The Effect of Social and Psychological Factors on Happiness (Case Study: Years Old Students of Ahvaz)

Transcript

1 Journal of Applied Sociology 26 th Year, Vol. 59, No. 3, Autumn 205 pp. -6 Received: Accepted: The Effect of Social and Psychological Factors on Happiness (Case Study: 6-8 Years Old Students of Ahvaz) Seyed Abdolhosein Nabavi Associate Professor, Department of Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran Karim Rezadoust Associate Professor, Department of Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran Seyede Najmeh Salehi M.A. in Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran * Corresponding author, s.najmehsalehi@yahoo.com Introduction Happiness or well-being is one of the basic needs of mankind (Kaushik & Jaggi, 20:39). Numerous attempts have been made to understand and define happiness (Dorling& Ballas, 2007: 245). Based on this literature, the concept of happiness is defined in such a way to include frequent positive affect, high satisfaction with life and infrequent negative affect (Argyle et al, 989; Lyubomirsky et al, 2005:5). The findings of social science researchers have shown that happiness as one of the positive emotional states have a major influence on health (Edwards & cooper, 988; Young & Glasgow, 998; Oman et al, 999; Danner et al, 200; Post, 2005; Chanfreau et al, 2008). It enhances physical and mental flexibility (Post, 2005:66), prepares people for a better life (Rabbani et al, 2007: 42), and protects them against stress and problems (Khosh-konesh, 2008: 8). Therefore, health, happiness and well-being of society is very important, but adolescents' health is more emphasized because it provides the foundation for health during adult years (Fine & Large, 2005: 7). Happy people are more inclined to act healthy and may be more likely to avoid unhealthy behaviors (Sabatini, 20:2). Considering the importance of happiness and well-being among adolescents, this study examines the social and psychological factors affecting the happiness of high school students in Ahvaz. To be more specific, the aim of this study is to investigate the influence of social factors, including social networks, social trust, and feeling of insecurity, and psychological factors, including self-esteem and relative deprivation, on adolescent happiness in Ahwaz. Materials & Methods This cross-sectional study was conducted in The 370 girls and boys participants were selected through multistage cluster sampling from all high schools in Ahvaz. The data were collected by questionnaire. Happiness was measured by the oxford happiness inventory (OHI). This questionnaire is composed of 29 items, with each item having a five-point Likert answer scale ranging from totally disagree () to totally agree (5). The reliability and validity of the OHI were 989 al. confirmed in other studies (Argyle et Furnham & Brewing, 990 Noor, 993 Francis et al, 998). Reliability and validity of the Farsi version of this questionnaire (OHI) has been evaluated and approved by Alipoor & Noorbala, (999), and Alipoor et al. (2000). The Cronbach's alpha score of OHI was in the present Study. Self-esteem was measured by the Rosenberg selfesteem scale (RSES). This scale is composed of 0 items. The reliability and validity of the RSES were confirmed in other studies (Pullmann & Allik, 2000; Greenberger et al, 2003). Reliability and validity of the Farsi version of this scale has been evaluated and approved by Mohammadi, (2005); Rajabi & Bohlul, (2008). The Cronbach's alpha score of RSES was 0.72 in the present Study. Relative Deprivation was measured by the Callan et al. (2008) personal relative deprivation scale. The reliability and validity of the PRDS were confirmed in other studies (Callan et al, 20). Reliability and validity of the Farsi version of this scale (PRDS) has been evaluated and approved by Heydari, (200) and Hojabrian (202). The Cronbach's alpha score of OHI was in the present Study. Social Networks was measured by the Lubben et al (2006) social network Scale (LSNS-6). This scale is composed of 6 items. The reliability and validity of the LSNS-6 were confirmed in other studies (Hong et al, Kurimoto et al, 20). The Cronbach's alpha 20 score of LSNS-6 was in the present Study. Social Trust was measured by the Khoshfar social trust

2 4 Journal of Applied Sociology, 26 th Year, Vol. 59, No. 3, Autumn 205 scale. This scale is composed of 5 items. The Cronbach's alpha score of social trust scale was 0.63 in the present Study. Feeling of insecurity was measured by the Cops & Pleysier (20) fear of crime scale. This scale is composed of 8 items. The Cronbach's alpha score of fear of crime scale was in the present Study. Data were analyzed in SPSS using descriptive statistics, Pearson correlation and multiple linear regressions. Discussion of Results & Conclusions The mean of age was 35 (SD = 8.5) years, 68.3% girl and 3.7% boy. The mean of happiness was 99 (SD = 3.62). Correlations between happiness and independent variables showed that happiness was in significantly positive relations with social networks (r = 0.236, P<0.0), social trust (r = 0.7, P<0.0), selfesteem (r = 0.546, P<0.0), and in significantly negative relations with feeling of insecurity (r = - 0.4, P<0.0), and relative deprivation (r = , P<0.0). The stepwise multiple regressions were conducted to determine which of the five independent variables (social networks, social trust, feeling of insecurity, selfesteem and relative deprivation) were significant predictors of happiness. Regression results indicated an overall model with four of the five variables (selfesteem, relative deprivation, social trust and social networks) as significantly contributing to the final model. Feeling of insecurity was an insignificant predictor. Overall, this study examined the influence of social and psychological factors on adolescent happiness in Ahwaz. The findings revealed that correlation between all independent variables with happiness as dependent variable was confirmed. According to results social networks significantly and positively correlated with happiness. This result is consistent with Veenhoven's, Berk's and Putnam's views. The results also showed that direct correlation between social trust and happiness existed. This result is consistent with Giddens's, Bourdieu's and Putnam's view. The findings suggest that self-worth and selfesteem have a significant impact on students' happiness, so it is necessary to pay special attention to it. In sum, self-esteem, relative deprivation, social trust and social networks are significant predictors explaining approximately 40 % of the total variance of the happiness variable in this study Keywords: Happiness, Social Networks, Relative Deprivation, Self-Esteem, Social Trust. References Alipoor, A. & Noorbala, A. (999) A Preliminary Evaluation of the Validity and Reliability of the Oxford Happiness Questionnaire in Students in the Universities of Tehran. The Journal of Psychiatry & Clinical Psychology, vol 5 (& 2), p Alipoor, A. Noorbala, A. Ejei, J. & Mtieyan, H. (2000) Happiness and bbody Immunology Performance. Journal of Psychology, vol 4(3), P Argyle, M. (2008) The Psychology of happiness. (Gohari, M. Neshatdoost, H. Palahang, H. & Bahrami, F. Trans). Isfahan, Jahad Publication. Argyle, M. Martin, M. R. & Crossland, J. (989) Happiness as a function of personality and social encounters. In J. P. Forgas & R. J. M. Innes (Eds.) Recent advances in social psychology: An international perspective. (p ). North Holand: Elsevier. Ballas, D. & Dorling, D. (2007) Measuring the Impact of Major Life Events upon Happiness. The International Journal of Epidemiology, vol 36(6), P Bastani, S. & Salehi-Hikoee, M. (2007) Network, Social Capital and Gender: A Study of Structural, Interactional and Functional Characteristics of Men s and Women s Social Networks in Tehran. The Journal of Social Science, Vol (30), P Berk, L.E. (2006) Child development. Boston: Pearson Education. Bernburg, J. G. Thorlindsson, T. Sigfusdottir, I. D (2009) Relative Deprivation and Adolescent Outcomes in Iceland: A Multilevel Test. Social Forces, vol 87(3), P Brooks, T. L. Harris, S. K. Thrall, J. S. & Woods, E.R. (2002) Association of Adolescent Risk Behaviors with Symptoms in High School Students. The Journal of Mental Health, vol 3(3), P Callan, M. J. Shead, N.W. & Olson, J.M. (20) Personal Relative Deprivation, Delay Discounting, and Gambling. Personality and Social Psychology, vol 0(5), P Chalabi, M. & Musavi, M. (2009) A Sociological Analysis of Happiness, at Micro- and Macro- Levels. The Iranian Journal of Sociology, 9( & 2), P Chanfreau, J. Lloyd, Ch. Byron, Ch. Roberts, C. Craig, R. De Feo, D. & McManus, S. (2008) Predicting wellbeing. Department of Health. National Center Social Research. Available online at URL: ictors-of-wellbeing.pdf. Cheng, H. & Furnham, A. (2003) Personality, Self- Esteem, and Demographic Predictions of

