Βυθοκορήσεις και διάθεση ιζημάτων

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Π. Μ. Σ. «Διοίκηση & Διαχείριση Τεχνικών Έργων» Βυθοκορήσεις και διάθεση ιζημάτων Οικονομοτεχνική ανάλυση Παλιγιάννη Αικατερίνη Διπλωματική Εργασία Υπ. καθηγητής: Χ. Κουτίτας Νοέμβριος 2007

2 Στους γονείς μου που σιωπηλά μου εμπνέουν στόχους

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή Λόγοι βυθοκόρησης 1.2 Η βιομηχανία βυθοκόρησης 1.3 Το project βυθοκόρησης 1.4 Περίληψη 2. Τύποι βυθοκόρων 2.1 Μηχανικές βυθοκόροι Bucket ladder dredgers Grab dredger Backhoe/dipper βυθοκόρος 2.2 Υδραυλικές βυθοκόροι Profile or plain suction dredger Cutter section/ bucket wheel dredger Trailing suction hopper dredger 2.3 Άλλοι τύποι βυθοκόρων 2.4 Έλεγχος βυθοκόρων 2.5 Βοηθητικός εξοπλισμός Φορτηγίδες Σταθμός προώθησης Ρυμουλκά Διατάξεις ερευνών Rockbreaker 2.6 Περίληψη 3. Υπολογισμός δαπανών και παραγωγής 3.1 Ο στόχος του εκτιμητή 3.2 Ανάλυση δαπανών Έρευνα Διαχείριση περιοχών (Διαχείριση εργοταξίου) Αξιολόγηση της παραγωγής 3.3 Ο «κύκλος» βυθοκόρησης 3.4 Καθορισμός των τιμών μονάδος

4 4. Περιβαλλοντικές εκτιμήσεις και όροι 4.1 Η διαδικασία βυθοκόρησης 4.2 Θαλάσσια διάθεση 4.3 Διάθεση στο έδαφος 4.4 Νομοθετικές Ρυθμίσεις Διεθνείς συμβάσεις Οδηγίες Ευρωπαικής Ένωσης Ελληνική Νομοθεσία 4.5 Περίληψη 5. Σχεδιασμός και διερεύνηση περιοχών επέμβασης 5.1 Σχεδιαστικά κριτήρια (απαιτήσεις βυθοκόρησης για τη ναυσιπλοΐα) Εκτιμήσεις βάθους Εκτιμήσεις πλάτους Δευτερεύουσες κλίσεις 5.2 Έρευνα περιοχών Βαθυμετρική έρευνα Γεωτεχνική έρευνα Περιβαλλοντικές έρευνες 5.3 Περίληψη 6. Επίβλεψη και επιμέτρηση 6.1 Διαχείριση κινδύνου 6.2 Επίβλεψη (καθήκοντα και ευθύνες ενός επιβλέποντα μηχανικού) 6.3 Ποιοτικός έλεγχος 6.4 Μακρινή επίβλεψη 6.5 Μέθοδοι μέτρησης Μετρήσεις της ποσότητας Μέτρηση της ποιότητας Μέτρηση του χρόνου 6.6 Οργάνωση βυθοκόρησης Καθορισμός θέσης Μετρήσεις βάθους 6.7 Αιτίες αξιώσεων και διαφωνιών και τρόποι χειρισμού τους 6.8 Περίληψη

5 7. Δυναμική διαχείριση ιζημάτων στον παράκτιο χώρο της περιφέρειας Κεντρ. Μακεδονίας με ευθύνη της ΟΛΘ ΑΕ. Έκθεση σκοπιμότητας και τεχνική πρόταση, του καθηγητή Χριστόφορου Κουτίτα. 7.1 Εισαγωγή, αντικείμενο της πρότασης 7.2 Τεχνικές και οικονομικές επιπτώσεις 7.3 Εξειδίκευση στην περίπτωση περιφέρειας Κεντρ. Μακεδονίας 7.4 Πραγματοποιηθείσες ενέργειες 7.5 Διαπιστώσεις 7.6 Αποτίμηση από τη συνεργασία με 3 νομαρχίες της περιφέρειας 7.7 Τεχνική πρόταση 7.8 Διαδικασία αδειοδότησης/ Απαραίτητες μελέτες 7.9 Χαρακτηριστικά κουκκιστηριών 7.10 Οικονομική ανάλυση της λειτουργίας των κουκκιστηριών ο παράδειγμα ανταποδοτικότητας και προστιθέμενης αξίας ο παράδειγμα ανταποδοτικότητας και προστιθέμενης αξίας 7.13 Επιχειρησιακή πρόταση 7.14 Συμμετοχή και προσφορά της ΟΛΘ ΑΕ 8. Παράρτημα 9. Βιβλιογραφία

6

7 1. Εισαγωγή Η βυθοκόρηση είναι η αφαίρεση υλικού μέσα στο νερό. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις η εκσκαφή πραγματοποιείται από ειδικές πλωτές εγκαταστάσεις, γνωστές ως βυθοκόροι. Η βυθοκόρηση (εκβάθυνση) πραγματοποιείται σε πολλές διαφορετικές θέσεις και για πολλούς διαφορετικούς λόγους, αλλά οι κύριοι στόχοι είναι συνήθως να ανακτηθεί το υλικό που έχει κάποια αξία ή χρήση, ή να δημιουργηθεί ένα μεγαλύτερο βάθος νερού. Το τελευταίο συνδέεται συχνά με τη ναυσιπλοΐα, και είναι η εκβάθυνση των λιμένων και των λιμανιών που είναι η πιό κοινή μορφή βυθοκόρησης και αυτή με την οποία οι περισσότεροι μηχανικοί είναι εξοικειωμένοι. Η βυθοκόρηση γίνεται συνήθως για τη θεμελίωση των παράκτιων τεχνικών έργων και τη διατήρηση των επιθυμητών βαθών στις λιμενολεκάνες και τους υποβρύχιους διαύλους (υφαλαύλακες) κίνησης των πλοίων με μεγάλο βύθισμα σε παράκτιες περιοχές με μικρά βάθη. Αλλά η βυθοκόρηση μπορεί να αποτελέσει μέρος πολλών άλλων κατασκευαστικών δραστηριοτήτων και είναι σημαντικό να είναι σε θέση κανείς να μπορεί να αναγνωρίσει και τις ικανότητες των σύγχρονων βυθοκόρων και τα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση τους. Η βυθοκόρηση είναι τώρα μια πολύ ειδική δραστηριότητα. Οι εγκαταστάσεις και ο σχετικός εξοπλισμός μπορούν να έχουν ένα κόστος πολλών εκατομμυρίων δολλαρίων. Οι μεγαλύτερες από τις σύγχρονούς βυθοκόρους που κυκλοφορούν σήμερα έχουν τη δυνατότητα να βυθοκορούν εκατοντάδες χιλιάδες κυβικά μέτρα υλικού κάθε εβδομάδα. Η χρήση βυθοκόρων παρουσιάζει μεγάλα οφέλη. Επιτρέπουν στους νέους λιμένες και τα λιμάνια να εξελλίσσονται διαρκώς, την απόθεση υλικού σε νέους χώρους και τη δημιουργία «εδαφών», ενώ διευκολύνουν την κίνηση και τη διέλευση του νερού από προβληματικές μορφολογίες παράκτιων χώρων. Καθιστούν δυνατή τη δημιουργία συστήματος σωληνώσεων στη Βόρεια Θάλασσα, την εξαγωγή πετρελαίου από την Αρκτική, και την μορφοποίηση αμμωδών ακτών που κατακλύζονται από τουρίστες. Η βυθοκόρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί οπουδήποτε υπάρχει ικανοποιητικό βάθος πυθμένα για να επιτρέψει σε μια βυθοκόρο να λειτουργήσει. Κατά συνέπεια μπορεί κανείς να συναντήσει βυθοκόρους γύρω από τις ακτές, στους ποταμούς και στα κανάλια. Μπορούν να βρεθούν σε λιμνοθάλασσες καθώς και σε λίμνες μακριά από τη θάλασσα όπως επίσης και σε παράκτιες θέσεις μακριά από τη στεριά. Οι βυθοκόροι λειτουργούν σε κάθε ωκεανό του κόσμου, και μπορούν επίσης να βρεθούν σε υψηλό υψόμετρο σε δεξαμενές στα βουνά των Άνδεων. Οι βυθοκόροι υπάρχουν σε μια ευρεία ποικιλία μορφών και μεγεθών, που κυμαίνονται στην πολυπλοκότητα από έναν απλό γερανό με αρπάγη πάνω σε μια πλωτή πλατφόρμα Σελίδα 1 από 84

8 σε μερικά από τα περιπλοκότερα και τεχνολογικά προηγμένα πλωτά σκάφη. Μερικοί βυθοκόροι μπορούν να μετακινηθούν οδικά ενώ άλλοι είναι σε θέση να μετακινηθούν μέσω θαλάσσης χρησιμοποιώντας τη δική τους ιπποδύναμης, πλέοντας. Η βυθοκόρηση περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές δεξιότητες. Ουσιαστικά πρόκειται για δραστηριότητα πολιτικού μηχανικού, όμως η εργασία απαιτεί τη γνώση της μηχανικής και ηλεκτρικής εφαρμοσμένης μηχανικής, της ηλεκτρονικής, της ναυτικής αρχιτεκτονικής, του θαλάσσιου περιβάλλοντος και πολλών άλλων επιστημονικών κλάδων. Προ πάντων είναι ένα πρακτικό θέμα. Πολλές από τις δραστηριότητες είναι ηλεκτρονικές και ιδιαίτερα αυτοματοποιημένες, αλλά ακόμη ο ανθρώπινος παράγοντας τόσο στη μελέτη όσο και στην εκτέλεση του έργου εκτιμάται ως ο σοβαρότερος. Η βυθοκόρηση περιλαμβάνει τέσσερις ευδιάκριτες διαδικασίες. Το προς αφαίρεση υλικό πρέπει πρώτα να αναμοχλευθεί και να χαλαρωθεί από τη φυσική του κατάσταση. Έπειτα πρέπει να μετακινηθεί από τον πυθμένα στην επιφάνεια. Αυτές οι δύο φάσεις θεωρούνται γενικά η λειτουργία βυθοκόρησης. Συνεχίζοντας ακολουθούν οι φάσεις της μεταφοράς και της απόθεσης υλικού που είναι εξίσου σημαντικές. Η μεταφορά μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μια φορτηγίδα ή μέσω ενός σωλήνα με κλίση μεγάλης διατομής. Το κόστος της μεταφοράς μπορεί να είναι ένα μεγάλο ποσοστό του γενικού κόστους βυθοκόρησης, ειδικά εάν η περιοχή απόθεσης είναι σε κάποια ιδιαίτερη απόσταση από την περιοχή επέμβασης. Η βυθοκόρηση αναγνωρίζεται σαν μια διεργασία με σημαντικές περιβαλλοντικές επιδράσεις. Είτε κατά τη διάρκεια της βυθοκόρησης, είτε κατά την απόθεση των βυθοκορημένων υλικών πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για να ελαχιστοποιούνται οι διαταραχές στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον. Επίσης, το βυθοκορημένο υλικό δεν πρέπει να θεωρείται απλά ως απόβλητα. Προσοχή πρέπει να δοθεί στη δυνατότητα για κάποια μορφή ευεργετικής χρήσης του υλικού. Με την αυξανόμενη περιβαλλοντική κρίση συνείδησης και των ολοένα αυξανόμενων νομοθετικών ελέγχων, εντοπίζοντας μια κατάλληλη τοποθεσία απόθεσης των υλικών ανοίγουμε το δρόμο για την εφαρμογή βυθοκορήσεων σε όλο και περισσότερες περιπτώσεις. 1.1 Λόγοι βυθοκόρησης Η περισυλλογή υλικού από τον πυθμένα που έχει κάποια αξία ή χρήση είναι ο πρώτος σημαντικός στόχος. Σε αυτήν την περίπτωση η βυθοκόρηση μπορεί να θεωρηθεί ως μορφή εξόρυξης. Η βυθοκόρηση του μεταλλεύματος κασσίτερου ήταν ένα πρόωρο παράδειγμα της ορυκτής βυθοκόρησης, αλλά ο χρυσός, ο άνθρακας, το χαλαρό έδαφος και τα φωσφορικά άλατα είναι υλικά που κερδίζονται με την Σελίδα 2 από 84

9 βυθοκόρηση. Οι βυθοκόροι που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τύπο εξόρυξης είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένοι και κατασκευάζονται επί παραγγελία για ένα ιδιαίτερο έργο. Συνήθως το βυθοκορημένο υλικό δέχεται κάποιας μορφής επεξεργασία πρώτου σταδίου πάνω στο πλωτό σκάφος το οποίο ανήκει στην εταιρεία μεταλλείων. Ένα πιό κοινό υλικό που κερδίζεται με την βυθοκόρηση είναι άμμος και αμμοχάλικο που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία σκυροδέματος. Το θάλασσιοβυθοκορημένο υλικό είναι μια πολύτιμη εναλλακτική λύση στις χερσαίες πηγές αυτών των δομικών υλικών. Η βρετανική βιομηχανία βυθοκόρησης είναι μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο και εξορύσσει πολλά εκατομμύρια τόνων άμμου και χαλικιού κάθε έτος. Η βυθοκόρηση αδρανών υλικών πραγματοποιείται επίσης σε κλειστά ύδατα της ενδοχώρας, συμπεριλαμβανομένων των ποταμών και των λιμνών. Οι βυθοκόροι αυτού του τύπου ανήκουν συνήθως στις βιομηχανίες παραγωγής αδρανών υλικών. Η δημιουργία νέας γης από την υδραυλική πλήρωση είναι μια σημαντική χρήση της βυθοκόρησης. Σε πολλές παράκτιες περιοχές υπάρχει έλλειψη γης η οποία αποτρέπει την ανάπτυξη τους. Ένας τρόπος εφοδιασμού είναι η αύξηση του επιπέδου του υπάρχοντα βυθού, με την εναπόθεση κατάλληλων υλικών από άλλες θέσεις που υφίστανται βυθοκόρηση. Η περιοχή επέμβασης μπορεί να είναι μια περιοχή όπου υπάρχει ανάγκη για πιό βαθιά νερά, αλλά συνήθως πρόκειται για κάποια απόθεση ιζήματος που μπορεί να βυθοκορηθεί εύκολα και γρήγορα. Μετά από τη μεταφορά το υλικό αντλείται στην ξηρά. Η άμμος συμπυκνώνεται γρήγορα και αφήνει μια συμπαγή βάση για έργα όπως νέα βιομηχανία, κατοικία, υποδομές μεταφορών και ανάπτυξη λιμένων. Το θέμα συνεπώς είναι η μετακίνηση μεγάλων όγκων υλικών καθώς και η απόθεση τους με τον πιο γρήγορο και οικονομικό τρόπο. Η τροφοδότηση παραλιών είναι μια άλλη πτυχή της βυθοκόρησης όπου ο πρωταρχικός στόχος επιτυγχάνεται με την πλήρωση τους με το κατάλληλο υλικό. Όπου οι ακτές διαβρώνουν επιβάλλεται μια εναλλακτική λύση από αυτή της κατασκευής κυματοθραυστών ή προστατευτικών τοίχων, η εναπόθεση στις ακτές υλικού το οποίο βυθοκορείται από κοντινές θαλάσσιες περιοχές που έχει μεταφερθεί με τα ρεύματα ή την παλίρροια μετά τη διάβρωση. Με την τροφή ή το ξαναγέμισμα της παραλίας η φυσική ισορροπία διατηρείται. Αυτός ο τύπος εργασίας απαιτεί τις βυθοκόρους ικανούς να τοποθετήσουν την άμμο σε μια συχνά ρηχή και εκτεθειμένη ακτογραμμή. Η δημιουργία ή η ενίσχυση των υγροτόπων με τη χρησιμοποίηση του λεπτότερου μεγέθους βυθοκορημένου υλικού είναι μια άλλη πιθανή ευεργετική χρήση, όπως είναι η κατασκευή παράκτιων χερσονήσων και νησιών. Ο δεύτερος κύριος στόχος είναι η δημιουργία πιo μεγάλων θαλασσίων βαθών. Εάν τα φυσικά βάθη σε μια περιοχή αυξάνονται για πρώτη φορά η δραστηριότητα Σελίδα 3 από 84

10 είναι γνωστή ως «capital dredging», «development dredging» ή «new works dredging». Με το «capital dredging» η πλήρης γκάμα των γεωτεχνικών υλικών μπορεί να αντιμετωπιστεί. Τα «μαλακα» υλικα, όπως η άμμος, η αμμώδης ιλύς και ο άργιλος, μπορούν να αναμιχθούν με πολύ πιό σκληρούς αργίλους, λίθους και σε μερικές περιπτώσεις με το βράχο. Περαιτέρω εμβάθυνση κάτω από τα προϋπάρχοντα οριζόντια επίπεδα της στρωματογραφίας του πυθμένα μπορεί να οδηγήσει στη μεταφορά ιζήματος στην βυθοκορημένη περιοχή μέσω των ρευμάτων και των κυμάτων. Η συγκεντρωμένη αυτή ιλύς πρέπει έπειτα να αφαιρεθεί για να διατηρηθεί το απαραίτητο βάθος. Αυτός ο τύπος βυθοκόρησης είναι γνωστός ως «βυθοκόρηση συντήρησης». Σε μερικές περιπτώσεις η «βυθοκόρηση συντήρησης» μπορεί να απαιτηθεί μόνο μια φορά κάθε λίγα χρόνια. Σε άλλες μπορεί να απαιτηθεί δύο ή τρεις φορές κάθε έτος. Και σε άλλες μπορεί να είναι σε συνεχή λειτουργία καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η βυθοκόρηση για πιο μεγάλα θαλάσσια βάθη μπορεί να αναληφθεί για πολλούς διαφορετικούς λόγους. Η βυθοκόρηση μπορεί να είναι μέρος μιας διευκόλυνσης παροχής νερού σε μια λιμενολεκάνη ή ενός προγράμματος ανακούφισης πλημμυρών. Οι βυθοκόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατασκευάσουν τις δεξαμενές, να εμβαθύνουν τους υποκείμενους σε πλημμύρες ποταμούς και να οριστικοποιούν τη μορφή των καναλιών άρδευσης. Η ικανότητα αποθήκευσης των δεξαμενών που υπόκεινται σε ιζηματογενή και ιλυώδη καθίζηση μπορεί να διατηρηθεί με τη βυθοκόρηση, και τα υδροηλεκτρικά προγράμματα μπορούν να βοηθηθούν με την παροχή νερού που θα τους διοχετεύεται. Ο πιο συχνός λόγος για τη δημιουργία βαθιών νερών είναι η βελτίωση της ναυσιπλοΐας. Αυτό ισχύει για σκάφη και πλωτά όλων των τύπων, στη θάλασσα, σε εκβολές και σε πλωτές οδούς της ενδοχώρας. Η βυθοκόρηση αυτού του τύπου είναι η πιο δημοφιλής διεργασία και λαμβάνει χώρα σε λιμάνια και κανάλια ναυσιπλοίας σε όλο τον κόσμο. Σε μερικές θέσεις η βυθοκόρηση μπορεί να είναι απαραίτητη για τα σκάφη με μεγάλο βύθισμα, όπως τα μεγάλα πετρελαιοφόρα, τα σκάφη μεταφοράς μεγάλων φορτίων και τα σκάφη εμπορευματοκιβωτίων. Σε άλλες μπορεί να είναι για τα σκάφη του λιμενικού ή τις φορτηγίδες πλωτών οδών της ενδοχώρας, τα αλιευτικά σκάφη, τα φέρυ-μπόατ ή τα σκάφη αναψυχής. Μερικές από την εργασίες μπορεί να περιλαμβάνουν την αύξηση των φυσικών βαθών καθώς σκάφη γίνονται ολοένα μεγαλύτερα και οι νέοι λιμένες αναπτύσσονται ταχύτατα. Η «βυθοκόρηση πλοήγησης» είναι η απαραίτητη περιοδική αφαίρεση του ιζήματος που συγκεντρώνεται στα εμβαθυμένα κανάλια. Η «βυθοκόρηση συντήρησης» είναι μια αναγκαιότητα για σχεδόν κάθε πλεύσιμη υδάτινη οδό και λιμένα στον κόσμο. Σελίδα 4 από 84

11 Οι εργασίες κατασκευής έργων πολιτικού μηχανικού είναι μια άλλη εκδοχή που μπορεί να δημιουργήσει απαίτηση για βυθοκόρηση. Η φύση της εργασίας δεν απέχει πολύ από αυτή που αναλαμβάνεται στο έδαφος. Η δημιουργία και η επίχωση τάφρων για τις σωληνώσεις και τους υποθαλάσσιους αγωγούς, και η διαμόρφωση υποθαλάσσιων θεμελίων για τις ανωδομές, είναι όλες δραστηριότητες βυθοκόρησης που έχουν τις αντίστοιχες τους στην ξηρά. Η βυθοκόρηση είναι γενικά μια ειδική δραστηριότητα, συχνά θυγατρική στην κύρια κατασκευή, αλλά όχι πάντα, ανατιθέμενη με υπεργολαβία στον εκάστοτε ανάδοχο βυθοκόρησης. Ένας τομέας της βυθοκόρησης που επεκτείνεται διαρκώς είναι η λεγόμενη «περιβαλλοντική βυθοκόρηση». Υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση της περιβαλλοντικής σημασίας των υδάτινων οδών, ειδικά στις αστικές περιοχές. Με πολλούς ποταμούς, κανάλια, αγωγούς και λίμνες να πνίγονται με όλες τις μορφές σκουπιδιών, η εκκαθάρισή τους παρουσιάζεται σαν νέα πρόκληση στην βιομηχανία βυθοκόρησης. Πολλές φορές τα ιζήματα αυτά είναι μολυσμένα και χρειάζεται ειδικός χειρισμός για τη μείωση του κινδύνου προς το περιβάλλον. Η εκκαθάριση των λιμνοθαλασσών από βιομηχανική απόβλητα και των λιμνών αποδοχής αστικών λυμάτων είναι ένας άλλος ιδιαίτερα ειδικός τομέας εφαρμογής της βυθοκόρησης, ο οποίος μπορεί ακόμη και να περιλάβει τη χρήση μιας τηλεχειριζόμενης βυθοκόρου. 1.2 Η βιομηχανία βυθοκόρησης Οι πολλοί διαφορετικοί λόγοι που καθιστούν τη βυθοκόρηση ορισμένες φορές αναγκαία υπογραμμίζουν ότι δεν πρόκειται για μια τυποποιημένη δραστηριότητα. Οι στόχοι και οι απαιτήσεις μπορούν να ποικίλουν ευρέως, όπως αυτοί καθορίζονται από την αρχή που προκηρύσσει την ανάληψη της βυθοκόρησης. Για την περίπτωση Σελίδα 5 από 84

