αυτά τα δυο χρόνια που µοιραστήκαµε µαζί κάθε αγωνιά και δυσκολία προς την επίτευξη των στόχων µας. Τέλος,να µου επιτραπεί να ευχαριστήσω την οικογένεια µου για όλη την συµπαράσταση και την υποµονή που έδειξε αυτά τα χρόνια όπως επίσης θέλω να ευχαριστήσω και τον άνθρωπο της ζωής µου που την τελευταία δεκαετία είναι δίπλα µου µε κάθε τρόπο, µου συµπαραστέκεται, µε καταλαβαίνει και µε ανέχεται. 2

3 Σύνοψη ιπλωµατικής Εργασίας Oι τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίζονται από µία ραγδαία αύξηση των Άµεσων Ξένων Επενδύσεων, που είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της σύγχρονης παγκοσµιοποιηµένης οικονοµίας. Μεταξύ των αναπτυσσοµένων χωρών, τη µερίδα του λέοντος στις Άµεσες Ξένες Επενδύσεις κατέχει η Κίνα, η οποία παίζει ένα δυναµικό ρόλο στο παγκόσµιο πολιτικοοικονοµικό γίγνεσθαι. Η θεωρητική διερεύνηση πιθανών παραγόντων που καθορίζουν την πραγµατοποίηση ή µη άµεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) σε µια χώρα, και µια εφαρµογή όσον αφορά την Κίνα, αποτελούν τους στόχους του παρόντος άρθρου. Η επιλογή αυτής της έρευνας γίνεται µε σκοπό των παραδειγµατισµός των χωρών, που αντιµετωπίζουν οικονοµικό πρόβληµα, από την κινεζική οικονοµία αλλά και ως επιχειρηµατικό οδηγό επενδύσεις στην κινέζικη οικονοµία Στην εργασία µελετήθηκαν οι Άµεσες Ξένες Επενδύσεις στην Κίνα. Για τις ανάγκες της εργασίας πραγµατοποιήθηκε εκτενής βιβλιογραφική επισκόπηση και παράλληλα συλλέχθηκαν δευτερογενή στατιστικά στοιχεία που συνέβαλαν στην εµπειρική µελέτη. Στα πλαίσια της παρούσας προσέγγισης η ανάλυση θα κινηθεί σε ένα υψηλό επίπεδο αφαίρεσης, εστιάζοντας σε γενικά θεωρητικά σχήµατα ερµηνείας και σε βασικές µακροοικονοµικές µεταβλητές. Έτσι δεν θα ληφθούν υπόψη ειδικοί εθνικοί παράγοντες της εκάστοτε οικονοµικό-πολιτικής συγκυρίας, όπως πλευρές της οικονοµικής πολιτικής, και ειδικότερα το σχετικό µε τις ξένες επενδύσεις, και τις επενδύσεις γενικά, εθνικό θεσµικό-νοµικό πλαίσιο 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κεφάλαιο 1: Άµεσες ξένες επενδύσεις Ορισµός Άµεσων ξένων επενδύσεων Ιστορική εξέλιξη άµεσων ξένων επενδύσεων παγκοσµίως Μορφές Άµεσων ξένων επενδύσεων Θυγατρική αποκλειστικής ιδιοκτησίας (Wholly Owned Subsidiary) ιεθνής Κοινοπρακτική Επιχείρηση (International Joint Venture) Μερική Εξαγορά (Partial Acquisition) Βασικές κατηγορίες άµεσων ξένων επενδύσεων Άµεσες ξένες επενδύσεις στις αναπτυγµένες χώρες, µισθοί και παραγωγικότητα της εργασίας Ο ανταγωνισµός για την εγχώρια αγορά και τα µέτρα προστασίας από τον ανταγωνισµό Πρώτες ύλες, χαµηλοί µισθοί και άµεσες ξένες επενδύσεις...23 Κεφάλαιο 2: Ιδανικός τόπος υποδοχής άµεσων ξένων επενδύσεων Ιστορικά στοιχεία Γεωγραφία και φυσικός πλούτος Έδαφος Υπέδαφος Χλωρίδα και πανίδα ηµογραφικά στοιχεία Πολιτικό σύστηµα Επιχειρηµατικό περιβάλλον Νοµοθετικό έργο

5 Νόµος για την προστασία του ανταγωνισµού Κανονισµός λειτουργίας ξένων τραπεζών Ενιαίος συντελεστής φόρου εισοδήµατος εταιριών Νόµος περί ακινήτων Νόµος για την ασφάλεια των τροφίµων ικαστικό Σύστηµα Φορολογία Νοµισµατική πολιτική της Κίνας Οικονοµία της Κίνας (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Λ.. Κίνας) ΑΕΠ ιαθέσιµο εισόδηµα καταναλωτική δαπάνη - ανεργία Βιοµηχανική παραγωγή Αγροτική παραγωγή Επενδύσεις παγίων κεφαλαίων Πωλήσεις λιανικού εµπορίου - ΤΚ...46 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Κεφάλαιο 1: Άµεσες Ξένες Επενδύσεις σε Κίνα: βασική εµπειρική αποτύπωση και πρώτες ερµηνευτικές διαπιστώσεις Ιστορική αναδροµή των εισροών ΑΞΕ στην Κίνα Συσσωρευµένος όγκος εισροών ΑΞΕ Η ανάπτυξη των ΑΞΕ στην Κίνα Εθνική προέλευση των ΑΞΕ...57 Κεφάλαιο 2: Η κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ, το εµπορικό ισοζύγιο και η κλαδική παραγωγικότητα της εργασίας Κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ και εµπορικό ισοζύγιο Εµπορικό ισοζύγιο της Κίνας Κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ και κλαδική παραγωγικότητα της εργασίας67 Κεφάλαιο 3: ΑΞΕ σε Κίνα: περαιτέρω διερεύνηση Η διεθνής θέση και ένταξη της κινέζικης οικονοµίας τις εξεταζόµενες περιόδους και οι πραγµατοποιούµενες ΑΞΕ Η είσοδος της Κινας στον Π.Ο.Ε και στην ASEAN Νοµισµατική - πιστωτική πολιτική Εργατική νοµοθεσία Αποδοχές...72 Κεφάλαιο 4: Α.Ξ.Ε και εξωτερικό εµπόριο της Κίνας : µια ποσοτική διερεύνηση Α.Ξ.Ε. και εµπορικό ισοζύγιο της Κίνας Α.Ξ.Ε και εξαγωγές στην Κίνα Α.Ξ.Ε και εισαγωγες στην Κίνα...78 Κεφάλαιο 5: Συµπεράσµατα

6 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...81 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Ροές και συσσωρευµένος όγκος Άµεσων Ξένων Επενδύσεων Πίνακας 2: Συσσωρευµένος όγκος εισροών ΑΞΕ και µερίδιο επί του Πίνακας 3: Οι Σηµαντικότερες Χώρες προέλευσης των εισερχοµένων ΑΞΕ στην Κίνα Πίνακας 4: Τοµείς ΑΞΕ Πίνακας 5: Εµπορικό Ισοζύγιο της Κίνας σε δισεκατοµµύρια USD Πίνακας 6: Εξωτερικό εµπόριο της Κίνας σε δισεκατοµµύρια USD Πίνακας 7: Κατανοµή εξαγωγών και εισαγωγών ως προς το τεχνολογικό επίπεδο, 2010 (%) Πίνακας 8: Μακροοικονοµικοί είκτες Κινας, (σε %) Πίνακας 9: Ωριαίο κόστος αποζηµίωσης των υπαλλήλων παραγωγής στην Κίνα, ΕΥΡΕΤΗΡΙΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήµα 1: Συσσωρευµένες εισροές ΑΞΕ Τοµείς ΑΞΕ Σχήµα 2: Ωριαίο κόστος αποζηµίωσης των υπαλλήλων παραγωγής σε επιλεγµένες οικονοµίες, Σχήµα 3: ΑΞΕ Εµπορικό ισοζύγιο Κίνας Σχήµα 4: ΑΞΕ Εξαγωγές Κίνας Σχήµα 5: ΑΞΕ Εισαγωγές Κίνα

7 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 7

8 Κεφάλαιο 1: Άµεσες ξένες επενδύσεις 1.1 Ορισµός Άµεσων ξένων επενδύσεων Υπάρχουν διάφοροι τρόποι µια επιχείρηση να καταφέρει να εισέλθει σε µία ξένη αγορά και να αναλάβει διεθνή οικονοµική δραστηριότητα. Οι δύο συνηθέστεροι είναι οι εξαγωγές και οι άµεσες ξένες επενδύσεις. Η άµεση ξένη επένδυση είναι να προσπαθεί µια επιχείρηση που εδρεύει σε µια οικονοµία (άµεσος επενδυτής) να επενδύσει, µε στόχο την καθιέρωση ενός µόνιµου ενδιαφέροντος σε µία επιχείρηση που εδρεύει σε κάποια άλλη οικονοµία παγκοσµίως ή να ιδρύσει µια επιχείρηση σε κάποια άλλη οικονοµία (επιχείρηση άµεσης επένδυσης). Για να χαρακτηριστεί αυτή η επένδυση ως άµεση ξένη επένδυση αλλά και ως µόνιµη θα πρέπει ο έµµεσος επενδυτής να κατέχει τουλάχιστον το 10% των ψήφων στη διοίκηση της επιχείρησης άµεσης επένδυσης. Ο άµεσος επενδυτής µπορεί να είναι ένα άτοµο, µία επιχείρηση ή µία οµάδα επιχειρήσεων, οργανισµοί που διαθέτουν επιχειρήσεις ή ακόµη και ένα κράτος (Ο.Ο.Σ.Α., 2007). Στην αντίθετη περίπτωση, η επένδυση στις χρηµατιστηριακές αγορές άλλων χωρών αποτελούν µορφή έµµεσης επένδυσης, καθώς αποσκοπούν στην κερδοσκοπία σε αντίθεση µε τις άµεσες ξένες επενδύσεις που προσπαθούν να συµµετέχουν στην παραγωγική δραστηριότητα και στην διοίκηση, στον έλεγχο και την διαχείριση των πόρων της χώρας υποδοχής. Λόγω του ότι οι άµεσες ξένες επενδύσεις χαρακτηρίζονται από σταθερότητα, 8

9 µονιµότητα και βιωσιµότητα θεωρούνται πιο σηµαντική µορφή επένδυσης από τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου Ιστορική εξέλιξη άµεσων ξένων επενδύσεων παγκοσµίως Τον σηµαντικότερο ρόλο στην εξέλιξη των άµεσων ξένων επενδύσεων παίζουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις. Οι άµεσες ξένες επενδύσεις πρωτοεµφανίστηκαν ως µια διασυνοριακή δραστηριότητα µεταξύ των µητρικών πολυεθνικών και των θυγατρικών τους λίγο µετά το Την περίοδο αυτή έγινε η εγκατάσταση θυγατρικών εταιρειών από ελβετικές υφαντουργικές εταιρείες στη νότια Γερµανία κ.α. Σε ότι αφορά τις ΗΠΑ η γαλλική Dupout επένδυση στην καλλιέργεια σηµαντικών αγροτικών εκτάσεων ενώ και οι Αγγλικές εταιρείες επένδυσαν στις ΗΠΑ. Παρόλα αυτά έως και το τέλος του 19 ου αιώνα οι άµεσες ξένες επενδύσεις ήταν λιγοστές καθώς η µεταφορά κεφαλαίου γινόταν κυρίως για επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Τα κεφάλαια αυτά προέρχονται κυρίως από την πλούσια βρετανική αγορά και επενδυόταν στην Αµερική και στην υπόλοιπη Ευρώπη (World Investment Report, 1991). Κατά την περίοδο από το 1880 έως και τον Α Παγκόσµιο πόλεµο παρατηρήθηκε µια σηµαντική αύξηση των άµεσων ξένων επενδύσεων. Το 1915 υπολογίζεται ότι οι άµεσες ξένες επενδύσεις αποτελούσαν περίπου το 33% του συνόλου των επενδύσεων κεφαλαίου στο εξωτερικό και αντιπροσώπευαν το 9% του παγκόσµιου Α.Ε.Π. (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). Αυτή η αύξηση των άµεσων ξένων επενδύσεων προήλθε από µία σειρά λόγων όπως: Οι επιχειρήσεις κατέφευγαν στην εγκατάσταση παραγωγικών µονάδων εντός των προστατευµένων αγορών µε σκοπό να αποφύγουν τους δασµούς και να διασώσουν τις εγχώριες επιχειρήσεις τους. Η έντονη τεχνολογική πρόοδος της εποχής που άλλαξε τα δεδοµένα της παραγωγής της µεταποίησης και του εµπορίου. Αυξήθηκαν ραγδαία η ένταση του κεφαλαίου στην παραγωγή και δηµιουργήθηκαν οικονοµίες κλίµακας οι οποίες αύξησαν τον όγκο παραγωγής και την ανάγκη για µεγαλύτερα αποθέµατα πρώτων υλών και ενδιάµεσων προϊόντων. Η απότοµη βελτίωση των µεταφορών και των επικοινωνιών η οποία µείωσε αισθητά το κόστος και την αβεβαιότητα ενώ διευκόλυνε την ανάπτυξη οικονοµικών δραστηριοτήτων σε αποµακρυσµένες περιοχές (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). 9

10 Το 1915 το 55% του συνόλου των άµεσων ξένων επενδύσεων ήταν στον τοµέα της εκµετάλλευσης φυσικών πόρων, το 15% στην µεταποίηση και το υπόλοιπο 30% στους τοµείς των υπηρεσιών. Την ίδια στιγµή το 44,6% των άµεσων ξένων επενδύσεων προέρχονταν από τη Μ. Βρετανία, το 18,6% από τις ΗΠΑ, το 12% από τη Γαλλία, το 10,3% από την Γερµανία και µόλις το υπόλοιπο 9,6% από τις υπόλοιπες ανεπτυγµένες χώρες. Το 62,8% του κεφαλαίου των παγκόσµιων άµεσων ξένων επενδύσεων ήταν τοποθετηµένο στις αναπτυσσόµενες χώρες, το 10,3% στις ΗΠΑ, το 7,8% στη υτική Ευρώπη, το 7,1% στη Ρωσία, το 6% στον Καναδά και το υπόλοιπο ποσοστό διάσπαρτο στον υπόλοιπο κόσµο (World Investment Report, 1991). Ανάµεσα στους δύο παγκοσµίους πολέµους οι άµεσες ξένες επενδύσεις συνέχισαν να αυξάνονται παρά την µεγάλη οικονοµική κρίση του Τα φαινόµενα που σηµάδεψαν την πορεία των άµεσων ξένων επενδύσεων αυτή την περίοδο ήταν: Οι δασµοί διπλασιάστηκαν σε σύγκριση µε το κοντινό 1913, πράγµα που κατέστησε τις εξαγωγές ακριβότερες και ώθησε τις επιχειρήσεις στη χρήση των άµεσων ξένων επενδύσεων για την υποκατάσταση τους. Φραγµούς στις άµεσες ξένες επενδύσεις καθώς περιόρισε τον ανταγωνισµό προκάλεσε η δηµιουργία καρτέλ σε ολιγοπωλιακές αγορές µε σκοπό το µοίρασµα των αγορών. Η ζήτηση πρώτων υλών και ειδών διατροφής, η οποία είχε συνεχιζόµενη άνοδο συνέβαλε στην άνοδο των άµεσων ξένων επενδύσεων εκµετάλλευσης φυσικών πόρων αν και ο ρυθµός αυτής της ανόδου ήταν µικρότερος από πριν (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). Την περίοδο αυτή η Μ. Βρετανία παρέµενε η σηµαντικότερη φορέας των άµεσων ξένων επενδύσεων µε 38,9% οι ΗΠΑ εµφάνισαν αύξηση µε ποσοστό 27,7% καθώς το ποσοστό της Γερµανίας έπεφτε στο 1,3% (λόγω του Α παγκοσµίου πολέµου) και της Γαλλίας στο 9,5%. Οι αναπτυσσόµενες χώρες είναι πλέον οι δηµοφιλέστερες χώρες υποδοχής µε ποσοστό 65,7% ενώ η Λατινική Αµερική έφτανε το 30,8% και η Ασία το 25% (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). Έπειτα από την λήξη του Β Παγκοσµίου πολέµου η αύξηση των πολυεθνικών είναι ραγδαία ενώ οι άµεσες ξένες επενδύσεις έγιναν η κυρίαρχη µορφή µεταφοράς κεφαλαίου µε τις ΗΠΑ να είναι η κύρια πηγή τους και η Ευρώπη ο κυριότερος αποδέκτης τους. Ανάµεσα στην περίοδο 1950 και 1965 το 90% των ιδιωτικών επενδύσεων ήταν άµεσες επενδύσεις για την δηµιουργία θυγατρικών στο εξωτερικό. Περίπου το 75% των συνολικών κεφαλαίων προέρχονται από τις ΗΠΑ ενώ το ποσοστό της Μ. Βρετανίας µειώθηκε σε 16.3% και της 10

11 Γαλλίας σε 6,2%. Η πλειονότητα των ροών κατευθυνόταν πλέον προς τις αναπτυγµένες χώρες µε ποσοστό 67,3%. Το 1960, το 35% των κεφαλαίων ήταν επενδυµένο στη µεταποίηση ενώ το 1914 το ποσοστό αυτό ήταν µόλις 15% (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). Μετά τον Β παγκόσµιο πόλεµο την κυριαρχία στις άµεσες ξένες επενδύσεις είχαν οι ΗΠΑ καθώς η πλειοψηφία των υπόλοιπων χωρών προσπαθούσε να συνέλθει από την καταστροφή του πολέµου. Από τις ΗΠΑ προέρχονταν τα τρία τέταρτα των νέων άµεσων ξένων επενδύσεων στην περίοδο από το 1945 έως το Από το 1960 και µετά, οι άµεσες ξένες επενδύσεις εξαπλώθηκαν ραγδαία και έγιναν ένα πραγµατικά παγκόσµιο φαινόµενο και όχι πια ένα αποκλειστικό προνόµιο των χωρών του ΟΟΣΑ. Η σηµασία των άµεσων ξένων επενδύσεων απέκτησε αυξανόµενη σηµασία στην παγκόσµια οικονοµία καθώς τα αποθέµατα των FDI αντιπροσώπευαν πλέον πάνω από το 20% του παγκόσµιου Α.Ε.Π. (World Investment Report, 1991) Μορφές Άµεσων ξένων επενδύσεων Θυγατρική αποκλειστικής ιδιοκτησίας (Wholly Owned Subsidiary) Σε αυτή την µορφή η επιχείρηση ιδρύει µία νέα εταιρεία σε µία ξένη χώρα και είναι ο µοναδικός µέτοχος σε αυτήν και έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διοίκηση της. Η θυγατρική µπορεί να είναι µία εντελώς νέα επιχείρηση (Greenfield strategy) ή µια ήδη υπάρχουσα επιχείρηση την οποία εξαγόρασε acquisition strategy) εξ ολοκλήρου ή ένα µεγάλο ποσοστό του µετοχικού της κεφαλαίου ώστε να της επιτρέπει να ελέγχει πλήρως την διοίκησή της (Κοκκίνου, Ψυχάρης, 2004). Τα πλεονεκτήµατα αυτής της µορφής για την µητρική επιχείρηση είναι α) Η µητρική επιχείρηση διατηρεί τον διοικητικό έλεγχο της νέας επιχείρησης µε συνέπεια να βοηθάτε στη διαµόρφωση και εφαρµογή σε παγκόσµιο επίπεδο των στρατηγικών της, β) Το σύνολο των κερδών της επένδυσης το επωφελείται η µητρική εταιρεία, γ) Η µητρική εταιρεία εκµεταλλεύεται το γεγονός ότι η θυγατρική όντας στο πολιτισµικό περιβάλλον µίας άλλης χώρας είναι σε θέση να εξειδικεύσει και να διαφοροποιήσει τα προϊόντα της σύµφωνα µε το περιβάλλον αυτό και έτσι αποκτά στρατηγικό πλεονέκτηµα κατά την προσπάθεια της να εισάγει τις παραγωγικές και εµπορικές δραστηριότητες της σε ξένες αγορές και δ) Λόγω της 11

12 αύξησης του οµήλικου όγκου παραγωγής της δίνεται η δυνατότητα να επιτυγχάνει οικονοµίες κλίµακας. Υπάρχουν βεβαίως και µειονεκτήµατα κατά την εφαρµογή αυτής της µορφής ΑΞΕ: α) Το σύνολο του οικονοµικού κόστους επιβαρύνει εξολοκλήρου την µητρική επιχείρηση, β) Ο επιχειρηµατικός κίνδυνος όλης της επένδυσης αναλαµβάνεται από την µητρική επιχείρηση, γ) Η θυγατρική επιχείρηση θεωρείται ξένη στις αγορές της χώρας υποδοµής και µπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην κοινή γνώµη και στην κυβέρνηση (Ι.Αθ. Χατζηδηµητρίου, 2003) ιεθνής Κοινοπρακτική Επιχείρηση (International Joint Venture) Είναι το αποτέλεσµα της συνεργασίας µιας ή περισσοτέρων ξένων επιχειρήσεων µε µία ή περισσότερες τοπικές επιχειρήσεις µε σκοπό την δηµιουργία στην τοπική αγορά µιας νέας επιχείρησης ή για την από κοινού εξαγορά µιας ήδη υπάρχουσας. Η συγκεκριµένη διαδικασία επιβάλει οι εταίροι να εισφέρουν κεφάλαια, στελεχικό δυναµικό, τεχνογνωσία και τεχνολογία σε εκείνον τον συντελεστή που υπερτερεί (Η ελληνική οικονοµία, τριµηνιαία έκθεση, 2007) Τα πλεονεκτήµατα αυτής της µορφής είναι: α) Η αλλοδαπή επιχείρηση αποκτά έναν συνεταίρο ο οποίος έχει διασυνδέσεις και είναι πολύ καλός γνώστης του τοπικού περιβάλλοντος και πολιτισµικών χαρακτηριστικών της χώρας, β) Τόσο το οικονοµικό κόστος όσο και ο επιχειρηµατικός κίνδυνος επιµερίζεται, γ) Η δηµιουργία κοινοπραξίας βοηθά ώστε να ξεπεραστούν θεσµικά εµπόδια και συνήθως δίνονται κίνητρα για την ίδρυσή της, δ) Μειώνει τον ανταγωνισµό ανάµεσα στους εταίρους και βοηθά παράλληλα στην από κοινού αντιµετώπισης και αποτροπής εισόδου νέου ανταγωνιστή στην αγορά. Τα µειονεκτήµατα στην περίπτωση αυτή είναι: α) Μοιράζονται τα κέρδη καθώς και ο διοικητικός έλεγχος, β) Ο κίνδυνος της αποτυχίας της επίτευξης των στόχων είναι µεγάλος λόγω του ότι είναι σύνηθες το φαινόµενο της εµφάνισης διαφωνιών και διαφορών σε ότι αφορά τους στόχους και τις στρατηγικές και συνεπώς η πιθανότητα της πρόωρης διάλυσης της σχετικά µεγάλη, γ) Υπάρχουν διαφορετικές κουλτούρες, ήθη και έθιµα ανάµεσα στους εταίρους (Πέτρος Π. Παπαγεωργίου, 2003). 12

13 Μερική Εξαγορά (Partial Acquisition) Με τη µέθοδο αυτή µία επιχείρηση αποκτά ένα ποσοστό µετοχικού κεφαλαίου µιας τοπικής επιχείρησης µε την οποία συνεργάζεται µέσω της µεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας κλπ. Τα πλεονεκτήµατα εδώ ταυτίζονται σχεδόν µε αυτά της κοινοπραξίας. Η µορφή αυτή είναι διαδεδοµένη διότι παρουσιάζει αρκετά από τα πλεονεκτήµατα των άλλων µορφών χωρίς τα σοβαρά µειονεκτήµατα τους (Κοκκίννου, Ψυχάρης, 2004). 1.4 Βασικές κατηγορίες άµεσων ξένων επενδύσεων Σύµφωνα µε τον Μπουχάριν (1991), η κύρια ερµηνευτική παράµετρος της επιλογής του κεφαλαίου να επενδύσει σε µια χώρα, µε τη µορφή των άµεσων ξένων επενδύσεων, είναι η απόκτηση ενός πρόσθετου κέρδους. Ο στόχος της πρόσθετης καπιταλιστικής κερδοφορίας βρίσκεται στη βάση ιδιαίτερων κινήτρων κίνησης του κεφαλαίου που υπηρετούνται µέσα από διαφορετικές κατηγορίες ΑΞΕ. Μπορούν να διακριθούν οι παρακάτω βασικές κατηγορίες άµεσων ξένων επενδύσεων, ανάλογα µε τον προσανατολισµό, τη στόχευση και τα επιµέρους κίνητρά τους: 1. Στην πρώτη κατηγορία υπάρχουν οι άµεσες ξένες επενδύσεις που δηµιουργούνται για παραγωγή προϊόντων για την εγχώρια αγορά σε υποκατάσταση της εξαγωγής εµπορευµάτων του επενδυτή ή, ισοδύναµα, σε υποκατάσταση εισαγωγών εµπορευµάτων στη χώρα αποδέκτη των ΑΞΕ ( local suppliers, horizontal investment, marketseeking FDI ) (Iammarino and Pitelis 1999: 4-5, Lim 2011: 11-12). Στην συγκεκριµένη κατηγορία των άµεσων ξένων επενδύσεων υποστηρίζεται η άποψη ότι είναι προτιµότερη και µε περισσότερα πλεονεκτήµατα η παραγωγή στο εξωτερικό έναντι της εξαγωγής εµπορευµάτων. Κατά αυτό τον τρόπο, οι άµεσες ξένες επενδύσεις αυτής της κατηγορίας υποκαθιστούν τις αντίστοιχες εισαγωγές προϊόντων στη χώρα, βελτιώνοντας το εµπορικό ισοζύγιο της χώρας. Τα κύρια πλεονεκτήµατα της συγκεκριµένης κατηγορίας αφορούν στη µείωση των κοστών προσφοράς του προϊόντος στην εγχώρια αγορά και κατ επέκταση στην αύξηση της κεφαλαιακής κερδοφορίας. Τα αναφερόµενα κόστη οφείλονται είτε στην επιβολή δασµών επί 13