3 The Effect of Social and Psychological Factors on Happiness 5 Happiness and Depression. Personality and Individual Differences, vol 34, P Chung, S. & Philipps, A. (200) Promoting mental health & well-being in adolescents: Recommendations for Wyman s. Teen Outreach Program. 600 Kiwanis Drive- Eureka, MO Cops, D. & Pleysier, S. (20) Doing Gender in Fear of Crime: The Impact of Gender Identity on Reported Levels of Fear of Crime in Adolescents and Young Adults. British Journal Criminology, vol (5), P Danner, D.D. Snowdon, D. A. & Friesen, W. VOL (200) Positive Emotions in Early Life and Longevity: Findings from the Nun Study. The Journal of Personality and Social Psychology, vol (80), P Edwards, J. R. & Cooper, C. L. (988) The Impacts of Positive Psychological States on Physical Health: Review and Theoretical Framework. Social Science and Medicine, vol (27), P Fine, A. Large, R. (2005) A Conceptual Framework for Adolescent Health: A Collaborative Project of the Association of Maternal and Child Health Programs and the of State Adolescent Health Coordinators Network. Association of Maternal and Child Health Programs. Firouzabadi, S.A. Hosseini, S.R. & Soroush, S. (20) Life Satisfaction and Social Trust among Villagers A Case of Three Villages in Iran. The European Journal of Social Sciences, vol 22 (2), P Francis, L. J. Brown, I. B. Lester, D. & Philip, C. (998) Happiness as Stable Extroversion: Across-Cultural Examination of Reliability and Validity of Oxford Happiness Inventory among Students in the U. K; U. S. A; Australia and Canada. The Journal of Personality and Individual Differences, vol (24), P Furnham, A. & Brewing, C. (990) Personality and Happiness. Journal of Personality and Individual Differences, vol (), P Garossi, S. Mirzaie, J. Shahrokhi, E. (2008) The Relationship between Social Trust and Feeling Security (Female Students of Jiroft Azad University). Quarterly of Police University, vol 9(2), P Ghodsi, A. (2004) Sociological Study of the Relationship between Social Support and Depression. (Doctoral dissertation), Tarbiat Modarres University Tehran. Greenberger, E. Chen, Ch. Dmitrieva, J. & Farruggia, S.P. (2003) Item-Wording and the Dimensionality of the Rosenberg Self- Esteem Scale: Do They Matter? Personality and Individual Differences, vol (35), P Headey, B. & Wearing, A.J. (992) Understanding happiness: A theory of subjective wellbeing. Melbourne: Longman Cheshire Available online at URL: bib/freetexts/headey_b_992.pdf Helliwell, J. F. & Wang, S. (20) Trust and wellbeing. International Journal of Wellbeing, vol (), P Heydari, A. (200) The Study of Effective Socioeconomic Factors on Anomie. (MA dissertation), Shahid Chamran University of Ahvaz. Hojabrian, L. (202) The study of socio-economic and cultural factors influencing the delinquency (case study: students 6-8 years in Ahvaz). (MA dissertation), Shahid Chamran University of Ahvaz. Hong, M. Banghwa, L.C. & Harrington, D. (20) Validation of Korean Versions of the Lubben Social Network Scales in Korean Americans. Clinical Gerontologist, vol 34(4), P Kaushik, VOL & Jaggi, P. (20) Predicting Happiness in Urban Males and Females through Perception of Resource Adequacy. Studies on Home and Community Science, vol 5(), P Khoshkonesh, A. (2008) Study of simple and multiple relationships antecedent s personalitycognitive and religious antecedents with happiness and relationships with mental health and academic performance in students of Shahid Chamran University. (Doctoral dissertation), Shahid Chamran University of Ahvaz. Kroll, C. (20) Towards a Sociology of Happiness: Examining social capital and subjective well-being across subgroups of society. A thesis submitted to the Department of Sociology of the London School of Economics and Political Science for the degree of Doctor of Philosophy. Kurimoto, A. Awata S. Ohkubo, T. Tsubota-Utsugi M. Asayama, K. Takahashi, K. Suenaga, K. Satoh, H. & Imai, Y. (20) Reliability and validity of the Japanese version of the Abbreviated Lubben Social Network Scale. Nippon Ronen Igakkai Zasshi. Japanese Journal of Geriatrics, vol 48(2), P Lubben, J. Blozik, E. Gillmann, G. Iliffe, S. Renteln Kruse, W. Beck, J.C. & Stuck, A.E. (2006) Performance of an Abbreviated Version of

4 6 Journal of Applied Sociology, 26 th Year, Vol. 59, No. 3, Autumn 205 the Lubben Social Network Scale Among Three European Community- Dwelling Older Adult Populations. The Gerontologist, vol 46 (4), P Lyubomirsky, S. Sheldon, K. M. & Schkade, D. (2005) Pursuing Happiness: The Architecture of Sustainable Change. Review of General Psychology, vol 9(2), P 3. Lyubomirsky, S. Tkach, C. & Dimatteo, R. (2006) What Are the Differences between Happiness and Self-Esteem? Social Indicators Research, vol (78), P Mirshahjafari, E. Drikvand, H. & Abedi, M.R. (2002) Happiness and its effecting factors. Quarterly of Advances in Cognitive Science, vol 4(3), P Mohammadi, N. (2005) The Preliminary Study of Validity and Reliability of Rosenberg s Self- Esteem Scale. Journal of Iranian psychologists, vol (4), P Musavi, M. (2009) A sociological analysis of happiness, at micro- and macro- levels. (MA dissertation), Shahid Beheshti University of Tehran. Muyibi, A.S. Ajayi, I-OO, Irabor, A.E. Ladipo, MMA. (200) Relationship between Adolescents Family Function with Socio-Demographic Characteristics and Behavior Risk Factors in A Primary Care Facility. African Journal of Primary Health Care & Family Medicine, vol 2(), P -7. NeshatDoost, H.T. Kalantari, M. Mehrabi, H. Palahang, H. Nouri, N. & Soltani, I. (2009) Predicting Factors of Happiness in Mobarekeh Steal Company Personnel. Journal of Applied Sociology, vol 33(), P Noor, N. M. (993) Work and family roles in relation to women well-being. Unpublished PhD dissertation, University of Oxford. Oman, D. Thoresen, C. E. & McMahon, K. (999) Volunteerism and Mortality among the Community-Dwelling Elderly. Journal of Health Psychology, vol (4), p Post, S. G. (2005) Altruism, Happiness, and Health: It s Good to be Good. International Journal of Behavioral Medicine, vol 2(2), P Pullmann, H. & Allik, J. (2000) The Rosenberg Self- Esteem Scale: Its dimensionality, stability, and personality correlates in Estonian. Personality and Individual Differences, vol (28), p Rabbani, R. Rabbani, A. Abedi, M. & Ganji, M. (2007) Culture and Happiness: A Theoretical and Empirical Study on Attitudes of Heads of Households towards Everyday Life in Isfahan. Journal of Iranian Association for Cultural Studies & Communication, vol 3(8), P Rajabi, Gh. & Bohlul, N. (2008) Measurement the Reliability and Validity of the Rosenberg Self-Esteem Scale in Students of Shahid Chamran University. Journal of Educational and Psychological Researches, vol (2), p Sabatini, F. (20) The relationship between happiness and health: evidence from Italy. Health Economics Data Group (HEDG), Department of Economics and Related Studies, University of York. Available online at URL: uments/herc/wp/_07.pdf Veenhoven, R. (200) Happiness in Society. Erasmus University Rotterdam Faculty of social sciences: -44. Available online at URL: oven/ White, J. B. Langer, E. J. Yariv, L. & Welch, J. C. (2006) Frequent Social Comparisons and Destructive Emotions and Behaviors: The Dark Side of Social Comparisons. Journal of Adult Development, vol 3(), p Young, F. W. & Glasgow, N. (998) Voluntary Social Participation & Health. Research on Aging, vol (20), p

5 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره تاريخ دريافت: 4959/2/5 صص 22-4 سوم پاييز 495 تاريخ پذيرش: 4959/7/93 بررسی تأثير عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط )مورد مطالعه: دانشآموزان 8-8 ساله شهر اهواز( عبدالحسين نبوي دانشيار گروه علوماجتماعي دانشگاه شهيد چمران اهواز كريم رضادوست دانشيار گروه علوماجتماعي دانشگاه شهيد چمران اهواز نجمه صالحی كارشناس ارشد جامعهشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز چکيده پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط دانشآموزان دبيرستاني شهر اهواز صورت گرفته استت. روش مطالعه تحقيق پيمايشي و جامعه آماري آن دانشآموزان دبيرستاني 4 4- ساله شهر اهواز است و شيوه نمونهگيري خوشهاي چنتد مرحلتهاي است. دادهها با پرسشنامه گردآوري شده است و از طريق آزمونهاي ضريب همبستگي پيرسون و رگرسيون چندمتغيره مورد تجزيته و تحليتل قرار گرفته است. مبتني بر نتايج تحقيق ميانگين احساس نشاط دانشآموزان در سطح مطلوبي است. ساير نتايج نيتز بيتانگر آن استت كته بتين احساس نشاط و متغيرهاي عزت نفس احساس محروميت نسبي شبکه روابط اجتماعي اعتماد اجتمتاعي و احستاس نتاامني رابطته معنتادار وجود دارد. همچنين بر اساس ضريب تعيين رگرسيوني ميتوان گفت كه 3 درصد تغييرات متغير وابسته از طريق متغيرهتاي وارد بتر متدل رگرسيوني تبيين گرديده و سهم متغير عزت نفس در تبيين واريانس احساس نشاط بيش از ساير متغيرها است. بنابراين هتر چته عتزت نفتس اعتماد اجتماعي و شبکه روابط اجتماعي در حد باال و احساس محروميت نسبي در حد پاييني باشد به همتان انتدازه احستاس نشتاط در بتين دانشآموزان بيشتر خواهد بود. كليد واژهها: اعتماد اجتماعي شبکه روابط اجتماعي عزت نفس احساس نشاط محروميت نسبي s.najmehsalehi@yahoo.com نويسنده مسؤول:

