Εξέλιξη των Καθιζήσεων που Ανιχνεύονται στην Παράκτια Ζώνη Ν. Φαλήρου Μοσχάτου Καλλιθέας

Transcript

1 Εξέλιξη των Καθιζήσεων που Ανιχνεύονται στην Παράκτια Ζώνη Ν. Φαλήρου Μοσχάτου Καλλιθέας The Development of the Detected Settlements on the Coast of N. Falro Mosxato Kallthea ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, Γ.. Αγρον. Τοπογράφος Μηχανικός, Πολιτικός Μηχανικός, Λέκτορας Ε.Μ.Π. ΤΕΛΕΙΩΝΗ, Ε. Χ. Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός, Λέκτορας Ε.Μ.Π. ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Το άρθρο ασχολείται µε την εξέλιξη των εδαφικών επιφανειακών καθιζήσεων που έχουν ανιχνευθεί και παρακολουθούνται στην παράκτια περιοχή του Ν. Φαλήρου, του Μοσχάτου και της Καλλιθέας, στη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας ( ). Για την παρακολούθηση του φαινοµένου, έχει εγκατασταθεί, στην παραπάνω περιοχή, διαχρονικό δίκτυο κατακόρυφου ελέγχου. Τα στοιχεία του δικτύου (υψοµετρικές διαφορές) έχουν συνολικά µετρηθεί 6 φορές µέσα σε αυτό το χρονικό διάστηµα, και µετά από κατάλληλη επεξεργασία έχουν προσδιορισθεί τα υψόµετρα των κορυφών του ανά φάση. Από την σύγκριση των υψοµέτρων έχουν προσδιορισθεί οι στατιστικά σηµαντικές καθιζήσεις στα χρονικά διαστήµατα µεταξύ διαδοχικών χρονολογιών µέτρησης του δικτύου, αλλά και συνολικά στο διάστηµα ( ). ABSTRACT : The paper deals wth the montorng of the ground surface settlements, n the coastal area of N. Falro, Mosxato and Kallthea, durng the last twenty years ( ). For ths purpose, a geodetc vertcal control network has been establshed n ths area. Sx measurng campagns took place n the afore mentoned tme nterval. Usng geodetc methodology, the heght dfferences between the network s ponts have been measured and ther heghts are estmated for each epoch usng L.S. adjustment. Τhe statstcally sgnfcant vertcal dsplacements are estmated for each par of successve epochs. These estmated dsplacements range up to 4mm for the whole tme nterval of twenty years.. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι επιφανειακές καθιζήσεις του εδάφους που εκδηλώνονται σε εκτεταµένες περιοχές οφείλονται σε διάφορα αίτια. Ειδικότερα όµως οι ανθρωπογενείς δράσεις έχουν σηµαντική επίδραση στην εξέλιξη των εδαφικών καθιζήσεων. Η εντατική και απρογραµµάτιστη υπεράντληση του υπόγειου νερού, αλλά και τα έργα που λειτουργούν αποστραγγιστικά στο υπέδαφος οδηγούν συχνά σε µεγάλες καθιζήσεις ή και καταβυθίσεις στην επιφάνεια του εδάφους (Κουµαντάκης, 998). Στην παράκτια ζώνη των νότιων περιοχών του Ν. Αττικής, Ν. Φάληρο, Μοσχάτο και Καλλιθέα, κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν ασκηθεί σηµαντικές ανθρωπογενείς