12 της «βυθοκόρησης πλοήγησης» αυτή η αρχή είναι συνήθως οργανισμόί λιμένων ή τοπικά λιμεναρχεία ή κυβερνητικές υπηρεσίες που απτονται αρμόδιων θεμάτων. Η εκβάθυνση δεξαμενών, ποταμών και καναλιών πάλι συνήθως ανατίθεται από τις αρχές που είτε είναι κύριοι αυτών των εγκαταστάσεων είτε είναι αρμόδιες για τη λειτουργία τους. Το ίδιο καθεστώς ισχύει και για την απόθεση υλικού σε παραλίες. Η βυθοκόρηση αποκατάστασης διαβρωμένων περιοχών και η βυθοκόρηση προκειμένου να κατασκευαστούν μεγαλύτερα λιμενικά ή κτιριακά έργα, αφ' ενός μπορούν να αποτελέσουν μόνο ένα μικρό μέρος κάποιου μεγαλύτερου project. Πάλι η βυθοκόρηση μπορεί να αναληφθεί άμεσα από έναν κατασκευαστή ή σε μια βάση υπεργολαβίας από τον κύριο ανάδοχο. Οι φορείς και οι δημόσιες αρχές που έχουν τη δυνατότητα να εκτελέσουν ένα project βυθοκόρησης ως μελέτη και εφαρμογή είναι αρκετές. Πολλοί φορείς καταφεύγουν μάλιστα στην αγορά βυθοκόρων και στη χρήση τους από δικό τους εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη «βυθοκόρηση συντήρησης» όπου η περιοχή επέμβασης είναι περιορισμένη και μια βυθοκόρος ειδικά σχεδιασμένη για τις εκάστοτε ανάγκες μπορεί να φανεί χρήσιμη. Κατά συνέπεια πολλές λιμενικές αρχές κατέχουν και λειτουργούν μια ή περισσότερες βυθοκόρους, όπως και οι αρχές πλωτών οδών της ενδοχώρας και οι κυβερνητικές αρχές αρμόδιες για την αποξήρανση, την άρδευση και τη μεταφορά. Στην Βρετανία η πλειοψηφία της βυθοκόρησης συντήρησης λιμένων (από άποψη ετήσιου όγκου) αναλαμβάνεται από τις βυθοκόρους που ανήκουν στις λιμενικές αρχές. Η εναλλακτική λύση λειτουργίας μιας βυθοκόρου είναι η μίσθωση ένος εξωτερικού αναδόχου. Αυτό είναι η πρακτική που ακολουθείται από πολλούς ηπειρωτικούς λιμένες, όπως το Ρότερνταμ και η Αμβέρσα, καθώς επίσης και από πολλούς βρετανικούς λιμένες. Οι ανάδοχοι βυθοκόρησης ποικίλουν στο μέγεθος και την ικανότητα ανάληψης project. Μερικοί ανάδοχοι αναλαμβάνουν βυθοκορήσεις μόνο σε τοπικό επίπεδο, παρέχοντας υπηρεσίες μέσα σε έναν συγκεκριμένο ποταμό ή λιμάνι σε έναν ή περισσότερους πελάτες. Μεγαλύτεροι ανάδοχοι μπορούν να λειτουργήσουν σε εθνικό επίπεδο, ή να αναλάβουν περιστασιακά συμβάσεις στο εξωτερικό. Ένας διεθνούς εμβέλειας ανάδοχος project βυθοκόρησης μπορεί να εργαστεί σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και έχει τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό να αναλάβουν οποιοδήποτε τύπο «capital dredging» ή «βυθοκόρηση συντήρησης». Σήμερα στη βιομηχανία κυριαρχεί ένας μικρός αριθμός πολύ μεγάλων επιχειρήσεων, που εδρεύει κυρίως στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες. Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν τους οικονομικούς πόρους για να διατηρούν τον εξοπλισμό τους στην τεχνολογικά προηγμένη κατάσταση που απαιτείται για να αναλαμβάνουν να βυθοκορούν αποτελεσματικά και να διεκπεραιώνουν τα αμέτρητα Σελίδα 6 από 84

13 project που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Τους εκάστοτε αναδόχους project βυθοκόρησης ενισχύουν οι ανάλογοι σύμβουλοι και προμηθευτές εξοπλισμού βυθοκόρησης. Εξαιτίας της σποραδικότητας των περιοχών επέμβασης, πολλοί ανάδοχοι χρησιμοποιούν ντόπιους πεπειραμένους συμβούλους εξοικειωμένους με τις περιοχές. Αυτοί μπορούν να είναι στελέχη μεγάλων μελετητικών γραφείων ή μικρές μελετητικές εταιρείες. Οι βυθοκόροι και ο εξοπλισμός τους είναι εξειδικευμένες. Η παγκόσμια αγορά δεν είναι μεγάλη και υπάρχουν μόνο μερικά ναυπηγεία, παραδείγματος χάριν, τα οποία μπορούν να κατασκευάσουν μια σύγχρονη βυθοκόρο ικανή να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις. Σελίδα 7 από 84

14 1.3 Το project βυθοκόρησης Μερικοί μπορούν να θεωρούν τη βυθοκόρηση σαν μια σχετικά απλή δραστηριότητα. Αλλά το να ανασκάπτεις υλικό κάτω από την επιφάνεια του νερού μπορεί να παρουσιάσει πολλά προβλήματα, και εάν γίνονται λάθη οι συμπληρωματικές δαπάνες μπορούν να είναι πολύ υψηλές. Η αγορά βυθοκόρων στοιχίζει αρκετά όπως επίσης και η συντήρηση τους, και για αυτό ακριβώς το λόγο το κόστος κεφαλαίου τους δικαιολογείται μόνο μέσω της συνεχής και αποτελεσματικής χρήσης τους. Η παραγωγή είναι το κλειδί στην επιτυχή βυθοκόρηση τόσο για τον ανάδοχο όσο και για την αναθέτουσα αρχή. Αλλά η δυσκολία του να εκτελείς εργασίες κάτω από το νερό- τα αποτελέσματα της βυθοκόρησης είναι σπάνια ορατά - σε ένα συχνά εχθρικό φυσικό περιβάλλον σημαίνει ότι υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι. Είναι έτσι σημαντικό ότι τα project βυθοκόρησης σχεδιάζονται επαρκώς και εποπτεύονται και ότι όλα τα σχετικά έχουν μια κατάλληλη εκτίμηση του τι μπορεί και δεν μπορεί να επιτευχθεί οικονομικά. Ο σχεδιασμός ενός project βυθοκόρησης γίνεται έτσι ώστε η εξέλιξη και ολοκλήρωση των εργασιών να είναι πρακτικά και οικονομικά εφικτές. Οι διαφορετικές συνθήκες των περιοχών επέμβασης και οι τύποι των υλικών και οι ποσότητες τους απαιτούν διαφορετικούς τύπους εξοπλισμού βυθοκόρησης. Κατά συνέπεια πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να καθοριστούν εκείνες οι συνθήκες των περιοχών που έχουν επιπτώσεις στην πιθανή παραγωγή της βυθοκόρου και ως εκ τούτου στο κόστος και στο χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση του project. Ακόμη και τέτοιες σχετικές με την κατασκευή δραστηριότητες όπως η έρευνα, η έναρξη εργασιών και η επιμέτρηση παρουσιάζουν πολλές δυσκολίες όταν η περιοχή επέμβασης είναι κάτω από το νερό και δεν μπορεί να εποπτεύεται διαρκώς. Τα προβλήματα ελέγχου των οριζόντιων και κάθετων οριογραμμών απαιτούν πρόσθετο εξοπλισμό, τεχνικές και δεξιότητες. Η γεωτεχνική έρευνα προκειμένου να καθοριστεί η φύση του υλικού που βυθοκορείται αναδύεται ολοένα και πιο σημαντική. Λανθασμένη πληροφόρηση ή μια ανακριβής αξιολόγηση μπορεί να σημαίνει όχι μόνο ότι η παραγωγή δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί, αλλά και ότι ο εξοπλισμός βυθοκόρησης που δραστηριοποιείται στην περιοχή - ενδεχομένως με κάποιο ιδιαίτερο κόστος - να μην μπορέσει να ολοκληρώσει το project. Δεν αναγνωρίζεται πάντα ότι ο πρωταρχικός στόχος μιας έρευνας στις εκάστοτε περιοχές επέμβασης είναι να επιτραπούν οι εργασίες βυθοκόρησης στο μέγιστο και μεγιστοποιηθεί η αναμενόμενη παραγωγή. Οι πιό συνηθισμένες ενδείξεις της ικανότητας προσανατολισμού ή του βαθμού σταθεροποίησης του πυθμένα δεν είναι σημαντικής σπουδαιότητας. Σελίδα 8 από 84

15 Κάθε κυβικό μέτρο του υλικού που βυθοκορείται πρέπει να διατεθεί στην ενδεδειγμένη κάθε φορά τοποθεσία. Εάν ο στόχος είναι να δημιουργηθούν πιο μεγάλα θαλάσσια βάθη και να μην επιστρέψει ο όγκος του υλικού στην περιοχή επέμβασης, μια κατάλληλη περιοχή διάθεσης πρέπει να προσδιοριστεί. Αυτό γίνεται όλο και περισσότερο δύσκολο. Άδειες και εγκρίσεις απαιτούνται προκειμένου να διατεθεί το βυθοκορημένο υλικό. Η παραδοσιακή διάθεση με την πρακτική της απόρριψης στη θάλασσα μπορεί ακόμα να είναι η καλύτερη εφαρμόσιμη επιλογή φιλική προς το περιβάλλον, αλλά και άλλες δυνατότητες πρέπει να εξεταστούν. Η διάθεση του υλικού μπορεί να συναντήσει προβλήματα από την παρουσία μολυσματικών παραγόντων. Αυτοί μπορούν να απαιτήσουν πρόσθετες, και δαπανηρές, τεχνικές για όλες τις φάσεις του κύκλου βυθοκόρησης. Η «βυθοκόρηση συντήρησης» κλειστών υδάτων παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα σχετικά με την διάθεση του βυθοκορημένου ιζήματος -πού θα μπορούσε να διατεθεί μεγάλη ποσότητα ιζήματος που προέρχεται από τη βυθοκόρηση μιας σχετικά μεγάλης λεκάνης απορροής βιομηχανικών και αστικών λυμάτων; Η επίδραση στο περιβάλλον που μπορεί να έχει ένα project βυθοκόρησης πρέπει να αξιολογηθεί. Οι πιθανές επιπτώσεις των διαδικασιών βυθοκόρησης και διάθεσης υλικού πρέπει να αναγνωριστούν εγκαίρως καθώς επίσης και ο πιθανός αντίκτυπος τους στην ολοκλήρωση των εργασιών. Εγκρίσεις για νέα project βυθοκόρησης δεν δίνονται πλέον εύκολα και είναι ουσιαστικό να υπάρχει επαρκής χρόνος για πλήρεις διαβουλεύσεις με την αναθέτουσα αρχή και τη μελέτη του project. Σελίδα 9 από 84

16 Οι επιπτώσεις δαπανών μελλοντικής συντήρησης πρέπει να αξιολογηθούν κατάλληλα για οποιοδήποτε project «capital dredging». Κατά συνέπεια μια μελέτη ενός project βυθοκόρησης πρέπει να περιλάβει μια μελέτη των πιθανών ιζηματογένεσεων ή ποσοστού επαναφοράς του υλικού όταν διατίθεται σε κοντινή θαλάσσια περιοχή. Η εκβάθυνση ενός καναλιού είναι ένα από τα πολύ λίγα project βυθοκόρησης που μπορεί η απαίτηση σε κόστος για ετήσια συντήρηση να ισοδυναμεί με την αρχικό κόστος κεφαλαίου. 1.4 Περίληψη Η βυθοκόρηση καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και προσφέρει πολλές προκλήσεις σε εκείνους που ασχολούνται με αυτή, είτε εκ μέρους του εργολάβου είτε εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής. Το ολοκληρωμένο αποτέλεσμα ενός project βυθοκόρησης συνήθως δεν είναι ορατό και εύκολα αντιληπτό, και η εργασία σπάνια συνοδεύεται από την κατασκευή κάποιας ανωδομής, αλλά η βυθοκόρηση αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί ένα ουσιαστικό τμήμα πολλών και διαφορετικών μορφών δραστηριότητας της εφαρμοσμένης μηχανικής. Σελίδα 10 από 84

17 2. Τύποι βυθοκόρων Οι βυθοκόροι μπορούν να ταξινομηθούν ευρέως σε δύο κύριες ομάδες ή τύπους ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για να μεταφέρει το χαλαρωμένο υλικό από τον πυθμένα της θάλασσας στην επιφάνεια νερού. Αυτοί είναι: (a) Μηχανικές βυθοκόροι (b) Υδραυλικές βυθοκόροι Επειδή δεν μπορούν όλες οι διατάξεις βυθοκόρησης που δραστηριοποιούνται παγκοσμίως να περιληφθούν σε αυτές τις δύο μεγάλες κατηγορίες, για αυτό το λόγο θα δούμε και μια άλλη κατηγορία η οποία μπορεί καλύτερα να περιγραφεί ως «άλλοι τύποι». Αυτές οι βυθοκόροι είναι συνήθως μικρές, μερικές φορές μοναδικές, και προορισμένες κανονικά για αρκετά συγκεκριμένες καταστάσεις βυθοκόρησης και διάθεσης. 2.1 Μηχανικές βυθοκόροι Οι μηχανικές βυθοκόροι κατασκευάζονται σε ποικίλες μορφές, και η κάθε μια περιλαμβάνει τη χρήση της αρπαγής (αχιβάδας) ή του κάδου για να χαλαρώσουν το επιτόπιο υποθαλάσσιο υλικό, να το διογκώσουν και να το μεταφέρουν στην επιφάνεια Bucket ladder dredgers Οι βυθοκόροι τύπου bucket ladder είναι ένας από τους παλαιότερους τύπους βυθοκόρων. Περιλαμβάνουν συνήθως ένα ορθογώνιο πλωτό με έναν κεντρικό φρεάτιο στο οποίο ένα βαρύ πλαίσιο χάλυβα ή μια σκάλα αναστέλλεται. Η σκάλα υποστηρίζει μια ατελείωτη αλυσίδα κάδων, κάθε μια από την οποία είναι εξοπλισμένη στην άκρη με ένα κοπτικό. Με την περιστροφή της αλυσίδας των κάδων στο τέλος κάθε σκάλας, το υλικό μπορεί να χαλαρωθεί και να μεταφερθεί. Ένα μικρό ποσοστό των βυθοκόρων αυτού του τύπου είναι αυτοπροωθούμενο. Οι μηχανές προώθησης χρησιμοποιούνται για να κινήσουν το σκάφος από περιοχή σε περιοχή, αλλά δεν συνεισφέρουν στη λειτουργία βυθοκόρησης. Η λειτουργία βυθοκόρησης αρχίζει όταν ένας κάδος φθάνει στο κατώτατο σημείο της σκάλας, όπου χαλαρώνει και ανεβάζει επάνω υλικό. Αυτό το υλικό φέρεται από τον κάδο στην κορυφή της σκάλας όπου, στο υψηλότερο σημείο της αλυσίδας, ο κάδος ανατρέπεται και απορρίπτει το περιεχόμενο. Το υλικό απορρίπτεται σε μια φορτηγίδα που δένεται παράλληλα με τη βυθοκόρο. Κάθε κάδος επιστρέφει έπειτα στο βυθό και ο κύκλος αρχίζει πάλι. Το μέγεθος μιας βυθοκόρου bucket ladder περιγράφεται συνήθως από την χωρητικότητα των κάδων, η οποία είναι της τάξης των λίτρων. Σελίδα 11 από 84

18 Οι βυθοκόροι τύπου bucket ladder είναι σε θέση να βυθοκορούν σχεδόν οποιοδήποτε υλικό μέχρι το σημείο που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με ανατίναξη, και εάν χρησιμοποιείται ο κατάλληλος κάδος έχει τη δυνατότητα να βυθοκορεί εώς και αδύναμο βράχο. Ένα ελάχιστο ποσοστό νερού προστίθεται στο βυθοκορημένο υλικό όταν οι κάδοι χρησιμοποιούνται προσεκτικά. Αυτό είναι ασύμφορο για την παραγωγή και το συνολικό κόστος, ειδικά όταν η βυθοκόρηση πραγματοποιείται σε περιοχές με βούρκο και ιλύ. Σελίδα 12 από 84

19 Η μέγιστη εβδομαδιαία παραγωγή μιας βυθοκόρου bucket ladder μπορεί να κυμανθεί μεταξύ και μ3 υλικού ανάλογα με το μέγεθος, τη θέση και το υλικό. Το μέγιστο βάθος βυθοκόρησης είναι κανονικά περίπου 20 μέτρα. Οι βυθοκόροι bucket ladder είναι σύνθετες και ακριβές μηχανές για να λειτουργήσουν αλλά μπορούν να βυθοκορούν με ακρίβεια στο απαραίτητο βάθος. Σελίδα 13 από 84

20 2.1.2 Grab dredger Οι βυθοκόροι τύπου grab, αποκαλούμενα μερικές φορές clamshells, μπορούν να υπάρξουν σε αυτοπροωθούμενες μορφές. Αυτού του τύπου οι διατάξεις βυθοκόρησης αποτελούνται πάλι από ένα ορθογώνιο πλωτό πάνω στο οποίο τοποθετείται ένας γερανός που εξοπλίζεται με μια αρπαγή (αχιβάδα). Η λειτουργία βυθοκόρησης αποτελείται από το χαμήλωμα της αχιβάδας στο κατώτατο σημείο, το κλείσιμο της, το ανέβασμα της γεμισμένης αχιβάδας στην επιφάνεια και την απόππιψη του περιεχομένου σε μια φορτηγίδα ή, εάν κριθεί απαραίτητο, στη γειτονική κατάλληλη περιοχή απόθεσης. Το μέγεθος αυτού του τύπου καθορίζεται από την ικανότητα βύθισης της αχιβάδας, που μπορεί να ποικίλει μεταξύ 1.0 και 20 μ, ανάλογα με τη δύναμη του γερανού. Η αυτοπροωθούμενη βυθοκόρος τύπου grab είναι βασικά ένα σκάφος με έναν ή περισσότερους γερανούς βυθοκόρησης τοποθετημένους γύρω από μια χοάνη αποδοχής υλικού. Κινείται εύκολα από περιοχή σε περιοχή και μεταφέρει επίσης το βυθοκορημένο υλικό στην περιοχή διάθεσης. Το μέγεθος αυτού του τύπου βυθοκόρου εκφράζεται από άποψης ικανότητας χοανών και μπορεί να κυμανθεί από 100 σε περίπου 2500 μ3. Οι μικρότερες διατάξεις φέρουν ένα γερανό, αλλά μερικές από τις μεγαλύτερες φτάνουν τους τέσσερις. Η παραγωγή εξαρτάται από το μέγεθος γερανών και αχιβάδων, βάθος υδάτων εργασίας και από την απόσταση από την περιοχή διάθεσης. Σελίδα 14 από 84

21 Η αχιβάδα είναι μια σχετικά απλή και ανέξοδη διάταξη και αποδίδει καλύτερα σε λασπώδη εδάφη που έχουν καθιζάνει και υποστεί κάποια συμπύκνωση λόγω πιέσεως νερού, στους αργίλους και σε χαλαρή άμμο, αλλά οι μεγάλες, βαρέου τύπου διατάξεις είναι καλές για την αφαίρεση σκουπιδιών, παλαιών σωρών, ερειπίων και μεγάλων εμποδίων. Οι αχιβάδες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για την αφαίρεση του υλικού κοντά στους τοίχους αποβαθρών, στους κυματοθραύστες και στις γωνίες των αποβαθρών και των λεκανών που είναι ειδάλλως δύσκολο να έχει κανείς πρόσβαση. Μια τυπική βυθοκόρος με αχιβάδα μπορεί γρήγορα και οικονομικά να σχηματοποιηθεί από συμβατικές μηχανές εδάφους που τοποθετούνται με ασφάλεια στο πλωτό για βραχυπρόθεσμους ειδικούς στόχους, αλλά προσοχή πρέπει να ληφθεί προκειμένου να ελέγχεται η σταθερότητα Backhoe/dipper βυθοκόρος Οι Backhoe και dipper βυθοκόροι αποτελούνται πάλι από ένα ορθογώνιο πλωτό, στον οποίο τοποθετείται η μονάδα εκσκαφής. Ο εκσκαφέας μπορεί να είναι είτε ένα αναπόσπαστο τμήμα της βυθοκόρου είτε ένας ιδιόκτητος κινητός τύπος που προσαρμόζεται για τη θαλάσσια εργασία. Το υλικό ανασκάπτεται χρησιμοποιώντας έναν κάδο συμβατού μεγέθους και υλικού κατασκευής με τη φύση του υλικού προς βυθοκόρηση. Το βυθοκορημένο υλικό είτε φορτώνεται στις φορτηγίδες είτε διατίθεται στην ξηρά. Το μέγεθος μιας backhoe βυθοκόρου περιγράφεται από την ικανότητα βύθισης κάδων, η οποία μπορεί να ποικίλει μεταξύ 0.5 και 13 μ. Η παραγωγή εξαρτάται από το μέγεθος των κάδων και τη σκληρότητα του υλικού. Ένας σύγχρονος backhoe εκσκαφέας είναι πολύ αποδοτικός και δίνει τη δυνατότητα επαρκούς κάθετου και οριζόντιου ελέγχου, και αν δουλευτεί προσεκτικά μπορεί να παράγει ένα ομαλό σχεδιάγραμμα (προφίλ βυθοκορημένης περιοχής). Επειδή οι κάδοι είναι βαρέου τύπου και σχετικά άκαμπτοι, πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη προσοχή για να αποφευχθούν ζημίες σε κατασκευές όπως τοίχους αποβαθρών και επενδύσεις καναλιών. Σελίδα 15 από 84