14 των εισαγοµένων προϊόντων ή στην υποτίµηση του εθνικού νοµίσµατος είτε αφορούν στα κόστη µεταφοράς των εµπορευµάτων Ειδικότερα, υποστηρίζεται ότι, οι άµεσες ξένες επενδύσεις προς µια χώρα τείνουν να αυξάνονται όταν η απόσταση µεταξύ της χώρας υποδοχής και της εξάγουσας χώρας είναι µεγάλη, καθώς µεγαλύτερη απόσταση συνεπάγεται περισσότερα κόστη µεταφοράς εµπορευµάτων (Lim 2001: 12). Επιπλέον, όταν το µέγεθος της αγοράς της χώρας υποδοχής συναρτάται θετικά µε οικονοµίες κλίµακας, τότε όλο και περισσότερο ενθαρρύνονται οι άµεσες ξένες επενδύσεις αυτής της κατηγορίας. Επίσης, ένα ακόµα πλεονέκτηµα των συγκεκριµένων ΑΞΕ είναι η καλύτερη ικανοποίηση των απαιτήσεων συντηρήσεων και επισκευών που συνεπάγεται η επιτόπια παραγωγή αντί της εισαγωγής εµπορευµάτων καθώς επίσης και η ευχερέστερη προσαρµογή της επιτόπιας παραγωγής έναντι της εισαγωγής εµπορευµάτων «στις ιδιοµορφίες κάθε εθνικής αγοράς και στις µεταβολές της» (Busch 1992: 202, σχετικά και Lim 2001: 11). 2. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται οι άµεσες ξένες επενδύσεις που δηµιουργούνται για την παραγωγή προϊόντων για µια τρίτη αγορά ή και την παγκόσµια αγορά ( bridgehead/export platform investment, vertical investment, production costminimizing, raw material-seeking FDI) (Γιαννίτσης 1983: , Μηλιός και Ιωακείµογλου 1990: , Iammarino and Pitelis 1999: 4-5, Lim 2011: 11-12, Economakis et al ). Οι άµεσες ξένες επενδύσεις αυτής της κατηγορίας υποστηρίζεται ότι συνδέονται µε την «αποκέντρωση των σταδίων παραγωγής» (Iammarino and Pitelis 1999: 4), δηλαδή τον «κατατεµαχισµό της κάθετης αλυσίδας παραγωγής», καθώς «έπονται µετάθεση µέρους της αλυσίδας σε µέρη χαµηλού κόστους» ( Lim 2011: 11). Το βασικότερο πλεονέκτηµα για τη δηµιουργία άµεσων ξένων επενδύσεων αυτής της κατηγορίας θεωρείται ότι είναι η µείωση του κόστους των εισροών της διαδικασίας παραγωγής (εργασία, πρώτες ύλες), (Lim 2011: 11). Σύµφωνα µε τους Economakis et al. (2005), θεωρείται ουσιαστική η παράµετρος συνυπολογισµού του κόστους µεταφοράς και η σχέση του µε τη γειτνίαση χωρών-αγορών και σε αυτή την κατηγορία άµεσων ξένων επενδύσεων. Επίσης, και αυτή η κατηγορία ΑΞΕ σχετίζεται θετικά µε το βελτιούµενο εµπορικό ισοζύγιο της χώρας αποδέκτη εφόσον, ως αποτέλεσµα των ΑΞΕ, οι εξαγωγές της χώρας αποδέκτη αυξάνονται (Οικονοµάκης κ.ά. 2006). Αντιθέτως, στην κατηγορία αυτή 14

15 ΑΞΕ το µέγεθος της αγοράς της χώρας αποδέκτη δεν εµφανίζεται να παίζει ρόλο (Lim 2011: 11,12). 3. Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι άµεσες ξένες επενδύσεις που διευκολύνουν την εισαγωγή προϊόντων του ξένου επενδυτή ( market-exploring FDI, distributors ) (Iammarino and Pitelis 1999) ή άµεσες ξένες επενδύσεις που σχετίζονται µε τη δηµιουργία δικτύων διανοµής για την εξαγωγή εγχώριων προϊόντων σε µια τρίτη αγορά ή και την παγκόσµια αγορά. Στην πρώτη περίπτωση αυτής της κατηγορίας, οι άµεσες ξένες επενδύσεις στοχεύουν στην κάλυψη της εσωτερικής ζήτησης όχι όπως στην πρώτη κατηγορία ΑΞΕ µε την εγχώρια παραγωγή αλλά µε την εισαγωγή και διαµέσου της δηµιουργίας τοπικών δικτύων διανοµής. Αυτές οι ΑΞΕ δηµιουργούν, εποµένως, τη βάση για την προώθηση των εξαγωγών από τη χώρα προέλευσης στην οικονοµία υποδοχής. Με λίγα λόγια είναι ΑΞΕ εξαγωγικής προώθησης σε µια εγχώρια αγορά για την πραγµατοποίηση της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Τα βασικότερο πλεονέκτηµα της συγκεκριµένης κατηγορίας των άµεσων ξένων επενδύσεων είναι η καλύτερη ικανοποίηση των απαιτήσεων συντήρησης και επισκευών υπό τον έλεγχο του παραγωγού. Κρίνεται σηµαντικό να παρατηρηθεί ότι αυτή η κατηγορία ΑΞΕ σχετίζεται αρνητικά µε το εµπορικό ισοζύγιο της χώρας αποδέκτη εφόσον, ως αποτέλεσµα των ΑΞΕ, οι εισαγωγές της χώρας αποδέκτη αυξάνονται. Αντιστρόφως ανάλογα λειτουργούν οι άµεσες ξένες επενδύσεις δηµιουργίας δικτύων διανοµής για την εξαγωγή εγχώριων προϊόντων σε µια τρίτη αγορά ή/και την παγκόσµια αγορά, όπως στην περίπτωση της δεύτερης κατηγορίας ΑΞΕ, µε στόχο την καπιταλιστική κερδοφορία του εµπορικού κεφαλαίου. Σε διάκριση από τη δεύτερη κατηγορία ΑΞΕ εδώ έχουµε επένδυση στην εµπορική σφαίρα και όχι στην παραγωγή. 4. Στην τέταρτη κατηγορία εντάσσονται οι άµεσες ξένες επενδύσεις στους κλάδους των µηεµπορεύσιµων αγαθών για εγχώρια παραγωγή. Οι κλάδοι των µη-εµπορεύσιµων αγαθών είναι: Ενέργεια, Κατασκευές, Μεταφορά, Αποθήκευση και Επικοινωνίες, Χονδρικό και Λιανικό Εµπόριο και Λοιπές Υπηρεσίες (Gibson 2010). Πρόκειται για τις άµεσες ξένες επενδύσεις που είναι προσανατολισµένες στην παραγωγή εντός της χώρας αποδέκτη ΑΞΕ για την εγχώρια αγορά (πρώτη κατηγορία ΑΞΕ), ωστόσο δεν υποκαθιστούν εξαγωγές προϊόντων της εξάγουσας κεφάλαιο χώρας. Ταυτόχρονα 15

16 δεν προωθούν ευθέως και άµεσα εισαγωγές ή εξαγωγές προϊόντων (όπως οι ΑΞΕ της τρίτης κατηγορίας). Σαν αποτέλεσµα, οι άµεσες ξένες επενδύσεις αυτής της κατηγορίας να µην συνδέονται άµεσα µε το εξωτερικό εµπόριο και το εµπορικό ισοζύγιο της χώρας αποδέκτη. Η υπερπήδηση εθνικών φραγµών (επιβολή δασµών ή την υποτίµηση του εθνικού νοµίσµατος) δεν διαδραµατίζει εδώ κάποιο ρόλο. Για την κατηγορία αυτή ΑΞΕ που απευθύνονται στην εγχώρια αγορά ούτε η γεωγραφική απόσταση συνιστά κίνητρο, εφόσον τα κόστη µεταφοράς εµπορευµάτων δεν αφορούν σε τέτοιου τύπου αγαθά. Το µέγεθος ωστόσο της αγοράς, µπορεί να επενεργεί και στην κατηγορία αυτή, στο µέτρο της συµβολής του στη µείωση των κοστών παραγωγής, άρα στην κεφαλαιακή κερδοφορία. Το ίδιο µπορεί να επενεργεί το χαµηλό κόστος εισροών της παραγωγικής διαδικασίας. 5. Η πέµπτη και τελευταία κατηγορία αφορά τις άµεσες ξένες επενδύσεις που κατευθύνονται στη χρηµατοπιστωτική διαµεσολάβηση (π.χ τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες). Οι άµεσες ξένες επενδύσεις της συγκεκριµένης κατηγορίας, δεν συνδέονται άµεσα µε την παραγωγή ή την εµπορική σφαίρα, αλλά είναι συµπληρωµατικές εκείνων που πραγµατοποιούνται στην παραγωγή ή την εµπορική σφαίρα ή αποτελούν δίαυλο αξιοποίησης επενδυτικών ευκαιριών στο εσωτερικό της χώρας αποδέκτη ή φορέα ενίσχυσης της εγχώριας κατανάλωσης, µε στόχο και εδώ την κερδοφορία. Από την άποψη των παραπάνω κινήτρων, οι ΑΞΕ αυτής της κατηγορίας έχουν ασαφή επίπτωση επί του εµπορικού ισοζυγίου της χώρας αποδέκτη. Οι άµεσες ξένες επενδύσεις των τριών πρώτων κατηγοριών φαίνεται ότι βελτιώνουν το εµπορικό ισοζύγιο της χώρας αποδέκτη Στην πρώτη κατηγορία, οι άµεσες ξένες επενδύσεις υποκαθιστούν εισαγωγές στη χώρα αποδέκτη και στη δεύτερη κατηγορία οι άµεσες ξένες επενδύσεις λειτουργούν συµπληρωµατικά προς το εµπόριο, καθώς δηµιουργούν εξαγωγές στη χώρα αποδέκτη ΑΞΕ, και εποµένως η εξαγωγή κεφαλαίου δεν αντικαθιστά την εξαγωγή εµπορευµάτων, αντιθέτως την ενισχύει. Υπάρχει ωστόσο το ενδεχόµενο οι αυξηµένες ΑΞΕ, και των δυο αυτών κατηγοριών, να προκαλούν αύξηση των εισαγωγών λόγω του εξαγωγικού προσανατολισµού των ξένων βιοµηχανιών στην προµήθεια των ενδιάµεσων εισροών, εφόσον διασυνδέονται ασθενώς οι κλάδοι όπου συγκεντρώνεται η ξένη επενδυτική δραστηριότητα µε τις λοιπές κλαδικές δραστηριότητες στο εσωτερικό της οικονοµίας. Όσο αφορά τις άµεσες ξένες επενδύσεις της τρίτης κατηγορίας, επιβαρύνουν ευθέως το εµπορικό ισοζύγιο της 16

17 χώρας αποδέκτη εάν προωθούν εισαγωγές προϊόντων του ξένου επενδυτή και αντιστρόφως εάν προωθούν εξαγωγές εγχώριων προϊόντων. Κρίνεται ωφέλιµο να σηµειωθεί το γεγονός ότι η πιο πάνω κατηγοριοποίηση είναι ενδεικτική, και ότι σε πολλές περιπτώσεις τα κίνητρα των ΑΞΕ είναι σύνθετα, αναγόµενα ταυτόχρονα σε πάνω από µία κατηγορίες. Οι Sethi, Guisinger, Phelan και Berg (2003) υποστηρίζουν ότι η ένταση του ανταγωνισµού στο παραδοσιακό πεδίο των αµερικάνικων επενδύσεων, τη υτική Ευρώπη, σε συνδυασµό µε το χαµηλό εργασιακό κόστος αλλά και την ύπαρξη δασµολογικών φραγµών στα ξένα εισαγόµενα προϊόντα ώθησαν τις αµερικάνικες πολυεθνικές σε εκτεταµένες επενδύσεις στα τέλη της δεκαετίας του 1980 σε Κίνα, Ινδία, Ινδονησία, τόσο για την εκµετάλλευση της τεράστιας τοπικής αγοράς όσο και για την παραγωγή από εκεί για την παγκόσµια αγορά. 1.5 Άµεσες ξένες επενδύσεις στις αναπτυγµένες χώρες, µισθοί και παραγωγικότητα της εργασίας Σύµφωνα µε τον κάτωθι πίνακα που παρουσιάζεται το µεγαλύτερο µέρος των εισροών άµεσων ξένων επενδύσεων, για την περίοδο , κατευθύνεται προς τις αναπτυγµένες χώρες, µε ποσοστά που κυµαίνονται από 86% περίπου έως περίπου 57% για το Για την περίοδο , ο κύριος όγκος των εκροών άµεσων ξένων επενδύσεων προέρχεται από τις αναπτυγµένες χώρες, µε ποσοστά που κυµαίνονται από 95% περίπου έως περίπου 71%. Αναφορικά µε το συσσωρευµένο όγκο εισροών στις αναπτυγµένες χώρες, αυτός κυµαίνεται σε ποσοστά άνω του 60% για την περίοδο , µε την εξαίρεση του 1980, όπου το ποσοστό ήταν στο 57% περίπου. Στο συσσωρευµένο όγκο εκροών τα ποσοστά για τις αναπτυγµένες χώρες κινούνται για την περίοδο σε επίπεδα άνω του 82%. Πίνακας 1: Ροές και συσσωρευµένος όγκος Άµεσων Ξένων Επενδύσεων Εισροές (millions of US dollars) Κόσµος (1) Αναπτυγµένες χώρες (2) % (2)/(1) 86,13 74,61 83,03 64,80 80,90 62,99 56,69 Εκροές (millions of US dollars) Κόσµος (1) Αναπτυγµένες χώρες (2)

18 % (2)/(1) 93,88 93,69 95,07 84, 60 88,85 84,53 70,67 Συσσωρευµένος όγκος Εισροών (millions of US dollars) Κόσµος (1) Αναπτυγµένες χώρες (2) % (2)/(1) 57,04 60,04 74,80 74,57 75,96 74,06 69,62 Συσσωρευµένος όγκος Εκροών (millions of US dollars) Κόσµος (1) Αναπτυγµένες χώρες (2) % (2)/(1) 87,03 88,11 93,05 90,75 88,96 88,46 82,34 Πηγή: UNCTAD εδοµένης της υψηλότερης παραγωγικότητας της εργασίας στις αναπτυγµένες χώρες, φαίνεται ότι το κεφάλαιο επιλέγει πρωτίστως να επενδύσει σε µια οµάδα χωρών υψηλότερων µισθών, ή σε ισοδύναµη διατύπωση το κεφάλαιο δεν ελκύεται πρωτίστως από τους χαµηλούς µισθούς. Παρά τους υψηλότερους µισθούς στις αναπτυγµένες καπιταλιστικές χώρες, η υψηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας σε αυτές οδηγεί σε υψηλότερο ποσοστό κέρδους έλκοντας τις διεθνείς ροές κεφαλαίου. Αν όµως η παραγωγικότητα της εργασίας είναι ο καθοριστικός παράγοντας της δυνατότητας αυξηµένης κεφαλαιακής κερδοφορίας, ο καθοριστικός παράγοντας της αυξηµένης παραγωγικότητας της εργασίας πρέπει να αναζητηθεί στην ιστορική συµπύκνωση της ταξικής πάλης στη συγκρότηση ενός «περισσότερο ή λιγότερο παραγωγικού (για το κεφάλαιο) συλλογικού εργαζόµενου» (Μηλιός 2000, Ιωακείµογλου 1983). Ως προς την κατηγορία των άµεσων ξένων επενδύσεων που πραγµατοποιούνται κατά βάση στις χώρες µε υψηλούς µισθούς, αυτή, σύµφωνα µε τον Busch (1992), αφορά στην πρώτη κατηγορία, δηλαδή στις «προσανατολισµένες στην αγορά άµεσες επενδύσεις» σε υποκατάσταση της εξαγωγής εµπορευµάτων. Στη βάση αυτή, ο Busch (1992: 206) αµφισβητεί τη σπουδαιότητα του κινήτρου χαµηλοί µισθοί για την πραγµατοποίηση των ΑΞΕ, την οποία υποστηρίζουν οι θεωρίες περί µετατόπισης της παραγωγής. «Η ανεπάρκεια της θεωρίας περί µετατόπισης της παραγωγής έγκειται ιδίως στο ότι θεωρεί ως αποφασιστικό παράγοντα για την ανταγωνιστικότητα µιας επιχείρησης τα κόστη για ανειδίκευτη εργασία. Ωστόσο, για τους σηµαντικότερους βιοµηχανικούς κλάδους των ανεπτυγµένων χωρών (κλάδοι έντασης ανθρώπινου κεφαλαίου) πολύ καθοριστικότερες µεταβλητές ανταγωνισµού αποτελούν παράγοντες όπως η υψηλά 18

19 ειδικευµένη εργατική δύναµη, η πρόσβαση σε κέντρα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, η δυνατότητα χρήσης άρτιου επικοινωνιακού δικτύου και η ύπαρξη ειδικευµένων επιχειρήσεων για παροχή συµβουλών για επισκευές και συντήρηση. Συγκρινόµενοι µε αυτούς τους παράγοντες που συνδέονται µε τον τόπο παραγωγής, οι µισθοί των ανειδίκευτων εργατών έχουν δευτερεύουσα σηµασία». Αυτό για το οποίο γράφει ο Busch δεν είναι παρά πρώτον, η συγκρότηση ενός παραγωγικού για το κεφάλαιο «συλλογικού εργαζόµενου» (υψηλά ειδικευµένη εργατική δύναµη) και δεύτερον, οι εξωτερικότητες ή εξωτερικές οικονοµίες ως, αλληλοσυνδεόµενες, προϋποθέσεις υψηλής παραγωγικότητας της εργασίας (και έτσι αύξησης της κεφαλαιακής κερδοφορίας) και εποµένως κίνητρο για ΑΞΕ. Όσον αφορά ειδικότερα στις εξωτερικότητες (π.χ. δέσµες ΑΞΕ σε µια τοποθεσία που συναρτώνται µε την πρόσβαση σε κέντρα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, τη δυνατότητα χρήσης άρτιου επικοινωνιακού δικτύου και την ύπαρξη ειδικευµένων επιχειρήσεων για παροχή συµβουλών), θα πρέπει εποµένως να διασαφηνίσουµε ότι δεν συνδέονται αποκλειστικά µε τις ΑΞΕ για παραγωγή για µια τρίτη αγορά ή/και την παγκόσµια αγορά αποτελώντας κίνητρό τους: µείωση του κόστους των εισροών της διαδικασίας παραγωγής, µέσω της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας. Συνεπώς, δεν εντάσσονται ερµηνευτικά µόνο στη δεύτερη κατηγορία ΑΞΕ. Αποτελούν ταυτόχρονα και κίνητρο των προσανατολισµένων στην εγχώρια αγορά ΑΞΕ (πρώτη και τέταρτη κατηγορία), εφόσον σε κάθε περίπτωση η βασική συνθήκη των επενδυτικών επιλογών του κεφαλαίου είναι η αυξηµένη κερδοφορία. Στο ζήτηµα των εξωτερικών οικονοµιών θα επιστρέψουµε και στη συνέχεια της ανάλυσής µας. Πέραν αυτών, οι διεθνείς διαφορές στο επίπεδο του µισθού µπορούν να παίξουν ρόλο όσον αφορά στις επενδυτικές επιλογές του κεφαλαίου (όπως υποστηρίζουν οι θεωρίες περί µετατόπισης της παραγωγής) µόνο για χώρες µε συγκρίσιµα επίπεδα παραγωγικότητας της εργασίας (Μηλιός 2000: ). Οι χαµηλοί µισθοί µπορούν να αποτελέσουν παράγοντα κερδοφορίας για το κεφάλαιο, και υπό αυτήν την έννοια κίνητρο για ΑΞΕ σε µια χώρα, εφόσον η παραγωγικότητα της εργασίας στη χώρα αυτή είναι σε τέτοια επίπεδα που να µην εξανεµίζεται το πλεονέκτηµα του σχετικά χαµηλότερου εργατικού κόστους ή µε άλλη διατύπωση, όταν η διαφορά των µισθών δεν (υπέρ)αντισταθµίζεται από διαφορές στην παραγωγικότητα της εργασίας (βλ. σχετικά και Οικονοµάκης κ.ά. 2006: 691). Υπό την έννοια αυτών των προϋποθέσεων οι µισθοί πράγµατι δεν µπορούν, αποσυνδεδεµένα από την παραγωγικότητα της εργασίας, να θεωρηθούν ως ένα αυτοτελές 19

20 κίνητρο για ΑΞΕ εντασσόµενο ειδικά στη δεύτερη κατηγορία ΑΞΕ. Το ξένο κεφάλαιο, ceteris paribus, µπορεί να επιλέξει την επένδυσή του σε µια χώρα όπου οι χαµηλοί µισθοί εν σχέσει προς την παραγωγικότητα της εργασίας τού προσφέρουν ένα πρόσθετο κέρδος, ανεξάρτητα από τον παραγωγικό προσανατολισµό και τη στόχευση των επενδύσεών του. Ειδικότερα, σε κλαδικό επίπεδο, για δεδοµένους τους µισθούς, η υψηλή κλαδική παραγωγικότητα της εργασίας αποτελεί παράγοντα έλξης των ΑΞΕ σε έναν παραγωγικό κλάδο (Οικονοµάκης κ.ά. 2006: 691). ηλαδή, για δεδοµένους τους µισθούς, το ξένο κεφάλαιο τείνει να επενδύεται σε χώρες υψηλής παραγωγικότητας της εργασίας, και για δεδοµένη τη µέση παραγωγικότητα της εργασίας µιας χώρας σε κλάδους υψηλής παραγωγικότητας της εργασίας εντός αυτής. 1.6 Ο ανταγωνισµός για την εγχώρια αγορά και τα µέτρα προστασίας από τον ανταγωνισµό Η αιτία της αλληλοσυσχέτισης εξαγωγών εµπορευµάτων και κεφαλαίων έγκειται στο γεγονός ότι η χρήση µέσων εµπορικής προστατευτικής πολιτικής (π.χ δασµοί) ή εθνικώνσυναλλαγµατικών φραγµών έχει ως αποτέλεσµα να διατηρούνται ανάµεσα στις χώρες σηµαντικές διαφορές στα επίπεδα της παραγωγικότητας της εργασίας. Σύµφωνα µε τη θεωρία του Busch όσο για την τροποποίηση του νόµου της αξίας στην παγκόσµια αγορά όσο αφορά τη σηµασία των εθνικών-συναλλαγµατικών φραγµών παρουσιάζεται ότι στο διεθνές κλαδικό επίπεδο η εξίσωση της ζήτησης και της προσφοράς διαµορφώνει τη διεθνή αγοραία τιµή (ως τιµή που καθορίζεται από τους µέσους διεθνείς όρους αυτής της σφαίρας παραγωγής). Από την άποψη του συνόλου των εθνικών κεφαλαίων, δηλαδή των κεφαλαίων µιας χώρας, η περισσότερο αναπτυγµένη χώρα µπορεί λοιπόν να πραγµατοποιεί στην παγκόσµια αγορά ένα πρόσθετο κέρδος καθώς το πιο παραγωγικό εθνικό κλαδικό κεφάλαιο πωλώντας στην ενιαία διεθνή αγοραία τιµή είναι σε θέση να πραγµατοποιεί ένα πρόσθετο κέρδος. Η συµπίεση της τιµής ενός προϊόντος µπορεί να επιτευχθεί µε τα πρόσθετα αυτά κέρδη κάτω από το µέσο διεθνές επίπεδο µε αποτέλεσµα την αύξηση της ζήτησης για τα προϊόντα της περισσότερο αναπτυγµένης χώρας. Σηµαντικές διαφορές στα επίπεδα της παραγωγικότητας της εργασίας ανάµεσα στις χώρες προκύπτει από την ύπαρξη των εθνικών νοµισµάτων (και συνακόλουθα των 20

21 συναλλαγµατικών ισοτιµιών ανάµεσά τους). Για δεδοµένη τη συναλλαγµατική ισοτιµία, η αυξηµένη ζήτηση για τα προϊόντα µιας πιο αναπτυγµένης χώρας οδηγεί σε (αυξανόµενο) πλεόνασµα στο εµπορικό ισοζύγιό της και σε αυξηµένη ζήτηση για το συνάλλαγµά της. Ταυτόχρονα η (σχετικά) λιγότερο αναπτυγµένη χώρα αντιµετωπίζει (διευρυνόµενο) έλλειµµα στο εµπορικό της ισοζύγιο και αυξηµένη προσφορά συναλλάγµατος. Σε ένα σύστηµα ελεύθερα κυµαινόµενων τιµών συναλλάγµατος, σύντοµα το αποτέλεσµα θα είναι η υποτίµηση του νοµίσµατος της λιγότερο αναπτυγµένης χώρας και η αντίστοιχη ανατίµηση του νοµίσµατος της περισσότερο αναπτυγµένης. Η µεταβολή αυτή των συναλλαγµατικών ισοτιµιών καθιστώντας σχετικά ακριβότερα τα εισαγόµενα προϊόντα της περισσότερο αναπτυγµένης χώρας (και αντιστοίχως σχετικά φθηνότερα της λιγότερο αναπτυγµένης) συρρικνώνει ή εξαλείφει το πλεονέκτηµα παραγωγικότητας του πιο αναπτυγµένου κλαδικού εθνικού κεφαλαίου, περιορίζοντας ή/και εξαφανίζοντας τα πρόσθετα κέρδη που πραγµατοποιούσε έναντι των λιγότερο αναπτυγµένων διεθνών ανταγωνιστών που παράγουν µε χαµηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας, επιτρέποντας, κατά συνέπεια, την αναπαραγωγή του λιγότερο παραγωγικού εθνικού κεφαλαίου. Το γεγονός ότι το πιο παραγωγικό εθνικό κλαδικό κεφάλαιο χάνει τη δυνατότητα να πραγµατοποιεί πρόσθετα κέρδη µέσω της εξαγωγής εµπορευµάτων στην παγκόσµια αγορά το οδηγεί να επενδύσει άµεσα στο εξωτερικό, µε σκοπό ακριβώς τη διατήρηση των πρόσθετων κερδών. Σε ανάλογη κατεύθυνση λειτουργεί η εµπορική προστατευτική πολιτική. Με την εφαρµογή µέτρων εµπορικής προστατευτικής πολιτικής οι τιµές των εισαγόµενων αγαθών αυξάνονται. Αυτή η πολιτική καθίσταται αναγκαία για την προστασία λιγότερο παραγωγικών εγχώριων (εθνικών) κλαδικών κεφαλαίων, απέναντι σε πιο παραγωγικούς διεθνείς ανταγωνιστές. Η εµπορική προστατευτική πολιτική αποσκοπεί, εποµένως, στην αφαίρεση από το πιο παραγωγικό ξένο κλαδικό κεφάλαιο των πρόσθετων κερδών που µπορεί να λαµβάνει (για ένα οµοιογενές προϊόν) το οποίο πωλείται σε µια ενιαία διεθνή αγοραία τιµή. Μέσω της άµεσης επένδυσης το ξένο κεφάλαιο παράγει µέσα στην εγχώρια αγορά υπερπηδώντας τη δασµολογική προστασία (Οικονοµάκης κ.ά. 2006). Οφείλεται να διευκρινιστεί ότι η χώρα που δέχεται τις άµεσες ξένες επενδύσεις πρέπει να παράγει η ίδια εκείνα τα προϊόντα των οποίων η εισαγωγή υποκαθίσταται από τις άµεσες ξένες επενδύσεις, και µάλιστα σε ένα σχετικά υψηλό επίπεδο παραγωγικότητας της εργασίας υψηλότερο, ακόµα και, από τον εθνικό µέσο όρο. ιαφορετικά δεν τίθεται ούτε ζήτηµα 21