δράσεις. Σε αυτή την περιοχή ήδη από εικοσαετίας είχαν ανιχνευθεί επιφανειακές καθιζήσεις που έφθαναν µέχρι τα 2cm στην περιοχή του Μοσχάτου. Οι συγκεκριµένες καθιζήσεις είχαν προσδιορισθεί µε βάση την µεταβολή των απόλυτων υψοµέτρων παλαιών υψοµετρικών αφετηριών, από τα µέσα της δεκαετίας του 960 µέχρι το 989, οπότε και έγιναν οι µετρήσεις. Οι υψοµετρικές αφετηρίες που χρησιµοποιήθηκαν είχαν εγκατασταθεί, σε 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος

2 αυτές τις περιοχές, από τα µέσα της δεκαετίας του 960, από διάφορες κρατικές υπηρεσίες (Ε.Υ.ΑΠ., Ο.Τ.Α, Γ.Υ.Σ.) (Γεωργόπουλος, 990). Με σκοπό την παρακολούθηση της εξέλιξης των ήδη διαπιστωµένων καθιζήσεων στην ευρύτερη έκταση της παράκτιας ζώνης αυτών των περιοχών ιδρύθηκε ένα διαχρονικό δίκτυο κατακόρυφου ελέγχου, το οποίο σήµερα καλύπτει έκταση 2.5 km 2. Τα στοιχεία του δικτύου, που είναι οι υψοµετρικές διαφορές µεταξύ των κορυφών του, µετρήθηκαν κατά τα έτη 989, 995, 998, 200 και 2008 (χρονικές φάσεις) (Γεωργόπουλος, 990, Κουµπλή 2002, Καραµολέγκου, 2009). Σε κάθε χρονική φάση προσδιορίσθηκαν, µε γεωδαιτική µεθοδολογία, τα απόλυτα υψόµετρα των κορυφών του δικτύου (Γεωργόπουλος, 990, Κουµπλή 2002, Καραµολέγκου, 2009). Από την σύγκριση των υψοµέτρων εκτιµήθηκαν οι στατιστικά σηµαντικές µετακινήσεις (αρνητικές και θετικές) των κορυφών στα χρονικά διαστήµατα µεταξύ των διαδοχικών χρονικών φάσεων. Επίσης εκτιµήθηκαν οι καθιζήσεις στο συνολικό διάστηµα παρακολούθησης Τέλος για το χρονικό διάστηµα έχουν εφαρµοσθεί δύο κινηµατικά µοντέλα µε σκοπό να εκτιµηθούν οι ρυθµοί εξέλιξης των καθιζήσεων και να µελετηθεί ο χαρακτήρας τους (Γεωργόπουλος & Τελειώνη, 999). 2. ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το γεωλογικό υπόβαθρο της ευρύτερης περιοχής αποτελείται, κατά κύριο λόγο, από χαλαρές αλλουβιακές αποθέσεις του Κηφισού και του Ιλισού ποταµού. Από την παραλία µέχρι την αγορά του Ρέντη το υπόβαθρο παρουσιάζει σχετική οµοιοµορφία, παρά τις τοπικές διαφορές (Σαµπατακάκης, 990). Συγκεκριµένα στο γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής περιλαµβάνονται στρώσεις τεφρής υπότεφρης µελανότεφρης µαλακής αργίλου και ιλυώδους άµµου αµµώδους ιλύος. Επίσης συχνά παρουσιάζονται οργανική ύλη και µικροαπολιθώµατα, εδαφικά υλικά που σε συνδυασµό µε την υπάρχουσα αµµοιλύ καταδεικνύουν την ύπαρξη θάλασσας ή λιµνοθάλασσας κατά τους πρόσφατους ιστορικούς χρόνους. Το πάχος των παραπάνω σχηµατισµών κυµαίνεται από 0 m µέχρι 20 m και ταξινοµούνται κατά USCS ως άργιλοι µέσης και υψηλής πλαστικότητας (CL-CH), ιλυάργιλοι (CL-ML), ιλυώδεις άµµοι (SM) και ιλύες (ML) (Σαµπατακάκης, 990). Η τυπική γεωλογική τοµή του εδάφους, στην περιοχή