6 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز مقدمه انسانها بنا بر سرشت و ماهيت وجتودي ختويش همتواره از افسرده بودن گريزاناند و دوست دارند به سوي شتاد بتودن و شتاد زنتدگي كتردن در حركتت باشتند )صت ادقيان 23(. 49: 2 4 احساس نشاط يا بهزيستتي از آغتاز تمتدن انستاني يکتي از نيازهاي اساسي نوع بشر در تمامي فرهنگهتا بته شتمار رفتته است )Kaushik & Jaggi, 20:39( و استنباط بشر نيز از غايت زندگي رسيدن به شادماني بوده است. با وجود اين در طتول تاريخ درک بشر از نشاط متفتاوت بتوده استت و تتششهتاي بسياري براي فهم و تعريف نشاط انجام گرفته كه ايتن مفهتوم را در ظرف زمتان و مکتان دگرگتون كترده استت & )Ballas.Dorling, 2007: ) در مجموعه ادبيات نظري نشاط عمدتا به معناي عاطفه مثبت رضايت از زندگي و نبود عاطفه منفي تعريف شده استت Argyle et al. 989; Lyubomirsky et (.)al. 2005:5 در واقع احساس نشاط يکتي از ابعتاد ستشمت روان و عواطف مثبت است كه در مقابتل احساستات منفتي از قبيل افسردگي اندوه و يأس قرار ميگيرد )طريقهدار.)42 :4975 استفاده از مفهوم نشتاط بته لحتات تتاريدي در قالتب دو ديتدگاه فلستفي نستبت بته ستعادت بشتري يعنتي ديتدگاه 9 لذتگرايي و سعادتگرايي بررسي شده كه از زمان فشستفه يونان باستان تاكنون بر فلستفه غتر نظتري.)4 :495 حتاكم استت )مدتتاري و ديتدگاه لتذتگرايتي متتأثر از آراي اپيکتور )Epicurus( پيگيري لذت را شيوه دستيابي به رضايت ميداند اما ديدگاه سعادتگرايي تحت تأثير آراي ارسطو )Aristotle( پيگيري زندگي بامعنا و شناسايي و رشد فضيلتهاي فردي را شيوه دستيابي به نشاط حقيقي ميدانتد Peterson et al. 2005: (.)25-26 عليرغم ستنت طتوالني تفکتر در خ توا نشتاط عشقهمندي دانشمندان علوم اجتماعي بته ايتن موضتوع نستبتا جديد است و ندستين مطالعات علمتي در طتول دهته 453 و 4573 انجام گرفته است سپس در سالهاي آخر قترن بيستتم روانشناسان توجه به مفهوم نشاط را در دستور كار خود قترار دادنتتد و شتتاخه جديتتدي از روانشناستتي تحتتت عنتتوان 9 روانشناسي مثبتگرا را ايجاد كردنتد ) : al. Galati et.)2006 امتتروزه ديگتتر دانشتتمندان علتتوم اجتمتتاعي ماننتتد جامعهشناسان و دانشمندان علوم سياسي نيز بررستي نشتاط را در دستور كار خود قرار دادهاند( 20:5 (Kim, تحقيقات بسياري كه توسط دانشتمندان علتوم اجتمتاعي انجام گرفته نشان ميدهد حالتهاي عاطفي مثبتت )از جملته احساس نشاط( بر سشمت افراد تأثير بستزايي دارد ( Edwards & cooper, 988; Young & Glasgow,998; Oman et al. 999;.)Danner et al. 200; Post, 2005; Chanfreau et al در تحقيقات مشدص شده استت كته احساستات مثبتت موجتب افزايش انعطافپذيري جستمي و روانتي و تفکتر خشقانتهتتر ميشود.)Post, 2002:66( شور حركت و پويايي در جامعه ميشود احساس نشاط موجب ايجاد انتریي )خوشكنش ) :49 افراد را براي زندگي بهتر آمتاده متيكنتد و بته دليتل ويژگتي مسري بودن آن بستگيهاي فرد را با محيط افتزايش متيدهتد )رباني و همکاران 2(. 49: احساس شادكامي همچتون ستپري ميتواند آدمي را در برابر مشکشت محافظت نمتوده ستشمت او را تضمين كند )ختوشكتنش 49: ( همچنتين افتراد شتاد تمايل بيشتري به سالم رفتار كردن دارند و به احتمتال زيتاد از رفتارهاي ناسالم دوري ميكنند.)Sabatini, 20:2( اما امتروزه با وجود ماشيني شدن زندگي و پيشرفت در زمينته فنتاوري و تأمين آسايش نه تنها احساس بهزيستي و نشاط افزايش نيافته بلکه ت شن هاي فکري و شرايط محيطتي بته كتاهش احستاس نشاط منجر شده است )قطترهاي ) :499 گروههاي مدتلف جامعه را به خطتر متيانتدازد.)2 و ايتن امتر ستشمت )گنجتي 497: گروههاي اجتماعي بر اساس ويژگيهاي خود در مواجهه با مشکشت و مسائل متفاوت هستتند. برختي آستيبپتذيري بيشتر و بعضي آسيبپذيري كمتري دارنتد )ريتاحي و همکتاران 5 Positive psychology Happiness 2 Well-being 3 Hedonism 4 Eudemonia

7 9 بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط....)99 :497 نوجوانان از گروههاي اجتماعي هستند كه نسبت به ساير گروهها در معرض خطر بيشتري قترار دارنتد. نوجتواني دوره رشد و تغييرات سريع استت )Muyibi et al. 200:( كته جنبههاي مدتلف سشمت روان فرد دستدوش تغيير ميگتردد )Brooks et al. 2002:240( بهزيستي و نشتاط كتاهش متييابتد )5 al. :2008 )Chanfreau et رضايت از زندگي پايين ميآيد و افراد زندگي پر فراز و نشيبي را تجربه متيكننتد ( Headey &.)Wearing, 992:7 طبق تحقيقات صورت گرفته تقريبا 24 درصد افراد 5-47 سال دچتار اختتشل روانتي هستتند.)DHHS, 999( همچنتين تحقيقي كه در ايران انجام شده نشان ميدهد كه دانشآمتوزان دبيرستاني به ميزان 9/7 درصد مشکوک به مشتکشت روانتي بودهاند )شکيبا و ضتيايي 9(. 4954: بتر ايتن استاس بستياري از نوجوانان در مقابلته بتا دشتواريهتا و بحترانهتاي ايتن دوره رفتارهايي انجام ميدهند كه سشمت حال و آينده آنان را مورد تهديد قرار ميدهد )سليمانينيا و همکاران 49: 77 ( حتال آنکته سشمت نوجوانان بسيار مورد تأكيد است زيترا ستشمت آنتان پايه و اساس سشمت بزرگساالن جامعته را فتراهم متيكنتد و همچنين الگوهاي رفتاري آنان در اين دوره براي تمتامي عمتر پايهريزي ميشود.)Fine & Large, 2005: 7( در نتيجته ارتقتاي بهزيستي و نشاط در نوجوانان ميتواند به كاهش اثرات منفتي مشکشت رواني و عبور موفقيتآميز از چالشهتاي گتذار بته بزرگسالي كمک كند )Chung & Philipps, 200: 5( و ستشمت روان آنان را تضمين نمايتد. بنتابراين بستيار اهميتت دارد كته عوامل مؤثر بر احساس نشاط نوجوانان شناسايي شود تا بدين ترتيب زمينه براي افزايش سشمت آنان فراهم گتردد. از ستوي ديگر همانطور كه گفته شد عمده تششهتا در زمينته ادبيتات نشاط توسط روانشناسان صورت گرفته است و نياز به انجتام تحقيقات بيشتر در حوزه جامعهشتناختي محستوس استت. در نتيجه اين پژوهش سعي دارد در كنار عوامل روانشناختي بته بررستي عوامتل جامعتهشتناختي متؤثر بتر احستاس نشتاط دانشآموزان شهر اهواز بپردازد. هدف تحقيق حاضر»بررستي عوامل اجتماعي- رواني مؤثر بر احساس نشاط دانتشآمتوزان شهر اهواز«است. مبانی نظري تحقيق همانطور كه گفته شد سرچشمههاي پژوهش در حوزه نشتاط در دهه 453 و 4573 قرار دارد. اين تحقيقات عمدتا توستط روانشناسان آغاز شده است و با تشش جامعهشناسان در حال پيگيري است. بر اين اساس چارچو نظتري تحقيتق حاضتر نيز در دو حيطه روانشناختي و جامعهشناختي قرار ميگيرد. تبيينهاي روانشناختی تئوريهايي كه در حوزه روانشناسي مفهوم شادي و نشتاط را تبيين ميكنند نظريات شد يتي و نظريات شتناختي هستتند. استدالل نظريات شد يتي اين است كه جنبههاي مهم رفتار و تجربه افراد را ميتوان با تعتداد محتدودي از ابعتاد مشتدص ساخت. بدين معنا صفات شد يتي خاصي وجود دارد كه بتا شادماني و نشاط پيوند دارند يعني افراد شاد و ناشتاد صتفات شد يتي متمتايزي دارنتد )كتار.)97 :497 كريستتي ميتزل و همکتتاران در ايتتن خ تتوا بيتتان متتي كننتتد خ تتايص و ويژگيهاي شد يتي يکي از منابع مهم ايجتاد نشتاط هستتند.)Christie-Mizell et al. 200:90( داينر و همکتاران )999( نيز استدالل ميكنند كته ويژگتيهتاي شد تيتي بتيش از 3 الي 93 درصد متغير احساس خوشتبدتي را تبيتين متيكننتد و 4 عتزت نفتس نيتز يکتي از ايتن خ تايص شد تيتي استت.)Lyubomirsky et al. 2006: 366( آرگايل معتقتد استت عتزت نفس به عنوان يکي از خ ايص شد يتي با احساس شادي و نشاط ارتباط دارد دليل اينکه زاييده زندگي )آرگايل.)22 :49 در واقع عزت نفس بته اجتماعي و ارزشهاي آن استت و در تمامي فعاليتهاي روزانه انسان به نتوعي جلتوهگتر استت از مهمترين جنبهاي شد يت و تعيينكننده ويژگيهاي رفتتاري انسان است )غفاري و همکاران 92(. 49: Self-esteem