22 προστασίας από το διεθνή ανταγωνισµό (µέτρα εµπορικής προστατευτικής πολιτικής, υποτίµηση του νοµίσµατος) ούτε ζήτηµα εισροών ΑΞΕ για την παράκαµψη της προστασίας. Εποµένως, υπό την οπτική της θεωρίας της τροποποίησης του νόµου της αξίας στην παγκόσµια αγορά, ΑΞΕ της πρώτης κατηγορίας πραγµατοποιούνται µεταξύ χωρών µε µηριζικά διαφορετικές παραγωγικές δοµές, άρα και µη-ριζικά διαφορετικές δοµές διεθνούς εµπορίου. Επιπρόσθετα, ωστόσο, προϋποτίθεται και ότι το ξένο κλαδικό κεφάλαιο επενδυόµενο στο εσωτερικό µιας άλλης χώρας µπορεί να παράγει αυτά τα (και εγχώρια παραγόµενα) προϊόντα σχετικά υψηλής παραγωγικότητας µε υψηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας έναντι του εγχώριου κλαδικού κεφαλαίου (Οικονοµάκης κ.ά. 2006). Όπως σηµειώνει ο Busch (1992), στην περίπτωση µεγάλων διαφορών παραγωγικότητας «τα λιγότερο αναπτυγµένα κράτη µπορούν µεν να συναγωνιστούν στο εξωτερικό εµπόριο» τα πιο αναπτυγµένα, «αλλά δεν µπορούν να πραγµατοποιήσουν άµεσα επενδύσεις, δεδοµένου ότι η παραγωγή στο εξωτερικό δεν θα ήταν ανταγωνιστική». Στη βάση αυτή ο ίδιος ερµηνεύει τις δυτικοευρωπαϊκές και ιαπωνικές άµεσες επενδύσεις στις ΗΠΑ. «Μόνο όταν τα κυρίαρχα κράτη της ΕΚ (Ευρωπαϊκής Κοινότητας) και η Ιαπωνία άρχισαν να προσεγγίζουν το γενικό επίπεδο ανάπτυξης των ΗΠΑ η παραγωγή στις ΗΠΑ ήταν για τις χώρες αυτές δυνατή και Σύµφωνα µε τον Busch, ο κύριος όγκος των άµεσων ξένων επενδύσεων έχει τον χαρακτήρα επενδύσεων για παραγωγή προϊόντων για την εγχώρια αγορά σε υποκατάσταση της εξαγωγής εµπορευµάτων και, αντίστοιχα, ερµηνεύεται από τις προσανατολισµένες στην αγορά θεωρίες για τις άµεσες ξένες επενδύσεις. Οι ερµηνείες του «κύκλου προϊόντος» του Vernon (1966) και της «εκλεκτικής θεωρίας του Dunning (1993) παρουσιάζουν άµεση σχέση για το ποιοι ανταγωνιστές της παγκόσµιας αγοράς έχουν την ικανότητα να πραγµατοποιούν άµεσες επενδύσεις στο εξωτερικό και για ποιους είναι ιδιαίτερα επικερδής αυτή η στρατηγική. Κεντρικό θέµα στη θεωρία του Vernon είναι ότι οι άµεσες ξένες επενδύσεις αντικαθιστώντας τις εξαγωγές προϊόντων µε εξαγωγές κεφαλαίων «εξασφαλίζουν στο στάδιο ωρίµανσης του προϊόντος τις εξαγωγικές αγορές, τις οποίες είχε κατακτήσει η τεχνολογικά προηγµένη χώρα (ΗΠΑ) κατά το πρωτοποριακό στάδιο του προϊόντος», από την παραγωγή των ντόπιων παραγωγών (Busch 1992). Όπως υποστηρίζει ο Busch (1992), η θεωρία του Vernon, «ανταποκρίνεται στις συνθήκες της δεκαετίας του 60 όταν οι ΗΠΑ ήταν η βασική κεφαλαιοεξαγωγική χώρα», αλλά έκτοτε χάνει τη σηµασία της. 22

23 Η θεωρία του Dunning αναλύει τα πλεονεκτήµατα που πρέπει να εξασφαλίζουν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις, προκειµένου να εµπλακούν σε µια ξένη παραγωγική διαδικασία, έναντι της διαζευκτικής επιλογής της εξαγωγής των προϊόντων τους, σε τρεις παράγοντες. Ο πρώτος παράγοντας αναφέρεται στα ανταγωνιστικά - ιδιοκτησιακά πλεονεκτήµατα (παραγωγικότητας) που µπορεί να διαθέτει µια επιχείρηση λόγω τεχνολογικών καινοτοµιών, µάνατζµεντ, µάρκετινγκ κ.λπ. στη βάση των οποίων και επιλέγει την άµεση επένδυση στο εξωτερικό. Ο δεύτερος αναφέρεται στα µειωµένα κόστη (εργασίας, πρώτων υλών κ.λπ.) που θα διασφαλίσει η επιχείρηση στη χώρα που θα πραγµατοποιήσει την άµεση επένδυση, έναντι των κοστών στη χώρα προέλευσης της επιχείρησης, και τα οποία την οδηγούν στο να επιλέξει την άµεση επένδυση αντί της εξαγωγής εµπορευµάτων. Υπό την έννοια αυτή εδώ δεν πρόκειται για την περίπτωση µετακίνησης της παραγωγής σε χώρες χαµηλού κόστους (δεύτερη κατηγορία ΑΞΕ). Πέραν αυτού, όπως επισηµάνθηκε, σε πολλές περιπτώσεις τα κίνητρα των ΑΞΕ είναι σύνθετα, αναγόµενα ταυτόχρονα σε περισσότερες της µιας κατηγορίες. Τέλος, ο τρίτος παράγοντας αναφέρεται σε πλεονεκτήµατα εσωτερίκευσης που καθιστούν συµφέρουσα την άµεση επένδυση έναντι της εκχώρησης για παράδειγµα µιας πατέντας σε ξένο ανταγωνιστή. Ο Busch (1992) υποστηρίζει ότι µε τη θεωρία αυτή «µπορεί να ερµηνευτεί τόσο το προβάδισµα των ΗΠΑ στις εξαγωγές κεφαλαίων κατά τις δεκαετίες του 50 και 60 όσο και η τάση για σταυροειδείς επενδύσεις στις δεκαετίες του 70 και 80». Η κριτική του Busch αφορά πρώτον, στο ότι «δεν λαµβάνονται υπόψη οι νοµισµατικές δοµές» και δεύτερον, ότι «παραγνωρίζεται το γενικό πλεονέκτηµα της παραγωγής στο εξωτερικό έναντι της εξαγωγής προϊόντων σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση και διεύρυνση αγορών του εξωτερικού». 1.7 Πρώτες ύλες, χαµηλοί µισθοί και άµεσες ξένες επενδύσεις Βασικό κίνητρο για τις άµεσες ξένες επενδύσεις που στοχεύουν στην παραγωγή προϊόντων για µια τρίτη αγορά ή/και την παγκόσµια αγορά θεωρείται η µείωση του κόστους των εισροών της διαδικασίας παραγωγής, µισθοί και πρώτες ύλες. Ιδιαίτερη σηµασία έχουν οι άµεσες ξένες επενδύσεις για την εκµετάλλευση πρώτων υλών. Άµεσες ξένες επενδύσεις κυρίως για εκµετάλλευση πρώτων υλών εισρέουν κατά βάση σε περιφερειακές χώρες, του Τρίτου Κόσµου. Σε ορισµένες από αυτές τις οικονοµίες 23

24 «δεσπόζει µια εξορυκτική βιοµηχανία µε ιδιαίτερη βαρύτητα για την παγκόσµια αγορά, όπως π.χ. οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες». Οι χώρες αυτές εµπίπτουν στο «εξωστρεφές» µοντέλο οικονοµικής ανάπτυξης, (Μηλιός 1997). Σύµφωνα µε τον Αµίν (1976), ο κύριος όγκος των κεφαλαίων του κέντρου, που έχουν επενδυθεί στην περιφέρεια, αφορά στις εξαγωγικές δραστηριότητες (ορυχεία, πετρέλαιο, πρώτη κατεργασία µεταλλευµάτων), κατά δεύτερο λόγο στις τριτογενείς δραστηριότητες που συνδέονται µε τις εξαγωγές, και, συµπληρωµατικά, στη βιοµηχανία που προορίζεται για την ντόπια αγορά». Σε αντίθεση ο Busch, υποστηρίζει ότι ο κύριος όγκος των άµεσων ξένων επενδύσεων, και στις αναπτυγµένες και στις αναπτυσσόµενες χώρες, έχει το χαρακτήρα επενδύσεων για παραγωγή προϊόντων για την εγχώρια αγορά που υποκαθιστούν εισαγωγές στη χώρα αποδέκτη, και, αντίστοιχα, ερµηνεύεται από τις προσανατολισµένες στην αγορά θεωρίες για τις άµεσες ξένες επενδύσεις. Τέλος, στην περίπτωση όπου η παραγωγικότητα της εργασίας δεν είναι τόσο χαµηλή που να εξανεµίζει το όφελος των χαµηλών µισθών σύµφωνα µε τον Μήλιο (1997), οι περισσότερες άµεσες ξένες επενδύσεις έντασης εργασίας σε περιοχές χαµηλών µισθών αφορούν περιορισµένους βιοµηχανικούς κλάδους και µερικές νεο-εκβιοµηχανιζόµενες χώρες. Κεφάλαιο 2: Ιδανικός τόπος υποδοχής άµεσων ξένων επενδύσεων 2.1. Ιστορικά στοιχεία Η Κίνα είναι αρχαιότατη χώρα. Ο Άνθρωπος του Πεκίνου (ή Σινάνθρωπος ή Χόµο Ερέκτους Πεκίνενσις), που ανακαλύφθηκε στην περιοχή Choukoutien, κοντά στο Πεκίνο, υπολογίζεται ότι έζησε έως και έτη πριν. Το πολιτικό σύστηµα της χώρας ήταν µέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα απολυταρχικό, µε ανώτατο άρχοντα τον Αυτοκράτορα. Για πολλούς αιώνες η διακυβέρνηση της αχανούς αυτής χώρας γινόταν από δυναστείες, µε πρώτη αυτή των Xia από το 2070 π.χ. Η Κίνα έγινε γνωστή στη ύση µέσα από τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο κατά τον 13ο αιώνα. Τότε η Κίνα είχε κατακτηθεί από τους Μογγόλους και ο Κουµπλάι Χαν τοποθέτησε ως κέντρο της αχανούς αυτοκρατορίας του, που 24

25 απλωνόταν από τη Σιβηρία µέχρι την Ινδία, από το Βιετνάµ µέχρι την Ουγγαρία και από την Κορέα µέχρι τα Βαλκάνια, το Πεκίνο, που έγινε έκτοτε η πρωτεύουσα της χώρας. Η δυναστεία των Ming ( ) έφερε στη χώρα µια περίοδο σταθερότητας και ευµάρειας, όπου άνθισαν οι τέχνες (ζωγραφική, καλλιγραφία, λογοτεχνία) και το εµπόριο (πορσελάνη, µετάξι, µπαχαρικά). Η δυναστεία των Qing ( ), όπου κυβέρνησαν για δεύτερη φορά µετά τους Μογγόλους ξένοι αυτοκράτορες, οι Manchu, χωρίζεται σε δύο περιόδους. Κατά την πρώτη περίοδο που διήρκεσε 133 χρόνια, υπήρχε ειρήνη και ευηµερία, κατά τη δεύτερη, όµως, περίοδο ξεκίνησε η παρακµή της Κίνας, αφενός, εξαιτίας αδύναµων και πολύ νέων σε ηλικία αυτοκρατόρων και εσωτερικών διενέξεων και, αφετέρου, λόγω της δράσης των ξένων αποικιοκρατικών δυνάµεων, ιδίως της Μ. Βρετανίας και της Γαλλίας, που είχαν ως στόχο την εµπορική διείσδυση στην Κίνα. Το 1911 ο τελευταίος αυτοκράτορας, ο ανήλικος Pu Yi, εκδιώχθηκε από το θρόνο και το 1912 η επανάσταση µε ηγέτη τον Sun Yat-Sen οδήγησε στην κατάργηση της φεουδαρχικής µοναρχίας και στην ανακήρυξη της χώρας σε δηµοκρατία. Το 1921 ιδρύθηκε το Κινεζικό Κοµµουνιστικό Κόµµα. Ακολούθησε µία περίοδος εµφύλιας διαµάχης, η κατάληψη της περιοχής της Μαντζουρίας και η κατοχή από τους Ιάπωνες, κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσµιου Πολέµου, που, όµως, συσπείρωσε το λαό εναντίον τους. Την 1η Οκτωβρίου 1949, µε τον Mao Zedong στην ηγεσία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος ιδρύθηκε η Λαϊκή ηµοκρατία της Κίνας και καθιερώθηκε ένα σοσιαλιστικό σύστηµα διακυβέρνησης. Η χώρα εξασφάλισε την εθνική της κυριαρχία και παρουσίασε σηµαντική ανάπτυξη στον αγροτικό και βιοµηχανικό τοµέα, παράλληλα, ωστόσο, ο λαός υπέφερε από τα σφάλµατα της πολιτικής ηγεσίας µε αποκορύφωµα την «πολιτιστική επανάσταση» των ετών Μετά το 1978, ο τότε Πρόεδρος Deng Xiaoping αλλά και οι ηγέτες που τον διαδέχθηκαν, έδωσαν έµφαση στον εκσυγχρονισµό της χώρας και τον προσανατολισµό στην οικονοµία της αγοράς, µε αποτέλεσµα την αλµατώδη ανάπτυξη της οικονοµίας και την βελτίωση του επιπέδου ζωής για σηµαντικό τµήµα του πληθυσµού (σηµείωµα του Γραφείου ΟΕΥ Πεκίνου: 30 χρόνια οικονοµικών µεταρρυθµίσεων στη Λ.. Κίνας) 2.2. Γεωγραφία και φυσικός πλούτος 25

26 Η Κίνα βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Ασιατικής Hπείρου και βρέχεται δυτικά από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η γεωγραφική έκταση της Κίνας είναι περίπου 9,6 εκατοµ. τετρ. χλµ. και αποτελεί την τέταρτη σε έκταση χώρα στον κόσµο, µετά τη Ρωσία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Με µήκος συνόρων που υπερβαίνει τα χιλιόµετρα, η Κίνα συνορεύει ανατολικά µε την Βόρεια Κορέα, βόρεια µε την Μογγολία, βορειοανατολικά µε την Ρωσία, νοτιοδυτικά µε το Καζακστάν, Κιργκιστάν και Τατζικιστάν, δυτικά και νοτιοδυτικά µε το Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ινδία, Νεπάλ, Σικκίµ και Μπουτάν και νότια µε το Μυανµάρ, Λάος και Βιετνάµ. Στα ανατολικά και νοτιοανατολικά συνορεύει µε την Νότιο Κορέα, Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Μπρούνεϊ, Μαλαισία και Ινδονησία. Με µήκος ακτογραµµής περίπου χλµ., η κινεζική ενδοχώρα βρέχεται στα ανατολικά και νότια από τις θάλασσες Μπόχαϊ, Κίτρινη Θάλασσα, Ανατολική και Νότια Κινεζική Θάλασσα. Εντός των κινεζικών χωρικών υδάτων βρίσκονται περί τα νησιά. Το µεγαλύτερο από αυτά, µε έκταση περίπου τετρ. χλµ. είναι η Ταϊβάν και ακολουθεί η νήσος Χαϊνάν µε έκταση τετρ. χλµ. Το κλίµα της χώρας διαφοροποιείται σηµαντικά, από τροπικό στις πιο νότιες περιοχές µέχρι υποαρκτικό στις πιο βόρειες. Στη βόρεια Κίνα το κλίµα είναι ηπειρωτικό µε χαµηλές θερµοκρασίες και ξηρασία το χειµώνα, ενώ η άνοιξη και το καλοκαίρι χαρακτηρίζονται από υψηλές θερµοκρασίες και συχνές βροχοπτώσεις (χαρακτηριστικά ηµι-τροπικού κλίµατος). Στη νότια Κίνα, αντίθετα, ο χειµώνας είναι ήπιος, µε συχνές βροχοπτώσεις, ενώ το καλοκαίρι ξηρό. Στη δυτική Κίνα υπάρχει έντονη σεισµικότητα, η νοτιοανατολική Κίνα πλήττεται, συχνά, από τυφώνες, ενώ στη βόρεια Κίνα, κατά την άνοιξη, εµφανίζονται αµµοθύελλες από την έρηµο Γκόµπι της Μογγολίας Έδαφος Η Κίνα διαθέτει πλούσια ποικιλία εδαφών, από µεγάλες καλλιεργήσιµες εκτάσεις, στα Ανατολικά, δάση στις αποµονωµένες Βορειοανατολικές και Νοτιοδυτικές επαρχίες, και βοσκότοπους στα Βόρεια-Βορειοδυτικά, έως εκτεταµένες ερήµους στα Βόρεια. Η καλλιεργήσιµη γη αντιστοιχεί σε 130,04 εκατοµµύρια εκτάρια, και βρίσκεται κυρίως στη Βορειοανατολική πεδιάδα, στην µέση και χαµηλή πεδιάδα του Κίτρινου ποταµού, του έλτα του Ποταµού Pearl και της λεκάνης του Sichuan. Οι κύριες καλλιέργειες στα Βόρεια και Βορειοανατολικά περιλαµβάνουν σιτάρι, καλαµπόκι, σόργο, σόγια, λινάρι, βαµβάκι, 26

27 ζαχαρότευτλο, κεχρί, ενώ η µέση και χαµηλή πεδιάδα του Κίτρινου Ποταµού, αποκαλούµενη και «γη του ψαριού και του ρυζιού», αποδίδει καλλιέργειες αναποφλοίωτου ρυζιού και είναι πλούσια σε φρέσκα ψάρια. Επίσης, στις περιοχές αυτές παράγονται οι σηµαντικότερες ποικιλίες τσαγιού και µεταξοσκώληκα. Οι καλλιέργειες της λεκάνης του Sichuan αφορούν, κυρίως, σε αναποφλοίωτο ρύζι, κράµβη, ζαχαροκάλαµο. Η περιοχή αυτή είναι γνωστή και ως «γη της αφθονίας». Τέλος, στην περιοχή του έλτα του Pearl River παράγεται αναποφλοίωτο ρύζι, η συγκοµιδή του οποίου γίνεται 2-3 φορές ετησίως. Τα δάση καλύπτουν µόλις 175 εκατοµµύρια εκτάρια της συνολικής έκτασης της χώρας. Οι οροσειρές των Υψηλότερων Hinggan, Χαµηλότερων Hinggan και Changbai στα Βορειοανατολικά, είναι οι µεγαλύτερες φυσικές δασικές περιοχές. Στις οροσειρές αυτές βρίσκονται κυρίως κωνοφόρα, όπως το Κορεάτικο πεύκο και το αγριόπευκο, και πλατύφυλλα κωνοφόρα, όπως σηµύδα, οξιά, ιτιά, φτελιά. Στα Νοτιοδυτικά οι ποικιλίες δέντρων περιλαµβάνουν ελάτη, ερυθρελάτη, πεύκο του Yunnan, teak, κόκκινο σανταλόξυλο, nanmu και padauk. Η περιοχή Xishuangbanna, αποκαλούµενη και «βασίλειο των φυτών», στα νότια της επαρχίας Yunnan, αποτελεί µια σπάνια τροπική δασική περιοχή πλατύφυλλων δέντρων, κοιτίδα 5 χιλ. ποικιλιών χλωρίδας. Οι βοσκότοποι της Κίνας καλύπτουν έκταση 400 εκ. εκταρίων, εκτεινόµενοι σε µια λωρίδα 3 χλµ. από τα Βορειοανατολικά έως τα Νοτιοδυτικά. Ο µεγαλύτερος φυσικός βοσκότοπος της χώρας είναι η κοιλάδα της Μογγολίας, όπου εκτρέφονται τα φηµισµένα άλογα Sanhe, τα βοοειδή Sanhe και τα Μογγολικά πρόβατα.. Οι σηµαντικοί βοσκότοποι στα όρη Tianshan Mountains στην επαρχία Xinjiang είναι ιδανικοί για εκτροφή ζώων, όπως τα φηµισµένα άλογα Ili και τα πρόβατα Xinjiang, γνωστά για το φίνο µαλλί τους. Όµως, παρόλο που οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις και οι βοσκότοποι της Κίνας είναι από τους µεγαλύτερους παγκοσµίως, η κατά κεφαλή εκµετάλλευσή τους αντιστοιχεί στο ένα τρίτο παγκοσµίως, εξαιτίας του µεγάλου µεγέθους του πληθυσµού και του κατακερµατισµού τους σε πολλούς αλλά µικρούς καλλιεργητές Υπέδαφος 27

28 Το υπέδαφος της Κίνας είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε ορυκτά και ορυκτά µεταλλεύµατα. Έως σήµερα, έχουν επιβεβαιωθεί 158 διαφορετικά είδη ορυκτών, τοποθετώντας την Κίνα τρίτη στον παγκόσµιο αποθεµατικό χάρτη. Οι φυσικές πηγές των σπάνιων µετάλλων υπερβαίνουν κατά πολύ το συνδυασµένο σύνολο όλων των υπολοίπων του πλανήτη. Η Κίνα είναι µια από τις πλουσιότερες χώρες σε κοιτάσµατα άνθρακα, σιδήρου, χαλκού, αλουµινίου, στίβιου, µόλυβδου, µολυβδαίνιου, µαγνησίου, κασσίτερου, ψευδάργυρου και υδράργυρου. Τα αποθέµατα άνθρακα της Κίνας ανέρχονται σε 334,2 δις τόνους, και βρίσκονται κυρίως στις Βόρειες και Βορειανατολικές περιοχές, ιδίως στην αυτόνοµη περιοχή της µειονότητας Uygur της επαρχίας Xinjiang και στις επαρχίες Shanxi και Εσωτερική Μογγολία. Τα αποθέµατα της Κίνας σε σιδηροµεταλλεύµατα ανέρχονται σε 21,24 δις τόνους και κατανέµονται, κυρίως, στα Βορειοανατολικά, Βόρεια και Νοτιοδυτικά. Η χώρα διαθέτει, επίσης, πλούσια κοιτάσµατα αργιλικού πετρελαίου, φυσικού αερίου, φωσφόρου και θειαφιού. Τα κοιτάσµατα πετρελαίου βρίσκονται, κυρίως, στα Βόρεια, Βορειοδυτικά και Βορειοανατολικά, καθώς επίσης, και στην ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα της Ανατολικής Κίνας. Λόγω της ταχύτατης, όµως, εκβιοµηχάνισης της χώρας τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τα αποθέµατα ορυκτού πλούτου της Κίνας µειώνονται µε µεγάλους ρυθµούς, αναγκάζοντας την να αναζητάει πρώτες ύλες σε άλλες περιοχές, όπως στην Αφρική, στον Ειρηνικό και στη Λατινική Αµερική Χλωρίδα και πανίδα Η Κίνα είναι µια από τις χώρες µε τη µεγαλύτερη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας παγκοσµίως, καθώς και µε τη µεγαλύτερη βιοποικιλότητα σε σπάνια είδη φυτών και ζώων. Στην Κίνα ζουν περισσότερα από είδη σπονδυλωτών ζώων, που αντιστοιχούν στο 10% παγκοσµίως, ανάµεσα στα οποία είναι ζώα και ψάρια. Τα µοναδικά είδη ζώων ανέρχονται σε πλέον των εκατό, περιλαµβανοµένων του γιγαντιαίου πάντα (µακρινός συγγενής της αρκούδας, έχουν αποµείνει µόλις ζώα), της ξανθιάς µαϊµούς, της τίγρης της Νότιας Κίνας, του καφετιού φασιανού, του κόκκινου γερανού, της κόκκινης ίβις, του δελφινιού µε τη λευκή ουρά και του Κινεζικού αλιγάτορα. Η χλωρίδα της Κίνας είναι µια από τις πλουσιότερες στον κόσµο, µε περισσότερα από είδη των ψηλότερων φυτών, και σχεδόν όλες οι σηµαντικές ποικιλίες φυτών που 28

29 φύονται σε παγωµένες, µέσες και τροπικές ζώνες είναι παρούσες. Επιπλέον, υπάρχουν περισσότερα από είδη φυτών µε ξυλώδη κορµό, περιλαµβανοµένων ειδών παράξενων δέντρων. Σπάνια είδη δέντρων που απαντώνται µόνο στην Κίνα είναι η µετασεκόγια, το κινεζικό κυπαρίσσι, η κινεζική ελάτη, η ασηµένια ελάτη Cathay, το χρυσό αγριόπευκο, το κυπαρίσσι του Fujian, η ελάτη της Ταϊβάν, το περιστερόδεντρο, eucommia και η camplotheca acuminata. Η Κίνα είναι, επίσης, πατρίδα περισσοτέρων από ειδών βρώσιµων φυτών και ειδών φαρµακευτικών φυτών, όπως το ginseng από τα όρη Changbai, safflowers από το Θιβέτ, Chinese wolfberry από τη Ningxia και notoginseng από τις επαρχίες Yunnan και Guizhou ηµογραφικά στοιχεία H Κίνα είναι η πολυπληθέστερη χώρα στον κόσµο, µε εκατοµµύρια κατοίκους. Ο πληθυσµός της είναι άνισα κατανεµηµένος, παρουσιάζοντας µεγαλύτερη πυκνότητα στις ανατολικές ακτές (περισσότεροι από 400 κάτοικοι ανά τετρ. χλµ.) και µικρότερη (λιγότεροι από 10 κάτοικοι ανά τετρ. χλµ.) στα δυτικά της χώρας. Οι πόλεις της Κίνας καλύπτουν µια έκταση 80 χιλ τετραγωνικών χιλιοµέτρων, η οποία προβλέπεται να διπλασιαστεί µέσα στα επόµενα έτη. Το 48,06 % του πληθυσµού είναι ηλικίας από 15 έως 44 ετών, το 23,31% από 45 ετών έως 64 ετών και το 9,07 % άνω των 65 ετών. Τα παιδιά και οι έφηβοι έως 15 ετών ανέρχονται στο 19,55 % του πληθυσµού. Η αναλογία αντρών-γυναικών είναι 50,54%-49,46%, εµφανίζοντας ελαφριά αύξηση του γυναικείου πληθυσµού την τελευταία πενταετία λόγω χαλάρωσης της αυστηρής πολιτικής γεννήσεων, που ήταν υπέρ των αρρένων τέκνων. Προσδόκιµος χρόνος ζωής είναι για τους άντρες 74 έτη και για τις γυναίκες 78 έτη. Το 59,5% του πληθυσµού κατοικεί στην επαρχία, έναντι 40,5% στα αστικά κέντρα. Στην Κίνα υπάρχουν 56 διαφορετικές εθνικές οµάδες, µε µεγαλύτερη αυτή των Χαν (91,59 % του πληθυσµού). Σηµαντικές εθνικές οµάδες, µε δική τους γλώσσα, ήθη και έθιµα, αποτελούν οι Χάκκα (Νοτιοανατολική Κίνα) και οι Μογγόλοι (Εσωτερική Μογγολία). Κυριότερες θρησκείες, µε χιλιάδες πιστούς και τόπους λατρείας, είναι ο Βουδισµός, Ισλαµισµός, Χριστιανισµός και Ταοϊσµός. Σηµειώνεται ότι οι Κινέζοι στο σύνολό τους είναι άθεοι. Οι κυριότερες πόλεις της Λ.. Κίνας είναι: 29