µελέτης, παρουσιάζει την παρακάτω εικόνα : - Αρχικά παρατηρείται επιφανειακό στρώµα προσχώσεων, πάχους περίπου 2 m. - Ακολουθεί µέτρια συνεκτικό στρώµα µέχρι βάθους 8 m. - Βαθύτερα παρουσιάζεται αργιλικό στρώµα, πάχους 2 m 5 m. - Στη συνέχεια βρίσκεται πυκνό στρώµα ιλυοαµµώδες µέχρι αµµοχαλικώδες, πάχους περίπου 6 m. - Πιο κάτω βρίσκεται στρώµα αργιλλοαµµώδες µέχρι ιλυώδες, µειωµένης αντοχής, πάχους περίπου 2 m. - Ακολουθεί στρώµα πολύ πυκνής αµµοιλύος, που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για βαθειές θεµελιώσεις. - Τέλος σε βάθη κάτω από 30 m βρίσκεται κροκαλοπαγές ή µαργαικό στρώµα (Σαµπατακάκης, 990). Οι µέσες τιµές των φυσικών και µηχανικών χαρακτηριστικών του υποβάθρου είναι οι εξής: w : 25 70%, e : 0.7.4, c u :0 60kPa, q u : 25 50kPa, C c : , Ν SPT : 2 5 (Σαµπατακάκης, 990). Σύµφωνα µε εκτιµήσεις γεωτεχνικού χαρακτήρα, η ύπαρξη της αργίλου στην περιοχή, δηµιουργεί σοβαρά προβλήµατα καθιζήσεων στις κατασκευές. Ειδικότερα, λόγω των εµφανιζόµενων διαφορικών καθιζήσεων, έχουν παρουσιασθεί σηµαντικές βλάβες σε πολυώροφες κατασκευές στην περιοχή (Kouks and Sabatakaks, 2000). 3. ΓΕΩ ΑΙΤΙΚΟ ΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Το γεωδαιτικό δίκτυο κατακόρυφου ελέγχου εγκαταστάθηκε στην περιοχή από το 989 µέχρι το Κατά τη διάρκεια αυτής της εικοσαετίας έγιναν πυκνώσεις του δικτύου µε την ίδρυση νέων κορυφών αλλά και επέκτασή του σε γειτονικές περιοχές (Κουµπλή, 2002, Καραµολέγκου, 2009). Σήµερα η συνολική έκταση που παρακολουθείται από το δίκτυο ελέγχου φθάνει τα 2.5 km 2 περίπου. Καλύπτει 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 2

3 την περιοχή που οριοθετείται δυτικά και βόρεια από την γραµµή του Η.Σ.Α.Π. Κηφισιά Πειραιάς και την οδό Μιαούλη, νότια από την παραλιακή λεωφόρο ενώ ανατολικά φθάνει µέχρι την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου (Χάρτης ). Οι κορυφές του δικτύου υλοποιήθηκαν µε ειδικές ορειχάλκινες κατασκευές που πακτώθηκαν µε εποξειδική ρητίνη πάνω σε κτίσµατα στην παραπάνω περιοχή, ενώ χρησιµοποιούνται ως κορυφές του δικτύου και υψοµετρικές αφετηρίες που είχαν εγκατασταθεί από δηµόσιες υπηρεσίες (Ε.Υ.Α.Π., Ο.Τ.Α., Γ.Υ.Σ). Σήµερα (200) το δίκτυο αποτελείται από 70 κορυφές - υψοµετρικές αφετηρίες (Καραµολέγκου, 2009). Ο σχεδιασµός του δικτύου πυκνότητα κορυφών, πλήθος υψοµετρικών διαφορών, όργανα µέτρησης έγινε έτσι ώστε η ελάχιστη ανιχνεύσιµη κατακόρυφη µετακίνηση (ευαισθησία του δικτύου) να είναι της τάξης των 2 3 mm, για επίπεδο εµπιστοσύνης 95%. Σε κάθε µία από τις 6 χρονικές φάσεις µέτρησης µετρήθηκαν µε διπλή γεωµετρική χωροστάθµηση, οι υψοµετρικές διαφορές µεταξύ των κορυφών του δικτύου. Για τις µετρήσεις