8 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز دينو و كوپر نيز در يک پژوهش فراتحليلتي مهتمتترين ويژگيهاي شد يتي افراد شاد را عاطفه مثبت و عزت نفتس گزارش كتردهانتد 922( Furnham, 2003: Cheng ( & همچنتين 2 وارت از صاحبنظران روانشناسي شادي عزت نفس را جتز جداييناپذير شادي و نشاط ميداند.)92 :494 )ميرشتاه جعفتري و همکتاران عشوه بر اين اغلب روانشناسان انسانگتراي ستده اخير نظير مازلو راجرز و كشرک نيز مزايا و اهميتت زيتادي براي عزت نفس باال قايل شتدهانتد و يکتي از شتاخصهتاي سشمت رواني و ويژگيهاي افراد برخوردار از عزت نفس باال را داشتن نگرش مثبت و احستاس شتادي و لتذت از زنتدگي برشمردهاند )مرداني و شريفي اصفهاني (. 495: همانطور كه گفته شد نظريتات شتناختي يکتي ديگتر از تئوريها در حوزه روانشناسي است كه مفهوم نشاط را تبيتين متيكننتد. نظريتات شتناختي بتر ختشف نظريتات شد تيتي معتقدند كه شادي و نشتاط مح تول تفکتر انستان و بازتتا اداراک و آگاهي از تمايز بتين واقعيتت زنتدگي )آنگونته كته هست( و ايدهآلهاي فرهنگتي- اجتمتاعي )آنگونته كته بايتد باشد( است و هر چه تمايز بتين ايتن دو كمتتر باشتد ميتزان شادي نيز بيشتر خواهد بود )گنجي.) :497 در واقع انديشته اصلي در رويکرد شناختي آن استت كته رفتتار يتک شتدص بستگي به شيوه درک او از موقعيتهتاي اجتمتاعي دارد. ايتن نظريات بر اهميت ادراک يا تعبير و تفسير فترد از واقعيتتهتا تأكيد دارند نه بر»واقعيت«يک موقعيت آن ستان كته ممکتن است از سوي يک مشاهده گر بيطرف ديده شود.)9 )كريمي 4979: 9 از مهمترين نظريات شناختي تئوري مقايسه اجتمتاعي و محروميت نسبي است. در واقع مقايسه اجتماعي يکي از خ ايص مهم زنتدگي اجتماعي انسان است. نياز به مقايسه اجتماعي خود با ديگتران به لحات روانشناختي خيلي قديمي و به لحات زيستتي خيلتي قوي است و در بسياري از ابعاد قابل شناسايي است. محققتان از مدتها پيش اهميت مقايسه اجتمتاعي را بتراي انطبتا 9 و بقاي بشر تشديص دادهاند. نظريهپتردازي و پتژوهش در ايتن خ وا را ميتوان تا برخي از فلسفههاي كشستيک غربتي و كار اساسي روانشناسي اجتماعي و جامعتهشناستي كته شتامل كار بر مفاهيم خود سطح انطبا گروههتاي مرجتع و نفتو اجتمتاعي استت دنبتال كترد. بتا وجتود ايتن وایه»مقايسته اجتماعي«تا زمان كار كشسيک فستينگر كته نظريته دقيقتي در اين باره مطتر كترده وجتود نداشتت (Bunk & Mussweiler,.200: ) )2 نظريه مقايسه اجتماعي سه اصل دارد: 4( فرد نياز دارد مهارتها و نگرشهاي خود را مناسب ارزيتابي كنتد در نبود معيارهاي عيني فرد خود را بر استاس مقايسته بتا ديگران ارزيابي ميكند و 9( فرد ترجيح متيدهتد ختود را بتا اشداا نسبتا مشابه مقايسه كند. فستينگر بيتان متي كنتد كته مق تود متا از مقايستههتاي اجتمتاعي ارزيتابي مهتارتهتا و نگرشهايمان در قياس بتا ديگتران استت.)Garofalo, 2008:8( طبق تئوري كشستيک مقايسته اجتمتاعي افترادي كته مکتررا مقايسههاي اجتماعي انجام ميدهند اگر باور داشته باشند كته بهتر از كسانياند كه ختود را بتا آنهتا مقايسته متيكننتد شتاد خواهند بود. ديگتران باشتند 7 بر اين اساس اگر افتراد مقايسته كننتده بهتتر از )مقايسته اجتمتاعي رو بته پتايين( احستاس رضايتمندي ميكنند اما اگر بدتر از ديگتران باشتند )مقايسته اجتماعي رو به باال( احساس نارضايتي ميكننتد و محروميتت نسبي ايجاد ميشود.)White et al. 2006: 37( محروميت نسبي به معناي تفاوت بين انتظارت و ارزيتابي افراد نسبت بته احتمتال دسترستي بته هتدف استت سعيديپور.)472 :495 شامل )مترادي و به اعتقاد مور احساس محروميت نسبي دو وجه به هم مرتبط است: اول بايد افراد بواسطه فرايند مقايسه اجتماعي از وجود تفاوت بين ختود و ديگتران آگتاهي يابند و دوم افراد بايد ارزيابي كرده و قضتاوت كننتد كته آيتا وجود تفاوت موجه و مشروع است يا ناموجه و نامشروع )رباني 5 Adaptation 6 Reference Groups 7 Better off 8 Worse off De Neve & Cooper 2 Wart 3 Social Comparison 4 Relative Deprivation

