Περι γησις τ ς Ελλ δος

Transcript

1 Περιήγησις τ ς Ελλάδος

2 1 ATHEN Widmung (Pindar, 7. Pythische Ode, 1-6) Κάλλιστον α µεγαλοπ λιες Αθ ναι προοίµιον Αλκµανιδ ν ε ρισθενε γενε κρηπ δ οιδ ν πποισι βαλέσθαι. Επε τίνα πάτραν, τίνα ο κον ναίων νυµάξεαι πιφανέστερον Ελλάδι πυθέσθαι; Das schönste Vorwort die große Stadt Athen, dem weithinmächtigen Geschlecht der Alkmaioniden den Grundstein für den Gesang auf ihre Pferde zu legen. Denn welche Vaterstadt, welches Haus, wo du wohnst könntest du heller scheinend nennen, um es Hellas zu künden?

3 2 1 Ankunft in Athen (Aristides, Panathen. 96) Παντάπασιν ψυχ προκαθαίρεται κα κο φη γίγνεται κα σφ δρα τ ν Αθην ν τ ς θέας ν παρασκευ, σπερ ν ερο ς προτελουµένη. Επίδηλον δ κα το ς φθαλµο ς πλέον το συνήθους τ φ ς γγιγν µενον, φαιρο σης δη τ ν πολλ ν χλ ν ς ληθ ς, κα καθ Οµηρον ε πεν, τ ς Αθην ς πι τ χώρ α προσαγ ντων. Ωστε οικεν νείρατος ε φροσ ν η τ θεάµατα. (προ)καθαίρω reinigen κο φος 3 leicht θέα Anblick παρασκευή Vorbereitung προτελέω einweihen πίδηλος 2 klar συνήθης 2 gewöhnlich χλ ς Dunst προσάγω sich nähern τ νειρον, νείρατος Traum 2 Preis Athens (Euripides, Medea ) Ερεχθείδαι τ παλαι ν λβιοι κα θε ν πα δες µακάρων, ερ ς χώρας πορθήτου τ πο φερβ µενοι κλεινοτάταν σοφίαν, α ε δι λαµπροτάτου βαίνοντες βρ ς α θέρος, νθα ποθ γν ς ννέα Πιερίδας Μο σας λέγουσι ξανθ ν Αρµονίαν φυτε σαι Το καλλινάου τ π Κηφισο οα ς τ ν Κ πριν κλ ήζουσιν φυσσαµέναν χώραν καταπνε σαι µετρίας νέµων, δυπν ους α ρας. ε δ πιβαλλοµέναν χαίταισιν ε ώδη οδέων πλ κον νθέων τ Σοφί α παρέδρους πέµπειν Ερωτας παντοίας ρετ ς ξυνεργο ς. Erechtheussöhne, seit alter Zeit glückgesegnet und der seligen Götter Kinder, von heiligem Lande, dem unversehrbaren, sich nähernd, von hochberühmter Weisheit, stets durch den strahlendsten Äther schreiten sie sanft, wo einst die heiligen neun pierischen Musen, sagt man, die blonde Harmonia gebar. Und von des schönfließenden Kephissos Strömen, rühmen sie, schöpfe Kypris und lasse über das Land wehen gemäßigten, lieblich atmenden Hauch der Winde. Und immer steckt sie in ihr Haar duftendes Gewinde von Rosenblüten und schickt der Weisheit als Helfer die Eroten, jeglicher Tugend Mitwirker. 3 Würdigung der athenischen Demokratie (Thukydides, Hist. 2,37,41) Χρώµεθα γ ρ πολιτεί α ο ζηλο σ η το ς τ ν πέλας ν µους, παράδειγµα δ µ λλον α το ντες τισ ν µιµο µενοι τέρους. Κα νοµα µ ν δι τ µ ς λίγους, λλ ς πλείονας ο κε ν δηµοκρατία κέκληται. Ξυνελών τε λέγω τήν τε π σαν π λιν τ ς Ελλάδος παίδευσιν ε ναι. πολιτεία Verfassung ζηλ ω nacheifern νοµα (Acc. d. Beziehung) dem Namen nach ο κέω sich stützen auf ξυναιρέω zusammenfassen παίδευσις Bildungsstätte