22 Σελίδα 16 από 84

23 Σελίδα 17 από 84

24 2.2 Υδραυλικές βυθοκόροι Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των βυθοκόρων σε αυτήν την κατηγορία είναι ότι το χαλαρωμένο υλικό ανέρχεται από τον πυθμένα υπό πίεση μέσω ενός συστήματος σωλήνων που συνδέεται με μια φυγοκεντρική αντλία. Διάφορα μέσα μπορούν να υιοθετηθούν για να επιτύχουν το αρχικό ποσοστό χαλάρωσης του υλικού. Εάν φυσικά είναι πολύ χαλαρό, η αναρρόφηση μόνο και όχι η χαλάρωση αρκεί, αλλά σταθερότερα υλικά μπορεί να απαιτήσουν μηχανική χαλάρωση ή χρήση πεπιεσμένου ύδατος. Η υδραυλική βυθοκόρηση είναι αποδοτικότερη σε λεπτά υλικά, επειδή μπορούν εύκολα αναρροφηθούν υπό πίεση. Πιό χονδροειδή υλικά -ακόμη και αμμοχάλικο-μπορούν να βυθοκορηθούν αλλά απαιτούν πολύ μεγαλύτερη ισχύ αντλιών και πιο ανθεκτική επένδυση στις αντλίες και στις σωληνώσεις Profile or plain suction dredger Στην απλούστερη μορφή του αυτός ο τύπος αποτελείται από ένα πλωτό ικανό να υποστηρίξει μια αντλία και έναν σωλήνα αναρρόφησης και να κάνει τη σύνδεση με το σωλήνα διάθεσης. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της μια βυθοκόρος διατηρείται σε σταθερή θέση από ένα ή περισσότερα σημεία πρόσδεσης ενώ σε πιό μεγάλα θαλάσσια βάθη, από ένα σύνθετο σύστημα προσδέσεων μέσω αγκύρων. Οι βυθοκόροι αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται κυρίως για να κερδίσουν πλεονάζων υποθαλάσσιο υλικό για την ενίσχυση του φυσικού εδάφους κοντινών περιοχών, με το υλικό να διατίθεται στην ξηρά μέσω μιας επιπλέουσας σωλήνωσης. Υλικό που βρίσκεται σε σημείο του βυθού που απέχει μεγάλη απόσταση από την επιφάνεια μπορεί να αντληθεί από την προσθήκη συμπληρωματικών αντλιών σε σειρά. Το υλικό μπορεί εναλλακτικά να φορτωθεί άμεσα σε φορτηγίδες που δένονται παράλληλα στο πλωτό. Ενδεικτικός τρόπος ελέγχου της διάθεσης είναι η διάμετρος του σωλήνα διάθεσης, ο οποίος μπορεί να ποικίλει μεταξύ 100 και 1000 χιλ., ή της εγκατεστημένης ιπποδύναμης. Μια άλλη χρήση της βυθοκόρου plain suction dredger κοινή στις ΗΠΑ- είναι η εκβάθυνση καναλιών ναυσιπλοΐας ενός ποταμού και η απόθεση του υλικού στην πλησιέστερη όχθου του ποταμού μέσω μικρής σε μήκος σωλήνωσης ή απόρριψη με πίεση. Οι σύγχρονες βυθοκόροι αυτού του τύπου μπορούν να βυθοκορούν υλικό από μεγάλα βάθη και μπορούν επίσης να εξαγάγουν την άμμο κάτω από ένα στρώμα αργίλου. Αυτός ο τύπος βυθοκόρου προσφέρει τη δυνατότητα να ανακτείται υλικό από βάθη μέχρι 100 μ. Η παραγωγή εξαρτάται πολύ από τη διαπερατότητα του υλικού που βυθοκορείται και είναι μεγαλύτερη σε λεπτόκοκκες άμμους. Σελίδα 18 από 84

25 Σελίδα 19 από 84

26 2.2.2 Cutter section/ bucket wheel dredger Όταν το υλικό είναι πολύ συμπαγές για να αφαιρεθεί μόνο υπό τη δράση αναρρόφησης, κάποιας μορφής μηχανική χαλάρωση πρέπει να ενσωματωθεί κοντά στο πώμα αναρρόφησης. Η πιο κοινή μέθοδος είναι ένας περιστρεφόμενος κόπτης, το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα των cutter section βυθοκόρων. Αυτός τοποθετείται στο χαμηλότερο σημείο της σκάλας που χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει την κίνηση κοπτών και το σωλήνα αναρρόφησης. Το χαλαρωμένο υλικό εισάγεται έπειτα το στόμα αναρρόφησης, περνά μέσω του σωλήνα αναρρόφησης και της αντλίας (ή των αντλιών) και συνεχίζει στη γραμμή παράδοσης απόθεσης του βυθοκορημένου υλικού. Το μέγεθος μιας βυθοκόρου cutter section μετριέται από τη διάμετρο του σωλήνα αναρρόφησης και από την εγκατεστημένη δύναμη μηχανημάτων. Οι διάμετροι κυμαίνονται από 100 έως 1500 χιλ. Μια σύγχρονη ιδιαίτερα αυτοματοποιημένη βυθοκόρος cutter section είναι σε θέση να επιτύχει υψηλά αποτελέσματα παραγωγής κατά τη διάρκεια συνεχών περιόδων και ποσοστά παραγωγής περίπου μ /week είναι εφικτά υπό ευνοικούς όρους. Οι βυθοκόροι cutter section έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν το υλικό μέσω σωλήνωσης ή μέσω φορτηγίδων. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν απλά ως διατάξεις χαλάρωσης υλικού -που πρόκειται να βυθοκορηθεί από άλλο τύπο- στον οποίο η διάθεση γίνεται άμεσα από την πρύμνη στη θάλασσα. Η διάθεση μέσω σωληνώσεων είναι η πιο κοινή αλλά είναι τρωτή στους κυματισμούς και στα ρεύματα και μπορεί να ενοχλήσει την κίνηση άλλων σκαφών. Για να αποφευχθούν αυτά τα προβλήματα μέρος της σωλήνωσης μπορεί να καταδυθεί και να τοποθετηθεί στο Σελίδα 20 από 84

27 Βυθοκορήσεις και διάθεση ιζημάτων κανάλι ή στον πυθμένα της θάλασσας. Οι βυθοκόροι cutter section χρησιμοποιούνται κυρίως χρησιμοποιημένος για «capital dredging», ειδικά όταν η βυθοκόρηση συνδέεται με την αποκατάστση του υλικού. Τα μικρότερα σκάφη μπορούν να αποσυναρμολογηθούν ε τμήματα και να μετακινηθούν οδικά ή με τραίνο προκειμένου να εργαστούν σε «κλειστά» ύδατα, σε λασπώδεις λιμνοθάλασσες, σε δεξαμενές και παρόμοιες απομονωμένες περιοχές. Οι μεγάλες βαρέου τύπου βυθοκόροι cutter section είναι σε θέση να επεξεργάζονται τύπους βράχων που δεν έχουν υποστεί καμμιά επεξεργασία. Μια εναλλακτική μορφή χαλάρωσης είναι η χρήση μιας περιστρεφόμενης ρόδας κάδων στο πώμα αναρρόφησης. Οι βυθοκόροι bucket wheel χρησιμοποιούνται συνήθως σε project βυθοκόρησης ορυκτών και μέχρι σήμερα δεν έχουν τύχει σημαντικής αναγνώρισης μεταξύ των σημαντικότερων διεθνών αναδόχων βυθοκόρησης.. Σελίδα 21 από 84

28 Σελίδα 22 από 84

29 2.2.3 Trailing suction hopper dredger Οι βυθοκόροι τύπου trailing suction hopper, μοιάζουν στο σκαρί με τη μορφή ενός συμβατικού σκάφους, και είναι ιδιαίτερα πλόιμα και ικανά να λειτουργήσουν χωρίς οποιαδήποτε μορφή πρόσδεσης. Είναι εξοπλισμένες με είτε έναν είτε δίδυμους (ένας σε κάθε πλευρά) σωλήνες αναρρόφησης. Το υλικό ανυψώνεται μέσω των σωλήνων που απολήγουν στον πυθμένα ελεύθερα από μια ή περισσότερες αντλίες και απορρίπτονται σε μια χοάνη που βρίσκεται μέσα στο σκαρί της βυθοκόρου. Το χαρακτηριστικό μέτρο κατηγοριοποίησης μιας βυθοκόρου trailing suction hopper είναι η χωρητικότητα της χοάνης. Αυτη μπορεί να κυμανθεί από μερικές εκατοντάδες κυβικά μέτρα ως σχεδόν μ3 - όλο και περισσότερα μεγαλύτερα σκάφη κατασκευάζονται τα τελευταία χρόνια προκειμένου να διασφαλίσουν την οικονομική μεταφορά του βυθοκορημένου υλικού. Μια βυθοκόρος trailing suction hopperχοανών λειτουργεί παρόμοια με μια ηλεκτρική σκούπα που επιπλέει. Πλέει αργά πάνω από την προς επέμβαση περιοχή γεμίζοντας τη χοάνης της του καθώς προχωρά. Με την ολοκλήρωση της φόρτωσης μετακινείται στη περιοχή που το φορτίο μπορεί να διατεθεί, είτε από το άνοιγμα των βαλβίδων στο κατώτατο σημείο της χοάνης είτε άμεσα στην ακτή με τη χρησιμοποίηση ενός συστήματος εκτόξευσης του υλικού. Αυτή η τελευταία τεχνική είναι γνωστή ως rainbowing και χρησιμοποιείται συνήθως για την αποκατάσταση και την τροφοδότηση παραλιών. Σελίδα 23 από 84

30 Οι βυθοκόροι trailing suction hopper δεν μπορούν να εργαστούν σε γωνίες και μπορεί να δυσκολεύονται σε ελιγμούς σε περιορισμένο χώρο κοντά σε αποβάθρες και σε λιμενοβραχίονες. Δεν είναι πολύ αποτελεσματικές σε σκληρά υλικά όπως αρκετά σκληροί άργιλοι, αλλά μπορούν να βυθοκορούν βράχο που έχει υποστεί ανατίναξη, ή έχει χαλαρωθεί από μια βυθοκόρο cutter section. Τα περισσότερα project τακτικής βυθοκόρησης μεγάλων λιμένων του κόσμου πραγματοποιούνται σήμερα από βυθοκόρους τέτοιου τύπου. Σελίδα 24 από 84

31 Σελίδα 25 από 84

32 2.3 Άλλοι τύποι βυθοκόρων Εξειδικευμένοι τύποι βυθοκόρων είναι συνήθως μικρού μεγέθους και παραγωγής. Κάποιοι από αυτούς είναι οι εξής, jet-lift dredgers, air-lift dredgers, augur suction dredgers, pneumatic dredgers, amphibious dredgers, plough dredgers και water injection dredgers. Σελίδα 26 από 84

33 2.4 Έλεγχος βυθοκόρων Όλες οι σύγχρονες βυθοκόροι είναι εξοπλισμένες με μια σειρά από περίπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου και καταγραφής στοιχείων, κατάλληλα για τον τύπο τους. Αυτά βοηθούν στον προσδιορισμό θέσης, στη φόρτωση και στην καταγραφή. Ένα ψηφιακό μόνιτορ βοηθά το χειριστή να κινηθεί υποθαλάσσια. Παρόμοιες συσκευές καταγράφουν τη διαδρομή της βυθοκόρου και επιτρέπουν τις οποιεσδήποτε διορθώσεις στο σχεδιασμό του project. Το βάθος εργασίας της βυθοκόρου και το βάθος μιας ήδη βυθοκορημένης περιοχής όπως και οι κλίσεις του πυθμένα καταγράφονται επίσης σε όργανα ελέγχου εγκατεστημένα στο πλωτό. Όλες αυτές οι ενισχύσεις οδηγούν στην αυξανόμενη αποδοτικότητα της λειτουργίας δεδομένου ότι ελαχιστοποιούν το ποσοστό βυθοκόρησης υπερσυμβατικών ποσοτήτων. Μειώνουν στο ελάχιστο εφικτό τα όρια της περιοχής επέμβασης και βελτιώνουν την ακρίβεια διαμόρφωσης των χαμηλότερων στρωμάτων μιας αποκατάστασης ειδικά όταν η βυθοκόρηση εκτελείται υπό αυστηρούς περιβαλλοντικούς ελέγχους. 2.5 Βοηθητικός εξοπλισμός Για να εκτελεσθεί ένα project βυθοκόρησης ομαλά, η βυθοκόρος πρέπει να υποστηριχθεί από τον κατάλληλο βοηθητικό εξοπλισμό. Εκτός από τις βυθοκόρους ένας πλήρης στόλος θα περιλαμβάνει ρυμουλκά, φορτηγίδες, βάρκες-εργασίας, πλωτά ερευνών, σωληνώσεις και υλικά συναρμολόγησης τους Φορτηγίδες Το μέγεθος αυτών των σκαφών εκφράζεται μέσω της χωρητικότητας τους, η οποία κυμαίνεται μεταξύ 250 και 2000 μ Σταθμός προώθησης Ένας σταθμός προώθησης μπορεί να είναι είτε πλωτός είτε χερσαίου τύπου. Περιλαμβάνει μια αντλία ικανή να μεταφέρει το μίγμα χώματος και ύδατος, ιλύος πέρα από μια δεδομένη απόσταση. Οι σταθμοί προώθησης εισάγονται στις επιπλέουσες ή χερσαίες σωληνώσεις διάθεσης του υλικού, που ξεκινούν από τη βυθοκόρο και μπορούν να επαναλαμβάνονται τυπικά αόριστα για να δώσουν προσδώσουν στις σωληνώσεις μεγάλο μήκος διάθεσης. Σελίδα 27 από 84

34 2.5.3 Ρυμουλκά Τα ρυμουλκά είναι απαραίτητα μόνο όταν χρησιμοποιούνται μη αυτοπροωθούμενες βυθοκόροι. Είναι γενικά μικρά, με ισχύ μικρότερη από 1000 HP. Για μεταφορά βυθοκόρων μικρού ή μεσαίου τύπου μπορούν και σε ζεύγη να εκτελέσουν τη μεταφορά. Για μετακινήσεις στην ανοικτή θάλασσα ή με άσχημο καιρό απαιτείται να ναυλωθούν μεγαλύτερες μονάδες. Συνηθέστερα ναυλώνονται από τον ανάδοχο και δεν ανήκουν στο στόλο του εργολάβου Διατάξεις ερευνών Οι διατάξεις ερευνών είναι απαραίτητο στοιχείο ενός project βυθοκόρησης και συνήθως είναι ιδιοκτησία του εργολάβου. Οι έρευνες διεξάγονται με συστήματα υψηλής ακρίβειας και αυτοματοποιημένο εξοπλισμό καταγραφής και καθορισμού θέσης και ήχου. Μεγάλες μονάδες βυθοκόρησης συνήθως έχουν στο πλωτό μονάδες χάραξης πορείας με γρήγορη παραγωγή διαγραμμάτων Rockbreaker Ένα rockbreaker (σφύρα) βρίσκει εφαρμογή σε χαμηλά βάθη και σκληρά εδάφη όπως σε βραχώδη. Τοποθετείται πάνω σε ένα πλωτό και απαιτεί ξεχωριστό χειριστή. Rockbreakers μπορούν να υιοθετηθούν όταν δεν επιτρέπεται η χρήση εκρηκτικών υλών και το υλικό είναι πάρα πολύ σκληρό για άμεση βυθοκόρηση. 2.6 Περίληψη Πολλοί διαφορετικοί τύποι βυθοκόρων υπάρχουν, κάθε ένας με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του. Η τελική επιλογή μιας βυθοκόρου για οποιοδήποτε ιδιαίτερο πρόγραμμα είναι μια ισορροπία μεταξύ της βέλτιστης παραγωγής, του κόστους και της διαθεσιμότητας. Εκτός αν υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για την επιλογή ενός ιδιαίτερου τύπου βυθοκόρου, η επιλογή του τύπου, του μεγέθους και του αριθμού διατάξεων εναπόκειται συνήθως στο χειριστή ή τον ανάδοχο. Σελίδα 28 από 84

35 3. Υπολογισμός δαπανών και παραγωγής 3.1 Ο στόχος του εκτιμητή Παρόλο που οι σύγχρονες βυθοκόροι είναι ευπροσάρμοστες στις απαιτήσεις αρκετών project -πράγματι είναι προαπαιτούμενο για τους σημαντικότερους αναδόχους έργων βυθοκόρησης ότι ο εξοπλισμός τους πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ευπροσάρμοστος στις εκάστοτε ανάγκες- παρόλα αυτά αποδεικνύεται ότι μόνο ένας ή δύο τύποι βυθοκόρων μπορούν να αναλάβουν ένα ιδιαίτερο σε απαιτήσεις project οικονομικά. Η σωστή αξιολόγηση της πιό οικονομικής διαδικασίας είναι ο στόχος του εκτιμητή του αναδόχου, και είναι τελικά το κλειδί στην επιτυχία του κάθε project βυθοκόρησης. Η επί μέρους επιστήμη του υπολογισμού της παραγωγής και του κόστους στηρίζεται αρχικά στην πειθαρχία της συγκέντρωσης των κατάλληλων στοιχείων και από την προτεινόμενη περιοχή επέμβασης και από τις παρόμοιες προηγούμενες διαδικασίες. Αυτό πρέπει να γίνει σε μια μορφή που μπορεί να επιτρέψει την ανάλυση. Η δεύτερη απαίτηση είναι μια θεμελιώδης εκτίμηση των φυσικών χαρακτηριστικών και των λειτουργικών δαπανών των προτεινόμενων εγκαταστάσεων βυθοκόρησης. Τέλος, ίσως και το πιο σημαντικό, στηριζόμαστε στην ενστικτώδη και ερμηνευτική εμπειρία και την «αίσθηση» των ανθρώπων που συμμετέχουν στην προετοιμασία της εκτίμησης. Ακολουθούν συντονισμένες προσπάθειες να θεμελιωθεί η λογική της εκτίμησης του project και να προσδιοριστεί και να συνοψιστεί η ανάπτυξη και η μεθοδολογία του. Πρίν αρχίσει η ουσιαστική δουλειά του εκτιμητή, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι ο ίδιος έχει κατανοήσει σαφώς τις ιδιαιτερότητες του project, τους «κανόνες του παιχνιδιού». Αυτοί οι κανόνες μπορούν να στοιχειοθετήσουν τις προδιαγραφές και τους όρους μιας σύμβασης υπό την 6 η έκδοση του ICE, την 4 η έκδοση του FIDIC ή κάτι παρόμοιο, ή διαφορετικά τους όρους ενός ιδιωτικού συμφωνητικού μεταξύ π.χ. μιας λιμενικής αρχής και της άμεσα εμπλεκόμενης εταιρείας, που θα εκτελέσει τα έργα βυθοκόρησης. Τα προαναφερθέντα αποτελούν την ουσία του πλαισίου σωστής εκτίμησης και υπολογισμού του project. Εάν το πλαίσιο αυτό είναι ανεπαρκές ή διφορούμενο με κάποιο τρόπο, ο εκτιμητής πρέπει να προσπαθήσει να διερευνήσει και να ολοκληρώσει την εκτίμηση, αποφεύγοντας αμφιβολίες και δηλώνοντας σαφώς τα στοιχεία στα οποία η εκτίμηση βασίζεται. 3.2 Ανάλυση δαπανών Πριν από την εκτέλεση οποιουδήποτε project βυθοκόρησης, θα υπάρξουν δαπάνες προετοιμασίας περιοχής και εργοταξίου, δηλαδή οργάνωση των Σελίδα 29 από 84

36 εγκαταστάσεων. Ομοίως με το πέρας του έργου, θα υπάρξουν διάφορες δαπάνες προκειμένου να απομακρυνθούν οι εγκαταστάσεις. Αυτές οι δαπάνες υπολογίζονται κανονικά ως άθροιση ποσών, και οδηγίες ως προς την εκτίμηση τους παρέχονται παρακάτω. Το σημαντικότερο στοιχείο της εκτίμησης είναι το κόστος της εκτέλεσης της εργασίας, το οποίο συνεκτιμάται συνήθως με την μορφή της τιμής μονάδος. Πολύ απλά, αυτό είναι μια έκφραση του κόστους ανά μονάδα του χρόνου, που διαιρείται με την προβλεπόμενη πληρωμένη παραγωγή όπως αυτή επιτυγχάνεται στη μονάδα του χρόνου, και έπειτα υποβάλλεται σε ρύθμιση για τον κίνδυνο και το κέρδος. Οι δαπάνες υπολογίζονται για μέσο χρόνο τέτοιο, ώστε δυσκολίες στην εκτέλεση και περάτωση των εργασιών, να μην έχουν επιπτώσεις στην τιμολόγηση και στο κέρδος. Πιο συχνά είναι ανά βδομάδα, και λιγότερο ανά μήνα. Είναι σωστό να καθοριστούν πρώτα οι κύριες δαπάνες της ουσιαστικής εργασίας και των εγκαταστάσεων, οι δαπάνες υποκίνησης. (α) Μίσθωση: το ποσό που εμπερικλείει την δαπάνη του κύριου κεφαλαίου αγοράς των εγκαταστάσεων, την υποτίμηση του στο χρόνο εκτέλεσης των εργασιών και τελικά την αναλογική του αξία. (β)ασφάλιση: θαλάσσιαασφάλιση των εγκαταστάσεων συμπεριλαμβανομένου του σκάφους και του πληρώματος, θαλάσσιες τρίτες συνιστώσες και πολεμικοί κίνδυνοι. (γ)επισκευές: Επισκευές: συνήθως διακρίνονται σε i) σταθερές παροχές επισκευών, όπως ελέγχους μηχανών και αντλιών, προγραμματισμένες συντηρήσεις ηλεκτρικών και υδραυλικών συστημάτων, και ii) δαπάνες που συνδέονται με την φθορά των επιμέρους τμημάτων των μηχανημάτων, όπως οι μηχανές, ή επενδύσεις και στροφικές αντλίες για τα ρυμουλκά, ή σωληνώσεις για τους κόπτες, δόντια κάδων κλπ. (δ)καύσιμα: Καύσιμα: το κόστος των καυσίμων που καταναλώνεται κατά την διάρκεια της περιόδου υπολογισμού εκτέλεσης εργασιών, συνήθως θαλάσσιο λάδι αερίου ή για μερικές σύγχρονες βυθοκόρους πετρέλαιο βαρέου λαδιού, και τα δύο είναι συνήθως φόρος κατανάλωσης που επιστρέφεται. Τα καύσιμα είναι ένα μεταβλητό κόστος άμεσα συνδεδεμένο με την εγκατεστημένη ιπποδύναμη, τον αριθμό αποτελεσματικών ωρών (παραγωγής) που υπολογίζονται ως επιτεύξιμων στην περίοδο υπολογισμού εργασιών και τον πραγματικό όγκο του υλικού που βυθοκορείται. (ε)λιπαντικά: λιπαντικά και υδραυλικά λάδια που συνήθως κοστολογούνται ως ποσοστό του κόστους καυσίμων, ωστόσο απεικονίζουν το μεταβλητό στοιχείο της χρήσης τους. (στ)καταστήματα, προμήθειες: κόστος διαφόρων καταστημάτων και Σελίδα 30 από 84