30 Πεκίνο: πρωτεύουσα του κράτους, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της χώρας και διεθνής κόµβος σύνδεσης της Κίνας µε τον υπόλοιπο κόσµο. Τιαντζίν: παραθαλάσσια πόλη και λιµάνι νότια του Πεκίνου. Σαγκάη: κύριο λιµάνι µε αναπτυγµένες µεταφορικές υποδοµές, οικονοµικό και επιχειρηµατικό κέντρο. Guangzhou (Καντόνα): οικονοµικό, εµπορικό και πολιτιστικό κέντρο στη νότια Κίνα Σενγιάνγκ: πόλη της βορειοανατολικής Κίνας µε στρατηγική οικονοµική σηµασία λόγω της γεωγραφικής της θέσης Πολιτικό σύστηµα Η κρατική εξουσία ασκείται από έξι όργανα: το Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο (Κογκρέσο), τον Πρόεδρο της Λ.. της Κίνας, το Συµβούλιο του Κράτους, την Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή, το Ανώτατο Λαϊκό ικαστήριο, και την Ανώτατη Αρχή Νοµικής Εποπτείας. Το Κογκρέσο ασκεί τη νοµοθετική εξουσία. Επίσης εκλέγει τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο, ενώ στις αρµοδιότητές του περιλαµβάνονται η έγκριση του Σχεδίου Εθνικής Οικονοµικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης καθώς και του Κρατικού Προϋπολογισµού. O Πρόεδρος εκλέγεται από το Κογκρέσο και είναι ο επικεφαλής του κράτους. Τo Συµβούλιο ασκεί την εκτελεστική εξουσία. Αποτελείται από τον Πρωθυπουργό, τους Αναπληρωτές Πρωθυπουργούς, τους Κρατικούς Συµβούλους, τους Υπουργούς, τον Γενικό Ελεγκτή και το Γενικό Γραµµατέα. Ο Πρωθυπουργός διορίζεται από τον Πρόεδρο και ο διορισµός του επικυρώνεται από το Κογκρέσο. Η θητεία στο Συµβούλιο διαρκεί πέντε έτη, ενώ τα µέλη δεν µπορούν να διορισθούν για περισσότερες από δύο συνεχείς θητείες. Σηµερινός Πρωθυπουργός της χώρας είναι ο WΕΝ Jiabao. Η Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή της Λ.. της Κίνας είναι το ανώτατο κρατικό όργανο διοίκησης των ενόπλων δυνάµεων της χώρας. Η δικαστική εξουσία ασκείται από το Ανώτατο Λαϊκό ικαστήριο. Η Κίνα διαιρείται διοικητικά σε 23 επαρχίες (συµπεριλαµβανοµένης της Ταϊβάν), 5 αυτόνοµες περιφέρειες και 4 δήµους (µεταξύ των οποίων το Πεκίνο και η Σαγκάη). Το Χογκ-Κονγκ και το Μακάο βρίσκονται υπό ειδικό διοικητικό καθεστώς. 30

31 2.5. Επιχειρηµατικό περιβάλλον Νοµοθετικό έργο Η ιαρκής Επιτροπή του Εθνικού Κοινοβουλίου παρήγαγε πλούσιο νοµοθετικό έργο κατά τα προηγούµενα έτη, και, στο πλαίσιο εκσυγχρονισµού της νοµοθεσίας και εναρµονισµού της µε τις υποχρεώσεις της Κίνας στον ΠΟΕ, προγραµµατίζεται η έκδοση 64 νοµοθετηµάτων έως το 2013 (όπως τροποποίηση του νόµου για τα εµπορικά σήµατα, έκδοση διαχειριστικού νόµου για τα φάρµακα, κ.ά.). Το 2008 υιοθετήθηκαν ορισµένοι σηµαντικοί νόµοι και κανονιστικές διατάξεις, των οποίων η εφαρµογή θα έχει άµεσες και σε µόνιµη βάση επιπτώσεις στο οικονοµικό σύστηµα, στη λειτουργία της αγοράς και στο κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Νόµος για τις ευρεσιτεχνίες. Ο νέος νόµος, που τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 2009, εισάγει το στοιχείο της «απόλυτης καινοτοµίας» και επιφέρει κάποιες βασικές αλλαγές στο υφιστάµενο πλαίσιο κατοχύρωσης διπλωµάτων ευρεσιτεχνίας Νόµος για την προστασία του ανταγωνισµού Ο νόµος τέθηκε σε ισχύ τη 1η Αυγούστου Αναφέρεται σε ελέγχους για σοβαρές µεταβολές στη διάρθρωση της αγοράς (συγχωνεύεις εταιριών), σε συµφωνίες και φαινόµενα κυριαρχίας στην αγορά και στην ίδρυση Αρχής για την προστασία του ανταγωνισµού. Στο πλαίσιο αυτό, συστάθηκε Γραφείο Αντι-µονοπωλείου, στο Υπουργείο Εµπορίου, µε αρµοδιότητες τη διερεύνηση µονοπωλιακών καταστάσεων, την εφαρµογή κατευθυντήριων αρχών για το αντι-µονοπώλειο και το συντονισµό των εµπλεκοµένων αρχών Κανονισµός λειτουργίας ξένων τραπεζών Ο τραπεζικός τοµέας άρχισε να απελευθερώνεται, σύµφωνα µε τις υποχρεώσεις της Κίνας έναντι του ΠΟΕ, από τις 11/12/2006 και η Εποπτεύουσα Αρχή των Τραπεζών, China Banking Regulatory Commission (CBRC), επέτρεψε σε εννέα ξένες τράπεζες, περιλαµβανοµένης της HSBC, Hang Seng Bank, Citigroup, ABN AMRO και Standard Chartered Bank, την άδεια να ιδρύσουν θυγατρικά καταστήµατα στην ηπειρωτική Κίνα. 31

32 Οι ξένες τράπεζες µπορούν να προσφέρουν, πλέον, στο κοινό χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες σε Γιουάν, εφόσον το εγγεγραµµένο κεφάλαιο για κάθε υποκατάστηµά τους στην Κίνα είναι τουλάχιστον 127 εκατοµ. δολάρια και το κεφάλαιο λειτουργίας τους 12,7 εκατοµ. δολάρια. Πρόσφατα, οι κινεζικές Αρχές επέτρεψαν στις ξένες τράπεζες να εµπορεύονται και εταιρικά οµόλογα σε εγχώριο νόµισµα. Ο νέος Κανονισµός λειτουργίας ξένων τραπεζών στην Κίνα, σύµφωνα µε τον οποίο οι ξένες τράπεζες µπορούν, πλέον, να διεξάγουν εργασίες σε εγχώριο νόµισµα (RMB) θα δώσει νέα ώθηση στη λειτουργία του ιδιωτικού τοµέα, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των ΜΜΕπιχειρήσεων. Για την περίοδο , η κυβέρνηση αποφάσισε να ενισχύσει αισθητά τον ιδιωτικό τοµέα, ο οποίος αποδείχτηκε και ο σηµαντικότερος παράγοντας που συµβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ και στη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας Ενιαίος συντελεστής φόρου εισοδήµατος εταιριών Τον Μάρτιο 2007 ελήφθη η απόφαση να ισχύσει από 1/1/2008 ένας ενιαίος συντελεστής φόρου εισοδήµατος εταιριών σε ύψος 25% για τις µεγαλύτερες (βασικός συντελεστής) και 20% για τις µικρότερες επιχειρήσεις (µε ετήσιο κύκλο εργασιών κάτω από Γιουάν) Νόµος περί ακινήτων Τον Μάρτιο 2007, αποφασίστηκαν νέες νοµοθετικές διατάξεις για την κυριότητα ακινήτων, που άρχισαν να ισχύουν από 1/10/2007. Υπό το νέο νοµικό πλαίσιο για την εµπράγµατη ιδιοκτησία, υφίστανται περισσότερα δικαιώµατα χρήσης της γης, χωρίς όµως να δίνεται πλήρες δικαίωµα ιδιοκτησίας επί της γης, η οποία εξακολουθεί να θεωρείται «κρατική». Συγκεκριµένα, ιδιώτες (φυσικά και νοµικά πρόσωπα) µπορούν να αποκτούν δικαίωµα χρήσης της γης για µια περίοδο έως και 70 έτη, καθώς και το δικαίωµα µεταβίβασης και 32

33 πώλησης του δικαιώµατος χρήσης της γης. Είναι η πρώτη φορά που το κράτος και ιδιώτες αντιµετωπίζονται και προστατεύονται από κινεζικό νόµο µε ισότητα Νόµος για την ασφάλεια των τροφίµων Από την 1η Ιουνίου 2009, ισχύει νέος Νόµος για την Ασφάλεια των Τροφίµων, ο οποίος και αντανακλά την προσπάθεια της Κίνας να δηµιουργήσει ένα κατάλληλο και επαρκές νοµικό πλαίσιο ελέγχου (προληπτικού και κατασταλτικού) της ασφάλειας των τροφίµων και προστασίας της υγείας των Κινέζων καταναλωτών, οι οποίοι πλήττονται από συνεχή διατροφικά σκάνδαλα τα τελευταία χρόνια., µε αποκορύφωµα το σκάνδαλο µε τα επιµολυσµένα µε µελαµίνη γαλακτοκοµικά προϊόντα, που αποκαλύφθηκε το Φθινόπωρο Οι τοµείς που καλύπτει ο νέος Νόµος είναι: α) παραγωγή, επεξεργασία, πώληση και υπηρεσίες των τροφίµων, β) παραγωγή και διαδικασία επεξεργασίας των προσθετικών τροφίµων, γ) παραγωγή και λειτουργία υλικών συσκευασίας, εµπορευµατοκιβωτίων, καθαριστικών και απολυµαντικών ειδών, µηχανηµάτων και συσκευών που χρησιµοποιούνται κατά την παραγωγική διαδικασία των τροφίµων, δ) χρήση προσθετικών τροφίµων και άλλων συναφών ουσιών, και, ε) έλεγχοι ασφάλειας των τροφίµων, προσθετικών τροφίµων και άλλων προϊόντων συναφών µε τρόφιµα. Οι καινοτοµίες που εισάγει ο νέος Νόµος είναι: η πρόβλεψη για σύσταση Επιτροπής για την ασφάλεια των τροφίµων, οι αρµοδιότητες της οποίας θα προσδιοριστούν, αργότερα, από το Συµβούλιο του Κράτους (State Council). η κατανοµή και ο προσδιορισµός σαφών αρµοδιοτήτων µεταξύ των εµπλεκοµένων Αρχών, όπως το Υπουργείο Υγείας, που καθίσταται αρµόδιο για την έκδοση των προτύπων για την ασφάλεια των τροφίµων, και η ιοικητική Αρχή Ποιοτικής Εποπτείας, Ελέγχου και Αποµόνωσης (AQSIQ), που καθίσταται αρµόδια για την εφαρµογή αυτών των προτύπων και την επόπτευση της παραγωγής των τροφίµων [για την επόπτευση της πώλησης και των υπηρεσιών τροφίµων θα είναι αντίστοιχα αρµόδιες η Κρατική Αρχή για το Εµπόριο και τη Βιοµηχανία (SAIC) και η Κρατική Αρχή για τα Τρόφιµα και Φάρµακα (SFDA)]. 33

34 η υποχρέωση των εταιρειών που εµπλέκονται στην παραγωγή, πώληση και παροχή υπηρεσιών τροφίµων να διαθέτουν συγκεκριµένες άδειες, όπως άδεια παραγωγής, πώλησης ή παροχής υπηρεσιών. η θέσπιση συστήµατος άµεσης απόσυρσης από την αγορά των τροφίµων που δεν συνάδουν µε τα πρότυπα ασφάλειας, και η θέσπιση υποχρέωσης των παραγωγών να διακόπτουν την παραγωγή ακατάλληλων τροφίµων. η επιβολή υψηλών προστίµων στους παραβάτες των προτύπων ασφάλειας, η θέσπιση ποινικής ευθύνης και επιβολής ποινών στους κρατικούς υπαλλήλους που εκτελούν πληµµελώς τα καθήκοντά τους, και η πρόβλεψη δυνατότητας αποζηµίωσης των καταναλωτών που υπέστησαν βλάβη στην υγεία τους εξαιτίας ακατάλληλων τροφίµων. Επίσης, εκπονούνται από τη ιαρκή Επιτροπή του Εθνικού Κοινοβουλίου και άλλα νοµοθετήµατα, όπως: Εκπόνηση Κανονισµού για την Ανακύκλωση και τη ιάθεση Αποβλήτων, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων (εφαρµογή από 1/1/2011) Ο υπό εκπόνηση Κανονισµός απηχεί την πρόκριση της Κυβέρνησης στην επιστηµονική έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογίας για τη διάθεση των αποβλήτων ενώ απαγορεύει τη χρήση απαρχαιωµένων µεθόδων για την επεξεργασία των στερών αποβλήτων. Στον Κανονισµό αυτό προβλέπεται ειδικό κονδύλι για την επιδότηση των δαπανών της ανακύκλωσης και της διάθεσης των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ οι κατασκευαστές και οι εξουσιοδοτηµένοι αντιπρόσωποι εισαγόµενων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων θα συνεισφέρουν στο κονδύλι αυτό. Εκπόνηση Νόµου για τις ταχυδροµικές υπηρεσίες. Ο υπό εκπόνηση νόµος προβλέπει τη χορήγηση αδειών σε ιδιωτικές εταιρείες ταχυµεταφορών Πέραν των ανωτέρω, το 2007, υιοθετήθηκαν ορισµένοι κανονισµοί και διατάξεις που ρυθµίζουν επιµέρους θέµατα, όπως: πιστωτικοί έλεγχοι, χρηµατοοικονοµικοί κανονισµοί και ασφάλεια προϊόντων. Το 2008 και 2009, εκδόθηκαν εφαρµοστικές διατάξεις επί ορισµένων από τους προανεφερθέντες νόµους και αναµένονται νέες νοµοθετικές διατάξεις για θέµατα περιβάλλοντος και ενέργειας. 34

35 ικαστικό Σύστηµα Στην Κίνα λειτουργεί ένα σύστηµα αστικού δικαίου, το οποίο περιλαµβάνει µεν κάποιους γενικούς κανόνες νοµοθεσίας αλλά δεν στηρίζεται στα δεδικασµένα. Τρεις δεκαετίες µεταρρυθµίσεων έχουν οδηγήσει σε µεγάλο αριθµό αλλαγών σε θεσµούς, νόµους και πρακτικές. Οι νόµοι και οι Κανονισµοί τείνουν να είναι πολύ γενικοί και συχνά χρειάζονται περισσότερο σαφείς εφαρµοστικούς κανονισµούς και µέτρα εφαρµογής. Πολλές φορές, η διαιτησία, στην οποία προσφεύγουν συχνά οι ξένες εταιρίες για να αποφύγουν την δικαστική οδό, προσκρούει σε πολλές δυσκολίες στην επίλυση των διαφορών.η Κίνα είναι µέλος του International Centre for the Settlement of Investment Disputes (ICSID). ιαιτησία Η ιαιτησία αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών. Παρότι τα αποτελέσµατα της διαιτησίας δεν είναι υποχρεωτικά για τα µέρη και δεν δεσµεύουν τα δικαστήρια, εντούτοις συνίσταται η περίληψη ρήτρας διαιτησίας σε συµβόλαια. Συνήθης ρήτρα διαιτησίας είναι η πρόβλεψη ότι, σε περίπτωση διαφοράς οποιοδήποτε από τα δύο µέρη µπορεί να προσφύγει στην Κινεζική Επιτροπή ιεθνούς Οικονοµικής και Εµπορικής ιαιτησίας (CHINA INTERNATIONAL ECONOMIC AND TRADE ARBITRATION COMMISSION-CIETAC) ή, προκειµένου για ναυτιλιακές διαφορές στη China Maritime Arbitration Commission (CMAC). Η CIETAC επιλύει µέσω του θεσµού της διαιτησίας διαφορές από οικονοµικές και εµπορικές συναλλαγές, µε ή χωρίς τη σύναψη συµβολαίου. Στο πλαίσιο της CIETAC, λειτουργεί, επίσης, το Κέντρο Απόφασης επί ιαφορών Domaine Name (Domain Name Dispute Resolution Center), το οποίο, είναι εξουσιοδοτηµένο από την Κρατική Αρχή Οργάνωσης και Ελέγχου της πληροφόρησης στο διαδίκτυο (CNNIC), να επιλύει διαφορές domaine name, καθώς και άλλες διαφορές που εµπίπτουν στη δικαιοδοσία του CNNIC. ( Φορολογία Οι βασικές κατηγορίες φόρων που επιβάλλονται και στις ξένες επιχειρήσεις είναι οι ακόλουθες: 35

36 1) Φόρος εισοδήµατος εταιρειών Νέος Φορολογικός Νόµος Από 1/1/2008 ισχύει ένας ενιαίος συντελεστής φόρου εισοδήµατος εταιριών σε ύψος 25% για τις µεγαλύτερες (βασικός συντελεστής) και 20% για τις µικρότερες επιχειρήσεις (µε ετήσιο κύκλο εργασιών κάτω από Γιουάν). Ο νέος βασικός συντελεστής ισχύει για τη φορολόγηση τόσο των ξένων όσο και των αµιγώς κινεζικών επιχειρήσεων. Ο νέος φορολογικός νόµος κατήργησε πολλά προτιµησιακά φορολογικά καθεστώτα που ίσχυαν για ξένες επενδύσεις. Παρόλα αυτά προβλέπει ακόµη ορισµένα κίνητρα σε συγκεκριµένους τοµείς ή γεωγραφικές περιοχές, όπως για τις καινοτόµες εταιρίες και εταιρίες υψηλής τεχνολογίας εξακολουθεί να ισχύει ο συντελεστής 15%. Επίσης, για εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε έργα υποδοµών ή κατασκευάζουν εξοπλισµό που χρησιµοποιείται αποκλειστικά για την ασφάλεια εργασίας, ισχύουν προτιµησιακοί φόροι εταιρικού εισοδήµατος. Αναλυτές πιστεύουν, ότι ο νέος φορολογικός νόµος πλήττει περισσότερο τις ξένες ΜΜΕπιχειρήσεις που έχουν επενδύσει στην Κίνα ενώ ευνοεί τις κινεζικές. Αρµόδιος φορέας για την παροχή πληροφόρησης σχετικά µε τη φορολόγηση των ξένων επενδύσεων στη Λ.. Κίνας είναι η China Association of Development Zones ( στην οποία οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να απευθύνονται µέσω της ειδικής υπηρεσίας του Υπουργείου Εµπορίου Λ.. Κίνας (Ιστοσελίδα: 2) Φόρος Προστιθέµενης Αξίας Ο φόρος αυτός επιβάλλεται στις εισαγωγές προϊόντων, στην πώληση αγαθών και στην παροχή υπηρεσιών και κυµαίνεται από 13% έως 17% ανάλογα µε το προϊόν (13% για δηµητριακά, φυτικά έλαια, ζωοτροφές, πόσιµο νερό, χηµικά λιπάσµατα, φυτοφάρµακα και αγροτικά µηχανήµατα). Τελευταία, µε την έκδοση τριών Κανονισµών για το ΦΠΑ, το Φόρο Κατανάλωσης και το φόρο Εισοδήµατος Εταιρειών, αναθεωρήθηκαν οι ρυθµίσεις για την καταβολή ΦΠΑ. Με τις νέες ρυθµίσεις: οι εταιρείες µπορούν να ζητούν την επιστροφή ΦΠΑ για επενδύσεις τους σε ακίνητα. ο ΦΠΑ για τους χαµηλότερης κλίµακας πληρωτές µειώθηκε σε 3%. καταργήθηκε η απαλλαγή από την καταβολή ΦΠΑ για εισαγωγή εξοπλισµού και η επιστροφή ΦΠΑ για την αγορά εγχώριου εξοπλισµού από εταιρείες ξένου κεφαλαίου 36

37 (το µέτρο αυτό αφορά και την εισαγωγή εξοπλισµού που χρηµατοδοτείται από ξένα κρατικά δάνεια). εταιρείες και ιδιώτες που πωλούν προϊόντα ανακύκλωσης και ανανεώσιµων πηγών καταβάλλουν ΦΠΑ, ιδιώτες, όµως, που πωλούν προϊόντα προηγούµενης ιδίας χρήσης απαλλάσσονται από την καταβολή ΦΠΑ. οι πληρωτές γενικού ΦΠΑ που πωλούν προϊόντα ανανεώσιµων πηγών και πληρούν ορισµένα κριτήρια µπορούν να ζητήσουν, πριν το τέλος 2010, να επωφεληθούν από την προηγούµενη πολιτική ΦΠΑ. οι εξαγωγές κινεζικών µαύρων φασολιών απαλλάσσονται από ΦΠΑ. 3) Φόρος Κατανάλωσης Ο φόρος κατανάλωσης επιβάλλεται στις ακόλουθες 11 κατηγορίες καταναλωτικών αγαθών που παράγονται, εισάγονται ή αποστέλλονται προς επεξεργασία στη Λ.. Κίνας: τσιγάρα, αλκοολούχα ποτά και οινόπνευµα, καλλυντικά, κρέµες προσώπου και σαµπουάν, πολύτιµα κοσµήµατα και λίθοι, εκρηκτικά, βενζίνη, πετρέλαιο ντίζελ, λάστιχα αυτοκινήτων, µοτοσικλέτες και αυτοκίνητα. Ο φόρος κατανάλωσης υπολογίζεται είτε επί της ποσότητας είτε επί της αξίας του προϊόντος. 4) Φόρος Προσωπικού Εισοδήµατος Ο φόρος προσωπικού εισοδήµατος επιβάλλεται και στους µισθούς και στα ηµεροµίσθια των ξένων φυσικών προσώπων που απασχολούνται σε εταιρείες ξένων συµφερόντων. Από 1ης Μαρτίου 2008 δεν φορολογούνται µηνιαία προσωπικά εισοδήµατα που είναι κάτω από Γιουάν. Το προηγούµενο αφορολόγητο όριο που ίσχυε ήταν Γιουάν. Το νέο αφορολόγητο ποσό εισοδήµατος απαλλάσσει περ. το 70% των µισθωτών της χώρας από την καταβολή φόρου προσωπικού εισοδήµατος. 5) Φόρος αστικής ακίνητης περιουσίας Ο φόρος υπολογίζεται στη βάση του 1,5% της αντικειµενικής αξίας της γης. Από 1/1/2009 ξένα νοµικά και φυσικά πρόσωπα υποβάλλονται σε φόρο ακίνητης περιουσίας. 6) Φόρος χαρτοσήµου 37

38 Ο φόρος αυτός καταβάλλεται επί των ακόλουθων εγγράφων: σύναψη συµβολαίου για αγοραπωλησίες, χρονοµεριστική µίσθωση ακινήτου, µεταφορά εµπορευµάτων, αποθήκευση, ασφάλιση ακινήτου, δανεισµό λογιστικά βιβλία πιστοποιητικά ή άδειες που χορηγούνται από το Υπουργείο Εµπορίου Λ.. Κίνας 2.7 Νοµισµατική πολιτική της Κίνας Οι αγορές συναλλάγµατος είναι το πεδίο όπου συγκρούονται οι διάφορες οικονοµικές πολιτικές, και τα διάφορα πολιτικά συστήµατα. Η Κίνα έχει προσδέσει το νόµισµα της στο δολάριο, ενώ τα περισσότερα εθνικά νοµίσµατα διακυµαίνονται σε αξία ελεύθερα. Η Κίνα διαθέτει ένα σύστηµα δυο πυλώνων, όπου οι λογαριασµοί κεφαλαίων ελέγχονται αυστηρά. Στις υπόλοιπες οικονοµίες, αυτό δεν συµβαίνει. Έτσι όµως, το κινεζικό νόµισµα είναι µονίµως υποτιµηµένο, και εγγυάται ένα σταθερό εµπορικό πλεόνασµα για τη χώρα. Η ασιατική κρίση του 1997 ανέδειξε το πρόβληµα της σύνδεσης των νοµισµάτων πολλών ασιατικών κρατών µε το δολάριο, µεταξύ των οποίων και η Κίνα, καθώς, στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν τη νοµισµατική και χρηµατοπιστωτική σταθερότητα που παρέχει ένας ισχυρός δεσµός µε το παγκόσµιο, αµερικανικό, νόµισµα, παρέλειψαν να υπολογίσουν και να προετοιµαστούν για τον κίνδυνο επίθεσης εναντίον των νοµισµάτων τους, στην περίπτωση που συµµετέχοντες στη νοµισµατική αγορά προσπαθούσαν να εκµεταλλευτούν την εµφάνιση σηµαντικών αποκλίσεων µεταξύ των οικονοµιών της Ασίας έναντι των ΗΠΑ, οι οποίες θα έπαυαν να δικαιολογούν τη διατήρηση της ισοτιµίας τους µε το δολάριο σταθερή. Με απλά λόγια, µία σταθερή µε ένα νόµισµα ισοτιµία (ή ισοτιµία κυµαινόµενη εντός ενός στενού εύρους), πρέπει να συνοδεύεται από µία σταθερή και παράλληλη οικονοµική πορεία των κρατών που συνδέονται νοµισµατικά, ειδάλλως το µικρότερο από τις ΗΠΑ κράτος που έχει συνδέσει το νόµισµα του στο δολάριο, είναι πιθανό, κάποια, στιγµή, να χρειαστεί να προβεί σε υποτίµηση ώστε να γίνει περισσότερο ανταγωνιστικό και να τονώσει την οικονοµία του ή αν δεν το κάνει, είναι πιθανό συµµετέχοντες στην αγορά νοµισµάτων να επιχειρήσουν να επιτεθούν στο νόµισµα επιδιώκοντας την υποτίµηση του µε στόχο να κερδίσουν από αυτήν (ή να επιδιώξουν την ανατίµηση του, ανάλογα µε την περίπτωση). 38

39 Τα ασιατικά κράτη, όπως η Ταϋλάνδη, η Ινδονησία, η Μαλαισία, το Χονγκ Κονγκ κλπ, δέχτηκαν ένα ισχυρό σοκ από την επίθεση εναντίον των νοµισµάτων τους µε στόχο την υποτίµηση τους και προσπάθησαν να τα προστατέψουν χρησιµοποιώντας τα αποθεµατικά τους σε δολάριο, ήτοι χρησιµοποιώντας δολάρια για να αγοράσουν το κρατικό νόµισµα, ώστε να εξισορροπηθούν οι πιέσεις από τα διεθνή κεφάλαια που πουλούσαν τα ασιατικά νοµίσµατα. Ωστόσο, γρήγορα διαπίστωσαν πως τα αποθεµατικά τους σε δολάρια δεν ήταν αρκετά και τελικά τα νοµίσµατά τους υποτιµήθηκαν, το χρέος τους αυξήθηκε προσαρµοζόµενο προς τα πάνω και κατέληξαν αντιµέτωπες µε µία βαθιά κρίση. Αποτέλεσµα αυτής της τραγικής νοµισµατικής εµπειρίας, ήταν τα ασιατικά κράτη να επιδοθούν στην αύξηση των αποθεµατικών τους, µε την Κίνα να παίζει το ρόλο του πρωταθλητή σε αυτόν τον τοµέα, δηµιουργώντας τη µεγαλύτερη αποθήκη δολαρίων στον κόσµο, η οποία, πέρα από το ίδιο το αµερικανικό νόµισµα περιλαµβάνει και τίτλους σε δολάρια, όπως τα αµερικανικά οµόλογα, κάνοντας τη χώρα το µεγαλύτερο δανειστή των ΗΠΑ. Καθώς, όµως, η Κίνα αναπτυσσόταν και αναδυόταν σε µία από τις µεγαλύτερες οικονοµίες του κόσµου, δηµιουργήθηκε ένα πρωτοφανές νοµισµατικό φαινόµενο, κατά το οποίο ένα κράτος πολύ µεγαλύτερο σε πληθυσµό από τις ΗΠΑ και µε µία οικονοµία µεγάλου µεγέθους και πολύ γρηγορότερα αναπτυσσόµενη από την αµερικανική, είχε συνδέσει το νόµισµα της στο δολάριο, έχοντας, ταυτόχρονα και τεράστια αποθεµατικά εκφρασµένα σε αυτό (σε δολάριο), έτσι ώστε να ήταν αδύνατο να πέσει θύµα κερδοσκοπικής επίθεσης και να αναγκαστεί να αλλάξει την ισοτιµία χωρίς να το θέλει. Για πρώτη φορά στη νοµισµατική ιστορία το παγκόσµιο νόµισµα (δολάριο), στο οποίο ένα άλλο κράτος, χωρίς παγκόσµιο νόµισµα, συνέδεε το δικό του (Κίνα), µετατράπηκε σε δίκοπο µαχαίρι, η µία κόψη του οποίου µπορούσε να πληγώσει το ίδιο (τις ΗΠΑ). Έτσι, όσο οι ΗΠΑ άφηναν το δολάριο να διολισθήσει προσπαθώντας να τονώσουν την οικονοµία τους µέσα στο περιβάλλον ύφεσης της δεκαετίας του 2000, έβλεπαν να διολισθαίνει και το κινέζικο νόµισµα κάνοντας την Κίνα όλο και πιο φθηνή και ανταγωνιστική και συνδράµοντας στην αύξηση του ρυθµού ανάπτυξης της και στη µεγέθυνση της οικονοµίας της, η οποία έκλεινε όλο και περισσότερο την ψαλίδα µε την αµερικανική. Αυτό δηµιούργησε έναν πονοκέφαλο ασύλληπτων διαστάσεων στις ΗΠΑ, οι οποίες δέχονταν ασταµάτητα και τα πυρά της Ευρώπης αλλά και της Ιαπωνίας, της Ρωσίας και των κρατών της Νοτίου Αµερικής, καθώς η εµµονή τους στη επιλογή νοµισµατικής πολιτικής µε στόχο τη διολίσθηση του δολαρίου, ενίσχυε όλο και περισσότερο την κινεζική οικονοµία εις βάρος τους αλλά και εις 39