4 3

5 4 4 Geistige Führung Athens (Isokrates, Panegyrikos 50) Τοσο τον δ πολέλοιπεν π λις µ ν περ τ φρονε ν κα λέγειν το ς λλους νθρώπους, σθ ο τα της µαθητα τ ν λλων διδάσκαλοι γεγ νασι, κα τ τ ν Ελλήνων νοµα πεποίηκε µηκέτι το γένους, λλ τ ς διανοίας δοκε ν ε ναι, κα µ λλον Ελληνας καλε σθαι το ς τ ς παιδε σεως τ ς µετέρας το ς τ ς κοιν ς φ σεως µετέχοντας. πολείπω hinter sich lassen ποιέω bewirken διάνοια Gesinnung φ σις Abstammung µετέχω Anteil haben 5 Topographisches (Herakleides, fr. 1,1) Εντε θεν ε ς τ Αθηναίων στυ..., δ ς δ δε α, γεωργουµένη π σα, χουσά τι τ ψει φιλάνθρωπον. Η δ π λις ξηρ π σα, ο κ ε υδρος, κακ ς ρρυµοτοµηµένη δι τ ν ρχαι τητα. Α µ ν πολλα τ ν ο κι ν ε τελε ς, λίγαι δ χρήσιµαι. Απιστηθείη δ ν ξαίφνης π τ ν ξένων θεωρουµένη, ε α τη στιν προσαγορευοµένη τ ν Αθηναίων π λις µετ ο πολ δ πιστε σειν ν τις. Ωδε ν τ ν ν τ ο κουµέν η κάλλιστον θέατρον ξι λογον, µέγα κα θαυµαστ ν Αθην ς ερ ν πολυτελές, π βιον, ξιον θέας, καλο µενος Παρθεν ν, περκείµενον το θεάτρου µεγάλην κατάπληξιν ποιε το ς θεωρο σιν Ολ µπιον, µιτελ ς µέν, κατάπληξιν δ χον τ ν τ ς ο κοδοµίας πογραφήν, γεν µενον δ ν βέλτιστον, ε περ συνετελέσθη. ντε θεν von dort γεωργέω bebauen φιλάνθρωπος 2 reizend ξηρ ς 3 trocken ε υδρος 2 wasserreich υµοτοµέω in Straßen einteilen ε τελής 2 ärmlich χρήσιµος 3 gut nutzbar πιστέοµαι (Passiv:) bezweifelt werden ξαίφνης auf den ersten Blick προσαγορε ω benennen ξι λογος 2 bedeutend π βιος 2 überirdisch κατάπληξις Erstaunen µιτελής 2 halbvollendet πογραφή Entwurf 6 Die Akropolis a. (Plutarch, Perikles 158ff) Ο δ πλείστην µ ν δον ν τα ς Αθήναις κα κ σµον νεγκε, µεγίστην δ το ς λλοις κπληξιν νθρωποις, µ νον δ τ Ελλάδι µαρτυρε µ ψε δεσθαι τ ν λεγοµένην δ ναµιν α τ ς κείνην κα τ ν παλαι ν λβον, τ ν ναθηµάτων κατασκευή, το το µάλιστα τ ν πολιτευµάτων το Περικλέους βάσκαινον ο χθρο κα διέβαλλον ν τα ς κκλησίαις. Relativpronomen κπληξις = κατάπληξις λβος Reichtum τ νάθηµα Heiligtum κατασκευή Bau τ πολίτευµα politische Tat βασκαίνω bekritteln