37 προμηθειών που χρησιμοποιούνται στην διατήρηση και καθαριότητα της βυθοκόρου συνήθως καθιερωμένη δαπάνη βασισμένη στην εμπειρία-. (ζ)αμοιβές: Δαπάνες πληρωμάτων. Οι περαιτέρω δαπάνες περιλαμβάνουν: i) οποιεσδήποτε πληρωμές υπερωριών/επιδομάτων, ii) δαπάνες στέγασης εάν τα πληρώματα δεν ζουν εν πλω, και iii) δαπάνες ταξιδιού που συνδέονται με την μεταφορά των πληρωμάτων σε και από την περιοχή. Τα ανωτέρω αποδεικνύουν ότι ένα ιδιαίτερο ποσοστό αυτών των δαπανών καθορίζεται αποτελεσματικά, εντός των επιτρεπόμενων χρονικών ορίων, και ό,τι απεικονίζουν την ετήσια ή καθορισμένης διάρκειας φύση παραγόντων, όπως τραπεζικά επιτόκια, ασφάλιστρα, επισκευές και εβδομαδιαίες ή μηνιαίες αποδοχές. Γενικά, μόνο οι αποτελεσματικές ώρες παραγωγής που σχετίζονται με κόστη, όπως η φθορά τμημάτων των μηχανημάτων και τα κόστη καυσίμων και λιπαντικών, τα οποία υπολογίζουν με αναγωγή σε εκείνες τις ώρες ή στον πραγματικό όγκο του υλικού που βυθοκορείται. Γίνεται έτσι σαφές, ότι με τις υπόλοιπες μεταβλητές σταθερές, είναι από οικονομικής σκοπιάς πιο αποδοτικό να λειτουργεί το εργοτάξιο επί 24ώρου βάσεως 7 ημέρες την εβδομάδα, έτσι ώστε το σταθερό κόστος να αναλογισθεί στο μέγιστο αριθμό πιθανών ωρών απασχόλησης. Η βυθοκόρος απαιτεί σκάφη υποστήριξης, εγκατάσταση και εξοπλισμό υποστήριξης. Οι περισσότερες από αυτές τις δαπάνες με τρόπο παρόμοιο όπως παραπάνω. Τα προαπαιτούμενα υποστήριξης ανάλογα με κάθε τεχνική βυθοκόρησης δίνονται παρακάτω. Σκάφη, εγκαταστάσεις και εξοπλισμός υποστήριξης που απαιτούνται για τις εργασίες βυθοκόρησης. Trailing suction hopper Διάθεση στην θάλασσα (εν πλω) Σκάφος για την υδρογραφική έρευνα της προς βυθοκόρηση περιοχής και μερικές φορές της περιοχής διάθεσης και επίσης για τη μεταφορά προσωπικού. Χερσαία διάθεση (στην ξηρά) Όπως παραπάνω με τον πρόσθετο στόχο να συμμετέχει στη σύζευξη του ρυμουλκού με την απόληξη, τη σωλήνωση ή τον ελιγμό παράλληλα σε μια αποβάθρα ή να προσδένει τον πλωτήρα είτε μεταφερόμενος μόνος, ή μαζί με τις επιπλέουσες σωληνώσεις. Ακόμη: sinker (σωλήνωση, αν είναι απαραίτητο) σύνδεση αντλιών στην ξηρά πλωτήρα πρόσδεσης (μεταφοράς (αν είναι απαραίτητο) σωλήνωση έλους/εδάφους Σελίδα 31 από 84

38 χερσαίο εξοπλισμό χειρισμού σωληνώσεων χερσαίο εξοπλισμό κίνηση στην ξηρά εγκαταστάσεις περιοχής αποκατάστασης προβολείς, διαφραγματικά κιβώτια Cutter suction Σκάφος για την υδρογραφική έρευνα της προς βυθοκόρηση περιοχής, για την μεταφορά προσωπικού, για τον χειρισμό της άγκυρας και τις εκροές των σωληνώσεων και την σωστή χωροθέτηση της βυθοκόρου. Όταν η διάθεση του βυθοκορημένου υλικού γίνεται στην ξηρά, τότε το κόστος για την εγκατάσταση σωληνώσεων και αποκατάστασης της περιοχής προκύπτει όπως παραπάνω για την περίπτωση του Trailing suction hopper. Ένας πλωτήρας διάδοσης υλικού, που επιτρέπει την ελεγχόμενη διάθεση υποθαλάσσια του βυθοκορημένου υλικού είναι πιθανόν να χρειαστεί όταν η βυθοκόρος εστιάζεται στην εκσκαφή τάφρων για έργα όπως διάνοιξη εκβολών λυμάτων ή τοποθέτηση αγωγών πετρελαίου ή φυσικού αερίου, οπότε το βυθοκορημένο υλικό εναποτίθεται για κάποιο χρονικό διάστημα σε κάποια θέση και έπειτα επιστρέφει ως επίχωση στην αρχική θέση (στην τάφρο). Bucket ladder Σκάφος για την υδρογραφική έρευνα, την μεταφορά, προσωπικού, την βύθιση της άγκυρας και την σωστή χωροθέτηση της βυθοκόρου. Αυτοπροωθούμενες φορτηγίδες ή ρυμουλκά. Backhoe/dipper/grab Σκάφος για την υδρογραφική έρευνα, τη μεταφορά προσωπικού, τη σωστή χωροθέτηση της βυθοκόρου. Αυτοπροωθούμενες φορτηγίδες ή ρυμουλκά. Σελίδα 32 από 84

39 Το κόστος των σωληνώσεων ανάλογα με τον εν λόγω τύπο σωλήνωσης, την χρήση του και την μέθοδο βυθοκόρησης που ακολουθείται. Μια τυπική δαπάνη (αγορά/αντικατάσταση) είναι απαιτούμενη. Σε ένα μεγάλο project είναι βέβαιο ότι θα απαιτηθεί αντικατάσταση αν όχι του συνόλου των σωληνώσεων, ενός μεγάλου μέρους αυτών στον κύκλο ζωής του έργου. Εκτός από τα ασφάλιστρα και τα αναλώσιμα όπως φλάντζες και μπουλόνια, το υπόλοιπο του κόστους σχετίζεται με την συνολική φθορά, η οποία είναι σε άμεση συνάρτηση με τον παραγόμενο όγκο υλικού. Οι δαπάνες αποκατάστασης συνήθως εγγυώνται το κόστος των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού που απαιτείται για την μέθοδο του trailing suction hopper και επίσης το κόστος του συνεργείου που θα αναλάβει την αποκατάσταση της περιοχής δουλεύοντας καθ όλη τη διάρκεια του 24ώρου και στην περίπτωση των φορτηγίδων και ρυμουλκών για συνεχείς κυκλικές παραδόσεις φορτίων. Άλλες εγκαταστάσεις υποστήριξης όπως μηχανήματα για να ξεφορτώνουν τις φορτηγίδες όταν η διάθεση του υλικού γίνεται στην ξηρά, μπορούν να κοστολογηθούν στο πλαίσιο των υπολοίπων πλωτών σκαφών, ως ανωτέρω Έρευνα Η σημασία του καθορισμού της θέσης και της επαρκούς υδρογραφικής έρευνας πριν την βυθοκόρηση, στο μεσοδιάστημα και μετά τη βυθοκόρηση-, δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Βέβαια, όταν η βυθοκόρηση πρόκειται να γίνει σε συγκεκριμένη υποθαλάσσια περιοχή εντός σχετικά ορισμένων κάθετων και οριζόντιων οριογραμμών, τότε υπερβολική έρευνα δεν είναι απαραίτητη. Είναι αναπόφευκτο από πρακτική σκοπιά, να μην βυθοκορηθεί και μικρή περιοχή εκτός των ορίων επέμβασης ειδικά σε θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτή η υπέρβαση πρέπει να διατηρείται σε όσο το δυνατόν μικρότερη ποσότητα προς όφελος του κόστους ή με άλλα λόγια οι πληρωμένες μονάδες παραγωγής, πρέπει να διατηρούνται στο μέγιστο. Είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια των εργασιών να τηρούνται όσο το δυνατόν τα όρια της περιοχής, να μελετώνται οι συνθήκες του εδάφους, η εξέλιξη της εργασίας ανάλογα με την ακολουθούμενη μέθοδο καθώς και οι εξωτερικοί παράγοντες, όπως η παλίρροια και ο κυματισμός της περιοχής. Σε περιπτώσεις όπου χρησιμοποιούνται ρυμουλκά και cutter suction dredgers μια σταθερή και οργανωμένη επίβλεψη των εργασιών παρέχει μια ασφαλή πρόβλεψη της εξέλιξης. Οι βασικοί παράγοντες για να αυξηθεί η παραγωγή και να μειωθεί η βυθοκόρηση extra υλικού, παραμένουν ο σωστός καθορισμός της θέσης των εγκαταστάσεων, το βοηθητικό σκάφος και φυσικά η υδρογραφική έρευνα. Αυτό είναι μια σημαντική παράμετρος ειδικά για τις περιπτώσεις που η βυθοκόρος κατά τη Σελίδα 33 από 84

40 διάρκεια λειτουργίας της κινείται ταυτόχρονα σε αντιδιαστολή με τις βυθοκόρους που λειτουργούν προσδεδεμένες. Για να καθοριστεί το κόστος της έρευνας χωροθέτησης, πρέπει να συνυπολογισθεί ο απαιτούμενος εξοπλισμός τόσο της βυθοκόρου όσο και των συνοδευτικών σκαφών, καταγραφή χώρου και κινήσεων, σχεδιαστή διαδρομής, μετρητές και αναμεταδότες της παλιρροϊκής κίνησης, αναμεταδότες ήχου, γυροσκόπια, εκτυπωτές ψηφιακής απεικόνισης της σταδιακής διαμόρφωσης της περιοχής επέμβασης θεοδόλιχους. Επίσης, το κόστος του προσωπικού επιθεώρησης της έρευνας. Αξίζει να αναφερθεί ότι η μια επιτυχής βυθοκόρηση, δεν εξαρτάται απόλυτα από μια εμπεριστατωμένη έρευνα, και αυτό γιατί η εξέλιξη της έρευνας περιορίζεται αρκετά από τις καιρικές συνθήκες και το θαλάσσιο περιβάλλον ενώ η ίδια η βυθοκόρηση αντεπεξέρχεται καλύτερα στις παραπάνω συνθήκες και προχωρά και συνεπώς, επέρχεται ανακολουθία μεταξύ έρευνας και εργασιών. Γι αυτό απαιτείται να εξοπλιστεί το εργοτάξιο με έμπειρους επιστήμονες και τεχνίτες που εκφέροντας τη δική τους κρίση θα μπορούν να καθοδηγούν τις εργασίες όταν για τους λόγους που αναφέρθηκαν, ο τεχνικός εξοπλισμός δεν μπορεί να φανεί χρήσιμος Διαχείριση περιοχών(διαχείριση εργοταξίου) Η επόμενη εκτίμηση για τον καθορισμό του κόστους, είναι η διαχείριση εργοταξίου. Οι ουσιαστικές λειτουργίες και οι ευθύνες περιλαμβάνουν τη διαχείριση του project την επίβλεψη των εγκαταστάσεων, την τεχνική υποστήριξη, την έρευνα αν δεν καλύπτεται από άλλο φορέα, τη μελέτη και την κατασκευή, την ασφάλεια, τον ποιοτικό έλεγχο, την διάρκεια και τον συντονισμό επί μέρους ομάδων εργασίας, τα λογιστικά και τον οικονομικό έλεγχο και την μεταφορά στον χώρο του εργοταξίου των απαραίτητων μεταφορών. Εάν πρόκειται για μικρό project, τότε είναι δυνατόν ένα και μόνο έμπειρο άτομο να μπορεί να οργανώσει και να διευθετήσει όλα τα ανωτέρω. Τα περισσότερα όμως projects απαιτούν μια ποικιλία ειδικοτήτων προσωπικού, κάποιους σαν εξωτερικούς συνεργάτες, κάποιους για ορισμένες εξειδικευμένες εργασίες και μόνο και κάποιους πλήρους απασχόλησης στο έργο. Τέλος πρέπει να συνυπολογισθούν οι δαπάνες των γραφείων και εξωτερικών παραγόντων. Αυτές περιλαμβάνουν τα γραφεία περιοχών, τις δημόσιες υπηρεσίες, τις επικοινωνίες, την πλοήγηση, τα ελαφριά τέλη, τα λιμενικά τέλη (που αφαιρούνται μερικές φορές εάν η λιμενική αρχή έχει ιδίον συμφέρον στη βυθοκόρηση), τα τέλη φορτοεκφόρτωσης και τα τέλη αγκυροβολίου (και αυτά παραμερίζονται μερικές φορές). Σελίδα 34 από 84

41 Το εβδομαδιαίο λειτουργικό κόστος εργοταξίου ενός project βυθοκόρησης είναι επομένως το ποσό των δαπανών για: - εγκαταστάσεις εργοταξίου - σκάφη, εγκαταστάσεις και εξοπλισμό υποστήριξης - καθορισμό έρευνας και θέσης - διαχείριση εργοταξίου - γραφεία περιοχής και δαπάνες τρίτων Αξιολόγηση της παραγωγής Στην πρόβλεψη των πιθανών ποσοστών παραγωγής, ο εκτιμητής θα αναγνωρίσει ότι εμφανίζονται διάφορες παράμετροι που έχουν επιπτώσεις στην παραγωγή βυθοκόρησης που είναι κοινές σχεδόν σε όλα τα projects. Πρέπει να ληφθεί υπ όψιν, ότι οι περισσότερες βυθοκόροι έχουν πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε ό,τι αφορά το μέγεθος, το βάρος, την ιπποδύναμη, την πλοϊμότητα, την τεχνική βυθοκόρησης που μπορούν να προσαρμοστούν και ο συνδυασμός όλων των παραπάνω μετουσιώνεται κάθε φορά στο καταλληλότερο μηχάνημα, διάταξη βυθοκόρησης που θα δώσει ουσιαστική ώθηση στην παραγωγή. Καταγεγραμμένα στοιχεία παλαιότερων αποδόσεων βυθοκόρων σε παρόμοιες (ή σε ίδιες) περιπτώσεις έργων, είναι πολύ σημαντικά στην ανάπτυξη και ενίσχυση εκτιμήσεων. Το ακριβές και αντικειμενικό αρχείο των σταδίων των εργασιών και των αιτιών των διαφόρων καθυστερήσεων αν ερμηνευτεί κατάλληλα, μπορεί να Σελίδα 35 από 84

42 αποτελέσει τον προάγγελο της επιτεύξιμης παραγωγής. Είναι απαραίτητο, λόγου χάρη να μελετηθούν η ναυσιπλοΐα, η βυθοκόρηση και η δυνατότητα μετακίνησης του κυρίου σκάφους, ποσότητες υλικού που βυθοκορούνται σε 24ωρο κύκλο εργασιών, όπως επίσης και χρόνος που χάνεται, λόγω καιρικών συνθηκών ή λόγω βλαβών και επισκευών. Η σωστή αξιολόγηση συνεπώς ενός αρχείου, μπορεί να παρέχει μια ασφαλή πρόβλεψη παραγωγής ανά αποτελεσματική ώρα. Οι συνθήκες της περιοχής επέμβασης που έχουν επιπτώσεις στην εβδομαδιαία παραγωγή μπορούν να διακριθούν σε αυτές που έχουν επιπτώσεις στην ίδια τη διαδικασία βυθοκόρησης και σε αυτές που έχουν επιπτώσεις στις διαθέσιμες ώρες απασχόλησης. Η παραγωγή καθορίζεται κυρίως από 4 συνθήκες της περιοχής. α) Συνθήκες εδάφους. Δεν υπάρχει κάποιος πιο σοβαρός παράγοντας, εκτός ίσως από τον καιρό, που να έχει μια μεγαλύτερη επίδραση στην απόφαση επιλογής του τύπου της βυθοκόρου και της τεχνικής που θα εφαρμοσθεί από τις συνθήκες εδάφους που επικρατούν στην περιοχή είναι απαραίτητο να γίνουν πλήρεις και εκτενείς μελέτες για την υποθαλάσσια περιοχή που πρόκειται να βυθοκορηθεί. Και αυτό για να εξακριβωθεί πλήρως ο τύπος του εδάφους και να καθοριστεί η διάθεσή του. Είναι ζωτικής σημασίας για το project να καθοριστούν με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια τα κάθετα όρια της υποθαλάσσιας περιοχής και οι αλλαγές στην στρωματογραφία, έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή και να είναι δυνατή η εκμετάλλευση με οποιοδήποτε τρόπο του βυθοκορημένου υλικού. β) Βάθος και πλάτος μετώπου βυθοκόρησης. Όπως σε οποιαδήποτε εκσκαφή, επάνω ή κάτω από το νερό, το βάθος και το πλάτος του μετώπου που αφαιρείται έχουν επιπτώσεις στην παραγωγή του εκσκαφέα. Γενικά όσο μικρότερο το βάθος και το πλάτος του προσώπου τόσο χαμηλότερη η ημερήσια παραγωγή. Εάν σύμφωνα με την υδρογραφική έρευνα και τα όρια επέμβασης η προκοστολόγηση γίνει ορθά, τότε το ποσοστό του υλικού που θα βυθοκορηθεί εκτός της περιοχής συμβάσεως και δεν θα πληρωθεί, μπορεί να εκτιμηθεί και να στοχευθεί η μείωσή του. γ) Υποθαλάσσιες επιχώσεις. Η επίχωση με φερτά υλικά λόγω ρευμάτων στον πυθμένα ή η ιζηματογένεση κατά τη διάρκεια της βυθοκόρησης μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγή και γενικά να θέσει νέα ζητήματα στην εξέλιξη των εργασιών. Σελίδα 36 από 84

43 δ) Πυρομαχικά και μπάζα. Όπου η παρουσία παλαιών πυρομαχικών υποψιάζεται πρόσθετες προφυλάξεις, προφυλάξεις, όπως ραφές συγκόλλησης στα στόμια αναρρόφησης, μπορεί να πρέπει να ληφθούν με την επακόλουθη απώλεια παραγωγής. Άλλα μπάζα, όπως καλώδια, σχοινιά ή και διάφορα περιττά υλικά που πετούν τα πλοία, μπορεί να έχουν επιβλαβή αποτελέσματα στην παραγωγή είτε διακόπτοντας τη είτε μειώνοντας τη. Η διαθεσιμότητα των ωρών απασχόλησης καθορίζεται από έξι κύριες ομάδες παραγόντων. α) Λειτουργικοί: Οι διαθέσιμες παραγωγικές ώρες μειώνονται από κάποιες λειτουργικές δραστηριότητες όπως, μετακίνηση της βυθοκόρου στα κατάλληλα σημεία, μετακίνηση της βυθοκόρου εντός οριοθετημένης περιοχής με αναγνωριστικό χαρακτήρα, τοποθέτηση αγκύρων ή ερμάτων και διερχόμενη ναυσιπλοΐα, εφοδιασμός καυσίμων, νερού και τροφοδοσίας, αλλαγή βάρδιας και μεταφορά προσωπικού προγραμματισμένες συντηρήσεις ή και αναπόφευκτες επισκευές βλαβών. Ιδιαίτερα εάν το υλικό που βυθοκορείται είναι βραχώδες ή τραχύ, τότε πρέπει να αντιμετωπισθούν μεταφορές ογκωδών τμημάτων πυθμένα, βυθοκόρηση γύρω από μεγάλα εμπόδια, κίνηση των φορτηγίδων παράλληλα ή πολύ κοντά στο σκάφος και επικίνδυνες κινήσεις κατά την διάρκεια της φόρτωσης. β) Πρόσβαση. Η πρόσβαση στην περιοχή επέμβασης μπορεί να περιορίζεται από υφιστάμενα έρματα, μετακινήσεις ναυτιλίας και από υδατοφράκτες. Σχεδόν, πάντα στην εμπορική ναυτιλία δίνεται προτεραιότητα. γ) Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η εγγύτητα της περιοχής επέμβασης σε κατοικημένη περιοχή, μπορεί να απαιτήσει την χρήση μέτρων μείωσης του θορύβου, Σελίδα 37 από 84

44 ή μπορεί να καταστήσει αδύνατη την εφαρμογή συγκεκριμένων τεχνικών βυθοκόρησης ή προγενέστερης επεξεργασίας που δραστηριοποιούνται τη νύχτα ή ακόμη και την ημέρα. Άλλοι παράγοντες, όπως διέλευση ρευμάτων, μεταφορά άμμου εξαιτίας αυτών και υπερχείλιση χοανών, πρέπει επίσης να ληφθούν υπ όψιν. δ) Παλίρροια. Οι μεταβλητές της παλίρροιας μπορούν να κυμανθούν από λιγότερο από 1 έως περισσότερο από 14μ., και γενικά είναι προβλέψιμες, ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή της θέσης της βυθοκόρου, στο βάθος έλξης και αποκοπής υλικού από τον πυθμένα, λαμβάνοντας υπ όψιν τη συνιστώσα της παλίρροιας. ε) Ρεύματα. Τα ρεύματα ποικίλουν στη δύναμη και την κατεύθυνση και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η βυθοκόρηση είναι περιορισμένη ή αποτρέπεται προσωρινά από την ύπαρξη ισχυρών ρευμάτων. Γενικά, υπάρχει μια σπανιότητα στις διαθέσιμες πληροφορίες για τα ρεύματα, εντούτοις οι τοπικές γνώσεις και η εμπειρία είναι ιδιαίτερα σημαντικές. στ) Καιρικές συνθήκες. Ο καιρός αποτελεί τον πιο αστάθμητο παράγοντα. Οι απώλειες λόγω καιρού μπορούν να συνοψισθούν ως εξής: ισχυρός αέρας που έχει ως αποτέλεσμα την μετακίνηση των εγκαταστάσεων και κυματισμούς σύντομων και μεγάλων περιόδων που μπορούν να σταματήσουν τη βυθοκόρηση, ομίχλη που καθιστά αδύνατη την μετακίνηση σκαφών για λόγους ασφάλειας και ακραίες χαμηλές θερμοκρασίες, με συνέπεια την τήξη μηχανικών μερών των σκαφών και τελικά διακοπή εργασιών. 3.3 Ο «κύκλος» βυθοκόρησης Έμφυτη στον υπολογισμό της παραγωγής ενός συγκεκριμένου τύπου βυθοκόρου, είναι η έννοια του «κύκλου βυθοκόρησης». Για μια βυθοκόρο τύπου trailing suction hopper, είναι απαραίτητο να καθοριστεί η παραγωγή αναρρόφησης για τον πραγματικό χρόνο που δαπανάται στην βυθοκόρηση (και όχι σε συσχετισμό με τον χρόνο που δαπανάται εν πλω και κατά την φόρτωση), έτσι ώστε να επιτευχθεί το αρχικά εκτιμώμενο βυθοκορούμενο υλικό. Προστιθέμενος σε αυτό τον χρόνο θα είναι και ο χρόνος μεταφοράς και απόθεσης ως διεργασιών του κύκλου. Βασιζόμενη στα ανωτέρω μπορεί να υπολογιστεί η παραγωγή ανά (αποτελεσματική) κυκλική ώρα. Σε συνδυασμό με μια εκτίμηση του αριθμού των επιτεύξιμων αποτελεσματικών ωρών ανά εβδομάδα, λαμβάνοντας υπ όψιν και τις όποιες καθυστερήσεις όπως αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι δυνατόν να υπολογιστεί μια παραγωγή ανά εβδομάδα. Μια βυθοκόρος τύπου cutter suction θα έχει επίσης μια παραγωγή αντλιών/αναρρόφησης ανά ώρα, αλλά ο λειτουργικός της κύκλος θα είναι πιο μικρός, Σελίδα 38 από 84