9 9 بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط... و همکاران 4953 : 7(. ديويس ادعا ميكنتد احستاس محروميتت نسبي زماني اتفا ميافتد كه شدص دوست دارد آن چيزي را كه ديگران دارند او هم داشتته باشتد. 4 رانستمين نيتز مطتر ميكند كه شدص زماني محروميت نسبي را تجربه ميكند كته احستاس كنتد آن وضتعيت و شترايط قابتل دستتيابي استت. 2 همچنين كروسبي خاطر نشان ميستازد كته وضتعيت نتابرابر حاكم بر اجتماع ميتواند به احساس محروميت نسبي بينجامتد )رباني و همکتاران 49: 59(. بنتابراين محروميتت نستبي نتيجته مقايسه افراد با ديگتر اعضتاي اجتمتاع خ وصتا همستاالن و خانوادههاي آنان است )Bernburg et al. 2009:227( كه احتماال رفتارها و عواطف مدربتي را ايجتاد متيكنتد كته ناخوشتايند هستند و از احساس بهزيستي و خوشبدتي فرد متيكاهتد 38(.)White et al. 2006: بدين ترتيتب يکتي از كاربردهتاي مهتم نظريه محروميت نسبي كه ريشه در مقايسههاي اجتماعي دارد اين است كه نشان دهد چگونه مقايسههاي اجتماعي متيتوانتد عواطف منفي مثل افسردگي و خشم ايجاد كنتد و از عواطتف مثبت مثل شادي و نشاط بکاهد. عوامل جامعهشناختی جامعهشناسان شادي را در بافتت اجتمتاعي و شترايط ختاا جامعه دنبال ميكنند )گنجي.) :497 اميل دوركيم مبتنتي بتر اصل همساني علت و معلول پديتدههتاي اجتمتاعي را داراي علل اجتماعي ميداند )آرون.)974 :49 وي تبيتينهتاي غيتر جامعهشناختي را مورد انتقاد قرار داده معتقد است پديدههتاي اجتماعي ويژگيها و عوامل اجتماعي تعيين كنندهاي دارند كه با مفاهيم زيستشناختي و روانشتناختي قابتل تبيتين نيستتند )كوزر.)47 :492 بنابراين همانگونه كه دوركيم از كنتت نقتل ميكند:»در راستاي تحليل پديدههاي مرتبط با اجتماع به ويژه نشاط انسانها بايستي به برخي مجادالت و مباحث متافيزيکي خاتمه داده و تبيين پديده شادي و يا هتر هيجتان ديگتر را در ساختارها و روابط اجتماعي موجود در جامعه جستتجو كترد«)گنجي.) :497 جامعه به عنوان بستر روابط اجتماعي حوزهاي را فتراهم ميكنتد كته در آن اعضتاي جامعته متيتواننتد بته تشتکيل و 9 گسترش پيوندهاي اجتمتاعي بپردازنتد و از ايتن طريتق ايتن پيوندها و روابط اجتماعي به اهداف خود دست يابنتد : باستتتاني و صتتالحي (. 49: )قدستي عضتتويت و روابتتط اجتماعي افراد در بر گيرنده مشاركت در گروههاي داوطلبانته رابطه با خويشاوندان همستايگان دوستتان و آشتنايان استت. درگيري در تمامي اين روابط حامل مبادالتي است كه طتي آن افراد ميتواننتد منتابع متورد نيتاز ختود را بته دستت آورنتد. امکانات متالي ختدماتي اطشعتاتي عتاطفي و م تاحبت از منابعي هستند كه در اين روابط افراد ميتوانند مبادله كنند. بتر اساس آنچه ولمن ميگويد امکانات عتاطفي يکتي از منتابعي است كه افراد در طي روابط اجتماعي مبادله متيكننتد و از آن جا كه احساس شادي و نشاط يکي از حتاالت عتاطفي استت بنابراين با گسترش روابط اجتماعي احساس شتادي و نشتاط افراد نيز افزايش مييابد )بهرامينژاد.)44 :497 برک نيتز معتقتد است:»پيوندهاي عتاطفي عميتق كته بتا افتراد خاصتي )نظيتر والدين و دوستان( در زندگي خود برقترار متيكنتيم موجتب ميشود زمان تعامل بتا آنهتا احستاس نشتاط كترده و هنگتام استرس از اين كه آنها را در كنار خود داريم احساس آرامتش كنيم.)Berk, 2006: 49( وينهوون همچنين روابط اجتماعي و پيونتدهاي اوليته در حوزه زندگي خ وصي و روابط ثانوي را عاملي ميدانتد كته بدشي از شتادي و نشتاط را تبيتين متي كنتد ( Veenhoven,.)200:2 آرگايل نيز معتقد است عاطفه مثبت ايجاد شده بته وسيله تعامل اجتماعي به طور شديد تحت تأثير حمايتهتاي اجتماعي از طرف خانواده دوستان و گروههتاي ديگتر استت )آرگايل.)23 :49 پاتنام و همکاران در يک تحقيتق دريافتنتد افرادي كه از نظر روابتط اجتمتاعي مهتارت بيشتتري دارنتد و 3 Social Ties Runciman 2 Crosby

10 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز 495 بهتر ميتوانند با مردم رابطه برقرار كنند نسبت به افترادي كته از نظر مالي غنيتتر ولتي روابتط اجتمتاعي مطلتوبي ندارنتد شادمانتر هستند )ميرشتاه جعفتري و همکتاران 99(. 494: بتا ايتن وجود گر چته روابتط اجتمتاعي يکتي از عتواملي استت كته موجب احساس شادي و نشاط ميشود اما آنچه در اين زمينه بسيار مهم است كيفيت روابط اجتماعي است. 4»اعتماد» يکي از شاخصهتاي كيفيتت روابتط اجتمتاعي )Kroll, 20:72( است. اعتماد به معناي نگرش مثبت به فرد يا امري خارجي و مبين ميزان ارزيابي از پديدهاي است كه بتا آن مواجهيم به عبارت ديگر احساسي است كه فرد يا افراد درباره چيزي تأييد شده دارند )عباسزاده.)273 :499 انسانها به عنوان موجتوداتي اجتمتاعي اعتمتاد را در هتر موقعيتت اجتمتاعي جستجو ميكنند و بدون آن تمتايلي بته بتا هتم بتودن ندارنتد.)Helliwell & Wang, 20: 42( به همين دليل فقتدان اعتمتاد اجتماعي ترس از برقراري ارتبتاط و احستاس نتاامني را بتين اعضا افتزايش متيدهتد و بتا جلتوگيري از گستترش تعامتل مشتاركت در جامعته را كتاهش متيدهتد Firouzabadi et al. (.)20:57 ميكنتد نقطته كتانو ين اعتماد بستر تعامشت و روابط اجتمتاعي را فتراهم مفهتوم سترمايه مبادالت و روابتط اجتمتاعي چتر 2 اجتمتاعي استت در هتاي كتنش اجتمتاعي را راحتتر بته حركتت در متيآورد و پتيش شترط هتر تعامتل اجتماعي مؤثر محسو ميشود )گروسي و همکتاران 27(. 49: نتيجه ايجاد روابط اجتماعي سالم و تتومم بتا اعتمتاد ايجتاد و تثبيت مثبت انديشي و احساس ارزشمندي در افراد استت كته پيامدهايي چون اميدواري خوشبيني رضتايتمندي و بتهطتور كلي احساس شادي را در افراد جامعه ايجتاد متيكنتد.)5 :497 )گنجتي در واقع اعتماد بتين افتراد بتا كتاهش هزينتههتاي مربوط به ضرر و زيان و عدم اطمينان زندگي را لذتبدشتر و پربتارتر متيستازد و پيچيتدگي تعتامشت اجتمتاعي را كتم ميكند بنابراين يک زندگي امنتر قابل پيشبينيتر آستانتر و احتماال شادتر را ايجاد ميك دن بورديو فرهنگي اقت ادي( در متدلي كته ارتبتاط انتواع سترمايه )اجتمتاعي با رضايت از زندگي را بررسي ميكند بتر رابطه قوي بين هر يک از انواع سرمايه با رضتايت از زنتدگي تأكيد دارد. 9 در مدل وي اعتماد و اطمينان به عنوان عن ر مهم سرمايه اجتماعي به طتور مستتقيم و غيرمستتقيم رضتايت از زندگي را متأثر ميكننتد. در متدل ديگتري پاتنتام نيتز نشتان ميدهد كه سرمايه اجتماعي و اعتماد بر رضتايت از زنتدگي و نشاط تأثيرگذار هستند.)Firouzabadi et al. 20: 58( گيتدنز نيز در نظريه خود در خ وا مدرنيته و پيامدهاي آن اعتماد را يکي از عوامل تأمينكننتده شتادماني و سستت شتدن آن را يکي از عوامل تهديد كننده شادماني ميداند. وي معتقد استت عوامتتل تهديتتد كننتتده شتتادماني عبارتنتتد از: تهديتتدهاي خشونتآميز ناشتي از صتنعتي شتدن جنتگ متزلتزل شتدن ريشههاي اعتماد بته نظتامهتاي انتزاعتي و احستاس نتاامني و اضطرا وجودي. همچنين از نظر گيدنز عوامتل تتأمينكننتده شادماني را ميتوان اعتماد همراه با احتياط نسبت به نظامهتاي انتزاعي اعتماد به وانهتي امتور زنتدگي بته دستت نظتامهتاي تد ي و دگرديسي صتميميت و شتکلگيتري رابطته نتا )رابطهاي كه در آن پيوندهاي افراد مح ول پاداشهايي استت كه اين رابطه براي طرفين دارد و طترفين رابطته كنتترل قابتل توجهي بر جهتگيري آن دارند( دانست.)9 )چلبي و موسوي 497: همانطور كه پيش از اين گفتته شتد وجتود اعتمتاد بتين افراد پيچيدگي تعامشت اجتماعي را كاهش متيدهتد و يتک زندگي امنتر و احتمتاال شتادتر را ايجتاد متيكنتد و بعکتس فقدان اعتماد احساس ناامني را افزايش ميدهد و از گستترش تعامشت اجتماعي جلوگيري ميكند. به اين ترتيتب احستاس امنيت كه يکي از مفاهيم مرتبط با اعتمتاد استت و همته افتراد جامعه در ساخت و حفظ آن مشاركت دارند پيش شترط هتر تعامل اجتماعي مؤثر محسو ميشود. احساس امنيت يکي از نيازهاي اساسي بشر تلقي ميگردد و بر اساس سلسته مراتتب.)Kroll, 20: 72( 3 Confidence Trust 2 Social Capital