6 5

7 6 b. (Pausanias, Periegesis 1, 22f) Ες δ τ ν κρ πολίν στιν σοδος µία τέραν δ ο παρέχεται, π σα π τοµος ο σα κα τε χος χουσα χυρ ν. Τ δ προπ λαια λίθου λευκο τ ν ροφ ν χει, κα κ σµ ω κα µεγέθει τ ν λίθων µέχρι γε κα µο προε χε. Τ ν δ προπυλαίων ν δεξι Νίκης στ ν Απτέρου να ς. ντε θεν θάλασσά στι σ νοπτος, κα τα τ η ίψας Α γε ς αυτ ν, ς λέγουσιν, τελε τησεν. στι δ ν ριστερ τ ν προπυλαίων ο κηµα χον γραφάς. Ες δ τ ν να ν, ν Παρθεν να νοµάζουσιν, ς το τον σιο σιν, π σα ν το ς καλουµένοις ετο ς κε ται, πάντα ς τ ν Αθην ς χει γένεσιν, τ δ πισθεν Ποσειδ νος πρ ς Αθην ς στιν ρις π ρ τ ς γ ς. Α τ δ κ τε λέφαντος τ γαλµα κα χρυσο πεποίηται. Εστι δ κα ο κηµα Ερέχθειον καλο µενον. Εσελθο σι δέ ε σι βωµοί, Ποσειδ νος, φ ο κα Ερεχθε θ ουσιν κ του µαντε µατος, κα ρωος Βο του, τρίτος δ Ηφαίστου. Κα, διπλο ν γάρ στι τ ο κηµα, δωρ στ ν νδον θαλάσσιον ν φρέατι. Κα τριαίνης στ ν ν τ πέτρ α σχ µα. Τα τα δ λέγεται Ποσειδ νι µαρτ ρια ς τ ν µφισβήτησιν τ ς χ ρας φαν ναι. π τοµος 2 steil χυρ ς 3 stark ροφή Dach µέχρι... µο bis in meine Zeit προέχω unerreichbar sein πτερος 2 ungeflügelt να ς Tempel τα τ η dort γραφή Gemälde ετ ς (Adler), Dach κε µαι sich befinden χω sich beziehen auf τ πισθεν das rückwärtige (Giebelfeld) τ µάντευµα Orakelspruch Βο της (eig.:) Rinderhirt διπλο ς zweiteilig τ φρέαρ Brunnen τρίαινα Dreizack µφισβήτησις Anspruch φαν ναι Inf. Aor. Pass. zu φαίνω c. (Herodot, Historien 8, 55) Εστι ν τ κροπ λι τα τ η Ερεχθέος το γηγενέος λεγοµένου ε ναι νη ς, ν τ λαίη τε κα θάλασσα νι, τ λ γος παρ Αθηναίων Ποσειδέωνά τε κα Αθηναίην ρίσαντας περ τ ς χώρης µαρτ ρια θέσθαι. Τα την ν τ ν λαίην µα τ λλ ω ρ κατέλαβε µπρησθ ναι π τ ν βαρβάρων δευτέρ η δ µέρ η π τ ς µπρήσιος Αθηναίων ο θ ειν π βασιλέος κελευ µενοι ς νέβησαν ς τ ρ ν, ρων βλαστ ν κ το στελέχεος σον τε πηχυα ον ναδεδραµηκ τα. Ο τοι µέν νυν τα τα φρασαν. γηγενής 2 erdgeboren νη ς = να ς ν τ = ν λαίη Ölbaum θάλασσα Meerwasserbecken νι = νεστι / τ = λ γος (scil.) στιν ν = ο ν / ρ ς = ερ ς καταλαµβάνει (unpers.) sich ereignen µπρησις Brand βασιλε ς der Perserkönig ρων = ωρων βλαστ ς Trieb τ στέλεχος Baumstumpf σον τε ungefähr πηχυα ος 3 ellenlang νατρέχω emporwachsen

8 7 7 Paulus in Athen (Act. 17, 16-34) κδέχοµαι warten auf α το ς sc. Paulus Begleiter Silas und Timotheus παροξ νοµαι in Zorn geraten κατείδωλος 2 voller Götzen σέβοµαι fromm sein παρατυγχάνω zufällig dazukommen συµβάλλω streiten σπερµολ γος Schwätzer καταγγελε ς Verkündiger ξενίζω befremden κοή Gehör πιδηµέω (als Fremder) wohnen ε καιρέω Zeit haben δεισιδαίµων 2 gottesfürchtig ναθεωρέω genau anschauen τ σέβασµα Heiligtum ε σεβέω verehren Εν δ τα ς Αθήναις κδεχοµένου α το ς το Πα λου παρωξ νετο τ πνε µα α το ν α τ θεωρο ντος κατείδωλον ο σαν τ ν π λιν. ιελέγετο µ ν ο ν ν τ συναγωγ το ς Ιουδαίοις κα το ς σεβοµένοις κα ν τ γορ κατ π σαν µέραν πρ ς το ς παρατυγχάνοντας. Τιν ς δ κα τ ν Επικουρείων κα Στοϊκ ν φιλοσ φων συνέβαλλον α τ, κα τινες λεγον Τί ν θέλοι σπερµολ γος ο τος λέγειν; Ο δ Ξένων δαιµονίων δοκε καταγγελε ς ε ναι, τι τ ν Ιησο ν κα τ ν νάστασιν ε ηγγελίζετο. Επιλαβ µενοί τε α το π τ ν Αρειον Πάγον γαγον λέγοντες υνάµεθα γν ναι, τίς καιν α τη π σο λαλουµένη διδαχή; Ξενίζοντα γάρ τινα ε σφέρεις ε ς τ ς κο ς µ ν βουλ µεθα ο ν γν ναι, τίνα θέλει τα τα ε ναι. Αθηνα οι δ πάντες κα ο πιδηµο ντες ξένοι ε ς ο δ ν τερον η καίρουν λέγειν τι κο ειν τι καιν τερον. Σταθε ς δ Πα λος ν µέσ ω το Αρείου Πάγου φη Ανδρες Αθηνα οι, κατ πάντα ς δεισιδαιµονεστέρους µ ς θεωρ. ιερχ µενος γ ρ κα ναθεωρ ν τ σεβάσµατα µ ν ε ρον κα βωµ ν, ν πεγέγραπτο» Αγνώστ ω θε «. Ο ο ν γνοο ντες ε σεβε τε, το το γ καταγγέλλω µ ν