45 καθώς θα πρέπει να υπολογισθούν όλες οι δευτερεύουσες συνιστώσες της εργασίας βυθοκόρησης κατά τη διάρκεια των οποίων όμως δεν βυθοκορείται υλικό. Η παραγωγή θα εξαρτηθεί, είτε από το ποσοστό που το υλικό μπορεί να χαλαρωθεί, είτε από τον βαθμό αναρρόφησης, είτε από τον βαθμό απόθεσης υλικού και ο εκτιμητής πρέπει να καθορίσει μελετώντας την περιοχή και τα γαιώδη χαρακτηριστικά, ποιο μέρος της διαδικασίας είναι το πιο κρίσιμο. Πάλι σε συνδυασμό με μια εκτίμηση των επιτεύξιμων αποτελεσματικών ωρών ανά εβδομάδα, μπορεί να υπολογιστεί μια εβδομαδιαία παραγωγή. Στην περίπτωση των μηχανικών βυθοκόρων, που χρησιμοποιούν κάποιον τύπο κάδου, είναι χρήσιμες εκτιμήσεις για την ταχύτητα πλήρωσης και κοπής του κάδου και την ταχύτητα ανόδου και καθόδου, από και στον πυθμένα. Μαζί με μια πρόβλεψη του ποσοστού πλήρωσης του κάδου ο οποίος απεικονίζει τόσο τον τύπο του υλικού όσο και το σχετικό βάθος του μετώπου, παρέχεται μια αναγωγή της παραγωγής σε πληρώσεις κάδου και μεταφορά υλικού στην επιφάνεια, παραγωγή κύκλων κάδων. Συνδυάζοντας τα ανωτέρω με τις αποτελεσματικές ώρες ανά εβδομάδα, εκτιμάται η εβδομαδιαία παραγωγή. Πριν οριστεί η μονάδα μέτρησης βυθοκόρησης, είναι απαραίτητο να συνεκτιμηθεί η μέθοδος μέτρησης βυθοκορούμενων τιμολογημένων ποσοτήτων. Εκτός αν έχει υιοθετηθεί το σύστημα μιας σταθερής ενιαίας τιμής για όλο το project οπότε τιμολογείται όλο το project για ένα ποσό και όχι η μονάδα βυθοκορούμενου υλικού. Εάν, όχι, επανερχόμαστε στην μέθοδο της τιμής μονάδος, η οποία περιλαμβάνει την βυθοκόρηση, την μεταφορά αλλά και την απόθεση. Όλες οι τεχνικές έχουν τα δυνατά και αδύναμα τους σημεία, όπως θα δούμε παρακάτω και ο εκτιμητής πρέπει να συσχετίσει την τιμολογημένη συμβατική μονάδα παραγωγής με την μέθοδο μέτρησής της. Το ποσοστό του υλικού που βυθοκορείται εκτός των σκαφών οριογραμμών της περιοχής επέμβασης και μια τιμή ανοχής που μπορεί αυτό να φτάσει, όπως επίσης και η τιμή μονάδος που θα του αποδοθεί έως αυτό το όριο ανοχής, είναι θέματα που ο εκτιμητής πρέπει να εξετάσει. Ρεαλιστικά, αναγνωρίζοντας κανείς το περιβάλλον που γίνονται βυθοκορήσεις και τις δυσκολίες, οφείλει να τιμολογήσει έναν όγκο υλικού εκτός οριογραμμών το ίδιο με εκείνων εντός της περιοχής επέμβασης. Μια πιο αντιπροσωπευτική παράμετρος αναγνώρισης και ελέγχου των όγκων υλικού που πληρώνονται, είναι η χρήση τους για άλλα παρακείμενα έργα, όπως επιχώσεις άλλων περιοχών οπότε το υλικό υφίσταται δυο σειρές ογκομετρικών μετρήσεων. Η ανοχή στο ανωτέρω ποσοστό επηρεάζεται επίσης από την εικόνα που μας δίνει η υδρογραφική έρευνα πριν και μετά την διαδικασία της βυθοκόρησης. Σελίδα 39 από 84

46 3.4 Καθορισμός των τιμών μονάδος Ο εκτιμητής πρέπει να είναι τώρα σε θέση να καθορίσει τις βασικές τιμές μονάδων εργασιών, διαιρώντας, το εκτιμώμενο εβδομαδιαίο κόστος με την κατ εκτίμηση εβδομαδιαία παραγωγή εντός συμβάσεως. Οι τιμές αυτές μπορούν να είναι αρκετές, όταν λόγου χάρη χρησιμοποιείται μια τυποποιημένη μέθοδος μέτρησης, όπως το CESMM. Αρκετά συχνά όμως μπορεί να ζητηθεί η εκπόνηση της βυθοκόρησης να ολοκληρωθεί με μια τιμή μονάδος. Ακόμη και για projects μεγάλα, δηλαδή βυθοκορήσεις πολλών εκατομμυρίων κυβικών μέτρων υλικού για την διάνοιξη καναλιών προς την ανοιχτή θάλασσα, με το υλικό να παρουσιάζει μεταβλητές και μίγματα άμμου, αμμοχάλικου, σκληρών και μαλακών αργίλων, βραχώδες και διαφορετικές συνιστώσες βάθους, πλάτους και διαμόρφωσης μετώπων ανά περιοχή. Η εγκατάσταση και η λειτουργία εργοταξίου καθώς και η απομάκρυνση αυτού μετά από το πέρας των εργασιών, πρέπει να επανεξεταστούν. Κοστολογημένα σαν τιμές μονάδος ξεχωριστά από αυτή των εργασιών, πρέπει να εξασφαλίζουν: - Εισκόμιση και αποκόμιση της βυθοκόρου είτε ρυμουλκώντας τη, εφόσον πρώτα εξασφαλίζεται η πλοϊμότητα της, είτε πλέοντας η ίδια. - Εισκόμιση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού υποστήριξης - Προετοιμασία εργοταξίου που συμπεριλαμβάνει καύσιμα και αυτοψίες στην περιοχή. - Ασφάλεια ρυμούλκηση - Δαπάνες πληρωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του πληρώματος που εκτελεί τη μεταφορά. - Λιμενικά τέλη - Δαπάνες λιμένων - Έρευνες πριν και μετά την βυθοκόρηση - Δαπάνες οργάνωσης επί τόπου γραφείων - Δαπάνες αποκατάστασης περιοχών επέμβασης - Άλλες δαπάνες που συνδέονται με την πληρωμή δασμών εισόδου ή άλλων φόρων ή την εξασφάλιση εγγυήσεων από τον εργολάβο ότι δύναται να εκτελεσθεί το project. Σελίδα 40 από 84

47 Επιπροσθέτως, οποιαδήποτε οικονομική επιβάρυνση του project λόγω καθυστερημένων ή μικρότερων των προβλεπόμενων πληρωμών, συνεπάγεται κατάλληλη ρύθμιση του κόστους εργοταξίου πέραν της προκοστολόγησης. Έχοντας καθορίσει τις βασικές τιμές μονάδος για όλες τις εργασίες, ο εκτιμητής οφείλει να αναθεωρήσει την εκτίμηση υπεισέρχοντας σε αυτή το βαθμό κινδύνου (risk analysis) στη τιμή που αυτός θεωρεί εύλογη στις κατωτέρω εργασίες: - Δαπάνες με τον προστιθέμενο κίνδυνο της διακύμανσης των τιμών συναλλάγματος, των διαφορών μεταξύ χειτουργικών δαπανών και ταχύτητας πληρωμών. - Εδαφολογικοί όροι και διάθεση - Ποσοστά ιλύος - Λειτουργικές απώλειες - Χρόνος που χάνεται λόγω φυσικών φαινομένων, δηλαδή παλίρροιες, ρεύματα, καιρός - Επιμετρητικές διαφορές συμπεριλαμβανομένου και του ποσοστού υπερβυθοκόρηση - Περιβαλλοντικοί παράγοντες - Συμβατικές αντιφάσεις - Φερεγγυότητα εργοδότη Η ανάλυση όλων των ανωτέρω ποικίλων παραγόντων συντελεί στον προσδιορισμό ενός παράγοντα κινδύνου. Αυτό εκφράζεται συνήθως ως ποσοστό και προστίθεται στη βασική τιμή μονάδος με τον πολλαπλασιασμό τους με τον κατάλληλο παράγοντα. Πρέπει να ληφθεί υπ όψιν και ένα κόστος για την υποστήριξη του εργοταξίου, ένα αδιαμφισβήτητο κόστος είτε το project θεωρείται δημοσίου είτε ιδιωτικού δικαίου, το οποίο πρέπει να προστεθεί στην αναθεωρημένη τιμή μονάδων. Σελίδα 41 από 84

48 Τέλος για την ασφάλεια του κέρδους υπεισέρχεται και ένας συντελεστής ασφάλειας επί του συνόλου των τιμών. Τέλος, δύο υστερόγραφα δαπανών. Τα δικαιώματα εκμετάλλευσης, εφόσον δύναται να εφαρμοστούν, μπορούν να προστεθούν πριν ή μετά την προσθήκη του κέρδους, αλλά προσοχή πρέπει να δοθεί σε οποιαδήποτε έξοδα διεκπεραίωσης που μπορούν να εμφανιστούν στη συλλογή, την παραβολή και την πληρωμή οποιωνδήποτε δικαιωμάτων, ενώ συνήθως η ασφάλιση εκφράζεται ως ποσοστό και προστίθεται στα τελικά ποσοστά. Αυτή είναι η θεωρία και η πραγματική πρακτική υπολογισμού ενός project βυθοκόρησης. Ωστόσο σαν Πάρθιο βέλος ο αναγνώστης οφείλει να αποδεχτεί ότι η εμπειρία προηγούμενων project πολύ συχνά υπερτερεί της πιο επιστημονικής και ακαδημαϊκής προσέγγισης της οικονομικής εκτίμησης. Τέλος για την ασφάλεια του κέρδους υπεισέρχεται και ένας συντελεστής ασφάλειας επί του συνόλου των τιμών. Τέλος, δύο υστερόγραφα δαπανών. Τα δικαιώματα εκμετάλλευσης, εφόσον δύναται να εφαρμοστούν, μπορούν να προστεθούν πριν ή μετά την προσθήκη του κέρδους, αλλά προσοχή πρέπει να δοθεί σε οποιαδήποτε έξοδα διεκπεραίωσης που μπορούν να εμφανιστούν στη συλλογή, την παραβολή και την πληρωμή οποιωνδήποτε δικαιωμάτων, ενώ συνήθως η ασφάλιση εκφράζεται ως ποσοστό και προστίθεται στα τελικά ποσοστά. Αυτή είναι η θεωρία και η πραγματική πρακτική υπολογισμού ενός project βυθοκόρησης. Ωστόσο σαν Πάρθιο βέλος ο αναγνώστης οφείλει να αποδεχτεί ότι η εμπειρία προηγούμενων project πολύ συχνά υπερτερεί της πιο επιστημονικής και ακαδημαϊκής προσέγγισης της οικονομικής εκτίμησης. Σελίδα 42 από 84

49 4. Περιβαλλοντικές εκτιμήσεις Οι βυθοκορήσεις μοιραία διαταράσσουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Οι διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά τη φάση της εκσκαφής αλλά και κατά τη φάση της διάθεσης των υλικών επιδρούν μελλοντικά σε όλες τις μορφές θαλάσσιας ζωής, τόσο λόγω των φυσικών επιδράσεων όσο και λόγω της πιθανής απελευθέρωσης ρυπογόνων ουσιών. Σήμερα υπάρχει έντονο και συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διασφάλιση της υγείας του περιβάλλοντος, που απειλείται κυρίως από ανθρώπινες δραστηριότητες. Επειδή οι βυθοκορήσεις αποτελούν διεργασίες μετακίνησης σημαντικών ποσοτήτων γεωυλικού κάτω από το νερό, υπάρχει μια κατανοητή ανησυχία για τις πιθανές επιπτώσεις αυτών στο περιβάλλον. Με κατάλληλη διαχείριση και σωστό έλεγχο ωστόσο, τόσο οι βυθοκορήσεις όσο και η διάθεση των υλικών μπορούν να πραγματοποιηθούν με ελάχιστες αρνητικές συνέπειες. Είναι απαραίτητο πάντα να διατηρείται ισορροπία μεταξύ των οφελών που αποκομίζονται από τα λιμάνια, τους χρήστες των λιμανιών και την κοινωνία, παράγοντες για τους οποίους οι βυθοκορήσεις είναι απαραίτητες και του κόστους που απαιτείται για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε πολλές χώρες οι διαδικασίες βυθοκόρησης και η εμπλεκόμενη διάθεση του βυθοκορημένου υλικού υποβάλλονται σε μια σειρά νομικών και άλλων ελέγχων. Αυτοί προκύπτουν από την ανάγκη να προστατευθεί το θαλάσσιο περιβάλλον, να αποτραπούν οι διαμάχες με άλλους χρήστες των θαλάσσιων υδάτων, και να εξασφαλιστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της υφαλοκρηπίδας και των χωρικών υδάτων. Οι έλεγχοι μπορούν να διαιρεθούν γενικά μεταξύ εκείνων που ισχύουν για τη λειτουργία βυθοκόρησης και εκείνων που ενδιαφέρονται για τη διάθεση του βυθοκορημένου υλικού ή της επαναχρησιμοποίησής του κατά τρόπο ευεργετικό. Η θαλάσσια διάθεση των βυθοκορημένων υλικών εμπίπτει εντός των ώρων της Συνθήκης του Λονδίνου. Είναι μια σύμβαση παγκοσμίου βεληνεκούς, που επικυρώνεται πλέον από περισσότερες από εβδομήντα χώρες και ιδρύθηκε στη δεκαετία του '70 για να ρυθμίσει πρώτιστα την διάθεση επιβλαβών ουσιών, όπως τα χημικά απόβλητα, στους ωκεανούς. Η διάθεση του βυθοκορημένου υλικού τυγχάνει πλέον αυξανόμενης προσοχής όπως άλλες μορφές αποβλήτων και η θαλάσσια διάθεση καταργείται σταδιακά ή ρυθμίζεται πολύ αυστηρά. Σε ισχύ είναι επίσης και άλλες συμβάσεις τοπικής εμβέλειας. Ένα παράδειγμα είναι η Συνθήκη OSPAR η οποία προέρχεται από τη συγχώνευση της Συνθήκης του Όσλο, για την πρόληψη της θαλάσσιας μόλυνσης από τη ρίψη αποριμμάτων από σκάφη και αεροσκάφη, και από τη Συνθήκη του Παρισιού για την πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης από χερσαίες Σελίδα 43 από 84

50 πηγές. Η τελευταία πραγματεύεται τις περιοχές του Βορειοανατολικού Ατλαντικού και της Βόρειας Θάλασσας και ισχύει για τις χώρες που συνορεύουν με αυτές τις θαλάσσιες περιοχές ή που έχουν ποταμούς που απαλλάσσουν σε αυτές. Στα πλαίσια των διεθνών συμβάσεων, πολλές χώρες έχουν αναπτύξει τώρα τους δικούς τους ελέγχους για να υπαγορεύσουν τις περιβαλλοντικές τους ανησυχίες περί των δραστηριοτήτων βυθοκόρησης και διάθεσης. Στη Βρετανία η κύρια νομοθεσία για την απόρριψη στη θάλασσα είναι η «Food and Environment Protection Act, J 985». Η έκδοση των αδειών στο πλαίσιο αυτής της νομοθεσίας στην Αγγλία είναι ευθύνη του Υπουργείου Γεωργίας, Αλιείας και Τροφίμων (MAFF) και στη Σκωτία είναι ευθύνη του σκωτσέζικου Γραφείου Γεωργίας και Τμημάτων Αλιείας (SOAFD) και στη Βόρεια Ιρλανδία, του Τμήματος Περιβάλλοντος (DoENI) Η διαδικασία βυθοκόρησης Οι επιπτώσεις της βυθοκόρησης διακρίνονται σε όσες έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα (αμέσως μετά τη διαδικασία εκσκαφής) και σε αυτές που έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, ως αποτέλεσμα των αλλαγών του υδραυλικού συστήματος της περιοχής, λόγω της μεταβολής της βαθυμετρίας. Οι συνέπειες αυτών των επιδράσεων στην τοπική κοινότητα, στις παράκτιες διεργασίες, στην του ποιότητα νερού και στη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα οφείλουν να συνεκτιμηθούν. Μια συστηματική προσέγγιση στο πρώιμο ακόμη στάδιο σχεδιασμού και μελέτης του project συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση εμφάνισης καταστάσεων καθυστέρησης του project. Η εκπόνηση της μελέτης πρέπει να γίνει σε συνεργασία με φορείς της περιοχής, εξετάζοντας ποιες δυσάρεστες καταστάσεις είναι πιθανό να εμφανιστούν και οποιαδήποτε πιθανά μέτρα μπορούν να ληφθούν για το μετριασμό της επίδρασης αυτών των καταστάσεων. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τις επιπτώσεις των βυθοκορήσεων και τον αντίκτυπο που μπορεί αυτές να έχουν. Ο κατάλογος δεν είναι πλήρης αλλά προορίζεται να παρέχει μια βάση από την οποία να αναθεωρείται το project. Σελίδα 44 από 84

51 Πρόβλημα Επίπτωση Ενδιαφέρον/μέλημα Βραχυπρόθεσμα Θολότητα: εναπόθεση υλικών Θολότητα: αιώρηση στη στήλη νερού Επικάλυψη Ναυσιπλοΐα Αλιεία (οστρακοκαλλιέργεια) Βενθικοί οργανισμοί/προστασία φύσης Αναψυχή Ποιότητα νερού Βιολογική διαθεσιμότητα των ρύπων Κίνηση ψαριών Προστασία φύσης Μετακίνηση βενθικών και κατώτερων οργανισμών Μετακίνηση τεχνικών έργων Διαταραχή αρχαιολογικών περιοχών Άμεση επέμβαση και Φυσική παρουσία λειτουργικές επιδράσεις Μακροπρόθεσμα Μεταβολή βαθυμετρίας εξοπλισμού βυθοκόρησης Διαρροή πετρελαίου Θόρυβος Σκόνη Ρεύματα Κύματα Διάβρωση\απόθεση ιζήματος Διείσδυση αλατότητας Διατήρηση φυσικού περιβάλλοντος Τροφή ψαριών Απώλεια αρχαιολογικής κληρονομιάς Ναυσιπλοΐα Αλιεία Δραστηριότητες αναψυχής Άγρια ζωή Παράκτια άμυνα Προστασία φύσης Αλιευτικοί πόροι, αλιεία Αρχαιολογικές περιοχές Ναυσιπλοΐα αναψυχή Οι επιπτώσεις στην τοπική ανθρώπινη κοινότητα περικλείουν εκείνες που σχετίζονται με τις χερσαίες δραστηριότητες. Η ενόχληση θορύβου, παραδείγματος χάριν, θα μπορούσε να αναφερθεί ως αποτέλεσμα ανατίναξης ή χρήσης σχετικά θορυβώδους εξοπλισμού βυθοκόρησης, όπως η βυθοκόρος τύπου bucket, κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Σε αυτήν την περίπτωση μια μέριμνα πρόληψης της κατάστασης θα μπορούσε να περιλάβει τον περιορισμό της δραστηριότητας την ημέρα και μάλιστα μόνο τις εργάσιμες ώρες, αν και οι δύο αυτοί οι περιορισμοί είναι πιθανό να επιφέρουν σημαντικές δυσμενείς συνέπειες στο κόστος του project. Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις του θαλάσσιου περιβάλλοντος που οφείλονται στις διαδικασίες βυθοκόρησης αφορούν κατ αρχήν την απελευθέρωση υλικού και την εγκατάστασή του ως ίζημα. Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας διαδικασίας αυξάνει σημαντικά η θολότητα του νερού, ενώ κατόπιν πραγματοποιείται επικάλυψη περιοχών διαφορετικής ευαισθησίας κάθε φορά, κατά τη φάση της ιζηματοποίησης του αιωρούμενου υλικού που προκάλεσε και την αύξηση της θολότητας. Η ξαφνική αλλαγή του περιβάλλοντος είναι δυνατό να οδηγήσει σε μετακίνηση των βενθικών και Σελίδα 45 από 84

52 Βυθοκορήσεις και διάθεση ιζημάτων κατώτερων οργανισμών και των ψαριών της περιοχής. Η αύξηση της θολότητας συνδέεται επίσης και με την ποιότητα του νερού. Η απελευθέρωση υλικών που πραγματοποιείται στις βυθοκορήσεις είναι δυνατόν να συνδέεται και με απελευθέρωση, απόδοση και παραμονή ρυπογόνων ουσιών. Με αυτόν τον τρόπο προκαλείται μεταβολή της ποιότητας του νερού και μόλυνσή του (αλλαγές στη συγκέντρωση οξυγόνου, αύξηση συγκέντρωσης τοξικών ουσιών). Οι βλαβερές αυτές ουσίες προσβάλουν την πανίδα και τη χλωρίδα του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Η αφομοίωση των βλαβερών ουσιών από φυτά και ζώα έχει ως συνέπεια την μεταβολή της φυσικής τους κατάστασης, τη θνησιμότητά τους, άρα και την υποβάθμιση των αλιευτικών πόρων. Δε πρέπει όμως να αγνοείται και η υποβάθμιση των καναλιών ναυσιπλοΐας λόγω πλήρωσής τους κατά τη καθίζηση του αιωρούμενου υλικού, όπως επίσης και η προσβολή γειτονικών περιοχών (γειτονική παραλία, ύφαλος). Σελίδα 46 από 84

