Θάνατος Στάλιν και διαδοχή αυτού

Transcript

1 Αποσταλινοποίηση

2 Θάνατος Στάλιν και διαδοχή αυτού 9:50 μ.μ. 5ης Μαρτίου 1953 επέρχεται θάνατος Ιωσήφ Βησσαριώνοβιτς Τζουγκασβίλι, του επονομαζόμενου Στάλιν, ο οποίος έχει υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία σύμφωνα με επίσημες πηγές Ακολουθεί διαμάχη για τη διαδοχή μεταξύ της τριανδρίας Νικίτα Χρουστσόφ, Γκεόργκι Μαλένκοφ και Λαβρέντι Μπέρια Προσπάθεια Μπέρια, ο οποίος είχε συντελέσει ως αρχηγός του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων (NKVD) στο πλευρό του Στάλιν, για διατήρηση και επαύξηση επιρροής του Σύμπραξη Μαλένκοφ και Χρουστσόφ οι οποίοι εξυφαίνονται δολοπλοκίας κατά Μπέρια (στον οποίο χρεώνουν τις εξεγέρσεις που ξέσπασαν την περίοδο εκείνη στην ανατολική Ευρώπη από βιομηχανικούς εργάτες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας καθώς και αγρότες της Βουλγαρίας για λόγους του ότι η ραγδαία εκβιομηχάνιση και η αγροτική κολεκτιβοποίηση εξαντλούσαν τις εθνικές οικονομίες και οι σοβιετικές απαιτήσεις για μεγέθυνση του βιομηχανικού προϊόντος και συμπίεση της κατανάλωσης προκαλούσαν επαναλαμβανόμενες κρίσεις σίτισης και κατακόρυφη πτώση του βιοτικού επιπέδου) με τον τελευταίο να συλλαμβάνεται και να παραπέμπεται με συνοπτικές διαδικασίες σε δίκη με βαρύτατο κατηγορητήριο

3 Σεπτέμβριος 1953: ΚΕ ΚΚΣΕ ορίζει Χρουστσόφ πρώτο γραμματέα του κόμματος Αρχή πολιτικού χάσματος μεταξύ Χρουστσόφ και Μαλένκοφ για ζητήματα τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής Ο νέος επικεφαλής αρχίζει να απομακρύνει από τις θέσεις-κλειδιά τους προσκείμενους στον Μαλένκοφ καθώς και τον ίδιο τη θέση του οποίου ως ΓΓ καταλαμβάνει. Ο Μαλένκοφ διατηρεί, ωστόσο, τη θέση της πρωθυπουργίας της χώρας Εκτέλεση Λαβρέντι Μπέρια (23 Δεκεμβρίου 1953) Προσπάθειες για νομιμοποίηση εξουσίας μέσω της ενίσχυσης του ρόλου του Κόμματος έναντι προσωποπαγούς εξουσίας που μέχρι πρότινως ασκούσε ο Στάλιν Μετάβαση από μετεπαναστατική σε γραφειοκρατική φάση Κόμματος Φεβρουάριος 1955: Παύση Μαλένκοφ από κυβέρνηση της χώρας. Αντικατάστασή του από τον Νικολάι Μπουλγκάνιν

4 20ο Συνέδριο ΚΚΣΕ (14-25/2/1956) Οβιδιακές μεταβολές στην πολιτικοϊδεολογική γραμμή της Σοβιετικής Ένωσης Επιρροή κομμουνιστικών κομμάτων σε όλο τον κόσμο Εισήγηση Χρουστσόφ "Περί προσωπολατρείας και των συνεπειών της" (Μυστική Έκθεση) την τελευταία μέρα του Συνεδρίου, κεκλεισμένων των θυρών Εμφάνιση Στάλιν ως στυγνού δικτάτορα και σφαγέα στο όνομα του"κομμουνισμού της προσωπολατρείας και των στρατοπέδων" μέσα απο πληθώρα ιστορικών αναφορών και αποκαλύψεων (επιστολές Λένιν που, λίγο πριν πεθάνει, περιέγραφε τον Στάλιν ως ιδότροπο χαρακτήρα και τον χειρότερο πιθανό διάδοχό του αλλά και πορίσματα της Επιτροπής Ποσπέλοφ που διερεύνησε την τύχη των συμμετασχόντων στο 17ο Συνέδριο του Κόμματος το 1934 σύμφωνα με την οποία: από τους συνέδρους, κηρύχτηκαν στη συνέχεια "αντεπαναστάτες" και στάλθηκαν στα γκούλαγκ ή εκτελέστηκαν. Επίσης, από τους 139 που είχαν εκλεγεί στην Κεντρική Επιτροπή, οι 98 χαρακτηρίστηκαν αργότερα "εχθροί του λαού" και τουφεκίστηκαν (κυρίως τη διετία ).