9 8 Ο θε ς ποιήσας τ ν κ σµον κα πάντα τ ν α τ, ο τος ο ρανο κα γ ς πάρχων κ ριος ο κ ν χειροποιήτοις ναο ς κατοικε ο δ π χειρ ν νθρωπίνων θεραπε εται προσδε µεν ς τινος, α τ ς διδο ς π σι ζω ν κα πνο ν κα τ πάντα ποίησέν τε ξ ν ς π ν θνος νθρώπων κατοικε ν π παντ ς προσώπου τ ς γ ς, ρίσας προστεταγµένους καιρο ς κα τ ς ροθεσίας τ ς κατοικίας α τ ν ζητε ν τ ν θε ν, ε ρα γε ψηλαφήσειαν α τ ν κα ε ροιεν, κα γε ο µακρ ν π ν ς κάστου µ ν πάρχοντα. Εν α τ γ ρ ζ µεν κα κινο µεθα κα σµέν, ς καί τινες τ ν καθ µ ς ποιητ ν ε ρήκασιν Το γ ρ κα γένος σµέν. Γένος ο ν πάρχοντες το θεο ο κ φείλοµεν νοµίζειν χρυσ ργ ρ ω λίθ ω, χαράγµατι τέχνης κα νθυµήσεως νθρώπου, τ θε ον ε ναι µοιον. Το ς µ ν ο ν χρ νους τ ς γνοίας περιδ ν θε ς, τ ν ν παραγγέλλει το ς νθρώποις πάντας πανταχο µετανοε ν, καθ τι στησεν µέραν, ν µέλλει κρίνειν τ ν ο κουµένην ν δικαιοσ ν η, ν νδρ ρισεν, πίστιν παρασχ ν π σιν ναστήσας α τ ν κ νεκρ ν. Ακο σαντες δ νάστασιν νεκρ ν ο µ ν χλε αζον, ο δ ε παν Ακουσ µεθά σου περ το του κα πάλιν. Ο τως Πα λος ξ λθεν κ µέσου α τ ν. Τιν ς δ νδρες κολληθέντες α τ πίστευσαν, ν ο ς κα ιον σιος Αρεοπαγίτης κα γυν ν µατι άµαρις κα τεροι σ ν α το ς. πάρχω = ε µί χειροποίητος 2 von Menschenhand gemacht κατοικέω wohnen προσδέοµαι bedürfen ρίζω abgrenzen προστάττω bestimmen ροθεσία Grenze κατοικία Wohnsitz ψηλαφέω tasten, fühlen µακρ ν (scil. δ ν) weit weg φείλω müssen, (+Neg.:) nicht dürfen τ χάραγµα Gebilde νθ µησις Einfall, Gedanke τ ν ν = ν ν µετανοέω umkehren, Buße tun καθ τι weshalb χλευάζω spotten κολλάοµαι sich anschließen 8 Verfall der Stadt (Synesios, epist. 135) Κα κακ ς κακ ς δε ρ µε κοµίσας π λοιτο να κληρος ς ο δ ν χουσιν α ν ν Αθ ναι σεµν ν, λλ τ κλαιν τ ν χωρίων ν µατα. Ενθένδε φιλοσοφίας ξ ωκισµένης λείπεται περινοστο ντα θαυµάζειν τ ν Ακαδηµίαν τε κα τ Λ κειον κα ν ία τ ν ποικίλην στοάν, τ ν πώνυµον τ ς Χρυσίππου φιλοσοφίας, ν ν ο κέτ ο σαν ποικίλην. Ο γ ρ νθ πατος τ ς σανίδας φείλετο, α ς γκατέθετο τ ν τέχνην κ Θάσου Πολ γνωτος. Α δ Αθ ναι, πάλαι µ ν ν π λις στία σοφ ν, τ δ ν ν χον σεµν νουσιν α τ ς ο µελιττουργοί. να κληρος Schiffsherr σεµν ς 3 verehrenswürdig ξοικίζω vertreiben περινοστέω müßig umhergehen νή (+ acc.) beim πώνυµος 2 namensgebend für νθ πατος Proconsul σανίς Tafel στία Herd τ ν ν χον = τ ν ν σεµν νω verehren µελιττουργ ς Imker