53 Η σημασία των βιολογικών μεταβολών ως αποτέλεσμα αυτών των φυσικών και χημικών αλλαγών συσχετίζεται με το βαθμό μόλυνσης των ιζημάτων και της ευαισθησίας της περιοχής. Μπορεί να υπάρχουν παρακείμενες κοινωνίες οστρακόδερμων που θα μπορούσαν να επικαλυφθούν από το ίζημα, ή περιοχές ενδιαφέροντος συντήρησης φυσικού κάλλους όπου η χαμηλού βαθμού φυσική θολούρα υποστηρίζει τη χλωρίδα και την πανίδα που αναπτύσσονται σε καθαρά ύδατα. Η απόθεση των ιζημάτων σε τέτοιες περιοχές θα ήταν χωρίς αμφιβολία καταστρεπτική. Για να μειωθούν ενδεχόμενες επιβλαβείς επιδράσεις, πρόσθετες τεχνικές βυθοκόρησης, - με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια ιζηματώδους υλικού κατά τη διάρκεια της βυθοκόρησης, μπορεί να απαιτηθούν. Σε περιοχές όπου τα ρεύματα δεν είναι πάρα πολύ ισχυρά, οι κουρτίνες εγκλωβισμού ιλύος μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να μειώσουν τη διασπορά ιζημάτων. Μπορεί επίσης να είναι συμφέρον να απαγορευτεί η υπερχείλιση από τη χοάνη της βυθοκόρου ή από τις φορτηγίδες διάθεσης. Όπου το ιζηματώδες υλικό είναι μολυσμένο, αλλά η βυθοκόρηση κρίνεται απαραίτητη (παραδείγματος χάριν, στα βιομηχανικά λιμάνια), οι κύριοι στόχοι πρέπει να είναι να αποφευχθεί η μόλυνση, με την ελαχιστοποίηση της διαταραχής στα ιζήματα και της διασποράς ιζηματώδους υλικού στο ύδωρ, και να ληφθεί το βυθοκορημένο υλικό σε μια μορφή κατάλληλη για τη διάθεση ή την επεξεργασία, συνήθως με την ελαχιστοποίηση του ποσού ύδατος που παρασύρεται με το ίζημα. Οι τεχνικές αντιμετώπισης μολυσμένων ιζημάτων έχουν αναπτυχθεί και μια σειρά ποικίλων ειδικών επεξεργασιών είναι πλέον διαθέσιμη. Ένας ακόμα ενδεχόμενος κίνδυνος λόγω των βυθοκορήσεων είναι και αυτός της διατάραξης περιοχών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Οι επιδράσεις που δέχονται τέτοιου είδους περιοχές μπορεί να είναι άλλοτε πολύ σημαντικές και άλλοτε λιγότερο σημαντικές, ανάλογα με την αρχαιολογική αξία που έχουν και ανάλογα με το βαθμό προσβολής τους. Πολλές φορές ίσως να μην γίνονται αντιληπτές παρά μόνο κατά τη διάρκεια της εκσκαφής. Σύμφωνα και με τα παραπάνω οι ιδιαίτερες αυτές περιοχές μπορεί να υφίστανται μεταβολές διότι αποτελούν τις κάθε αυτού θέσεις εκσκαφής αλλά και διότι βρίσκονται παρακείμενα σε θέσεις εκσκαφής. Σημαντικότατες είναι και οι επιπτώσεις από τη φυσική παρουσία του εξοπλισμού των βυθοκορήσεων και τις αναπόφευκτες συνέπειες. Ενδεικτικά αναφέρονται η διαρροή πετρελαίου από τα πλωτά μέσα, η διαρροή λυμάτων από τη λειτουργία αυτών και όσον αφορά τον άνθρωπο, η πρόκληση μεγάλων ποσοτήτων σκόνης και θορύβου, ιδιαίτερα όταν οι εργασίες λαμβάνουν χώρα κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Σελίδα 47 από 84

54 Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των βυθοκορήσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι αυτές που προκαλούνται από την αλλαγή του υδραυλικού συστήματος ως αποτέλεσμα της μεταβολής της βαθυμετρίας της περιοχής. Περιλαμβάνουν τις συνέπειες της διάθλασης και ανάκλασης των κυμάτων, τη μεταβολή του πυθμένα και τη μεταφορά ιζήματος και λάσπης. Όλα αυτά έχουν αντίκτυπο στη ναυσιπλοΐα, την παράκτια σταθερότητα της θαλάσσιας ζωής, καθώς επίσης επηρεάζουν και άλλους νόμιμους χρήστες της ευρύτερης περιοχής. 4.2 Θαλάσσια διάθεση Τα υλικά των εκσκαφών από τις διαδικασίες βυθοκόρησης πρέπει να διατεθούν σε ένα άλλο χώρο είτε στη θάλασσα είτε έξω απ αυτήν. Γενικότερα ο χαρακτηρισμός των υλικών βυθοκόρησης καθώς και της πιθανής περιοχής απόρριψης πρέπει να προηγείται της διαδικασίας διάθεσης, έτσι ώστε σε συνδυασμό με κατάλληλες μεθόδους διάθεσης να γίνεται μελέτη για τις επιδράσεις στη ναυσιπλοΐα, στην προστασία παράκτιων περιοχών, στην αλιεία, στην προστασία της φύσης και στη χρήση της θάλασσας από άλλους χρήστες. Ενδεικτικά θα πρέπει να αποφεύγεται η διάθεση των βυθοκορημάτων σε περιοχές αναπαραγωγής θαλάσσιων οργανισμών, σε περιοχές οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί ως θαλάσσια πάρκα ή ανήκουν σε οποιαδήποτε προστατευόμενη κατηγορία, κοντά σε ακτές και τέλος κοντά σε εκβολές ποταμών καθώς υπάρχει κίνδυνος το ίζημα να μεταφερθεί σε μεγάλη απόσταση. Σημαντικός παράγοντας όπως προαναφέραμε είναι η φύση του υλικού που βυθοκορείται, καθώς μπορεί να πρόκειται για βράχο, αμμοχάλικο, άμμο ή και για στερεοποιημένα υλικά όπως κομμάτια αργιλικών λίθων, καθώς επίσης και για μικρής συνεκτικότητας ίζημα. Ο χαρακτηρισμός των υλικών επίσης δίνει τη δυνατότητα πρόσθεσης βελτιωτικών ουσιών της ποιότητας των βυθοκορημάτων. Μια αξιολόγηση των επιπτώσεων της διάθεσης θα πρέπει να λάβει υπόψη τα χαρακτηριστικά τόσο του υλικού που βυθοκορείται όσο και της πιθανής περιοχής απόθεσης. Θα πρέπει να μεριμνεί για οποιαδήποτε επίπτωση στη ναυσιπλοΐα, στην προστασία ακτών, στην αλιεία, στους αλιευτικούς πόρους, στην τουριστικότητα της περιοχής, στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και στη νόμιμη χρήση της θάλασσας περιοχής από τρίτους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη θέση της περιοχής διάθεσης, και κάποιες οδηγίες σχετικά με τα κριτήρια επιλογής και τον προσδιορισμό των κατάλληλων περιοχών παρέχονται μέσα στις συμβάσεις. Με τη θαλάσσια διάθεση των υλικών εκσκαφής είναι πιθανή η επικάλυψη από ίζημα και καταστροφή σημαντικών εκτάσεων, αρκετά ευαίσθητων, όπως οι ύφαλοι και κοραλλιογενείς περιοχές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η θαλάσσια διάθεση, ακόμη και μη μολυσμένου υλικού, μπορεί να προκαλέσει ανασταλτικό παράγοντα ισορροπίας Σελίδα 48 από 84

55 του θαλάσσιου βιόκοσμου, και ως εκ τούτου μπορεί να μην είναι μια κατάλληλη μέθοδος διάθεσης. Ο χημικός και φυσικός χαρακτηρισμός των ιζημάτων είναι ένα απαραίτητο πρόωρο βήμα στην εκτίμηση της απόρριψης στη θάλασσα του βυθοκορημένου υλικού. Αν και αποτελεί φυσικό υλικό, ωστόσο για τη νέα θέση απόληξης αποτελεί ξένο στοιχείο το οποίο διαταράσσει την υφιστάμενη κατάσταση. Είναι γεγονός ότι τα επιφανειακά λεπτόκοκκα ιζήματα σε περιοχές όπου η διάθεση αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων ήταν έντονη, χαρακτηρίζονται από το μεγάλο βαθμό ρύπανσης και μόλυνσης. Έτσι τα υλικά εκσκαφής από τέτοιες περιοχές έχουν ιδιαίτερα μεγάλα φορτία οργανικής ύλης, τοξικών ουσιών (υδρογονάνθρακες, βαρέα μέταλλα). Η μεταφορά και διάθεση τέτοιων ποσοτήτων στο θαλάσσιο πυθμένα δημιουργεί μεγάλα ή μικρά προβλήματα στην περιοχή απόρριψης και στην ευρύτερη ζώνη ανάλογα με τα ρεύματα που επικρατούν. Πιο χονδροειδή ιζήματα, που βυθοκορούνται από χαρακτηριστικές περιπτώσεις προσαμμώσεων ακτών ή επιχώσεων σε εισόδους λιμένων ή καναλιών είναι απίθανο να μολυνθούν ιδιαίτερα, και είναι συνήθως καταλληλότερα για ευεργετική χρήση παρά διάθεση στη θάλασσα. Όταν η διάθεση των υλικών γίνεται σε περιοχές όπου στο βυθό βιώνουν οργανισμοί ευαίσθητοι στο ίζημα υπάρχει κίνδυνος σοβαρής διατάραξης της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Επίσης είναι ευνόητο ότι κατά τη διαδικασία απόρριψης αυξάνει σημαντικά η θολότητα λόγω αιώρησης του λεπτόκοκκου υλικού. Συνέπεια αυτών των συνθηκών είναι η δημιουργία αναπνευστικών προβλημάτων στα ψάρια. Μονιμότερες και σημαντικότερες είναι οι βλάβες στους βενθικούς και κατώτερους οργανισμούς λόγω ύπαρξης τοξικών ουσιών στο υλικό διάθεσης. Επομένως οι βιολογικές επιδράσεις από τη διάθεση είναι η διατάραξη των βιοτόπων των κατώτερων οργανισμών, των ψαριών, άρα και η υποβάθμιση των αλιευτικών πόρων. Τέλος σημαντικότατο είναι και το αισθητικό πρόβλημα που προκύπτει λόγω της θολότητας του νερού από την παρουσία φερτών σε αιώρηση υλικών στον παράκτιο χώρο και σε παραλίες που χρησιμοποιούνται από κολυμβητές. Σε εκείνες τις χώρες όπου ρυθμιστικοί έλεγχοι είναι σε ισχύ, οι επιπτώσεις της θαλάσσιας απόρριψης ή της ευεργετικής χρήσης του υλικού σε θαλάσσιο περιβάλλον εξετάζονται συνήθως από την εξουσιοδοτημένη αρχή. Η περιοχή διάθεσης πρέπει να επιλεχτεί με την δέουσα προσοχή, και να χαρακτηριστεί επιστημονικά. Οποιαδήποτε αδειοδότηση για θαλάσσια απόρριψη πρέπει να υπαγορεύει τέτοιες συνθήκες διεξαγωγής που να αποτρέπουν ή, εάν αναπόφευκτος, να ελαχιστοποιούν οποιαδήποτε δυσμενή αποτελέσματα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Ο έλεγχος πρέπει να είναι διαρκής και επαρκής για να αποφευχθούν καταστρεπτικά αποτελέσματα και Σελίδα 49 από 84

56 για να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με τους όρους αδειοδότησης από την πλευρά του εργολάβου. 4.3 Διάθεση στο έδαφος Η διάθεση του βυθοκορημένου υλικού σε περιοχές που χρησιμοποιούνταν για διάθεση βιομηχανικών και αστικών αποβλήτων είναι συνήθως μη αποδεκτή λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε νερό των βυθοκορημάτων και στις δυσκολίες που εμφανίζονται κατά τη μεταφορά τους στην περιοχή. Για να υπερπηδήσουν αυτούς τους σκοπέλους, μερικές χώρες έχουν ορίσει και «κατασκευάσει» επί τούτου χερσαίες περιοχές διάθεσης για το βυθοκορημένο υλικό που είναι πιο προσιτές στα πλωτά άντλησης. Ένα μειονέκτημα είναι η απαίτηση για μεγάλες εδαφικές περιοχές. Η αργή καθίζηση, χαρακτηριστική των λεπτόκοκκων υλικών, τυπική μορφή βυθοκορημάτων της «βυθοκόρησης συντήρησης», απαιτεί τη δημιουργία μεγάλων λιμνοθαλασσών προκειμένου να καθιζάνουν γρήγορα τα υλικά και έπειτα να απομακρυνθεί το νερό. Το ενδεχόμενο μόλυνσης των υπόγειων υδάτων πρέπει να αποτελέσει μέριμνα της αναθέτουσας αρχής. Όπου συναντάται μίγμα μολυσμένων ιζημάτων και καλής διαβάθμισης άμμου, το βυθοκορημένο υλικό μπορεί να υποστεί επεξεργασία προκειμένου να διαχωριστεί το λεπτόκοκκο μολυσμένο υλικό από το πιό χονδροειδές, λιγότερο μολυσμένο στοιχείο. Αυτό επιτρέπει την διάθεση ή τη χρήση της καθαρής άμμου, και τη χωριστή διάθεση του μολυσμένου λεπτού ιζήματος. Τα υψηλού βαθμού μολυσμένα ιζήματα μπορούν να απαιτήσουν την διαιρεμένη διάθεση, δηλαδή τη διάθεση σε διάφορα σημεία ή τον καθαρισμό. Οι διαλυτικές πλύσεις και η αποτέφρωση του συγκεντρωμένου μολυσματικού παράγοντα, με τη χωριστή διάθεση του καθαρισμένου ιζήματος, είναι άλλες μέθοδοι που εφαρμόζονται ευρέως σήμερα. (ευεργετική χρήση του υλικού dredged) Πολλές πιθανές ευεργετικές χρήσεις μπορούν να βρεθούν για το βυθοκορημένο υλικό, ιδιαίτερα για τα κοκκώδη ιζήματα. Η χρήση στο θαλάσσιο περιβάλλον για την προστασία ακτών, την τροφοδότηση παραλιών ή τη δημιουργία χωμάτινων αναχωμάτων για τη μείωση της ενέργειας των κυμάτων, μπορεί να είναι ιδιαίτερα κατάλληλη λαμβάνοντας υπόψη τη σχετική ευκολία της μετακίνησης μεγάλων όγκων του υλικού θαλάσσια. Όπου η βυθοκόρηση αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου project, προσοχή πρέπει να δοθεί στην επαναχρησιμοποίηση του βυθοκορημένου υλικού σε άλλα στάδια κατασκευής του project, παραδείγματος χάριν ως υλικό επίχωσης για τις τάφρους ή ως πλεονάζων υλικό για τη δημιουργία εδάφους. Υλικά όπως ο άργιλος μπορεί να είναι χρήσιμα, παραδείγματος χάριν στην κατασκευή ή τη συντήρηση μώλων. Σελίδα 50 από 84

57 Λεπτής μοριακής φύσης υλικά όπως ιλύς που προκύπτει από τη «βυθοκόρηση συντήρησης» και λάσπη που βυθοκορείται από τις εκβολές ποταμών είναι δυσκολότερο να χρησιμοποιηθούν στο έδαφος λόγω των φτωχών ιδιοτήτων εφαρμοσμένης μηχανικής τους και του μεγάλου χρόνου καθίζησης τους και διαχωρισμού τους από το νερό, αν και υπάρχουν τεχνικές για να παράγονται εδαφικά υλικά καλού τύπου ανάλογα με τις απαιτήσεις. Αυτά τα λεπτότερα υλικά μπορούν, εντούτοις, να είναι κατάλληλα για χρήση στο θαλάσσιο περιβάλλον για τη δημιουργία βιότοπων και υπάρχει ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των κατάλληλων τεχνικών. Η δημιουργία ή η διεύρυνση υγροτόπων έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς στις ΗΠΑ για την διάθεση του βυθοκορημένου υλικού. Οδηγίες σχετικά με την ευεργετική χρήση των βυθοκορημάτων και των διαδικασιών για οικονομικούς και αποτελεσματικούς τρόπους χρήσης του βυθοκορημένου υλικού παρέχονται από την έκθεση της Permament International Association of Navigation Congress (PIANC) Working Group 19: Beneficial Uses of Dredged Material. Σελίδα 51 από 84

58 4.4 Νομοθετικές Ρυθμίσεις Διεθνείς συμβάσεις Σήμερα δεν υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία που να αφορά τα βυθοκορήματα, αλλά εμπεριέχονται στη γενικότερη νομοθεσία περί επιπτώσεων των λιμενικών έργων. Το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο σε διακρατικό επίπεδο διαχωρίζεται σε διεθνείς συμφωνίες και οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσον αφορά στην Ελλάδα το νομικό καθεστώς περιλαμβάνει νόμους, κοινές υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα. Τη δεκαετία του 70 ξεκίνησε μια προσπάθεια πρόληψης της μόλυνσης της θάλασσας από την απόρριψη αποβλήτων. Έτσι το 1972 υπογράφτηκε η Συνθήκη του Λονδίνου, η οποία επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 1978 και αφορούσε στην απόρριψη : βιομηχανικών αποβλήτων «λάσπης» από επεξεργασμένα αστικά λύματα βυθοκορημάτων σκουπιδιών και μπαζών Στην πραγματικότητα το 90% αφορά τη διάθεση βυθοκορημάτων που είτε δεν είναι τόσο ρυπασμένα όσο τα υπόλοιπα είτε όπως διαπιστώθηκε τόσο επικίνδυνα για το περιβάλλον όσο τα βιομηχανικά απόβλητα. Για το λόγο αυτό μετά από προσφυγές διαφόρων χωρών το 1986 εξειδικεύτηκαν οι όροι για τη θαλάσσια διάθεση βυθοκορημάτων. Το 1977 στις Η.Π.Α. στα πλαίσια της δράσης για το καθαρό νερό (Clean Water Act) αντιμετωπίστηκε η διάθεση βυθοκορημάτων λεπτομερέστερα και με ευμενέστερη θεώρηση, και ειδικότερα σε σχέση με τη διάθεση σε παράκτιους υγρότοπους. Εκπονήθηκε από το σώμα μηχανικών του Στρατού, ερευνητικό πρόγραμμα για τα βυθοκορήματα (Dredged Material Research Program) στο οποίο διαπιστώθηκε ότι η διάθεση στη θάλασσα των βυθοκορημάτων δεν είναι μονόδρομος διαδικασία και ότι πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση και ότι η διάθεση στη θάλασσα μπορεί να γίνεται λελογισμένα χωρίς μοιραίες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Διαπιστώθηκε ότι: η διάβαση ρυπαντών και θρεπτικών στο νερό από το ίζημα δεν είναι εύκολη εφόσον οι συνθήκες περιβάλλοντος στο χώρο της απόθεσης δε διαφέρουν από αυτές στην πηγή των βυθοκορημάτων η θολερότητα που αναπτύσσεται πρόσκαιρα δεν είναι επιβλαβής για τους θαλάσσιους οργανισμούς Σελίδα 52 από 84

59 η ιζηματογένεση δεν είναι επικίνδυνη γενικά για τους βενθικούς οργανισμούς η απόσπαση ρυπαντών και η μετάβασή τους στους θαλάσσιους οργανισμούς είναι μάλλον στοχαστική και δεν έχει καθορισμένη πορεία και τάση. Σελίδα 53 από 84

60 4.4.2 Οδηγίες Ευρωπαικής Ένωσης Σε επίπεδο Ευρώπης τα βυθοκορήματα χαρακτηρίζονται ως στερεά απόβλητα και στα πλαίσια αυτής της λογικής πραγματοποιείται και η νομοθετική τους αντιμετώπιση. Έχει καταρτιστεί Ευρωπαϊκός κατάλογος αποβλήτων (Ε.Κ.Α.) σύμφωνα με το Παράρτημα της απόφασης 2000/532/ΕΚ, όπως έχει τροποποιηθεί με τις αποφάσεις 2001/118/ΕΚ, 2001/119/ΕΚ και 2001/573/ΕΚ της Επιτροπής Ε.Κ. Αποτελεί εναρμονισμένο κατάλογο αποβλήτων και μπορεί να αναθεωρείται από την Επιτροπή Ε.Κ. σε τακτά χρονικά διαστήματα βάσει νέων γνώσεων και ιδίως ερευνητικών αποτελεσμάτων. Ειδικότερα για τα βυθοκορήματα, αυτά περιλαμβάνονται: Κατηγορία 17, υποκατηγορία 17 05: «απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις» (περιλαμβάνει χώμα εκσκαφής από ρυπασμένες τοποθεσίες). Κατηγορία 19, υποκατηγορία 19 13: «απόβλητα και λάσπες που προκύπτουν από την εξυγίανση χωμάτων ή υπόγειων νερών». Τέλος στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (ΕΚ) αρ. 2150/2002 (Επίσημη εφημερίδα L332 της 09/12/2002) γίνεται αναφορά στις βυθοκορήσεις στην Κατηγορία 12, υποκατηγορία 12.6 «Μολυσμένα εδάφη και ρυπώδεις λυματολάσπες βυθοκόρησης» Ελληνική Νομοθεσία Στην Ελλάδα, ελαφρώς άκριτα, αν και με γνώμονα την καλύτερη εξασφάλιση του περιβάλλοντος, η διάθεση βυθοκορημάτων στη θάλασσα καθορίζεται με βάση πάγια διαταγή του Γ.Ε.Ν., σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η διάθεση σε βάθη μεγαλύτερα των 50 μέτρων και σε απόσταση μεγαλύτερη από 1,5 μίλι από την ακτή. Αξίζει να σημειωθεί σ αυτό το σημείο ότι η απόρριψη οποιωνδήποτε υλικών - ουσιών στην θάλασσα επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από θετική γνωμάτευση κατάλληλου εργαστηρίου (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., Πανεπιστημίου κ.α. ), από την οποία θα προκύπτει ότι τα υλικά δεν είναι επιβλαβή για το θαλάσσιο περιβάλλον, και άδεια της οικείας λιμενικής αρχής όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία: Ν. 743/1977 Φ.Ε.Κ. 319Α/77 (Περί προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος) Ν. 855/1978 Φ.Ε.Κ. 235Α/78 (Περί πινάκων ουσιών των οποίων απαγορεύεται η απόρριψη στη θάλασσα) Ν. 1147/1981 Φ.Ε.Κ. 110Α/81 (Περί προλήψεως ρυπάνσεως της θαλάσσης εξ απορρίψεως καταλοίπων και άλλων τιμών διατάξεων) Σελίδα 54 από 84