11 7 بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط... نيازهاي مازلو نياز به امنيت و اطمينان در رتبته دوم نيازهتاي ضروري قرار دارد كه اگر در سطو مدتلف بنا به عللي پاسخ مثبت دريافت نکند فرد را دچتار اضتطرا و تتنش متيكنتد )گروسي و همکاران 99( 49: و بعکس اگر اين نياز به درستتي تأمين شود موجب افزايش احساسات مثبت از جمله شتادي و نشاط ميگردد. وينهوون بيان ميكند در جوامعي كه اطمينان و اعتماد بيشتري فراهم شده شادي و نشاط نيتز بيشتتر خواهتد بود. وي معتقد است رابطه محکمي بين ايمني رواني و تتأمين قانوني وجتود دارد كته بته طتور گستتردهاي مستتقل از رفتاه اقت ادي استت.)Veenhoven, 200:7) گيتدنز نيتز احستاس ناامني را به عنوان يکي از عوامل تهديد كننده شادماني مطتر ميكند. وي فقدان امنيت و ترس از تهديد را عاملي ميداند كه اعتماد را از ديگران سلب كترده موجتب متيشتود كنشتگران نسبت به ادعاي صداقتي كه افتراد در كتنشهتاي ختود بتروز ميدهند دچار شک شوند )موستوي.)44 :497 همچنين نتايج پژوهشهاي مايرز نشان داده استت افترادي كته شتاد هستتند بيشتر احساس امنيت ميكنند آسانتر ت ميم ميگيرند داراي روحيه مشاركتي بيشتري هستند و نسبت به كساني كه بتا آنهتا زندگي ميكنند بيشتر احساس رضايت دارنتد همکاران.)437 :49 مبانی تجربی تحقيق )نشتاطدوستت و در زمينه نشاط و بهزيستي مطالعات متعتددي صتورت گرفتته است. در اين قسمت به برختي از مطالعتات انجتام گرفتته در داخل و خارج از كشور اشاره ميشود. ستيد محستن موستوي )497( در تحقيقتي بتا عنتوان»بررسي جامعهشناختي عوامتل متؤثر بتر شتادماني در ستطو خرد و كشن«به بررسي ميزان شادماني و عوامل متؤثر بتر آن در افراد باالي 4 سال شهرهاي تهران يزد اردكان و ميبتد بتا حجم نمونه 9 نفر و با روش نمونهگيري خوشهاي در سطح خرد پرداخته است و در سطح كشن ميزان و عوامتل متؤثر بتر شادماني در سطح كشورها را بررسي كترده استت. يافتتههتاي تحقيق وي حتاكي از آن استت كته در ستطح خترد ميتانگين شادماني افراد از حد متوسط پايينتر استت و در ستطح كتشن نيز ميانگين شادماني ايرانيان پايين و از بتين 5 كشتور در رده 4 ام قرار دارد. ضرايب همبستتگي پيرستون بتين متغيرهتاي اساسي تحقيق در سطح خرد نشان داد كه روابط بين شتادماني و متغيرهاي مستقل انتزواي اجتمتاعي بتياعتمتادي آنتومي احساس ناامني و غضب اخشقي معکوس و معنادار استت. در سطح كشن متغيرهاي سطح ايمني توستعه اقت تادي سترمايه اجتمتاعي و فردگرايتي بته ترتيتب داراي بيشتترين ضتريب همبستگي با شادماني هستند. يافتههاي تحليل رگرستيوني نيتز حاكي از آن بود كه در سطح خرد اثر خالص انزواي اجتماعي بر شادماني بيشتر از ديگر متغيرهاي مستقل استت و در ستطح كشن توسعه اقت ادي داراي اثتر مستتقيم و قابتل تتوجهي بتر شادماني است )چلبي و موسوي 497(. مهدي زماني )497( در تحقيقي با عنوان»بررسي عوامل اجتماعي مؤثر بر نشاط«به سنجش ميتزان نشتاط در جوانتان 49 تا 45 سال شهر همدان پرداخته است. اين تحقيق بتا روش پيمايش به بررسي رابطته متغيتر وابستته نشتاط بتا متغيرهتاي مستقل الگوهاي گذران اوقتات فراغتت رضتايت از زنتدگي اصول نمايشگري احساس شکاف حقو شهروندي كيفيتت جامعه و كيفيت فتردي حمايتت اجتمتاعي متيپتردازد. نتتايج تحقيق نشان داد كه همگتي روابتط بتين متغيرهتاي مستتقل و متغير وابسته به جز اصول نمايشگري و نشاط تأييد شتدهانتد. آزمون رگرسيون نيز مشدص كرد كه كيفيتت فتردي بتيش از ساير عوامل اجتماعي بر نشاط تأثيرگذار است )زماني 497(. محمد گنجي )497( در تحقيق خود بتا عنتوان»تحليتل عوامل جامعهشناختي مؤثر بر ميزان احساس شادي سرپرستتان خانوار«به سنجش ميزان احساس شادي و عوامتل اجتمتاعي- فرهنگي مؤثر بر آن در بين سرپرستان خانوارهاي شهر اصفهان متيپتردازد. حجتم نمونته در ايتن تحقيتق 9 نفتر و شتيوه نمونهگيري سهميهاي بوده است. نتايج حاصله از تحقيق نشتان داده كه متغيرهاي مستقل سرمايه اجتماعي سترمايه فرهنگتي

12 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز 495 رضايت از امکانتات منطقتهاي ميتزان برختورداري از حقتو شهروندي ميزان منزلتت نقشتي دينتداري وضتعيت اوقتات فراغت درآمد ورزش هفتگي و گتوش دادن بته موستيقي بتا احساس شادي سرپرستان داراي همبستگي مستقيم استت بته طوري كه مدل به دست آمده از متغيرهاي مؤثر بتر رگرستيون چندگانه با روش گام به گام 9 درصد از واريتانس احستاس شادي در جامعه آماري را تبيين ميكند )گنجي 497(.»بررسي عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعي )با تأكيد بر استان تهران(«عنوان تحقيقي است كه توسط جعفتر هزارجريبتي و پروانه آستينفشان )49( انجام شده است. جامعه آماري اين تحقيق شامل افراد 49 تتا 9 ستال ستاكن در استتان تهتران و حجم نمونه آن 2333 نفتر استت كته بته روش نمونتهگيتري خوشهاي چند مرحلهاي انجتام شتده استت. نتتايج حاصتل از همبستگي متغيرها نشان داد كه بين نشتاط اجتمتاعي و ميتزان احساس مقبوليت اجتماعي ميزان اميد ميزان ارضتاي نيازهتا عدالت اجتماعي پايبندي به ارزشهاي دينتي مناستب بتودن فضاي اخشقي عمومي همبستگي اجتمتاعي احستاس امنيتت اجتماعي و پايگاه اقت ادي- اجتماعي رابطته مثبتت و مستقيم وجتود دارد و بتين احستاس محروميتت اجتمتاعي و نشتاط اجتماعي ارتباط منفتي و معکتوس وجتود دارد. همچنتين بتر اساس نتايج تحليل رگرسيوني مشاهده شد كه سه متغيتر اميتد به آينده مقبوليت اجتماعي و ارضاي نيازهاي عاطفي بتيش از 93 درصد نوسانات متغير وابسته را تبيين ميكنند آستينفشان 49(. )هزارجريبتي و داينر و داينر )4559( در تحقيقتي بتينالمللتي بتا عنتوان»همبستههاي ميان فرهنگي رضايت از زندگي و عتزت نفتس«بته بررستي عتزت نفتس رضتايت از زنتدگي و رضتايت از حوزههاي خاا )دوستتان ختانواده و امتور متالي( در ميتان 4944 نفر از دانشجويان 94 كشتور در پتنج قتاره پرداختنتد. نتايج تحقيق آنها نشان داد كته در بتين پتيشبينتيكننتدههتاي رضايت از زندگي )نشاط( عزت نفس قويترين عامتل بتوده است. روابط بين رضايتمندي از امور مالي دوستان و ختانواده با رضايت از زندگي و با عزت نفس در كشورها متفاوت بتود. رضايت از امور مالي همبستگي قويتري با رضايت از زندگي در كشورهاي فقير داشت و ارتباط بين عتزت نفتس و شتادي )رضايت از زندگي( در كشورهاي فردگرا قويتر از كشورهاي جمعگرا بود.)Baumeister et al. 2003: 25(»شد تتيت عتتزت نفتتس و پتتيشبينتتيكننتتدههتتاي 4 جمعيتشناختي نشاط و افسردگي«عنوان تحقيقي است كته توسط هلن چنگ و آدريان فورنهام در سال 2332 انجام شتده است. مطالعه مذكور روابط عل ي و همبستگي ميان متغيرهتاي تحقيق را كه شامل متغيرهاي جمعيتشناختي خ ي تههتاي شد يتي )برونگرايى روانرنجوري روانپريشي گرايي مقيتاس دروغگتويى( عتزت نفتس ابعتاد زنتدگي )ختانواده 7 دوستان امور عشتقي و اوقتات فراغتت( و عاطفته )عاطفته مثبت و منفي( به عنوان متغيرهاي مستقل و افسردگي و نشتاط به عنوان متغيرهاي وابسته است مورد بررسي قترار متيدهتد. پژوهش با روش پيمايشي و حجم نمونه 29 نفر در بين افراد 4-29 سال اجرا شده است. نتايج تحقيق نشان داد قويتترين همبستگي بين عزت نفس با نشاط )بته طتور مثبتت( و عتزت نفس با افسردگي )به طور منفي( وجود دارد. تحليل رگرسيون چندگانته نيتز مشتدص كترد كته عتزت نفتس قتويتترين پيشبينيكننده هم نشاط و هتم افستردگي استت درحتاليكته اوقات فراغت به عنوان يکي از عناصتر متغيتر ابعتاد زنتدگي پيشبينيكننده مستقيم نشاط است اما افستردگي را پتيشبينتي نميكند. برونگرايتي نيتز پتيشبينتيكننتده نشتاط استت امتا افسردگي را پيشبينتي نمتيكنتد و جنستيت پتيشبينتيكننتده مستقيم افستردگي استت در حتاليكته نقتش كتم اهميتتي در خ وا نشاط ايفا ميكند.)Cheng & Furnham, 2003( آبراهام بونک هينکه گروثاث و فرنس ستيرو )2337( در Demographic Predictions 2 Personality Traits 3 Extraversion 4 Neuroticism 5 Psychoticism 6 Romance 7 Affect