40 βάρος όλου του υπολοίπου κόσµου, δηµιουργώντας ένα παντοδύναµο οικονοµικό µεγαθήριο, το οποίο και τελικά, το 2009, ξεπέρασε τη Γερµανία ως µεγαλύτερη εξαγωγική χώρα στον κόσµο, καταλαµβάνοντας την πρώτη θέση στη σχετική λίστα και ανεβαίνοντας άλλο ένα σκαλάκι προς την κατάκτηση και άλλων οικονοµικών πρωτιών, µε απώτερη προοπτική την µετατροπή της στη µεγαλύτερη οικονοµία του κόσµου. Ο µόνος τρόπος για να επιβραδυνθεί (όχι να αποφευχθεί) αυτή η εξέλιξη ήταν η αποσύνδεση του κινεζικού γουάν από το δολάριο, κάτι το οποίο οι ΗΠΑ επιδιώκουν µε κάθε µέσο εδώ και 10 χρόνια. Ωστόσο, το γεγονός πως η Κίνα αποτελεί το µεγαλύτερο δανειστή των ΗΠΑ, έχει υπάρξει καταλυτικός αποτρεπτικός παράγοντας της κήρυξης ενός ουσιαστικού εµπορικού ή διπλωµατικού πολέµου εναντίον της, µε αποτέλεσµα η τελευταία να έχει αδιαφορήσει θεαµατικά για τις αµερικανικές πιέσεις, εκµεταλλευόµενη στο έπακρο τις διεθνείς νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές συγκυρίες, ώστε να αποκτήσει ταχύτητα µία ηγετική θέση στο παγκόσµιο οικονοµικό σκηνικό. Φτάνοντας στο 2010, ωστόσο, η Κίνα τρέχει µε φρενήρεις ρυθµούς ανάπτυξης και έχει να αντιµετωπίσει, µεταξύ άλλων, µία τεραστίων διαστάσεων φούσκα ακινήτων, µε αποτέλεσµα να χρειάζεται άµεσα αντιπληθωριστική νοµισµατική πολιτική, πριν η οικονοµία της τιναχτεί στον αέρα. Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, αρκεί να σκεφτούµε την ανάπτυξη ως ένα πολύ ισχυρό µείγµα βιταµινών και δυναµωτικών ουσιών, τα οποία τροφοδοτούνται σε ολοένα και µεγαλύτερες ποσότητες σε έναν αθλητή, µε τρόπο τέτοιο, που τελικά τον ωθούν πέραν των φυσικών του ορίων, µε κίνδυνο να του προκαλέσουν έµφραγµα. Η ανάπτυξη δηλαδή, είναι κάτι το οποίο πρέπει να γίνεται µε µέτρο, ειδάλλως µπορεί να αποβεί καταστροφική και αυτό κινδυνεύει να πάθει η Κίνα σήµερα. Το αποτέλεσµα είναι να την εξυπηρετεί η ανατίµηση του νοµίσµατος της, (κάτι το οποίο και συνέβη εν µέρει εξαιτίας της ανατίµησης του δολαρίου µετά το ξέσπασµα της ελληνικής και της ευρωπαϊκής κρίσης) αλλά και να τη συµφέρει, για πρώτη φορά, να επιτρέψει την αύξηση των ορίων διακύµανσης του νοµίσµατος της έναντι του δολαρίου, επιτρέποντας, δηλαδή, την χαλάρωση της σύνδεσης του µε αυτό. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ελήφθη η πρόσφατη σχετική απόφαση από τους Κινέζους ιθύνοντες, η οποία, µάλιστα, έλαβε χώρα νωρίς ώστε να προλάβει ενδεχόµενη σκληρή κριτική από το επερχόµενο συνέδριο των G20, στο οποίο αναµενόταν να ζητηθεί η λήψη µέτρων απέναντι στην κινέζικη νοµισµατική πολιτική.έτσι, η Κίνα δεν αποσύνδεσε το νόµισµα της από το δολάριο αλλά αύξησε τα όρια διακύµανσης του µε αυτό, χωρίς, βέβαια, να δεσµευτεί ότι δεν πρόκειται ποτέ στο µέλλον να επιστρέψει σε στενότερα όρια, αν κρίνει πως κάτι τέτοιο θα εξυπηρετούσε τα συµφέροντα 40

41 της. Προς το παρόν, λοιπόν, οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος κόσµος έλαβαν µία τονωτική ένεση για τις οικονοµίες τους, καθώς το γουάν αναµένεται να ανατιµηθεί έτσι που να κάνει την Κίνα περισσότερο ακριβή και λιγότερο ανταγωνιστική. Στην ουσία, όµως, αυτό που έχει διαφανεί ξεκάθαρα, είναι πως έχει χαθεί η παντοδυναµία του δολαρίου, µε την αµερικανική οικονοµία, πλέον, να έχει συνδέσει τη µοίρα της µε αυτήν της κινεζικής, µε τρόπο που πριν από µερικές δεκαετίες φαινόταν αδιανόητος 2.8 Οικονοµία της Κίνας (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Λ.. Κίνας) Η οικονοµία της Κίνας, σήµερα, κατατάσσεται στην 3η µεγαλύτερη στον κόσµο, µε µερίδιο στο παγκόσµιο ΑΕΠ 6%. Το 2008 η Κίνα αναδείχθηκε σε δεύτερο µεγαλύτερο εξαγωγέα στον κόσµο, µε µερίδιο 8,9%, µετά τη Γερµανία( Με συνεισφορά στις παγκόσµιες εισαγωγές κατά 6,9%, η Κίνα ήταν το 2008 τρίτη δύναµη, µετά τις ΗΠΑ και τη Γερµανία, παρουσιάζοντας µάλιστα τη µεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση εισαγωγών σε σχέση µε το 2007 (19%), έναντι των δύο άλλων χωρών ( Η Κίνα κατάφερε το 2008 και το 2009 να ξεπεράσει, σχεδόν ανώδυνα, τις επιπτώσεις από µεγάλες φυσικές καταστροφές που έπληξαν τη χώρα, ιδιαίτερα αυτή του σεισµού της 12ης Μαΐου 2008 στην περιοχή Wenchuan, να αµβλύνει τις συνέπειες από τα σκάνδαλα που ξέσπασαν σχετικά µε την ασφάλεια προϊόντων και ιδιαίτερα µε τα γαλακτοκοµικά καθώς και να ελέγξει τις πρώτες επιπτώσεις στην οικονοµία της από τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση και τη διεθνή οικονοµική επιβράδυνση που ακολούθησε. Η σηµερινή γενική εικόνα των µακροοικονοµικών µεγεθών υποδηλώνει, πάντως, ότι, η πορεία της κινεζικής οικονοµίας, γενικά, δεν κινδύνευσε και συνεχίζει να µην κινδυνεύει από απότοµους εξωγενείς κλυδωνισµούς. Βέβαια, ορισµένα µακροοικονοµικά µεγέθη άρχισαν από το Φθινόπωρο 2008 και συνέχισαν κατά το πρώτο εξάµηνο του 2009 να δείχνουν φθίνουσα πορεία. Ωστόσο, οι τιµές τους κινούνται ακόµη σε υψηλά επίπεδα, συγκριτικά µε την εξέλιξη των αντίστοιχων µεγεθών των δυτικών οικονοµιών στην παρούσα συγκυρία. Η φθίνουσα πορεία στο δεύτερο εξάµηνο του 2009, πάντως, εµφάνισε πιο αργούς ρυθµούς. Τα στοιχεία του 2009 δείχνουν, ότι η ανάκαµψη της οικονοµίας έχει ήδη ξεκινήσει, οδηγούµενη από τα µέτρα τόνωσης (χρηµατοδοτικό πακέτο 586 δις. $ ΗΠΑ) και τις εγχώριες 41

42 επενδύσεις (κυρίως κρατικές). Παρόλη την πτώση του όγκου του εξωτερικού εµπορίου, το εµπορικό πλεόνασµα εξακολουθεί να κινείται σε υψηλό επίπεδο, το οποίο συµβάλει στην περαιτέρω αύξηση των συναλλαγµατικών αποθεµάτων. Η Κίνα προωθεί ακόµη περισσότερο τις επενδύσεις στο εξωτερικό, ενώ εξακολουθεί να τοποθετεί µέρος των αποθεµάτων της στην αµερικανική αγορά κρατικών οµολόγων. Τα πιστωτικά ιδρύµατα εξακολουθούν να χορηγούν µαζικά δάνεια προς τις επιχειρήσεις, µε σκοπό την αύξηση της ρευστότητας στην οικονοµία, αλλά αναλυτές επισηµαίνουν, ότι θα πρέπει πλέον να τεθούν κάποιοι περιορισµοί, διότι, εάν συνεχιστεί αυτή η τάση, κινδυνεύει να χαθεί η σχέση δανεισµού-ορθολογικής επένδυσης. Στην όλη εξέλιξη, φαίνεται, ότι το µέγεθος της εγχώριας κατανάλωσης δεν έπαιξε κανένα σηµαντικό ρόλο, δεδοµένου ότι αυτή κινείται ακόµη σε χαµηλό επίπεδο, µε αποτέλεσµα και σε συνδυασµό µε τη σηµαντική µείωση της εξωτερικής ζήτησης να έχει δηµιουργηθεί κατάσταση υπερπαραγωγής και να ελλοχεύουν κίνδυνοι αύξησης της ανεργίας. Γι αυτό, πολλοί οικονοµικοί αναλυτές πιστεύουν, ότι το παρόν στάδιο είναι κατάλληλο για να δροµολογηθούν διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις, µε στόχο την αλλαγή του αναπτυξιακού µοντέλου, το οποίο θα περιλαµβάνει ως πρωταρχικό µοχλό ανάπτυξης την εγχώρια κατανάλωση. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να ληφθούν µέτρα αύξησης του επιπέδου µισθών, να βελτιωθούν ο τοµέας της υγείας και το ασφαλιστικό σύστηµα, να εκσυγχρονιστεί η βιοµηχανία χαµηλού κόστους εργασίας, να απαλειφθούν πολλοί περιορισµοί στο τοµέα των υπηρεσιών και να ενθαρρυνθεί ο ανταγωνισµός ΑΕΠ Η αρνητική εξέλιξη το τελευταίο διάστηµα οδήγησε σε αύξηση του ΑΕΠ κατά το 2009 κατά 7,1%,που είναι συγκριτικά χαµηλό σε σχέση µε το 9,0% το 2008 και το 11,9% το Βέβαια, η αύξηση του ΑΕΠ το 2008 ήταν κατά 5 ποσοστιαίες µονάδες υψηλότερη απ ότι ήταν η αντίστοιχη µέση αύξηση του παγκόσµιου ΑΕΠ. Οι αντίστοιχες αυξήσεις των τριών τοµέων της οικονοµίας διαµορφώθηκαν, το 2008, ως εξής: πρωτογενής 3,8%, δευτερογενής 6,6% και τριτογενής 8,3%. Η παγκόσµια οικονοµική επιβράδυνση δείχνει να επηρέασε περισσότερο τον πρωτογενή και δευτερογενή τοµέα, µε αποτέλεσµα τη διεύρυνση του τριτογενή τοµέα στη σύνθεση του ΑΕΠ.( Γραφείο ΟΕΥ Πεκίνου). 42

43 Γεγονός είναι, ότι πρώτη η κινεζική από τις µεγάλες οικονοµίες οδηγείται προς την έξοδο από την παγκόσµια ύφεση, στο οποίο συνέβαλαν καθοριστικά τα µέτρα που έλαβε η κυβέρνηση, κυρίως, όσον αφορά στο κυβερνητικό πακέτο τόνωσης της οικονοµίας, ύψους 4 τρισ. Γιουάν5 (586 δισ. $ ΗΠΑ). Η ανάκαµψη, ωστόσο, χαρακτηρίσθηκε από κυβερνητικά στελέχη ως ανοµοιογενής και ασταθής, έχοντας κυρίως ωφελήσει τις κρατικές παρά τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση αναµένεται να διατηρήσει τη χαλαρή νοµισµατική και ενεργή δηµοσιονοµική πολιτική και κατά το επόµενο διάστηµα, ενώ προτίθεται να αυξήσει τις κοινωνικές δαπάνες προκειµένου να υποστηρίξει τα χαµηλά εισοδήµατα και να τονώσει περαιτέρω την κατανάλωση ιαθέσιµο εισόδηµα καταναλωτική δαπάνη - ανεργία Το πραγµατικό διαθέσιµο ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδηµα στις αστικές περιοχές αυξήθηκε το 2008 κατά 8,4% σε Γιουάν, σε σχέση µε 12,2% που είχε αυξηθεί το 2007, ενώ αυτό στις αγροτικές περιοχές παρουσίασε αύξηση, κατά 8%, σε σχέση µε 9,5% που είχε εµφανίσει το Το 2009, το πραγµατικό διαθέσιµο το κατά κεφαλήν εισόδηµα στις αστικές περιοχές ανήλθε σε Γιουάν, ήτοι αυξήθηκε κατά 9,8%. Το αντίστοιχο στις αγροτικές περιοχές ανήλθε σε Γιουάν (+8,4%). Το µεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδηµα εµφανίζεται στις επαρχίες ή πόλεις: Σαγκάη, Zhejiang, Πεκίνο, Tianjin και Liaoning. Στα Γιουάν ανήλθε η κατά κεφαλήν καταναλωτική δαπάνη στην Κίνα το 2009, παρουσιάζοντας αύξηση 8,9% σε σχέση µε πέρσι. Στην κατανάλωση οφείλεται το 3,8% της ανάπτυξης της χώρας και γίνεται προσπάθεια τόνωσής της, προκειµένου να αντισταθµιστεί η απώλεια από τη µείωση των εξαγωγών της χώρας, λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης. Στο τέλος του 2008, οι αποταµιεύσεις των νοικοκυριών έφτασαν το µεγαλειώδες ποσό των 22,2 τρις Γιουάν, ήτοι αύξηση κατά 25,7% σε σχέση µε το Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε το 2008 επίσηµα στο 4,2% (+0,2%) και το ίδιο έτος δηµιουργήθηκαν στις αστικές περιοχές 11,13 εκατοµ. νέες θέσεις εργασίας. Οι επαρχίες ή πόλεις που εµφανίζουν µεγαλύτερη συγκέντρωση αριθµού νοικοκυριών είναι: Jiangsu, Πεκίνο, Liaoning και Zhejiang. 43

44 2.8.3 Βιοµηχανική παραγωγή Η βιοµηχανική παραγωγή αυξήθηκε το 2008, συνολικά, κατά 12,9%, δηλ. κατά 5,6 ποσοστιαίες µονάδες λιγότερο απ ότι το προηγούµενο έτος. Η παραγωγή των κρατικών επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 9,1% και των ιδιωτικών επιχειρήσεων κατά 20,4%, από τις οποίες των κολεκτίβων κατά 8,1%, των συνεταιριστικών επιχειρήσεων κατά 11,4%, των εταιρικών επιχειρήσεων κατά 15% και των επιχειρήσεων που προέρχονται από ξένες επενδύσεις κατά 9,9%. Το Α εξάµηνο του 2009, η βιοµηχανική παραγωγή αυξήθηκε, σε σχέση µε το αντίστοιχο εξάµηνο του 2008, κατά το οποίο, όµως, δεν είχαν εµφανιστεί ακόµη τα σηµάδια της χρηµατοπιστωτικής κρίσης, κατά 7%, δηλ. κατά 9,3 ποσοστιαίες µονάδες λιγότερο. Βέβαια, η εξέλιξη στο δεύτερο τρίµηνο ήταν καλύτερη, δεδοµένου ότι η παραγωγή αυξήθηκε κατά 9,1%, ενώ κατά το Α τρίµηνο µόνο κατά 5,1%. Από την εξέλιξη αυτή γίνεται φανερό, ότι η οικονοµία άρχισε από το Β τρίµηνο να δείχνει σοβαρά σηµάδια ανάκαµψης. Το γεγονός επιβεβαιώθηκε και µε τα στοιχεία του Ιουλίου και Αυγούστου, τα οποία εµφάνισαν αυξήσεις 10,8% και 12,3%, αντίστοιχα. Στους 5 πρώτους µήνες του 2009 τα κέρδη των βιοµηχανικών µονάδων ανήλθαν σε 850,2 δις Γιουάν και παρουσίασαν µείωση κατά 22,9%, σε σχέση µε το αντίστοιχο διάστηµα του Από τους 39 βιοµηχανικούς κλάδους οι 19 παρουσίασαν ζηµιές. Από τα παραπάνω συµπεραίνεται, ότι οι βιοµηχανικές επιχειρήσεις στις ανατολικές επαρχίες και ιδιαίτερα αυτές ξένων συµφερόντων, οι οποίες έχουν µεγαλύτερο εξαγωγικό προσανατολισµό, υπέστησαν περισσότερο τις συνέπειες της εξασθένισης της διεθνούς ζήτησης, τόσο από πλευράς µείωσης της παραγωγής όσο και σε σχέση µε την αρνητική εξέλιξη της κερδοφορίας Αγροτική παραγωγή Το 2008, η παραγωγή σιτηρών ανήλθε σε 528,5 εκατοµ. τόνους (+26,9 εκατοµ. τόνους έναντι αύξησης 3,5 εκατοµ. τόνων το 2007), ποσότητα που θεωρείται αρκετά ικανοποιητική. Η παραγωγή κρέατος αυξήθηκε κατά 72,69 εκατοµ. τόνους (+5,9%) και η παραγωγή γαλακτοκοµικών αποκαταστάθηκε σταδιακά (+3,6%), στη διάρκεια του έτους, µετά το 44

45 σχετικό σκάνδαλο νοθείας που αποκαλύφθηκε. Το ίδιο έτος, η παραγωγή θαλασσινών αυξήθηκε κατά 3,1% για να ανέλθει σε 49 εκατοµ. τόνους. Το 2009, ο αγροτικός τοµέας συνέβαλε στο ΑΕΠ µε 2,1 τρις Γιουάν (+4,2%) και αναλυτικά: Γεωργία 891 δις Γιουάν (+3,3%), ασοκοµία 82 δις Γιουάν (+6,7%), Κτηνοτροφία 853 δις (+5,1%) και Ιχθυοτροφία 194 δις Γιουά (+4,1%). Η παραγωγή θερινών σιτηρών αυξήθηκε κατά 2,2% σε 123,35 εκατοµ. τόνους. Η παραγωγή κρέατος ανήλθε σε 35,8 εκατοµ. τόνους (+6,3%) και ιδιαίτερα αυτή του χοιρινού κρέατος σε 23,63 εκατοµ. τόνους (+8,1%) Επενδύσεις παγίων κεφαλαίων Οι συνολικές επενδύσεις παγίων κεφαλαίων αυξήθηκαν το 2008 κατά 25,5% και ανήλθαν σε 17,2 τρις Γιουάν. Ειδικότερα, οι επενδύσεις στις αστικές περιοχές ανήλθαν σε 14,8 τρις Γιουάν και παρουσίασαν αύξηση 26,1%. Οι αντίστοιχες επενδύσεις στις αγροτικές περιοχές ήταν 2,4 τρις Γιουάν (+21,5%). Η γεωγραφική κατανοµή των επενδύσεων παρουσίασε την εξής εικόνα: Ανατολικές Επαρχίες: 8,7 τρις (+20,9%), Κεντρικές 4,5 τρις (+32,6%) και υτικές 3,6 τρις (+26,1%). Το 2009, οι συνολικές επενδύσεις παγίων κεφαλαίων αυξήθηκαν κατά 33,5% και ανήλθαν σε 9,1 τρις Γιουάν. Ειδικότερα, οι επενδύσεις στις αστικές περιοχές ανήλθαν σε 7,8 τρις Γιουάν και παρουσίασαν αύξηση 33,6%. Οι αντίστοιχες επενδύσεις στις αγροτικές περιοχές ήταν 1,3 τρις Γιουάν (+32,7%)(Γραφείο ΟΕΥ Πεκίνου. Κατά γεωγραφική ενότητα οι επενδύσεις εµφάνισαν τις εξής αυξήσεις: Ανατολικές Επαρχίες: +26,7%, Κεντρικές +38,1% και υτικές +42,1%. Οι επενδύσεις παγίων κεφαλαίων, ενισχυµένες από το πακέτο τόνωσης της οικονοµίας, αναδείχτηκαν ο βασικός συντελεστής της ανάπτυξης του ΑΕΠ. Το πρόβληµα της υπερπαραγωγής που δεν συνάδει µε την έννοια της σταθερής ανάπτυξης, έχει προβληµατίσει ιδιαίτερα την κυβέρνηση, η οποία επιχειρεί να θέσει περιορισµούς στην αλόγιστη επέκταση σε ορισµένους τοµείς παραγωγής και σε µη κερδοφόρα επενδυτικά σχέδια. 45

46 2.8.6 Πωλήσεις λιανικού εµπορίου - ΤΚ Οι συνολικές πωλήσεις λιανικού εµπορίου καταναλωτικών αγαθών αυξήθηκαν το 2008 κατά 21,6% (4,8 ποσοστιαίες µονάδες περισσότερο απ ότι το 2007) και έφτασαν τα 10,8 τρις Γιουάν. Κατά το 2009, η αύξηση στις πωλήσεις λιανικού εµπορίου επιβραδύνθηκε για να ανέλθει στο 15%, σε σχέση µε το αντίστοιχο διάστηµα του Σε απόλυτα µεγέθη, οι πωλήσεις ανήλθαν σε 5,9 τρις Γιουάν, αυτό το διάστηµα. Κατ εξαίρεση, ορισµένοι κλάδοι εµφάνισαν σηµαντικές αυξήσεις, όπως έπιπλα 28,3% και οχήµατα 18,1%. Παρόλη τη συνεχιζόµενη, σε σχέση µε τη διεθνή συγκυρία, δυναµική της κινεζικής οικονοµίας, το µέγεθος της κατανάλωσης παρέµεινε σε χαµηλά επίπεδα, συµβάλλοντας στο ΑΕΠ µόνον κατά 35-37%. Ο δείκτης τιµών καταναλωτή αυξήθηκε το 2008 κατά 5,9%, ήτοι κατά 1,1 ποσοστιαίες µονάδες περισσότερο σε σχέση µε το Σε αυτό συνέβαλαν οι υπερβολικές αυξήσεις στις τιµές των τροφίµων κατά το έτος. Επίσης, το 2008 παρουσιάστηκε σηµαντική αύξηση στις τιµές πρώτων υλών µε αποτέλεσµα ο σχετικός δείκτης τιµών να αυξηθεί κατά 13%, ήτοι κατά 8,5 ποσοστιαίες µονάδες περισσότερο απ ότι το Στη διάρκεια του έτους, όµως, οι τιµές παρουσίασαν φθίνουσα τάση, ιδιαίτερα το δεύτερο ήµισυ του έτους, λόγω της πτώσης των διεθνών τιµών πρώτων υλών αλλά και της εφαρµογής της κυβερνητικής πολιτικής για τη σταθεροποίηση των τιµών. Αυτή η τάση συνεχίστηκε και κατά το 2009, µε αποτέλεσµα την πτώση του δείκτη τιµών καταναλωτή στο -1,1%. Η πτώση των τιµών ήταν µεγαλύτερη στις αστικές περιοχές. Η πτώση των τιµών συνεχίστηκε τον Ιούλιο και Αύγουστο µε ρυθµούς -1,8% και -1,2%, αντίστοιχα. Το 2009, ο δείκτης τιµών παραγωγού παρουσίασε µείωση κατά 5,9% και οι τιµές πρώτων υλών µειώθηκαν, επίσης, κατά 8,7%. Ο δείκτης τιµών παραγωγού εξακολούθησε να εµφανίζεται µειωµένος και κατά τον Ιούλιο και Αύγουστο, ήτοι κατά -8,2% και -7,9%, αντίστοιχα. Οι τιµές στις κατοικίες παρέµειναν περίπου στο ίδιο επίπεδο, παρουσιάζοντας πολύ ελαφρά κάµψη. Αύξηση των τιµών αναµένεται προς το τέλος του έτους, η οποία όµως, εκτιµάται, ότι δεν θα ασκήσει σοβαρές πληθωριστικές πιέσεις. Και αυτό, διότι, οι επιχειρήσεις βρίσκονται 46

47 στη σκιά της υπερπαραγωγής ενώ οι καταναλωτές πιέζονται από το φόβο τυχόν αύξησης της ανεργίας. ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 47