61 Π.Δ. 68/1995 Φ.Ε.Κ. 48Α/95 (Αποδοχή τροποποιήσεων των Παραρτημάτων της Διεθνούς Σύμβασης 1972 «Περί προλήψεως ρυπάνσεως της θαλάσσης εξ απορρίψεως καταλοίπων και άλλων υλών και άλλων τινών διατάξεων») Επίσης προς αποφυγή της ρύπανσης της θάλασσας, απαγορεύεται η απόρριψη στον θαλάσσιο χώρο της περιοχής καυσίμων και λιπαντικών. Απαραίτητα μέτρα πρέπει να υποδείξει η οικεία λιμενική αρχή σύμφωνα με τα Ν.743/1977 Φ.Ε.Κ. 319Α/77 Ν.1269/1982 Φ.Ε.Κ. 92Α/82 (Κύρωση της Διεθνούς Συνθήκης 1973 «πρόληψη της θάλασσας από πλοία» και του πρωτοκόλλου 1978 (MARPOL 73/78). Ν.2252/1994 Φ.Ε.Κ. 192Α/94 (Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης «για την ετοιμότητα, συνεργασία και αντιμετώπιση της ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο, 1990» και άλλες διατάξεις) Π.Δ.55/1998 Φ.Ε.Κ. 58Α/98 (Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος) κατά τη φάση κατασκευής των έργων και κατά τη μελλοντική λειτουργία τους. Η αντιμετώπιση των διαδικασιών της βυθοκόρησης και της διάθεσης υπό το πρίσμα της θεώρησής τους ως στερεά και επικίνδυνα απόβλητα γίνεται σύμφωνα με: ΥΑ Η.Π.13588/725/ ΦΕΚ 383/Β'/ , (η οποία αντικατέστησε την ΚΥΑ 19396/1546/1997) ν.50910/2727/2003 περί διαχείρισης στερεών αποβλήτων αντίστοιχα. 4.5 Περίληψη Δυσμενείς περιβαλλοντικές επιδράσεις μπορούν να εμφανιστούν είτε επί της περιοχής επέμβασης είτε επί της περιοχής διάθεσης του υλικού. Ο τύπος και το μέγεθος αυτών των αποτελεσμάτων εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της θέσης των περιοχών επέμβασης και διάθεσης, η φυσικοχημική σύσταση του βυθοκορημένου υλικού και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται στη βυθοκόρηση. Η προσεκτική επιλογή του εξοπλισμού βυθοκόρησης και της ακολουθούμενης μεθόδου λειτουργίας μπορεί να αποσβέσει ως ένα βαθμό τον αντίκτυπο δυσμενών επιπτώσεων. Όταν επιλέγεται η απόρριψη στη θάλασσα είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επιλεχτεί η περιοχή διάθεσης με την απαιτούμενη προσοχή προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τα αποτελέσματα σε άλλους χρήστες του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ο χημικός και φυσικός χαρακτηρισμός των ιζημάτων που βυθοκορούνται είναι απαραίτητος για να καθορίσει εάν θα μπορούσαν να εμφανιστούν δυσμενή Σελίδα 55 από 84

62 αποτελέσματα σε θαλάσσιους οργανισμούς ή στην ανθρώπινη υγεία κατά τη διάθεση. Πλήρης χαρακτηρισμός των ιζημάτων στο στάδιο προγραμματισμού επιτρέπει την επιλογή των βέλτιστων τεχνικών για τη βυθοκόρηση και τη διάθεση, επιλογή μέτρων ανακούφισης όπου είναι απαραίτητο και σχεδιασμό κατάλληλων προγραμμάτων πρόβλεψης συνεπειών. Πρέπει να αναφερθεί ότι η βυθοκόρηση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς να έχει ορισθεί εκ των προτέρων μια κατάλληλη περιοχή για να δεχτεί το βυθοκορημένο υλικό. Το αυξανόμενο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον για τέτοιες περιοχές σημαίνει ότι προσεκτική προσοχή πρέπει να δοθεί στις εφαρμογές για τη διάθεση, και προσοχή οφείλει να δίνεται σε αυτήν την πτυχή της λειτουργίας βυθοκόρησης και από τις αναθέτουσες αρχές και από τους αναδόχους. Σελίδα 56 από 84

63 5. Σχεδιασμός και διερεύνηση περιοχών επέμβασης Ο σχεδιασμός ενός project βυθοκόρησης πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να εξασφαλίζει ότι με το πέρας των εργασιών, η λειτουργικότητα των αποτελεσμάτων θα είναι η αναμενόμενη και το κόστος του project θα είναι εντός αποδεκτών ορίων της αναθέτουσας αρχής. Η αποτελεσματικότητα πολλών τυπικών project βυθοκόρησης είναι η εξασφάλιση του επαρκούς βάθους και ασφάλειας πλεύσης σκαφών από και προς ένα λιμένα. Ένας σωστός σχεδιασμός περιλαμβάνει μια μεγάλη σειρά εκτιμήσεων και απαιτεί μια κατανόηση των γεωλογικών, γεωτεχνικών, υδραυλικών, βαθυμετρικών και περιβαλλοντικών συνθηκών επί των διαφορετικών περιοχών επέμβασης. Σωστές πληροφορίες μπορούν να ληφθούν μόνο από λεπτομερείς έρευνες στις περιοχές. 5.1 Σχεδιαστικά κριτήρια (απαιτήσεις βυθοκόρησης για τη ναυσιπλοΐα) Ο σχεδιασμός ενός καναλιού ναυσιπλοΐας, ενός λιμανιού ή μιας περιοχής προσόρμισης απαιτεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο βάθος και στο εύρος υδάτων, στην ευθυγράμμιση και στις δευτερεύουσες κλίσεις της περιοχής που διευρύνεται. Οι στόχοι είναι να επιτευχθεί ασφαλής διάπλους σκαφών και ασφαλής προσόρμιση. Τα βάθη ύδατος εξαρτώνται από τα παλιρροιακά χαρακτηριστικά της περιοχής και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις των διαφορετικών τύπων σκαφών. Ο σχεδιασμός των καναλιών και των αγκυροβολίων, και επομένως ο καθορισμός του στόχου του project βυθοκόρησης, απαιτεί την εκτίμηση των ακόλουθων παραγόντων. Μέγιστο έλξη των σκαφών που αράζουν. Μήκος του παλιρροιακού παραθύρου μέσα στο οποίο τα σκάφη μέγιστης έλξης μπορούν να γίνουν αποδεκτά στο λιμένα. Αριθμός σκαφών που προσορμίζονται σε μια παλίρροια. Αυτό θα καθορίσει εάν απαιτείται ένα μονόδρομο κανάλι, ένα διπλής κατεύθυνσης ή τις διαβάσεις δηλαδή το πλάτος του. Το κόστος που θα απαιτηθεί για «capital dredging» και «βυθοκόρηση συντήρησης» σε συνάρτηση με το πρόσθετο εμπορικό όφελος που προκύπτει από ένα μεγαλύτερο παλιρροιακό παράθυρο Εκτιμήσεις βάθους Το βάθος καναλιού που απαιτείται σε έναν λιμένα για να παρέχει το απαιτούμενο παλιρροιακό παράθυρο για ασφαλή αποδοχή σκαφών, βασιζόμενοι πάντα σε συγκεκριμένες τιμές έλξης σκαφών, εξαρτάται από ποικίλα χαρακτηριστικά σκαφών και περιβαλλοντικές συνθήκες, είτε τα εξετάζουμε μεμονωμένα είτε σε Σελίδα 57 από 84

64 αλληλεπίδραση. Οι ακόλουθες πτυχές πρέπει να εξεταστούν. Μήκος καναλιών και ταχύτητα σκαφών. Εξωτερική εκκαθάριση καρίνων σκαφών. Διακυμάνσεις στη στάθμη υδάτων που δημιουργούνται από τον αέρα, τα κύματα και τις παλίρροιες στη θέση του καναλιού ή του λιμένα Εμφανιζόμενος βαθμός ιζηματογένεσης και στρατηγική επιλογή project «βυθοκόρηση συντήρησης». Ανακρίβεια ερευνών Περιθώρια υπερσυμβατικών ποσοτήτων βυθοκόρησης. Το απαιτούμενο βάθος ύδατος κάτω από την καρίνα του σκάφους όταν αυτό πλέει με τη μεγαλύτερη τιμή βυθίσματος του εξαρτάται από τους απαραίτητους ελιγμούς προκειμένου να αράξει και την ασφάλεια της πλοιμότητας. Συνήθως μια πρώτη εκτίμηση ανάγεται στο 10% του ύψους του σκαριού με μια ελάχιστη τιμή στο 1,0 μ. Σε οποιοδήποτε σχεδιασμό καναλιού πρέπει να ορισθεί ένας προσεγγιστικός βαθμός ιζηματογένεσης της περιοχής και να μελετηθεί μια στρατηγική αφαίρεσης του ιζήματος της περιοχής. Αυτά καθορίζουν την αύξηση στην τιμή του βάθους βυθοκόρησης που απαιτείται ως siltation buffer (σχέδιο 23). Αυτός επίσης ο βαθμός ιζηματογένεσης και η μεταβλητότητα του στη διάρκεια του έτους καθορίζει αν θα υιοθετηθεί μορφή «capital dredging» ή βυθοκόρησης συντήρησης. Για πολλούς λόγους η μέτρηση του βάθους δεν μπορεί να θεωρηθεί ακριβής δραστηριότητα και επομένως πιθανές ανακρίβειες πρέπει να αναγνωριστούν στον Σελίδα 58 από 84

65 σχεδιασμό και καθορισμό των βαθών. Ούτε είναι η βυθοκόρηση ένα project ακρίβειας στις περισσότερες περιπτώσεις. Η ακρίβεια του οριζόντιου και κάθετου ελέγχου, ενώ βελτιώνεται συνεχώς, δεν μπορεί να επιτευχθεί στο βαθμό που επιτυγχάνεται στο έδαφος, και συνεπώς για να εξασφαλιστεί το απαιτούμενο ελάχιστο βάθος εισάγεται ένα ποσοστό προσαύξησης στην τιμή σχεδιασμού. Αυτό εξαρτάται από τις συνθήκες της περιοχής, τον τύπο βυθοκόρου και τη φύση του υλικού που βυθοκορείται. Το κόστος εισάγεται επίσης σε αυτή την εξίσωση παραγόντων. Βυθοκόρηση υψηλής ακρίβειας μπορεί να επιτευχθεί αλλά απαιτεί περισσότερο χρόνο και πρόσθετο εξειδικευμένο εξοπλισμό και συνεπάγεται αύξηση του κόστους. Ανεγείρεται λοιπόν το ερώτημα εάν η βυθοκόρηση υψηλής ακρίβειας είναι μια αποδοτική επιλογή Εκτιμήσεις πλάτους Το απαραίτητο πλάτος του καναλιού έχει επιπτώσεις στην ένταση εργασιών τόσο του «capital dredging» όσο και της βυθοκόρησης συντήρησης. Οι διαστάσεις σχεδιασμού εξαρτώνται από την εκτίμηση των ακόλουθων παραγόντων. Μέγιστες διαστάσεις σκαφών, μέσα προώθησης και πηδαλίου. Μονόδρομη ή διπλής κατεύθυνσης κυκλοφορία. Βάθος βάσης του καναλιού. Κυρτότητα και στροφή καναλιών. Άνεμοι, κύματα και παλιρροιακά ρεύματα. Στις περισσότερες μελέτες οι απαιτήσεις πλάτους εκφράζονται συναρτήσει των πλατών των σκαφών. Ο σημαντικότερος παράγοντας στον καθορισμό του πλάτους του καναλιού που βυθοκορείται είναι εάν απαιτείται διπλής κατεύθυνσης διάπλους. Αυτό επηρρεάζεται από τον τύπο και τη συχνότητα της θαλάσσιας κυκλοφορίας που προσορμίζεται στο λιμένα και, μέχρι ενός σημείου, από τον αριθμό των διαθέσιμων αγκυροβολίων. Για διπλής κατεύθυνσης κυκλοφορία, το απαιτούμενο σχεδιαστικό εύρος για δύο σκάφη, εξάγεται μετά την προσαύξηση μιας δεδομένης τιμής ικανοποιητικής για διάπραξη ελιγμών και εξασφάλισης απαιτούμενων κλίσεων. (σχέδιο 24). Οι ακριβείς απαιτήσεις πλάτους θα τείνουν γενικά προς μια μέγιστη τιμή ειδικά για περιοχές με συχνή εμφάνιση ανέμων, υψηλής κυρτότητας και στροφής καναλιών, και μιας ελάχιστης για μικρού μήκους ευθέα κανάλια που χρησιμοποιούνται από σκάφη με υψηλή δυνατότητα ελιγμού. Και σε αυτή την περίπτωση συνεργασία με τις επιτόπου αρμόδιες αρχές συνεισφέρει ουσιαστικά ενώ η χρήση ηλεκτρονικών προσομοιωτών αναπτύσσεται ταχύτατα. Σελίδα 59 από 84

66 5.1.3 Δευτερεύουσες κλίσεις Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει προτεινόμενες γωνίες για δευτερεύουσες κλίσεις σαν γενικός οδηγός σχεδιασμού, αλλά πρέπει να τονιστεί ότι δεν αποκλείονται παραλλαγές. Χαρακτηριστικές δευτερεύουσες κλίσεις για διάφορους εδαφολογικούς τύπους για υποβρύχιες κλίσεις. Σελίδα 60 από 84

67 5.2 Έρευνα περιοχών Έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο ότι η δυνατότητα πραγματοποίησης ενός project βυθοκόρησης, το κόστος και ο χρόνος περάτωσης του εξαρτώνται πολύ από την παραγωγή που επιτυγχάνεται από τη βυθοκόρο. Η παραγωγή ακολούθως εξαρτάται από τη φύση του υλικού που βυθοκορείται και από τις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής επέμβασης. Η λήψη αξιόπιστων πληροφοριών και για τις δύο ανωτέρω συνιστώσες απαιτεί επαρκή και ολοκληρωμένη έρευνα στην περιοχή. Ο στόχος της έρευνας στις περιοχές είναι να παρασχεθούν οι πληροφορίες που θα βοηθήσουν στο γενικό σχεδιασμό του project βυθοκόρησης, να μπορέσει ο ανάδοχος να καθορίσει κατά βέλτιστο τρόπο τη διάταξη των εγκαταστάσεων βυθοκόρησης και να προσδιορίσει οποιουσδήποτε περιορισμούς λειτουργίας. Η έρευνα απαιτείται επίσης για να επιτραπεί η αδειοδότηση και να ικανοποιηθούν οι περιβαλλοντικές συνιστώσες. Οι βασικές πληροφορίες για τις ανωτέρω εκτιμήσεις είναι: χαρακτηρισμός του υλικού που βυθοκορείται. προσδιορισμός του συνολικού όγκου βυθοκόρησης και του ποσοστού των διάφορων υλικών τύπων, συμπεριλαμβανομένων της απαιτούμενης προσαύξησης. υδρογραφία των θέσεων βυθοκόρησης και διάθεσης. Τρεις κύριοι τύποι ερευνών στην περιοχή επέμβασης απαιτούνται για να παρέχουν τις ανωτέρω πληροφορίες. Βαθυμετρικές έρευνες για να καθορίσει τα βάθη πυθμένα. Γεωτεχνική έρευνα για να καθορισθεί η φύση του υλικού. Περιβαλλοντικές έρευνες για να προσδιοριστούν οι παράγοντες που μπορούν να έχουν επιπτώσεις στη βυθοκόρηση και τη διάθεση ή στις εργασίες περάτωσης. Πιο λεπτομερειακή ανάλυση εφαρμόζεται στο πεδίο εργασιών βυθοκόρησης. Η αυξανόμενη περιβαλλοντική επαγρύπνιση συνεπάγεται ότι τα στοιχεία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για εισαγωγή σε αριθμητικά και φυσικά μοντέλα μελέτης της περιοχής. Αν και οι τρεις τύποι ερευνών είναι ευδιάκριτα διαφορετικοί πρέπει να πραγματοποιούνται σε συσχέτιση ο ένας σε σχέση με τον άλλον. Η ανατροφοδότηση από τις έρευνες, ιδιαίτερα μετά από τη γεωτεχνική έρευνα, μπορεί να οδηγήσει στην τροποποίηση του γενικού σχεδιασμού του project ή μπορεί να προσδιορίσει περιοχές όπου πρόσθετες πληροφορίες απαιτούνται. Σελίδα 61 από 84

68 5.2.1 Βαθυμετρική έρευνα Οι βαθυμετρικές έρευνες συνήθως διεξάγονται μέσω του echo-sounder. H διάταξη echo-sounder καταγράφει ψηφιακά και χαράσσει αυτοματοποιημένα, αλλά η προσεκτική ανάλυση του ίχνους του ήχου είναι ακόμα ουσιαστική, ιδιαίτερα σε περιοχές ύδατος με λεπτά ιζήματα. Μπορεί επίσης να είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί ένας από τους διαφορετικούς τύπους μετρητών πυκνότητας. Αυτοί μπορούν να παρέχουν ένα προφίλ πυκνότητας και είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι σε περιοχές όπου ένα στρώμα λάσπης χαμηλής πυκνότητας, ή ρευστή λάσπη, μπορεί να επικαλύπτει πιο στερεοποιημένο υλικό. Η βαθυμετρική έρευνα δεν είναι μια ακριβής μορφή μέτρησης. Λεπτομερείς προδιαγραφές και μεθοδολογία για την έρευνα πρέπει επομένως να καταρτιστούν. Πρέπει να περιλαμβάνονται λεπτομέρειες της έκτασης της έρευνας και της μεθόδου οριζόντιου και κάθετου ελέγχου, της συχνότητας των ελέγχων, του τύπου και της συχνότητας του echo-sounder Γεωτεχνική έρευνα Προτού αναληφθεί οποιαδήποτε έρευνα στο πεδίο μια βιβλιογραφική επισκόπηση για το γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής κρίνεται σκόπιμη. Στη Βρετανία τέτοιες πληροφορίες μπορούν να βρεθούν από τις δημοσιεύσεις του Institute of Geological Sciences και του British Geological Survey, ή για παράδειγμα, από προηγούμενα project βυθοκόρησης. Τα στοιχεία που εξάγονται από την εδαφολογική έρευνα έχουν άμεσο αντίκτυπο σε όλα τα στάδια ενός project βυθοκόρησης, από αυτό του αρχικού σχεδιασμού εώς και αυτό της διάθεσης του υλικού. Ανεπαρκείς πληροφορίες καλής ποιότητας προκαλούν συχνά χρονικές καθυστερήσεις, με ιδιαίτερες οικονομικές επιπτώσεις σε όλο το project. Είναι επομένως επιτακτικό μια καλά καθορισμένη εδαφολογική έρευνα να πραγματοποιείται πριν την έναρξη των εργασιών. Ο στόχος της εδαφολογικής έρευνας είναι να χαρακτηριστεί το υλικό προκειμένου να καθοριστούν τα ακόλουθα. Γενική βυθοκορητότητα-όρος που χρησιμοποιείται για να δείξει πόσο εύκολα το υλικό μπορεί να χαλαρωθεί, να ανυψωθεί, να μεταφερθεί και να αποτεθεί, και η επίδραση από άποψη φθοράς λόγω χρήσης στον εξοπλισμό βυθοκόρησης. Αντίστοιχοι όγκοι των διαφορετικών τύπων υλικών που βυθοκορούνται. Καταλληλότητα για τις διαφορετικές μορφές διάθεσης και για ευεργετική χρήση. Σελίδα 62 από 84

69 Βυθοκορήσεις και διάθεση ιζημάτων Η γεωτεχνική έρευνα αποτελείται από τρία στοιχεία: (a) γεωφυσική έρευνα (b) γεωτεχνική έρευνα (c) επιτόπου και εργαστηριακές δοκιμές. Δεν είναι αναγκαίο να πραγματοποιούνται και οι τρεις τύποι πριν από κάθε project βυθοκόρησης, ειδικά για project όπου ο κίνδυνος κάτι να πάει στραβά είναι μάλλον μικρός και δεν επιφέρει αλλαγές στο κόστος. Η γεωφυσική έρευνα (σεισμικό προφίλ) είναι μια μέθοδος καθορισμού της υπόγειας στρωματογραφίας, και του πάχους των διαφόρων στρωμάτων. Σε μεγάλες περιοχές επέμβασης μια γεωφυσική έρευνα μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του αριθμού των δειγμάτων ή επιτόπιων δοκιμών που απαιτούνται για να εξαχθεί μια πρώτου σταδίου γενική ερμηνεία στρωμάτων. Μια γεωφυσική έρευνα είναι ουσιαστική σε περιοχές όπου είναι αβέβαιο εάν κάτι είναι θαμμένο κάτω από το βυθό, π.χ. καλώδια, σωληνώσεις ή ακόμα και υπολείμματα πολέμου, και μπορεί να υποστηριχτεί σε τέτοιες περιπτώσεις από πρόσθετες διατάξεις τύπου sonar. Σελίδα 63 από 84

70 Μια γεωτεχνική έρευνα είναι ουσιαστική για όλο το project βυθοκόρησης. Λεπτομερείς μετρήσεις των στρωμάτων του υλικού κάτω από το βυθό σε ένα ή περισσότερα σημεία μπορούν να πραγματοποιηθούν είτε στο πεδίο είτε μετά τη συλλογή δειγμάτων στο εργαστήριο. Τα στοιχεία αυτά μαζί με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών δοκιμών, χαρακτηρίζουν το υλικό που βυθοκορείται και παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες στον ανάδοχο προκειμένου να υπολογίσει τις δαπάνες και να καθορίσει το γενικότερο πλαίσιο δράσης. Η ακρίβεια αυτών των εκτιμήσεων εξαρτάται πολύ από την ποιότητα και το μέγεθος της γεωτεχνικής έρευνας. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι γεωτεχνικών ερευνών για project βυθοκόρησης. Οι γεωτρήσεις είναι γενικά οι ακριβότερες αλλά είναι συνήθως απαραίτητες όπου το πάχος του υλικού που βυθοκορείται είναι μεγαλύτερο από 2 ή 3 μ. Η μέθοδος επιτρέπει την επιτόπια δοκιμή των εδαφολογικών ιδιοτήτων και την εξαγωγή πυρήνα υλικού και την προσεκτική του εξέταση στο εργαστήριο. Άλλες μέθοδοι είναι η χρήση Vibrocores που χρησιμοποιείται αντί των γεωτρήσεων όπου το πάχος του υλικού πάχος είναι σχετικά μικρό, και η χρήση cone penetrometer με το μειονέκτημα ότι οι πληροφορίες που παρέχει δεν είναι αξιόπιστες μόνες τους αλλά από κοινού με τη χρήση πληροφοριών από τις άλλες μεθόδους. Οι επιτόπιες και εργαστηριακές δοκιμές είναι σημαντικές για όλα τα project βυθοκόρησης προκειμένου να οριστούν οι φυσικοχημικές ιδιότητες του υλικού που θα βυθοκορηθεί. Μια τυποποιημένη μέθοδος για την ταξινόμηση προτάθηκε από τη Permament International Association of Navigation Congresses (PIANC) το Οι αρχικές εδαφολογικές ιδιότητες που είναι σημαντικές για όλες τις φάσεις της διαδικασίας βυθοκόρησης λαμβάνονται από τις επιτόπιες δοκιμές και τις μετρήσεις που καθορίζονται κατωτέρω. (α)δείκτης συμπύκνωσης εδάφους. (β)αντοχή διάτμησης. (γ)φαινόμενο ειδικό βάρος. (δ)δείκτης διαπερατότητας εδάφους. (ε)δειγματοληψία και περιγραφή εδάφους. Σελίδα 64 από 84

