ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Εκπονήθηκαν για το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Σπουδών από την Kαθηγήτρια Έ. Κ. Θεοδωροπούλου

Transcript

1 ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ «Π.Μ.Σ. ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ» ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Τίτλος Μαθήματος: Eκπαιδευτικός Σχεδιασμός: Φιλοσοφία της Παιδείας και Επαγγελματική Ηθική Τίτλος Μαθήματος στα αγγλικά: Educational Design: Philosophy of Education & Professional Ethics Διδάσκουσα: Καθηγήτρια Θεοδωροπούλου Κ. Έλενα Εκπονήθηκαν για το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Σπουδών από την Kαθηγήτρια Έ. Κ. Θεοδωροπούλου Copyright : συγγραφέας και ΠΜΣ «Μοντέλα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Μονάδων»

2 Περιεχόμενα Φακέλου 1. Γενικοί Στόχοι του Μαθήματος Αναδεικνύεται η ιδιόμορφη σύνδεση ανάμεσα στα παρακάτω επίπεδα και στους τρόπους συνάρθρωσής τους: της Εκπαίδευσης ως συστήματος, της πολύμορφης διδακτικο-παιδαγωγικής πράξης εντός του συγκεκριμένου συστήματος, της ηθικής και αξιακής παραμέτρου ως παραμέτρων ζωτικών για την αιτιολόγηση και νομιμοποίηση (ή την από-νομιμοποίηση) των λειτουργιών του συστήματος, της φιλοσοφίας και της φιλοσοφικής ανάλυσης, όπως αναπτύσσονται μέσα από το γνωστικό αντικείμενο της Φιλοσοφίας της Παιδείας. Σκοπός της σύνδεσης είναι η κριτική ανάλυση και κατανόηση πολύπλοκων προβλημάτων στο επίπεδο του εκπαιδευτικού σχεδιασμού: από τις αρχές στους σκοπούς, από την κριτηριολογία στην αξιολογία, από τις θεωρίες στους συλλογισμούς, τα επιχειρήματα, τις έννοιες, από το μικροεπίπεδο της τάξης στο μακροεπίπεδο του θεσμού. Διερευνάται ειδικότερα, η σημασία την οποία αποκτά για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών μονάδων και συστημάτων το ζήτημα της διαμόρφωσης ηθικού κριτηρίου, ηθικών αξιών και ηθικής κρίσης, στο βαθμό κατά τον οποίο κρίνονται ως αναγκαία για την οργάνωση της παιδαγωγικής συνείδησης και της εκπαιδευτικής κουλτούρας. Η φιλοσοφική ανάλυση επιχειρεί να διευκρινίσει (και να άρει ή να επιβεβαιώσει) τις κατηγοριοποιήσεις και τα αξιώματα της πρακτικής, ρυθμιστικής ηθικής, έτσι όπως γίνονται αντιληπτές μέσα από τις κοινωνικές διαδικασίες, μέσα, δηλαδή, από την καταρχήν δεσμευτικότητά τους, ως κανόνων που οφείλουν να διαμορφώνουν ένα κοινό πλαίσιο για τη διάκριση και την εφαρμογή τρόπων πράξης. Συναφώς αναδεικνύεται και διερευνάται το ζήτημα της επαγγελματικής ηθικής εστιασμένης στο πεδίο της εκπαίδευσης και μέσα από το συσχετισμό και στη δυναμική διάδρασή της με τη φιλοσοφική έρευνα και σκέψη. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προχωρήσουν στην εφαρμογή και τον έλεγχο ηθικών θεωριών, αρχών και κανόνων αναλαμβάνοντας το κόστος και το όφελος της συγκρουσιακής δυναμικής τους και δη μέσα στα συμφραζόμενα μιας επαγγελματικής δεοντολογίας με εγγενή πολυκριτηριακότητα. Η διαμόρφωση επαγγελματικής δεοντολογίας αφορά κατεξοχήν στη ικανότητά τους να τη συγκροτούν και να την υποστηρίζουν, μέσα από μια ενσυνείδητη και αποσαφηνισμένη ενεργοποίηση συλλογισμών και επιχειρημάτων στην προοπτική της ενδυνάμωσης της αρχής της ευθύνης. Αυτήν την ικανότητα ακριβώς επεξεργάζεται και ενισχύει η φιλοσοφική προσέγγιση, στο βαθμό επιπλέον όπου το εκπαιδευτικό πλαίσιο διέπεται κατεξοχήν από παραμέτρους ετερονομίας και αποπροσωποποίησης, που δημιουργούν συνθήκες ανεπεξέργαστης, επείγουσας προσαρμογής: πράξεις άσκησης εξουσίας/εκπειθάρχησης και ελέγχου, ρητή ή άρρητη εφαρμογή κωδίκων και κανόνων, έμφαση στη τεχνογνωσία και την αξιολόγησή της, τη λογική της κοινωνικής υπηρεσίας, εφαρμογές πολιτικών αντιλήψεων στο πλαίσιο συγκεκριμένων πολιτικών θεωριών, κ.ο.κ.ε. 2. Θεματικές Ενότητες Ι. Φιλοσοφία της Παιδείας: από τη θεωρία στην πράξη ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός ΙΙ. Από την έννοια της ηθικής στην εκπαίδευση στην εκπαίδευση για την ηθική - ο ρόλος της φιλοσοφίας ΙΙΙ. Φιλοσοφία, Ηθική και Εκπαίδευση: η ανάδυση της επαγγελματικής ηθικής ΙV. Από τη φιλοσοφία της παιδείας στην επαγγελματική ηθική V. To ζήτημα των αξιών και η επαγγελματική ηθική VI. Eργαστήριο Ι : Αναγνώριση, κατανόηση, διαχείριση ηθικών ζητημάτων στο χώρο της εκπαίδευσης VII. Εργαστήριο ΙΙ: Η διαμόρφωση ηθικού κριτηρίου στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Περιορισμοί, ασυμβατότητες και αντιφάσεις : ζητήματα επαγγελματικής ηθικής

3 3. Ειδικοί Στόχοι Θεματικών Ενοτήτων Αποσαφήνιση των τρόπων, με τους οποίους είναι δυνατόν η εκπαίδευση να αποτελέσει αντικείμενο φιλοσοφικής επεξεργασίας Εντοπισμός και διευκρίνιση των φιλοσοφικών μεθόδων και εργαλείων κατανόησης της εκπαιδευτικής πραγματικότητας Αναγνώριση της φιλοσοφίας της παιδείας ως ειδικής κλείδας για την ανάγνωση των παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών φαινομένων και για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών παρεμβάσεων Σύνδεση ηθικής φιλοσοφίας και αξιολογίας / εκπαίδευσης της ηθικής και εκπαίδευσης των αξιών Σύνδεση της έννοιας της σχολικής κουλτούρας (ή της κουλτούρας της εκπαιδευτικής μονάδας) με ηθικές και αξιακές παραμέτρους Η ανάδειξη της σχεδιαστικής διάστασης της φιλοσοφίας και της σημασίας της ηθικής παραμέτρου στη συγκρότηση αυτής της διάστασης Άσκηση κριτικής σκέψης μέσω της συστηματικής ανάλυσης περιπτώσεων στην επαγγελματική πράξη, όπου τίθεται ηθικό πρόβλημα, αναγνωρίζοντας, ορίζοντας και αποσαφηνίζοντας τις προϋποθέσεις, τις συνέπειες και επιπλοκές και τις προεκτάσεις ενός τέτοιου προβλήματος (ανάπτυξη ηθικού αυτόελέγχου) 4. Διδακτική Μεθοδολογία Σεμινάρια/διάλεξη, εργαστήρια (συζήτηση/προβληματοποίηση-διλημματοποίηση), ημερολόγιο έρευνας. 5. Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα Θεματική Ενότητα -Αντικείμενο διάλεξης Φιλοσοφία της Παιδείας: από τη θεωρία στην πράξη ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός Από την έννοια της ηθικής στην εκπαίδευση στην εκπαίδευση για την ηθική - ο ρόλος της φιλοσοφίας Φιλοσοφία, Ηθική και Εκπαίδευση: η ανάδυση της επαγγελματικής ηθικής Από τη φιλοσοφία της παιδείας στην επαγγελματική ηθική To ζήτημα των αξιών και η επαγγελματική ηθική Αναγνώριση, κατανόηση, διαχείριση ηθικών ζητημάτων στο χώρο της εκπαίδευσης: εργαστήριο Ι ΙΙ Η διαμόρφωση ηθικού κριτηρίου στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Περιορισμοί, ασυμβατότητες και αντιφάσεις : ζητήματα επαγγελματικής ηθικής Ι 1/ 3ωρο

4 ΙΙ Παρουσίαση εργασιών /Μελέτη περίπτωσης -Συζήτηση: Ι 3/3ωρα ΙΙ ΙΙΙ 6. Τρόπος Αξιολόγησης του Μαθήματος Η αξιολόγηση θα βασιστεί στην παρουσίαση και τη σύνταξη αναφορών/μελετών περίπτωσης, με σκοπό να καταρτιστεί ένας οιονεί κατάλογος περιστατικών τα οποία εμπίπτουν στο πεδίο της επαγγελματικής ηθικής (ενδεικτικά στάδια της σύνταξης αυτής: περιγραφή περιστατικού/αποτύπωση πλαισίου και συνθηκών/ εξήγηση-ερμηνεία/ αξιολόγηση και αιτιολόγηση της ένταξης του περιστατικού στο πεδίο της επαγγελματικής ηθικής). 7. Υλικό Εργασιών-Παρουσιάσεων Μαθήματος 8. Eνδεικτική Βιβλιογραφία 1. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Γ., 2002, Η ηθική Φύση κ η ελευθερία του προσώπου. Προβλήματα κ προσωπικότητες της νεώτερης Ηθικής φιλοσοφίας, Αθήνα, Τυπωθήτω- Γιώργος Δάρδανος 1. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Π. 2011, Η ετερότητα και η επίκληση του ξένου, Θεσ/νίκη, Εκδ. Π. Πουρνάρας 2. ΑΞΕΛ0Σ, Κ.,1992, Για Μια Προβληματική Ηθική, Αθήνα, Εκδ. Εστία 3. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, 2000, Ηθικά Νικομάχεια, Αθήνα, Ζήτρος. 4. ΒΑΚΑΛΙΟΣ Θ., 1999, Η ιδανική και η πραγματική εικόνα του ανθρώπου. Πραγματεία Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 5. ΔΕΛΛΗΣ Ι.Γ., 2006, Φιλοσοφική Συμβουλευτική. Η Φιλοσοφία ως «Θεραπεία», Αθήνα, Τυπωθήτω-Γιώργος Δάρδανος 6. ΔΡΑΓΩΝΑ-ΜΟΝΑΧΟΥ M., 1995, Σύγχρονη Ηθική Φιλοσοφία. Ο Αγγλόφωνος στοχασμός, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 7. «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΑΓΩΓΗΣ», πρδκ., 2003, Φιλοσοφία της Παιδείας και Εκπαιδευτική Πρακτική, τεύχος 4, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε. 8. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ι., 1999, Μεταξύ Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Αθήνα, Εκδ. Γρηγόρη 9. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Ε., ΚΑΙΛΑ Μ., 1999, Πλούταρχος σειρά: Κείμενα Παιδείας, αρ. 1, Αθήνα, 1999 (σ. 151). 10. Θεοδωροπούλου Ε. 2000, Ιωάννης Χρυσόστομος, σειρά: Κείμενα Παιδείας, αρ. 2, εκδ. Ατραπός, Αθήνα 11. Θεοδωροπούλου Ε 2004/2011, Η Εγκοπή της Φιλοσοφίας της Παιδείας: Εισαγωγή, Αθήνα: Ατραπός/Διάδραση 12. Θεοδωροπούλου, Ε., (μτφρ. επιμ., εισαγ.), 2010, Φιλοσοφία της Παιδείας: Όψεις της Πράξης. Αθήνα. Πεδίο (σελ. 558) 13. Θεοδωροπούλου Έ., 2014, (επιμ.,μτφρ., εισαγ.), Φιλοσοφία της Παιδείας: Όψεις της Πράξης, Αθήνα: Πεδίο 14. ΚΑΖΕΠΙΔΗΣ, Τ., 1992, Η Φιλοσοφία της Παιδείας, Θεσ/νίκη, Εκδ. Βάνιας 15. ΚΑΖΕΠΙΔΗΣ Τ., 2004, Η σημασία του Διαλόγου και οι εχθροί του, Αθήνα, εκδ. Βάνιας 16. ΚΑΙΛΑ Μ., ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Ε., 1987, Ο εκπαιδευτικός, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 17. ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ Δ., Εκπαίδευση και πολιτική διαπαιδαγώγηση. Γνώσεις, αξίες, πρακτικές, Αθήνα, Μεταίχμιο 18. ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ Π., 2015, Φιλοσοφία της Παιδείας, Aθήνα: Δαρδανος 19. ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ, ΓΡ., 2005, Αξιολογία και Παιδεία. Φιλοσοφική Θεώρηση. Φιλοσοφική θεώρηση των αξιών στο χώρο της Παιδείας, Αθήνα, Τυπωθήτω Γιώργος Δάρδανος 20. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, Ε.Π.,1977, Φιλοσοφία και Παιδεία, Αθήνα, Ίκαρος 21. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, Ε.Π., 2010, Ηθική, Αθήνα, Εκδ. Νόηση 22. ΠΕΛΕΓΡΙΝΗΣ Θ., 1997, Ηθική Φιλοσοφία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 23. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Μ., ΖΕΜΠΥΛΑΣ Μ., ΠΕΤΡΟΥ Α., 2010, Ηθική και Εκπαίδευση. Διλήμματα και Προοπτικές, Αθήνα, Κριτική

5 24. ΤΖΑΒΑΡΑΣ Γ., 2000, Προβλήματα Φιλοσοφίας της Παιδείας, Ρέθυμνο 25. TZABAΡΑΣ Γ., 2006, Εγχειρίδιο Φιλοσοφίας. Διδασκαλία της Φιλοσοφίας με διαλογική και ερευνητική μέθοδο, Γ έκδοση, Tυπωθήτω-Γιώργος Δάρδανος Μεταφράσεις στην ελληνική γλώσσα 1. ΑRENDT H. (2012). H κρίση της κουλτούρας και άλλα κείμενα (μτφρ. Γ.Ν Μερτίκας). Αθήνα. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. 