48 Κεφάλαιο 1: Άµεσες Ξένες Επενδύσεις σε Κίνα: βασική εµπειρική αποτύπωση και πρώτες ερµηνευτικές διαπιστώσεις 1.1. Ιστορική αναδροµή των εισροών ΑΞΕ στην Κίνα Ο εξελισσόµενος ρόλος της Κίνας ως παγκόσµιου ηγέτη άρχισε µε το όραµα του Deng Xiaoping, όταν ανέβηκε στην εξουσία το 1978 ως ηγέτης του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Με την άνοδο του, η Κίνα ξεκίνησε το ταξίδι της στο µακρύ δρόµο της παγκόσµιας ηγεσίας. Σε µια συζήτηση µε εκπροσώπους του Τύπου από την Οµοσπονδιακή ηµοκρατία της Γερµανίας στις 10 Οκτωβρίου 1978, ο Deng Xiaoping ανέλυσε εν συντοµία πτυχή του σχεδίου του για την Κίνα. Πίστευε ότι για να γίνει η Κίνα αναπτυγµένη χώρα έπρεπε να επιτύχει αυτό που αποκαλούσε «οι τέσσερις πτυχές του εκσυγχρονισµού» (the four modernization). Ο Deng Xiaoping ανέφερε ότι οι τέσσερις αυτές πτυχές εκσυγχρονισµού, ήταν ο εκσυγχρονισµός της βιοµηχανίας, της γεωργίας, της εθνικής άµυνας-ασφάλειας και της επιστήµης και τεχνολογίας. Έλεγε ότι η χώρα έπρεπε να είναι σε θέση να µάθει από άλλες χώρες και να ζητήσει βοήθεια από το εξωτερικό (Xiaoping, D. 1994). Σαν αφετηρία της ανάπτυξης, υποστήριξε την εισαγωγή προηγµένης τεχνολογίας και εξοπλισµού όπως αυτή αναπτύσσεται από τον υπόλοιπο κόσµο. Οι συµβουλές του Xiaoping Deng, ιδιαίτερα όσον αφορά στην εκµάθηση από άλλες χώρες και την εισαγωγή προηγµένης τεχνολογίας, συνεχίζουν να αντιµετωπίζονται µε σοβαρότητα από τους σύγχρονους Κινέζους ηγέτες. Η κυβέρνηση είχε µεγάλη επιτυχία στη λήψη βοήθειας από ξένες βιοµηχανίες, ειδικά από εκείνες που θα παρείχαν στην Κίνα την πιο προηγµένη τεχνολογία (Waters, H.J. 1997). 48

49 Αρκετά χρόνια αργότερα, στις 23 Οκτωβρίου 1985, ο Deng επισήµανε στην κυβέρνησή του ότι δεν υπάρχει καµία θεµελιώδης αντίφαση µεταξύ ενός σοσιαλισµού και µιας οικονοµίας της αγοράς. Σηµείωσε ότι θα ήταν αποδεκτή και δυνατή µία χρυσή τοµή. Ο συνδυασµός µιας ελεγχόµενης οικονοµίας µε µια οικονοµία της αγοράς θα απελευθέρωνε την παραγωγικότητα και θα ενίσχυε την οικονοµική ανάπτυξη. Εποµένως υποστήριξε τη χρησιµοποίηση µερικών από τα εγγενή χαρακτηριστικά και των δύο οικονοµιών (Xiaoping, D.1993). Αυτή η φιλοσοφία άνοιξε τη χώρα σε πολλές δυτικές ιδέες και της επέτρεψε να κινηθεί προς τα εµπρός στο δρόµο προς την οικονοµική ηγεσία, αρχικά στην Ασία και τελικά παγκόσµια. Πολλές από τις οικονοµικές επιτυχίες της Κίνας επιτεύχθηκαν από την άνοδο του Deng στην εξουσία. Η επιτυχία της Κίνας είναι απόδειξη ότι η κυβέρνηση βρίσκεται στο σωστό δρόµο και πρέπει να επιτύχει τον οικονοµικό στόχο της να γίνει δηλαδή µία αναπτυγµένη χώρα µέχρι το τέλος του επόµενου αιώνα. Η πολιτική της εισροής Άµεσων Ξένων Επενδύσεων στην Κίνα ξεκίνησε το 1979 ως τµήµα της οικονοµικής µεταρρύθµισης και του πολιτικού ανοίγµατος που προωθήθηκε το εκέµβριο του Προκειµένου να επιταχυνθεί ο οικονοµικός εκσυγχρονισµός της χώρας η νέα πολιτική ενθάρρυνε τη συµµετοχή της Κίνας στο διεθνές εµπόριο και στην πρόσβαση της στις εξωτερικές πηγές κεφαλαίου και τεχνολογίας. Η εισροή ΑΞΕ στην χώρα θεωρήθηκε ως ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθούν διαφορετικοί στρατηγικοί στόχοι όπως εισαγωγή ξένου κεφαλαίου, αφοµοίωση της σύγχρονης τεχνολογίας και διοίκησης. Από το 1979 έως το 1992, λόγω της εφαρµογής από την Κίνα προγραµµατισµού στο οικονοµικό της σύστηµα αλλά και στο σύστηµα της αγοράς, οι νόµοι για τις ξένες επενδύσεις που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αντιπροσωπεύουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα µίας «ελεγχόµενης οικονοµίας». Η βασική επιτυχία έγκειται στο γεγονός ότι η Κίνα εφάρµοσε µετριοπαθή στάση απέναντι στην είσοδο ξένου κεφαλαίου και στους τρόπους εισόδου πολυεθνικών επιχειρήσεων (Ben, Li 2009). Από την αρχή της δεκαετίας του 80, η Κίνα ακολούθησε µια οικονοµική πολιτική, η οποία είχε οµοιότητες µε άλλες ασιατικές χώρες και συνδύαζε την προώθηση των εξαγωγών µαζί µε ισχυρά µέτρα προστασίας των εισαγωγών. Η προστασία των εισαγωγών είναι συνήθως ένα βασικό αντικίνητρο για τις εξαγωγές διότι αυξάνεται το κόστος των κεφαλαιουχικών αγαθών καθώς και των ενδιάµεσων προϊόντων που απαιτούνται για την παραγωγή επαγώγιµων αγαθών. Αυτό ωθεί τις εγχώριες τιµές σε υψηλότερα επίπεδα από 49

50 αυτά που θα βρίσκονταν συνήθως (Lemoine, F. 2000). Η πολιτική της Κίνας έναντι των ΑΞΕ έχει επίσης περιλάβει προνοµιακές µεταχειρίσεις, όπως απαλλαγές δασµών και φορολογικές µειώσεις, στις περιοχές στις οποίες οι ΑΞΕ έχουν ενθαρρυνθεί, όπως στην Shanghai, Guangdong και στη Jiangsu. Προκειµένου να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, που υπαγορεύθηκαν από το άνοιγµα και τη µεταρρύθµιση του Συντάγµατος του 1993, αλλά και τους στόχους του σοσιαλιστικού συστήµατος οικονοµίας της αγοράς, που καθιερώθηκε από τη 14η ιάσκεψη του Κοµουνιστικού Κόµµατος, η νοµοθεσία της Κίνας για τους ξένους επενδυτές άλλαξε βαθµιαία σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα ξένων επενδύσεων. Ειδικά µετά από την είσοδο στον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου, η Κίνα προσανατόλισε ολοκληρωτικά τη νοµοθεσία της για τις ξένες επενδύσεις προς τη «διαµόρφωση µίας οικονοµίας της αγοράς» (Ben, Li 2009). Η οικονοµική πολιτική της Κίνας έχει εξελιχθεί και από τα µέσα της δεκαετίας του 90 το επίπεδο της κρατικής παρέµβασης έχει µειωθεί σταδιακά. Τα µέσο ποσοστό των δασµών µειώθηκε από το 43% το 1992 στο 23% το Το 1997, το µέσο ποσοστό των δασµών στα βιοµηχανικά προϊόντα έφτασε στο 17% και η Κίνα προανήγγειλε ότι θα έφτανε το 10% στα επόµενα 7-8 χρόνια. Οι περιορισµοί στις ΑΞΕ έχουν σταδιακά ελαττωθεί. Η ανάπτυξη των Ξένων Κέντρων Συναλλάγµατος (Foreign Exchange Center ) στα τέλη της δεκαετίας του `80 και η µετατρεψιµότητα νοµισµάτων µε διαδικασίες τρέχοντος απολογισµού το 1996 έχουν διευκολύνει τις ξένες επιχειρήσεις να ισορροπήσουν τις λειτουργίες τους στα ξένα νοµίσµατα. Επιπλέον η πρόσβαση στην εγχώρια αγορά διευρύνθηκε σταδιακά µε αποτέλεσµα να ανοίξουν νέοι τοµείς για ΑΞΕ (Lemoine, F. 2000). Η πολιτική της Κίνας έναντι των ΑΞΕ έχει να παρουσιάσει αξιοπρόσεχτα αποτελέσµατα µε το να κάνει την Κίνα δεύτερη χώρα υποδοχής ΑΞΕ, µετά τις ΗΠΑ, την δεκαετία του 90. ιάφοροι είναι οι παράγοντες πού έχουν συµβάλει σε αυτήν την επιτυχία όπως η βαθµιαία φιλελευθεροποίηση του εσωτερικού οικονοµικού συστήµατος η οποία παρέχει ένα διαρκές ευνοϊκό περιβάλλον για την δραστηριότητα των ξένων επιχειρήσεων, το υψηλό ποσοστό οικονοµικής ανάπτυξης, για πάνω από είκοσι χρόνια, έχει δηµιουργήσει µια δυναµικά επεκτεινόµενη αγορά η οποία προσελκύει ξένους επενδυτές. Τελικά, η ένταξη της Κίνας στην παγκόσµια αγορά έχει επιταχυνθεί από την τάση προς την παγκοσµιοποίηση, η οποία έχει σηµάνει µια σταθερή και γρήγορη επέκταση των ΑΞΕ από το

51 1.2 Συσσωρευµένος όγκος εισροών ΑΞΕ Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τα απόλυτα µεγέθη και το µερίδιο του συσσωρευµένου όγκου ΑΞΕ στην κινεζική οικονοµία για την περίοδο , ως ποσοστό αντίστοιχά του στην Κίνα εν σχέσει προς τον κόσµο συσσωρευµένου ξένου κεφαλαίου. Γίνεται χρήση στοιχείων του συσσωρευµένου ανά έτος όγκου των εισροών ΑΞΕ και φανερώνεται το όλο και αυξανόµενο µερίδιο του συσσωρευµένου όγκου εισροών ΑΞΕ στην κινέζικη οικονοµία. Πίνακας 2: Συσσωρευµένος όγκος εισροών ΑΞΕ και µερίδιο επί του παγκόσµιου συνόλου (millions of US dollars) Έτος Κόσµος (1) Κίνα (2) % (2)/(1) ,00 304,00 0, ,00 679,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 0, , ,00 1, , ,00 2, , ,00 3, , , , ,00 4, , ,00 4, , ,00 4, , ,00 4, , ,00 4,

52 , ,00 5, , ,00 5, , ,00 5, , ,00 4, , ,00 5, , ,00 4, , ,00 4, , ,00 6, , ,00 5,9906 Πηγή: UNCTAD Πιο συγκεκριµένα, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 το µερίδιο του συσσωρευµένου όγκου εισροών ΑΞΕ στην κινέζικη οικονοµία ξεκίνησε από 0,0432% το 1980 και έφτασε το ,9207%. Την επόµενη δεκαετία το επίπεδο αυξήθηκε σηµαντικά φτάνοντας το 1999 σταδιακά το µερίδιο του συσσωρευµένου όγκου εισροών ΑΞΕ επί του παγκόσµιου συνόλου στο 4,4176%. Το 2000 το συγκεκριµένο µερίδιο ήταν 4,5269% και το 2009 έφτασε στο 5,9906% περίπου. Συµπερασµατικά, στη διάρκεια της περιόδου το µερίδιο επί του παγκόσµιου συνόλου αυξάνεται σταδιακά. Η ανάπτυξη των ΑΞΕ στην Κίνα φαίνεται όχι αποκλειστικά και µόνο ως µέρος της παγκόσµιας ανάπτυξης των πολυεθνικών αλλά και της ανόδου των αναπτυσσόµενων χωρών (Zhang, K. 2001). Αν και ένα κύµα ενδιαφέροντος µεταξύ των ξένων επενδυτών για την Κίνα προέκυψε µετά το 1979 ( Law of the People s Republic of China on Joint Ventures Using Chinese and Foreign Investment (Chunlai, Chen 1997)), οι µεγάλες εισροές ΑΞΕ δεν εµφανίστηκαν στην αρχική περίοδο λόγω της φτωχής υποδοµής και την έλλειψη εµπειρίας όσον αφορά στους ξένους επενδυτές (Zhang, Kevin H 2002). Την περίοδο υπήρξε µια σταθερή αύξηση των εισροών που οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην επέκταση των ειδικών οικονοµικών ζωνών από τέσσερις (Shenzhen, Zhuhai, Shantou της επαρχίας Guangdong, Xiamen της επαρχίας Fujian) σε άλλες δεκατέσσερις πόλεις το 1984 και στα κίνητρα για ΑΞΕ που εισάχθηκαν το 1986 ( Law of the People s Republic of China on Enterprises Operated Exclusively with Foreign Capital (Chunlai, Chen, 1997).). Το 1992 η Κίνα βρέθηκε να ανεβαίνει αλµατωδώς τις σκάλες της προσέλκυσης των ΑΞΕ. 52

53 Στις 11 εκεµβρίου 2001, η Κίνα έγινε µέλος του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (ΠΟΕ) µετά από 15 έτη εκτενών διαπραγµατεύσεων. Η προσχώρηση της Κίνας στον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου (ΠΟΕ) εµφανίστηκε ως σηµαντικό βήµα, δεδοµένου ότι επέτρεψε στη χώρα να ενωθεί µε το διεθνοποιηµένο κόσµο. Η Κίνα όµως, εισήλθε στον ΠΟΕ µε µια ιδιαίτερη θέση: εξαιτίας των συνεχών ζητηµάτων σχετικά µε θέµατα δηµοκρατίας, η κατάσταση της οικονοµίας της αγοράς δεν ήταν δεδοµένη, γεγονός που διευκόλυνε άλλες χώρες κράτη-µέλη, ειδικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωµένες Πολιτείες, να χρησιµοποιήσουν το διεθνές όργανο διευθέτησης του ΠΟΕ στις διαδικασίες αντιντάµπινγκ. Οι Κινεζικές αρχές, όταν προσχώρησαν στον ΠΟΕ, υποστηρίζοντας ότι σηµειώθηκε σηµαντική πρόοδος σε όλη τη διαδικασία µετάβασης από την ελεγχόµενη οικονοµία στην οικονοµία της αγοράς. Σε αντίθεση µε αυτή την άποψη, οι δυτικές χώρες πρόβαλαν διάφορα επιχειρήµατα σχετικά µε τη ρυθµιστική, νοµική, πνευµατική ιδιοκτησία, τις πτυχές της διακυβέρνησης και της λογιστικής της κινεζικής οικονοµίας (Marie-Jose Rinaldi Larribe, Lightfoot, W. & Zhao, Zhongxiu 2009). Τα έτη που ακολούθησαν υπάρχει µια σταθερή ανοδική πορεία των ροών των ΑΞΕ. Η Κίνα υιοθέτησε µια σταδιακή προσέγγιση για τη µετάβασή της σε ένα οικονοµικό σύστηµα ελεύθερης αγοράς. Στις σχεδόν τρεις δεκαετίες, που παρήλθαν από τις οικονοµικές µεταρρυθµίσεις που ξεκίνησαν το 1980, η Κίνα έγινε ο µεγαλύτερος παραλήπτης ΑΞΕ µεταξύ των αναπτυσσόµενων χωρών απορροφώντας τη δεκαετία του 90 περίπου τις µισές από όλες τις εισροές ΑΞΕ όλων των αναπτυσσόµενων χωρών. Αυτό είναι µια ξεχωριστή επιτυχία, θεωρώντας ότι: Η Κίνα είναι σοσιαλιστική χώρα µε πολιτικό σύστηµα που διαφέρει από εκείνα των καπιταλιστικά αναπτυγµένων χωρών και Υπάρχουν ακόµα πολλά εκκρεµή ζητήµατα τόσο για το επιχειρηµατικό όσο και για το επενδυτικό κλίµα. Εντούτοις, η προσέλκυση ΑΞΕ είναι ένα σηµαντικό συστατικό της κρατικής πολιτικής της Κίνας για την οικονοµικό άνοιγµα και φιλελευθεροποίηση καθώς επίσης και για την οικονοµική ανάπτυξη και ολοκλήρωση της παγκόσµιας αγοράς. Αυτό το κύµα εισροών ΑΞΕ στην Κίνα οδηγήθηκε και από θεσµικούς και µακροοικονοµικούς παράγοντες, όπως µε την υποστήριξη του Deng Xianping υπέρ της περαιτέρω οικονοµικής φιλελευθεροποίησης την άνοιξη του 1992, βάση της οποίας η κινεζική κυβέρνηση επανέλαβε µια πολιτική 53

54 εκτεταµένων οικονοµικών µεταρρυθµίσεων, και προώθησε έναν νέο καινούργιο κύκλο µέτρων προσέλκυσης ΑΞΕ (Tso, A. 1998),(Chunlai, Chen 1997). Στις ξένες επιχειρήσεις δόθηκαν περισσότερες ευκαιρίες να πωλήσουν τα προϊόντα τους στην εγχώρια αγορά και καινούργιοι τοµείς άνοιξαν πειραµατικά σε ξένους επενδυτές (λιανικό εµπόριο, τραπεζικός τοµέας) (Lemoine, F. 2000). Πολλοί ειδικοί βλέπουν την επιτυχία της Κίνας στο να προσελκύει ΑΞΕ ως γρίφο, σηµειώνοντας βέβαια τα προφανή µειονεκτήµατα σε σχέση µε άλλες χώρες υποδοχής. Ειδικότερα: (α) εδοµένου ότι το νοµικό σύστηµα στην Κίνα είναι ακόµα ατελές, το ιδιοκτησιακό καθεστώς δεν είναι µε σαφήνεια καθορισµένο, (β) Το νόµισµα της Κίνας δεν είναι εύκολα µετατρέψιµο µε αποτέλεσµα οι ξένοι επενδυτές να µην έχουν πλήρη εξασφάλιση, (γ) Η διαφθορά στην Κίνα είναι εκτεταµένη µε αποτέλεσµα οι ξένοι επενδυτές να επιβαρύνονται µε επιπλέον δαπάνες Zhang, K. (2002).Αν και οι καθοριστικοί παράγοντες των ΑΞΕ στην Κίνα έχουν παρουσιαστεί διεξοδικά σε εξειδικευµένη βιβλιογραφία, παρόλα αυτά παραµένουν αναπάντητα πολλά ερωτήµατα. Η υιοθέτηση από την Κίνα µιας πιο φιλελεύθερης πολιτικής που επιτρέπει εισροές ΑΞΕ και προώθηση αυτών σε συγκεκριµένους τοµείς, από πολλές απόψεις είναι παρόµοια µε τις πολιτικές που ακολουθούνται από άλλες αναπτυγµένες χώρες, καταδεικνύοντας το γεγονός της µη µοναδικότητας των καθοριστικών παραγόντων βάση των οποίων προσελκύονται ΑΞΕ στην Κίνα (Cheng, I.K. & Kwan, Y.K. 2000).Έτσι οι ακολουθούµενες πολιτικές είναι στραµµένες προς ανοικτότερες, εξωτερικά προσανατολισµένες, στρατηγικές ανάπτυξης (Zhang, K.2002). 1.3 Η ανάπτυξη των ΑΞΕ στην Κίνα Οι σηµαντικότεροι παράγοντες οι οποίοι εξηγούν τους λόγους για τους οποίους η Κίνα πρωταγωνιστεί στην εισροή ΑΞΕ µπορούν να οµαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες (Tseng, W. & Zebregs, H. 2002): Η οικονοµική δοµή της χώρας, Η φιλελευθεροποίηση και οι οικονοµικές πολιτικές, Το πολιτισµικό και νοµικό περιβάλλον. Αναλυτικότερα όσον αφορά στην οικονοµική δοµή της χώρας το µέγεθος της αγοράς, τόσο στο εθνικό όσο και στο τοπικό επίπεδο, βάσει εµπειρικών µελετών, βασίζεται σε µία ισχυρή σχέση µεταξύ ΑΕΠ και εισροών ΑΞΕ στην Κίνα Cheng, (I.K. & Kwan, Y.K. 2000). Η 54

55 σχέση των δυο αυτών µεταβλητών κινείται προς δυο κατευθύνσεις: οι ΑΞΕ προσελκύονται από την τεράστια αγορά που η Κίνα µπορεί να προσφέρει, και ταυτόχρονα συµβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ (Zhang, K. 1999). Φαίνεται ότι το µέγεθος της αγοράς είναι ο σηµαντικότερος καθοριστικός παράγοντας των ΑΞΕ από την Ευρώπη και τις Ηνωµένες Πολιτείες παρά των ΑΞΕ από το Χογκ Κογκ και την Ταϊβάν που τείνουν να είναι πιο προσανατολισµένες στις εξαγωγές. Σε αντίθεση οι Ευρωπαϊκές και Αµερικάνικες πολυεθνικές έχουν ιδρύσει εργοστάσια στην Κίνα µε σκοπό να παράγουν για την εγχώρια αγορά. Όσον αφορά στην ποιότητα της εργασίας, οι ΑΞΕ από αναπτυγµένες οικονοµίες όπως των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της υτικής Ευρώπης είναι πιο ευαίσθητες στην ποιότητα της εργασίας -καθώς είναι υψηλής έντασης κεφαλαίου στην παραγωγή και προσανατολισµένες στην εξειδικευµένη εργασία- παρά αυτές από Ασιατικές αναπτυσσόµενες οικονοµίες (Ting, G. 2005).Θα πρέπει να υπογραµµιστεί ότι η υψηλή ποιότητα εργασίας όχι µόνο αυξάνει την παραγωγή αλλά και επιτρέπει στις εταιρίες να παράγουν µε προηγµένη τεχνολογία. Συνεπώς, οι επαρχίες µε υψηλότερη ποιότητα εργασίας πρέπει να λάβουν µεγαλύτερο ποσά ΑΞΕ από ότι άλλες επαρχίες (Zhang, K. 2002). Εµπειρικές µελέτες επιβεβαιώνουν ότι επαρχίες στην Κίνα µε περισσότερο αναπτυγµένες υποδοµές τείνουν να λάβουν περισσότερες ΑΞΕ (Zhang, K. 2002). Αυτό εξηγεί εν µέρει και την συγκέντρωση των ΑΞΕ στις ανατολικές παράκτιες περιοχές, οι οποίες υπερέχουν σε υποδοµές και παράλληλα έχουν µεταφορικές συνδέσεις µε εξωτερικές αγορές. Η εκχώρηση των επενδυτικών αποφάσεων στην τοπική εξουσία, ιδιαίτερα στις Ανοικτές Οικονοµικές Ζώνες ( Open Economic Zones, OEZs ) (Wall, D., Jiang, B. & Yin, X.1996), βοήθησε στην βελτίωση των υποδοµών µέσα στο πλαίσιο προσέλκυσης ΑΞΕ (Tseng, W. & Zebregs, H. 2002). Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι διάφορες µελέτες έχουν υπογραµµίσει µια ισχυρή επιµονή στην κατεύθυνση των ροών των ΑΞΕ (Cheng, I.K. & Kwan, Y.K. 2000). Αυτό συµβαίνει όχι µόνο για τις συνολικές ροές ΑΞΕ στην Κίνα αλλά και για αυτές που κατευθύνονται σε συγκεκριµένες επαρχίες της. Έτσι όταν µία επαρχία προσελκύσει µια κρίσιµη µάζα ΑΞΕ, τότε είναι ευκολότερο να την προσεγγίσουν αυτήν περισσότεροι ξένοι επενδυτές δεδοµένου ότι θεωρούν την παρουσία άλλων ξένων επενδυτών θετικό γεγονός (Tseng, W. & Zebregs, H. 2002). Η µείωση των εµποδίων για τις ΑΞΕ, καθώς και οι πολιτικές για την βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος έχουν διαδραµατίσει έναν σηµαντικό ρόλο στην προσέλκυση 55

56 ΑΞΕ στην Κίνα. Από την αρχή της µεταρρυθµιστικής περιόδου, οι κινεζικές αρχές θεώρησαν τις ΑΞΕ ως σηµαντικό στοιχείο για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, τεχνογνωσίας και κεφαλαίων τα οποία θα βοηθούσαν στην ανάπτυξη των εξαγωγών. Επίσης αναγνώρισαν το γεγονός ότι η µεταρρύθµιση θα έθετε σε κίνδυνο τον κρατικό έλεγχο. Επιπλέον, οι αρχές έπρεπε να υπερνικήσουν τα «ιδεολογικά εµπόδια» που έθεταν οι ΑΞΕ. Για την κινεζική σκέψη καραδοκούσε ο κίνδυνος της εξίσωσης της αυτοκρατορικής αποικιοκρατίας και των αποτελεσµάτων µετά από τον πόλεµο του οπίου µε τις ΑΞΕ σαν την σύγχρονη εκµετάλλευση των «δυτικών καπιταλιστών». Στην αρχή της µεταρρύθµισης οι νόµοι υπήρξαν πολλοί περιοριστικοί µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν πολλά γραφειοκρατικά προβλήµατα. Ύστερα όµως από την εξέταση πολλών καταγγελιών από ξένους επενδυτές, οι αρχές ξεκίνησαν να εναρµονίζονται µε τα καινούργια δεδοµένα. Αυτό έγινε µε την κατοχύρωση του νοµικού περιβάλλοντος για τις ΑΞΕ, µε την χαλάρωση των κυβερνητικών ελέγχων, και την παροχή πρακτικής βοήθειας, µέσω πολιτικών και δικαστικών διαβεβαιώσεων (International Monetary Fund, 1997). Οι Οικονοµικές Ζώνες έχουν διαδραµατίσει έναν κεντρικό ρόλο στο βαθµιαίο άνοιγµα της οικονοµίας στους ξένους επενδυτές. Στις αρχές της µεταρρυθµιστικής περιόδου, µια σηµαντική διαφορά µεταξύ των Οικονοµικών Ζωνών και των άλλων περιοχών της Κίνας ήταν η διοικητική αποκέντρωση η οποία επέτρεψε να παρθούν αποφάσεις για προσέλκυση επενδύσεων πέρα από τα πλαίσια του κρατικού σχεδιασµού. Η κεντρική εξουσία επέτρεψε επίσης στις Οικονοµικές Ζώνες να αναλάβουν την ανάπτυξη της δικής τους υποδοµής αρκεί να µπορούσαν να έβρισκαν κεφάλαια από την φορολογία των κερδών των επιχειρήσεων που κατείχαν εξολοκλήρου η µερικώς, καθώς και από τράπεζες που δραστηριοποιούνταν µέσα στις συγκεκριµένες ζώνες. Συχνά έχει υποστηριχτεί ότι η επιτυχία της Κίνας στην προσέλκυση των ΑΞΕ οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην ύπαρξη της µεγάλης κινέζικης ιασποράς. Το γεγονός ότι το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη, και η επαρχία της Ταϊβάν κατέχουν τον µισό όγκο των εισροών ΑΞΕ συνηγορεί στην πιο πάνω ιαπίστωση (Tseng, W. & Zebregs, H. 2002). Η πολιτιστική εγγύτητα µεταξύ των πηγών των ΑΞΕ και των οικοδεσποτών ενθαρρύνει µε τον πιο ουσιαστικό τρόπο τις ροές αυτών (Zhang, K. 2002). Οι ροές των ΑΞΕ στην Κίνα παρουσιάζουν δύο ευδιάκριτες φάσεις: η µία κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 80, που οι εισροές αυξήθηκαν σε έναν µέτριο ρυθµό, και από το 1998 έως το 2006 όπου υπάρχει µια σταθερή ανοδική πορεία µε εξαίρεση την διετία όπου παρατηρείται µια µείωση 56