10 9 Delphi Hosios Lu Patras Olympia Mykenae

11 10 Delphi Hosios Lukas Eleusis Athen Korinth Mykenae Epidaurus Nauplion Aegina

12 11 KORINTH 9 Paulus an die Korinther (1 Cor 6,12-20) ξεστιν es ist erlaubt συµφέρω nützen ξουσιάζοµαι (pass.:) sich beherrschen lassen τ βρ µα Speise κοιλία Bauch καταργέω vernichten τ µέλος Glied»Πάντα µοι ξεστιν«, λλ ο πάντα συµφέρει»πάντα µοι ξεστιν«, λλ ο κ γ ξουσιασθήσοµαι π τινος. Τ βρώµατα τ κοιλί α κα κοιλία το ς βρώµασιν, δ θε ς κα τα την κα τα τα καταργήσει. Τ δ σ µα ο τ πορνεί α, λλ τ κυρί ω, κα κ ριος τ σώµατι Ο δ θε ς κα τ ν κ ριον γειρεν κα µ ς ξεγερε δι τ ς δυνάµεως α το. Ο κ ο δατε, τι τ σώµατα µ ν µέλη Χριστο στιν; Αρας ο ν τ µέλη το Χριστο ποιήσω π ρνης µέλη; Μ γένοιτο. Ο κ ο δατε, τι κολλώµενος τ π ρν η ν σ µά στιν;

13 12 Εσονται γ ρ, φησίν, ο δ ο ε ς σάρκα µίαν. Ο δ κολλώµενος τ κυρί ω ν πνε µά στιν. Φε γετε τ ν πορνείαν. Π ν µάρτηµα, ν ποιήσ η νθρωπος, κτ ς το σώµατ ς στιν δ πορνε ων ε ς τ διον σ µα µαρτάνει. Η ο κ ο δατε, τι τ σ µα µ ν να ς το ν µ ν γίου πνε µατ ς στιν, ο χετε π θεο, κα ο κ στ αυτ ν; Ηγοράσθητε γ ρ τιµ ς δοξάσατε δ τ ν θε ν ν τ σώµατι µ ν. κολλάοµαι sich verbinden mit π ρνη Dirne σάρξ Fleisch τ µάρτηµα Sünde γοράζω (frei)kaufen τιµή Preis, Wert 10 Das Hohelied der Liebe (1 Cor 13,1-12) Ε ν τα ς γλ σσαις τ ν νθρώπων λαλ κα τ ν γγέλων, γάπην δ µ χω, γέγονα χαλκ ς χ ν κ µβαλον λαλάζον. Κα ν χω προφητείαν κα ε δ τ µυστήρια πάντα κα π σαν τ ν γν σιν κα ν χω π σαν πίστιν στε ρη µεθιστάναι, γάπην δ µ χω, ο θέν ε µι. Κ ν ψωµίσω πάντα τ πάρχοντά µου κα ν παραδ τ σ µα µου να καυχήσωµαι, γάπην δ µ χω, ο δ ν φελο µαι. Η γάπη µακροθυµε, χρηστε εται γάπη, ο ζηλο, ο περπερε εται, ο φυσιο ται, ο κ σχηµονε, ο ζητε τ αυτ ς, ο παροξ νεται, ο λογίζεται τ κακ ν, ο χαίρει π τ δικί α, συγχαίρει δ τ ληθεί α. Πάντα στέγει, πάντα πιστε ει, πάντα λπίζει, πάντα ποµένει. Η γάπη ο δέποτε πίπτει ε τε δ προφητε αι, καταργηθήσονται ε τε γλ σσαι, πα σονται ε τε γν σις, καταργηθήσεται. Εκ µέρους γ ρ προφητε οµεν ταν δ λθ η τ τέλειον, τ κ µέρους καταργηθήσεται. Οτε µην νήπιος, λάλουν ς νήπιος, φρ νουν ς νήπιος, λογιζ µην ς νήπιος τε γέγονα νήρ, κατήργηκα τ το νηπίου. Βλέποµεν γ ρ ρτι δι σ πτρου ν α νίγµατι, τ τε δ πρ σωπον πρ ς πρ σωπον ρτι γινώσκω κ µέρους, τ τε δ πιγνώσοµαι καθ ς κα πεγνώσθην. Νυν δ µένει πίστις, λπίς, γάπη, τ τρία τα τα µείζων δ το των γάπη. χαλκ ς Erz χέω tönen τ κ µβαλον Zimbel λαλάζω lärmen ο θέν = ο δέν ψωµίζω (zu essen geben), verschenken καυχάοµαι sich rühmen φελέοµαι Nutzen haben µακροθυµέω Geduld haben χρηστε οµαι gütig sein περπερε οµαι prahlen φυσι ω aufblasen σχηµονέω sich ungehörig benehmen λογίζοµαι anrechnen, nachtragen στέγω ertragen ποµένω aushalten καταργέω vernichten, beseitigen τ µέρος Teil µην ich war νήπιος unmündig; Kind τ σοπτρον Spiegel