χρησιµοποιήθηκε ψηφιακός χωροβάτης ακρίβειας ± mm / kmµε αυτόµατη καταγραφή των µετρήσεων. Πριν την έναρξη των µετρήσεων ο χωροβάτης ελεγχόταν εργαστηριακά για να αποκλειστεί η ύπαρξη συστηµατικού σφάλµατος το οποίο θα επηρέαζε την ποιότητα των µετρήσεων. Οι µετρήσεις ελέγχονταν ως προς το σφάλµα κλεισίµατος µεταξύ µετάβασης και επιστροφής κάθε διπλής γεωµετρικής χωροστάθµησης, ως προς το σφάλµα κλεισίµατος όλων των ανεξάρτητων κλειστών διαδροµών που σχηµατίζονται στο δίκτυο (βρόχοι). Τέλος γινόταν προεκτίµηση της µεταβλητότητας της µονάδας βάρους πριν τη συνόρθωση των παρατηρήσεων και την επίλυση του δικτύου. Οι µετρήσεις κάθε χρονικής φάσης συνορθώθηκαν ανεξάρτητα µε τη Μέθοδο των Ελαχίστων Τετραγώνων, κρατώντας κάθε φορά τις ίδιες (ελάχιστες) εξωτερικές δεσµεύσεις και τις ίδιες αρχικές συνθήκες. Ως σταθερή κορυφή επιλέχθηκε η υψοµετρική αφετηρία R που έχει εγκατασταθεί στην εκκλησία «Παναγία Μυρτιδιώτισσα» στο νοτιοανατολικό άκρο της περιοχής. Το απόλυτο υψόµετρο της αφετηρίας έχει προσδιορισθεί από το Υ..Ε. (Η R = m). Από τις συνορθώσεις των παρατηρήσεων προέκυψαν τα υψόµετρα των κορυφών του δικτύου µε τις αβεβαιότητές τους για κάθε χρονική φάση µέτρησης. Για κάθε χρονική φάση, µετά τις ανεξάρτητες συνορθώσεις έγινε ολικός έλεγχος (test X 2 ) και σάρωση δεδοµένων (data snoopng) για τον εντοπισµό πιθανών συστηµατικών ή και χονδροειδών σφαλµάτων τα οποία δεν είχαν ανιχνευθεί πριν τη συνόρθωση των παρατηρήσεων. Η ισχύς της µηδενικής υπόθεσης επαληθεύθηκε για τις επιλύσεις όλων των χρονικών σειρών µέτρησης. 4. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ Για κάθε κορυφή του δικτύου υπολογίσθηκαν, οι µεταβολές δh ν ν+ του υψοµέτρου της για κάθε ζεύγος (ν, ν+) διαδοχικών χρονικών σειρών µέτρησης καθώς και οι αντίστοιχες αβεβαιότητές τουςσ, από τις σχέσεις: δh ν, ν+ = H ν+ H ν 2 2 H = ± σ ν + σ ν+ H H δh () σ δ (2) ν H ν+ όπου: H, είναι το συνορθωµένο υψόµετρο της κορυφής του δικτύου την (ν ) και ( ν + ) χρονική σειρά µέτρησης αντίστοιχα, ενώ: σ ν σ είναι οι αντίστοιχες ν, H H + αβεβαιότητες των υψοµέτρων όπως υπολογίσθηκαν από τις ανεξάρτητες συνορθώσεις. Οι µετακινήσεις ελέγχθηκαν ως προς τη στατιστική σηµαντικότητά τους, για επίπεδο εµπιστοσύνης 95%, µέσω του µονοδιάστατου ελέγχου : δh ν, ν+ z( α) σδh (3) όπου: z ( α) είναι η οριακή τιµή της τυποποιηµένης κανονικής κατανοµής, η οποία για αξιοπιστία 95%, δηλαδή α = είναι z ( α) =. 96. Στον Πίνακα παρουσιάζονται οι κατακόρυφες µετακινήσεις των κορυφών του δικτύου κατακόρυφου ελέγχου, κατά τα 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 3