57 των ροών των ΑΞΕ. Προσωρινή κάµψη παρουσίασε επίσης και το 2009 σαν αποτέλεσµα της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης. 1.4 Εθνική προέλευση των ΑΞΕ Κατά την δεκαετία του 1980 το Χονγκ Κονγκ, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία αποτελούσαν τις σηµαντικότερες χώρες προέλευσης ΑΞΕ στην Κίνα. Στην περίοδο το 64,3 % των εισερχόµενων ΑΞΕ είχαν αφετηρία το Χονγκ Κονγκ, ενώ ακολουθούσαν οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία µε συγκριτικά πολύ χαµηλότερα ποσοστά ίσα µε 7,5% και 5,5% αντίστοιχα (Qu&Green, 1997). Η σηµασία των παραπάνω χωρών ως πηγών ΑΞΕ εµφανίζεται και στα πιο πρόσφατα διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία που αφορούν το έτος Όπως παρατηρούµε στον πίνακα παρακάτω πίνακα, το Χονγκ Κονγκ εξακολουθεί να κατέχει δεσπόζουσα θέση, καθώς από εκεί εκκινεί το 29,8% του συνόλου των εισερχόµενων ΑΞΕ. εύτερη στην κατάταξη χώρα εµφανίζονται οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι µε ποσοστό 15% και ακολουθούν η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα µε ποσοστά 10,8 και 8,6%. Στις επόµενες θέσεις συναντάµε τις ΗΠΑ, την Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν ενώ η πρώτη ευρωπαϊκή παρουσία είναι η Γερµανία στην ένατη θέση. Όπως µπορούµε να διαπιστώσουµε σηµαντικές πηγές ΑΞΕ στην Κίνα είναι κατά κύριο λόγο τα γειτονικά ασιατικά κράτη και δευτερεύοντος η Ιαπωνία, οι ΗΠΑ και κάποιες χώρες της ΕΕ. Θα µπορούσε να σηµειωθεί το γεγονός ότι στην Κίνα συµβαίνει το εξής «παράδοξο» φαινόµενο: Ενώ σε παγκόσµιο επίπεδο οι αναπτυγµένες χώρες είναι η σηµαντικότερη πηγή ΑΞΕ καθώς είναι υπεύθυνες για το 86% του συνόλου των ροών ΑΞΕ, στην Κίνα συµβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Οι ροές ΑΞΕ από αναπτυσσόµενες χώρες κυριαρχούν. Οι ροές ΑΞΕ από τα γειτονικά ασιατικά αγγίζουν ποσοστό ίσο µε 47%. Το αντίστοιχο µερίδιο των χωρών της Τριαδικής Οικονοµίας είναι περίπου 25%. Στην πραγµατικότητα το παραπάνω γεγονός δεν είναι απόλυτα αληθές λόγω του φαινοµένου round tripping το οποίο αδυνατούν να αποδώσουν οι στατιστικές (UNCTAD, 2006). Σηµαντικό τµήµα των δηλωµένων στο Χονγκ Κονγκ ΑΞΕ ανήκει σε κινέζους επιχειρηµατίες οι οποίοι προσπαθώντας να επωφεληθούν από την ευνοϊκή µεταχείριση του κράτους απέναντι στους ξένους επενδυτές, µεταφέρουν τα κεφάλαια τους στο Χονγκ Κονγκ και από εκεί επενδύουν στην Κίνα. Επιπρόσθετα, τµήµα των ΑΞΕ που χρεώνονται στο Χονγκ 57

58 Κονγκ προέρχεται από επιχειρήσεις χωρών της Τριάδας αλλά και άλλων ανεπτυγµένων χωρών, οι οποίες πραγµατοποιούν επενδύσεις στην Κίνα µέσω των θυγατρικών τους που εδρεύουν στο Χονγκ Κονγκ. Ένα επίσης ενδιαφέρον σχετικό στοιχείο συνέβαινε και κατά την δεκαετία του 1980 και αφορούσε επιχειρήσεις από την Ταιβάν. Μέχρι το 1987 η κυβέρνηση της χώρας απαγόρευε µε νόµο στις επιχειρήσεις της να επενδύουν στην Κίνα. Το γεγονός αυτό ανάγκασε πολλούς ταϊβανέζους επιχειρηµατίες να επενδύουν στην Κίνα µέσω του Χονγκ Κονγκ. Αντίστοιχα φαινόµενα παρατηρήθηκαν και στην περίπτωση επιχειρηµατιών από την Ινδονησία. Το Χονγκ Κονγκ έχει αναδειχθεί σε µια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσµου παίζοντας τον ρόλο του µεσάζοντα ανάµεσα στην Κίνα και τον υπόλοιπο κόσµο (Zhang, 2005:, Qu&Green, 1997:, Wei, 2003, Fishman, 2005:). Σε καµία όµως περίπτωση δεν θα πρέπει να αµφισβητείται ο σηµαντικός ρόλος του Χονγκ Κονγκ ως χώρα προέλευσης ΑΞΕ στην Κίνα. Από τα µέσα τις δεκαετίας του 1980 σηµαντικός αριθµός µεταποιητικών επιχειρήσεων του Χονγκ Κονγκ µετεγκαταστάθηκαν στην γειτονική κινεζική επαρχία Guangdong σε µια προσπάθεια εκµετάλλευσης των σηµαντικών πλεονεκτηµάτων που προσφερόταν. Οι επιχειρήσεις αυτές µετέφεραν κυρίως τις παραγωγικές φάσεις έντασης εργασίας στην Κίνα διατηρώντας µόνο τα διοικητικά τους τµήµατα στο Χονγκ Κονγκ, καθιερώνοντας µε τον τρόπο αυτό µια σηµαντική βιοµηχανική βάση στην απέναντι πλευρά. Το φαινόµενο αυτά ενισχύθηκαν ακόµη περισσότερο κατά την δεκαετία του Κατά την δεκαετία του 1980 η µεταποίηση ήταν υπεύθυνη για το ¼ της οικονοµίας του Χονγκ Κονγκ. Το 2002 το αντίστοιχο ποσοστό µειώθηκε στο 1/10. Το Χονγκ Κονγκ µετατράπηκε σταδιακά σε µια οικονοµία βασισµένη στο εµπόριο και τις υπηρεσίες (Meyer, 2000, Fishman, 2005). Με ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα θα πρέπει να αντιµετωπίζονται και τα ποσοστά χωρών όπως οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, τα νησιά Καϋµάν, οι Σαµόα και ο Μαυρίκιος τα οποία επίσης δείχνουν µια πλασµατική εικόνα της πραγµατικότητας. Οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν καταστήσει τις χώρες αυτές σε φορολογικούς παράδεισους για τις επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό έχει αναδείξει τις χώρες αυτές από τα µεγαλύτερα κέντρα εξωχώριων οικονοµικών δραστηριοτήτων του κόσµου. Με τον τρόπο αυτό πολλές επιχειρήσεις ανεπτυγµένων χωρών επενδύουν στην Κίνα µέσω offshore εταιριών που βρίσκονται στις νησιωτικές αυτές χώρες. Ειδικότερα µεταξύ Μαυρίκιου και Κίνας έχει υπογραφεί φορολογική συµφωνία από το 1994, την οποία έχουν εκµεταλλευτεί αρκετές επιχειρήσεις. Η συµφωνία αυτή ανανεώθηκε εκ νέου τον Σεπτέµβριο του 2006 (Roberts, 1999:257). 58

59 Ένα επίσης αξιοσηµείωτο γεγονός πέρα από την κατάταξη της κάθε χώρας είναι και το ειδικό βάρος των πραγµατοποιούµενων ΑΞΕ. Για παράδειγµα οι επιδόσεις της Γερµανίας αναφορικά µε την εισροή ΑΞΕ στην Κίνα είναι σχετικά χαµηλές. Όπως βλέπουµε στον παρακάτω πίνακα η χώρα αυτή καταλαµβάνει την 9η στην σειρά θέση µε ποσοστό µόλις 2,54% του συνόλου των ΑΞΕ. Αν όµως λάβουµε υπ όψιν ότι η Γερµανία έχει πραγµατοποιήσει επενδύσεις όπως η δηµιουργία του εργοστασίου της Volkswagen στη Shanghai αµέσως αναθεωρούµε ως προς την σηµαντικότητα των επενδύσεων της χώρας αυτής (Qu&Green, 1997). Πίνακας 3: Οι Σηµαντικότερες Χώρες προέλευσης των εισερχοµένων ΑΞΕ στην Κίνα 2009 Α/Α ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΩΝ ΑΞΕ 1 ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ 29,8 2 ΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΠΑΡΘΕΝΟΙ ΝΗΣΟΙ 15,0 3 ΙΑΠΩΝΙΑ 10,8 4 ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ 8,6 5 ΗΠΑ 5,1 6 ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ 3,7 7 ΤΑΙΒΑΝ 3,6 8 ΝΗΣΙΑ ΚΑΥΜΑΝ 3,2 9 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 2,5 10 ΣΑΜΟΑ 2,2 11 ΟΛΛΑΝ ΙΑ 1,7 12 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 1,6 13 ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ 1,5 14 ΓΑΛΛΙΑ 1,0 15 ΜΑΚΑΟ 1,0 16 ΚΑΝΑ ΑΣ 0,8 17 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 0,7 18 ΜΑΛΑΙΣΙΑ 0,6 19 ΙΤΑΛΙΑ 0,5 20 ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ 6,1 ΣΥΝΟΛΟ 100,0 59

60 Κεφάλαιο 2: Η κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ, το εµπορικό ισοζύγιο και η κλαδική παραγωγικότητα της εργασίας 2.1 Κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ και εµπορικό ισοζύγιο Η µεταποίηση παρουσιάζεται ως ο σηµαντικότερος κλάδος δραστηριοποίησης των ΑΞΕ. Το 2009 τον κλάδο αυτό αφορούσε το 65,7% των συνολικών έργων και το 70,4% της συνολικής αξίας των υλοποιηµένων ΑΞΕ. Στις υπόλοιπες θέσεις µε συγκριτικά χαµηλότερα ποσοστά βρίσκονται οι υπηρεσίες κτηµαταγοράς, εκµίσθωσης, ο κλάδος των µεταφορών και η παραγωγή και παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και νερού. Οι κλάδοι των πρωτογενών δραστηριοτήτων κυµαίνονται σε πολύ χαµηλότερα επίπεδα καθώς είναι υπεύθυνοι µόλις για το 2,4% των συνολικών έργων και το 1,19% της συνολικής αξίας των υλοποιηµένων ΑΞΕ. Ειδικότερα για τον κλάδο της µεταποίησης από τις αρχές εφαρµογής των νέων πολιτικών οι εισερχόµενες ΑΞΕ είχαν την τάση να κατευθύνονται κυρίως προς τους κλάδους έντασης εργασίας. Οι κλάδοι αυτοί περιλαµβάνουν κυρίως την επεξεργασία τροφίµων, τον κλάδο του έτοιµου ενδύµατος, των κλάδο των υποδηµάτων, δερµάτινων ειδών, παιχνιδιών, επίπλων κ.ά.. Τα παραδείγµατα δυτικών και όχι µόνον σχετικών εργοστασίων τα οποία προβαίνουν σε µετεγκαταστάσεις φάσεων ή του συνόλου της παραγωγικής διαδικασίας στην Κίνα, αυξάνονται συνεχώς. Οι κλάδοι αυτοί του είδους ενδιαφέρονται κυρίως για φθηνό εργατικό δυναµικό. Οι πολύ καλές προοπτικές που προσφέρονται στην Κίνα, την κάνουν όλο και πιο επιθυµητό τόπο προορισµού. Ιδιαίτερα σηµαντική παρουσία κατέχουν οι κλάδοι των υποδηµάτων και δερµατίνων ειδών, καθώς στην Κίνα παράγονται οι µεγαλύτερες ποσότητες αυτών των ειδών σε παγκόσµιο επίπεδο. Μόνο στην επαρχία Guangdong παράγονται 175 εκατοµµύρια παπούτσια 60

61 κάθε µήνα, από τα οποία πολλά κατασκευάζονται για λογαριασµό σηµαντικών δυτικών επωνυµιών. Οι εισερχόµενες ΑΞΕ αυτού του είδους είναι κυρίως µικροµεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες προέρχονται κατά κύριο λόγο από το Χονγκ Κονγκ, την Ταϊβάν και τα γειτονικά ασιατικά ΝΒΚ και είναι περισσότερο προσανατολισµένες στην εξαγωγική δραστηριότητα. Όταν το κόστος παραγωγής αυξήθηκε σηµαντικά στις χώρες-έδρες τους, οι επιχειρήσεις αυτές µετεγκαταστάθηκαν στην Κίνα. Οι προερχόµενες από τα γειτονικά ασιατικά κράτη ΑΞΕ µπορούν να εκµεταλλευτούν περισσότερο τα πλεονεκτήµατα της Κίνας καθώς είναι σε µεγαλύτερο βαθµό εξοικειωµένες µε το επιχειρηµατικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής. Σύνηθες φαινόµενο των ΑΞΕ έντασης εργασίας είναι η εισαγωγή ενδιάµεσων επεξεργασµένων προϊόντων µε σκοπό την περαιτέρω επεξεργασία, συναρµολόγηση και έπειτα εξαγωγή. Η Κίνα λειτουργεί ως αλυσίδα συναρµολόγησης και εργαστήριο µονταρίσµατος για πολλές ξένες επιχειρήσεις. Η ξένη επιχείρηση συλλαµβάνει την ιδέα του προϊόντος, αγοράζει τα απαραίτητα τµήµατα ξεχωριστά και εµπιστεύεται στους κινέζους απλά τη συναρµολόγηση του. Για το λόγο αυτό σε πολλά προϊόντα θα ήταν ακριβέστερο να αναγράφεται Processed in China αντί για Made in China. Αντιθέτως οι ΑΞΕ από τις χώρες του δυτικού κόσµου αφορούν περισσότερο τεχνολογικά προηγµένους κλάδους και είναι σε µεγαλύτερο βαθµό προσανατολισµού-αγοράς. Πρόκειται για µεγαλύτερες επιχειρήσεις, οι οποίες στοχεύουν στην αχανή κινεζική αγορά. Η υψηλή τεχνολογία που διαθέτουν είναι το πιο σηµαντικό «όπλο» τους στον ανταγωνισµό µε τις ασιατικές εξαγωγικές ΑΞΕ (Zhang, 2005, Hou, 2002, Chunlai, 1997). Τα τελευταία χρόνια και κυρίως µετά την ένταξη της χώρας στον ΠΟΕ παρατηρείται µια στροφή των ΑΞΕ προς κλάδους έντασης κεφαλαίου και έντασης τεχνολογίας. Σχετική µελέτη του ΟΟΣΑ φανερώνει ότι το έτος 1995 το 50% των εισερχόµενων ΑΞΕ αφορούσε κλάδους έντασης εργασίας, το 23% κλάδους έντασης κεφαλαίου και το 27% κλάδους έντασης τεχνολογίας. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το έτος 1999 ήταν 42%, 25% και 33% στοιχείο χαρακτηριστικό της υφιστάµενης κατάστασης66. Ειδικότερα ο κλάδος κατασκευής Η/Υ και σχετικών προϊόντων γνωρίζει σηµαντική άνθιση τα τελευταία χρόνια στην Κίνα και είναι σε µεγάλο βαθµό υπεύθυνος για τον άνοδο των κλάδων έντασης τεχνολογίας (OECD, 2000, Wei, 2003). Μια συνεχώς αναπτυσσόµενη βιοµηχανία στην Κίνα είναι και η κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών και τεχνολογιών αιχµής. Στην Κίνα κατασκευάζεται ποσοστό 61

62 µεγαλύτερο του 50% της παγκόσµιας παραγωγής από κάµερες, το 30% των κλιµατιστικών, το 30% των τηλεοράσεων, το 25% των πλυντηρίων και το 20% των ψυγείων. Πολλές ΠΕ του είδους (Philips, General Electric, Motorola, Logitech) έχουν ήδη δηµιουργήσει τις µονάδες τους στην Κίνα (BBC News, 11/2/2002). Σηµαντική παρουσία κατέχει και η αυτοκινητοβιοµηχανία. Οι αυτοκινητοβιοµηχανίες General Motors και Volkswagen (VW) έχουν σηµαντική παρουσία στην χώρα. Το έτος 2008 η VW εξήγαγε περίπου εξήντα µε εβδοµήντα χιλιάδες αυτοκίνητα κατασκευασµένα στην Κίνα, προς την Αυστραλία. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί και το γεγονός ότι στην Κίνα έχει αναπτυχθεί και λειτουργεί σηµαντική βιοµηχανία αντιγραφής επώνυµων προϊόντων. Η Κίνα αποτελεί κέντρο του παγκόσµιου δικτύου παραγωγής και διακίνησης αποµιµήσεων. Αντιγράφονται τα πάντα από αναψυκτικά και µπίρες µέχρι µοτοσικλέτες. Η ποικιλία των προϊόντων συνεχώς αυξάνεται. (Fishman, 2005). Λαµβάνοντας υπ όψιν όλα τα παραπάνω, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Κίνα χαρακτηρίζεται από πολλούς ως το Παγκόσµιο Εργοστάσιο (The World s Factory Floor) ΣΥΣΣΩΡΕΥΜΕΝΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ (10.000USD) ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΣΟΚΟΜΕΙΑ,ΚΤ ΗΝΟΤΡΟΦΙΑ,ΑΛΙΕΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΤΑΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑ ΟΣ ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ,ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ &ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ REAL ESTATE ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ,ΤΕΧΝΙΚΕΣ & ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ & ΆΛΛΕΣ ΥΓΕΙΑ,ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΑΞΕ Πηγή:China Statistical Yearbook(διάφορα ετη) Σχήµα 1: Συσσωρευµένες εισροές ΑΞΕ Τοµείς ΑΞΕ 62

63 Πίνακας 4: Τοµείς ΑΞΕ ΤΟΜΕΙΣ ΑΞΕ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΩΝ (ΜΟΝΑ Α) ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ( USD) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΩΝ (ΜΟΝΑ Α) ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ( USD) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΩΝ (ΜΟΝΑ Α) ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ( USD) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΩΝ (ΜΟΝΑ Α) ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ( USD) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΩΝ (ΜΟΝΑ Α) ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ( USD) ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΙΚ ΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΞΕ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΣΟΚΟΜΕΙΑ,ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ,ΑΛΙΕΙΑ ΟΡΥΧΕΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ & ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ 4 ΡΕΥΜΑΤΟΣ,ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ.ΝΕΡΟΥ ΚΑΤΑΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑ ΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ,ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ,ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 7 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΧΟΝ ΡΙΚΟ & ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ &ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ REAL ESTATE LEASING & ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ,ΤΕΧΝΙΚΕΣ & 13 ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΩΝ Υ ΑΤΩΝ,ΠΕΡΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ & ΗΜΟΣΙΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ & ΆΛΛΕΣ 15 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΥΓΕΙΑ,ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ 17 ΠΡΟΝΟΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ,ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ & ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ 19 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Πηγή:China Statistical Yearbook(διάφορα ετη) 63

64 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες 2.2 Εµπορικό ισοζύγιο της Κίνας Tο εξαγωγικό και το εισαγωγικό εµπόριο της Κίνας µε τον υπόλοιπο κόσµο παρουσίασε αλµατώδη αύξηση από το Το 2007, η Κίνα, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ, έγινε η δεύτερη παγκόσµια εξαγωγική δύναµη. Όπως φαίνεται και στον πίνακα 3.11, τα εµπορικά πλεονάσµατα της Κίνας παρουσίασαν αλµατώδη πρόοδο µέσα στην τρέχουσα δεκαετία, κυρίως από τα µέσα της δεκαετίας. Πίνακας 5: Εµπορικό Ισοζύγιο της Κίνας σε δισεκατοµµύρια USD ΕΤΟΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ,70 15,70-2, ,10 19,50-1, ,30 42,50-15, ,90 53,90 9, ,80 132,10 16, ,20 225,10 24, ,20 243,60 22, ,60 295,20 30, ,40 412,80 25, ,40 561,40 32, ,00 660,10 101, ,10 791,50 177, ,00 955,80 262, , ,50 297,40 Πηγή: ΝΤ, ιεύθυνση Στατιστικών Εµπορίου και World Trade Atlas Οι βασικοί εµπορικοί εταίροι της Κίνας είναι η Ε.Ε., οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Ένωση Νοτιοανατολικών Ασιατικών Εθνών ( ΕΝΑΕ: Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, Μπρουνέι, Καµποτία, Μυανµάρ: δηλαδή η πρώην Βιρµανία, Βιετνάµ). Το 2008, η Κίνα παρουσιάζει θετικό εµπορικό ισοζύγιο µε την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, ενώ µε την Ιαπωνία και την ΕΝΑΕ αρνητικό. Με τα στατιστικά στοιχεία του εξωτερικού εµπορίου της Κίνας παρουσιάζεται µια απόκλιση ανάµεσα στα επίσηµα στοιχεία της Κίνας και τα επίσηµα στοιχεία των άλλων χωρών. Αυτή η απόκλιση οφείλεται στο γεγονός ότι η Κίνα καταγράφει ένα 64

65 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες µεγάλο µέρος των εξαγωγών της σε τρίτες χώρες µέσω Χονγκ Κονγκ ως εξαγωγές στο Χονγκ Κονγκ (παρά το γεγονός ότι το Χονγκ Κονγκ είναι πλέον µέρος της Κίνας), ενώ τα εισαχθέντα προϊόντα καταγράφονται από τις χώρες που τα εισάγουν ως εισαγόµενα από την Κίνα. Στην περίπτωση των ΗΠΑ και της Ε.Ε. η διαφορά των στατιστικών στοιχείων για το 2008 είναι πολλών δεκάδων δισεκατοµµυρίων δολαρίων: τα εµπορικά πλεονάσµατα της Κίνας (ή τα εµπορικά ελλείµµµατα των ΗΠΑ και της Ε.Ε.) εµφανίζονται πολύ πιο µεγάλα στις αµερικανικές και τις ευρωπαϊκές στατιστικές, όπως φαίνεται και στον πίνακα Το 2008, σύµφωνα µε τα κινέζικα στοιχεία, το εµπορικό πλεόνασµα της Κίνας απέναντι στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ έφθασε τα 160,1 και 170,8 δισεκατοµµύρια δολάρια αντιστοίχως, ενώ σύµφωνα µε την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ τα 247,6 και 266,2 δισεκατοµµύρια αντιστοίχως. Σύµφωνα µε τα κινέζικα στοιχεία, το 55% των εξαγωγών της Κίνας το 2008 οφείλονται στην παραγωγή ξένων επιχειρήσεων στη χώρα έναντι 41% το Μεγάλο µέρος αυτών των ξένων εξαγωγικών επιχειρήσεων ανήκουν σε κεφάλαια της Ταϊβάν και του Χονγκ Κονγκ που µετακίνησαν στην Κίνα βιοµηχανικές δραστηριότητες έντασης εργασίας για να εκµεταλλευτούν το φθηνό εργατικό δυναµικό. Υπολογίζεται ότι ο µέσος ωριαίος µισθός στην Κίνα (δεδοµένα του 2006) είναι 18 φορές χαµηλότερος από τον αντίστοιχο στις ΗΠΑ. Η Κίνα είναι ένα τεράστιο εργαστήρι συναρµολόγησης εξαρτηµάτων (που παράγονται αλλού) και εξαγωγής των τελικών προϊόντων, περιλαµβανοµένων και ηλεκτρονικών προϊόντων και υπολογιστών. Πίνακας 6: Εξωτερικό εµπόριο της Κίνας σε δισεκατοµµύρια USD ΧΩΡΑ Η ΟΜΑ Α ΧΩΡΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ Ε.Ε. 425,90 293,00 132,90 160,10 ΗΠΑ 338,80 252,30 81,50 170,80 ΙΑΠΩΝΙΑ 266,80 116,20 150,60-34,40 ΕΝΑΕ 231,00 114,10 116,90-2,80 ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ 203,00 190,80 12,90 177,90 ΣΥΝΟΛΟ ΚΙΝΕΖΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2560, , ,50 297,40 Πηγή: Global Trade Atlas,World Trade Atlas 65

66 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Ωστόσο, η Κίνα δεν περιορίστηκε στην ανάπτυξη της βιοµηχανίας έντασης εργασίας, αλλά µπόρεσε να αναπτύξει και βιοµηχανίες υψηλής τεχνολογίας. Η εντυπωσιακή ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών αποδίδεται συχνά στις φιλελευθεροποιήσεις, χωρίς όµως να τονίζεται ότι οι τελευταίες συνοδεύτηκαν από µια δραστήρια βιοµηχανική πολιτική, που καθόλου δεν συνάδει µε τις νεοφιλελεύθερες συνταγές «ανάπτυξης». Η Κίνα προσέλκυσε ξένο κεφάλαιο µε ελεγχόµενο τρόπο. Επέτρεψε την πρόσβαση στην αγορά της µε αντάλλαγµα την µεταφορά τεχνολογίας και υποχρέωσε τους ξένους επενδυτές να δεχθούν συµµετοχή τοπικών κεφαλαίων στις επιχειρήσεις τους. Σήµερα οι αµιγώς ξένες επιχειρήσεις χωρίς καθόλου κινεζική συµµετοχή είναι µάλλον σπάνιες. Οι συµπράξεις επιχειρήσεων προκύπτουν πολύ συχνά από τον συνδυασµό ξένων κεφαλαίων και επιχειρήσεων του κρατικού τοµέα. Χωρίς αυτήν την άµεση εµπλοκή του κράτους στην οικονοµική ανάπτυξη µέσω µιας δραστήριας βιοµηχανικής πολιτικής η Κίνα δεν θα µπορούσε να αναπτύξει µια βιοµηχανία σαν την Lenovo που αγόρασε τον τοµέα των ηλεκτρονικών υπολογιστών από την IBM. Πριν η Κίνα (όπως ακριβώς και η Ινδία) ενταχθεί στον ΠΟΕ, επέβαλε στο ξένο κεφάλαιο της βιοµηχανίας αυτοκινήτων κανόνες για τοπική συµµετοχή µε σκοπό την ενίσχυση των τοπικών βιοµηχανιών παραγωγής εξαρτηµάτων, µε αποτέλεσµα µετά την ένταξη της στον ΠΟΕ, οι διεθνείς αυτοκινητοβιοµηχανίες να µην αποφεύγουν τους τοπικούς προµηθευτές(john Sutton, 2004). Η βιοµηχανική πολιτική της Κίνας δεν περιορίστηκε όµως στην προστασία και την ανάπτυξη των τοπικών βιοµηχανικών δραστηριοτήτων. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι κινέζικες αρχές υιοθέτησαν µια πιο «παγκοσµιοποιηµένη» βιοµηχανική στρατηγική ενθαρρύνοντας τις άµεσες επενδύσεις των κρατικών κυρίως επιχειρήσεων στο εξωτερικό. Το Σεπτέµβρη του 2007, η Κίνα ίδρυσε και επίσηµα ένα από τα µεγαλύτερα κυρίαρχα (δηλαδή κρατικά) ταµεία (το ταµείο China Investment Corporation) για να διαχειριστεί αρχικά ένα ποσό πέραν των 200 δισεκατοµµυρίων δολαρίων. Η συσσώρευση τεραστίων συναλλαγµατικών αποθεµάτων από τα εµπορικά πλεονάσµατα της Κίνας, ώθησαν τη χώρα στην αναζήτηση εναλλακτικών πηγών επένδυσης. Ενώ η Κίνα επένδυε παραδοσιακά τα συναλλαγµατικά της αποθέµατα σε 66