14 13 OLYMPIA 11 Olympischer Ruhm (Pindar, 1. Olympische Ode, ) Τ δ κλέος τηλ θεν δέδορκε τ ν Ολυµπιάδων ν δρ µοις Πέλοπος, να ταχυτ ς ποδ ν ρίζεται κµαί τ σχ ος θρασ πονοι νικ ν δ λοιπ ν µφ βίοτον χει µελιτ εσσαν ε δίαν έθλων γ νεκεν τ δ α ε παράµερον σλ ν πατον ρχεται παντ βροτ ν. Εµ δ στεφαν σαι κε νον ππί ω ν µ ω Α οληίδι µολπ χρή. Aber der Ruhm aus einem Sieg bei den olympischen Spielen in der Bahn des Pelops leuchtet weithin. Dort kämpft die Schnelligkeit der Füße und die kräftige Anstrengung, die alle Mühen bezwingt. Wer hier siegt, kann das übrige Leben süße Ruhe haben um Kampfpreise. Ein Glück, das täglich sich immer wieder einstellt, erweist sich als das höchste für jeden Menschen. Meine Aufgabe ist es, jenen mit der Reiterweise in äolischer Tonart zu krönen.

15 14 12 Der Zeustempel in Olympia (Pausanias, Periegesis 5,10) Το ναο δ ώριος µέν στιν ργασία, τ δ κτ ς περίστυλ ς στι, πεποίηται δ πιχωρίου πώρου. Τ δ ν το ς ετο ς στιν µπροσθεν Πέλοπος πρ ς Ο ν µαον τ ν ππων µιλλα τι µέλλουσα κα τ ργον το δρ µου παρ µφοτέρων ν παρασκευ. Τ µ ν δ µπροσθεν ν το ς ετο ς στι Παιωνίου, τ δ πισθεν α τ ν Αλκαµένους, νδρ ς λικίαν τε κατ Φειδίαν κα δευτερε α νεγκαµένου σοφίας ς ποίησιν γαλµάτων. Τ δ ν το ς ετο ς στιν α τ Λαπιθ ν ν τ Πειρίθου γάµ ω πρ ς Κεντα ρους µάχη. ώριος 3 im dorischen Stil τ κτ ς außen περίστυλος mit Säulen umgeben π ρος Tuffstein µιλλα Kampf µέλλω bevorstehen δρ µος Rennen Παιώνιος P. (Bildhauer; Zuschreibung falsch) Αλκαµένης A. (Bildhauer; Zuschreibung falsch) τ δευτερε α zweiter Platz µφέροµαι innehaben 13 Die Zeusstatue ein Weltwunder a. (Philon v. Byzanz, Paradoxa 3) ι ς Κρ νος µ ν ν ο ραν, Φειδίας δ ν Ηλιδι πατήρ στιν ν µ ν γ ρ θάνατος φ σις γέννησεν, ν δ Φειδίου χε ρες µ ναι δυνάµεναι θεο ς τίκτειν. Μακάριος κα θεασάµενος τ ν βασιλέα το κ σµου µ νος κα δε ξαι δυνηθε ς λλοις τ ν κεραυνο χον. Ε δ α σχ νεται Ζε ς Φειδίου καλε σθαι, τ ς µ ν ε κ νος α το γέγονεν τέχνη µήτηρ. ι το θ φ σις νεγκεν λέφαντας, να Φειδίας τεµ ν το ς τ ν θηρίων δ ντας χορηγήσ η κα τ ν ε ς τ κατασκευαζ µενον λην. Τοιγαρο ν τ µ ν λλα τ ν πτ θεαµάτων θαυ- µάζοµεν µ νον, το το δ κα προσκυνο µεν ς µ ν γ ρ ργον τέχνης παράδοξον, ς δ µίµηµα ι ς σιον. Εχει τοίνυν µ ν π νος παινον, δ θανασία τιµήν. Ω καιρ τ ς Ελλάδος, κα πλουτήσας ε ς θε ν κ σµον, π σον ο δε ς στερον πλο τησεν, κα τεχνίτην χων δηµιουργ ν θανασίας, πηλίκον µεταγενέστερος βίος ο κ νήνοχεν, κα δε ξαι δυνηθε ς νθρώποις θε ν ψεις, ς µ ν παρ σο θεασάµενος παρ λλοις δε ν ο κ ν δυνηθείη. Κα γ ρ δ τ ν µ ν Ολυµπον πολ ν χρ νον Φειδίας νενίκηκεν, τοσο τον, σον πονοίας µ ν νάργεια, στορίας δ γν σις, ψις δ κο ς στιν βελτίων. Φειδίας, ου Phidias, Bildhauer Ηλις, ιδος Elis, Landschaft i. d. Westpeloponnes δυνηθείς Part. Aor. v. δ ναµαι κεραυνο χος Herr des Donners α σχ νεται...καλε σθαι man scheut sich Zeus ein Werk des Ph. zu nennen νεγκεν Aor. v. φέρω hier: hervorbringen χορηγέω liefern, bereitstellen κατασκευάζω verfertigen λη hier: Material τ θέαµα Wunderwerk, Weltwunder παράδοξος 2 außergewöhlich, wunderbar ε ς (hier final:) zu, zum Zweck δηµιουργ ν prädikativ zu τεχνίτην πηλίκος 3 wie alt, wie sehr µεταγενής 2 nachgeboren, später, jünger δυνηθείς Part. Aor. v. δ ναµαι ψις (hier:) 1. Abbild; 2. Sehen, Anschaung κα γ ρ δή ja sogar νικάω (hier:) übertreffen π νοια Vermutung, Verdacht νάργεια Deutlichkeit, Klarheit στορία Darstellung, Erzählung