4 χρονικά διαστήµατα µεταξύ των διαδοχικών σειρών µέτρησης, ενώ δίνονται και οι συνολικές µετακινήσεις που έχουν προκύψει κατά την τελευταία εικοσαετία. Παρουσιάζονται επίσης για κάθε χρονικό διάστηµα οι καµπύλες ίσης µετακίνησης (Χάρτες 2 έως 6). Πίνακας. Κατακόρυφες Μετακινήσεις σε mm των Κορυφών του ικτύου Κατακορύφου Ελέγχου Οι Στατιστικά Σηµαντικές Μετακινήσεις σηµειώνονται µε Έντονα Στοιχεία Table. Vertcal Dsplacements of the Network s Ponts n mm The Statstcally Sgnfcant Dsplacements are depcted n Bold Characters. ΚΩ ΚΩ R R Κ R R Κ R ΑΓΑΛΜΑ R Κ R ΠΑΝΑΓΙΑ R Κ R R Κ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R R Κ R R Κ R R Κ R R R R Κ R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R Κ R ΕΜΠ R Κ R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R ΕΜΠ50A R ΓΥΣ R ΕΜΠ R ΓΥΣ R ΕΜΠ R Κ R ΕΜΠ R Κ R ΕΜΠ R Κ R R ΕΜΠ R R ΕΜΠ R ΕΜΠ R Κ R R Κ R ΕΜΠ R R R Κ R Κ R R R Κ R R ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 4

5 Χάρτης. Κορυφές δικτύου κατακόρυφου ελέγχου. Map. Ponts of the vertcal control network. Χάρτης 2. Καµπύλες ίσης κατακόρυφης µετακίνησης στο διάστηµα Map 2. Curves of equal vertcal dsplacement for the tme nterval ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 5

6 Χάρτης 3. Καµπύλες ίσης κατακόρυφης µετακίνησης στο διάστηµα Map 3. Curves of equal vertcal dsplacement for the tme nterval Χάρτης 4. Καµπύλες ίσης κατακόρυφης µετακίνησης στο διάστηµα Map 4. Curves of equal vertcal dsplacement for the tme nterval ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 6

7 Χάρτης 5. Καµπύλες ίσης κατακόρυφης µετακίνησης στο διάστηµα Map 5. Curves of equal vertcal dsplacement for the tme nterval Χάρτης 6. Καµπύλες ίσης κατακόρυφης µετακίνησης στο διάστηµα Map 6. Curves of equal vertcal dsplacement for the tme nterval ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 7

8 5. ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΤΑΣΗ Από τον Πίνακα και τους Χάρτες 2 έως 6 µε τις καµπύλες ίσης µετακίνησης, προκύπτουν οι επόµενες διαπιστώσεις σχετικά µε την κατανοµή των καθιζήσεων και των ανυψώσεων στην παράκτια ζώνη Ν. Φαλήρου Μοσχάτου Καλλιθέας, στα αντίστοιχα χρονικά διαστήµατα. Στο χρονικό διάστηµα ανιχνεύονται σηµαντικές καθιζήσεις, η µέγιστη τιµή των οποίων φθάνει τα 8mm (R 8 ). Στο ίδιο χρονικό διάστηµα εντοπίζονται ανυψώσεις στην περιοχή του Ιλισού, η τιµή των οποίων φθάνει τα 5mm (R 5383 ). Στο χρονικό διάστηµα δεν ανιχνεύονται σηµαντικές καθιζήσεις στην περιοχή, η µέγιστη τιµή τους φθάνει τα 5mm (R ΕΜΠ5 ). Ανατολικά του Ιλισού εντοπίζονται ανυψώσεις, η µέγιστη τιµή των οποίων φθάνει τα 6mm (R Κ50 ). Στο χρονικό διάστηµα στην περιοχή παρατηρείται σχετική ηρεµία. Καθιζήσεις ανιχνεύονται µεταξύ Κηφισού και Ιλισού, η µέγιστη τιµή των οποίων