5 Μέλη προεδρείου ΚΕ ΚΚΣΕ Μαλένκοφ, Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς τάσσονται ενάντια στη γραμμή του Συνεδρίου. Αργότερα καθαιρούνται (Ιούνιος 1957) αφού επιχειρούν να ανατρέψουν τον, απόντα, τότε, σε διακοπές, Χρουστσόφ ("Αντοκομματική Ομάδα", "Πραξικόπημα των Σταλινικών") Επιβράδυνση βαθμού εκβιομηχάνησης Η κολεκτοβοποίηση έγινε στόχος επικρίσεων Μείωση φόρων και αναγκαστικών παραδόσεων σοδειάς που αποιτούνταν από τις αρχές Ανακοίνωση για παραγωγή περισσότερων καταναλωτικών αγαθών και αντιμετώπιση προβλήματος έλλειψης στέγης Τραχία εργασιακή πειθαρχεία της "ηρωικής" φάσης του σταλινισμού αντικατίσταται με μια πιο συμβιβαστική προσέγγιση Αλλαγή πορείας και σε πολιτικό επίπεδο: όπως ο θάνατος του Στάλιν οδήγησε στον τονισμό της "συλλογικής ηγεσίας" στη Μόσχα και την ανάγκη για ενίσχυση του ρόλου του Κόμματος έναντι ενός προσώπου, έτσι και στην ανατολική Ευρώπη οι εκεί ηγέτες ("μικροί Στάλιν") αμφισβητήθηκαν και σταδιακά, ένας-ένας, ανατράπηκαν Ο ρόλος της Μυστικής Αστυνομίας, που μέχρι πρότινως ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, με τα στελέχη της να αποτελούν κύριο όργανο εξουσίας και άσκησης πολιτικής, περιήλθε σε ανυποληψία (ενδεικτικά αναφέρουμε πως, όταν ο γραμματέας του ουγγρικού Κόμματος Ματύας Ρακόσι προσπάθησε να απευθυνθεί σε μια συνάντηση αξιωματικών της μυστικής αστυνομίας τον Ιούνιο του 1956, τον γιουχάισαν κατάμουτρα)

6 Περιορισμός εξουσιών αστυνομίας μέσω νέων νόμων, καθώς τονίστηκε η ανάγκη από το Κόμμα για "επιστροφή στη σοσιαλιστική νομιμότητα" Κλείσιμο στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας (Γκουλάγκ) και επιστροφή δεκάδων χιλιάδων κρατουμένων στα σπίτια τους Μείωση στρατιωτικών δαπανών και στροφή προς την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις Χρουστσόφ ως προς το τελευταίο πως ο κομμουνισμός σύντομα θα αποδείκνυε την ανωτερότητά του έναντι της Δύσης, ξεπερνώντας την στην παραγωγή των αγαθών αυτών: "Μέσα σε μια περίοδο, ας πούμε, πέντε χρόνων μετά το 1965, θα πρέπει να έχουμε φτάσει και προσπεράσει το επίπεδο της κατά κεφαλήν παραγωγής των ΗΠΑ. Έτσο τότε, ίσως μάλιστα και νωρίτερα, η ΕΣΣΔ θα έχει καταλάβει την πρώτη θέση παγκοσμίως, τόσο στον απόλυτο όγκο παραγωγής όσο και στην κατά κεφαλήν παραγωγή, πράγμα που θα της εξασφαλίσει το πιο υψηλό βιοτικό επίπεδο στον κόσμο" Εξασφάλιση αισθήματος ασφαλείας για τα στελέχη του Κόμματος Χαλάρωμα ασφυκτικού ελέγχου των επιροπών λογοκρισίας σε τύπο, εκπαίδευση και τέχνες Πολιτιστικές, αθλητικές και εκπαιδευτικές ανταλλαγές ανάμεσα σε Σοβιετική Ένωση και Δυτικό Μπλοκ Φιλελευθεροποίηση ΕΣΣΔ, αλλοίωση ταξικού-προλεταριακού χαρακτήρα κόμματος και κράτους και μετατροπή του σε "κράτος όλου του λαού" ("παλλαϊκό κράτος") "Ειρηνική συνύπαρξη" ΕΣΣΔ με Δύση