16 15

17 16 b. (Strabon, Geographica 8,353) Εσκοσµήθη δ κ το πλήθους τ ν ναθηµάτων, περ κ πάσης νετίθετο τ ς Ελλάδος. Μέγιστον δ το των π ρξε τ το ι ς ξ ανον, ποίει Φειδίας Χαρµίδου Αθηνα ος λεφάντινον, τηλικο τον τ µέγεθος, ς, καίπερ µεγίστου ντος το νεώ, δοκε ν στοχ σαι τ ς συµµετρίας τ ν τεχνίτην, καθήµενον ποιήσαντα, πτ µενον δ σχεδ ν τι τ κορυφ τ ς ροφ ς, στ µφασιν ποιε ν, ν ρθ ς γένηται διαναστάς, ποστεγάσειν τ ν νεών. σκοσµήθη scil. das Heiligtum τ ξ ανον Götterbild νεώς = να ς στοχέω verfehlen κορυφή Scheitel µφασις Eindruck ποστεγάζω abdecken c. (Pausanias, Periegesis 5,11) Καθέζεται µ ν δ θε ς ν θρ ν ω χρυσο πεποιη- µένος κα λέφαντος στέφανος δ πίκειταί ο τ κεφαλ µεµιµηµένος λαίας κλ νας. Εν µ ν δ τ δεξί α φέρει Νίκην, ξ λέφαντος κα τα την κα χρυσο, ταινίαν τε χουσαν κα π τ κεφαλ στέφανον τ δ ριστερ το θεο χειρ νεστι σκ πτρον µετάλλοις το ς π σιν νθισµένον, δ ρνις π τ σκήπτρ ω καθήµεν ς στιν ετ ς. Χρυσο δ κα τ ποδήµατα τ θε κα µάτιον σα τως στί τ δ µατί ω ζ ώδιά τε κα τ ν νθ ν τ κρίνα στ ν µπεποιηµένα. Ο δ θρ νος ποικίλος µ ν χρυσ κα λίθο ς, ποικίλος δ κα βέν ω τε κα λέφαντί στι κα ζ ά τε π α το γραφ µεµιµηµένα κα γάλµατά στιν ε ργασµένα. λαία Ölbaum κλών, -ν ς Zweig ταινία Band τ µέταλλα Metalleinlagen νθίζω schmücken τ π δηµα Sandale τ ζ ώδιον Ornament τ κρίνον Lilie βενος Ebenholz