φθάνει τα 4mm (R 594 ). Στο χρονικό διάστηµα ανιχνεύονται σηµαντικές καθιζήσεις σε ολόκληρη την περιοχή του Μοσχάτου. Η µέγιστη τιµή τους φθάνει τα 23mm (R ΕΜΠ48 ). Σηµαντικές επίσης καθιζήσεις εντοπίζονται στο νότιο τµήµα του Μοσχάτου µέχρι την παραλιακή λεωφόρο. Αντίθετα ανυψώσεις ανιχνεύονται στην περιοχή της Καλλιθέας που βρίσκεται ανατολικά του Ιλισού. Η µέγιστη τιµή τους φθάνει τα 6mm (R Κ32 ). Στο συνολικό χρονικό διάστηµα ανιχνεύονται σηµαντικές καθιζήσεις η τιµή των οποίων φθάνει τα 4mm (R 594 ). Καθιζήσεις επίσης εντοπίζονται και κατά µήκος της παραλιακής λεωφόρου µέχρι το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Η τιµή τους φθάνει τα 29mm (R 8 ). Στο αντίστοιχο χρονικό διάστηµα ανιχνεύονται ανυψώσεις στο βορειοανατολικό άκρο της περιοχής η τιµή των οποίων φθάνει τα 7mm (R Κ09 ). Από την κατανοµή των καθιζήσεων κατά την τελευταία εικοσαετία ( ) διαπιστώνεται ότι η µέγιστη τιµή της καθίζησης (4mm) ανιχνεύεται στην υψοµετρική αφετηρία R 594. Στην ίδια υψοµετρική αφετηρία είχε εντοπισθεί η µέγιστη καθίζηση (8mm) κατά το διάστηµα από τα µέσα της δεκαετίας του 960 µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 980 (Γεωργόπουλος, 990 και Γεωργόπουλος Τελειώνη, 999). Εποµένως είναι πολύ πιθανό οι καθιζήσεις να οφείλονται σε ένα διαχρονικό αίτιο, όπως είναι οι υπεραντλήσεις του υπόγειου νερού που συνεχίζονται στην περιοχή (Κουµαντάκης, 998). Γιαυτό τον λόγο είναι σκόπιµο να συνεχισθεί η παρακολούθηση της εξέλιξης του φαινοµένου (Γεωργόπουλος Τελειώνη, 999) και να ληφθούν µέτρα από την Πολιτεία, στην οποία είναι γνωστό το πρόβληµα ήδη από δεκαετίας (Κουµαντάκης, 998). 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γεωργόπουλος Γ., (990), «Εντοπισµός καθιζήσεων στην περιοχή του Μοσχάτου», ελτίο ΚΕ Ε τ Γεωργόπουλος Γ. και Τελειώνη Ε., (999), «Μελέτη της εξέλιξης των καθιζήσεων στην περιοχή του Μοσχάτου µε κινηµατικά µοντέλα», ελτίο ΚΕ Ε Καραµολέγκου Ε. (2009), «Εξέλιξη κατακόρυφων µετακινήσεων στις περιοχές Ν. Φάληρο Μοσχάτο Καλλιθέα», ιπλ. Εργασία, Τοµέας Τοπογραφίας, Σ.Α.Τ.Μ. Ε.Μ.Π Κουµπλή Α. (2002), «Έλεγχος κατακόρυφων µετακινήσεων στις περιοχές Ν. Φάληρο Μοσχάτο Καλλιθέα», ιπλ. Εργασία, Τοµέας Τοπογραφίας, Σ.Α.Τ.Μ. Ε.Μ.Π. Kouks, G. and Sabatakaks N., (2000), Engneerng geologcal envronment of Athens, Greece, Bulletn of Engneerng Geology and the Envronment Vol. 59 N. 2 pp Κουµαντάκης, Ι. (998), «Καθιζήσεις οφειλόµενες σε υπεραντλήσεις υπόγειων νερών Αναγκαίες παρεµβάσεις», έκδοση Ε.Μ.Π. Τ.Μ.Μ.Μ. Σαµπατακάκης, Ν. (990), «Τεχνικογεωλογική Έρευνα Λεκανοπεδίου Αθηνών», ιδακτορική διατριβή, Αθήνα ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, 29/09 /0 200, Βόλος 8