13 5 بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط... تحقيقي با عنوان»مقايسه اجتمتاعي و رضتايتمندي از زنتدگي اجتماعي«به بررسي تأثير مقايسههاي اجتماعي بتر چگتونگي ارزيابي افراد از كيفيت روابط اجتماعي و دوستتيهتا بتين 5 دانشآموز كه ميانگين سني آنها نزديک بته 23 ستال بتوده بتا تکنيک م احبههاي ساختگي پرداختهانتد. متغيرهتاي مستتقل 2 4 تحقيق تمايل به مقايسه اجتماعي و جهت مواجهه با مقايسته اجتماعي )مقايسه فروسو و مقايسته فراستو( و متغيتر وابستته تحقيق رضتايتمندي از زنتدگي اجتمتاعي بتوده استت. نتتايج تحليل رگرسيوني تأثير متغير مستقل جهت مواجهه بتا مقايسته اجتماعي را نشان داد بدين صورت كه رضايتمندي از زندگي اجتماعي در افرادي كه در مواجهه با مقايسته فروستو هستتند بيشتر است. اما تأثير متغير تمايل بته مقايسته اجتمتاعي تأييتد نشد بلکه تعامل اين متغير با متغير جهت مواجهته بتا مقايسته اجتماعي ثابت گرديد بدين ترتيب كه مقايسه روابط و زندگي اجتماعي اشداا با روابط و زندگي اجتمتاعي ديگتران تنهتا در افرادي كه تمايل به مقايسه اجتماعي بااليي دارند ميتواند تجربه رضايتمندي از زندگي اجتماعي را تحت تأثير قرار دهد.)Bunk et al. 2007( آليسيا ليونگ يوها چيونگ و زاينگانتگ ليتو )2344( در تحقيقتي بتا عنتوان»روابتط بتين رضتايتمندي از حتوزههتاي 9 زندگي و بهزيستي زندگي هني«رابطه رضتايتمندي از حتوزههتاي را كه شامل همبستگي خانوادگي ارتباطات اجتماعي 9 اجتماعي موفقيتهاي شغلي و عزت نفتس بتوده استت بتا بهزيستي هني )كه شامل بهزيستي رواني و بهزيستي جستمي است( بررسي كردهاند عشوه بر اين نقتش بهزيستتي معنتوي )به عنوان متغير تعديلگر رابطه مذكور( مورد توجه قرار گرفته است. تحقيق به روش پيمايشي و در بين 492 كارمنتد چينتي كه در 99 شركت هنگ كنگي در حال كار بودنتد انجتام شتده است. نتايج همبستگي مشدص كرد كه رابطه معنادار و مثبتتي ميان متغيرهاي حوزه زندگي بتا بهزيستتي هنتي وجتود دارد. تحليل رگرسيون چندگانه نيز نشان داد كه موفقيتهاي شغلي ارتباطات اجتماعي و عزت نفس هم با خوشبدتي رواني و هم با خوشبدتي جستمي ارتبتاط دارد همبستتگي ختانوادگي بتا بهزيستي هني رابطه ندارد و خوشبدتي معنتوي روابتط ميتان موفقيتهاي شغلي و خوشبدتي رواني را تعديل كترده استت.)Leung et al. 20( مدل تحليلی تحقيق با توجته بته نظريتات و تحقيقتات مطتر شتده در راستتاي شناسايي عوامل اجتمتاعي- روانتي متؤثر بتر احستاس نشتاط دانش آموزان متغيرهايي چون شبکه روابط اجتماعي برگرفتته از نظر وينهتوون و ولمتن تتأثير اعتمتاد اجتمتاعي از ديتدگاه گيدنز كرول و پاتنام و احساس ناامني از نظر گيدنز وينهوون و مايرز به عنوان عوامل اجتماعي همچنتين متغيرهتاي عتزت نفس از تحقيق داينر و همکاران و متغير محروميتت نستبي از تحقيق وايت و همکاران به عنوان عوامل رواني مورد بررستي قرار گرفتند. به منظور شناخت تأثير اين متغيرهتا بتر احستاس نشاط دانش آموزان مدل تحقيق به صورت زير ترسيم گرديد. فرضيات تحقيق بر اساس مباحث مطر شده ميتوان فرضيات زيتر را مطتر كرد: 4- بين شبکه روابط اجتماعي و احساس نشتاط رابطته مثبتت وجود دارد. 2- بين اعتماد اجتماعي و احساس نشاط رابطه مثبتت وجتود دارد. 9- بين احساس ناامني و احساس نشاط رابطه معکوس وجود دارد. - بين عزت نفس و احساس نشاط رابطه مثبت وجود دارد. 9- بين محروميت نستبي و احستاس نشتاط رابطته معکتوس Social Comparison Orientation (SCO) 2 Direction of Exposure 3 Life Domain Satisfaction 4 Social Connectedness 5 Career Success 6 Spiritual Well Being

14 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز وجود دارد. روششناسی تحقيق پژوهش حاضر به لحات هدف كتاربردي بته لحتات ماهيتت دادهها كمي و از نظر نوع روش پيمايشي است. جامعه آماري تحقيق نيز شامل كليه دانشآموزان 4-4 ستال شتهر اهتواز است كه در زمان پژوهش )4953( تعداد كل آنها نفتر اعشم شده است. حجم نمونه بتا استتفاده از جتدول مورگتان 93 نفر است كه از اين تعداد 43 پرسشنامه به ختاطر نتاقص بودن اطشعات كنار گذاشته شد. با توجه به اينکه شتهر اهتواز داراي ناحيه آموزشي است تفکيک تعتداد دانتشآمتوزان در هر يک از نواحي ضرورت دارد. از كل جامعته آمتاري تعتداد 95 نفر دانشآموزان ناحيه يتک 7549 نفتر دانتشآمتوزان ناحيه دو 544 نفتر دانتشآمتوزان ناحيته سته و 9972 نفتر دانشآموزان ناحيه چهار هستند. در اين پژوهش نمونتهگيتري به صورت خوشهاي چند مرحلتهاي صتورت پتذيرفت. بتدين منظور ابتدا متناسب با جمعيت نواحي آموزشي مدتلف حجم نمونه مورد نياز از هر ناحيه مشدص گرديد بدين ترتيب كته تعداد 439 نفر از ناحيه يک 5 نفر از ناحيته دو 442 نفتر از ناحيه سه و 7 نفر از ناحيه چهار مشدص شدند. سپس تمامي مدارس تشکيلدهنده هر ناحيه شناسايي شدند و با استتفاده از روش ت ادفي ساده چهار مدرسه انتدا شدند. با مراجعه بته هر مدرسه يکي از كشس هاي مقطع سوم يا چهارم متوسطه به ت ادف انتدا و دانشآمتوزان كتشس وارد مطالعته شتدند و نمونهگيري تا رسيدن به حجم نمونه مورد نظر ادامه يافت. اطشعات متورد نيتاز پتژوهش بتا استتفاده از پرسشتنامه گردآوري شد. براي تعيين اعتبار پرسشنامه از اعتبار صتوري و براي تعيين پايايي تحقيق از ضتريب آلفتاي كرونبتا استتفاده شده است. بدين منظور در ابتتدا تعتداد 3 پرسشتنامه توستط نمونه مورد نظر تکميتل و از طريتق ضتريب آلفتاي كرونبتا پايايي سؤاالت محاسبه شد. نتايج آلفتاي كرونبتا متغيرهتاي تحقيق در جدول 4 آمده است. جدول 8 - مقادير آلفاي كرونباخ متغيرهاي تحقيق بر مبناي خروجی SPSS آلفاي كرونباخ تعداد گويه نام متغير 3 25 احساس نشاط عزت نفس 79 محروميت نسبي 2 شبکه روابط اجتماعي 94 9 اعتماد اجتماعي 77 احساس ناامني