18 17 DELPHI 14 Apollon als Orakelgott (Heraklit, fr. 93) Ο ναξ, ο τ µαντε ν στι τ ν ελφο ς, ο τε λέγει ο τε κρ πτει, λλ σηµαίνει. 15 Das Orakel von Delphi (Strabon, Geographica 9,419) κο λος 3 ausgehöhlt νθουσιαστικ ς 2 in Ekstase versetzend ψηλ ς 3 hoch ποθεσπίζω weissagen ντείνω (ε ς µέτρον) in Verse umsetzen πουργέω dienen Φασ δ ε ναι τ µαντε ον ντρον κο λον κατ βάθους, ο µάλα ε ρ στοµον, ναφέρεσθαι δ ξ α το πνε µα νθουσιαστικ ν, περκε σθαι δ το στοµίου τρίποδα ψηλ ν, φ ν τ ν Πυθίαν ναβαίνουσιν δεχοµένην τ πνε µα ποθεσπίζειν µµετρά τε κα µετρα ντείνειν δ κα τα τα ε ς µέτρον ποιητάς τινας πουργο ντας τ ερ. 16 Γν θι σαυτ ν (Pausanias, Periegesis 10,24) πρ ναος Vorhalle τ φέληµα nützlicher Spruch νατίθηµι weihen δω preisen γαν zu viel Εν δ τ προνά ω τ ελφο ς γεγραµµένα στ ν φελήµατα νθρώποις ς βίον γράφη δ π νδρ ν, ο ς γενέσθαι σοφο ς λέγουσιν Ελληνες. Ο τοι ο ν ο νδρες φικ µενοι ς ελφο ς νέθεσαν τ Απ λλωνι τ δ µενα»γν θι σαυτ ν«κα»μηδ γαν«

19 18 17 Delphi der Mittelpunkt der Welt (Strabon, Geographica 9,419) Η µ ο ν π τ πλε ον τιµ τ ερ το τ ω δι τ χρηστήριον συνέβη δ ξαντι ψευδεστάτ ω τ ν πάντων πάρξαι, προσέλαβε δέ τι κα θέσις το τ που. Τ ς γ ρ Ελλάδος ν µέσ ω πώς στι τ ς συµπάσης, νοµίσθη δ κα τ ς ο κουµένης, κα κάλεσαν τ ς γ ς µφαλ ν. π τ πλε ον hauptsächlich τ χρηστήριον = µαντε ον πάρχειν = ε ναι προσλαµβάνω dazu beitragen µφαλ ς Nabel HOSIOS LUKAS 18 Christus-Hymnus (Gregor von Nazianz) Υµνος ε ς Χριστ ν µετ τ ν σιωπ ν ( ν τ Πάσχα) Σήµερον κ νεκ ων Χριστ ς µέγας, ο σιν µίχθη, Εγρετο, κα θανάτου κέντρον πεσκέδασε. Κα ζοφερο ς πυλε νας µειδήτου δαο Ρηξατο, κα ψυχα ς δ κεν λευθερίην. Σήµερον κ τ µβοιο θορ ν, µερ πεσσι φαάνθη, Ο ς γένεθ, ο σι θάνεν, ο ς γρετ κ νεκ ων, Ως κε παλιγγενέες τε κα κ θανάτοιο φυγ ντες, Σο συναειρώµεσθ νθεν νερχοµέν ω. Σήµερον α γλήεις σε µέγας χορ ς µφιγέγηθεν Αγγελικ ς, µέλπων µνον πιστέφιον. Σήµερον χον πνευσα, µεµυκ τα χείλεα σιγ Λ σας, λλ µ χεις µνοπ λον κιθάρην. Ν ν ον νδον ρεξα, λ γ ω Λ γον α τ ρ πειτα Ρέξω κα µεγάλ ω Πνε µατι, ν θέλ η. σήµερον heute µείχθη aor. pass. v. µείγνυµι verbinden γρετο aor. pass. v. γείρω auferwecken τ κέντρον Stachel πεσκέδασε aor. v. ποσκεδάννυµι zerstreuen ζοφερ ς 3 finster πυλεών = πυλ ν Tor µείδητος 2 ohne Lächeln, freudlos δαο Gen. zu δης = Αιδης Hölle ήγνυµι zerbrechen τ µβος Grab θορών aor. part. v. θρώσκω springen µέροψ, οπος sterblich συναείρω = συναίρω gemeinsam emporheben α γλήεις 3 strahlend µφιγηθέω umjubeln µέλπω singen πιστέφιος 2 Krönungs- χος Schall, Getöse τ χε λος Lippe µυκάοµαι brüllen, dröhnen µνοπ λος 2 hymnendichtend έξω opfern, darbringen

20 Projekt HELLAS