67 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες κυρίως κρατικούς τίτλους των ΗΠΑ σχετικά σίγουρης πλην χαµηλής αποδοτικότητας, µέσα στη δεκαετία του 2000 άρχισε διαφοροποιεί τις επενδύσεις της στο εξωτερικό. 2.3 Κλαδική κατανοµή των ΑΞΕ και κλαδική παραγωγικότητα της εργασίας Έχει επισηµανθεί ότι, υπό την ερµηνευτική οπτική της θεωρίας της τροποποίησης του νόµου της αξίας στην παγκόσµια αγορά, ΑΞΕ της πρώτης κατηγορίας πραγµατοποιούνται µεταξύ χωρών µε µη-ριζικά διαφορετικές παραγωγικές δοµές, άρα και µη-ριζικά διαφορετικές δοµές διεθνούς εµπορίου, δηλαδή µη-ριζικά διαφορετική δοµή εξαγωγών και εισαγωγών. Αν π.χ. µια χώρα Α εξάγει κυρίως αγροτικά προϊόντα ενώ εισάγει από τη Β κυρίως βιοµηχανικά, τότε αυτές οι δυο χώρες έχουν ριζικά διαφορετικές δοµές διεθνούς εµπορίου, ως αποτέλεσµα των ριζικά διαφορετικών παραγωγικών τους δοµών. Από την άποψη της χώρας Α αυτό αντανακλάται στη διαφορετική δοµή των εξαγωγών και εισαγωγών της. Εξάγει κυρίως αγροτικά και εισάγει κυρίως βιοµηχανικά προϊόντα. Εποµένως, η περιορισµένη σηµασία των ΑΞΕ της πρώτης κατηγορίας για την Κίνα θα αντανακλάται στη διαφορετική δοµή των εξαγωγών και εισαγωγών τους. Πίνακας 7: Κατανοµή εξαγωγών και εισαγωγών ως προς το τεχνολογικό επίπεδο, 2010 (%) KINA ΕΞΑΓΩΓΕΣ Υψηλής Τεχνολογίας 10,60 Μεσαίας και Υψηλής Τεχνολογίας 12,21 Μεσαίας και Χαµηλής Τεχνολογίας 64,75 Χαµηλής Τεχνολογίας 12,44 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ Υψηλής Τεχνολογίας 18,02 Μεσαίας και Υψηλής Τεχνολογίας 20,29 Μεσαίας και Χαµηλής Τεχνολογίας 53,01 Χαµηλής Τεχνολογίας 8,68 Πηγή: OECD 67

68 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Κεφάλαιο 3: ΑΞΕ σε Κίνα: περαιτέρω διερεύνηση 3.1 Η διεθνής θέση και ένταξη της κινέζικης οικονοµίας τις εξεταζόµενες περιόδους και οι πραγµατοποιούµενες ΑΞΕ Η είσοδος της Κινας στον Π.Ο.Ε και στην ASEAN Όντας η Κίνα µέρος της παγκόσµιας οικονοµική σκηνής δεν θα µπορούσε να µην ακολουθήσει την παγκόσµια τάση και να µην ανοίξει την, τεραστίου µεγέθους αγορά της µε το άφθονο εργατικό δυναµικό της, στον υπόλοιπο κόσµο προσφέροντας έτσι κίνητρα, ευκαιρίες και δυνατότητες για εισροή άµεσων επενδύσεων και διεύρυνση της οικονοµικής, εµπορικής, επιχειρηµατικής και κοινωνικής της θέσης στην ανταγωνιστική σκακιέρα. Η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου και στις χώρες της ASEAN αποτέλεσαν την αφετηρία για το άνοιγµα και την απελευθερωποίηση της εγχώριας αγοράς της χώρας προς τον κόσµο. Η οικονοµία της Κίνας άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία από το , έτος που αποτέλεσε την αφετηρία για την εφαρµογή ανοιχτής πολιτικής της Κίνας. Το 1990 η άνοδος που σηµειώθηκε ήταν ακόµα µεγαλύτερη και η οικονοµική ανάπτυξη έφτασε το 10% µέσα στο χρόνο. Με ακόµα µεγαλύτερους ρυθµούς, την ίδια περίοδο, άρχισε να αναπτύσσεται και το εξωτερικό εµπόριο της Κίνας φτάνοντας το 15% το 1990 κατατάσσοντας τη χώρα στο δεύτερο µεγαλύτερο αποδέκτη Άµεσων Ξένων Επενδύσεων. Εφαλτήριο για τη συνέχιση αυτής της ανοδικής τάσης υπήρξε η είσοδος της Κίνας στο Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου (Π.Ο.Ε). Η Κίνα εντάχθηκε το 1991 στον Π.Ο.Ε. έχοντας την ισχυρή υποστήριξη της Ε.Ε. Το 2000 υπεγράφη ανάµεσα στην Ε.Ε. και την Κίνα η ιµερής Συµφωνία για την προσχώρηση της Κίνας στον Π.Ο.Ε. Οι δεσµεύσεις που ανέλαβε η Κίνα, στο πλαίσιο της ένταξής της, περιελάµβαναν και τη διευκόλυνση της πρόσβασης των κοινοτικών επιχειρήσεων στην αγορά της Κίνας. Από τότε, εισαγωγικοί δασµοί και άλλα µη δασµολογικά εµπόδια (Non Tariff Barriers) σταδιακά µειώθηκαν σε µεγάλο βαθµό. Στο πλαίσιο αυτό, διευκολύνθηκαν και οι επενδύσεις κοινοτικών επιχειρήσεων στην Κίνα. 68

69 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Παράλληλα, η Κίνα διευκόλυνε την πρόσβαση και σε τοµείς υπηρεσιών, όπως οι τηλεπικοινωνίες και οι ασφάλειες. Η είσοδος της χώρας στον Π.Ο.Ε έχει κεφαλαιώδη σηµασία για την οικονοµική της πορεία και τη διαµόρφωση των οικονοµικών της θεσµών. Η Κίνα έχει να επιδείξει σηµαντική πρόοδο σε ορισµένους τοµείς, όπως η απελευθέρωση του τραπεζικού τοµέα, η απελευθέρωση του ασφαλιστικού τοµέα, η απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών, η µείωση των εισαγωγικών δασµών για πολλά προϊόντα (κυρίως καταναλωτικά) και µερική εξάλειψη µη-δασµολογικών-εµποδίων. Η απελευθεροποίηση των επενδύσεων και η µεγαλύτερη διαφάνεια των εµπορικών κανονισµών και θεσµών µετατρέπει τη χώρα σε µαγνήτη Α.Ξ.Ε. Πολλές επιχειρήσεις δρέπουν τις ωφέλειες του εµπορίου από τον Παγκόσµιο Οργανισµό όπως ένδυσης, υποδηµάτων, µετάλλων, ηλεκτρονικών, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και άλλες. Η Κίνα αποκτά, εκτός όλων των άλλων, και το εισιτήριο για την αγορά του παγκόσµιου ανταγωνισµού. Οι εισαγωγές και ο ανταγωνισµός από τις Πολυεθνικές συνεργασίες θα αναγκάσουν τις κινεζικές επιχειρήσεις να γίνουν πιο παραγωγικές και να αναβαθµίσουν την τεχνολογία και την εσωτερική διοίκησή τους. Τα αγαθά γίνονται φθηνότερα, διασφαλίζεται η ασφάλεια και τα επίπεδα ποιότητας των προϊόντων, οι τιµές γίνονται ανταγωνιστικές και οι συναλλαγές διανθίζονται και το ρυθµιστικό πλαίσιο γίνεται πιο ευέλικτο( Στα θέµατα ικαιωµάτων ιανοητικής Ιδιοκτησίας ( Ι), όµως, δεν έχει επιτευχθεί ακόµη σηµαντική πρόοδος. Η καταπάτηση των Ι είναι πολύ συχνό και διαδεδοµένο φαινόµενο, παρατηρείται αύξηση των εξαγωγών αντιγραφέντων δυτικών προϊόντων και η κατοχύρωση των copyrights στο διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα αδύναµη. Η Ε.Ε. έχει δεσµευτεί να υποστηρίξει πλήρως τις µεταρρυθµίσεις στην Κίνα και το άνοιγµά της στον υπόλοιπο κόσµο και προς τον σκοπό αυτόν υλοποιεί µε την κυβέρνηση της Κίνας πολλά και ποικίλα προγράµµατα δυναµικής συνεργασίας. Η συνεργασία της Ε.Ε. µε την Κίνα εκτείνεται σε βασικούς τοµείς, όπως: επιστήµη και τεχνολογία, περιβάλλον και ενέργεια, κοινωνία της πληροφορίας, 69

70 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες εµπόριο, Ευρωπαϊκές Σπουδές, εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων, ηµόσια ιοίκηση και βιοποικιλότητα. Πριν το 1990, δεν υπήρχε καµία επίσηµη σχέση µεταξύ των χωρών ASEAN και της Κίνας, αν και µέχρι τότε η Κίνα είχε αναπτύξει διµερείς σχέσεις µε µενοµωµένες χώρες µέλη. Από τα τέλη του 1980 η Κίνα ενέτεινε τις προσπάθειές της στο να δηµιουργήσει διπλωµατικές σχέσεις και µε τις υπόλοιπες χώρες που µέχρι τότε δεν συνεργάζονταν, φτάνοντας έτσι στο τελικό στάδιο δηµιουργίας επίσηµων σχέσεων µε το σύνολο των ASEAN. Από το 1988 και µετά τίθενται οι βάσεις για την ίδρυση, την αποκατάσταση και την ανάπτυξη των σχέσεων µε όλες τις χώρες που ήταν µέλη του ASEAN. Τα επόµενα έτη που ακολουθούν από το 1990 µέχρι και το 1997, πραγµατοποιήθηκαν µια σειρά συναντήσεων, συζητήσεων, διαπραγµατεύσεων και αποφάσεων µε κυβερνητικά στελέχη της Κίνας και τους αντίστοιχους αντιπροσώπους της ASEAN, µέχρι να γίνει τελικά η Κίνα επίσηµο µέλος των χωρών αυτών. Το εκέµβριο του 1997, ο τότε πρωθυπουργός της Κίνας και οι οµόλογοί του από τα άλλα κράτη µέλη συµµετείχαν στη σύνοδο κορυφής (ASEAN+1), στην οποία και καθιερώθηκαν σε µακροπρόθεσµη βάση η οµαδικότητα, η συνεργασία και η αµοιβαία εµπιστοσύνη µεταξύ των χωρών µελών. Τα οφέλη που αποκόµισε η Κίνα από την παραπάνω συνεργασία ήταν αρκετά επικερδή για το σύνολο της χώρας. Ειδικότερα, το εµπόριο µεταξύ Κίνας - ASEAN αναπτύχθηκε ραγδαία από το 1995 και µετά µε ετήσιο ποσοστό αύξησης περίπου 15%, φτάνοντας το 2002 στο 31,7% που σε αξία υπολογίζεται στα US$54,77 δις. Το 2004 ο όγκος του εµπορίου µεταξύ των δύο έφτασε το υψηλό ποσό των US$105,9 δις, 35% περισσότερα από τον προηγούµενο χρόνο, ξεπερνώντας τις αναµενόµενες προσδοκίες τους. Στο πρώτο τέταρτο του 2005 ο όγκος εµπορίου έφτασε τα US$27,5 δις. 25% περισσότερο από το 2004( ). Σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Εµπορίου της Κίνας, η τελευταία έχει µετατραπεί σε έναν βασικό εισαγωγέα πρώτων υλών από τις λιγότερο αναπτυγµένες χώρες της ΑSEAN και πρωταρχικών βιοµηχανικών προϊόντων από τις ανεπτυγµένες χώρες µέλη. Η ΑSEAN είναι τώρα ο τέταρτος µεγαλύτερος εµπορικός συναίτερος της Κίνας, και η Κίνα κατατάσσεται έκτη ανάµεσα στις άλλες χώρες µέλη. 70

71 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Τα πλεονεκτήµατα και οι συνεργασίες που έχει η Κίνα µε την ASEAN αφορούν κυρίως: Την ανάπτυξη του εµπορίου και του αντίστοιχου µεριδίου συµµετοχής σε αυτό. Τη σύνθεση του εµπορίου. Ειδικότερα από το 1990 και µετά σηµειώθηκε µείωση του εµπορίου σε πρωταρχικά αγαθά ενώ ενισχύθηκε σηµαντικά το εµπόριο στη µεταποίηση, ειδικά στο µηχανολογικό και ηλεκτρολογικό εξοπλισµό και αργότερα στο µετάλλευµα, στα χηµικά προϊόντα, στο πλαστικό και το χαρτί. Τις επενδύσεις της Κίνας στη ΑSEAN, οι οποίες αν και µικρές ωστόσο ενισχύονται συνεχώς και στοχεύουν στο να εξασφαλίσουν ενέργεια, πρώτες ύλες και άλλες φυσικούς πόρους για την Κίνα Τις επενδύσεις της ΑSEAN προς την Κίνα, µε τη Σιγκαπούρη να είναι ο βασικός επενδυτής Α.Ξ.Ε. στη χώρα Νοµισµατική - πιστωτική πολιτική Η ρευστότητα στην οικονοµία αυξήθηκε, κατά το 2009 µε γοργούς ρυθµούς. Στο τέλος 2009 παρουσίασε αύξηση 28,5% και ανήλθε σε 56,9 τρις Γιουάν. Σε σχέση µε το τέλος του 2008, η αύξηση αυτή ήταν 10,6 ποσοστιαίες µονάδες µεγαλύτερη. Το Γιουάν Κίνας ανατιµήθηκε στη διάρκεια του 2008, από 7,3 $ ΗΠΑ που αντιστοιχούσε στις αρχές του έτους σε 6,8 $ ΗΠΑ στο τέλος του έτους. Στις 8/10/2009 η ισοτιµία ήταν 1 $ ΗΠΑ = 6,829 Γιουάν. Οι χορηγήσεις νέων δανείων, στο τέλος του Α εξαµήνου 2009, έφτασαν τα 37,7 τρις Γιουάν και παρουσίασαν αύξηση από τις αρχές του εξαµήνου κατά 7,4 τρις Γιουάν. Οι νέες καταθέσεις ανήλθαν σε 56,6 τρις Γιουάν, εµφανίζοντας αύξηση κατά 10 τρις Γιουάν, από τις αρχές έως το τέλος του εξαµήνου. Με τη συνεχιζόµενη αύξηση στις χορηγήσεις νέων δανείων τον Ιούλιο και Αύγουστο, αυτές ανήλθαν, τελικά, στο οκτάµηνο 2009 σε 8,13 τρις Γιουάν, ήτοι αύξηση κατά 162,5% σε σχέση µε το αντίστοιχο εξάµηνο του

72 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Προσπαθώντας η κυβέρνηση να ενισχύσει τις ΜΜΕπιχειρήσεις, προώθησε ειδικά δανειοδοτικά πακέτα, κυρίως µέσω των κρατικών τραπεζών, µε αποτέλεσµα, ο τοµέας των ΜΜΕπιχειρήσεων να ωφεληθεί περισσότερο από αυτή την πολιτική. Έτσι στο πρώτο εξάµηνο του έτους, οι χορηγήσεις νέων δανείων προς τις ΜΜΕπιχειρήσεις αυξήθηκαν κατά 21,42%, δηλ. κατά 1,34 ποσοστιαίες µονάδες περισσότερο από το µέσο όρο. Πίνακας 8: Μακροοικονοµικοί είκτες Κινας, (σε %) Λ.. Κίνας ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΠ 10,40 10,70 11,90 9,00 7,10 ΑΥΞΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 16,40 16,60 18,50 12,90 7,00 ΑΥΞΗΣΗ ΠΑΓΙΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 26,00 24,00 24,80 25,50 33,50 ΑΥΞΗΣΗ ΛΙΑΝΙΚΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 12,90 13,70 16,80 21,60 15,00 ΑΥΞΗΣΗ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 28,40 27,20 25,70 17,20-21,80 ΑΥΞΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ 17,60 20,00 20,80 18,50-25,40 ΑΥΞΗΣΗ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 1,80 1,50 4,80 5,90-1,10 ΑΥΞΗΣΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 17,60 16,90 16,70 17,80 28,50 (πηγή: εθνική στατιστική υπηρεσία ) Εργατική νοµοθεσία Αποδοχές Η βασική κοινωνική ασφάλιση στη Λ.. Κίνας περιλαµβάνει βασική σύνταξη και ιατροφαρµακευτική περίθαλψη. Οι συνολικές εργάσιµες ώρες την εβδοµάδα είναι 44. Στο συµβόλαιο εργασίας περιλαµβάνονται οι όροι εργασίας, το είδος της απασχόλησης, οι συνθήκες εργασίας, η αµοιβή, οι όροι για τη λήξη του συµβολαίου και οι όροι ευθύνης για αθέτηση του συµβολαίου. Οι ξένες εταιρείες καταβάλλουν το 2% επί των συνολικών αποδοχών στο Ταµείο του Εργατικού Συνδικάτου, το οποίο αφαιρείται από τα µετά τη φορολόγηση 72

73 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες κέρδη.στην αγορά εργασίας της Κίνας υπάρχει µεγάλη προσφορά µη εξειδικευµένης µισθωτής εργασίας και ανειδίκευτου προσωπικού. Στο χώρο των επιχειρήσεων υπάρχει µεγάλη προσφορά κατώτερων στελεχών µε βασικό επίπεδο γνώσεων, όσον αφορά, όµως, τα µεσαία και ανώτερα στελέχη, µε εξειδικευµένες γνώσεις και ικανότητες, υπάρχει µεγαλύτερη ζήτηση από προσφορά. Ειδικά, οι ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Κίνα έχουν µεγάλη ανάγκη για αγγλόφωνα, εξειδικευµένα, έµπειρα και ικανά στελέχη.οι αµοιβές των στελεχών των επιχειρήσεων στην Κίνα κυµαίνονται από 300 έως 700 ευρώ µηνιαίως για τα µεσαίου επιπέδου στελέχη και από 800 έως ευρώ για τα ανώτερου επιπέδου στελέχη, ανάλογα µε την εταιρεία, τη θέση τους σε αυτή κ.λ.π. Σχήµα 2: Ωριαίο κόστος αποζηµίωσης των υπαλλήλων παραγωγής σε επιλεγµένες οικονοµίες, 2008 Πίνακας 9: Ωριαίο κόστος αποζηµίωσης των υπαλλήλων παραγωγής στην Κίνα, Έτος Εθνική βάση νόµισµα (Yuan) ΗΠΑ βάσει δολαρίου (US $) ,74 0, ,17 0,62 73

74 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Έτος Εθνική βάση νόµισµα (Yuan) ΗΠΑ βάσει δολαρίου (US $) ,50 0, ,95 0, ,44 0, ,06 1, ,48 1,36 Πηγές: US γραφείο των στατιστικών εργασίας Σύµφωνα µε Έκθεση του ΟΟΣΑ για την «ανασκόπηση του εθνικού συστήµατος καινοτοµίας στην Κίνα», η οποία παρουσιάστηκε σε ιεθνές Συνέδριο που πραγµατοποιήθηκε τον Αύγουστο 2008 στο Πεκίνο, παρά τη µεγάλη ανάπτυξη του ιδιωτικού τοµέα τα τελευταία είκοσι χρόνια, υπάρχει αισθητή έλλειψη εµπειρίας, επάρκειας και ικανότητας ανθρωπίνων πόρων, ειδικά στους τοµείς Επιστήµης και Τεχνολογίας. Οι εταιρείες, τόσο οι κινεζικές όσο και οι ξένες, δυσκολεύονται να βρουν ικανά, έµπειρα και αφοσιωµένα στελέχη σε µακροχρόνια βάση, καθώς οι εργαζόµενοι ενδιαφέρονται περισσότερο για τις οικονοµικές απολαβές τους παρά για µονιµότητα, επαγγελµατική εξέλιξη και αφοσίωση στους σκοπούς της εταιρίας. Για το λόγο αυτό, ένα από τα γνωρίσµατα της αγοράς εργασίας της Κίνας είναι και η υψηλή κινητικότητα στην εργασία. Οι νεότερης ηλικίας managers εµφανίζουν πλεονεκτήµατα έναντι της παλαιότερης γενιάς καθώς γνωρίζουν αγγλικά, έχουν περισσότερες και πιο εξειδικευµένες γνώσεις, καλύτερη γνώση του διεθνούς περιβάλλοντος, µεγαλύτερη εξοικείωση και κατανόηση του δυτικού πολιτισµού, κ.λ.π. Η εταιρική πίστη, όµως, είναι µια αξία που µόλις τώρα αρχίζει να γίνεται κατανοητή στην Κίνα, στο χώρο, ειδικά των ιδιωτικών εταιρειών. Αυτό, όµως, δικαιολογείται από το γεγονός ότι η ανάπτυξη ιδιωτικής πρωτοβουλίας και η απελευθέρωση από τον κρατικό έλεγχο διαφόρων τοµέων της οικονοµίας είναι ένα πρόσφατο φαινόµενο για την Κίνα, και συνεπώς, οι αρχές του management όπως αναπτύχθηκε στη ύση εισήχθησαν τα τελευταία χρόνια στην Κίνα και, κυρίως, οι πρακτικές του µε την εγκατάσταση ξένων εταιρειών στην τοπική αγορά. 74

75 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Το κυριότερο πρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι αλλοδαποί που εργάζονται στην Κίνα είναι η έλλειψη επικοινωνίας, τόσο άµεσα, σε γλωσσικό επίπεδο συνεννόησης και κατανόησης, όσο και έµµεσα, σε επίπεδο νοοτροπίας και συστήµατος αξιών. Η σύγκρουση της δυτικής και κινεζικής κουλτούρας µπορεί να είναι ιδιαίτερα εµφανής στο σύστηµα οργανώσεων όπως οι εταιρείες. Η εκπαίδευση διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Το Πεκίνο και η Σαγκάη προσελκύουν τους αγγλοµαθείς και τα εκπαιδευµένα στελέχη επιχειρήσεων, ενώ άλλες περιοχές της Κίνας δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Οι ξένες εταιρίες που έχουν επενδύσει στην Κίνα δηλώνουν, ότι βιώνουν σπάνια απεργίες. Η Κίνα δεν επιτρέπει ανεξάρτητα συνδικάτα, ανέχεται όµως κάποιες µορφές ακτιβισµού. Το µόνα επιτρεπόµενα συνδικάτα είναι αυτά που είναι συνδεδεµένα µε την All-China Federation of Trade Unions (ACFTU). Νέος Νόµος περί συµβάσεων εργασίας Ο νόµος ισχύει από 1ης Ιανουαρίου Τα βασικότερα σηµεία του νέου νόµου αναφέρονται στην κατάρτιση συµβάσεων εργασίας, στη δοκιµαστική περίοδο απασχόλησης, στη χρονική περίοδο των συµβάσεων, στις απολύσεις και στο ρόλο των εργατικών συνδικάτων, στο πλαίσιο των συµβάσεων εργασίας. Κεφάλαιο 4: Α.Ξ.Ε και εξωτερικό εµπόριο της Κίνας : µια ποσοτική διερεύνηση Στη προηγηθείσα ανάλυση εξήχθησαν συµπεράσµατα αναφορικά µε τη σχέση ΑΞΕ και εξαγωγών - εισαγωγών για την Κίνα. Μια περαιτέρω στήριξη των συµπερασµάτων της προηγηθείσας ανάλυσης µέσω της χρήσης ποσοτικών µεθόδων ανάλυσης θα επιχειρηθεί στη συνέχεια. 75

76 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες 4.1. Α.Ξ.Ε. και εµπορικό ισοζύγιο της Κίνας Έχει επισηµανθεί ότι η αναβάθµιση της διεθνούς θέσης της χώρας ως αποδεκτής Α.Ξ.Ε. πάει µαζί µε ένα συνεχόµενο πλεόνασµα του εµπορικού ισοζυγίου. Αυτή η διαπίστωση µπορεί να δειχτεί µε την ποσοτική διερεύνηση της σχέσης µεταξύ µεριδίου συσσωρευµένου όγκου εισροών ΑΞΕ στην κινέζικη οικονοµία (επί του παγκόσµιου συνόλου) και λόγου εξαγωγών προς εισαγωγές της κινεζική οικονοµίας (εµπορικό ισοζύγιο). Η σχέση αποτυπώνεται στο ακόλουθο γράφηµα. Σχήµα 3: ΑΞΕ Εµπορικό ισοζύγιο Κίνας 76

77 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Το µερίδιο του συσσωρεµένου όγκου εισροών Α.Ξ.Ε. στην Κίνα (επί του παγκοσµίου συνόλου) και ο δείκτης κάλυψης των εξαγωγών από τις εισαγωγές (εµπορικό ισοζύγιο) δεν µας δίνει κάποια συσχέτιση µε αποτέλεσµα να µην µπορούµε να εξάγουµε κάποιο σίγουρο συµπέρασµα από αυτή την στατιστική διερεύνηση. Αυτό συµβαίνει γιατί µπορεί το εµπορικό ισοζύγιο να είναι συνεχώς αυξανόµενο αλλά ο ρυθµός αύξησης του δεν είναι σταθερός Α.Ξ.Ε και εξαγωγές στην Κίνα Ενδιαφέρον εµφανίζει η διερεύνηση των συσχετίσεων µεταξύ συσσωρευµένου όγκου εισροών ΑΞΕ στην ελληνική οικονοµία και µεγέθους εξαγωγών Την περίοδο διαπιστώνουµε ότι όσο αυξάνεται ο συσσωρεµένος όγκος των Α.Ξ.Ε στη Κίνα τόσο αυξάνονται και οι εξαγωγές προϊόντων από την κινεζική οικονοµία. 77

78 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Σχήµα 4: ΑΞΕ Εξαγωγές Κίνας Οι θετικές συσχετίσεις που προκύπτουν σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι το µεγαλύτερο κοµµάτι των εξαγωγών γίνονται σε µεσαίας τεχνολογίας προϊόντα και σε συνδυασµό µε το κατά πολύ µικρό ωριαίο κόστος εργασία, σε σχέση µε άλλες οικονοµίες, µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι το µεγαλύτερο µέρος των Α.Ξ.Ε. στην Κίνα ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία Α.Ξ.Ε. (παραγωγή προϊόντων για τρίτη αγορά) Α.Ξ.Ε και εισαγωγές στην Κίνα Την περίοδο διαπιστώνουµε ότι όσο αυξάνεται ο συσσωρεµένος όγκος των Α.Ξ.Ε στη Κίνα τόσο αυξάνονται και οι εισαγωγές προϊόντων στην κινεζική οικονοµία. 78

79 επενδύσεις στην Κίνα Άµεσες ξένες Σχήµα 5: ΑΞΕ Εισαγωγές Κίνα Η θετική συσχέτιση που προκύπτει υποδηλώνει ότι οι Α.Ξ.Ε. συµπαρασύρουν εισαγόµενες εισροές και τεχνολογία. Το γεγονός πως οι εισαγωγές αφορούν µεσαίας και υψηλής τεχνολογίας προϊόντα και σε συνδυασµό µε το πολύ µικρό ωριαίο κόστος εργασία, σε σχέση µε άλλες οικονοµίες, είναι επιπλέον ενδείξεις ότι δε πραγµατοποιούνται στην βιοµηχανία της Κίνας Α.Ξ.Ε. της πρώτης κατηγορίας αλλά της δεύτερης. Κεφάλαιο 5: Συµπεράσµατα Το βασικό συµπέρασµα που µπορεί να αναδειχτεί από την παρούσα ανάλυση είναι το ακόλουθο: 79