71 Για project βυθοκόρησης βράχου ένα διαφορετικό σύνολο εργαστηριακών δοκιμών απαιτείται σε δείγματα πυρήνων. Η βυθοκόρηση βραχώδους υλικού είναι ένας εξειδικευμένος κλάδος και απαιτεί τη συμβολή ειδικών επιστημόνων τόσο στον προγραμματισμό όσο και στην επεξήγηση των αποτελεσμάτων των δοκιμών Περιβαλλοντικές έρευνες Αφού καθοριστούν ο τύπος και ο όγκος του υλικού προς βυθοκόρηση και η τεχνική βυθοκόρησης, πρέπει να συνεκτιμηθούν οι περιβαλλοντικές συνθήκες τόσο στην περιοχή επέμβασης όσο και στην περιοχή διάθεσης. Πτυχές όπως παλιρροιακά ύψη και ροές, αρχεία κυματικών συνθηκών, ρευμάτων και αέρος, στοιχεία του ναυτικού και άλλα στοιχεία της πανίδας και χλωρίδας της περιοχής όπως και οι γενικές καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε όλες τις εποχές του χρόνου πρέπει να ληφθούν υπ όψιν. Συνήθως η πλειονότητα των ανωτέρω στοιχείων είναι διαθέσιμη από αντίστοιχους φορείς αλλά η συλλογή τους είναι δύσκολη και χρειάζεται υπομονή. Σελίδα 65 από 84

72 5.3 Περίληψη Ο προσεκτικός σχεδιασμός και η επαρκής έρευνα των περιοχών επέμβασης δεν είναι βαρύνουσας σημασίας, και αυτό οφείλει να γίνει αντιληπτό. Οι περισσότερες διαφωνίες που προκύπτουν σε project βυθοκόρησης βασίζονται σε διαμάχες μεταξύ του αναδόχου και της αναθέτουσας αρχής για τις ποσότητες που βυθοκορούνται σε σχέση με αυτές που έχουν οριστεί στη σύμβαση. Μια ακέραιη έρευνα των περιοχών βυθοκόρησης δεν είναι εύκολη. Οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές από εκείνους συμβατικών υπέργειων κατασκευών. Η αποτελεσματικότητα της έρευνας βασίζεται στην σαφή επαγγελματική κατανόηση των αναγκών τόσο του αναδόχου όσο και της αναθέτουσας αρχής. Σελίδα 66 από 84

73 6. Επίβλεψη και επιμέτρηση Στα προηγούμενα κεφάλαια περιγράψαμε τους διάφορους παράγοντες που πρέπει να εξεταστούν πριν αρχίσει η διαδικασία της βυθοκόρησης. Η προσέγγιση του αναδόχου στην εκτέλεση της εργασίας και ο τύπος του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί, έχουν εξεταστεί επίσης. Αυτό το κεφάλαιο επιδιώκει να εξηγήσει πώς η αναθέτουσα αρχή και ο μηχανικός μπορούν καλύτερα να εποπτεύσουν το project με στόχο την έγκαιρη και εντός του προυπολογισμού ολοκλήρωση του. 6.1 Διαχείριση κινδύνου Πρέπει να έχει γίνει σαφές από τα προηγούμενα ότι η βυθοκόρηση είναι μια δυναμική δραστηριότητα που είναι ευαίσθητη στις επιρροές εξωτερικών παραγόντων, είναι μερικές φορές δύσκολο να μετρηθεί και να ελεγχθεί, είναι υψηλού κινδύνου και υψηλού κόστους. Σε κάθε project βυθοκόρησης υπεισέρχονται ποικίλοι αβέβαιοι παράγοντες που πρέπει να εξεταστούν ως κίνδυνοι. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή για λόγους οικονομίας επιλέξει να μοιραστεί εώς ένα βαθμό τον κίνδυνο με τον ανάδοχο ίσως να μην επιτύχει ικανοποιητική επίβλεψη στον ανάδοχο και αυτός να προβεί σε ατασθαλίες. Από την άλλη, η αναθέτουσα αρχή εάν θεωρήσει ότι ο ανάδοχος έχει εκτιμήσει την επικινδυνότητα του project, ενσωματώνωντας τη στην τιμή προσφοράς, θα πρέπει να περιμένει υψηλότερες τιμές. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα ότι ένας ή περισσότεροι πλειοδότες -είτε τυχαία ή με επίγνωση- θα υποτιμήσουν την επικινδυνότητα του project. Παρόλο που μια τέτοια προσφορά είναι τις περισσότερες φορές εκ πρώτης όψεως ελκυστική, μια σύμβαση που οριστικοποιείται πάνω σε τέτοια θεμέλια και τέτοιες ανισότητες είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε κάτω του μετρίου απόδοση και συγκρούσεις μεταξύ των εμπλεκομένων αρχών. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί λοιπόν να επιτύχει συμφέρουσες προσφορές ταυτόχρονα με αποδοτική εκτέλεση του project μόνο έαν μια προσεκτική ανάλυση κινδύνου έχει πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της προετοιμασίας της διαδικασίας. Μια προσεκτική ανάλυση κινδύνου περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα. Προσδιορισμός των στοιχείων κινδύνου όπως ο καιρός, τα κύματα, το υπέδαφος, η ιζηματογένεση, η καθίζηση, η συμπύκνωση, οι άδειοδοτήσεις, οι βλάβες εξοπλισμού ή άλλες θαλάσσιες εμπλεκόμενες μεταφορές. Εκτίμηση του βαθμού επιρροής της ανάλυσης επικινδυνότητας στο συνολικό κόστος. Προσδιορισμός ενός τρόπου μέτρησης των παραγόντων που επηρεάζουν τους παράγοντες κινδύνου. Σελίδα 67 από 84

74 Προσδιορισμός τρόπων ελέγχου των παραγόντων κινδύνου. Απόφαση σχετικά με ποιος θα είναι αρμόδιος για ποιους παράγοντες κινδύνου. Προετοιμασία μιας σαφούς περιγραφής των κινδύνων και πώς αυτοί εξετάζονται στη σύμβαση. Δεν είναι ασυνήθιστο να υπεισέρχονται σε ένα project βυθοκόρησης είκοσι έως τριάντα παράγοντες κινδύνου. Ένα παράδειγμα είναι το υλικό που βυθοκορείται. Αρκετά συχνά σε συμβάσεις διαβάζουμε: «ο ανάδοχος είναι αρμόδιος για τις συνθήκες του εδάφους». Αυτή η πρόταση πολλές φορές αποτελεί έρεισμα για ατέρμονες συζητήσεις πάνω στο project, διαμάχες και δικαστικές διαφωνίες. Πράγματι, σε πολλές χώρες η νομολογία ορίζει ότι εάν ο ανάδοχος έχει προβλέψει εύλογα ένα φαινόμενο ή ένα κίνδυνο και έχει πάρει τις απαραίτητες προφυλάξεις για να αποτρέψει την εμφάνιση του, δεν μπορεί να θεωρηθεί αρμόδιος για την εμφάνιση και τις συνέπειές του. Άρα και η αναθέτουσα αρχή δεν μπορεί να έχει αξιώσεις σε τέτοια περίπτωση. Η διαχείριση κινδύνου είναι ένας άριστος τρόπος ολοκληρωτικής κατανόησης του project. Μια προσεκτική αναθεώρηση βασισμένη στην ανωτέρω βάση μπορεί να προσφέρει το μεγαλύτερο κέρδος στον ανάδοχο, σαφείς όρους σύμβασης στην αναθέτουσα αρχή και σαφείς συνθήκες εκτέλεσης του project στον μηχανικό κατασκευής. 6.2 Επίβλεψη (καθήκοντα και ευθύνες ενός επιβλέποντα μηχανικού) Μόλις ανατεθεί μια σύμβαση, ο επιβλέπων μηχανικός πρέπει να εξοικειωθεί με τα καθήκοντα και τις ευθύνες της θέσης του. Αυτά περιλαμβάνουν τις γενικές υποχρεώσεις που προκύπτουν από τους όρους της σύμβασης και τις συγκεκριμένες υποχρεώσεις που προκύπτουν από τα διάφορα άλλες ιδιαίτερες απαιτήσεις της περιοχής επέμβασης. Αφού εξοικειωθεί με τα καθήκοντα και τις ευθύνες, ο επόμενος στόχος του μηχανικού είναι να εξασφαλίσει ότι όλοι οι συμμετέχοντες στο project γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους. Ιδιαίτερα πρέπει να οριστούν τα όρια ευθύνης του μηχανικού και της αναθέτουσας αρχής ώστε να μην επεμβαίνει κακώς νοούμενα ο ένας στον τομέα δραστηριοποίησης του άλλου. Παρόλο που πολλές επιμέρους δραστηριότητες ενός project βυθοκόρησης είναι κοινές και σε άλλες μορφές κατασκευών, η ασυνήθιστη φύση αυτού του τομέα δραστηριοποίησης επιβάλλει να δίνεται έμφαση επάνω σε ιδιαίτερες, συχνά μοναδικές, πτυχές της επίβλεψης. Σελίδα 68 από 84

75 Βασικά, η ευθύνη του μηχανικού σε ένα project βυθοκόρησης είναι να ελέγχει Ποιότητα ποσότητα προϋπολογισμός προγραμματισμό Ανάλογα με τον τύπο της σύμβασης, ο έλεγχος εστιάζεται η εστίαση σε μια ή περισσότερες από τις ανωτέρω πτυχές. Παραδείγματος χάριν, σε μια σταθερή και «κλειστή» σύμβαση ποσών κατ' αποκοπή οι δραστηριότητες του μηχανικού θα επικεντρωθούν στον έλεγχο ποιότητας και προγράμματος και λιγότερο στην ποσότητα και τον προϋπολογισμό. Αλλά σε μια σύμβαση τιμών μονάδος η έμφαση είναι στις ποσότητες. Η επίτευξη συμφωνίας για την ενημέρωση αρχείων μεταξύ του μηχανικού και του αναδόχου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Επειδή η εργασία βυθοκόρησης πραγματοποιείται κυρίως κάτω από το νερό υπάρχει μικρή ευελιξία στην απόκτηση φωτογραφικού υλικού που σε περίπτωση διαφωνίας θα αποτελούσε αδιάψευστη αναφορά. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας ότι οι έρευνες, τα αρχεία χρόνου ή παραγωγής και οποιαδήποτε άλλα έγγραφα που θα μπορούσαν να είναι σχετικά με την περάτωση της σύμβασης, υπογράφονται τακτικά μεταξύ του αναδόχου και του μηχανικού καθώς η εργασία προχωρά. 6.3 Ποιοτικός έλεγχος Μια από τις πρόσφατες εξελίξεις στις συμβάσεις βυθοκόρησης είναι η απαίτηση για την εξασφάλιση ποιότητας σύμφωνα με, για παράδειγμα, τα πρότυπα του ISO Η εξασφάλιση ποιότητας μπορεί να οριστεί ως «όλες εκείνες οι προγραμματισμένες και συστηματικές ενέργειες απαραίτητες να παρέχουν την επαρκή εμπιστοσύνη ότι ένα προϊόν ή μια υπηρεσία θα ικανοποιεί δεδομένες απαιτήσεις ποιότητας». Πριν από την έναρξη των εργασιών ο ανάδοχος πρέπει να υποβάλει ένα χρονοδιάγραμμα συμπεριλαμβανομένης μιας λεπτομερούς περιγραφής του τρόπου με τον οποίο προορίζεται να εκτελεσθεί η εργασία, και η προτεινόμενη μέθοδος για τον ποιοτικό έλεγχο ποσότητας και ποιότητας. Η επίδραση της χρήσης του ISO 9000 είναι αμφιλεγόμενη. Οι ανάδοχοι ισχυρίζονται ότι κοστίζει μόνο χρήματα, ενώ ο φορέας υλοποίησης υποστηρίζει ότι δεν μπορεί η επίβλεψη να γίνεται μόνο μέσω του μηχανικού. Ως συνήθως, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Η εξασφάλιση ποιότητας δεν πρέπει να καταλήξει μια τυπική ανούσια διαφωνία. Όταν χρησιμοποιείται με την κατάλληλη προσοχή αυξάνει την ποιότητα της εργασίας και, πολύ πιθανά, την αποτελεσματικότητα της απόδοσης του αναδόχου.. Σελίδα 69 από 84

76 6.4 Μακρινή επίβλεψη Όπως σε άλλους τομείς έργων πολιτικού μηχανικού, η βιομηχανία βυθοκόρησης αντιμετωπίζει την ανάγκη να προσαρμοστεί στις γρήγορες αλλαγές. Ένα τρέχον παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι υπολογιστές και τα όργανα ελέγχου αναλαμβάνουν τον έλεγχο του project. Οι αισθητήρες που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο καθιστούν δυνατή τη μεταφορά των στοιχείων των εργασιών βυθοκόρησης και την άμεση τους επεξεργασία είτε επί του πλωτού είτε επί της ξηράς. Κατά συνέπεια δεν είναι πάντα απαραίτητο για τον μηχανικό επίβλεψης να βρίσκεται επί της βυθοκόρου. Η ηλεκτρονική επίβλεψη δεν αποτελεί πλέον μακρινό όνειρο αλλά γίνεται μέρα με τη μέρα πραγματικότητα. Σελίδα 70 από 84

77 6.5 Μέθοδοι μέτρησης Σε ένα project βυθοκόρησης υπάρχουν διάφορες πτυχές των εργασιών που πρέπει να μετρηθούν. Γενικά, δεν πρέπει να μετρηθεί μόνο το τελικό αποτέλεσμα αλλά πρέπει να ελέγχεται και η πρόοδος των εργασιών. Οι ουσιαστικές παράμετροι στη μέτρηση των εργασιών είναι: χρόνος ποσότητα τέλος της γραμμής παραγωγής Μετρήσεις της ποσότητας Σε γενικές γραμμές, οι τρεις τρόποι μέτρησης ποσοτήτων είναι: επί του πεδίου βυθοκόρησης στα μέσα μεταβίβασης επί του τόπου διάθεσης.. Μετρήσεις επί του πεδίου βυθοκόρησης. Η μέτρηση επί του πεδίου βυθοκόρησης είναι ενδεχομένως η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος. Τα στοιχεία που μπορούν να ασκήσουν επίδραση στην ακρίβεια είναι: ακρίβεια του οργάνου καταγραφής παλίρροιας και της θέσης του σχετικά με την περιοχή βυθοκόρησης ακρίβεια των μετρήσεων βάθους (συχνότητα του echo-sounder). ακρίβεια του συστήματος οριζόντιας τοποθέτησης. εμφάνιση ιζηματογένεσης ή διάβρωσης. Σελίδα 71 από 84

78 Μια αρκετά ακριβής εικόνα του πραγματικού βάθους διαθέσιμου σε μαλακό λασπώδες πυθμένα, αποκαλούμενη επίσης «ναυτικό κατώτατο σημείο», μπορεί να ληφθεί μέσω των μετρήσεων συνεχούς πυκνότητας. Το ναυτικό κατώτατο σημείο ορίζεται συχνά σαν το βάθος στο οποίο η πυκνότητα του υλικού είναι 1200 kg/m. Πρέπει να εκτιμηθεί ότι η ακρίβεια με την οποία το βάθος του πυθμένα μπορεί να καθοριστούν κάτω από το νερό είναι μικρότερη από αυτή που επιτυγχάνεται σε έρευνες που αφορούν χερσαίες εργασίες. Μια λογική τιμή ακρίβειας για έναν τυπικό echo-sounder θα ήταν της τάξης των μ. Μετρήσεις στα μέσα μεταβίβασης. Αυτές οι μετρήσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν καθ'οδόν, στη χοάνη μιας βυθοκόρου ή στη φορτηγίδα. Η μέτρηση καθ'οδόν επιτυγχάνεται από συσκευές που μετρούν τη συγκέντρωση και την ταχύτητα του μίγματος καθ'οδόν. Σελίδα 72 από 84

79 Μετρήσεις επί του τόπου διάθεσης. Όταν η βυθοκόρηση θεωρείται «capital» ή βυθοκόρηση συντήρησης δεν συνηθίζεται να μετριέται η διατιθέμενη ποσότητα ως ενδεικτική της εργασίας εξαιτίας της διασποράς της σε λεπτά στρώματα σε περιοχές μεγάλου εύρους. Εάν η βυθοκόρηση γίνεται για να ληφθεί υλικό αφθονίας και να μεταφερθεί σε περιοχές προς αποκατάσταση, τότε η ποσότητα που βυθοκορείται είναι λιγότερη σχετική και η μέτρηση της ποσότητας που φτάνει στην κύρια περιοχή επέμβασης είναι αυτή που μας ενδιαφέρει. Για τις μετρήσεις του υλικού αφθονίας είναι σημαντικό να εξεταστεί η αναμενόμενη καθίζηση του υπεδάφους και οι απαιτήσεις σχετικά με την πυκνότητα ή το βαθμό συμπίεσης του υλικού αφθονίας Μέτρηση της ποιότητας Η γενική έκφραση «μέτρηση της ποιότητας» καλύπτει ποικίλα θέματα. Αρχικά, καλύπτει την αξιολόγηση της ποιότητας των εργασιών συνολικά. Είναι το τελικό αποτέλεσμα αποδεκτό σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης; Οι ιδιαίτερες πτυχές που εξετάζονται είναι το απαραίτητες βάθος και οι κλίσεις, συμπεριλαμβανομένων των διευκρινισμένων ανοχών, και για τα προγράμματα τροφοδότησης αποκατάστασης παραλιών η ποιότητα του υλικού αφθονίας. Η μέτρηση της ποιότητας αφορά επίσης τη διαδικασία παραγωγής. Η ποιότητα από αυτή την άποψη συνήθως αφορά τις πιθανές δευτερεύουσες επιπτώσεις των εργασιών. Αυτές μπορεί να είναι θολούρα επί της βυθοκορούμενης περιοχής ή του τόπου αποκατάστασης που υπερβαίνει τα διευκρινισμένα όρια, την εμπλοκή με τρίτους που κινούνται στο θαλάσσιο χώρο και παρεμβολή εμποδίου στο κοινό. Ένας άλλο κίνητρο για να επιτυγχάνεται υψηλός βαθμός ποιότητας είναι να υποστηριχθεί η διαδικασία εκμάθησης που μπορεί να είναι συμφέρουσα για τα μελλοντικά project βυθοκόρησης. Οι πτυχές ποιότητας του project βυθοκόρησης καλύπτονται συνήθως από το σύστημα ποιοτικού ελέγχου του αναδόχου Μέτρηση του χρόνου Όπου το σύνολο ή μέρος των εργασιών αναλαμβάνεται σε σχετική με το χρόνο βάση, η ανάγκη για στενή παρακολούθηση από το μηχανικό γίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Είναι σχετικά απλή η διατήρηση αρχείων πραγματικών ωρών που ξοδεύονται στην ανάληψη χρήσιμης εργασίας, και για το μηχανικό, για να εξεταστεί εάν οποιαδήποτε αιτήματα από τον ανάδοχο για την μη πληρωμή ορισμένων μη παραγωγικών ωρών (καιρικές καθυστερήσεις, παρεμποδίσεις, που κινούνται από τη ναυτιλία των καναλιών) είναι αποδεκτά στο πλαίσιο της σύμβασης. Αυτό που είναι δυσκολότερο, και ουσιαστικά υποκειμενικό, είναι να αξιολογηθεί εάν ο εξοπλισμός Σελίδα 73 από 84

80 χρησιμοποιείται στη μέγιστη επίδραση στο χρόνο που λειτουργεί. Δεν μπορεί να υπάρξει κανένα υποκατάστατο της εμπειρίας. Δεν είναι λογικό για έναν μηχανικό με ελάχιστη ή καμία σχετική εμπειρία να προσπαθήσει να εποπτεύσει μια χρονικάβασισμένη σύμβαση βυθοκόρησης. 6.6 Οργάνωση βυθοκόρησης Τα βασικά συστήματα για τον έλεγχο της βυθοκόρησης είναι το σύστημα καθορισμού θέσης και τα συστήματα μέτρησης βάθους. Αυτά τα δύο συστήματα παρέχουν τις πληροφορίες για την πραγματική κατάσταση πριν από, κατά τη διάρκεια και μετά από τις διαδικασίες βυθοκόρησης και είναι τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τον προγραμματισμό και τον έλεγχο των εργασιών Καθορισμός θέσης Στην απλούστερη μορφή, η θέση της έναρξης ερευνών ή της βυθοκόρου καθορίζεται με τη μέτρηση των αποστάσεων από τη θέση σταθεροποίησης με τουλάχιστον δύο γνωστά σημεία, συνήθως στο έδαφος. Για να μειώσουν το χρόνο που απαιτείται για την επεξεργασία και για να αυξήσουν την ακρίβεια, οι δορυφόροι, η ηλεκτρονική και η αυτοματοποίηση διαδραματίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη χρήση των συστημάτων καθορισμού θέσης. Ένα ευρύ φάσμα συστημάτων καθορισμού θέσης είναι διαθέσιμο στην αγορά, και ακρίβειες της τάξεως των δεκατόμετρων και ακόμη και των εκατοστόμετρων είναι πλέον εφικτές Μετρήσεις βάθους Η ακουστική μέτρηση του βάθους με έναν echo-sounder είναι συνήθης. Πιο σύγχρονες διατάξεις παράγουν πληροφορίες για περισσότερα από ένα κατώτατα στρώματα μέσω της καταγραφής πολλαπλάσιων αντανακλάσεων, ή την ανάλυση δορυφορικών εικόνων. Κατά τη διάρκεια της καταγραφής, η ταυτόχρονη μέτρηση του ύδατος ή του επιπέδου παλίρροιας σε μια κοντινή θέση είναι απαραίτητη για να επιτρέψει τη μείωση των αποτελεσμάτων μέτρησης και την παραγωγή των διαγραμμάτων ερευνών σχετικά με ένα σταθερό επίπεδο αναφοράς. Κατά μέτρηση του βάθους με έναν echo-sounder h συχνότητα του ακουστικού σήματος πρέπει να διευκρινιστεί και να ελεγχθεί. Μια υψηλή συχνότητα περίπου των 210 khz μπορεί να απεικονίσει οποιοδήποτε υλικό πυθμένα χαμηλής πυκνότητας. Σελίδα 74 από 84

81 Προσοχή πρέπει να ληφθεί στον έλεγχο του μετρητή παλίρροιας. Ολόκληρο το project βυθοκόρησης ελέγχεται από το μετρητή παλίρροιας και οποιοδήποτε λάθος στην εγκατάστασή του ή στην σχετική του κίνηση μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες τόσο στην επίτευξη του επιθυμητού βάθους όσο και στο ποσοστό υπερβυθοκόρησης. Σελίδα 75 από 84