15 44 بررسي تأثير عوامل اجتماعي و رواني بر احساس نشاط... تعريف مفاهيم و عملياتی كردن متغيرها الف( متغير وابسته احساس نشاط: در ادبيات نظري نشاط به عنوان عاطفه مثبتت رضايت از زندگي و نبود عاطفه منفي تعريف شده است 5(.)Argyle et al. 989; Lyubomirsky et al. 2005: حاضر )OHI( در پتژوهش 4 براي سنجش ميزان نشاط از مقيتاس نشتاط آكستفورد استفاده شده است.)Hills & Argyle, 2002( اين مقياس شامل 25 سؤال در قالب طيف ليکرت است كته نمراتتي بتين 4 )كامش مدالفم( و 9 )كامش متوافقم( بته آن اخت تاا يافتته است. پايايي و روايتي پرسشتنامه تأييد شده است )OHI( Argyle et al. 989; Brewing, 990( در ديگتر مطالعتات Furnham.)Francis et al. 998; Noor, 993; & فارستي پرسشتنامه )OHI( روايتي و پايتايي نستده نيتز ارزيتابي و تأييتد شتده استت )عليپور و نورباال 497 عليپور و همکاران 4975(. ب( متغيرهاي مستقل 4. عزت نفس: به معناي احساس ارزش درجه ت ويب تأكيد پذيرش و ارزشمندي است كه شدص نسبت به خويشتتن دارد )غفاري و همکاران 92(. 49: در واقع احساسات و عقايدي كته درباره تواناييها شايستگيها و ويژگيهاي خود داريم عزت نفس ما را تعيين ميكند )وندرزندن.)43 :494 از مقيتاس 43 متاده عتزت نفتس روزنبتر در اين تحقيتق 2 )RSES( عملياتي كردن ميزان عزت نفس استتفاده شتده استت.)492 بتراي )گنجتي دامنه نمره فرد در عزت نفس از 43 تا 93 متغير استت. پايايي و روايي مقياس در مطالعتات ديگتر تأييتد شتده استت.)Pullmann & Allik, 2000; Greenberger et al. 2003( روايتي و پايايي نسده فارسي مقياس نيز ارزيتابي و تأييتد شتده استت )محمدي 49 رجبي و بهلول 49(. 2. محروميت نسبي: به عنوان احستاس خشتم و رنجتش فرد ناشي از مقايسه با افتراد ديگتر يتا گتروههتاي اجتمتاعي تعريف شده است.)Tropp & Wright, 999:708( براي سنجش ميزان احساس محروميت نستبي از مقيتاس محروميتت نستبي شد تي 9 (PRDS) كتاالن و همکتاران استتفاده شتده استت.)Callan et al. 2008( تأييد شده است پايايي و روايي مقياس در مطالعات ديگر.(Callan et al. 20) فارسي مقياس نيز ارزيابي و تأييد شتده استت هژبريان 4953 (. روايتي و پايتايي نستده )حيتدري شبکه روابط اجتماعي: مجموعهاي از افراد يا سازمانها يا مجموعههاي ديگر اجتماعي كه از طريتق روابتط اجتمتاعي مانند دوستي همکار بودن يا تبادل اطشعات با يکديگر مترتبط ميشوند. در واقع شبکه اجتماعي الگويي ارتبتاطي استت كته مردم را بهم مت ل ميكند و يا پيوندهايي است كه افتراد را بتا گروههايي از مردم مرتبط ميسازد سنجش شبکه روابط اجتمتاعي از مقيتاس همکتاران (LSNS-6) )شارعپتور.)473 :49 استتفاده شتده استت ( بتراي گويته اي البتن و Lubben et al..)2006 است پايايي و روايي مقياس در مطالعات ديگتر تأييتد شتده.)Kurimoto et al. 20; Hong et al. 20(. اعتماد اجتماعي: به معناي نگرش مثبت به فرد يا امري خارجي و مبين ميتزان ارزيتابي از پديتدهاي استت كته بتا آن مواجهيم. در واقع اعتماد احساسي است كه فرد يا افراد درباره چيزي تأييد شتده دارنتد )عبتاسزاده.)273 :499 ستنجش ايتن متغير شامل يک مقياس 9 گويهاي است كه توسط ختوشفتر ساخته شده است )خوشفر 497(. 9. احستاس نتاامني: بته عنتوان نتيجته احتمتال خطتر و آستيبپتذيري در خ توا جترم و قربتاني شتدن تعريتف ميشود 269) Groof, 2008:.)De براي سنجش احساس نتاامني از يک مقياس گويهاي استفاده گرديده كته توستط كتاپس و پليسير ساخته شده است.)Cops & Pleysier, 20( در تحقيتق ايشان آلفاي كرونبا مقياس باالتر از 2 به دست آمد. 3 Personal Relative Deprivation Scale 4 Lubben Social Network Scale Oxford Happiness Inventory 2 Rosenberg Self-Esteem Scale

16 جامعهشناسي كاربردي سال بيست و ششم شماره پياپي )95( شماره سوم پاييز يافتههاي تحقيق يافتههاي پژوهش در دو بدتش توصتيفي و استتنباطي توستط نرمافزار 47 متورد تجزيته و تحليتل قترار گرفتنتد. در SPSS بدش توصيفي شاخصهاي مركزي و پراكندگي ارائه گرديتده و در بدش استنباطي نيز با كمک تحليلهاي آماري مورد نيتاز از قبيل ضريب همبستگي پيرسون و رگرستيون چنتد متغيتري ارتباط متغيرها مورد محاسبه قرار گرفته است. يافتههاي توصيفی ميانگين سن پاسدگويان 47/3 سال بوده است و از ميان آنها تعداد 99 درصد پسر و 5/7 درصد دختر بودهاند. جدول 2 نيز يافتههاي توصيفي متغيرهتاي پتژوهش را نشتان متيدهتد. همانطور كه در جدول مشاهده ميشود دامنه احساس نشتاط در گروه نمونه بين حداقل 99 تا حداكثر 49 در نوسان است و ميانگين به دست آمتده 55 استت. ايتن بتدان معناستت كته احساس نشاط در بين دانشآموزان از ميزان مطلوبي برخوردار است. متغيرها شاخصها شبکه روابط اجتماعی جدول 2 - آمارههاي توصيفی مقياسها اعتماد اجتماعی احساس ناامنی عزت نفس محروميت نسبی احساس نشاط 55/33 47/ 9/ 4 25/ 75 42/ ميانگين 49/2 9/ 5 / 95 9/ 9 9/ 7 9/ 4 انحراف استاندارد چولگي حداقل حداكثر يافتههاي استنباطی يافتههاي به دست آمده در اين بدتش شتامل تحليتلهتاي دو متغيري و چند متغيري است. تحليلهاي دو متغيري با توجه به اينکه متغيرهاي مستقل و متغيتر وابستته تحقيتق در سطح فاصلهاي هستند براي سنجش روابط بين آنها از ضريب همبستگي پيرسون استفاده گرديد. نتايج استفاده از از اين آماره در راستتاي آزمتون فرضتيات تحقيتق در جتدول 9 مشتاهده ميشود. جدول 3 - ضريب همبستگی ميان متغيرهاي مستقل تحقيق با احساس نشاط دانشآموزان متغيرها Sig Std. Deviation r 333 9/ / / / / 5 ** شبکه روابط اجتماعي 29 ** اعتماد اجتماعي 47 * احساس ناامني 44- ** 9 عزت نفس ** محروميت نسبي 7- همانگونه كته در جتدول 9 مشتاهده متيشتود ضتريب همبستتگي ميتان شتبکه روابتط اجتمتاعي و احستاس نشتاط دانشآموزان 29= r و سطح معنتاداري 333= sig استت. اين نتايج نشاندهنده وجود رابطه مستقيم و معنيدار بين ايتن