2. ADORNO, TH., 2000, Minima Mοralia, Αθήνα, Εκδ. Αλεξάνδρεια 3. BADIΟU, A., 1998, Η Ηθική (Δοκίμιο Για Τη Συνείδηση Του Κακού), Αθήνα, Εκδ. Scripta 4. BAUMAN Z. (1994: Alone again: Ethics after Certainty), Και πάλι μόνοι: η ηθική μετά τη βεβαιότητα, Αθήνα, Εκδ. Έρασμος 5. ΒOLLNOW, O.F., 1986, Φιλοσοφική Παιδαγωγική, Αθήνα, Εκδ. Γρηγόρη 6. EDELSTEIN, L., 2002, Ο στωικός σοφός ή το νόημα του Στωϊκισμού, μτφρ. Ρ. Μπέρκνερ, Αθήνα, Θύραθεν Εκδόσεις 7. GIROUX H., «Οι εκπαιδευτικοί ως διανοούμενοι της αλλαγής» (μτφρ. Κ. Θεριανός), Ρωγμές εν Τάξει, 15, JANKELEVITCH VL., 2003, Ηθική Φιλοσοφία, το βάρος της συνείδησης, Αθήνα, Ψυχογιός 8. ΚΑΝΤ Ι., 2004, Περί Παιδαγωγικής, Αφοί Κυριακίδη 9. KANT IM., 2004, Κριτική του Πρακτικού Λόγου (μτφρ. Σημ. επιλεγόμ. Κ. Ανδρουλικάκης), Αθήνα, Εστία 10. HABERMAS J., 1997, Η ηθική της επικοινωνία (εισ.-μτφρ. Κ. Καβουλάκος), Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις 11. HEIDEGGER M., 1987, Επιστολή για τον Ανθρωπισμό, Αθήνα, Ροές 12. ΜΑCHEREY P., (2009) 2010, Aπό τον Κανγκιλέμ στον Φουκώ. Η δύναμη των κανόνων (μτφρ. Τ. Μπέτζελος), Αθήνα, Πλέθρον 13. MARPLES R., (επιμ.), 2002, Οι σκοποί της εκπαίδευσης (μτφρ. Χρ. Χατζηπαντελή), Μεταίχμιο 14. ΜΟΡΕΝ, Ε., 2000, Το Καλοφτιαγμένο Κεφάλι, ( Ξανασκεφτόμαστε Τη Μεταρρύθμιση. Μεταρρυθμίζουμε Τη Σκέψη), Αθήνα, Ε.Ο. Εικοστού Αιώνα 15. ΝΕΧΑΜΑΣ Α., 2001, Η τέχνη του βίου. Σωκρατικοί στοχασμοί: από τον Πλάτωνα στον Φουκώ, Αθήνα, Νεφέλη 16. NIETZSCHE, FR., Μαθήματα για την Παιδεία, (μτφρ. πρόλ., σημ, Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα, Printa 17. RANCIERE J., 2010, Το μίσος για τη δημοκρατία. Πολιτική, δημοκρατία, χειραφέτηση (μτφρ. Ιακώβου Ν.), Αθήνα, Πεδίο 18. REBOUL O., 1996, «Φιλοσοφία της Παιδείας», στο: MIALARET G. Κ.ά., Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής, Αθήνα, τυπωθήτω Γ. Δάρδανος 19. RENAUT A., Οι επαναστάσεις των Πανεπιστημίων. Δοκίμιο για τη νεωτερικότητα της παιδείας (μτφρ. Καρανάτσης Κ., Σταμέλος Γ.), Αθήνα, Gutenberg 20. SANDEL J.M., 2011 (2009), Δικαιοσύνη. Τι είναι το σωστό; (μτφρ. Α. Κιουπκιόλης), Αθήνα, Πόλις 21. SPINOZA B. De,2009, Ηθική (μτφρ. Στ. Βιρβιδάκης), Αθήνα: Εκκρεμές 22. TRONTO J.C. 2011, Για μια πολιτική της μέριμνας (care) σ έναν ευάλωτο κόσμο, Αθήνα, Πόλις 23. ΦΕΡΡΟ Μ., ΖΑΜΜΕ Φ., 2002, Ποιες γνώσεις και ποιες αξίες πρέπει να μεταδώσουμε στα παιδιά μας; (μτφρ. Π. Μαρκέτου), Αθήνα, Μεταίχμιο 24. ΦΟΥΚΩ Μ., 1987, Εξουσία, γνώση και ηθική, (μτφρ. Ζ. Ζαρίκας) Αθήνα, ύψιλον βιβλία 25. ΦΟΥΚΩ Μ., 1991, Η μικροφυσική της εξουσίας, Αθήνα, Υψιλον 26. ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ Κ., 2005, Όροι, αξίες, πράξεις, Αθήνα, Πόλις 27. WITTGENSTEIN L., 2000, Περί Ηθικής, επιλογές από το Corpus και τις σημειώσεις των G. E. Moore, Am Ambrose, O.K. Bouwsma, Fr. Waismann, ερμ. δοκίμιο, R. Rhees, Πρόλ., εις. μετφρ. σχόλια, επιμ., Κ. Κωβαίου, επίμετρο, Στ. Βιρβιδάκη, Αθήνα, εκδ. Καρδαμίτσα 28. WITTGENSTEIN L., 2000, Πολιτισμός και αξίες, μτφρ. Μ. Δραγώνα-Μονάχου, Κ.Κωβαίου, σχόλια-επιμ. Κ. Κωβαίου, Αθήνα, εκδ. Καρδαμίτσα